ÉALAIGH, SPREAG, TAISCÉAL... - Discover Ireland

ÉALAIGH, SPREAG, TAISCÉAL...
FIÁIN Ó CHROÍ

Loch Eidhneach
Wild & Wonderful 2
Tírdhreacha dochreidte, gealtránna
gainmheacha, an dúlra ag athrú, oidhreacht
agus cultúr shaibhir...
Tar go Conamara agus gheobhaidh tú
amach, go bhfuil sé go fírinneach,
Fiáin ó Chroí.

www.discoverireland.ie/connemara
FIÁIN & IONTACH...
Loch na Fuaiche
Ní iontas ar bith é, go bhfuair
amháilleacht, caol-léargas
scuabach agus aoibheanna
de shíor ag athrú thírdhreach
Chonamara, greim ar chroíthe
agus ar mheon glúine d’ealaíontóirí,
de scríbhneoirí agus de cheoltóirí.
RéamhRá
Dúirt Oscar Wilde gurbh éard a bhí ann
ná ‘áilleacht le barbarthacht’. Go deimhin,
mothaítear iargúltacht thaibhseach sa
bhreacachan de lochanna stuacacha,
sléibhte garbha agus de phortaigh sceirdiúla.
Ach is i gConamara freisin atá cuid de na
tránna is breátha in Éirinn le fáil. Bíonn
farraigí gormuaine ag lapadaíl réimsí
fairsinge d’fhíorghaineamh geal. Is ann atá
sráidbhailte iascaireachta pictiúrtha, cuainíní
suaimhneacha, oileáin shuntasacha agus
roinnt den chultúr agus de na traidisiúin is
saibhre san Eoraip le fáil, freisin.
Ach tá Conamara fós fiáin ó chroí, de dheasca
an tírdhreacha dochreidte agus na n-athruithe
sa dúlra. Le sléibhte carraigeacha ag fáisceadh
barróige air agus a iargúltacht choibhneasta á
chaomhnú tá sé fós ina urdhún den traidisiún.
Is ann atá an Ghaeltacht, nó ceantar ina
labhraítear an Ghaeilge, is mó in Éirinn le fáil.
Déantar ceiliúradh ar cheol, ar an rince agus ar
an gceardaíocht traidisiúnta le sraith d’fhéilte.
Gheobhaidh tú léargas annamh ar an gcineál
saoil a bhí in Éirinn tráth, ar na hoileáin Inis Bó
Finne agus Árann. Tá a n-oidhreacht shaibhir
ionchollaithe sna páirceanna le clochbhallaí
agus sna hiarsmaí de sheanmhainistreacha.
CLÁR
4 Conamara a Bhaint Amach
6 An Ghaeltacht
8 Eachtraíocht ar Oileán
12 Cultúr & Oidhreacht
14 Díol Spéise do Chuairteoirí
20 Béaloideas & Finscéalaíocht
22 Amuigh faoin Aer & Eachtraíocht
26 Féilte & Imeachtaí
28 Cóiríocht
30 Turas Tiomána ar Chonamara
36 Léarscáil & Teagmháil Úsáideach
Fiáin & Iontach 4
Faoin tír, ní bheidh tú ag roinnt na ngleannta tréigthe agus
an radharcra, a bhainfeadh an anáil díot, ach le díreach
corrthréad caorach. Cuireann na radharcanna fairsinge
agus an ciúnas séimh fíormhothú ina luí ort, go bhfuil an
chuid eile den domhan fágtha i do dhiaidh agat. Tá luas
réidh an tsaoil ar cheann de shainmharcanna an cheantair.
Tagann an fháilte ó chroí a gheobhaidh tú, ón bhród áitiúil
agus ó mhian dáiríre chun na nithe is fearr faoin gceantar, a
roinnt le haonduine a bhfuil dóthain áidh air a bheith ann.
Síneann Conamara ó Chuan na Gaillimhe sa deisceart
go dtí an Caoláire Rua sa Tuaisceart. Tá beanna garbha
Bheanna Beola, uiscí liatha Loch Coirib agus áilleacht
thréigthe Ghleann Eidhneach ina limistéar. Áit ar bith a
ngabhfaidh tú, beidh sárdheiseanna agat chun a bheith
ag taiscéaladh leat amuigh faoin aer mór. Beidh tú in
ann a bheith ag rothaíocht ar bhóithre ciúine coracha,
le radharcanna breátha; siúlóidí iontacha ar shléibhte
draíochtúla; ag tabhairt faoin mharcaíocht capall ar
thránna glana, ag slatiascaireacht le haghaidh duaiseanna
agus ag imirt craobhghailf. Réimse eachtraí corraitheacha,
ag baint an tairbhe is fearr as an timpeallacht shuntasach.
Tá Conamara tarraingteach ar mhórán bealaí. Cuireann
sé croíúlacht i do chroí croíúil agus faigheann sé greim ar
d’anam. Is áit é a chothaíonn na cuimhní is ceanúla agus
a ghlaonn tú ar ais bliain i ndiaidh bliana. Turas amháin a
dhéanamh agus ní dhéanfaidh tú dearmad go deo air.

www.discoverireland.ie/connemara
DO THURAS SIAR
Níos fearr ná mar a shamhlaigh
tú riamh agus níos gaire ná mar
a cheapann tú, ní raibh turas go
Conamara chomh héasca riamh. Le
heitiltí agus báid farantóireachta
rialta agus réimse seirbhísí bus agus
traenach ag trasnú an cheantair,
beidh tú ábalta do chuid féin
d’Éirinn a mhaíomh.
aERthaistEaL
na Beanna Beola, máiméan
Déanann trí aerfort áitiúla freastal ar cheantar Chonamara.
Tuirlingíonn réimse d’eitiltí intíre, de chuid na RA(UK)
agus eitiltí Eorpacha ag Aerfort na Gaillimhe (www.
galwayairport.com) agus ag Aerfort Ireland West, Cnoc
Mhuire (www.irelandwestairport.com). Sa deisceart bíonn
eitiltí laethúla ag Aerfort Idirnáisiúnta na Sionainne (www.
shannonairport.com) ó roinnt cinn scríbe sna SA(US) agus
réimse eitiltí chuig cinn scríbe ar fud na RA agus na hEorpa.
aR Bhád FaRantóiREachta
Seolann réimse báid farantóireachta go hÉirinn ón RA agus
ón Fhrainc le seirbhísí ag teacht go Baile Átha Cliath, Ros
Láir, Corcaigh, Béal Feirste agus Latharna. Tabhair cuairt ar
www.discoverireland.ie chun eolas a fháil ar chúrsaí agus
ar sheirbhísí.
aR an tRaEin
Tá na stáisiúin traenach is gaire do Chonamara suite
i nGaillimh agus i gCathair na Mart. Tá siad araon
inrochtana ó stáisiún Heuston Bhaile Átha Cliath. Tabhair
cuairt ar Iarnród Éireann (www.irishrail.ie) chun tuilleadh
eolais a fháil ar chúrsaí, ar amchláir agus ar tháillí.
Do Thuras Siar 6
aR Bhus
Bíonn luasbhusanna i seirbhís ó bhailte agus ó chathracha
móra ar fud na hÉireann, chuig Gaillimh agus Cathair na
Mart. Is féidir seirbhísí réigiúnacha chuig Conamara a
fháil uathu seo. Is é Bus Éireann (www.buseireann.ie) an
príomhsholáthraí seirbhíse, feidhmíonn Citylink (www.
citylink.ie) seirbhísí go Baile Átha Cliath, an tSionainn,
Corcaigh agus an Clochán. Cuireann Bus Nestor (www.
busnestor.galway.net) seirbhísí rialta ar fáil chuig cathair
agus aerfort Bhaile Átha Cliath.
i gcaRR
Má bhíonn tú ag taisteal i gcarr, beidh an tsaoirse is fearr
agat chun bheith ag seachrán ar chúlbhóithre ciúine
Chonamara. Ní thógann sé ach ceithre uaire an chloig chun
tiomáint ó Bhaile Átha Cliath nó ó Chorcaigh go Conamara
agus níl sé ach díreach dhá uair an chloig go leith ón
tSionainn.
na hOiLEáin a Bhaint amach
Bíonn báid farantóireachta i seirbhís chuig Oileáin Árann,
ó Ros an Mhíl i gCo. na Gaillimhe (www.arandirect.
com;www.aranislandferries.com) agus ón Dúlainn i gCo. an
Chláir (www.doolinferries.com; www.doolinferry.com).
Bíonn eitiltí rialta (www.aerarannislands.ie) i seirbhís chuig
Oileáin Árann ó Indreabhán, i gConamara Theas. Bíonn
báid farantóireachta i seirbhís chuig Inis Bó Finne (www.
inishbofinferry.com; inishbofinislanddiscovery.com) ón
gCloigeann, in iarthuaisceart an Chlocháin.
NASCANNA ÚSÁIDEACH A
www.discoverireland.ie
www.galwayairport.com
www.irelandwestairport.com
www.shannonairport.com
www.irishrail.ie
www.buseireann.ie
www.citylink.ie
www.busnestor.galway.net
www.arandirect.com
www.aranislandferries.com
www.doolinferrries.com
www.doolinferry.com
www.aerarannislands.ie
www.inishbofinferry.com
www.inishbofinislanddiscovery.com

www.discoverireland.ie/connemara
CÉAD MÍLE FÁILTE
Tá Conamara uathúil ar mhórán
bealaí agus tá greim docht aige
ar an gcultúr traidisiúnta.
Tá sé ina fhréamh nirt don
Ghaeilge, is ann atá an ceantar
Gaeltachta is mó in Éirinn.
Loch Eidhneach
an GhaELtacht
Tá mórán de Chonamara chomh maith
le trí Oileán Árann san áireamh sa
Ghaeltacht. Is í an Ghaeilge an teanga
laethúil anseo. Feicfidh tú í ar chuaillí
eolais agus ar aghaidheanna siopaí agus
cloisfidh tú í siopaí, i dtithe tábhairne
agus ar na sráideanna í.
Is teanga cheolmhar, go fírinneach í an
Ghaeilge. Tá dúnadh agus rithim inti,
neamhchosúil leis an mBéarla agus cor
cainte fileata álainn inti. Cothaítear an ceol
traidisiúnta, amhránaíocht agus an rince
go réidh agus déantar ceiliúradh orthu go
fairsing i gceantair Ghaeltachta. D’fheadfá
a rá, gur sa Ghaeltacht atá lár tíre cultúrtha
na hÉireann anois, ar go leor bealaí. Tá
sí ag caomhnú oidhreachta, cultúir agus
béaloidis saibhre na tíre.
Bíonn sé ina chead do ghluaiseacht ag
déagóirí, ó gach cearn d’Éirinn turas míosa
a dhéanamh ar an nGaeltacht do scoil sa
samhradh. Bíonn deis iontach acu freisin
chun feabhas a chur ar a gcuid Gaeilge,
chun foghlaim faoin chultúr traidisiúnta
agus cairde úra a fháil.
CÚPLA FOCAL
Tabhairt cuairt ar www.daltai.com chun tuilleadh frásaí Ghaeilge
agus eolas a fháil ar cá háit chun an teanga a fhoghlaim.
De réir mar a bhíonn tú ag taisteal timpeall
Chonamara, déan iarracht an ceangal a
dhéanamh idir na logainmneacha Béarla
agus a mbunús Gaelach. Is iad na cinn
is fusa le tabhairt faoi deara ná na cinn
sin nár tháinig mórán athrú orthu lena
nGalldú. Athraíodh an focal Ghaeilge ar
oileán ‘inis’ go díreach ‘inish’; tá an t-ainm
Gaelach ‘lough’ fós in úsáid ar lochanna
agus tá ‘mám sléibhe’, ‘mám’ iompaithe
go ‘Maam’ nó ‘Maum’. Bí ar d’aire roimh
an fhocal ‘baile’, a chiallaíonn ‘town’, a
úsáidtear i logainmneacha mar ‘Baile
Conaola’ nó ‘Baile na hAbhann’; ‘cill’, is
é sin ‘séipéal’, in ainmneacha mar ‘Cill
Bhreacáin’; nó ‘gleann’, is é sin ‘gleann’, in
ainmneacha mar ‘Gleann Trasna’.
Cé go bhfuil cónaitheoirí na Gaeltachta ar
fad dátheangach, déanfar aoibh leathan
agus tabharfar go leor spreagadh d’aon
iarracht a dhéanfaidh cuairteoirí ar an
teanga a labhairt. Tá cúpla focal sa tábla
thuas chun cabhrú leat tosú.
An Ghaeltacht 8
English /Béarla Irish/Gaeilge Pronunciation/ Foghraíocht
Hello (God be with you) Dia dhuit Jee – ah gwitch
Goodbye Slán Leat Slawn lath
Welcome (100,000 welcomes) Céad míle fáilte Caid meela fawl-che
Festival of traditional music Fleá Cheoil Flaa keowl

www.discoverireland.ie/connemara
EACHTRAÍOCHT AR OILEÁN
Iad caite amach san Atlantach agus
a gcruth faighte acu
ó dheargfhórsa na mara, is
iarsmaí iontacha de shaol
atá caillte le fada, in áiteanna
eile in Éirinn, atá in Oileáin
Chonamara.
inis Bó FinnE aGus OiLEáin áRann
Is breacachan de pháircíní pacáilte go dlúth, clochbhallaí
dreaptha, tránna glana agus cladaigh charraigeacha
atá in Inis Bó Finne agus Oileáin Árann. Tá siad bródúil
go daingean as a gcuid traidisiún agus iad chomh
cáiliúil céanna ar a gcultúr, is atá siad ar a dtírdhreach
suntasach.
Tá domhainmhothú den suaimhneas curtha chun cinn ag
iargúltacht choimhneasta na n-oileán agus tá oidhreacht
thraidisiúnta shaibhir caomhnaithe aici. Is áiteanna
iontacha iad don tsiúlóid nó don rothaíocht agus tá cáil an
cheoil bheo agus na rincí traidisiúnta orthu.
Tá trí Oileán Árann i gceantar na Gaeltachta, iad suite in
uiscí corraithe Chuan na Gaillimhe.
Tá Inis Mór ar an oileán is mó agus is forbartha. Tá
aolchloch scoilteánach agus clochbhallaí casta ina bhrat
air. Is é Dún Aonghasa an radharc is cáiliúla ar an oileán.
Is dún cloiche leathchiorclach atá anseo, a bhainfeadh an
anáil díot. Tá sé ina shuí go suntasach ar bharr aille 100m.
Tá dúnta réamhstairiúla eile le fáil ar an oileán, chomh
maith le go leor iarsmaí ón luathChríostaíocht. Tá léargas
iontach ar stair agus ar thraidisiúin an oileáin le fáil san
ionad oidhreachta, Ionad Árann. Ach feicfidh tú ar an
láthair freisin iad, sna ceolseisiúin istoíche, sna rincí rialta
agus sa scéalaíocht ar an toirt.
Inis Meáin, an LárOileán. Is é seo an t-oileán is suaimhní
de thrí Oileán Árann. Is é is lú a ndéantar cuairt air freisin
Luí na Gréine ar Oileán
Eachtraíocht ar Oileán 10
agus is éalú annamh é ón saol nua-aimseartha. Tá lúbra
de bhóithre casta cúnga, cosáin fhothainiúla agus cosáin
le fáil ar fud an oileáin. Tá go leor samplaí ann freisin
de lonnaíochtaí na luathChríostaíochta. Tá cáil mhaith
ar Inis Meáin maidir lena chúrsaí Ghaeilge, gabháil fonn
traidisiúnta, scéalaíocht agus rince agus is ann atá Ionad
Tumadóireachta Oileáin Árann.
Inis Oírr, an tOileán Thoir. Is é seo an t-oileán is lú de
thrí Oileán Árann agus measann go leor daoine gurb é
an ceann is áille é. Tá an tírdhreach seasc agus garbh
fíorfheiliúnach le haghaidh machnaimh chiúin agus siúlóidí
suaimhneacha. Is furasta an t-oileán ar fad a fheiceáil de
chois. Nuair a bheidh tú ar bhóithríní iargúlta, tiocfaidh tú
ar an tuairim láithreach go bhfuil an chuid eile den domhan
fágtha i do dhiaidh agat.
Tá iascairí, feirmeoirí, manaigh ar deoraíocht agus
foghlaithe mara ar a seachaint ina gcónaí ar Inis Bó
Finne - atá suite níos faide ó thuaidh - le breis agus 6,000
bliain. I láthair na huaire, tá daonra de 200 cónaitheoir
lánaimseartha ar an oileán. Tá cáil an cheoil thraidisiúnta,
na sáriascaireachta agus na nglanuiscí gorma, ar a bhfuil
an-tóir ag tumadóirí scúba orthu, ar Inis Bó Finne. Tá
sé breac freisin le láithreáin stairiúla, tránna breátha le
gaineamh geal, chomh maith le flóra agus fána uathúil.
Chun tuilleadh eolais a fháil tabhair cuairt ar
www.irelandsislands.com

www.discoverireland.ie/connemara
BLAS DEN TRAIDISIÚN
ag iascaireacht sa choill mhóir
Tá taipéis shaibhir staire,
chultúir agus oidhreachta
Chonamara, fite fuaite i
bhfíorfhabraic an tírdhreacha.
Is é sin an fáth is mó a bhfuil an
ceantar taitneamhach.
cuLtúR & OidhREacht
Tá traidisiúin shaibhre cheoil, amhránaíochta, rince agus
scéalaíochta Chonamara fíorbheo. Tá siad ar cheann de
na nithe is mó taitneamhach sa cheantar freisin .
Tagann ceoltóirí le chéile le haghaidh ‘seisiúin’
neamhfhoirmiúla, i go leor tithe tábhairne ar fud
Chonamara. Má bhíonn an t-ádh ort bheith rannpháirteach
i gceann acu seo, is bealach iontach é chun croí fiáin
Chonamara a fheiceáil. Bíonn ceol, amhránaíocht agus
rince bríomhar ar siúl, go dtí go deireanach san oíche. I
gCarna agus i gCasla, b’fhéidir go bhfaighfeá an deis freisin,
traidisiún fíorálainn na hamhránaíochta ar an sean-nós a
chloisteáil. Nó d’fhéadfá dul chuig tráthnóna don chultúr
i gCnoc Suain. Beidh tú in ann a bheith ag éisteacht le
ceol traidisiúnta Chonamara agus ag féachaint ar an
rince. Cloisfidh tú daoine ag labhairt ‘cúpla focal’ freisin.
Bealach iontach eile chun dul i dtaithí ar an gcultúr áitiúil
ná freastal ar cheann den iomad féilte ealaíon ar fud an
cheantair. Bíonn ceardlanna agus léirithe ar an drámaíocht,
ar an rince agus ar an gceol ar siúl iontu seo.
Spreag agus mheall Conamara glúine d’ealaíontóirí agus
de lucht ceardaiochta i rith na mblianta. Tá an geansaí
Árannach ar cheann de na ceirdeanna is cáiliúla sa
cheantar. Go traidisiúnta, dhéanadh mná na n-iascairí iad
seo a chniotáil ar Oileáin Árann. Coinníodh na pátrúin
teaghlaigh chasta, a bhí breac le míniúchán samhaltach,
faoi dhlúthrún faichilleach.
Cultúr & Oidhreacht 12
I láthair na huaire, tá neart dánlann agus
siopaí ceardaíochta ar fud an cheantair, Ionad
Ceardaíochta an Spidéil (www.ceardlann.com),
áit ar féidir leat cuairt a thabhairt ar stiúideonna
na n-ealaíontóirí agus Siopa Ceoil agus
Ceardaíochta Chloch na Rón (www.bodhran.
com), áit ina ndéantar bodhráin (drumaí
traidisiúnta as craiceann gabhair ) de láimh fós,
san áireamh.
Níl sna healaíona ach gné amháin d’oidhreacht
chultúrtha shaibhir Chonamara, áfach. Má
bhíonn an deis agat, níl aon rud níos corraithí ná
dul i measc na sluaite chun féachaint ar chluiche
peile Ghaelaí nó ar chluiche iomána. Tá deis den
scoth agat chun bheith rannpháirteach, le Féile
Phátrún Inis Mór, féile de spórt traidisiúnta a
bhíonn ar siúl ar Inis Mór gach mí an Mheithimh.
Ná caill na rásaí currach. Déanfaidh tú iontas de
scileanna na rámhaithe urrúnta, a rámhaíonn
na báid thraidisiúnta seo. B’fhiú freisin, bheith
ar d’aire roimh Fhéile an Dóilín. Bíonn sí ar siúl
sa Cheathrú Rua gach mí Lúnasa. Beidh deis
agat anseo, Húicéir álainn na Gaillimhe, bád
maorga le seolta dearga, a fheiceáil ag rince ar
an fharraige.

www.discoverireland.ie/connemara
NA RADHARCANNA Á
dTAISCÉALADH
mainistir na coille móire
Tá cáil ar Chonamara mar gheall ar
a thírdhreach dochreidte, a
shoilsiú dúr agus a ghealtránna
gainmheacha. Ach idir na
sléibhte garbha agus na machairí
bogaigh, gheobhaidh tú ollréimse
de nithe is díol spéise, chun an
teaghlach ar fad a choinneáil sona.
mainistir & Gairdín na coille móire,
an choill mhóir
T: 00353 (0)95 41146
www.kylemoreabbey.com
Caisleán rómánsúil ón 19ú haois atá anseo. Tá sé
neadaithe idir cladaigh Loch na Coille Móire stuacach agus
cnoic thromchoillteacha. Is láthair draíochtach í Mainistir
na Coille Móire. Tá an t-ord mná rialta Beinidicteach
ina gcónaí ann i láthair na huaire. Thóg Mitchell Henry,
toicí Sasanach teicstíle, an caisleán seo, de chineál
an scéil béaloidis, chun go mbeadh sé ina bhaile dá
bhrídeach úr. Ach cailleadh í go tubaisteach, go gairid
ina dhiaidh sin. Thóg sé an séipéal álainn de chuid na
hAthbheochana Gotaí ina cuimhne. Mainistir agus scoil
atá sa bhunchaisleán i láthair na huaire. Cé go bhfuil roinnt
seomraí ar oscailt don phobal, is iad an séipéal álainn, na
gairdíní agus na tailte na príomhnithe is díol spéise anseo.
teach an Phiarsaigh, Rosmuc
T: 00353 (0)91 574292
www.heritageireland.ie
Bhí an teachín beag seo, ag féachaint síos ar roinnt den
radharcra is glórmhaire i gConamara ina theach cónaithe
sa samhradh ag Pádraig Mac Piarais (1879-1916). Bhí
Pádraig Mac Piarais ina cheannaire ar Éirí Amach 1916. Tá
sé athchóirithe anois agus tá taispeántas ann ar a shaol
agus bailiúchán de chuimhneacháin phearsanta.
dún aonghasa
cnoc suain
na Radharcanna á dtaiscéaladh 14
cnoc suain, an spidéal
T: 00353 (0)91 555 703
www.cnocsuain.com
Is sráidbhaile atógtha, de chlochtheachíní ceann tuí, le
sclátaí agus le dáta siar go dtí 1691, ach a ndearnadh
athchóiriúchán air le déanaí atá i gCnoc Suain. I láthair
na huaire, cuirtear cúrsaí cónaitheacha agus leathlae sa
mhiotaseolaíocht agus sa spioradáltacht Cheilteach, sa
Ghaeilge, sa luibhleigheas, sa cheol traidisiúnta agus sa
phéintéireacht uiscedhatha, ar fáil ann.
áitreabh dan O’ hara, an clochán
T: 00353 (0)95 21808
www.connemaraheritage.com
Tugann ionad oidhreachta Dan O’ Hara, atá suite ag
íochtar na mBeann Beola garbh, léargas do chuairteoirí
ar shaol an fheirmeora thionóntaigh i gConamara sa
19ú haois. Treoraíonn an teachín athchóirithe agus an
fheirm de chuid an réamhghorta cuairteoirí tríd stair an
cheantair le turais chlosamhairc, taispeántais ar theicnící
na feirmeoireachta traidisiúnta agus atógáil ar chrannóg
(baile ar oileán, sa réamhstair), ráth agus clochán (bothán
as tirimchloch coirbéalta).
‘smokehouse’ chonamara, Baile conaola
T: 00353 (0)95 23739
www.smokehouse.ie
Tá sé seo ar cheann de na tithe deataithe traidisiúnta
deireanacha atá fágtha in Éirinn. Tá bradáin fiáine agus
orgánacha á ndeatú agus á maranáidiú le feiceáil anseo.
dún aonghasa, inis mór, Oileáin árann
www.visitaranislands.com
Tá Dún Aonghasa, dún leathchiorclach atá suite ar bhruach
aillte, a chuirfeadh faoi dhraíocht tú, ar cheann de na
séadchomharthaí réamhstairiúla is suntasaí in Éirinn.
Cuireann trí ollchlochbhalla agus bacainn de chloch chasta
fál timpeall ar chlochdhún ollmhór, atá suite 100m os
cionn tonnta ag pléascadh an Atlantaigh.

www.discoverireland.ie/connemara
Gairdín Bhríde
Gairdín Bhríde, Ros cathail
T: 00353 (0)91 550905
www.galwaygarden.com
Léiríonn Gairdín Bhríde na ceithre fhéile Ceilteacha le slí
fiadhúlra choillearnaí álainn, móinéir agus Oghamchrainn.
Tá teach lár deice le ceann tuí, ráth agus clochsheomra
chomh maith le cosán agus ionad súgartha do leanaí, le fáil
idir na nithe bláthacha is díol spéise.
‘Killary cruises’, Fiord an chaoláire Rua, an Líonán
T: 00353 (0)91 566736
www.killarycruises.com
Amharc níos géire ar roinnt den radharcra is suntasaí i
gConamara le cúrsáil ar an gCaolaire Rua, an t-aon fhiord
atá in Éirinn. Is féidir léargas uathúil a fháil ar an gceantar
iontach seo ó thurais treoraithe. Sleamhnaíonn sléibhte le
géarthaobhanna isteach san fharraige agus go minic bíonn
na báid á dtionlacan ag deilfeanna ag léim.
ionad cuairteoirí Oceans alive
Leithinis Rinn mhaoile, conamara
T: 00353 (0)95 43473
Tugtar oidhreacht mara Chonamara chun beocht in
Oceans Alive. Tugann taispeántas, muirdhabhach
(aquarium) agus iarsmalann muirí míniúchán ar stair láidir
mhara an cheantair. Tá ionad mara don slatiascaireacht,
ionad súgartha do leanaí, radharcanna lánléargais ar
an gcósta agus an deis chun bheith páirteach i gcúrsáil
d’fhámaireacht, le fáil ann.
ionad caorach & Olla an Líonáin,
an Líonán, conamara
T: 00353 (0) 95 42323
www.sheepandwoolcentre.com
Mhair muintir Chonamara ar cheird na holla ar feadh
mórán blianta. Tá léargas annamh ar stair agus ar
fhorbairt an tionscail le fáil san iarsmalann iontach seo.
Tá taispeántais ann ar an sníomh, an chardáil agus ar an
fhíodóireacht traidisiúnta. Tá eolas ann freisin ar theicnící
don dathú agus don phórúchán agus tá lámhcheirdeanna
olla ann freisin.
‘Glengowla mines’, uachtar ard
T: 00353 (0)91 552021
www.discoverireland.com
Tá sracfhéachaint le fáil ar an saol sna mianaigh, i mianaigh
airgid agus luaidhe stairiúla de chuid na 19ú haois
‘Glengowla’. Bíonn turas faoi thalamh agus taispeántas ar
stair an mhianaigh ar siúl sa seomra púdair athchóirithe, i
gceardlann an ghabha agus i dteachín an ghníomhaire.
caisleán achadh na niúr (aughanure),
uachtar ard
T: 00353 (0)91 552214
www.heritageireland.ie
Tá suíomh suntasach ag Caisleán Achadh na hIúr na
16ú haoise ar bhruach Loch Coirib. Daingean é seo a bhí
ag ‘Muintir Uí Fhlaithearta (O’Flaherty’s) Fhíochmhar’,
fine chumhachtach Ghaelach a smachtaigh an ceantar
máguaird. Tá an túrtheach sé stór lán le gnéithe suimiúla
mar sheomra rúnda, atá tógtha idir seomra an tiarna ar an
urlár uachtarach agus an halla mór taobh thíos.
Páirc náisiúnta chonamara
T: 00353 (0)95 41054
www.connemaranationalpark.ie
Folaíonn Páirc Náisiúnta Chonamara beagnach 3,000
heicteár de shléibhte scéimhe, fairsinge phortaigh,
d’fhéaraigh agus de choillearnach. Tá cuid de shléibhte
na páirce ina gcuid de réimse na mBeann Beola cáiliúil.
Ar shiúlbhealaí, is féidir leis an gcuairteoir áilleacht
thírdhreach sléibhtiúil Chonamara, a bhfainfeadh an anáil
díot, a bhraith. Is féidir sólaistí a fháil i gcaife na páirce ina
dhiaidh sin.
cúrsáil ar Fhiord an chaoláire Rua
Na Radharcanna á dTaiscéaladh 16

www.discoverireland.ie/connemara
ÁBHAR DON
FHINSCÉALAÍOCHT
Tháinig piseoga, béaloideas
agus finscéalta iontacha as
tírdhreach sceirdiúil agus álainn
Chonamara agus as a thraidisiún
láidir scéalaíochta. Aistriodh iad seo
anuas ó ghlúin go glúin le scéalta
a insíodh cois tine sa gheimhreadh.
an caoláire Rua
BéaLOidEas & FinscéaLaíOcht
Is cinnte gurbh í Gránuaile nó Grace O’ Malley, an
phearsa fhinscéalach ba mhó a bhí ag Conamara.
Banríon foghlaí mara de chuid na 16ú haois a bhí inti.
Phós sí fear as Conamara, Donal O’Flaherty, ball de
chuid fhine fhíochmhar Uí Fhlaithearta. Bhí siad ina
gcónaí ‘ i gCaisleán Rinn Mhaoile agus i mBun Abhann
in aice le Baile Conaola ar feadh roinnt blianta. Bhí cáil
uirthi ar a crógacht, a díbheirg agus ar a haindleathacht.
Bhí sí ina sciúirse ag aon chabhlach Sasanach a raibh sé
de mhisneach aici seoladh ina cuid uiscí. Í muiníneach
go dtí an deireadh, sheol sí go Londain chun bualadh le
hEilís a 1, chun pardún a fháil dá mac ceanndána agus
chun pinsean a fháil di féin, más fíor.
Is ábhar don fhinscéalaíocht ann féin, é an t-oileán beag
Inis Bó Finne. Deirtí go mbíodh sé faoi chumhdach de
cheo i gcónaí. Níor briseadh mallacht an oileáin, ach
amháin nuair a las beirt iascaire a bhí imithe ar strae, tinte
ar a cladaigh.
De réir mar a scaip an ceo, thug siad faoi deara seanbhean
ag dul sa tóir ar bhó. Faoi dheireadh, tháinig sí suas léi agus
bhuail sí lena maide. Ach iompaíodh go cloch láithreach
bonn í. Ó shin i leith, tugtar Inis Bó Finne ar an áit, nó
Béaloideas & Finscéalaíocht 18
Oileán na Bó Gile. Deirtear go mbíonn an
bhean agus an bhó le feiceáil gach seacht
mbliana, nó chun rabhadh a thabhairt ar
thubaiste ag bagairt.
Tá finscéal eile faoi Chonamara a
bhaineann leis an gcapaillín Chonamara
cáiliúil. De réir scéalta ar fáil ó ghlúine de
mhuintir na háite, nuair a bádh Armáid na
Spáinne amach ó chósta Chonamara sa
16ú haois, shnámh na capaill Arabacha go
tír. Phóraigh siad leis na caipaillíní fiáine
áitiúla ansin agus chuir siad tús le pór nua
iomlán láidir agus crua. Is féidir iad seo
a fheiceáil ag gníomhú, ag Seó Capaillíní
Chonamara sa Chlochán i mí Lúnasa gach
bliain (www.cpbs.ie).

www.discoverireland.ie/connemara
clársheoltóireacht Eitleoige, Oileáin árann
AN EACHTRAÍOCHT Á
BLAISEADH
Tá áilleacht nádúrtha, tírdhreach
gan mhilleadh agus caol-léargas
scóipiúil, i gConamara. De dheasca
seo, tá sé ina áit fíorfheiliúnach
chun teacht amach as an gcarr
agus dul amach faoin aer mór.
Cé acu a roghnaíonn tú rothú síos
gleannta sléibhte, beanna is airde
an cheantair a dhreapadh, tumadh
sna huiscí criostalghlana nó dul ag
spaisteoireacht thar chrainn chasta chuig
trá fhoirfe le gealghaineamh, fanfaidh
aoibheanna de shíor ag athrú thírdhreach
Chonamara leat go deo.
siúLóid & ROthaíOcht
Tá Conamara ina cheann scríbe
fíorfheiliúnach do shiúlóirí agus do
rothaithe. Tá réimse suíomh agus tírraoin
ann atá feiliúnch do gach leibhéal
den fholláine. Is láthair iontach í Páirc
Náisiúnta Chonamara gar do Leitir Fraic,
chun tosú. Tá cúlra na mBeann Beola thar
barr. Tógann cosán an Diamond Hill 7clm
(féach www.discoverireland.ie/walking
chun eolas ar an mbealach a fháil) dhá go
trí huaire an chloig agus bíonn radharcanna
iontacha ar Oileán Inis Bó Finne, le fáil
uaidh ar lá geal.
Má thaitníonn an rothaíocht sna sléibhte
leat, d’fhéadfá dul ar Chosán do Rothair
Shléibhe Dhoire Abhra. Tá sé le fáil 10
clm siar ó Uachtar Ard. Cosán 14 clm don
rothaíocht agus don siúlóid, a chasann, atá
ann.
Tá arda níos dúshláine agus radharcanna
lánléargais ar fáil in éagsúlacht cosán
agus bealach marcáilte eile, ar fud na
mBeann Beola agus Sléibhte Mhám Toirc
(Maamturk), in aice láimhe. Trasnaíonn
dhá shiúlbhealach fadachair Conamara:
Bealach an Iarthair (the Western Way), a
thosaíonn in Uachtar Ard agus a leanann
bruach thiar Loch Coirib sula dtugann sé
aghaidh ar Shléibhte Mhám Toirc, síos
isteach i nGleann Eidhneach (Inagh) agus
timpeall chuig an gCaoláire Rua; agus Slí
Chonamara. Tá an radharcra is breátha i
nGaeltacht Chonamara san áireamh anseo,
ó Chathair na Gaillimhe tríd an Spidéal, an
Cheathrú Rua, Ros Muc, Carna, Leitir Fraic,
an Líonán agus an Fhairche.
Tá na hoileáin ar fheabhas chun imeacht
leat, le haghaidh siúlóide níos réidhe. Bíonn
siad ar bheagán tráchta nó gan trácht ar
bith. Tá gréasán de bhóithre casta agus
de chosáin siúil iontu le sár-radharcanna
trasna an Atlantaigh.
Má bhíonn rud éigin níos eagraithe de
dhith ort, cuireann roinnt oibreoirí turais
siúlóide agus rothaíochta faoi threoir, ar
fáil ar an gceantar. Is féidir leis seo bheith
ina bhealach iontach chun foghlaim faoi
stair agus faoi chultúr Chonamara agus tú
ar an mbealach. Sainfheidhmíonn Safari
Chonamara (www.walkingconnemara.
com) i dturais bheadaí ag preabadh ó
oileán go hoileán, a chuireann Inis Bó Finne
agus Inis Toirc, san áireamh. Cuireann
Turais Siúlóide Chruach Phádraig (www.
walkingguideireland.com) turais siúlóide le
lántionlacan ar fáil i gConamara.
Tá Conamara iontach freisin le haghaidh
rothaithe. Bíonn an radharcra cósta
iontach - na lochanna séimhe faoin tír
agus na sliabh-bhóithre níos dúshlánaí - le
feiceáil ó bhóithre ciúine agus ó éagsúlacht
bealach. Tá an Clochán ina bhunáit mhaith
An Eachtraíocht á Blaiseadh 20
Is imshaol leochaileach é tírdhreach álainn
Chonamara. Moltar dóibh siúd atá díograiseach
faoi bheith amuigh faoin aer, fáil réidh le fuíoll
mar is cóir, campáil ar thalamh chrua, tionchar
tine a íoslaghdú agus meas a bheith acu ar na
hainmhithe feirme agus ar an fhiadhúlra a bhíonn
sa cheantar.
Chun tuilleadh leideanna a fháil faoi chonas an
tírdhreach a fhágáil ar an gcaoi a bhfaigheann tú é,
tabhair cuairt ar www.leavenotraceireland.org.

www.discoverireland.ie/connemara
do rothaithe agus is é an croílár é do rothbhealaí trílúbtha
(three looped) a thugann aghaidh ar Chloch na Rón, an
Cloigeann agus Baile Conaola. Tá rothair ar cíos agus go
leor saoráidí áitiúla le fáil anseo freisin. Má thaitníonn an
rothaíocht sna sléibhte leat, d’fhéadfá dul ar Chosán do
Rothair Shléibhe Dhoire Abhra. Tá sé le fáil 10 clm siar ó
Uachtar Ard. Cosán 14 clm don rothaíocht agus don siúlóid,
a chasann, atá ann.
sPóRt uiscE
Is féidir leat dul ar an uisce le cúrsáil amach ó Fhiord Chuan
an Chaoláire Rua nó ar Loch Coirib, nó dul ar thuras báid,
ag preabadh ó oileán go hoileán, le taobh an chósta. Is
féidir leat fiú foghlaim chun Húicéir traidisiúnta de chuid
na Gaillimhe a sheoladh ar an gCeathrú Rua. Más tránna
atá uait, gheobhaidh tú gealghaineamh dochreidte agus
uiscí gormuaine i Rinn Mhaoile agus i gCuan an Mhada.
Tá cáil ar Thrá an Dóilín ar an gCeathrú Rua ar a trá coiréil
iontach.
Tagann slatiascairí anseo ina scataí freisin, chun taitneamh
a bhaint as an iascaireacht iontach ar Loch Coirib. Fásann
an breac rua go breis agus 20Ib anseo, go rialta. Tá tóir
ar iascaireacht farraige freisin. Is féidir sáriascaireacht
chladaigh a dhéanamh sa gClochán, sa gCaoláire Rua,
agus ar Oileán Gharumna agus is féidir iascaireacht sa
domhainfharraige a dhéanamh amach ón gClochán, ó
Chloch na Rún, ón Spidéal agus ón gCloigeann.
sPóRt EachtRaíOchta
Dóibh siúd ar thóir dúshláin níos déine, tá ionaid
eachtraíochta i Delphi (www.delphiadventureholidays.
ie), ar an gCaoláire Rua (Killary) (www.killaryadventure.
com) agus i Petersburg (www.petersburg.ie). Tá réimse de
spórt le fáil iontu seo, idir curachóireacht, seoltóireacht,
uaimheadóireacht agus treodóireacht. Tá ionad
tumadóireachta ‘PAD’1 i Rinn Mhaoile. Tá grádú d’ionaid
trá mhanainn
NASCANNA
ÚSÁIDEACH A
www.discoverireland.ie/west
www.delphiadventureholidays.ie
www.killaryadventure.com
www.petersburg.ie
www.connemaragolflinks.com
www.oughterardgolfclub.com
www.connemaraislesgolfclub.com
www.connemarathon.com
tumadóireachta an ‘National Geographic’
aige agus tá cúrsaí sa tseoltóireacht ar fáil
i mBaile Conaola. Mar sin féin, dóibh siúd
atá uaillmhianach, bíonn an tarraingt is mó
ar an gConamartón, (Connemarathon), a
bhíonn ar siúl gach bliain san earrach ag
Crosbhóthar Máma (Maam Cross). Bíodh
sé ina bháisteach, nó an ghrian ag soilsiú
bíonn daoine urrúnta ag streachailt in éadan
achair maratóin, a bhíonn ina leathachar, ina
n-achar iomlán nó ina n-ultra-achar, feadh
ceann de na bealaigh do mharatóin is mó
scéimh sa domhan.
maRcaíOcht caPaLL
Is bealach iontach eile é chun Conamara a
fheiceáil ná ar dhroim capaill. Is féidir leat
laethanta dochreidte a bheith agat amuigh
ag maracaíocht, mar gheall ar an easpa
tráchta, na gealtránna fada agus na cosáin sna sléibhte.
Tá an ceantar breac le hionaid eachaíochta agus cuireann
siad gach rud, idir ceachtanna do thosaitheoirí agus aistir
fadachair trína sléibhte, ar fáil. Cuireann Cosáin Chonamara
(Connemara Trails) (www.connemara-trails.com) turais
mharcaíochta cúig go seacht lá ar fáil ar fud Chonamara.
Cuireann siad seo radharcanna cáiliúla, chomh maith le
roinnt den radharcra is iargúlta agus is suntasaí sa cheantar,
san áireamh.
GaLF
Tá Conamara ina cheann scríbe iontach do ghalfairí
freisin. Tá an Connemara Championship Links (www.
connemaragolflinks.com) in aice leis an gClochán, ar cheann
de na nascanna gailf is áille agus is crua sa tír. Rinne Eddie
Hackett dearadh ar an gcúrsa 27 bpoll seo, atá neadaithe idir
na Beanna Beola agus an Aigéan Atlantach.
Faoin tír, is cúrsa fearann páirce é Club Gailf 18 bpoll
Uachtair Aird (www.oughterardgolfclub.com). Tá sé
cliathánach le Loch Coirib agus Sléibhte Chonamara agus tá
gnéithe uisce, ballaí aolchloiche agus crainn dhúchasacha
aibí scaipthe ann. ‘Is féidir leat naoi bpoll a imirt ag Club
Gailf ‘Connemara Isles’ (www.connemaraislesgolfclub.com) i
Leitir Móir. Tá sé le taobh bhruach an Atlantaigh agus i mbéal
inbhir farraige, lomán carraigeach agus sár-radharcanna. Tá
sé, go fírinneach, uathúil. Beidh Loch an Róisín Dubh álainn
agus an tAigéan Atlantach le do thaobh, ag Club Gailf 9 bpoll
Rinn Mhaoile. Tá sé suite ar an talamh thart ar Óstán Árus
Rinn Mhaoile.
Tá roinnt cúrsaí eile i gcóngar Chonamara. Chun na sonraí
iomlána a fháil tabhair cuairt ar www.discoverirland.ie/west
an conamaratón
‘connemara championship Links’
An Eachtraíocht á Blaiseadh 22
tonnmharcaíocht ar an atlantach

www.discoverireland.ie/connemara
SPIORAD NA FÉILE
Féile Ealaíon an chlocháin
I rith na bliana bíonn turasóirí agus
muintir na háite araon, ag déanamh
ceiliúradh ar shaol Chonamara,
ag réimse féilte agus imeachtaí
ar fud an cheantair. Glac páirt
sa tsiamsaíocht chun croí fiáin
agus bríomhar Chonamara a
bhlaiseadh i gceart.
FEaBhRa
Féile ‘Friends of ted’, inis mór. Ruaille
Buaille agus mire i stíl Fr. Ted ar oileán
carraigeach Chonamara féin.
máRta
Lá Fhéile Pádraig, 17 márta. Déanann
go leor bailte i gConamara ceiliúradh
ar fhéile náisiúnta na hÉireann le
paráidí agus imeachtaí bríomhara.
aiBREán
an conamaratón, Crosbhóthar
Máma. Tugann daoine urrúnta faoina
cnoic ar cheann de na bealaí do
mharatón is mó scéimh sa domhan.
comórtas Bád Oscailte an
chlocháin. Imeacht iascaireachta trí
lá, ar a bhfuil an-mheas. Meallann
sé slatiascairí ó cheantair ar fud an
domhain.
BEaLtainE
Féile diúilicíní chonamara, Leithinis
Rinn Mhaoile
Féile siúlóide an Líonáin. Siúlóidí,
imeachtaí agus cainteanna faoi threoir,
timpeall an Chaoláire Rua shuntasaigh
agus Chnoc Maol Réidh.
seachtain faoi Phortaigh
chonamara, Leitir Fraic. Ceiliúradh
10 lá ar an tírdhreach, siúlóid
dhraíochtach Chonamara, ceol agus
rince, ceardlanna agus taispeántas
ealaíne, san áireamh.
mEithEamh
scoil samhraidh don Bhodhrán,
Inis Oírr. Ceardlanna, léachtaí ar an
mBodhrán agus craic ar Inis Oírr.
Rásaíocht churrach, an Líonán
Féile Ealaíon chloch na Rón
Féile Ealaíon ar a bhfuil an-mheas, le
ceol, drámaíocht agus rince.
Féilte & Imeachtaí 24
Nithe Ardspéise Na BhFéilte agus na nImeachtaí
iúiL
seachtain an spioraid & an chultúir
cheiltigh
Oileáin Árann. Ceol, rince,
amhránaíocht thraidisiúnta agus
siúlóidí seandálaiocha.
ceardlann do scríbhneoirí
cruthaitheacha
Oileáin Árann. Ceardlann cúig lá ar an
scríbhneoireacht chruthaitheach agus
turais siúlóide.
Rásaí Bád chloch na Rón. An
mhuirfhéile thraidisiúnta is sine in
Éirinn. Bíonn gach rud idir Hiúicéirí na
Gaillimhe agus curacha ann.
Lúnasa
seó capaillíní chonamara, an
Clochán. Ceiliúradh fad seachtaine ar
an gcapall dúchasach.
Féile shamhraidh chloch na Rón
Féile 4 lá le ceol traidisiúnta, an
snagcheol, cluichí sa sráidbhaile agus
téatar ar an sráid.
mEán FómhaiR
seachtain Ealaíon an chlocháin, Féile
seachtaine le léamh filíochta, drámaí,
léachtaí, ceolchoirmeacha agus ceol
traidisiúnta.
dEiREadh FómhaiR
muirsheachtain chonamara, Leitir
Fraic. Ceiliúradh ar oidhreacht na mara
le comhdháil, imeachtaí cultúrtha agus
ceol traidisiúnta.
aonach chrosbhóthar máma
Aonach stairiúil aon lae, ag ceiliúradh
chapaillín Chonamara agus ag
taispeáint táirgí talmhaíochta áitiúla.
samhain
Féile marconi, an Clochán. Ceiliúradh
ceithre lá ar an gcéad tharchur raidió
ó Marconi.
nOLLaiG
an clochán ar Oighear, an Clochán.
Margadh na Nollag agus oighear-rinc i
gclós ‘Stationhouse’ an Chlocháin.
imEachtaí LEanúnacha
téatar ‘station house’ an
chlocháin
www.stationhousetheatre.com
Clár iomlán de chineama, téatar,
coiméide, ceol agus léirithe ó leanaí.
Gairdín Bhríde, Ros Cathail (Roscahill)
www.galwaygarden.com.
Cúrsaí sa chócaireacht, sa bhacáil,
sa ióga, sa léann Ceilteach agus i
bhféinfheabhsúchán.
cnoc suain, an Spidéal
www.cnocsuain.com.
Ceardlanna sa Ghaelcheol agus sa
Ghaeilge, cúrsaí ar an tseandálaíocht
agus sa léann Ceilteach, siúlóidí
ar phortaigh agus ceardlanna sa
phéintéireacht.
Chun mioneolas a fháil ar fhéilte agus
ar imeachtaí i gConamara, tabhair
cuairt ar www.discoverireland.ie/
connemara.
Tabhair cuairt ar: www.discoverireland.ie/connemara chun liosta iomlán, chomh
maith le tuilleadh eolais, a fháil faoi na féilte agus faoi na himeachtaí ar fad i
gConamara.

www.discoverireland.ie/connemara
AISLINGÍ FAOI
CHONAMARA
Tá mór-réimse cóiríochta ar fáil
i gConamara, lena n-áirítear,
brúnna teolaí suite i ngleannta
scéimhe, L&B faoin tuath,
óstlanna i dtithe tuaithe agus
caisleáin chúlráideacha.
óstlann chaislean Bhaile na hinse
óstLanna
Tá roinnt de na hóstlanna is fearr sa tír le fáil i gConamara.
Nuair a bheidh rogha agat idir caisleáin ríoga ar thailte
breátha, tithe tuaithe rómánsúla le cáil an dea-bhia
agus óstlanna nua-aimseartha suntasacha le stíl
comhaimseartha, ní ceart go mbeadh aon fhadhb agat ag
fáil do dhídine foirfe ón gcuid eile den saol.
tithE aíOchta
Má bhíonn tú ag iarraidh na sócúlachta, ach nach n-iarrfá
go deo ach atmaisféar níos neamhfhoirmiúla, cuireann
tithe aíochta glórmhara Chonamara draíocht, carachtar
agus cuannacht le chéile i dtimpeallacht shuntasach. Tá
idir tithe cathrach slíocacha nua-aimseartha agus tithe
stairiúla de chuid na sean-ré, ar shuímh mhillteanacha i
measc na dtithe aíochta. Ach bíonn fáilte chroíúil agus
seirbhís phearsanta ar fáil iontu go léir.
LEaBa aGus BRicFEasta & tithE FEiRmE
Ní rachaidh tú i bhfad i gConamara gan gabháil thar L & B.
Díreach dornán de sheomraí agus atmaisféar croíúil agus
teolaí, a bhíonn sna háitribh bheaga seo, á reachtáil ag
teaghlaigh. Bíonn sárluach ar airgead le fáil iontu agus an
deis chun léargas a fháil ar an saol in Éirinn faoin tuath.
Cóiríocht 26
iOstas FéinFhREastaiL
Bíodh cuid den bhaile agat agus tú imithe ón mbaile, le
réimse leathan de réadmhaoin don fhéinfhreastal, atá
scaipthe ar fud an cheantair. Idir teachíní traidisiúnta ar
thránna sceirdiúla agus saoráidí a tógadh le sainchuspóir i
mbailte agus i sráidbhailte, is rogha iontach atá anseo do
ghrúpaí nó do theaghlaigh a bhíonn ag iarraidh bunáite go
gearrthréimhseach.
BRúnna aGus camPáiL
Beidh iontas ar thaistealaithe ar buiséad faoi chaighdeán
na mbrúnna don aos óg i gConamara agus faoina suímh
ina bhfuil siad lonnaithe, a bhainfeadh an anáil díot.
Bíonn seomraí príomháideacha agus seomraí suanliosa
ar fáil, chomh maith le saoráidí don chócaireacht
chomhchoiteann. Má bhíonn fonn ort oíche a chaitheamh
faoina réalta, beidh fáil agat ar rogha maith de láithreáin
do champáil agus do charabháin ar fud an cheantair.
Gheobhaidh tú liostáil iomlán de chóiríocht formheasta ar
ár láithreán gréasáin www.discoverireland.ie/connemara
mainéar Ros Liag

www.discoverireland.ie/connemara
CUIR CHUN BÓTHAIR
Gleann dhumha Locha
Tá tírdhreach uathúil agus bóithre
ciúine i gConamara. Ar an ábhar sin,
is áit fhíorfheiliúnach é, chun dul i
gceann na tiomána agus an taobh
tíre a thaiscéaladh.
Nuair a bheidh tú ag tiomáint tríd Chonamara, beidh
sé de shaoirse agat bheith ag casadh ar do luas féin
stopadh le haghaidh grianghraf agus atreorú síos
cúlbhóithre chun do sciar féin de shaol Chonamara a
aimsiú.
Cuireann an turas tiomána dhá lá seo, le malairt slí
roghnach chuig na hoileáin, an radharcra agus na
nithe is díol spéise is fearr san áireamh, le cor furasta
ciorclach.
LÁ 1
Fág Gaillimh agus lean B(R)336 siar ar chósta thuaidh
Chuan na Gaillimhe. De réir mar a fhágann tú an chathair
i do dhiaidh, gabhfaidh tú thar na bailte beaga, Bearna agus
Na Forbacha. Gearrthuras furasta atá ann as sin go dtí An
Spidéal. Tá trá brataí goirme lonnaithe anseo, ar a bhfuil
an-mheas maraon le hIonad Ceardaíochta an Spidéil.
Bíonn ealaíontóirí agus lucht ceardaíochta le feiceáil ag
obair ina gcuid stiúideonna anseo.
Is é an Spidéal an bhearna gheata chuig Gaeltacht
(ceantar ina labhraítear an Ghaeilge) Chonamara. Ón áit
seo feicfidh tú siopaí agus comharthaí marcáilte i nGaeilge.
Gabh bealach eile le casadh ar deis ag an gcrosbhóthar i
dtreo Mhaigh Cuilinn. Beidh Cnoc Suain ar an taobh clé
3 clm romhat. Is áit iontach í seo chun cúrsa cultúrtha
a dhéanamh, nó chun tráthnóna a chaitheamh leis an
nGaeilge, leis an gceol agus leis an rince. Tá an baile
Indreabhán díreach i ndiaidh an Spidéil ar B(R)336.
Tá an baile Indreabhán díreach i ndiaidh an Spidéil ar
B(R)336. Is féidir leat gearreitilt a thógáil as seo trasna go
dtí Oileáin Árann. Ina mhalairt de chás, is feidir leat dul ar
bhád farantóireachta ó Ros an Mhíl. Níl sé seo ach roinnt
achair eile síos an bóthar. Is malairt slí iontach atá sna trí
Oileán Árann agus b’fhiú go mór fanacht orthu thar oíche.
Tá siad ina mbuaic ar aon turas chuig an gceantar mar
gheall ar an radharcra a bhfainfeadh an anáil díot, an luas
réidh maireachtála agus cultúr traidisiúnta beo fuinniúil.
Tá an ráth fíorshuntasach de chuid na Cré-umhaoise, Dún
Aonghasa le fáil ar Inis Mór, an t-oileán is mó. É suite ar
barr aille atá 100m ar airde, tá an ráth leathchiorclach seo
ar cheann de na cinn is breátha san Eoraip.
Ar ais ar an mórthír, lean ar aghaidh tríd an sráidbhaile
pictiúrtha An Casla go dtí Scríob. Casann tú ar chlé
‘trá an Ghoirtín (Gurteen), cloch na Rón
Turas Tiomána ar Chonamara 28
anseo chuig an B(R)340 i dtreo an Ghoirt Mhóir. Lean na
comharthaí ar an taobh clé chuig Ros Muc. Téigh síos an
cúlbhóthar suaimhneach go dtí bruach an uisce agus teach
cónaithe samhraidh Phádraig Mhic Phiarais (1879 - 1916),
laoch náisiúnta agus an ceannaire ar Éirí Amach 1916.
Tá taispeántas ar bheatha an Phiarsaigh agus roinnt dá
chuimhneacháin le fáil i dTeach an Phiarsaigh, teachín beag
traidisiúnta le ceann tuí, atá ag feachaint síos ar an fharraige.
Fill ar an bpríomhbhóthar ag an nGort Mór. Lean ar aghaidh
ar (B)R340, a sciortáileann imeallbhord an chósta agus a
bhfuil radharcanna fíorshuntasacha le fáil uaidh amach ar
an fharraige agus faoin tír, ar na sléibhte. Rachaidh tú thar
sráidbhailte Charna, Thuaim Beola agus Bhaile na hInse sula
sroicheann tú Cloch na Rón. Is féidir leat cuairt a thabhairt
ar Cheol & Ceardaíocht Chloch na Rón anseo. Is ceardlann
thraidisiúnta d’uirlisí atá anseo. Is féidir bodhráin, drumaí
traidisiúnta as craiceann gabhair, a fheiceáil á ndéanamh
anseo. Tá trá glan, le gealghaineamh i gCloch na Rón freisin,
ag Cuan ‘Gurteen’. Is láthair iontach í don snámh.
Ó Chloch na Rón, lean an bóthar go Baile Conaola,
chun cuairt a thabhairt ar ‘Smokehouse’ Chonamara.
Anseo, saillítear réimse leathan d’iasc deataithe agus
d’iasc maranaithe ar an mbealach traidisiúnta. Tá an
‘Championship Links’ Chonamara cáiliúil, galfchúrsa 27
bpoll le radharcanna iontacha ar an fharraige mhór, in aice
láimhe.
Tabhair aghaidh i dtreo an Chlocháin. Téigh ar mhalairt
slí giorra síos an N59, chun cuairt a thabhairt ar Ionad
Oidhreachta & Staire Chonamara (Áitreabh Dan O’ Hara),
áit ar féidir leat sracfhéachaint a fháil ar an saol in aimsir
atá imithe thart. Tá crannóg (áit chónaithe Neoiliteach ar
loch) atógtha, chomh maith le teachín agus árus feirme san
áireamh sa teachín agus sa bhfeirm athchóirithe. Déanann
taispeántais, léirithe agus tráchtaireacht, stair thuaithe
Chonamara, beo. Ón áit seo, tá sé 10clm furasta go dtí an
Clochán, príomhchathair Chonamara.
Tá rogha agat fanacht i gcuid de na hóstlanna faoin
tuath is fearr in Éirinn, thar oíche. Tá an ceantar breac le
tithe stairiúla, a bhfuil cáil orthu ar a gcuid radharcanna
fíorshuntasacha agus bia.

www.discoverireland.ie/connemara Turas Tiomána ar Chonamara 30
LÁ 2
Do scíth glactha agat agus tú cothaithe go maith, fág an Clochán agus tabhair aghaidh
ó thuaidh ar an N59 go Baile an tSrutháin. Lean na comharthaí ar an taobh clé chun
an Cloigeann - an bhearna gheata chuig Oileán Inis Bó Finne - a bhaint amach. Bíonn
sé furasta malairt slí de lá nó d’oíche a dhéanamh, mar gheall ar bháid farantóireachta
rialta. Is fiú go mór iarracht a dhéanamh air seo, de dheasca an tsár-radharcra, an
cheoil bhríomhar agus an iomad láithreán stairiúil.
A luaithe is a bhíonn tú ar ais ar an mórthír, fill ar an bpríomhbhóthar agus lean ar
aghaidh i dtreo Leitir Fraic. Díreach sula sroicheann tú an baile, beidh tú i bPáirc
Náisiúnta Chonamara, maorga. Cuimsíonn an pháirc roinnt den radharcra is fearr sa
cheantar. ls féidir siúlóid shármhaith a dhéanamh ann chomh maith. Tá radharcanna
lánleargais le fáil óna Beanna Beola, freisin.
Ag an gcrosbhóthar i sráidbhaile Leitir Fraic, is fiú casadh ar clé agus bealach eile
a ghabháil chuig Leithinis Rinn Mhaoile. Tá roinnt de na tránna is áille in Éirinn le
fáil anseo. Baineadh úsáid as cuid acu le haghaidh suíomh i scannáin mhóra. Tá na
fuinneoga gloine dhaite, leis an ealaíontóir cáiliúil Harry Clarke, le feiceáil sa séipéal atá
suite taobh thuas den chearnóg ag Crosbhóthar an Tulaigh (Tully Cross). Ba é Oliver St.
John Gogarty a d’iarr iad seo a dhéanamh, óna theach cónaithe ag Árus Rinn Mhaoile.
Is fiú stopadh freisin le haghaidh an láithreáin sheandálaíoch, atá ar an leithinis freisin.
Tá sé suite 200 méadar siar ón bhóthar ó Dhoire Inbhir go Doire Locha (Derrylough), le
taobh Shliabh an Tulaigh. Feirmeoirí luatha a thóg an Líne Cloiche Sé Philéar chun dul
le grianstad an gheimhridh. Sé chloch ina seasamh nó ‘méara na sióg’ atá ann.
Cas ar clé thiar i sráidbhaile Leitir Fraic. Lean ar aghaidh ó thuaidh agus tar éis tamaill
tiocfaidh tú chuig Mainistir agus Gairdín na Coille Móire.Mainistir rómánsúil Gotach
atá anseo, a bhfuil na mná rialta Beinidicteacha ina gcónaí ann, i láthair na huaire. Is
fiú go mór stopadh don ghairdín Victeoiriach athchóirithe, an séipéal nua-Ghotach
fíorshuntasach agus na seomraí tae teolaí.
Ón gCoill Mhór, déan do bhealach chuig an sráidbhaile gleoite deas, an Líonán. Tá sé
seo suite ag ceann an Chaoláire Rua breá, an t-aon fhiord atá in Éirinn. Ag Nancy’s
Baile na hinse
trá chloch na Rón
Point, sula sroicheann tú sráidbhaile an Líonáin, is féidir
leat cúrsáil a dhéanamh feadh an fhiord naoi míle, le Killary
Cruises. Gheobhaidh tú léargas ar thíreolaiocht an iontais
nádúrtha seo agus gheobhaidh tú sár-radharcanna ar an
uisce. Tá dhá ionad eachtraíochta den scoth le fáil i gceantar
an Chaoláire Rua freisin. Déanann siad seo a mhór de
radharcra garbh an cheantair.
Bhí suíomh pictiúrtha an Líonain ina shuíomh foirfe le
haghaidh athchóiriú ar scannán 1989 John B. Keane, The
Field, a stiúraigh Jim Sheridan. Is sa bhaile seo freisin atá
Ionad Caorach & Olla an Líonáin suite. Tugann sé seo
míniúchán ar lámhcheardaíocht caorach agus na holla agus
bíonn taispeántais ann ar an gcardáil, ar an suíomh agus ar
an fhíodóireacht.
Ón Líonán tabhair aghaidh soir ar B(R)336 chun radharcanna
fíorshuntasacha a fháil ar Shléibhte Mhám Toirc. Cas
ar dheis ag an Mám i dtreo Chrosbhóthar Máma agus
ansin téigh ar an N59 i dtreo Uachtair Aird. Díreach sula
sroicheann tú an baile, is féidir leat cuairt a thabhairt ar
Mhianaigh ‘Glengowla’. Is mianach airgid agus luaidhe
stairiúil, de chuid na 19ú haoise atá anseo. Tugann sé léargas
ar an saol sna mianaigh, le sraith taispeántas, taispeántais
idirghníomhacha agus turas faisnéiseach faoi threoir.
Lean ar aghaidh isteach go hUachtar Ard, baile pictiúrtha
neadaithe idir Sléibhte Chonamara agus uiscí cruachliatha
Loch Coirib. Is meice atá sa loch do shlatiascairí. Tá cáil an
bhric rua fhiáin agus na hiascaireachta bradán air. Díreach
taobh thall den bhaile ar an N59 go Gaillimh, rachaidh tú
thar an chasadh do Chaisleán maorga Achadh na nIúr,
ar an taobh clé. Thóg fine Uí Fhlaithearta (O’ Flaherty) an
túrtheach dea-chaomhnaithe seo, de chuid na 16ú haoise
agus caomhnaíonn sé stair fhada agus suaite.
Lean ar aghaidh ar an N59 go Ros Cathail agus tóg an
casadh ar chlé, le cuaillí eolais do Ghairdín Bhríde. Parthas
coillearnaí atá anseo, le móinéir agus gairdíní le téamaí a
léiríonn na féilte Ceilteacha. Is tiomáint fhurasta atá ann,
siar tríd Mhaigh Cuilinn go cathair na Gaillimhe, ón áit seo.
an clochán
Baile mór an chlocháin

www.discoverireland.ie/connemara
LÉARSCÁIL & TEAGMHÁIL
ÚSÁIDEACH
an Líonán
Cé acu eachtraíocht ar Oileáin
Árann, galf in Uachtar Ard, nó
cúrsáil ar an gCaoláire Rua atá
uait, faigh an t-eolas ar fad atá de
dhíth ort, chun do shos foirfe a
phleanáil.