Prawa człowieka w krajach Partnerstwa Wschodniego UE z ...

spektakularny i najszerzej dyskutowany element reform, któremu poświęcono znaczną uwagę
zarówno w krajowej, jak i międzynarodowej literaturze. Jednakże równolegle do prac nad
składem, zadaniami i kompetencjami Rady prowadzone były działania mające na celu
ustanowienie skutecznego mechanizmu oceny stanu ochrony praw jednostki w krajach
członkowskich. System taki, w założeniach wyrażonych przez K. Annana 3 opierać miał się na
wzajemnym przeglądzie dokonywanym przez państwa i stanowić miał element
komplementarny wobec istniejących procedur ciał traktatowych ONZ.
Wcześniejsze próby ustanowienia powszechnego systemu sprawozdań państw o
całościowym stanie ochrony praw człowieka w oparciu o Powszechną Deklarację Praw
Człowieka zakończyły się niepowodzeniem i zostały zarzucone w 1980 roku. 4 Znacznie
skuteczniejsze okazały się mechanizmy raportowania ustanowione w ramach poszczególnych
ciał traktatowych ONZ, poczynając od systemu wprowadzonego na mocy Międzynarodowej
Konwencji w Sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej i ustanawianego
w kolejnych konwencjach. Pomimo pewnych różnic w treści poszczególnych konwencji i
ustroju odpowiadających im ciał traktatowych 5 wyróżnić można wspólne cechy systemów
raportowania. Na mocy każdego z traktatów państwa-strony zobligowane są do składania
raportów opisujących kroki podjęte przez dane państwo w celu zapewnienia ochrony praw i
wolności ustanowionych na mocy danego traktatu. Raporty te przedkładane są Sekretariatowi
ONZ, który następnie kieruje je pod rozwagę odpowiedniego ciała traktatowego. Ciała
traktatowe są umocowane do przedstawienia swojego zdania, 6 które z kolei może być
przedmiotem uwag danego państwa-strony. Każde z ciał traktatowych wykształciło swój
własny system interakcji z państwami-stronami, elementem którego stała się obecność
przedstawicieli państw podczas prac nad formułowaniem stanowiska ciał traktatowych co do
treści raportu. Nie ujmując sukcesom, jakie odniosły mechanizmy raportowania ustanowione
w oparciu o prace ciał traktatowych, ich forma obarczona była pewnymi mankamentami. Z
punktu widzenia funkcjonowania całości systemu ochrony praw i wolności człowieka ONZ,
raportowanie oparte o poszczególne traktaty ze swojej natury uniemożliwiało pozyskanie
informacji w przypadku, gdy dany kraj nie ratyfikował określonej konwencji i w
3
Addendum to In larger freedom, Human Rights Council: Explanatory note by the Secretary-General,
23.05.2005, A/59/2005/Add.1.
4
F. de Gaer „ A Voice Not an Echo: Universal Periodic Review and the UN Treaty Body System”, Human
Rights Law Review 7:1 (2007), s. 117.
5
Komitet Przeciwko Torturom (CAT), Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet (CEDAW), Komitet Praw
Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych (CESCR), Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej (CERD),
Komitet Praw Dziecka (CRC), Komitet ds. Ochrony Praw Wszystkich Migrujących Pracowników (CMW),
Komitet Praw Człowieka(HRC).
6
Określanego w traktatach jako „uwagi”, „uwagi ogólne”, „zalecenia ogólne” bądź „sugestie”.
6