You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Nivel</strong> <strong>Primaria</strong><br />
26<br />
Biología<br />
<strong>Lectura</strong> Científi ca<br />
Ka irekua<br />
¿jurhixkandeski o uikixkanda?<br />
Uénanksïni aiankuni ambeski terujkanikua.<br />
Eranaska je eska áspiti ma naraxanksï<br />
arhukuaka terujkani ka ma terujkanksï<br />
jurhixkandani peeraka ka materu terujkani<br />
uikixkandani. Exetkiru je méntkunksï járhajti, isï<br />
jimbo jimini jarhajti “terujkanikua”.<br />
Ménterunisï, ekaksï uaxantskuani ma<br />
arhukuaka ¿méntkuni arhukuarhikua<br />
jarhasïni? ¡Nombe¡ Terujkani uikixkanda<br />
ménderuni pakarajti, jurhixkandani<br />
jingoni,enga arhikuekajka eska no jukaska<br />
“terujkanikua” no kamasïndi “terujkanikua”.<br />
Ioni uandanajti eska k’uiripucha sesi jukaska<br />
terujkanikua; joperu nomindu xani isïijti.<br />
Ekajchi sési eratsikuntaaka,<br />
unarhikuakajchi ma k’uiripuni<br />
ka kuirunarhikuni terujkanisï.<br />
Uénakajchi ejpurhisï<br />
ka ketsikua jamberi,<br />
jimini xarharaati eska<br />
no sésesi mentkuni<br />
pakaraska terujkanikua,<br />
jimbokajchi maru<br />
k’uiripucha. Máakanda<br />
p’intsani ambe<br />
jukanarhiska, ma jantsiri<br />
sánderu ionturhani, ka enga sánderu<br />
xarharajka eskaksï ma jajkini ka<br />
jantsirini sánderu urasïnga ánchitani pauani<br />
pauani, jimbosï jurhixkandeechani jingoni<br />
namuntkujtiksï uikixkandeecha engaksï<br />
sanderu ánchitajka, jantsiri o jajkiichani,<br />
¡uikixujtiksï¡Ju je Iasi exeni …..Miantakajchi<br />
sani….mmm…..miantsï… ¿Exeskiri erachitini<br />
o materu charhakuni ambe enga k’uini<br />
jarhajka? Exeskiri néna k’uisïni? Nori jakajkuaka<br />
ekakini arhiaka eska enga k’uini jarhajka<br />
ejpuni jurhixkanda eraatasïndi mentkisï.<br />
¿No jakajkukueni jaxijti ono?<br />
K’uanatsiakajchi jajkiri ambe uandani, noksï<br />
Judith Araceli Aviña Verduzco<br />
Instituto de Investigaciones Químico Biológicas<br />
Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo<br />
P’irhikunskata: Adelaida Huerta Soliz Jimbo<br />
mentkunijti najtuka isï xarhajka, ekajchi<br />
kundauaka erotakuantani eranarhitakua<br />
jimbo isï xarharasïndi inajkiksï méntkuni járha,<br />
peru no isïijti. Ekaskï iatsitakuarhu sésesi<br />
exeaka, majkusï xarharajti. No usïndi materu<br />
kújchakuni ka méntkuni pakarani, inde<br />
arhikuekasïndi eska no jarhaska terujkanikua.<br />
Ka ekajchi kuirurhipiringa, jajki sapichuru<br />
ueratini ka k’erhutakuarhu jamberi,<br />
kokuatatini jajkini, kuirukukua no jurhimbiti isï<br />
nipirindi terujkanikuarhu, isï nipirindi eska na<br />
nirajka jurhiata ts’eritakua na xanarajka, ka<br />
eka uikixkanda jájkipiringa tatsipanisï nipirindi,<br />
ts’eritakuani jingoni.<br />
¡Joperu no juchajkusï isí<br />
xarharajka inajkiksí<br />
terujkanikua jatsi¡<br />
Jarhajtiksï maru tsipiti<br />
sapirhatiicha engaksï<br />
arhiajka utuksïicha<br />
imaksï kamasïndi ma<br />
jukaparhakua matsïsï.<br />
¿Ka ambemindu xani<br />
kamasïni i tsipiti?<br />
Ka nochka tsipikua<br />
i parhakpini jimbo,<br />
kánikua mitikuskandi,<br />
inde jukaparhakua k’epasïndi<br />
jurhixkandani ka uikixkandani, jo isïjti,<br />
jurhixkandejti ka iauani ma isï matsïsï<br />
uénasïndi jukaparhakua, arhikuekasïndi eska<br />
utuksï uikixuska. Ijtujchi úpiringa arhini eska<br />
kutsanda o akuitsi janikua, indechajtu no<br />
jatsiska terujkanikua, tsïmijtu uikixkandejti o<br />
jurhixjandeni.<br />
Ka iasi eranaska eskari jatarini jamaxaka karatini<br />
ma, ka eskarin iauani jarhaska parhakpinirhu,<br />
ka jimajkuri kurhamarhikuarhisïnga;Ka andi<br />
auandarhisï, ¿jimintu no jaki terujkanikua?<br />
Jo isïijti ma ambe engajchi jimbo arhijka jintejti,