genero- asimetria langabeziaren irudikapen sozialean - Euskara

Jakintza-arloa: Psikologia 

Langabezia femeninoa 

eta maskulinoa: genero- 

asimetria langabeziaren 

irudikapen sozialean 

Egilea: MAIDER LARRAÑAGA EGILEGOR 

Urtea: 2008 

Zuzendaria: JOSE F. VALENCIA GARATE 

Unibertsitatea: UPV/EHU 

ISBN: 978-84-8438-215-7

Hitzaurrea 

Berdintasunaren aldeko aldarrikapenen gainetik, oraindik ere, emakumeen eta 

gizonen arteko desberdintasunak nabariak dira. Sexismoaren adierazpenak eta 

ondorioak anitzak dira, sexismoa sistema ideologiko moduan bizitza sozial osoa 

zeharkatu eta etengabe birsortzen baita. “Langabezia femeninoa eta 

maskulinoa: genero-asimetria langabeziaren irudikapen sozialean” 

izenburupean aurkezten den doktorego tesi honetan, hain zuzen, 

emakumeenganako diskriminazioaren iraunaraztean martxan jartzen diren 

baliabide psikosozialetan sakondu nahi izan da. 

Egun, langabezia kezka handia sortarazten duen fenomeno soziala dugu. Maila 

honetan, langabeziaren mehatxuak funtzio sozialak betetzen ditu sistema 

ekonomiko eta sozialaren mantenuan. Funtzio sozial hauen artean uler daitezke 

langabeziaren aurrean ematen diren desberdintasun sozialak. Ikerketa-lan 

honetan, generoaren araberako desberdintasunei arreta berezia eskaintzen 

zaie, helburu nagusia langabeziaren irudikapen sozialak genero-asimetriaren 

iraunaraztean jokatzen duen papera aztertzea izan baita. 

Emakume eta gizonen arteko desberdintasunei helduz beraz, Europan 

emakumeen lan-bideratzea -lan ordainduarekiko sarrera, alegia- nabaria den 

bezala, era berean, lan-baldintzen degradazioak eta langabeziak emakumeak 

nagusiki kaltetzen ditu. Desberdintasun hauen oinarrian sistema androzentrikoa 

dago, bai emakumeen eta gizonen arteko erlazio asimetrikoa bultzatzen, bai 

gizonen nagusitasunari eusten. Berdintasunaren bidean lan egiteko beharra 

argia da eta emakume gazteen lan-bideratzeari dagokionez propio, ikerketa-lan 

honetan aurkeztutako emaitzek orientazio profesionalaren baitan dagoen 

erronka agerian jartzen dute. 

Datozen lerroetan, irakurlearentzat aldaketarako aurkezten diren zailtasunei 

aurre egiteko hausnarketa tartea izatea espero dut.

Gizarte Psikologia eta Portaera Zientzien Metodologia Saila 

Psikologia Fakultatea 

Euskal Herriko Unibertsitatea (EHU/UPV) 

Langabezia femeninoa eta maskulinoa: genero- 

asimetria langabeziaren irudikapen sozialean 

MAIDER LARRAÑAGA EGUILEGOR 

DOKTOREGO TESIA 

Zuzendaria: Jose F. Valencia Garate 

Donostia, 2008ko apirila

AURKIBIDEA 

ESKER ONA..................................................................................................................1 

ATARIKOA ................................................................................................................3 

HURBILPEN TEORIKOA ........................................................................................7 

I. HURBILPEN TEORIKOA .....................................................................................9 

1. Sarrera .....................................................................................................................9 

2. Irudikapen sozialen hurbilpena ..........................................................................9 

2.1. Eragin teorikoak ...........................................................................................11 

2.1.1. Durkheim-en irudikapen kolektiboak...............................................11 

2.1.2. Heider-ren zentzu komunaren psikologia .......................................12 

2.1.3. Berger eta Luckman-en errealitatearen eraikuntza soziala ......................13 

2.2. Irudikapen sozialen eredu triadikoa .........................................................14 

2.3. Irudikapen sozialen bereizgarritasuna......................................................16 

2.3.1. Kontzeptua............................................................................................16 

2.3.2. Sorrerarako baldintzak........................................................................17 

2.3.3. Sorrerako prozesuak............................................................................18 

2.3.3.1. Objektibazioa ..................................................................................19 

2.3.3.2. Ainguratzea.....................................................................................19 

2.4. Irudikapen sozialen hurbilpen estrukturala.............................................20 

2.4.1. Irudikapen sozialen egitura................................................................21 

2.4.1.1. Azalaldeko elementuak.................................................................23 

2.4.1.2. Irudikapen soziala sistema bikoitza gisa ....................................24 

2.5. Irudikapen Sozialen funtzioak ...................................................................26 

3. Ikerketa-prozesuak eta irudikapen sozialak....................................................27 

3.1. Aldaketa-prozesuak.....................................................................................27 

3.1.1. Aldaketan eragiten duten faktoreak..................................................28 

3.1.2. Irudikapen sozialak eta praktika sozialak........................................28 

3.1.2.1. Irudikapenek praktikak mugatzen dituztenean........................30 

3.1.2.2. Praktikek irudikapena eraldatzen dutenean..............................32 

Egoeraren itzulgarritasuna.....................................................................32 

Egoeraren itzulezintasuna ......................................................................33 

1. Eraldaketa progresiboa ..................................................................33 

2. Eraldaketa erresistentea.................................................................34 

Arrazionalizazioa ...........................................................................35

LANGABEZIA FEMENINOA ETA MASKULINOA: GENERO-ASIMETRIA … 

Errefusapena....................................................................................36 

3. Eraldaketa bortitza..........................................................................37 

3.2. Sistema arauemailea eta erreferentzia taldeak .........................................38 

3.2.1. Sistema arauemailea.............................................................................39 

3.2.2. Erreferentzia taldeak............................................................................41 

4. Generoa eta irudikapen sozialak .......................................................................43 

4.1. Genero-asimetria...........................................................................................43 

4.2. Thêmaten bidezko hurbilpena....................................................................45 

TEORIATIK IKERKETA OBJEKTURA.................................................................49 

II. TEORIATIK IKERKETA OBJEKTURA ............................................................51 

1. Sarrera ...................................................................................................................51 

2. Lanean oinarritutako pentsamoldearen erlatibotasun historiko-kulturala..............52 

3. Langabeziaren oinarri ideologikoak .................................................................59 

3.1. Langabetuari buruzko estereotipo ideologikoak .....................................60 

3.2. Emakumearen papera langabeziaren aurrean..........................................62 

4. Egungo gazteak eta langabezia: Frantzia eta Espainiako egoera.............................64 

4.1. Frantzia eta Espainiako langabeziarako babes-sistemak..................................65 

4.2. Gazteak eta langabezia.................................................................................69 

5. Ikerketa helburuak eta hipotesiak .....................................................................70 

HURBILPEN METODOLOGIKOA.......................................................................75 

III. HURBILPEN METODOLOGIKOA.................................................................77 

1. Sarrera ...................................................................................................................77 

2. Erabilitako teknikak eta datu azterketa...................................................................77 

2.1. Gogora-ekartzea: Asoziazio askeko teknika.....................................................79 

2.1.1. Teknikaren oinarriak............................................................................79 

2.1.2. Datuen azterketa: analisi prototipikoa eta analisi 

kategoriala.............................................................................................81 

2.2. Karakterizazioa: Multzoen ondoz ondoko aukeraketa.....................................84 


2.2.2. Datuen azterketa...................................................................................87 

2.3. Ordezkapen teknika .....................................................................................89 


2.3.2. Datu azterketa.......................................................................................91 

2.4. Errefusapena: Kuestionamendua eszenatoki zalantzagarriaren bidez .............92 


2.4.2. Datu azterketa.......................................................................................95 

3. Prozedura eta partehartzaileak..........................................................................96

AURKIBIDEA 

4. Lanabesa ...............................................................................................................97 

4.1. Lanabesa osatzen duten atalak:..................................................................98 

4.1.1. Gogora-ekartzeko galderak: ...............................................................98 

4.1.2. Karakterizazio galdesortak.................................................................98 

4.1.3. Errefusapen galdesortak ...................................................................100 

4.2. Galdesorta motak: ......................................................................................101 

IKERKETAREN EMAITZAK...............................................................................105 

IV. IKERKETAREN EMAITZAK ........................................................................107 

1. Sarrera .................................................................................................................107 

2. Gogora-ekartzeko galderak..............................................................................107 

2.1. Sarrera eta helburu zehatzak ....................................................................107 

2.2. Analisi prototipikoa ...................................................................................108 

2.2.1. Aix-en-Provence-ko datuak..............................................................109 

Langabezia orokorra..............................................................................109 

Erdigunea...........................................................................................110 

Azalaldea ...........................................................................................111 

Langabezia maskulinoa ........................................................................112 

Erdigunea...........................................................................................113 

Azalaldea ...........................................................................................114 

Langabezia femeninoa ..........................................................................115 

Erdigunea...........................................................................................116 

Azalaldea ...........................................................................................118 

- Galderen ordenaren balizko eraginaren azterketa ....................119 

-Emakumezkoek eta gizonezkoek emandako hitzen 

konparaketa........................................................................................120 

2.2.2. Baiona-Bidarteko datuak...................................................................122 


Erdigunea...........................................................................................123 

Azalaldea ...........................................................................................124 


Erdigunea...........................................................................................126 

Azalaldea ...........................................................................................127 


Erdigunea...........................................................................................129 

Azalaldea ...........................................................................................130 


konparaketa........................................................................................131 

c

d 


2.2.3. Irungo datuak .....................................................................................132 


Erdigunea...........................................................................................133 

Azalaldea............................................................................................134 

Langabezia maskulinoa.........................................................................136 

Erdigunea...........................................................................................137 

Azalaldea............................................................................................138 

Langabezia femeninoa...........................................................................139 

Erdigunea...........................................................................................140 

Azalaldea............................................................................................141 


konparaketa ........................................................................................142 

2.2.4. Talde arteko konparaketa..................................................................143 

- Langabezia orokorraren, maskulinoaren eta femeninoaren 

antzekotasun eta ezberdintasunak ..................................................143 

2.3. Analisi kategoriala......................................................................................144 

2.3.1. Aix-en-Provence-ko datuak ..............................................................147 


Kategorien barne-azterketa .............................................................147 

Kategorien arteko harremana..........................................................149 







2. 3. 2. Baiona-Bidarteko datuak.................................................................159 










2. 3. 3. Irungo datuak ...................................................................................171

AURKIBIDEA 



Kategorien arteko harremana .........................................................172 







2. 3. 4. Talde arteko konparaketa: ........................................................182 

- Langabezia orokorrean, maskulinoan eta femeninoan 

burututako kategorizazioen konparaketa..................................182 

3. Karakterizazio galdesortak ..............................................................................183 

3.1. Sarrera eta helburu zehatzak ....................................................................183 

Ordezkapen teknika eta sistema arauemailearen azterketa ............184 

3.2. Aix-en-Provence-ko datuak ......................................................................185 

3.2.1. Erantzun Estandarrak........................................................................185 

3.2.1.1. Itemen agerikotasunaren azterketa ...........................................185 

3.2.1.1.1. Estimuluen arteko konparaketa...........................................188 


- Emakumezkoek eta gizonezkoek emandako erantzunen 

konparaketa........................................................................................190 

3.2.2. Erreferenteen bidezko azterketa ......................................................191 

3.2.2.1. Itemen arteko hierarkiaren azterketa ........................................191 




konparaketa........................................................................................194 

3. 2. 2. 3. Karakterizazio estandarren eta erreferenteen lekuan 

jarrita emandako erantzunen elkarren arteko lotura: 

erregresio anizkoitzak ..............................................................194 

3.3. Baiona-Bidarteko datuak...........................................................................196 



3.3.1.1.1. Estimuluen arteko konparaketa...........................................199 


konparaketa........................................................................................201 

3.3.2. Erreferenteen bidezko azterketa ......................................................203 

e

f 



3.3.2.2. Itemen agerikotasunaren azterketa............................................204 


konparaketa ........................................................................................207 


jarrita emandako erantzunen arteko lotura: 

erregresio anizkoitzak...............................................................209 

3.4. Irungo datuak..............................................................................................211 



3.4.1.1.1. Estimuluen arteko konparaketa. ..........................................214 


arteko konparaketa ............................................................................215 

3.4.2. Erreferenteen bidezko azterketa.......................................................215 




arteko konparaketa ............................................................................220 


jarrita emandako erantzunen elkarren arteko lotura: 

erregresio anizkoitzak...............................................................221 

3. 5. Talde arteko konparaketa:........................................................................223 

3.5.1. Karakterizazio estandarren arteko antzekotasun eta 

ezberdintasunak.................................................................................223 


3.5.1.2. Itemen arteko desberdintasun esanguratsuak .........................224 

3.5.2. Erreferenteen bidez burututako analisietan talde arteko 

konparaketa ........................................................................................228 

3.5.2.1. Itemen agerikotasunaren konparaketa......................................228 

3.5.2.2. Karakterizazio estandarren eta erreferenteen lekuan 

jarrita emandako erantzunen elkarren arteko 

loturaren konparaketa ..............................................................229 

4. Errefusapen galdesortak ...................................................................................229 

4.1. Sarrera eta helburu zehatzak.....................................................................229 

4.2. Aix-en-Provence-ko datuak.......................................................................230 

4.2.1. Errefusapen maskulinoa....................................................................230 

4.2.2. Errefusapen femeninoa......................................................................231 

- Estimuluen arteko konparaketa.........................................................233 

- Galderen ordenaren balizko eraginaren azterketa.....................233

AURKIBIDEA 


konparaketa........................................................................................233 

4.3. Baiona-Bidarteko datuak...........................................................................234 

4.3.1. Errefusapen maskulinoa ...................................................................234 

4.3.2. Errefusapen femeninoa .....................................................................236 

- Estimuluen arteko konparaketa ........................................................237 


konparaketa........................................................................................237 

4.4. Irungo datuak .............................................................................................238 

4.4.1. Errefusapen maskulinoa ...................................................................238 

4.4.2. Errefusapen femeninoa .....................................................................239 

- Estimuluen arteko konparaketa ........................................................240 

- Emakumezkoek eta gizonezkoen emandako erantzunen 

konparaketa........................................................................................241 

4.5. Talde arteko konparaketa..........................................................................241 

5. Gogora-ekartzeko galderetako, karakterizazio galdesortetako eta 

errefusapen galdesortetako emaitzen gurutzaketa. ....................................242 

ONDORIOAK ETA EZTABAIDA ......................................................................251 

V. ONDORIOAK ETA EZTABAIDA..................................................................253 

1. sarrera..................................................................................................................253 

2. Ondorio teorikoak eta sozialak........................................................................254 

2.1. Langabezia orokorraren, maskulinoaren eta femeninoaren elementu 

partekatuak eta berezitasunak.........................................................................255 

2.2. Langabeziaren egitura ...............................................................................265 

- Gune zentrala: langabezia femeninoa eta maskulinoa 

irudikapen objektu beraren baitan?............................................265 

- Gune zentrala eta azalaldearen arteko harremana....................270 

2.3. Genero-asimetria sistema arauemailean ........................................................271 

- Erreferenteen egokitasuna ............................................................271 

- Erreferenteen papera langabeziaren irudikapen 

sozialean .........................................................................................272 

2.4. Irudikapenaren egonkortasuna versus aldakortasuna .........................274 

- Langabeziaren irudikapena Frantzian eta Espainian, 

irudikapen bakarra edota bi irudikapen sozial? .......................274 

- Langabeziaren irudikapen soziala gizonezkoen eta 

emakumezkoen erantzunetan .....................................................277 

3. Etorkizunerako iradokizunak..........................................................................280 

CONCLUSIONS ET DISCUSSION .....................................................................285 

VI. CONCLUSIONS ET DISCUSSION...............................................................287 

g

h 


1. Introduction........................................................................................................287 

2. Conclusions théoriques et sociales ..................................................................288 

2.1. Elements communs et particularites du chômage en general, 

masculin et feminin......................................................................................289 

2.2. Structure du chômage ................................................................................299 

- Noyau central: le chômage féminin et le chômage 

masculin au sein du même objet de représentation?................299 

- Les rapports entre le noyau central et la périphérie ..................303 

2.3. L’asymetrie de genre dans le systeme normatif.....................................304 

- Adéquation des référents...............................................................304 

- Le rôle des référents dans la représentation sociale du 

chômage ..........................................................................................305 

2.4. La stabilite versus instabilite de la representation .................................307 

- Représentation du chômage en France et en Espagne, 

une ou deux représentations sociales?........................................307 

- La représentation sociale du chômage dans les 

réponses des hommes et des femmes .........................................310 

3. Suggestions pour lávenir.................................................................................313 

RESUME..................................................................................................................319 

VII. RESUME ..........................................................................................................321 

I. Introduction ....................................................................................................321 

II. Approche théorique......................................................................................325 

Objectifs et hypothèses de la recherche:.................................................330 

III. Approche méthodologique ........................................................................331 

Sujets et procédure....................................................................................331 

Les techniques mises en place .................................................................332 

Évocation: Technique d’association libre ......................................333 

Principes de la technique.............................................................333 

Analyses des données: analyse prototypique et 

analyse catégorielle ...................................................................334 

Caractérisation...................................................................................335 


Analyses des données ..................................................................336 

Technique de substitution................................................................337 


Analyse de données......................................................................338 

Réfutation: La mise en question par des scénarios 

ambigus...........................................................................................338

AURKIBIDEA 


Analyse de données .....................................................................340 

IV. Les principaux résultats .............................................................................341 

Évocation ...........................................................................................341 

Caractérisation ..................................................................................342 

Réfutation...........................................................................................343 

V. Conclusions ...................................................................................................343 

RESUMEN ..............................................................................................................347 

VIII. RESUMEN .....................................................................................................349 

I. Introducción....................................................................................................349 

II. Aproximación teórica...................................................................................353 

Objetivos e hipótesis de la investigación: ..............................................358 

III. Aproximación metodológica .....................................................................359 

Participantes y procedimiento ................................................................359 

Las técnicas utilizadas ..............................................................................360 

Evocación: Técnica de asociación libre ..........................................361 

Bases de la técnica.........................................................................361 

Análisis de datos: análisis prototípico y análisis 

categorial ....................................................................................362 

Caracterización..................................................................................363 


Análisis de datos...........................................................................364 

Técnica de sustitución ......................................................................365 



Refutación: La puesta en cuestión en escenarios 

ambiguos ........................................................................................366 



IV. Los principales resultados .........................................................................369 

Evocación ...........................................................................................369 

Caracterización..................................................................................370 

Refutación ..........................................................................................371 

V. Conclusiones .................................................................................................371 

Aipamen bibliografikoak......................................................................................375 

IX. Aipamen bibliografikoak................................................................................377 

Eranskinak..............................................................................................................389 

i

j 


1. ERANSKINA: GALDESORTA FRANTSESEZ ..............................................391 

2. ERANSKINA: HIRU GOGORA-EKARTZE GALDEREN HITZEN 

KATEGORIZAZIOA TALDEKA ...................................................................405 

Aix-en-Provence ........................................................................................407 

Baiona-Bidart .............................................................................................418 

Irun ......................................................................................................428 

3. ERANSKINA: KATEGORIEN BARNE-AZTERKETARAKO 

IRTEEERAK ......................................................................................................441 

1. Aix-en-Provence-ko taldean langabezia orokorrari buruzko 

analisi kategorialen irteerak.....................................................442 

1.1. STATCAT programaren irteera ...........................................442 

1.2. DISCAT programaren irteera...............................................443 

1.3. CATINI programaren irteera ...............................................443 

2. Aix-en-Provence-ko taldean langabezia maskulinoari 

buruzko analisi kategorialen irteerak.....................................444 




3. Aix-en-Provence-ko taldean langabezia femeninoari 





4. Baiona-Bidarteko taldean langabezia orokorrari buruzko 





5. Baiona-Bidarteko taldean langabezia maskulinoari 





6. Baiona-Bidarteko taldean langabezia femeninoari buruzko 


6.1. STATCAT programaren ireteera .........................................452 


6.3. CATINI programaren irteera ...............................................453

AURKIBIDEA 

7. Irungo taldean langabezia orokorrari buruzko analisi 

kategorialen irteerak .................................................................454 

7.2. DISCAT programaren irteera ..............................................455 

7.3. CATINI programaren irteera...............................................455 

8. Irungo taldean langabezia maskulinoari buruzko analisi 


8.1. STATCAT programaren irteera...........................................456 



9. Irungo taldean langabezia femeninoari buruzko analisi 


9.1. STATCAT programaren irteera...........................................458 



k

Taulen aurkibidea 

1.Taula: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia orokorrari buruzko 

gogora-ekartzea ................................................................................................109 

2. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia maskulinoari 

buruzko gogora-ekartzea ................................................................................112 

3. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia femeninoari 

buruzko gogora-ekartzea ................................................................................116 

4. Taula: Baiona-Bidarteko taldean langabezia orokorrari buruzko 


5. Taula: Baiona-Bidarteko taldean langabezia maskulinoari buruzko 


6. Taula: Baiona-Bidarteko taldean langabezia femeninoari buruzko 


7. Taula: Irungo taldean langabezia orokorrari buruzko gogoraekartzea..............................................................................................................135 

8. Taula: Irungo taldean langabezia maskulinoari buruzko gogoraekartzea..............................................................................................................136 

9. Taula: Irungo taldean langabezia femeninoari buruzko gogoraekartzea..............................................................................................................139 

10. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia orokorraren 

karakterizazioa (portzentajetan). ...................................................................186 

11. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia maskulinoaren 


12. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia femeninoaren 


13. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean karakterizazio galdesorten 

arteko korrelazioak (Kendall Tau-b) .............................................................191 


karakterizazioa Feministaren lekuan jarrita (portzentajetan)....................192 


karakterizazioa Ugazabaren lekuan jarrita (portzentajetan)......................193 

16. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean karakterizazio galdesorten 

batez bestekoak.................................................................................................195 

17. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean erreferenteen eta erantzun 

estandarren arteko erregresio anizkoitzak. ..................................................196 

18. Taula: Baiona-Bidarteko taldean langabezia orokorraren 

karakterizazioa (portzentajetan). ...................................................................197

n 


19. Taula: Baiona-Bidarteko taldean langabezia maskulinoaren 

karakterizazioa (portzentajetan).....................................................................198 

20. Taula: Baiona-Bidarteko taldean langabezia femeninoaren 

karakterizazioa (portzentajetan).....................................................................199 

21. Taula: Baiona-Bidarteko taldean karakterizazio galdesorten 

arteko korrelazioak (Kendall Tau-b)..............................................................203 


karakterizazioa Sindikalistaren lekuan jarrita (portzentajetan).................204 




karakterizazioa Feministaren lekuan jarrita (portzentajetan). ...................206 



26. Taula: Baiona-Bidarteko taldean karakterizazio galdesortetako 

itemen batez bestekoak....................................................................................209 

27. Taula: Baiona-Bidarteko taldean erreferenteen eta erantzun 

estandarren arteko erregresio anizkoitzak....................................................210 

28. Taula: Irungo taldean langabezia orokorraren karakterizazioa 

(portzentajetan).................................................................................................211 

29. Taula: Irungo taldean langabezia maskulinoaren karakterizazioa 


30. Taula: Irungo taldean langabezia femeninoaren karakterizazioa 


31. Taula: Irungo taldean karakterizazio galdesorten arteko 

korrelazioak (Kendall Tau-b)..........................................................................216 


Sindikalistaren lekuan jarrita (portzentajetan).............................................217 


Ugazabaren lekuan jarrita (portzentajetan). .................................................218 


Feministaren lekuan jarrita (portzentajetan). ...............................................219 


Ugazabaren lekuan jarrita (portzentajetan). .................................................219 

36. Taula: Irungo taldean karakterizazio galdesortetako itemen batez 

bestekoak ...........................................................................................................222 

37. Taula: Irungo taldean erreferenteen eta erantzun estandarren 

arteko erregresio anizkoitzak..........................................................................223

AURKIBIDEA 

38. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean errefusapen maskulinoaren 

emaitzak (portzentajetan). Arazo ekonomikoak (ArEk), 

bazterketa soziala (Bazt) eta enpleguaren bilakuntza (Bila) itemak 

proposatutako sei estatusekin gurutzatuak (letra etzanez). EZ 

OSOA zutabean, Beharbada ez eta Ez zutabeetako erantzunak 

batzen dira.........................................................................................................231 

39. Taula: Aix-en-provence-ko taldean errefusapen femeninoaren 





batzen dira.........................................................................................................232 

40. Taula: Baiona-Bidarteko taldean errefusapen maskulinoaren 





batzen dira.........................................................................................................235 

41. Taula: Baiona-Bidarteko taldean errefusapen femeninoaren 





batzen dira.........................................................................................................236 

42. Taula: Irungo taldean errefusapen maskulinoaren emaitzak 

(portzentajetan). Arazo ekonomikoak (ArEk), bazterketa soziala 

(Bazt) eta enpleguaren bilakuntza (Bila) itemak proposatutako sei 

estatusekin gurutzatuak (letra etzanez). EZ OSOA zutabean, 

Beharbada ez eta Ez zutabeetako erantzunak batzen dira. ........................239 

43. Taula: Irungo taldean errefusapen femeninoaren emaitzak 

(portzentajetan). Arazo ekonomikoak (ArEk), bazterketa soziala 

(Bazt) eta enpleguaren bilakuntza (Bila) itemak proposatutako sei 

estatusekin gurutzatuak (letra etzanez). EZ OSOA zutabean, 

Beharbada ez eta Ez zutabeetako erantzunak batzen dira. ........................240 

Tableau 1: Fréquence x rang ................................................................................333 

Tabla 1: Frecuencia x rango .................................................................................361 

o

p 


Irudien aurkibidea 

1. Irudia: Evoc2003 euskarazko programa multzoaren aurre-bistaratze 

orokorra ....................................................................................................................83 

2. Irudia: Similitude2003 programa multzoaren aurre-bistaratze 

orokorra .....................................................................................................................84 

3. Irudia: “j” moduko banaketa jarraitzen duen itema..............................................88 

4. Irudia: "u" moduko banaketa jarraitzen duen itema .............................................88 

Koadroen aurkibidea 

1. Koadroa: Irudikapen sozialen sistema zentralaren eta azalaldeko 

sistemaren ezaugarriak (Abric, 1993, 6 or.)...........................................................26 

2. Koadroa: Hitzen maiztasunaren x heinaren batez bestekoaren 

gurutzaketa................................................................................................................80

AURKIBIDEA 

Grafikoen aurkibidea 

1. Grafikoa: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia orokorraren 

kategorien arteko kookurrentzia harremana (portzentajetan) .........................150 

2. Grafikoa: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia orokorraren 

kategorien arteko inplikazio harremana (portzentajetan).................................151 

3. Grafikoa: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia maskulinoaren 


4. Grafikoa: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia maskulinoaren 


5. Grafikoa: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia femeninoaren 


6. Grafikoa: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia femeninoaren 


7. Grafikoa: Baiona-Bidarteko taldean langabezia orokorraren 


8. Grafikoa: Baiona-Bidarteko taldean langabezia orokorraren 


9. Grafikoa: Baiona-Bidarteko taldean langabezia maskulinoaren 


10. Grafikoa: Baiona-Bidarteko taldean langabezia maskulinoaren 


11. Grafikoa: Baiona-Bidarteko taldean langabezia femeninoaren 


12. Grafikoa: Baiona-Bidarteko taldean langabezia femeninoaren 


13. Grafikoa: Irungo taldean langabezia orokorraren kategorien arteko 

kookurrentzia harremana (portzentajetan) .........................................................173 


inplikazio harremana (portzentajetan) ................................................................174 

15. Grafikoa: Irungo taldean langabezia maskulinoaren kategorien 

arteko kookurrentzia harremana (portzentajetan) .............................................177 

16. Grafikoa: Irungo taldean langabezia maskulinoaren kategorien 

arteko inplikazio harremana (portzentajetan) ....................................................177 

17. Grafikoa: Irungo taldean langabezia femeninoaren kategorien arteko 

kookurrentzia harremana (portzentajetan) .........................................................180 


inplikazio harremana (portzentajetan) ................................................................181 

q

ESKER ONA 

Lerro hauekin eskerrak eman nahi nizkieke bide honetan lagundu 

nauten guztiei. 

Lehenik, lan honetan zuzendari eta lagun izan dudan Jose Valenciari 

eman nahi dizkiot nire eskerrik beroenak. Urte hauetan zehar partekatu ditugun 

eztabaida eta hausnarketak hizpide, etorkizunean ere elkarrekin lan egiteko 

aukera izango dugulakoan. 

Bi hitz ere esan nahi nizkioke Aix-en-Provence-ko Unibertsitateko 

egonaldia maila ezberdinetan aberasgarria egin zuen Pierre Vergès-i. 

Eskainitako denbora eta arretaz gain, erakutsitako hurbiltasuna izango dut 

lagun. 

Gizarte Psikologia eta Metodologia Saileko kideak ere eskertu nahi 

ditut, erraztutako baliabideengatik eta emandako laguntzagatik. Bereziki, 

Garbiñe, Lorena eta Arrateri eskerrak eman nahi dizkiet alboan izateagatik. 

Denis, Silbia eta Hiarti, mundua bestelakoa egiten aritzeagatik. Eneko, Dani, 

Juanjo, Zornitza eta Arnauld ere gogoan izan nahi ditut momentu ezberdinetan 

adierazitako sostenguagatik. 

Urte hauetan zehar lagun izan ditudan guztiei, bereziki Bidasoaldeko 

Emakumeak talde feministako kideei, berdintasunerako bidean bidai-lagun 

izateagatik. 

Azkenik, hurbilenekoei eskerrak eman nahi dizkiet. Lehenik amari, gaur 

hemen egoteko aukera eman izanagatik eta ordainik ez duen hori guziagatik. 

Bereziki Idoiari, barreiatzen duzun alaitasunarengatik eta eskaini didazun 

konplizitatearengatik. Ur eta Aitorri, batzen gaituzten sentimenduengatik. 

Fermineri, zailtasunen aurrean eusten jakiteagatik. Estebani bizitza 

xamurragoa egiten laguntzeagatik. Aitari, zure maitasun-begiradak emandako 

askatasun haizearengatik.

2 


Tesi hau ondorengo finantzabideak lagunduta egin da: 

Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) Ikerketa 

Errektoreordetzak ikertzaileak prestatzeko beka (2003ko otsailaren 4ko 

Erabakia). 

Hezkuntza eta zientzia ministeritzak (MEC), I+G+B plan 

nazionalaren baitan finantzatutako proiektua: “La utilización del lenguaje en 

los medios de comunicación análisis de la ley de igualdad de género” (SEJ2007- 

67139/PSIC). 

Ikerketako partehartzaile izan diren guztiei eskerrik asko.

ATARIKOA 

“Général mais inégal, massif et sélectif: telles sont les deux 

caractéristiques du chômage contemporain, parfaitement 

repérables à travers toutes statistiques, imparfaitement 

visibles dans le débat social et politique. En la matière, il y a 

láudible et líndicible, línsupportable et le tolérable, le 

connu et le méconnu. Ce qui choque: le chômage des jeunes, 

celui des cadres, le noyau dur des chômeurs longue durée. 

Ce que lón oublie: le sur-chômage des femmes…” 

(Maruani, 2002, 23 or.). 

Lan honetan gazteek langabeziaren inguruan duten irudikapenera 

hurbiltzerakoan, ardatz nagusi izan da generoen arteko harremanen azterketa. 

Langabezia femeninoaren eta langabezia maskulinoaren inguruko hausnarketak, 

batetik, tradizionalki ematen den espazioaren banaketan, hau da, publiko = lana eta 

pribatu = etxeko-lana eta, bestetik, generoen arteko harremanetan, gizonek 

emakumeekiko duten dominaziozko harremanean, gehiegitan ahaztuta, sakontzea 

ahalbidetzen du. 

Europako populazio aktiboan gero eta emakume gehiago badago ere, era 

berean, emakumeak lan baldintzen degradazioaren eta onartutako pobrezia baten 

aurrean bereziki kaltetuak ageri dira. Gizartean, dirudienez, langabeziarekiko 

tolerantzia maila desberdinak daude (Torns, 1995) irizpide sozial inplizituekin lotuak 

daudenak (Maruani, 2002). Irizpide horien artean, generoaren araberako rolen 

banaketak egitura sozialean bi genero-kategorien arteko asimetria mantentzea

4 


helburu du eta, gure ikerketan, irudikapen sozialen bidez arakatzen saiatu gara. 

Maila honetan, langabeziaren irudikapen sozialaren hurbilpenak bi interes nagusi 

dauzka. Sistema androzentrikoaren iraunkortasuna aztertzea eta kontzeptualki 

aldaketaren arazoari heltzea. Sistema androzentrikoaren dinamikari heltzeko beraz, 

praktika sozialen eta irudikapen sozialen arteko harremanetan sakonduko da eta, era 

berean, sistema arauemaileak irudikapen sozialetan jokatzen duen papera aztertuko 

da. 

Bestalde, egungo gizarteetan lanak oraindik ere balio zentrala duela eta 

langabeziaren egoera sozialki gaitzetsia dela jakinez, langabeziaren irudikapen 

soziala aztertzearen interesa argia da. Langabeziak, irudikapen batzuk, jarrera 

batzuk eta jokaera batzuk sortarazten ditu. Bestalde, langabeziaren problematikaren 

osagai psikosozialari dagokionez, indibidualismoaz hitz egin beharra dago. 

Ikuspuntu honetatik, langabetua bere egoeraren erantzule nagusitzat hartzen baita, 

bai langabeziaren egoera pertsonalki bizi duenarentzako bai eta gizartearentzako ere. 

Zalantzarik ez dago beraz, langabezia gaur egungo gure gizarteetan kezka 

sortarazten duen fenomenoa dela esaterako orduan. Maila honetan, langabezia 

sozialki eraikitako errealitate bat da, bere ondorio indibidual, sozial, ekonomiko eta 

familiarrez gain funtzio sozial ezberdinak betetzen dituena sistema ekonomiko eta 

sozialaren mantenuan. 

Aurkezten den lana bost atal nagusitan bereizten da. Lehenengo atalean 

irudikapen sozialen teoriaren oinarriak azalduko dira, bereziki ikerketa honetan 

jarraitutako Gune Zentralaren Teoriaren hurbilpenarena. Era berean, irudikapen 

sozialen aldaketa-prozesuei helduko zaie, irudikapen sozialen, praktika sozialen eta 

sistema arauemailearen arteko harremana aztertuz. Azkenik, generoen arteko 

harremanetan sakontzeko bi kontzepturi helduko zaie, genero-asimetriari eta 

thêmatei. 

Bigarren atalean ikerketa-gaiari helduko zaio, langabeziari hain zuzen. 

Lehenik, modu laburrean bada ere, lanak historian zehar jokatu duen papera 

azalduko da. Ondoren, langabeziak gure gizarteetan betetzen dituen funtzio 

ideologikoetan sakonduko da, bereziki genero-asimetriari. Bestalde, ikerketa aurrera 

eraman den gazteen testuingurura hurbiltzearekin batera, langabeziarekiko babes

ATARIKOA 

sistemen nondik norakoak zehaztuko dira eta azkenik, ikerketaren helburuak eta 

hipotesiak planteatuko dira. 

Hirugarren atalean, langabeziaren irudikapen sozialaren edukiaz eta egituraz 

jabetzeko jarraitutako hurbilpen metodologikoa zehaztuko da. Batetik, aukeratutako 

teknikak eta datu azterketetarako erabilitako irizpideak argituko dira. Bestetik, 

ikerketan parte hartutako laginak eta jarraitutako prozedurak azalduko dira eta 

azkenik, erabilitako galdesortak aurkeztuko dira. 

Laugarren atalean, aurrera eramandako ikerketaren emaitzak hiru azpiatal 

nagusitan berezituak garatuko dira. Bertan langabezia orokorrari buruzko, 

langabezia femeninoari buruzko eta langabezia maskulinoari buruzko galdesortetan 

lortutako emaitzak garatzen dira. Lehenik, irudikapenaren edukiaz eta egituraz 

jabetzeko erabilitako gogora-ekartzeko galderen emaitzak, ondoren, gaien 

hierarkizazioa eta sistema arauemailea aztertzeko erabilitako karakterizazio 

galdesorten emaitzak eta, azkenik, zentraltasunaren kontrolerako erabilitako 

errefusapen galdesorten emaitzak. Azpiatal bakoitzean hiru taldeetan -Aix-en- 

Provence-n, Baiona-Bidarten eta Irunen- lortutako datuen emaitzak azalduko dira. 

Bestalde, talde arteko konparaketa aurkezteaz gain, gizonezkoek eta emakumezkoek 

emandako erantzunak konparatuko dira. 

Bosgarren atalean ikerketaren ondorio nagusiak jasoko dira. Genero- 

sistemaren eragina langabeziaren irudikapen sozialean aztertuta, sortutako 

eztabaidak hiru alorretan koka daitezke. Lehenengoa, irudikapen sozialen arteko 

mugekin lotua, bigarrena, eraldaketa prozesuetan praktika sozialen eta irudikapen 

sozialen arteko harremanean sistema arauemaileren paperi dagozkionak eta 

hirugarrena, irudikapen sozialetan egitura sozialen pisuari heltzen diona. Azkenik, 

hausnarketa teorikoekin amaitzerakoan, etorkizunerako hainbat proposamen 

luzatuko da. 

Azkenik, “Doctor Europeus” aipamena lortzearren betekizunei jarraiki beste 

hiru atal gehitzen dira. Seigarren atalean tesiaren ondorioak frantsesez azaltzen dira, 

zazpigarrenean tesiaren laburpena frantsesez aurkezten da eta zortzigarrenean 

tesiaren laburpena gazteleraz aurkezten da. 

5

6 


Ageria da gaur egun oraindik ere, berdintasunaren aldeko adierazpen 

ezberdinak ematen badira ere, desberdintasun sozialak mantentzen direla eta, hauen 

artean, emakumeen eta gizonen arteko desberdintasunak. Lan honekin 

berdintasunaren bidean aldaketarako oztopo edota baliabide izan daitezkeen zenbait 

faktoretan hausnarketa egin nahi izan da, diskriminazioaren arazoa ahaztu ez dadin.

HURBILPEN TEORIKOA

I. HURBILPEN TEORIKOA 

1. Sarrera 

Industria-ondoko gure gizarteetan, langabezia arazo sozial gisa ulertzen da. 

Bai komunikabideetan, bai eta pertsonarteko elkarrizketetan erreferentzia ohikoa da. 

Zer da baina langabezian egotea? Emakume langabetua edota gizon langabetua 

izatea gauza bera al da? Galdera hauei erantzun nahian, irudikapen sozialen bidezko 

hurbilpena egin da. Hurrengo orrialdeetan beraz, irudikapen sozialen teoriaren 

nondik norakoak garatuko dira. Batetik, eragin teoriko nagusiak azalduko dira. Hala 

nola, Durkheim-en irudikapen kolektiboak, Heider-ren zentzu komunaren 

psikologia eta Berger eta Luckman-en errealitatearen eraikuntza soziala. Era berean, 

irudikapen sozialen sorrerari heltzeko, objektibazio eta ainguratze prozesuak 

aurkeztuko dira. Bestetik, irudikapen sozialak atzemateko hautatutako hurbilpena 

garatuko da, Gune Zentralaren Teoria hain zuzen. Ondoren, irudikapen sozialen 

aldaketa-prozesuei helduko zaie, irudikapen sozialen eta praktiken arteko 

harremana aztertuz. Era berean, irudikapen sozialen sistema arauemailea aztertzeko 

erreferenteen bidezko hurbilpena proposatuko da eta azkenik, gizon eta emakumeen 

arteko harremanak aztertzeko erabilgarri izan daitezkeen bi kontzeptu nagusiri 

helduko zaie, genero-asimetriari eta thêmatei. 

2. IRUDIKAPEN SOZIALEN HURBILPENA 

Irudikapen sozialen teoriaren jatorria, Moscovici-k 1961ean “La 

psychanalyse, son image et son public” publikaturiko tesian koka daiteke. Lan 

horretan, Moscovici-k pentsamendu sozialaren izaera aztergaitzat du. Psikoanalisia 

abiapuntutzat hartuta, garaiko teoria zientifiko edo politiko berria, kultura batetan 

nola barreiatzen den eta prozesu horretan zehar nola eraldatzen den azaltzen du. 

Gainera, teoria berri honek pertsonak beren buruekiko eta bizi diren munduarekiko 

duten ikuspegia nola eraldatzen duen azaltzen du (Farr, 1984). Hau da, 

psikoanalisiaren irudikapena abiapuntu izanik, irudikapen sozialen eratze eta

10 


funtzionamendu soziala du aztergaitzat. Izan ere, irudikapen sozialak, taldeek 

partekaturiko eta egituraturiko eguneroko errealitatearen eraikuntzari esanahia 

emateaz gain, sozialki sortutako eta sozialki barreiatutako ezagutza-moduak dira. 

Irudikapen sozialak ezagutza praktiko eta sozialak dira, errealitatea 

antzemateko, interpretatzeko eta berreraikitzeko (Elejabarrieta, 1991). Irudikapen 

sozialen bidez, pentsamendu sozialaren eraikuntza-prozesuak aztertu daitezke eta 

era berean, gizakiek edota taldeek munduarekiko duten ikuspegira hurbildu. Izan 

ere, ezagutza arruntaren bidez, jendeak jokatu eta objektu sozial ezberdinen aurrean 

kokatzen da. Irudikapen sozialen analisiak aldi berean psikologiko eta sozialak diren 

fenomenoak azaltzera darama eta Moscovici-ren esanetan (1984), “begirada 

psikosoziala” martxan jartzen du. Irudikapen sozialen teoriak ikuspuntu 

psikosoziologiko berria ezartzen du, gertaera sozialen ezagutzan, izaeran, jatorrian 

eta gizabanakoengan, taldeengan eta testuinguru sozialean dituen ondorioen 

azterketarako (Valencia eta Elejabarrieta, 2007). Irudikapen sozialen teoria gizarte 

modernoetako gertaera psikosozialak ikasteko kontzeptu eta ideien marko 

psikosozial gisa hartu daiteke. Teoria honi jarraiki, gertaera eta prozesu 

psikosozialak modu egokian ulertzeko, egoera historikoetan, kulturaletan eta makro- 

sozialetan barneraturik aztertu behar dira. Marko teoriko honetan, gaur egungo 

psikologia sozialean nagusi diren teoria eta fokapenen hutsuneak gainditu nahi dira, 

izan ere, teoria horiek indibidualismo metodologikoan eta funtzionalki subjektua eta 

objektua bereizten dituen epistemologia batean oinarritzen dira (Valencia eta 

Elejabarrieta, 2007). 

Irudikapen sozialen teorian sakontzeko helburuarekin, hurrengo orrialdeetan 

lehenik eta behin Moscovici-ren teoriak izandako eragin teorikoei helduko zaie, 

ondoren Moscovici-k proposatutako eredu triadikoaren oinarriak azaltzeko.

HURBILPEN TEORIKOA 

2.1. ERAGIN TEORIKOAK 

Ohikoa da Moscovici-ren irudikapen sozialen teorian Durkheim-en 

irudikapen kolektiboen kontzeptuak izandako eragina aipatzea. Moscovici-k berak 

(1984, 1988, 1989) aipatzen dituen eragin teorikoen artean, Durkheim-i eskaintzen 

dion lekua azpimarragarria da. Bestalde, Heider-ren zentzu komunaren 

psikologiaren inguruko ikerketek eta Berger eta Luckman-en errealitatearen 

eraikuntza sozialaren planteamenduak Moscovici-ren lanean duten eragina argia da 

(Elejabarrieta, 1991). Hurrengo orrialdeetan, Durkheim-en irudikapen kolektiboen 

kontzeptutik Moscovici-ren irudikapen sozialen kontzeptura jarraitutako bidea 

azalduko da. Era berean, irudikapen sozialen teoriak zentzu komunaren psikologia 

eta ezagutzaren eraikuntza sozialaren teoriekin dituen harremanak labur azalduko 

dira. 

2.1.1. Durkheim-en irudikapen kolektiboak 

Durkheim-en arabera (1998), irudikapen kolektiboak gizarteak bere burua eta 

ingurua irudikatzeko dituen bideak dira, gizartean partekaturiko pentsamendu 

kolektiboak. Irudikapen hauek gizarteak gizabanakoari inposatzen dizkion 

kontzientzia moduan ulertzen dira. 

Durkheim-ek (1998) irudikapen kolektiboak eta irudikapen indibidualak 

elkarren artean kontrajartzen ditu, gizakiaren eta gizartearen arteko dikotomia 

mantenduz eta kontzientzia kolektiboaren funtsa kontzientzia indibidualetatik at 

kokatuz. Durkheim-en hitzetan, “Gizarteak bere mundua eta bera inguratzen duen 

mundua nola irudikatzen duen ulertzeko, gizarte horren beraren izaera hartu behar 

da kontutan eta ez partikularrena” (Durkheim, 1997, 22 or.). 

Durkheim-en ustez irudikapen kolektiboak ekoizpen mental kolektiboak dira 

eta gizarte baten ezagutza kulturalaren zatia osatzen dute. Irudikapen kolektibo 

hauen oinarrian irudikapen indibidualak eratzen dira. Irudikapen indibidualak 

gizabanakoen ezaugarrietara egokitutako irudikapen kolektiboen adierazpen 

partikularrak dira. Gizarteak pertsonei eskaintzen dizkie pentsatzeko kontzeptuak 

eta norbanakoak horiek erabiliz eraikitzen ditu bere elaborazio mental partikularrak. 

11

12 


Pentsamendu indibiduala ekoiztea ahalbidetzen duten kontzeptuak ez dira 

gizabanakoarengandik ekoiztuak, kontzeptu hauek bizi direneko gizartean aurkitzen 

dituzte (Ibañez, 1988). 

Moscovici-k, irudikapen kolektibo kontzeptutik abiatuta, irudikapen sozialen 

kontzeptua proposatzen du. Hala ere, irudikapen kolektiboen eta irudikapen 

sozialen kontzeptuen artean hiru bereizketa nagusi egin daitezke. Batetik, irudikapen 

sozialak objektu mugatuei dagozkie, aldakorrak dira, talde sozialen arabera 

ezberdinak, batzuentzako presente eta besteentzako ez. Irudikapen kolektiboek 

pentsamendua bere osotasunean biltzen dute ordea. Bestetik, komunikazioaren 

papera funtsezkoa da. Irudikapen sozialak ez dira gizabanakotik kanpo ulertzen, 

Durkheim-en irudikapen kolektiboen kasuan gertatzen den bezala, errealitatearen 

elaborazio psikologikoaren eta sozialaren produktu eta prozesu moduan baizik. 

Azkenik, irudikapen sozialak irudikapen kolektiboen alderdi estatikotik eta aldez 

aurretik ezarritakoetatik urruntzen dira. Moscovici-k irudikapen sozialak prozesu 

dinamikotzat ditu eta, beraz, irudikapen sozialen jatorria eta dinamika aztertzea du 

helburu: “Il s’agit de comprendre, non plus la tradition mais l’innovation, non plus 

une vie sociale déjà faite mais une vie sociale en train de se faire” (Moscovici, 1989, 82 

or.). 

2.1.2. Heider-ren zentzu komunaren psikologia 

Heider-rek (1958) eguneroko ezagutzari eta pentsamenduari funtsezko balioa 

ematen dio gizabanakoaren portaera azaltzeko orduan. “The psychology of 

interpersonal relations” lanean, Heider-rek pertsonek egunerokotasunean, beren eta 

besteen portaerak nola hautematen eta azaltzen dituzten aztertzen du. Ezagutza 

komuna funtsezkoa da portaerak ulertu eta azaldu ahal izateko. Bere esanetan, 

pertsonek inguruneari buruzko ideia ordenatu eta koherentea garatzen saiatzen dira, 

psikologia laua sortuz, zientziaren oso antzekoa dena. Heider-ren planteamenduek, 

ikuspegi indibidualetik bada ere, ezagutza zientifikoaren garapenerako zentzu 

komunaren garrantzia azpimarratzen dute (Iñiguez, 2003). Moscovici-k, bere aldetik, 

irudikapen sozialen kontzeptuarekin, pentsamendu sozialaren berri ematen du, 

pentsamendu sozial honen oinarrian pertsonen egunerokotasuna kokatuz.


Moscovici-k, beraz, gizakion pentsamoldea eta portaera ulertzeko, zentzu 

komunaren azterketa proposatzen du. Bere hitzetan, “Jái choisi le sens commun 

pour terrain privilégié d´étude de ces représentations, parce quíl est la forme de 

connaissance universelle par excellence…” (Moscovici, 2002, 20 or.), “Il est donc 

impossible d´éliminer le contenu du sens commun, la connaissance populaire, et en 

particulier la psychologie populaire, si lón veut comprendre la pensée et láction 

humaines” (Moscovici, 2002, 22 or.). 

2.1.3. Berger eta Luckman-en errealitatearen 

eraikuntza soziala 

Berger eta Luckman-ek “The social construction of reality” publikatu 

zutenerako (1966ean), Moscovici-k jorratua zuen irudikapen sozialen teoria (1961ean 

publikatua). Hala ere, “La psychanalyse, son image et son public” lanaren bigarren 

edizioan (1976ean), Moscovici-k Berger eta Luckman-en ideiak barneratzen ditu. 

Berger eta Luckman-ek “The social construction of reality” izenburupeko lanarekin, 

ezagutzaren soziologia berri bati bide ematen diote (Jodelet, 1985). Ezagutzaren 

soziologiak gizakien errealitatea sozialki eraikitako errealitate bezala ulertzen du eta 

errealitate soziala eraikitzeko aurrera eramaten diren prozesuak aztertu behar ditu. 

Berger eta Luckman-en hurbilpenaren helburua eguneroko portaerak gidatzen 

dituen ezagutza aztertzea da eta irudikapen sozialaren teoriarekiko mantentzen 

dituen harremanak argiak dira. Batetik, ezagutza komuna aldi berean objektu 

sozialen sortzaile eta birsortzailetzat hartzen da. Bestetik, sortze honen izaera soziala 

azpimarratzen da eta bertan mintzairak eta komunikazioak duen papera 

funtsezkotzat jotzen da (Elejabarrieta, 1991). 

Halere, irudikapen sozialen teoria errealitatearen eraikuntza azaltzeko modu 

berezia da. Ikuspuntu honek errealitatearen eraikuntzan dimentsio kognitiboak eta 

sozialak bateratzen ditu. Teoria honek alderdi sinbolikoen papera azpimarratzen du 

eta, gizabanakoen interpretapenekin batera, esanahien garrantzia nabarmena da. 

Hala ere, errealitatearen eraikuntza ezin daiteke gizabanakoen interpretapen soilera 

mugatu, errealitate sozialak, era berean, interpretapenerako baldintzak ezartzen 

baitizkie gizabanakoei. Honekin loturik, Bhaskar-ek (1989) bi zehaztapen egiten ditu: 

13

14 


batetik, errealitate soziala -hau da, harreman sozialen egiturak- ez da gizabanakoak 

sortua. Errealitate soziala gizabanakoaren aurretik kokatzen da, gizabanakoaren 

ekintza moduak zehaztu eta mugatzen ditu. Gizabanakoak egitura soziala mantendu 

edota eraldatu dezake baina ez sortu. Bestetik, jokaeraren moldaera soziala ezin da 

muturreraino eraman, determinismo kulturalera eramango gintuzke eta. Hau da, 

gizabanakoak berritu edota elementu dinamikoak gaineratu ditzake, jokaera soziala 

erreproduzitzen duenean ere (Bhaskar, 1989). 

Laburbilduz, irudikapen sozialen fokapenak gizabanakoaren eta gizartearen 

arteko harremana azaltzeko aukera aurkezten du, zientziaren ikuspegi berri batetik. 

Ondoko atalean, beraz, ezagutza sozialerako Moscovici-k (1984) proposatutako 

eredu triadikoaren oinarriak azalduko dira. 

2.2. IRUDIKAPEN SOZIALEN EREDU TRIADIKOA 

Irudikapen soziala, objektu baten inguruko isla zehatza baino, berreraikuntza 

eta sormen prozesua da. Honek, batetik, sozialki partekaturiko ezagutzaren 

berreraikuntza behar du (kulturalki eta historikoki) eta, bestetik, maila indibidualean 

sortzea eta eraberritzea. Moscovici-ren arabera, ezagutza soziala elkar eraikia da 

ezagutzailearen eta bestearen artean (beste pertsona, talde, gizarte, kultura). Ideia 

hau eredu triadikoan biltzen du, ego-alter-objektua (edo sinboloa, irudikapena), 

ezagutza sozialaren teoriaren oinarri gisa. Modu eskematikoan honela irudikatu 

daiteke (Moscovici, 1984): 

Objektua 

(fisikoa, soziala, irudipenezkoa edo erreala) 

Ego Alter 

Moscovici-k (1961/1976) bere jatorrizko lanean irudikapen soziala 

komunitateak landutako objektu bezala definitzen du. Errealitatearen eraikuntza


sozialari helduz, subjektu-objektu harremanean ez dago subjektu bakarra. Subjektu- 

objektu harremanean “beste” (Alter) subjektu batzuek parte hartzen dute (Moscovici, 

1984). Planteamendu honetan, subjektu eta objektuaren arteko eskema diadikoa 

gainditzen du, eskema triadikoa proposatuz. Irudikapen sozialen fokapenaren 

oinarrizko eskema honetan, Ego-alter harreman diadikoak modu ezberdinetan 

zehaztuak izan daitezke. Besteren artean, ni-taldea, ni-beste pertsona, ni-nazioa, ni- 

komunitatea e.a. (Valencia eta Elejabarrieta, 2007). Ego-alter diadak elkar eraikitako 

ezagutzak forma ezberdinak hartzen ditu, tentsioa edota gatazka, edozein ekintza 

sozialerako ezinbesteko aurrebaldintza suposatzen duelarik. 

Era berean, objektu-subjektu harremanari helduz, hau da, mundu subjektibo 

eta objektiboaren arteko harremanari, Moscovici-k (1984) argi zehazten du subjektua 

eta objektua ezin direla funtzionalki berezituak ikusi. Subjektu-objektu harremanak 

mugatzen du objektua eta Moscovici-k (1986) aipatzen duen bezala, objektuarekiko 

harreman hau harreman sozialaren zati intrintsekoa da, eta, beraz marko horretan 

interpretatu beharra dago. Maila honetan irudikapen sozialen bitartekari izaera, 

nabarmena da. Valencia eta Elejabarrietaren hitzetan, irudikapen sozialetan 

subjektibo eta objektiboaren arteko moldaketa ematen da: “Será en este interjuego 

entre lo subjetivo y lo objetivo, entre la agencia y la reproducción, que constituye lo 

social, donde se forman las representaciones sociales (Valencia eta Elejabarrieta, 2007, 

117or.). Doise-k (1990) bere aldetik, irudikapen sozialak fenomeno sozial eta 

indibidualen arteko harreman sozial eta kognitiboak barneratzen dituzten prozesu 

sinbolikoen printzipio antolatzaile bezala definitzen ditu. Irudikapen sozialak 

esparru publikoan errotzen diren bitartekari sinbolikotzat hartu daitezke 

(Jovchelovitch, 1994). Honela bada, irudikapen sozialak esparru publikoan, sortu, 

kristalizatu eta eraldatuko dira. Irudikapen sozialak errealitate inter-subjektiboko 

espazioetan sortzen dira, baina ez dira gogamen indibidual soilen ekoizpenak, 

beraien bidez adierazten badira ere. Irudikapen sozialak sorrera soziala dute, espazio 

sozialean garatzen dira eta bizitza sozialaren zati dira. Esperientzia indibiduala bere 

osotasunean biltzen badute ere, ez dira ekintza indibidualen ondorio (Valencia eta 

Elejabarrieta, 2007). 

15

16 


Irudikapen sozialen oinarri eta eragin teorikoak ikusi ondoren, irudikapen 

sozialaren kontzeptua zehazten saiatuko gara. Hau da, batetik, irudikapen sozialen 

definizioari eta sorrerazko baldintzei helduko zaie eta bestetik, irudikapen sozialen 

teoriak izan dituen garapen ezberdinen artean, gure ikerketarako erabilitako Gune 

Zentralaren Teoriaren nondik norakoak aurkeztuko dira. 

2.3. IRUDIKAPEN SOZIALEN BEREIZGARRITASUNA 

Irudikapen sozialaz hitz egiterakoan, kontutan hartu beharra dago talde oso 

batek partekatua dela, kolektiboki sortua eta bere funtzio nagusia, jokaera eta 

komunikazio sozialen eraketa eta orientazioa bideratzea dela (Moscovici, 1986). 

2.3.1. Kontzeptua 

Irudikapen sozialaren definizioa ematea ez da lan erraza, literaturan zehar 

hainbat saiakera aurki daitezke. Lan honetan, definizio ezberdinen azterketan 

sakonduko ez bada ere, landuko den kontzeptuaren nondik norakoak zehazten 

saiatuko gara. Honetarako, jarraian, irudikapen sozialen inguruko definizio 

sistematizatu eta komun bat lortzearren Jodelet-ek (1989) eginiko proposamenarekin 

batera, berriki Abric-ek (2003) eta Flament eta Rouquette-k (2003a) luzatutakoak 

azalduko dira. 

Jodelet-en esanetan (1989), irudikapen sozialak eguneroko errealitatea 

interpretatzeko eta pentsatzeko moduak dira, hau da, ezagutza soziala osatzen dute. 

Ezagutza hau gure esperientzien bitartez eratzen da, baina era berean, tradizioz, 

heziketaren bidez, komunikazio sozialaren bidez transmititzen dugun eta jasotzen 

dugun informazioa, ezagutza eta pentsamoldeak dira. Irudikapen sozialen inguruko 

definizioari dagokionez, honako proposamena luzatzen du: “Cést une forme de 

connaissance, socialement élaborée et partagée, ayant une visée pratique et 

concourant à la construction dúne réalité commune à un ensemble social” (Jodelet, 

1989, 36 or.). 

Abric-ek proposatutako definizioari jarraiki, “Une représentation sociale est 

un ensemble organisé dínformations, dópinions, dáttitudes et de croyances à 

propos dún objet donné. Socialement produite, elle est fortement marquée par des


valeurs correspondant au système socio-idéologique et à l´histoire du groupe qui la 

véhicule pour lequel elle constitue un élément essentiel de sa vison du monde” 

(Abric, 2003, 59 or.). Autore honen arabera, irudikapen sozialen bidez, gizakiak 

aurrean duen errealitatea eraiki eta esanahiaz janzten du. Irudikapena ez da 

errealitatearen isla soila, bere esanahia, batetik, faktore kontingenteen menpekoa da - 

egoeraren izaera eta premiak- eta, bestetik, egoeraz gaindiko faktore orokorragoen 

menpekoa -testuinguru sozial eta ideologikoa, gizabanakoak antolakuntza sozialean 

duen lekua, gizabanakoaren eta taldearen historia, erronka sozialak- (Abric, 1994a). 

Flament eta Rouquette-k, “Anatomie des idées ordinaires” izenburupeko 

lanean, hiru definizio maila proposatzen dituzte, deskriptiboa, kontzeptuala eta 

operazionala (Flament eta Rouquette, 2003a). Lehenengoan, irudikapen sozialak 

mundua ikusteko modua bezala definitzen dira, judizio eta ekintzetara bideratuak. 

Ikusteko modu honen izaera soziala azpimarratzen da. Bigarrenean, irudikapen 

sozialak objektu batekiko ezagutza, jarrera eta sinesmen multzo bezala definitzen 

dira. Bertan, jakintzak, posizionamenduak, balioak, arauak, etab. aurkitzen dira. 

Azkenik, irudikapen sozialak elkarren artean harreman loturak dituzten elementu 

kognitibo multzo bezala definitzen dira. Elementu eta harreman hauek talde jakin 

baten lekukotasuna daramate. Hiru definizio maila hauek osagarriak izan daitezke, 

ikerketaren momentu eta azalpen maila ezberdinei erreferentzia egiten dietelarik. 

2.3.2. Sorrerarako baldintzak 

Moscovici-k (1961/1976) irudikapen sozialaren sorreran hiru beharrezko 

baldintzaz hitz egiten du: 

1. Informazioaren dispertsioa: irudikapen objektua taldeen errealitatean sartuta 

aurkitzen bada ere, aurkezten duen informazio maila osatugabea da. Hau da, 

objektua azaltzen den testuinguruan berekiko informazioa neurri batean 

absentea, eskuraezina edota ulertezina da. 

2. Fokapena: gizabanakoa edota taldea, interakzio sozialean inplikatua dagoen 

neurrian, judizio eta iritziak bultzatuaz, bere interesen arabera fokatzen da. 

Fokapena talde pertenentziaren arabera gizabanakoarengan ematen diren 

interes partikularren araberako inplikazio bezala uler daiteke. 

17

18 


3. Inferentziarako presioa: objektuak suspertzen duen interesa eta harreman 

sozialetan duen pisua dela medio, maila sozialean inferentziarako presioa 

egiten da. Objektuaren inguruan komunikatu beharra dago, iritziak, jarrerak 

eta jokaerak hartu. 

Moscovici-k aipatzen dituen hiru baldintza hauek orokorrean onartuak 

badira ere, irudikapen sozialaren sorreraren inguruko lanak eskasak dira eta beraz 

planteamendu honen baliozkotasuna edota hiru baldintza hauen nahikotasuna 

neurri batean frogatu gabea da (Roussiau eta Bonardi, 2001). 

Flament eta Rouquette-ek (2003b), beste maila batetan, zerbait irudikapen 

objektu izateko gutxieneko bi baldintza eman behar direla adierazten dute: 

agerikotasun sozio-kognitiboa eta objektuarekiko praktika. Agerikotasun sozio- 

kognitiboari dagokionez, batetik , objektuak kontzeptu funtzioa bete behar du, hau 

da, objektuak abstrakzio maila bat izan behar du, bertan objektu partikular multzo 

bat biltzen delarik eta, bestetik, elkartrukatutako komunikazioetan maiz erreferentzia 

egin behar zaio. Bestalde, irudikapen soziala eratzeko objektuarekiko praktika 

komunak egon behar dira (praktika kontzeptuaren inguruko zehaztapen gehiago, 

ikus hurbilpen teorikoko 3.1.2. puntuan). 

2.3.3. Sorrerako prozesuak 

Irudikapen sozialak errealitatearen elaborazio psikologiko eta sozialaren 

prozesu eta produktutzat har daitezke (Roussiau eta Bonardi, 2001). Irudikapen 

sozialen edukia anitza da. Irudikapen sozialek hainbat informazio, sinesmen, iritzi 

eta jarrera multzo egituratua osatzen dute (Abric, 1996a). Irudikapen sozialak 

sozialki landutako eta beraz, sozialki desberdindutako eraikuntza kognitiboak dira 

(Flament eta Rouquette, 2003a). Hau dela eta, irudikapen sozialen sorrerari eta 

abiarazteari dagokionez, oinarri soziologikoa aintzat hartzea beharrezkoa da. 

Irudikapen sozialak komunikazio prozesuekin eta gizarteratze moduekin 

elkarloturik ulertu behar dira. Irudikapen sozialen bidezko hurbilpenak gizataldeek 

errealitateaz nola jabetzen diren ulertzera garamatza. 

Irudikapen sozialen sorrerari dagokionez, Moscovici-k (1961/1976) bi 

oinarrizko prozesu aipatzen ditu: objektibazioa eta ainguraketa. Bi prozesu hauei


esker errealitatea ezagutzen da, gizabanakoei egunerokotasuneko egoeretan eta 

harremanetan moldatzeko aukera emanaz (Wagner eta Elejabarrieta, 1994). 

2.3.3.1. Objektibazioa 

Objektibazio prozesuan, pentsamendu sozialak nozio eta gertaerak 

sinplifikatzeko, murrizteko, eskematizatzeko eta laburtzeko duen joera azaltzen da. 

Eskematizazio joera honek, batetik, irudikatutako objektuari egozten dizkiogun 

ideiei errealitate estatusa emateko beharrari erantzuten dio eta, bestetik, 

komunikazioa errazten du (Jodelet, 1984). 

Objektibazio prozesuan, objektuarekiko informazio ezberdinek 

prozesamendu berezia jasotzen dute. Errealitateko informazio multzo guzia atzeman 

ezinik, taldearen balioen eta igurikimenen arabera, elementu batzuk soilik hautatuko 

dira. Elementu hauek zehaztuko dira eta beraien artean irudi moduan berrantolatuko 

dira, atzeman izan diren testuingurutik at. Elementu hauek gune figuratiboa osatuko 

dute. Wagner eta Elejabarrieta-ren esanetan, gune figuratiboa objektibatu nahi den 

ideiaren esentzia atzematen duen irudi nuklearra da (Wagner eta Elejabarrieta, 1994). 

Gune figuratiboak irudikapenaren esanahiaren oinarria osatzen du eta irudikapen- 

objektuaren beraren errealitatea ordezkatzen du. 

2.3.3.2. Ainguratzea 

Ainguratze prozesuak objektu berri bat gizabanakoen aldez aurretiko 

pentsamenduan nola itsasten den adierazten du. Lehendabizi, ezagunak diren 

kategoriekin lotuaz, hau da, kategoria familiarretan itsatsiaz. Geroago, jadanik 

dauden esanahi multzo batekin lotuaz (Moscovici, 1984). Irudikapena, garaian 

dauden ideien unibertsoan, arauzkoan, pentsamoldeetan txertatzen da. Gizartearen 

eta gizartea osatzen duten taldeen balioen hierarkiek esanahi multzo bat osatzen 

dute, zeinen arabera objektu berria egokitu eta ebaluatuko den. Objektu berria, 

pentsamendu korronte desberdinak topatzerakoan, modu desberdinean 

interpretatua izango da (Moscovici, 1961/1976). 

Unean uneko arau balioen sistema batean objektu baten integrazioa ez da 

talkarik gabe ematen, noizbehinka, aldez aurretik dagoen sistemaren nahasmendua 

19

20 


ematen delarik. Berritasunaren barneratze sozialak, batetik pertzepzioen aldaketak, 

ikuspuntu berriak eragingo ditu, eta bestetik, antzinako pentsamenduen markoak 

gailenduko ditu, objektu berria ezagunean, ohikoan barneratzea ahalbidetuz. 

Honengatik, esan genezake, irudikapen soziala era berean, eraberritzailea eta 

egonkorra dela edota mugikorra eta zurruna dela (Abric, 1994a). 

Prozesu honetan, objektibazioaren bidez lortutako gune figuratiboaren 

erabilera eta funtzioa definitzen dela esan daiteke (Roussiau eta Bonardi, 2001), 

komunikaziorako eta ulermenerako baliogarria eginez. Ainguraketa prozesuaren 

bidez irudikapen-objektua subjektuaren balio-sisteman integratzen da. Era berean, 

prozesu honen bidez talde sozialetan irudikapen berri baten txertatze soziala eta bere 

jabetza ahalbidetzen da, ematen diren gatazka sozial eta kultural guztiekin. 

Objektibazio eta ainguratze prozesuek elkarrekin dihardute, errealitatearen 

jabetzan eta irudikapenen garapen edota aldaketetan (Bonardi eta Roussiau, 1999). 

2.4. IRUDIKAPEN SOZIALEN HURBILPEN 

ESTRUKTURALA 

Moscovici-k 1961ean “La psychanalyse, son image et son public” lanarekin 

irudikapen sozialen teoriaren oinarriak jarri zituenetik, garapen handia ezagutu du 

irudikapen sozialen teoriak. Gainera, irudikapen sozialen ikerketarako hurbilpen 

ezberdinak garatu dira (hurbilpen ezberdinen sailkapenerako ikus, Banchs, 2000; 

Elejabarrieta, 1991; Roussiau eta Bonardi, 2001). Moscovici-ren jatorrizko fokapen 

honek esan daiteke hiru ikuspegi nagusi izan dituela: Jodelet-ek aurrera 

eramandakoa, Doise-k garatutakoa eta Aix-eko eskolako ikuspegiak, alegia. Jodelet, 

Moscovici-ren hasierako planteamenduei jarraiki, taldeen jardueran oinarritzen da, 

esanahiak sortzeko eta munduko gertakariei eta objektuei zentzua emateko. Doise 

irudikapen sozialen eratzeari eta barreiatzeari heltzen dio eta talde arteko 

harremanetan, erkatze eta desberdintze prozesuetan oinarritzen da. Azkenik, Aix- 

eko eskolak garatutako hurbilpen estrukturalak irudikapen sozialen prozesu 

kognitiboak aztertzen ditu eta irudikapen sozialen eta portaeraren arteko 

harremanean sakontzen du. Azken hurbilpen hau izango da, gure kasuan,


langabeziaren irudikapen soziala aztertzeko erabilitako hurbilpena. Hain zuzen, 

Abric-ek proposatutako Gune Zentralaren Teoria. 

Gune Zentralaren Teoria, irudikapen sozialaren osagaien arteko elkarren 

arteko menpekotasunean oinarritzen da (Guimelli, 1995). Objektu baten irudikapen 

soziala aztertzerakoan, beharrezkoa da edukiaz gain, barne antolakuntza eta egitura 

aintzat hartzea. Proposamen teoriko honek inplikazio metodologiko garrantzitsuak 

dakartza. Banchs-en (2000) esanetan, hurbilpen hau irudikapen sozialen egitura 

identifikatzeko metodologien garapenean esfortzu berezia egiten du, irudikapenen 

egituraren funtzioak garatzearekin batera. 

Ikus ditzagun, bada, Gune Zentralaren Teoriaren oinarriak eta oinarri teoriko 

hauei jarraiki proposatzen diren baliabide metodologikoak. 

2.4.1. Irudikapen sozialen egitura 

Abric-en (1976, 1987) lanetan dugu Gune Zentralaren Teoriaren (GZT) 

jatorria. Gune zentralaren ideia, hein batetan, Moscovici-k (1961/1976) garatutako 

gune figuratiboaren ideia jarraitzen du (Abric, 1994a). Bi elementu hauek, gune 

figuratiboak eta gune zentralak, objektibazio prozesuaren produktu badira ere, 

prozesu honetako bi alderdi desberdinei heltzen diete. Gune figuratiboak 

objektibatutako edukien aspektu ikonikoari heltzen dio, gune zentralak, berriz, 

irudikapen sozialen edukiek hartzen duten egiturari heltzen dio (Wagner eta 

Elejabarrieta, 1994). Gainera, abstrakzio mailan ere bai desberdintzen dira (Milland, 

2001). Hau da, gune zentralak neurri batean irudikapen objektuaren markoa 

gainditzen duela esan daiteke, jatorria objektuaz harantzagoko balioetan izanik 

(Abric, 1994a). 

Irudikapenaren gune zentrala irudikapenari esanahia eta koherentzia ematen 

dion elementu-multzoak osatzen du. Hau da, irudikapenaren gune zentrala 

irudikapenaren egituraren eta izaeraren oinarria da (Abric, 1987). Abric-en esanetan 

irudikapen soziala, antolatutako eta egituratutako elementu-multzoa da. Egitura 

honetan, irudikapena osatzen duten elementuak ez dira baliokideak, hierarkia bat 

jarraitzen dute eta zenbait elementuk (gune zentrala osatzen dutenak) paper nagusia 

dute. Funtsean, irudikapen sozial batetan bi osagai mota bereiz daitezke elkarren 

21

22 


artean, gune zentrala eta azalaldeko elementuak. Bi osagai hauek elkarrekin jarduten 

dute, entitate osotu moduan, irudikapenaren antolakuntza eta funtzionamenduan 

(Abric, 1993, 1994a, 1994b). 

Ikus ditzagun, bada, gune zentraleko elementuen eta azalaldeko elementuen 

propietate eta funtzioak. 

2.4.1.1. Gune zentrala 

GZTari jarraikiz, irudikapen oro gune zentral baten inguruan antolatzen da. 

Abric-en hitzetan “Si les représentations sociales ont un noyau central, cést parce 

quélles sont une manifestation de la pensée sociale et que, dans toute pensée sociale, 

un certain nombre de croyances, collectivement engendrées et historiquement 

déterminées, ne peuvent être remises en question car elles sont les fondements des 

modes de vie et quélles garantissent lídentité et la pérennité dún groupe social” 

(Abric, 2001, 83 or.). Ildo honetatik, gune zentralak irudikapen sozialaren oinarri 

komuna eta kontsentsuzkoa osatzen du. Gune zentrala zalantzan jartzeak krisia 

dakar, ez kognitiboa soilik, baizik eta balioei loturikoa ere bai. Gune zentralaren 

funtsa objektuari loturiko balioek osatzen dute eta beste gizabanakoekin irudikapena 

partekatzeak, objektuari loturiko balio zentralak partekatzea esan nahi du (Abric, 

2001). 

Gune zentrala irudikapenaren funtsezko elementua da, irudikapenaren 

alderdi egonkorrena eta irudikapenaren esanahia eta antolakuntza mugatzen duena, 

alegia. Gune zentralak hiru funtsezko funtzio betetzen ditu irudikapenean: funtzio 

sortzailea, funtzio antolatzailea eta funtzio egonkortzailea (Abric, 2001). 

• Funtzio sortzailea: Gune zentralak irudikapen sozialari esanahia ematen 

dio, berak mugatzen du irudikapenaren balioa. 

• Funtzio antolatzailea: Gune zentralak irudikapen soziala osatzen duten 

elementuen arteko loturaren izaera zehazten du. 

• Funtzio egonkortzailea: Gune zentralak irudikapenaren iraupena 

ziurtatzen du, aldaketei eutsiz.


Objektu sozial baten inguruan, talde sozial batek duen irudikapen sozialaren 

muina, gune zentrala, partekatua eta egonkorra da. Testuinguruaren ezaugarri 

nagusia, ordea, aldaketa da. Egitura egonkor honek, beraz, ezin izango luke egoki 

funtzionatu bere inguruan antolatzen diren azalaldeko elementuak aintzat hartu 

gabe. Berez, azalaldeko elementu hauei esker irudikapenean barneratu eta 

maneiatzen baitira, errealitate konkretuaren eta bizipen pertsonaleko gertaerak. 

2.4.1.1. Azalaldeko elementuak 

Azalaldeko elementuak gune zentralaren inguruan eta berarekiko 

harremanean antolatzen dira. Azalaldeko elementuak, malgutasun handiagoa dute 

eta testuinguruarekiko sentikorragoak dira. Azalaldeko elementuek taldeak eta 

gizabanakoak egoera zehatzetara egokitzea ahalbidetzen dute, gizabanakoen 

esperientziak barneratzearekin batera (Wagner eta Elejabarrieta, 1994). 

Azalaldeko elementuek hiru oinarrizko funtzio betetzen dute: zehaztapen 

funtzioa, funtzio erregulatzailea eta defentsa funtzioa. 

• Zehaztapen funtzioa: Azalaldeko elementuek irudikapena berehala 

ulergarriak diren termino zehatzekin janzten dute. Irudikapena 

azalerazten den egoeraren ezaugarriak barneratzen dituzte eta 

gizabanakoen oraina eta bizipena adierazten dute. 

• Funtzio erregulatzailea: Azalaldeko elementuak gune zentraleko 

elementuak baino malguagoak dira eta irudikapen soziala 

testuinguruaren garapenei egokitzeko papera betetzen dute. 

Irudikapenaren alderdi dinamiko eta ebolutiboena osatzen dute. 

• Defentsa funtzioa: Irudikapenaren gune zentralak aldaketarako 

erresistentzia handia du, bere aldaketak irudikapen osoaren eraldaketa 

ekarriko bailuke. Honela, azalaldeko elementuek irudikapenaren 

defentsa-sistema moduan funtzionatzen dute, bertan kontraesanak 

agertu eta barneratuko direlarik. 

Hala ere, azpimarratu beharra dago bi osagai hauek, elementu zentralak eta 

azalaldeko elementuak, entitate osotu bezala funtzionatzen dutela. Abric-en hitzetan 

23

24 


(1993, 1994a, 1994b), sistema bikoitz batek eragiten du irudikapenaren antolakuntza 

eta funtzionamenduan, sistema zentralak (gune zentralak osatzen duena) eta 

azalaldeko sistemak (azalaldeko elementuek osatzen dutena). 

2.4.1.2. Irudikapen soziala sistema bikoitza gisa 

Sistema zentralak eta azalaldeko sistemak irudikapenean rol espezifikoa 

baina osagarria betetzen dute. 

Sistema zentrala baldintza historiko, sozial eta ideologikoen menpekoa da. 

Arau eta balioekin zuzenean lotuta dago eta irudikapen sozialen oinarrizko 

printzipioak zehazten ditu. Talde baten homogeneotasuna definitzen duen oinarri 

komuna da eta, irudikapenaren egonkortasunean eta koherentzian, paper nagusia 

du. 

Azalaldeko sistemaren zehaztean, ordea, norbanakoak eta testuinguru 

zehatzak eragiten dute. Sistema honek bizi izandakoaren arabera egokitzea errazten 

du, eta era berean, eguneroko esperientzien barneratzea ere bai. 

Abric-en esanetan (1994b) bi sistema hauei esker uler daiteke irudikapen 

sozialen funtsezko bi ezaugarri: 

1- Irudikapen sozialak era berean egonkorrak eta aldakorrak dira. Sistema 

zentralari esker, irudikapen sozialak egonkor mantentzen dira denbora pasa ahala 

eta, era berean, azalaldeko sistemari esker, egoera ezberdinetara egokitzen dira. 

2- Irudikapen sozialak partekatuak dira eta, era berean, gizabanakoen arteko 

desberdintasunak barneratu eta azalerazten dituzte. Sistema zentralean aurkitzen da 

oinarri komuna, kolektiboki partekaturikoa. Talde sozial baten homogeneotasuna 

sistema zentralari esker ematen eta definitzen da (Abric, 1994a; Abric, 1994b; 

Flament, 1994a). Bestetik, azalaldeko sistemari esker, irudikapenaren modulazio 

indibidualak ahalbidetzen dira, subjektuaren historiari dagozkion aldakortasun 

indibidualak barneratzea bideratuz, bere esperientzia pertsonalei, bere bizipenari 

lekua emanaz. 

GZTaren inguruko azken garapenek sistema zentralean barne bereizketa bat 

planteatzen dute, sistema zentrala osatzen duten osagaien arteko hierarkia bat, hain


zuzen ere (Abric, 2001). Beraz, sistema zentralean bi motatako elementu bereizten 

dira: nagusiak eta laguntzaileak. Ideia hau argitzeko ikus dezagun “adiskidetasun 

talde idealaren” adibidea. Adiskidetasun talde idealaren irudikapenean, gune 

zentraleko bi elementu identifikatu izan dira: laguntasuna eta berdintasuna. Bi 

elementu hauen garrantzi maila neurtzeko, baliabide ezberdinak daude (Abric, 2001). 

“Errefusapen” teknika erabiliaz adibidez (teknikaren xehetasunak, ikus hurbilpen 

metodologiko ataleko 2.4 puntuan), bi proposamen ezberdin burutzen dira. Batetik, 

taldea lagun-talde bezala definitzen da, baina berdintasunik gabekoa eta, bestetik, 

taldea berdintasunezko talde bezala definitzen da, baina laguntasunik gabekoa. 

Azken kasu honetan, taldea laguntasunik gabekoa definitzerakoan, “talde idealaren” 

ideiatik gehiago urruntzen da, lehen kasuan baino. Ondorioz, laguntasuna elementu 

zentral nagusitzat hartzen da eta berdintasuna elementu zentral laguntzailetzat. 

Bestalde, azalaldeko sistemaren elementuei dagokienez, hauek ere hierarkizatuak 

aurkitzen dira. Gunetik gertu agertzen direnean, irudikapenaren esanahia zehazteko 

rol garrantzitsua betetzen dute eta, urrunago agertzen direnean, esanahi hau jantzi 

edo justifikatu egiten dute (Abric, 1994a). Bestalde, azalaldeko sistemaren barnean 

aintzat hartzekoa da noizbait elementuren bat gain-aktibatua ager daitekeela, 

zentraltasun ezaugarrien tokian alegia (Flament eta Rouquette, 2003a). 

Sistema zentrala eta azalaldeko sistemaren ezaugarri nagusiak, Abric-ek 

(1993) proposaturiko eskema honetan laburbildu daitezke. 

Sistema Zentrala Azalaldeko Sistema 

Taldearen historia eta oroimenari lotua Gizabanakoaren esperientzien eta 

bizipenen barneratzea ahalbidetzen du 

Kontsentsuzkoa 

Taldearen homogeneotasuna definitzen 

du 

Egonkorra 

Koherentea 

Zorruna 

Berehalako testuinguruarekiko ez (oso) 

sentikorra 

Taldearen heterogeneotasuna 

barneratzen du 

Malgua 

Funtzioak: Funtzioak: 

Kontraesanak jasaten ditu 

Berehalako testuinguruarekiko 

sentikorra 

25

26 


Sistema Zentrala Azalaldeko Sistema 

Irudikapenaren esanahia sortzen du 

Bere antolamendua definitzen du 

Errealitate konkretuarekiko egokitzapena 

ahalbidetzen du 

Desberdintasunak barneratzea 

ahalbidetzen du 

Sistema zentrala babesten du 

1. Koadroa: Irudikapen sozialen sistema zentralaren eta azalaldeko sistemaren 

ezaugarriak (Abric, 1993, 6 or.). 

Behin irudikapen sozialen egitura eta funtzionamendua aztertuta, bizitza 

sozialean betetzen dituzten funtzioak azalduko dira. 

2.5. IRUDIKAPEN SOZIALEN FUNTZIOAK 

Irudikapen sozialak errealitateaz jabetzeko prozesu eta produktu diren 

neurrian, barneratzen dituzten edukien propietateek eta bereziki hauen izaera 

arauemaileak irudikapenen funtzioak determinatzen dituzte. Irudikapen sozialek 

harreman sozialen dinamiketan eta praktiketan funtsezko papera jokatzen dute. 

Abric-ek (1994a) aipatzen duen bezala, lau oinarrizko funtzio betetzen dituzte: 

1. Ezagupenerako funtzioa: Irudikapen sozialek, gizabanakoen balioekin, 

ideiekin, iritziekin bat datozen marko batean integraturik, errealitatea 

azaltzea eta ulertzea ahalbidetzen dute. Komunikazio soziala errazten dute, 

elkartrukerako, transmisiorako eta jakintzaren zabalkuntzarako 

erreferentziazko markoa definituz. 

2. Identitate funtzioa: Irudikapen sozialek talde baten identitatea definitzen 

dute eta, era berean, taldearen berezitasunaren iraupena ziurtatzen dute. 

Gizabanakoak eta taldeak eremu sozialean kokatzen dituzte. Irudikapen 

sozialek beren identitate funtzioa dela eta, oinarrizko lekua dute konparaketa 

sozial eta kategorizazio prozesuetan, hau da, taldearen identitatea babesten 

dute eta, era berean, besteekiko diskriminazioa bultzatzen dute. 

3. Orientazio funtzioa: Irudikapen sozialek, hiru mailetan behintzat, 

jokamoldeak eta praktikak, gidatzen dituzte:


• Egoera baten helburua definitzen dute, egokiak diren harreman motak 

zehaztuaz, adibidez. 

• Aurreikuspen eta igurikimen sistema bat osatzen dute, gure inpresioak, 

ebaluazioak, jokaerak eta jokamoldeak bideratuaz. 

• Irudikapen sozialek, jokamolde eta praktikak arautzen dituzte. Egoera 

konkretu batetan, zilegi dena edota onartezina dena definitzen dute, 

arauen papera jokatuz. 

4. Funtzio justifikatzailea: Irudikapen sozialek burututako jokamoldeak eta 

posizionamenduak justifikatzea ahalbidetzen dute. Ekintza bera mugatzeaz 

gain, ekintza ondoren esku hartzen dute, aktoreei beraien jokaerak azaltzen 

eta justifikatzen lagunduz. Funtzio honen bidez, desberdintasun soziala, 

maila handi batean, mantentzen edota indartzen da. 

3. IKERKETA-PROZESUAK ETA IRUDIKAPEN 

SOZIALAK 

Atal honetan, irudikapen sozialen dinamikei helduko zaie, bi alderdi nagusiri 

arreta eskainiz. Batetik, aldaketa prozesuetan irudikapen sozialen eta praktika 

sozialen arteko harremanari helduko zaio eta, bestetik, irudikapen sozialen 

dinamikan sistema arauemaileak jokatzen duen papera aztertuko da. 

3.1. ALDAKETA-PROZESUAK 

Irudikapenen egonkortasun edota aldakortasunaren inguruko kezka 

irudikapen sozialen teoriaren hastapenetatik egon da. Izan ere, irudikapen kolektibo 

kontzeptutik irudikapen sozialen kontzeptura igarotzean, aldakortasuna eta 

dinamikotasuna gailentzen baita. Hala ere, irudikapen sozialen dinamikaren gaia ez 

da sarritan aztertua izan (Moliner, 2001). Irudikapen sozialak, bizitza sozialeko 

elementuak diren neurrian, ezin dira entitate aldaezintzat hartu. Historikotasunak 

irudikapena markatzen du bere sorreran, adierazpenean eta eraldaketan ere bai 

(Flament eta Rouquette, 2003b). Irudikapen sozialen dinamikaz hitz egitean, Bonardi 

eta Roussiau-k (1999) elkarren artean harremanean dauden hiru esparru bereizten 

27

28 


dituzte irudikapenen baitan. Lehenengoa, irudikapen sozialen sorreraren azterketan 

oinarritzen da. Bigarrena, irudikapenen egonkortasunean oinarritzen da. 

Irudikapenak ingurugiro sozialaren presio eta garapenen aurrean eutsi beharra 

dauka, maila honetan irudikapenak bere egitura eta barne oreka mantentzeko 

dinamikaz hitz egin daitekeelarik. Hirugarrena, aldaketaren inguruko dinamikan 

oinarritzen da. Azken alderdi honi helduz, aldaketan eragiten duten faktoreak 

bereziki interesatzen zaizkigu eta, era berean, aldaketa prozesuetan irudikapenean 

ematen diren barne dinamikak ezagutzea ere bai. 

3.1.1. Aldaketan eragiten duten faktoreak 

Irudikapen sozialen aldaketaz arduratu diren lehenengo ikerketak praktika 

sozialek jokatzen duten paperaren azterketan murgildu izan dira. Bestalde, aldaketa- 

prozesuetan komunikazio sozialek joka dezaketen papera aintzat hartuta, eragin 

sozialaren, posizio sozialaren eta ideologiaren eraginak aztertu izan dira (Moliner, 

2001). 

Hurrengo ataletan, testuinguruak edota faktore sozialak baldintzaturik 

irudikapenean ematen diren aldaketak aintzat hartuta, batetik, praktika sozialak eta 

irudikapen sozialen arteko harremanaren inguruan egindako lan enpiriko eta 

garapen eta proposamen teorikoak laburki azalduko dira eta, bestetik, sistema 

arauemailearen azterketa proposatuko da, gizabanakoen pentsamoldea gidatzen 

duten oinarri ideologikoetan sakontzearren. 

3.1.2. Irudikapen sozialak eta praktika sozialak 

Azpi atal honetan, praktika sozialek irudikapen sozialen dinamikan joka 

dezaketen papera aztertuko da. Hala ere, irudikapenen eta praktiken arteko 

harremana azaltzen hasi aurretik, praktika sozial kontzeptuaren inguruko zenbait 

zehaztapen egingo da. 

Praktika sozialak 

Moscovici-k (1989) praktika bezala irudikapenezko ekintzak ulertzen ditu. 

Gizabanakoek, objektu sozial baten inguruko komunikazioa mantentzen duten


aldetik, praktika bat dute, objektuaren inguruko komunikazioek irudikapenen 

sortze-prozesuan eragiten dutelarik. Adibidez, gure ikerketaren kasuan, langabezia 

ageriko objektua da eta erronka ugari suposatzen du, langabezian ez daudenentzako 

ere bai. Ikasleek langabeziaren inguruan hitz egiten dute, langabeziaren inguruko 

informazioa jasotzen dute eta objektuarekiko irudikapen bat eratzen dute. Beraz, 

langabeziarekiko praktika bat dutela esan genezake, langabeziaren egoera 

pertsonalki bizi izan ez badute ere (Milland, 2001). 

Beste maila batetan, praktika sozialak gizartean sozialki sortutako eta 

egituratutako ekintza sistematzat jo daitezke, Jodelet eta Mosccovici-ren hitzetan “les 

pratiques sont des systèmes dáction socialement structurés et institués en relation 

avec des rôles” (Jodelet eta Moscovici, 1990, 287 or.). Gure gizarteetan, azken urte 

hauetan lan munduarekiko -lan ordainduarekiko- emakumeen sarrera dela eta, 

emakumeen praktika sozialak aldatzen ari direla esan daiteke eta, era berean, 

langabeziarekiko duten harremana. Emakumeen aktibitate tasa etengabe handituz 

doa. Delsart eta kolaboratzaileek (2004) emakumeen aktibitate tasaren garapenaren 

inguruan publikatutako lanean adierazten den bezala, 1970ean Europar Batasuneko 

hamabost herrialdetan emakumeen aktibitate tasaren batez bestekoa % 44ekoa zen - 

gizonezkoen aktibitate tasaren erdia gutxi-gora-behera- eta hogeita hamar urte 

beranduago, 2000. urtean, % 60ean kokatu da, gizonezkoena % 78koa izanik. 

Herrialde batetik besterako desberdintasunak ematen badira ere, autoreen esanetan 

25-55 urte bitarteko emakume europarrentzat lan ordaindua emakumeen aktibitate 

eredu bilakatu dela esan daiteke, zenbait herrialdeetan trantsizioa bukatzeke badago 

ere. 

Praktika sozialen eraldaketa orokor hauek langabeziaren irudikapen 

sozialean duten isla hurbildu nahian, lanbide heziketako ikasleek langabeziarekiko 

duten irudikapena eta, bereziki, langabezia femeninoarekiko duten irudikapena 

aztertuko da. Izan ere, Anne-Marie Grozelier-ek (1987) aipatzen zuen bezala, 

emakumeak bizitza sozialean duen lekuaren irudikapenak, lan ordainduan 

emakumeek izan duten sarrera progresiboarekin ez dator bat. 

Praktika eta irudikapenen arteko harremana, norabide ezberdinetan ulertua 

eta aztertua izan da. Autore gehienek bat datoz, irudikapenak eta praktikak elkarri 

29

30 


eragiten diotela esaterakoan (Abric, 1994c). Interakzioa honela uler daiteke: praktikak 

irudikapenarentzat informazio-zama dira eta irudikapenek, bestalde, ingurunean 

eragiten dute. Baieztapen honetatik abiatuta ere, egokia deritzogu harreman honetan 

sakontzeko Abric-ek (1994c) eta Flament-ek (1994a) egoeraren izaera aintzat hartuta 

burututako hausnarketak eztabaidara ekartzeari. Ondorengo orrialdeetan, beraz, 

harreman honetan, batetik, irudikapenen papera azpimarratzen duten zenbait 

ikerketa eta planteamendu azalduko da eta, bestetik, eraldaketa motei arreta berezia 

eskainiaz, praktiken papera azpimarratzen duten ikerketa eta planteamenduen 

azalpenak garatuko dira. 

3.1.2.1. Irudikapenek praktikak mugatzen dituztenean 

Abric-ek (1994c, 222-229 orr.) “Pratiques sociales et représentations” 

izenburupeko liburuan, irudikapenek praktikak mugatzen dituztela aditzera ematen 

duten hainbat ikerketa aipatzen ditu. Abric eta Vacherot-ek (1976), adibidez, jarduera 

berdin baten irudikapen ezberdinek, subjektuengan jokaera desberdinak eragiten 

dituztela ondorioztatzen dute. Hau da, burutu beharreko jarduera arazo baten 

konponbidean oinarritzen dela esateak edo joko-jarduera bezala aurkezteak jokaera 

desberdinak eragiten ditu. Jarduera joko moduan aurkezten zenean, partehartzaileek 

modu lehiakorragoan jokatzen zuten. Landa-lanei dagokienez, aipatzekoa da Jodelet- 

ek (1989) eromenaren inguruan burututako ikerketa. Ikerketa honetan, gaixoen 

harrera-familiek, bi oinarrizko informazioen inguruan antolatzen eta sailkatzen dute 

gaixotasun mentalaren irudikapena, “nerbiotako gaixotasuna” edo “burmuineko 

gaixotasuna”. Gaixotasunaren diagnostikoa bi elementu hauen arabera egiten da eta, 

ondorioz, eratorritako irudikapenak praktikak aurreikusteko, bideratzeko eta 

justifikatzeko balio du. 

Flament-ek (2001) bere aldetik, Jodelet-ek eromenaren inguruan burututako 

ikerketa klasikoari heltzen dio, kausalitate sinplea edo interakzioa dagoen argitzeko. 

Jodelet-ek eromenaren inguruan burututako ikerketa egin eta hogei urtetara, 

Pradeilles-en (1992, Flament-ek aipatua, 2001) eromenari buruzko ikerketan, gogora- 

ekartze masibo moduan “nerbio-depresioa” azaltzen da, Jodeleten ikerketan inola 

ere azaltzen ez zena. Flament-ek bere analisian, irudikapena baldintzapenez hornitua


dagoenaren ideia garatzen du (Flament, 1994a, 1994b). Zehazkiago esateko, 

irudikapenaren azalaldea baldintzapeko preskripzioz osatuta dago eta gune zentrala 

baldintzarik gabeko preskripzioz, hau da, derrigorrezko preskripzioekin. 

Orokorrean, preskripzio bati egokitzeko modu ezberdinak daude. Malgutasun hau 

beharrezkoa da aurreikusi ez diren egoerei aurre egin ahal izateko. Hemen, 

irudikapenak praktikak mugatzen dituenaren ideiak interakzioari leku ematen dio. 

Hau da, zenbait egoera berrik praktika berriak dakartzate eta praktika berri hauek 

elementu zentralarekin bateragarri egiteko, pixkanaka-pixkanaka eraldaketa 

prozesua hasten da. Irudikapen sozialen baldintzapenez hitz egiterakoan, Flament- 

ek leku berezia eskaintzen dio rol sexualen baldintzapenari. Baldintzapen hau, gure 

gizarteetan sexuen arteko berdintasuna aldarrikatzen bada ere, nahi baino 

tradizionalagoa aurkezten da. Flament-en hitzetan “Quelle que soi la proclamation 

d´égalité des sexes dans notre société, on observe toujours une répartition des rôles 

sexués. Mais il ný a plus la belle simplicité du système méditerranéen traditionnel: la 

maison et les enfants étant le royaume de la femme; léxtérieur, le public, celui de 

l´homme. Donc, on doit sáttendre à un système conditionnel nuancé, et peut-être 

révélateur de plus de traditionnalité quón ne le pense” (Flament, 1994b, 96 or.). 

Irudikapen sozialek praktiketan duten eragina islatzen duen beste adibide 

bat, Guimelli-k (1994) erizainen aukeraketa profesionalen inguruan burututako 

ikerketan dugu. Ikerketa honetan lortutako datuen arabera, erizainek beren lan- 

bideratzean sektore publikoa edo pribatua aukeratzerako orduan, praktika 

profesionala garatzeko baldintzen ebaluazioa egiten dute. Ikerketa honetako datuen 

arabera, erizainen % 57ak bere jarduera profesionala aurrera eramateko sektore 

pribatua aukeratzen zuen eta % 43ak ospitale-zentro publikoak. Aukeraketa hau, 

erizainek beren jardueran zentraltzat duten “berezko rola” aurrera eramateko 

aukeraren arabera burutzen da. Hau da, berezko rola ospitale publikoan buru 

dezaketela pentsatzen badute, sektore publikora zuzentzen dira, baina alderantziz, 

erizainek ospitale publikoan beraien berezko rola bete ez dezaketela pentsatzen 

badute, sektore pribatua aukeratzen dute. Flament-ek (2001), bere aldetik, erizainen 

aukeraketa honetan elementu zentral bati erreferentzia egiten zaiola onartzen badu 

ere, gune zentralaren determinazio zuzenaz ezin dela hitz egin azpimarratzen du. 

Hau da, bi kasuetan gune zentrala berdina da baina gunearen exijentziei erantzuteko 

31

32 


aukera ezberdinak daude, interpretazio ezberdinak. Flament-en arabera, aukeraketa 

azalaldearen baldintzapeko aldakortasunen arabera ematen da. 

Abric-ek (1994c) proposamen batzuk luzatzen ditu, egoeraren izaeran 

irudikapen eta praktiken arteko harremana kokatuaz. Hau da, irudikapenak praktika 

sozialak mugatuko ditu bi baldintza hauek ematen badira: 

• Karga afektibo handiko egoeretan, identitatea mantentzeko edo 

taldearen existentzia edota praktikak justifikatzeko oroitzapen 

kolektiboa beharrezkoa denean. 

• Aktoreak egoeraren eskakizunetik edota botere harremanetatik 

eratortzen diren baldintzetan autonomia duenean, autonomia maila 

erlatiboa bada ere. 

3.1.2.2. Praktikek irudikapena eraldatzen dutenean 

Egoeraren izaerarekin jarraituaz, Abric-ek (1994c) beste planteamendu bat 

egiten du, irudikapen eta praktiken arteko harremanaren inguruan. Egoeraren 

presioa handia denean (soziala edota materiala), praktika sozialek eta irudikapenek 

interakzioan dihardute. Egoera hauetan, praktika batzuen plazaratzeak irudikapen 

sozialaren eraldaketa osoa suposa dezake. Hau da, praktika berriek irudikapena 

eralda dezakete. 

Flament-ek (1994a), egoeraren izaerari lotuta aldaketarako eredu orokorra 

planteatzen du: ingurunearen aldaketa iraunkor batek praktika sozialen aldaketa 

dakar. Praktika sozial hauek, aldi berean, dagokien irudikapen sozialaren aldaketa 

dakarte epe ertain edo luzera. Praktikek beraz, ingurunearen eta irudikapen sozialen 

arteko bitartekari posizioa hartzen dute. Aldaketarako eredu honetan, ingurunearen 

aldaketa itzulezin edota itzulgarri hautemateak funtsezko papera jokatzen du, 

aldaketa egoera berria itzulezin hautematen denean soilik ematen delarik. 

Egoeraren itzulgarritasuna 

Antzinako egoerara itzultzea espero denean -emandako aldaketak, beraz, 

itzulgarri hautematen direnean-, dauden irudikapen sozialak mantentzen dira.


Sortutako baldintza berriak etorkizunik gabekoak direla pentsatzen da. Egoera hau, 

Flament-ek (1994a) berak aipatzen dituen bi adibide hauen bidez ikus daiteke. 

Lehena emakume eta gizonen rol banaketekin lotuta eta bigarrena, tradizio 

kulturalekin (bikote harremanekin). 

Lanari loturiko rol tradizionalen banaketak apurtuz, 1914-1918ko gerrate 

garaian emakumeen laneratze masiboa eman zen industria astunean. Gerra aurretik, 

industria astuneko lana emakumeek burutzea ez zen onargarritzat jotzen, oso kasu 

berezietan salbu. Guda egoerak, berriz, praktika hauek egunerokoak bihurtu zituen. 

Hala ere, bakearekin batera, gerra-aurreko praktika sozialak berrezarri ziren. Kasu 

honetan, beraz, egoera itzulgarri hautematen da eta irudikapena ez da aldatzen. 

Egoera itzulgarri hautematen den beste kasu bat Frantzian goi mailako 

ikasketak burutzen diharduten afrikar edota malgatxeen egoera dugu. Ikasle hauek, 

goi mailako ikasketak amaitzen emandako urteak maiz bikote elkarbizitzan ematen 

dituzte (ezkondu gabeko bikoteetan), beraien jatorrizko kulturan pentsaezina dena. 

Guztiek egoera hau parentesi tenporal eta geografiko moduan bizi dute eta gehienek 

bikoteko bizitza honen beharra azpimarratzen eta justifikatzen dute, erbesteratzea 

dela eta, isolamenduarekin amaitzeko. 

Egoeraren itzulezintasuna 

Egoeraren itzulezintasuna hautematen denean, eraldaketarako prozesua 

eman daiteke, kasu honetan hiru eraldaketa mota bereiz daitezke (Abric, 1994c): 

eraldaketa progresiboa, eraldaketa erresistentea eta eraldaketa bortitza. 

1. Eraldaketa progresiboa 

Eraldaketa progresiboaz hitz egin daiteke irudikapenean hausturarik gabeko 

eraldaketa ematen denean. Hau da, gune zentrala zatikatu gabeko eraldaketa ematen 

denean. Praktika berriek aktibatutako elementuak gune zentralekoekin progresiboki 

integratzen doaz eta ondorioz, elkarren artean bat egiten dute gune berri bat 

osatzeko, irudikapen berri bat osatzeko, alegia. Kasu hau Guimelli-k (1988) ehizaren 

inguruan egindako ikerketari dagokio. 1952an jazotako eritasunak, mixomatosiak, 

untxi populazioan sarraskia ekarri zuen. Egoera honen aurrean, ehiztariek hain 

33

34 


ugalkorrak ez ziren beste zenbait espezietara bideratu zuten ehiza. Honek guztiak, 

praktika klasikoen aldaketa ekarri zuen. Praktika klasikoekin jarraituz gero, hainbat 

espezien biziraupena arriskutan jarri eta ekosistemaren desoreka bat eman 

zitekeelako. Ondorioz, ehiztariek praktika ekologikoak barneratu zituzten. Gainera, 

praktika berri hauek ez zeuden ehizaren irudikapenarekin kontraesanetan. Batetik, 

ez zeuden ehizaren tekniken ezta helburuen aurka eta, bestetik, ez ziren 

ehiztariarentzako erabat arrotzak. Beraz, derrigorrezkoak bihurtutako praktika 

hauek, jadanik ehizaren irudikapenean zeuden elementu ekologikoak indartu 

zituzten. Honela, elementu desberdinen arteko harremana aldatuz eta garatuz doa, 

ehizaren inguruko irudikapena elementu berri batekin osatu arte: ehizarako 

lurraldearen kudeaketa. Elementu berri honek jarduera zinegetikoaren alderdi 

tekniko eta ekologikoak barneratzea lortzen du. 

2001): 

Eraldaketa-prozesu honetan hiru baldintza espezifiko ematen dira (Milland, 

1. Testuinguru fisiko edo soziala erabat eraldatua aurkitzen da, taldeak 

praktikak aldatzea beste aukerarik ez du. 

2. Talde osoak egoera hau itzulezin bezala ikusten du. Ehiztarien kasuan, 

birpopulaketa eta txerto baten inguruko ikerketak ez ziren nahikoak izan 

egoerari aurre egiteko, ondorioz aurreko egoerara itzultzea ezinezkoa 

bihurtzen da. 

Gainera, praktika hauek ez daude irudikapenarekin kontraesanetan. 

Guimelli-k (1988) prentsa zinegetikoaren azterketa egin ondoren, eritasuna 

azaldu aurreko urteena bereziki, jadanik praktika ekologikoen inguruko 

erreferentziak egiten zirela egiaztatu zuen. 

3. Praktikak taldearen gehiengoak onartu behar ditu, usadioaren poderioz 

legitimitatea izateko eta ondorioz taldearen praktika berezkoak bilakatu. 

2. Eraldaketa erresistentea 

Praktika berriak irudikapenarekin bat ez datozenean bi eraldaketa modu 

eman daitezke: eraldaketa erresistentea eta erabateko eraldaketa.


Irudikapenarekin bat ez datozen praktika berriak denbora luzez ematen 

direnean eta irudikapenaren defentsa-mekanismoak martxan jartzen direnean 

ematen da eraldaketa erresistentea. Defentsa-mekanismo hauek praktika berrien eta 

sistema zentralaren arteko bateragarritasuna ahalbidetzeko, justifikatzeko eta 

arrazionalizatzeko bide kognitiboak dira. Flament-ek (1994a) adibide moduan 

tradizionalki maskulinoa den lanbide batean jarduten duten emakume gazteen kasua 

aipatzen du. Emakume horiek, arrazionalizazio-egitura arrotza azaltzen dute: 

“gizonezkoen lanbidea da baina emakumeek gizonek bezain ondo burutu dezakete, 

beraiek baino zehatzagoak baitira”. Egitura-arrotz honek elementu berrien 

integrazioa baimentzen du sistema zentrala zalantzan jarri gabe. Hau da, egitura- 

arrotza sistema zentralaren defentsa-mekanismotzat har daiteke. 

Bestalde, kontraesan hauek areagotzen direnean, gunera iritsi daitezke eta 

irudikapen berri eta egokituago bat azaldu daiteke (Flament eta Rouquettte, 2003b). 

Adibide bat Mamontoff-ek (1996) aztertutako ijito sedentarioen identitatearen 

irudikapenaren eraldaketan dugu. Ijitoak tradizionalki ibilkariak izan badira ere, 

zenbaitzuk praktika sedentarioak gero eta maizago onartzen hasi dira. Praktika berri 

hauek eta beren kulturaren ezaugarriak uztartu ahal izateko, egitura arrotzak sortu 

eta ugaritu behar izan dituzte. Prozesu honek, azkenean, ijitoen identitatearen 

irudikapenean eraldaketa sakona sustatu du. Beraz, eraldaketa erresistentea eta 

erabatekoaren artean mailaketa bat eman daitekeela esan daiteke (Milland, 2001). 

Irudikapenarekin bat ez datozen praktiken aurrean martxan jarritako 

defentsa-mekanismoei dagokienez, bi eskema mota bereiz daitezke: errefusapena eta 

arrazionalizazioa (Moliner, 2001). 

Arrazionalizazioa 

Arrazionalizazioa elementu kontraesankorrari buruz edota kontraesanari 

berari buruz eman daiteke. Elementu kontraesankorrari buruzko arrazionalizazioa 

argi ikus daiteke Festinguer, Riecken eta Scharter-en (1956, Moliner-ek aipatua, 2001) 

ikerketan. Ikerketa honetan munduaren berehalako amaieran sinestatzen zuten sekta 

bateko kideek, behin egun fatidikoa iritsitakoan apokalipsiaren arrastorik ematen ez 

zela ikusita, hondamendia beren erreguei esker ekiditea lortu zutela pentsatu zuten. 

35

36 


Kasu honetan, beraz, sektako kideek ez zuten beraien sinesmena zalantzan jarri, 

egoera kontraesankorra berrinterpretatu zuten eta, gainera, beraien debozioaren 

indarraren erakustaldia eman izan zen. 

Arrazionalizazioa kontraesanari berari buruz ematen denean, argumentuen 

bidez kontraesana minimizatzea edota jasangarria egitea bilatzen da. Flament (1989) 

izan da arrazonamendu mota hau identifikatzen lehena, “eskema arrotz” bezala 

izendatua izan dena. Eskema arrotzetan lau oinarrizko kognizio teilakatzen dira: 

normaltasunaren adierazpena (antzinako sinesmena), berritasunaren izendatzea, 

kontraesan baten plazaratzea eta, azkenik, argudio baten proposamena. Mamontoff- 

ek (1996) ijito sedentarioekin burututako ikerketan eskema arrotz baten adibidea 

topa dezakegu: normalean ijito batek ez dio beste ijito bati lapurretarik egiten 

(normaltasunaren adierazpena). Gerta daiteke, ordea, zenbaitek lapurretan egitea 

(berritasunaren designazioa), baina ez dago beraien izaeran (kontraesanaren 

plazaratzea), droga eskuratzeko diru beharretan dabiltzalako egiten dute (argudio 

baten proposamena). Eskema arrotz bera topa daiteke tradizionalki maskulinoa den 

lanbide batean jarduten duten emakume gazteen kasuan (Catherine Flament-ek 

1986ean burututako lanean oinarrituz, Flament-ek, 1989an proposatutako 

formalizazioa): gizonezkoen lanbidea da (normaltasunaren adierazpena), baina 

emakumeek (berritasunaren designazioa) gizonek bezain ondo burutu dezakete 

(kontraesanaren plazaratzea), beraiek baino zehatzagoak baitira (argudioa). 

Errefusapena 

Errefusapenari dagokionez, bi mailatan eman daiteke. Batetik, 

kontraesankorra den elementuarekiko eta, bestetik, era sotilago batean, irudikapena 

aldatuaz, hau da, objektua irudikapenari ez dagokiola erabakiaz eta beste irudikapen 

bat hartuz. 

Kontraesankorra den elementuarekiko errefusapena, adibidez, Domo-k (1982, 

Moliner-ek aipatua, 2001) aztertutako Kamerungo adineko nekazarien artean aurkitu 

izan da. Nekazari hauek tradizioaren aurka doazen laborantzetako praktika berriekin 

aurrez aurre aurkitzen dira. Kasu honetan laborantzetako berrikuntzak onartu 

beharrean, ez baleude bezala funtzionatzen jarraitzen dute.


Bestalde, objektua antzemateko irudikapena aldatzen dela ikus dezakegu 

Moliner-en (1988, 1989) talde idealaren kontzeptuarekin. Hau da, talde idealaren 

irudikapenean berdintasuna elementu zentrala da. Partehartzaileei lagun talde 

hierarkizatu bat aurkezten zaienean, gehienek beraien talde idealaren kontzepzioa 

aldatu baino nahiago dute aurkeztu zaien taldea talde ideala ez dela esatea. 

3. Eraldaketa bortitza 

Praktika berriek irudikapenaren esanahi zentrala bera zuzenean zalantzan 

jartzen dutenean eta defentsa-mekanismoak erabiltzeko aukerarik ez dagoenean 

ematen da eraldaketa bortitza. Fenomeno hau Andriamifidisoa-k (1982) 

Madagaskarreko harreman sozialen irudikapenean aztertu ahal izan du. 

Tradizionalki, Madagaskarreko harreman sozialetan komiteak oinarrizko papera 

jokatzen zuen. Komitearen paperean jadanik aldaketak ematen ari baziren ere, 

eraldaketarako borondate politikoak eta gobernuaren txandaketa egiteko komiteen 

erabilpenak norabidea erabat aldatu zuen. Hau da, komiteak garapena jasan behar 

izan zuen, funtsean komite-buruak konpetenteak eta sortzaileak izan behar 

zirelakoan. Jadanik, antzinako irizpideak, jakituria eta adina, ez ziren nahikoak. 

Komitearen buru izatea funtzio bihurtuta, komitearen beraren izaera aldatzen da. 

Era berean, beste hainbat elementuen zentzua ere aldatzen da, honela gurasoak gero 

eta gehiago eremu familiarrera mugatzen dira eta esparru sozialetik baztertzen dira. 

Andriamifidisoa-ren ikerketan, gizarte-egituraren apurketa eman zela 

ondorioztatzen da, harreman sozialak aldatu ziren, bai maila sozietalean bai eta 

eremu familiarrean. 

Eraldaketa mota hau ez da oso ohikoa (Flament eta Roueutte, 2003b). Berriak, 

antzinakoa bat batean ordezkatzen du, aukerarako tarterik ez baitago. Behar fisiko 

edota instituzionalek moldatze arauak ezartzen dituzte. Hala ere, aintzat hartu 

beharra dago irudikapen baten eraldaketaz ari garela eta ez ideologia baten 

eraldaketaz, zeinak denbora luzez irauten eta etengabe birsortzen baita mota 

ezberdinetako irudikapen sozialetan (Flament eta Rouquette, 2003b). 

Orain arte, irudikapen eta praktiken arteko harremanaren inguruan jardun 

dugu, aldaketa-prozesuei helduz. Harreman honetan, objektua aurkezten den 

37

38 


testuinguruaren funtsezko papera nabarmendu da eta hiru orientazio modu azaldu 

dira: irudikapenek praktikak mugatzen dituztenean, elkarren arteko interakzioa 

ematen denean eta praktikek irudikapena eraldatzen dutenean. Azken orientazio 

honetan, jazotako egoera berria itzulezintzat jotzen denean hiru eraldaketa mota 

azaldu dira. Lehena, eraldaketa progresiboa, praktika berriak irudikapenarekin 

kontraesanean ez datozenean; bigarrena, eraldaketa erresistentea, praktika berriak 

irudikapenarekin kontraesanean daudenean eta defentsa-mekanismoak martxan 

jartzen direnean; eta hirugarrena, eraldaketa bortitza, praktika berriak 

irudikapenarekin kontraesanean daudenean eta defentsa-mekanismoak martxan 

jartzeko edota jarraitzeko aukerarik ez dutenean. 

Eraldaketa prozesuetan irudikapen sozialen eta praktika sozialen arteko 

harremana ikusi ondoren, irudikapen sozialak gidatzen dituzten sistema 

arauemaileen azterketan sakonduko da eta, bereziki, erreferentzia taldeen analisiari 

helduko zaio. Hain zuzen ere, sistema arauemailearen azterketa proposatuko da 

gizabanakoen pentsamendua gidatzen duten oinarri ideologikoetan sakontzearren. 

3.2. SISTEMA ARAUEMAILEA ETA ERREFERENTZIA 

TALDEAK 

Irudikapen sozialak zuzentzen dituzten sistema arauemaileak aztertu eta 

bereziki erreferentzia taldeen inguruan sakondu aurretik, arau sozial kontzeptuari 

buruzko zenbait zehaztapen egitea komeni da. Fischer-en arabera araua honela 

definitu daiteke: “une règle explicite ou implicite qui impose de façon plus ou moins 

prégnante un mode organisé de conduite sociale; elle se présente comme un 

ensemble de valeurs largement dominant et suivi dans une société donnée; elle 

sollicite dínteractions complexes” (Fischer, 1987, 60-61 orr.). Mucchielli-k (1999) 

bizitza soziala arauen bidez antolatuta dagoela dio, hala ere, arau hauek maila 

hertsakor desberdina dutela azpimarratzen du. Gizabanakoen portaerak arauzko 

orden sozialaren arabera ematen dira, baina era berean, erabaki indibidualen gisara 

eraikitzen dira. Hau da, jokaera-modu ezberdinak daude bizi garen gizartearen 

arauekin bat datozenak.


3.2.1. Sistema arauemailea 

Flament-ek irudikapen sozialen baldintzapekotasunari buruz egindako 

azterketekin (Flament, 1994a, 1994b), aldakortasun normatiboen inguruko interesa 

suspertu da. Azalaldea kondizionala, baldintzapekoa da eta gune zentrala elementu 

negoziaezinek eratzen dute, irudikapenak bere osotasunean sistema arauemaile bat 

osatzen duelarik (Flament, 1999). Gainera, Flament-en aburuz preskripzioak nagusiki 

kondizionalak dira (Flament, 2001). Baldintzapekotasun hau, Gaymard-ek (2003) 

jatorri magrebtarreko neskekin negoziazio interkulturalaren inguruan burututako 

ikerketan argi azaldu da. Lan honetan irudikapen sozial eta arauen arteko lotura 

nagusiki azalaldean ematen dela ondorioztatzen da. Azalaldea, beraz, printzipio 

absolutuekiko aldentzea justifikatzeko egokiagoa ageri da. 

Arauen eratzeari helduz, Moscovici-k (1961/1976), irudikapen sozial 

kontzeptuaren hasieratik, komunikazio prozesuen rola azpimarratu izan du 

irudikapen sozialen sorreran eta dinamikotasunean. Eragin soziala gizakien arteko 

harremanen muinean dagoela nabarmendu du. Eragin sozialak aditzera ematen du, 

askotan, beste pertsonek partekatzen dituzten iritzi edota sinesmenak 

ezagutzerakoan iritziz edota sinesmenez aldatzen dugula (Mugny, Oberlé eta 

Beauvois, 1995). Adibidez Sheriff-ek (1966), nerabeekin konformitatearen inguruan 

egindako ikerketan nabarmendu zuen, gizabanakoek beraien arau indibiduala 

apurka uzten dute, partekatutako arau komun bati heltzeko. Behin arau komuna 

finkatuta, maila indibidualean ere eragiten du. Ikerketa horretan argi ikusten da nola 

taldeak bere erreferentzia-markoak ezartzen dituen taldekideen arteko harremanen 

bidez. Objektu sozialei dagokionez, irudikapen sozialak dira, hain zuzen, egoeraren 

izaera zehaztu eta interpretatzen dutenak, baina, era berean, egokituriko portaera 

preskribatzen dutenak. 

Doise-n lanari jarraiki (1990), irudikapen sozialen azterketari, meta-sistema 

sozialak sistema kognitiboan eragiten dituen erregulazioen analisia egitea dagokio. 

Erregulazio sozialen printzipio antolatzaileen eta operazio kognitiboen arteko 

harremanaren azterketa ikasketa-objektu ohikoa da psikologia sozialean. Sistema 

normatiboen eta operazio kognitiboen arteko harremana, diskriminazio eta 

arrazakeriaren arloan eremu teoriko ezberdinetatik jorratua izan da. Besteak beste, 

39

40 


Devine-k (1989) erakusten du kontsentsuzko uste motak, estereotipo negatiboak 

adibidez, esplizituki diskriminazioa baztertzen duten pertsonengan ere agertzen 

direla, arrazazko baldintza (“priming”) baten aurrean kokatu ostean. Autoreak 

iradokitzen duenez, aurreiritziaz jabetzen gara esperientziazko ezagutza (sinesmen 

pertsonalak) eta ezagutza partekatua (estereotipo kulturalak) aurrez aurre jartzean. 

Zenbait autorek, berriz, (Lepore eta Brown, 1997; Judd, Wittenbrink eta Park, 1999) 

zehaztapen batzuk egiten dituzte erantzun automatikoen balizko aldakortasun 

ezaren inguruan. Dena dela, estereotipo bat, sozializazioaren bidez jasotako ezagutza 

partekatua den aldetik baztertua izan daiteke taldeak edota pertsonak eztabaida 

sozialean sartzen direnean (Valencia, Gil de Montes eta Elejabarrieta, 2004). 

Sinesmen pertsonala, gizabanakoek sozializazio prozesuan jasotako ezagutza 

ezberdinen ondorioz hartutako posizionamendua da (Duveen eta Lloyd, 1996). 

Sinesmen pertsonala ez da aktibitate kognitiboaren ondorio soila, talde sozialen 

esperientzietan eta balioetan oinarriturik baitago. Adibidez, Kinder eta Sears (1981) 

eta Katz eta Hass-ek (1988) burututako ikerketetan, zuriek beltzekiko zituzten 

arrazazko posizionamenduak bizitza sozialarekiko printzipio orokorrago batzuetan 

barneratzen zirela agertu dute. Hau da, beltzen aldeko posizionamendua justizia 

sozial eta berdintasun balioen araberako printzipio normatiboen arabera 

erregulatzen da eta beltzen kontrako posizionamendua aldiz, etika protestantearen 

arabera antolatzen da, meritokrazian eta diziplinan oinarritua. Bestalde, Van Dijk-ek 

(1998), azalpen teoriko desberdin batekin, irudikapen sozialen sistema partekatuen 

(ezagutza partekatuan oinarrituak) eta egoerazko eredu edo eredu pragmatikoen 

(esperientzian eta interpretapen pertsonaletan oinarritua) arteko bereizketa egiten 

du, aurreiritzia bien arteko artikulazioan aztertuaz. 

Gune zentralaren ikuspegitik, hainbat lanek jorratu dute sistema normatiboa. 

Besteak beste, aipagarriak dira Abric (1976), Abric eta Tafani (1995), Flament (1999) 

eta Guimelli eta Deschamps (2000) autoreek burututako lanak. Abric-ek (1976) 

hasiera batean gune zentraleko elementuak normatiboak edo funtzionalak izan 

daitezkeela iradokitzen zuen. Abric eta Tafani-k (1995) burututako ikerketa batean, 

argi ikusten da zenbait elementu praktikak aurrera eramateko eta beste batzuk 

judizioak plazaratzeko aktibatzen direla. Gainera zenbait elementu misto ageri dira, 

era berean normatibo eta funtzionalak direnak. Elementu normatibo eta funtzionalen


arteko bereizketa hau helburu praktikoekin burutzen da. Hau da, objektu batekiko 

judizio bat eman behar denean, zenbait elementu lehentasunez mobilizatzen direla 

azaltzeko eta praktika bat martxan jarri behar denean, aldiz, beste zenbait elementu 

lehentasunez mobilizatzen direla adierazteko. Izan ere, elementu bat ez da inoiz 

normatiboa izango funtzionala izan gabe eta alderantziz. Gainera, bi propietate 

hauek ez dira lotzen sistema zentraleko elementuei soilik, irudikapen sozial osoari 

dagozkio (Guimelli, 1998; Rouquette eta Rateau, 1998; Milland, 2001), ordea. 

Flament-ek (1994a), bere aldetik, bereizketa hauetatik harantzago doa, irudikapena 

preskripzioz osatuta dagoela proposatzen du, hau da, sistema normatibo batez. 

Bestalde, berriki irudikapen sozialen inguruan burutu diren sistema arauemailearen 

azterketek ahozko asoziazio produkzioan testuinguru psikosozialaren eragina 

aintzat hartu dute. Guimelli eta Deschamps-ek (2000), adibidez, sistema normatiboen 

eta estereotipia-prozesuen arteko harremana aztertzeko metodologia bat garatu dute. 

Autore hauek ordezkapen teknika erabiltzen dute eta irudikapen sozialetan zenbait 

gune isilen existentzia iradokitzen dute. Ordezkapen teknikaren nondik norakoetan 

murgildu gabe ere (teknikaren xehetasunak, ikus hurbilpen metodologiko ataleko 2.3 

puntuan) esan, teknika honekin gune isilen plazaratzea bilatzen dela. Autore hauen 

esanetan, gune isilak taldearen ageriko arauen presioaren eraginez ematen dira. 

Flament-ek (1999) agerian jartzen du, irudikapen sozialen inguruko lanetan jasotzen 

diren datuek erreferentzia taldeen eragina islatzen dutela. Hau da, irudikapen 

sozialetan eragiten duten sistema arauemaileen azterketarako, erreferenteen bidezko 

hurbilpena proposatzen du ordezkapen teknikarekin. 

3.2.2. Erreferentzia taldeak 

Irudikapen sozialak jokaerak preskribatzen ditu, arauen eta harreman 

sozialen izaera islatzen du (Abric, 1994a). Irudikapen soziala sistema normatiboa da 

eta interakzio maila ezberdinak erregulatzen ditu. Batetik, gizabanakoak 

objektuarekiko dituen portaerak; bestetik, objektuarekiko gizabanakoen artean 

ematen diren elkarrekintzak eta, azkenik, objektu batekiko irudikapena partekatzen 

duten pertsonen eta irudikapen hori partekatzen ez duten pertsonen arteko 

harremanak. Talde sozialen araberako berezitasun normatiboak daude eta ondorioz, 

berezitasun hauek irudikapenean islatzen dira. Gizabanakoak talde batekin arau 

41

42 


multzo bat partekatzen duenean eta arau hauek gizabanakoak duen jarreran eta 

portaeretan eragiten dutenean, orduan esan daiteke erreferentzia taldea dela 

(Hyman, 1953). Interesgarria da, beraz, egoera eta irudikapen objektua atzemateko 

kultura-eredu batetan aukeratzen diren erreferentzia taldeak ezagutzea. 

Erreferentzia taldeen eragina irudikapen sozialetan aztertzen lehena Flament 

(1999) izan da. Flament-en esanetan, gizabanakoen iritzien bidez, objektu baten 

irudikapenean dauden eredu normatiboak atzeman ditzakegu, alegia, erreferentzia 

taldeak. Hau da, irudikapen sozialen ikerketetan jasotzen diren erantzunak 

irudikapen objektuarekiko egokiak diren zenbait eredu normatiboren isla dira. 

Flament-ek, sistema arauemailea aztertzeko identifikazio-paradigman oinarrituz 

(Jelison eta Green, 1981; Dubois, 1991; Dubois eta Beauvois, 1996; Beauvois, Gilibert, 

Pansu eta Abdellaoui, 1998), operazionalizazio modu bat proposatzen du, 

ordezkapen teknika erabiliaz. Flament-ek (1999) proposatutako prozedura honetan, 

partehartzaile bakoitzak hasieran galdesorta estandar bati erantzuten dio eta 

ondoren beste bi galdesortei erantzuten die, estandarraren berdinak direnak baina 

pertsonaren iritzi propioa eskatu beharrean, beste norbaiten lekuan jarrita erantzutea 

eskatzen dutenak. Prozedura honen bidez lortutako datuak erregresio anizkoitzen 

bidez lantzen dira, ordezkapen kontsignetan emandako erantzunek erantzun 

estandarrak aurreikusteko aukera ematen duten egiaztatzeko. Irudikapen sozialen 

baitan, ordezkapen teknika erabiltzerakoan, kontsigna modu ezberdinak aurkitu 

daitezke. Flament-ek (1999) erreferentzia talde batzuengandik “ondo ikusia” eta 

“gaizki ikusia” izan nahi duen norbaiten lekuan erantzutea eskatzen du; Guimelli eta 

Deschamp-ek (2000) “frantsesek orokorrean” emango lituzketen erantzunak eskatzen 

dituzte; Campbell, Muncer, Guy eta Banim-ek (1996) beste sexukoa den pertsona 

baten lekuan jarrita erantzutea eskatzen dute. Azken ikerketa honetan, erasoaren 

inguruko irudikapen soziala aztertzen dute. Autore hauek lortzen dituzten emaitzen 

arabera, gizonezkoek eta emakumezkoek erasoaren irudikapen desberdina badute 

ere, oso ondo dakite “beste sexuko pertsonak” erasoaren inguruan duen irudikapena 

zein den. 

Langabeziaren irudikapenaren baitan, kasu maskulinoan eta femeninoan 

martxan jartzen diren sistema normatiboen eragina aztertu nahi izan da. Gazteek


langabeziarekiko duten irudikapena aztertzeko, beraz, bi printzipio normatibo 

erregulatzaile aintzat hartu dira, berdintasunezkoa eta kontserbatzailea (Patrick eta 

Heaven, 1990). Berdintasun printzipioaren eragina hurbiltzerako orduan, 

Sindikalista eta Feminista erreferenteak erabili dira eta printzipio kontserbakorraren 

eragina aztertzeko, berriz, erreferente Patronala erabili da (Milland, 2002). Doise-ren 

(1986) ikuspegitik, irudikapen sozialak posizio hartzeen printzipio erregulatzaile 

bezala definitzen dira. Posizio hartze hauek harreman sinboliko eta sozial 

ezberdinekin loturik daude. Bere ikerketa lanen aztergaia gizabanakoaren sistema 

kognitiboan eragiten duten erregulazio sozialen izaera ezagutzea delarik (Doise, 

1990). Alor honetan burututako ikerketek, genero-asimetriaren efektuak irudikapen 

sozialen dinamiketan azaldu dituzte. Hurbilpen hauek izango ditugu, besteak beste, 

generoari dagokionez hurrengo atalean aztergai. 

4. GENEROA ETA IRUDIKAPEN SOZIALAK 

Atal honetan irudikapen sozialen eta genero-asimetriaren arteko harremanak 

aztertuko dira. Honetarako genero-asimetriak antolakuntza sozialen duen eragina 

aztertuko da eta homologia estrukturalaren printzipioei jarraituz, asimetria honek 

talde arteko harremanetan duen eraginean sakondu. Bestalde, sexu-genero sistemak 

munduaren antolakuntzan duen eragina aztertzea ahalbidetzen duen kontzeptu bati 

helduko zaio, thêmatei hain zuzen. 

4.1. GENERO-ASIMETRIA 

Bordieu-k (1977, 1998) garatutako eremu sozialen teorian, espazio soziala, 

hiru dimentsioren arabera mugaturiko posizio sozialekin antolatua definitzen da. 

Batetik, kapital ekonomikoa, bestetik, kapital kulturala eta, azkenik, generoa. 

Gizabanakoak posizionamendu asimetriko desberdinetan itsatsita daude, non 

gizartea egituratzen duten botere-harremanak, erronkak eta borrokak islatzen diren. 

Genero-asimetria dominaziozko harremanaren emaitza da, ikuspegi 

esentzialistetatik at. Harreman androzentriko honek sistema errepresentazional 

jakinak bideratzen ditu, dominazio maskulinoaren egonkortzea ziurtatzea bilatzen 

43

44 


dutenak eta emakumeei dagokienez, talde meneratuaren baitan esku hartzen duten 

jarrera eta pentsamoldeak barneratzea dakartenak (Tafani eta Bellon, 2001). 

Homologia estrukturalaren printzipioak (Bordieu, 1977; Lorenzi-Cioldi, 1988) 

lotura egiten du egitura sozialaren eta egitura kognitiboen artean, azken hauek 

gizabanakoak egitura sozialean duen posizioaren ondorio direlarik. Beste era batera 

esanda, irudikapenak eratzen dituzten gizabanakoen posizio meneratu edota 

meneratzailearen arabera partzialki mugatuta daude. Izan ere, “le statut agit sur la 

manière dont les individus se représentent le groupe, sur la manière dont ils se 

conçoivent autrui, et sur les rapports que le groupe entretien avec dáutres groupes” 

(Lorenzi-Cioldi eta Doise, 1994, 91or.). Talde arteko irudikapenak talde batzuek beste 

taldeekiko emandako judizioen bidez eratzen dira eta judizioak talde hauen arteko 

harremanen izaeraren arabera mugatuta daude. Hau dela eta, esan daiteke talde 

arteko irudikapenek dominazio sozialeko egoerei eusten dietela (Vinet eta Moliner, 

2006). 

Genero-asimetriaren printzipio antolatzailea, gizonek emakumeekiko duten 

dominaziozko harremana dela esan daiteke (Daune-Richard eta Hurtig, 1995). Hurtig 

eta Pichevin-en (1985) generoen eraikuntza sozialerako azterketan egindako 

hurbilpen sozio-kognitiboak, sistema androzentrikoa du ardatz. Autoreek, bi genero- 

kategorien arteko botere harremana azpimarratzen dute, maila kognitiboan eta 

sozialean, botere harreman honek antolakuntza sozialean duen izugarrizko eragina 

azpimarratzearekin batera. Hainbat ikerketek ohartarazi dute, sistema 

androzentrikoan, gizonezkoek erreferente papera jokatzen dutela. Daune-Richard eta 

Hurtig-en arabera (1995) asimilazioaren ondorioz ematen diren asimetriak genero 

sistemaren gune gogorra osatzen dutela azpimarratzen dute. Hurtig eta Pichevin-en 

hitzetan, “Dans la représentation des sexes, le sexe féminin se définit en fonction du 

sexe masculin, mais non le sexe masculin en fonction du sexe féminin. Le sexe 

masculin est le référant unique. Il joue le rôle de noyau central de la représentation” 

(Hurtig eta Pichevin, 1985, 217 or.). Pichevin-ek (1995) bi generoen arteko 

harremanen oinarrian, genero maskulinoa asimilazio androzentrikoaren 

erreferentzia-puntu kognitiboa dela ondorioztatzen du: “Il sert de modèle, de 

prototype du genre humain. Et en ce sens, il fonctionnerait plus comme une catégorie


universelle que comme une catégorie capturant la spécificité de sexe” (Pichevin, 

1995, 460 or.). Bestalde, Amâncio-k (1997) proposatutako “asimetria sinbolikoaren” 

kontzeptuaren arabera, sexu maskulinoak balio generikoa du eta, ondorioz, sexu 

femeninoaren aurrean erreferente papera jokatzen du, sexu femeninoaren 

espezifikotasuna nabarmenduz: “In fact the masculine stereotype does not only 

define individuals of the male sex but its meaning are also embedded with those of 

the individual in general, whereas the feminine stereotype defines only the 

individuals of that sex“ (Amâncio, 1997, 80 or.). 

Behin, genero-asimetriak talde arteko harremanetan eta oro har antolakuntza 

sozialean duen eragina ikusita, irudikapen sozialen barnean, sexu-genero sistemak 

munduaren antolakuntzan duen eragina aztertzea ahalbidetzen duen kontzeptu 

berri bati helduko zaio, thêmatei hain zuzen. 

4.2. THÊMATEN BIDEZKO HURBILPENA 

Irudikapen sozialak testuinguru soziohistoriko eta kulturaletan eratu, 

mantendu eta garatzen dira. Belaunaldiz belaunaldi transmititzen dira, bide ez- 

formalen eta bide instituzionalen bidez. Sozializazioa, eguneroko esperientziaren 

praktikak, oroimen kolektiboa, pertsonarteko jokabideak eta komunikazio sinbolikoa 

dira transmisio bide ez-formalak. Bide instituzionalak, hizkuntza, heziketa, sistema 

legalak etab. osatzen dituzte. Moscovici eta Vignaux-ren esanetan (1994), irudikapen 

sozialak gure pentsamendu eta komunikazioari zentzua eta koherentzia emanez, 

taxonomia komunetan, kategorietan edo hobeto esan, thêmatetan oinarritzen dira. 

Holton-ek (1982) uste-primario moduan definitzen ditu thêmatak, “arketipo” 

gisa, talde baten oroimen kolektiboan sakonki sustraituak daudenak. Irudikapenen 

sozialtasunaren oinarritzat har daitezke eta logika naturalean paper nagusia bete 

dezakete. Markova-k (1999), bestalde, thêmaten izaera oposakorra azpimarratzen du. 

Orokorrean, hautemateak, pentsamoldeak, jakituriak eta hizkuntzaren izaera 

oposakorrak, oso desberdinak diren gizarte eta kulturetan tradizio luzea du. Bizitza 

soziala, bere forma guzietan -ekonomikoa, linguistikoa, politikoa eta erlijiosoa- 

norabide desberdinetan lan egiten duten indarrekin eratzen da eta borroka horien 

bidez garapenak eta aurrerapenak esku hartu dezake. Oposaketaren legea 

45

46 


mugimendu sozialen eta iritzi publikoaren garapenak ulertzeko tresna kontzeptuala 

da. Oposiziozko pentsamoldea inkontzienteki hartzen dugu, gure sozializazio 

prozesuaren baitan. Luzea dena motza denari kontrajarriz definitzen dugu, zuria 

dena ez denarekiko etab. Kategoria hauetako batzuk soilik bihurtzen dira thêmatak. 

Gizon/emakume kategoriak adibidez, azken urteotan pentsamendu komunaren 

thêmatak bihurtu dira (Markova, 1999). 

Flament eta Rouquette-k (2003b), thêmatak irudikapen sozialen baitan joka 

dezaketen papera aztertzen dute, hain zuzen ere, irudikapenetan eremu-efektuak 

direla medio eman daitezkeen desberdintasunei, zehaztasunei edo egokitzapenei 

bide ematerako orduan. Eremu-efektuaz hitz egin daiteke, thêma bipolar baten 

aktibazioaren ondorioz, irudikapen-objektu batetan konkrezio modu ezberdinak 

ematen direnean. Adibidez, lanaren inguruan, generoko thêma aktibatu ezkero, lan 

maskulinoa eta lan femeninoa elkarren artean bereiziak aurkituko genituzke. Eremu- 

efektuen eraginez, objektu baten irudikapena modu desberdinean aurkeztuko da, 

thêma kontrajarri baten zein alderekin lotzen denaren arabera, “Un “meme” objet 

sera différemment profilé selon quíl se trouve rapporté à lún ou láutre de ces deux 

repères opposés” (Flament eta Rouquette, 2003, 47 or.). Eremu-efektuak irudikapen 

sozialaren azalaldeko elementuetan eragiten du eta, ondorioz, irudikapena gune 

zentral berdinaren inguruan antolatua jarraitzen du. Generoaren araberako 

polaritatea hainbat lanbideen irudikapenean aurkitu izan da (Stewart, 2000, Flament 

eta Rouquette-k aipatua, 2003b). Flament-ek aipatzen duen erizainen kasuan 

adibidez, emakumeek eta gizonek eginkizun bera dute, gaixoak zaintzea, hain zuzen. 

Eginkizun hau, hala ere, beste zenbait gaitasun tipikorekin janzten da, aktibatutako 

polo tematikoaren arabera. Hau da, konpetentzia teknikoko gaitasunak gizonezkoei 

egozten zaizkie; emakumezkoei harremanetarako gaitasunak egokitzen zaizkie, 

ordea. Generoa funtsezko thêma da, baliabide ideologiko moduan, pentsamendu 

sozialaren antolakuntza eta adierazpena elikatu eta zeharkatzen baitu. Hala ere, ez 

ditu irudikapen desberdinak definitzen, irudikapen baten moldaerak baizik (Flament 

eta Rouquette, 2003b). 

Behin, irudikapen sozialen inguruko hurbilpena eginda, ikerketa lan honen 

helburu nagusia, langabeziaren barruan emakume langabetuak jokatzen duen


papera aztertzea izanik, edota bestela esanda, genero-asimetriak langabezian duen 

isla aztertu nahian, langabeziaren inguruko hurbilpena egitea geratzen zaigu. 

Honetarako, lehenik eta behin, lanak gure gizarteetan duen zentraltasunera 

aztertuko da. Ondoren, testuinguru honetan langabeziak betetzen dituen funtzio 

ideologikoetan sakonduko da eta, era berean, emakumeek langabeziaren aurrean 

jokatzen duten paperean murgilduko gara. Azkenik, ikerketa aurrera eraman den 

gazteen testuingurura hurbiltzen saiatuko gara, langabeziaren aurrean Frantziako eta 

Espainiako babes-sistemen arteko antzekotasunak eta desberdintasunak azalduz. 

47

TEORIATIK IKERKETA OBJEKTURA

II. TEORIATIK IKERKETA OBJEKTURA 

1. Sarrera 

Langabezia, errealitate objektiboa izateaz gain, besteak beste, bere kausa eta 

ondorioekin, sozialki eraikitako errealitatea da. Langabeziak lanaren gabezia 

adierazten du eta lanak historikoki aldaketa ugari jasan izan ditu, bai bere 

funtzioetan baita esanahi eta balorazio sozialetan ere. Antzinako Grekoek, lan 

jarduera asjolia izendatzen zuten, hau da, aisialdiaren (sjolé) ukazioa. Erromatarrek, 

era berean, negozioa (negocio), aisialdiaren ukapen moduan izendatzen zuten, 

jarduera produktiboa eta merkataritza zentzu negatiboekin jantziaz. Gaur egungo 

kultura modernoan, aldiz, lana erreferentzia puntu positiboa da eta langabezia, 

lanaren pribaziotzat jotzen da (Blanch, 1990). 

Hala ere, lanaren bitartez gizabanakoaren askapena eta produktibitatearen 

areagotzea etorriko zelako ideia tokiz kanpo geratu da, biztanleriaren zati handia bat 

produkziotik at geratzen baita eta beste zati handi bat lan egoera gero eta 

prekarioagoetara behartuta baitago. Analisi kritikoa egin behar zaio, beraz, lanaren 

eta langabeziaren artean planteatzen den aurkakotasunari, aurkakotasun hau oinarri 

izanik, langabeziaren ondorioetatik lanaren funtzioak eratortzen baitira (Serrano, 

1998). Zehaztu beharra dago, gainera, langabeziaz hitz egiterakoan, lanaren gabeziaz 

baino enplegu edota lanpostu gabeziaz dihardugula, hau da, soldataren truk 

kontratupean burututako lanaz. Enplegu eta lanpostu terminoak ez dituzte 

ekonomikoki garrantzitsuak diren lan mota guztiak aintzat hartzen. Definizio 

honetatik kanpo, beste garai batzuetan edota egungo gizarte ez industrializatuetan 

burututako lanak izateaz gain, gizarte industrializatuetan burututako hainbat lan ere 

geratzen dira: norberak bere kabuz burututakoak, etxeko lanen zati gehientsuena, 

ezkutuko ekonomian burututakoak, lan boluntarioak, helburu sozialetakoak e.a. 

(Jahoda, 1987). Hori ere lana da. 

Antzinaldian eta modernitatean lanak jokatzen duen papera, funtzioak eta 

balioak erabat desberdinak dira. Aitzinean, lana jarduera instrumentala zen,

52 


biziraupenera bideratua eta langile-etiketa zuten pertsonen kategoria sozial 

konkretuari inposatua. Pentsamolde modernoan, kategoria guztietako hiritarrei 

bermatu beharreko eskubide bezala aldarrikatzen da. Lanaren zentraltasun 

fenomenoa, Moscovici-ren irudikapen sozialen teoriaren ikuspuntutik, lanarekiko 

jarrera-dimentsioan aitzinetik modernitaterako aldaketa kualitatiboa nabari da. 

Eredu horren arabera, aldaketa prozesua elementu informatibo berrien 

barneraketaren ondorioz ematen da, irudikapen eremuaren berrantolaketa 

gestaltikoarengatik. Honek, zentzu komunaren ezagutzan, eguneroko 

komunikazioen edukietan eta ekintza sozialaren eredu araukorretan eragiten du 

(Blanch, 1990). 

Ikerketa-gaiari heltzeko beraz, lehenik eta behin, lanak historian zehar jokatu 

duen papera aztertuko da. Jarraian, langabeziaren eta langabetuarekiko gaur egungo 

gizarteak dituen estereotipo ideologikoenganako hurbilpena egingo da, generoaren 

araberako asimetriak gazteengan bereziki eragin ditzakeen ikusmoldeetan sakonduz. 

Era berean, herrialdez herrialde langabeziaren irudikapenaren egonkortasunean zein 

aldakortasunean eragin ditzaketen faktore sozial zein egiturazkoetan murgilduko 

gara, Frantziako eta Espainiako Estatuen berezitasunak aztertuz. Amaitzeko, 

ikerketaren helburuak eta hipotesiak zehaztuko dira. 

2. LANEAN OINARRITUTAKO PENTSAMOLDEAREN 

ERLATIBOTASUN HISTORIKO-KULTURALA 

Gizakiaren sorreratik lana existitu izan da, baina aldatu izan dena lana 

egiteko moduak eta lanarekiko jarrera sozial eta moralak izan dira. Lanarekiko 

jarrera gizarte ororen egituran eta funtzionamenduan oinarrizkoa da. Lana maila 

ekonomikoaz harantzago doa eta, burutzen den kulturaren menpe dagoen bezala, 

kulturan bertan modu eraginkorrean eragiten du. Lanaren balorazioa eraikuntza 

kultural baten emaitza da eta, beraz, denboran eta espazioan aldakorra (Blanch, 

1990). 

Gizarte primitiboetan, biziraupenerako jarduerak burutzen ziren. Talde 

sedentarioekin, nekazaritzari eta abeltzaintzari loturiko jarduerak azaldu ziren.

TEORIATIK IKERKETA OBJEKTURA 

Gizarte haietan, lana bizirik irauteko beharrezkoa zen eta bizitokian bertan edota oso 

hurbil burutzen zen. Antzinaroan, eskulanaren eta lan intelektualaren arteko 

banaketa emateaz gain, lan hauenganako balorazio desberdina garatzen hasi zen. 

Lan intelektualak prestigioa mantendu bazuen ere, eskulana pixkanaka-pixkanaka 

galduz joan zen. Grezian, K.a IV menderarte, lanak ez zuen izaera iraingarria, 

nekazari libreek eta artisauek prestigio sozial maila mantendu zuten. K.a. IV 

mendetik aurrera, esklabotzaren orokortzearekin batera eskulanaren balorazioa 

gainbehera joan zen, esklaboei zegokien jardueratzat joz. Alor publikoko -politikoa- 

jardueren eta biziraupenera bideratutako jardueren arteko banaketa eman zen. 

Jarduera politikoa hiritar libreen zeregina zen eta biziraupenera bideratutako 

jarduera, lana, esklaboek burututako jarduera. Esklabotzarekin, lan jarduera gizakien 

izaeratik at kokatzen da (Arendt, 1993). Esklabotza, berezko fenomeno naturala 

delako ideia hainbat filosofok defendatu izan du. Aristotele-ren arabera adibidez, 

esklaboa, hiritarraren lanabesa zen eta gizatiar izaera ukatzen zitzaion, “Sin 

embargo, está claro que, por naturaleza, unos son libres y los otros esclavos. Y que a 

éstos les conviene la esclavitud y es justa” (Aristóteles, 1986, 49 or.). Erroma 

klasikoan lana esklabotza-sisteman oinarritzen zen eta Grezian izandako antzeko 

garapena eman zen. Esklabotzak ekonomian garrantzia hartzen zuen heinean, 

Errepublikaz geroztik batez ere, klase aberatsen aldetik eskulanaren mesprezua 

ematen hasi zen, Inperioaren garaian mesprezu hau orokortu zelarik. Esklabotzak 

eskulanaren inguruko aurreiritziak indartu zituen, lana askatasun ezarekin lotuz. 

Lanaren ikusmolde negatibo honek, gainera, teknikaren geldialdia ekarri zuen, 

esklaboekiko mesprezuak eskulan mota guziak kutsatzen baizituen (Aizpuru eta 

Rivera, 1994). 

Erdi aroan, lana duintzearen aldeko prozesua hasi zen. Kristautasunak, arima 

eta gorputzaren arteko banaketarekin, bizitzaren ikuspegi bikoitza ezarri zuen. 

Ikuspegi bikoitz honek lanarekiko esanahian eragiten du, lanarekiko ikusmolde 

anbibalentea suspertuz. Batetik, biblian, lana sorburuko bekatuaren ondorio moduan 

aurkezten zen. Hala ere, lana ez zen berez txarra, bekatua zen lana pisutsua eta 

aspergarria bihurtzen zuena. Bestalde, sufrimenduak berarekin salbazioa zekarren. 

Dena den, lana jarduera baliogarri eta duina zelako ideia garatzen zihoan, 

merkataritza-jarduera baztertzen bazen ere (Medá, 1998). Lanaren justifikazioa egiten 

53

54 


zen, baina ez zen jarduera preziatutzat hartzen. Izan ere, elizak pobrezia eta 

umildadea aldarrikatzen zuen, beste munduarekiko salbazio bide bezala, lana 

aberastasun iturria zela baztertuz. Praktikan, eskulana morroien eginkizuna zen, 

jarduera makur eta zitala. Estamentu pribilegiatuek, nobleak eta goi mailako kleroak, 

lan eta langilearekiko zuten mesprezua ia XV. menderarte mantendu zen. Estamentu 

hauetako kideak, eginkizun duinagotan ziharduten, gudan, aisialdian edota 

kontenplazioan. Familia, gremioekin batera, ofizioen sisteman oinarrizko instituzioa 

zen, lanaren antolakuntzan eta birsorkuntzan. Hirietan, familia produkzio unitatea 

da eta estratifikazio sozialean funtsezko papera du, lanbideak eta kualifikazioak 

birsortuaz, bakoitzaren estatus propioarekin. Industriaurreko familia langileetan, 

ohikoa zen haur eta gazteek lan egiteko gai ziren momentutik lanean hastea, 

neskametzan (neskatoen kasuan) eta ofizioen ikasketetan (mutikoen kasuan) batez 

ere. Jarduera hauek, familien diru sarrerak handitu edota behintzat gastuak 

murrizten zituzten. Gremio-egiturak, kategorietan oinarritzeaz gain (ikastun, ofizial 

eta maisu), bereizketa sexuala mantentzen zuen, non emakumeen lanak gutxiago 

balio zuen. Emakumeen lana baztertua egon zen, familiaren edota pertsona beraren 

(alarguna, ezkongabea) biziraupenerako beharrezkoa bazen ere. Emakume gehienek 

neskametzan jarduten zuten eta, bigarren maila batetan, gremio-sisteman laguntzaile 

lanetan. Bestalde, salmentari dedikaturiko emakumeak ere bazeuden. Lan 

ordainduarekin batera, emakumeek etxean burutzen zuten lana funtsezkoa zen 

artisau-familien biziraupenerako, jarduera honek lanaren antolakuntza sozialean 

eragiten zuelarik. Hau da, 20 eta 30 urte bitarteko emakumeen soldatapeko 

populazioan murrizketa nabarmena zen, adin-tarte honetako emakumeek urte 

batzuk umeak izaten eta hazten ematen baitzituzten (Aizpuru eta Rivera, 1994). 

XV eta XVI. mendeetan, errenazimenduaren ideia berriekin batera lanaren 

kontzeptua birgaitu zen, eskuzko lanaren eta lan intelektualaren arteko banaketa 

mantentzen bazen ere. Lutero eta Calvino-rekin, lehen kristau erreformatzaileak 

agertu ziren. Lutero eta Calvino-k lanaren etika defendatzen zuten, Europaren 

iparraldean orden sozialaren baitan ardatz antolatzaile nagusia izango zena. Honela, 

baztertuak izan ziren hainbat lanek, erreformaren eskutik balio positiboa hartu 

zuten. Lanaren eta aberastasunaren garrantzia defendatzen ziren. Erlijio mailako 

aldaketa hauekin batera, produkzioaren eta merkataritzaren hazkundea eman zen.


Hiriak garrantzia irabazi zuen eta bertan gremioen papera nagusia zen. Prozesu 

ekonomiko honek burgesiaren hazia jarri zuen, merkatariekin, jabegodunekin eta 

artisau handiekin (Moreno, 2003). 

Hainbat faktorek, maila ideologikoan (erreforma protestantea) eta 

ekonomikoan (kapitalismoaren hazia), gizarte modernoa izango zenaren ardatzak 

sortu zituzten. Faktore hauek esparru sozialetan, politikoetan eta ekonomikoetan 

eragin zuten eta poliki-poliki antzinako erregimenaren oinarriak aldatuz joan ziren. 

Garapen honek modernitatean lanaren inguruan dagoen kontzepzioari bide eman 

zion, lana orden sozialaren ardatz eta, era berean, integrazio sozialaren bermatzaile 

bihurtuz. 

XVII. mendetik aurrera, ideologia liberalaren sendotzearekin batera, 

ekonomia kontzeptua garatuz joan zen, izan ere, XVI. menderarte, ekonomia 

etxearen administraziora mugatzen zen (Schumpeter, 1971, Moreno-k aipatua, 2003). 

XVIII. mendetik aurrera, ekonomiak dimentsio berri bat hartu zuen eta gizarte 

berriaren ardatza bihurtu zen. Lanak zientzia ekonomikoaren baitan funtsezko 

papera betetzen zuen, eta gainera, ideia berrien legitimazio sozialerako diskurtsoan 

elementu nagusia zen. Kapitalismoan industrializazioaren garapenak etxeko 

industria gainditu eta desegin zuen. Prozesuan, nekazal ingurugiroetako emakume, 

haur eta gizonek desplazamenduak jasan zituzten. Emakumeek langabeziarako joera 

handiagoa zuten, nekazalgoaren kapitalizazioa zela medio. Hiriek eta herriek 

kapitalismorako jasan zituzten eraldaketak eta nekazal guneetan emandako 

eraldaketak erabat parekoak izan ez baziren ere, orokorrean esan daiteke 

kapitalismoak gizonezkoak nagusi ziren familia-autoritate sisteman oinarrituaz aurre 

egin zuela. Herri eta hirietan kapitalismorako trantsizioa eman aurretik, familia- 

industria sistema bat zegoen. Artisau-familia oso batek etxean lan egiten zuen, 

elkartrukerako ondasunen produkzioan. Helduak gremioetan antolatuak zeuden. 

Gremioek, funtzio industrialez gain, funtzio sozial eta erlijiosoak betetzen zituzten. 

Normalenean, gizon eta emakumeek jarduera desberdinak burutzen zituzten: 

gizonek espezializatutako jardueretan ziharduten eta emakumeek lehen gaien 

prestaketetan eta produktuaren akaberan. XVII eta XVIII. mendeetan, produkzio 

eskaeraren handitzearekin batera, familia-industria sistemaren eta gremioen 

55

56 


gainbehera hasi zen. Produkzioa maila handiagoetan antolatzen hasi zen eta 

produkzioa eta etxebizitza elkarren artean banandu ziren. Emakumeak industrietatik 

baztertuak izan ziren. Ezkonduak zeuden emakumeak, etxean, etxeko lanak 

burutzen gelditu ziren. Hala ere, emakume askok, beharrak bultzatuta, industria 

kapitalistan lana aurkitu zuten, gizonekiko posizio desabantailatsuan, ordea 

(Hartmann, 1994). 

Gaur egungo gizartean, XVIII. mendezgeroztik, lanak izaera sozial nagusia 

hartu du. Gizarte kapitalista eta liberalak gizabanakoarekiko ikuspegi berri bat ekarri 

zuen. Gizabanakoa, estamentuen arabera sailkatzetik, aberastasuna sortzeko duen 

gaitasunaren arabera sailkatua izatera pasa zen. Lana eta lanbidea ez dira kategoria 

ekonomiko soilak, gizabanakoaren izaeran funtsezkoak bihurtu dira. 

Lanak ekonomiarekin eta aberastasunarekin duen harremanaren inguruko 

lehendabiziko hausnarketak Locke filosofoak dakartza. Filosofo Britainiar honen 

arabera, gizakiaren lanak jabego pribatua sortu zuen. Hau da, egoera naturalean 

ondasun komunak daude eta lanak jabego pribatua sortzen du, jabegoa lanaren 

fruitu moduan legitimatzen delarik (Locke, 1996). Lanaren zentraltasuna 

kapitalismoarekin bat egiten ez zutenen artean ere aurkitzen da. XIX. mendean, lana 

gizakiaren jardueraren eredu bihurtu zen, gizakiaren zerizana. Ideia hauek sozialista 

teorikoek ere defendatzen zituzten, bai utopikoek (Proudhon, Owen, Fourier, Saint- 

Simon, e.a), bai zientifikoek (Marx eta Engels buru). Lan industrialak kutsu 

alienatzailea zuen, izan beharko zukeena desitxuratzen baitzuen. Sozialismoaren 

helburua, lanaren kontzepzio ideala lortzea zen, gizakiaren berezko esentzia baitzen. 

Proudhon-en arabera, lana erregimen sozialaren oinarria zen eta jabego pribatuari 

kritika zorrotza egiten zion (Proudhon, 1970). Marx-ek, bere aldetik, lana orden 

sozial berriaren oinarri zelako ideian sakondu zuen. Lanaren kontzeptua gizakiaren 

esentzia moduan eraiki zen eta garai hartan ematen zen lan alienatzailearekin 

kontrajarri zuen. Bestalde, Kristautasunak ere lanaren zentraltasuna bultzatu zuen, 

katolizismo sozialaren bidez, gizakien askatasuna lanaren eskutik etorriko zela 

aldarrikatuz (Bedarida, 1965). 

Mendebaldeko gizarteak berea egin du lanarekiko miresmena. Hala ere, 

modernizazioa ez da prozesu automatikoa izan eta erantzun eta jarkierak izan dira.


Industrializazioak, beste hainbat gauzaren artean, lanaren etika ekarri zuen. Lanaren 

etikak sortutako orden berria berresteko funtzio ideologikoa zuen. Langile 

ikuspuntutik eman ziren lehendabiziko borrokak, industrializazioarekin agertu zen 

lanaren ikuspegi berriari aurre egiten eman ziren. Industrializazioak egitura 

sozialean aldaketa sakonak eragin zituen eta langile-klase sozialari bide eman zion. 

XIX. mendean, langile mugimendua sortu zen. Langileen aberastasun iturri bakarra 

beren lan indarra zen eta, beraz, soldatapeko izaerak langileen artean lotura komuna 

osatzen zuen. Hasieran, langileen eta beren familien bizitza-baldintzak dramatikoak 

ziren (Engels, 1976). Kasu askotan, aurreko garaietako egoerarekin konparatuz gero, 

okerrera egin zuen. Egoera honek klase kontzientzia bultzatu zuen. Klase 

kontzientzia ugazaba eta langileen arteko aurkaritzan eta langile izaeran 

oinarritutako identitatean sendotu zen. XIX. mende bukaeran, industrializazioa 

aurreratua dagoen herrialdeetan batez ere, Britainia Handian eta Europako iparralde 

eta erdialdean, sindikatuek indarra hartu zuten, langile mugimenduarekin eta izaera 

sozialdemokratako alderdiekin batera (Moreno, 2003). Honek lan harreman berriak 

zabaldu zituen, langile-klasea antolatzen hasi zen eta lan esparruan eragiteko 

gaitasuna hartu zuen. Langile mugimendua, lan-jardueran oinarrituta, barne- 

kohesioa lortu zuen. Kapitala komunitatetik kanpo kokatzen zen etsaia zen. Lana ez 

zen lan esparrura mugatzen, kultura eta langile-identitatea bideratzen zituen. 

Enpleguarekiko harremanak langile klasearen bizitza estiloa zuzentzen zuen, bere 

bizimodua eta harreman sozialak definitzen zituen. 

Sindikalismoak historikoki emakumeak baztertu izan ditu. XX. mende 

hasierarte sindikatu gehienek ez zuten emakumeen partaidetza onartu. Emakumeek 

gizonezkoek baino gutxiago kobratzen zuten eta, dirudienez, hau izan da 

sindikatuetatik baztertzeko erabilitako arrazoi nagusienetako bat (Hartmann, 1994). 

Sindikatuek emakumeekiko zuten jarrera baztertzaileak eta industrializazioak 

eragiten zuen banaketa sexualak lan produktiboaren eta ugalketara dedikatutako 

jardueren artean banaketa sakona eragin zuen. Langileen mugimenduaren barnean, 

emakumearen irudi eta papera etxekoandrean oinarritzen zen, emakumearen lan 

ordainduak industrializazio hasieran izan zuen garrantzia azpimarratzen dituzten 

datuak argiak badira ere. 

57

58 


Estatuak ekonomiarekiko dituen funtzioen aldaketa XIX. mende bukaeran eta 

XX. mende hasieran hasi zen, baina benetako sendotzea II. Mundu gerraostean eman 

zen. Prozesu honetan, salbuespen nagusiak herrialde iberiarrak ditugu, Espainia eta 

Portugalek diktadura bizi baitzuten (Moreno, 2003). Ongizate Estatua finkatzean, 

enplegu politikak ez ziren soilik segurtasun sarera mugatzen, lan merkatua arautzen 

zuten eta Estatua bera bihurtu zen enplegu sortzaile garrantzitsua. Ongizate Estatua, 

enplegu betean eta langile maskulino produktiboan oinarritzen da (Esping- 

Andersen, 1996). Rolen banaketa argia eman zen, gizona soldatapeko lanaz 

arduratzen zen, familia-burutzat hartuta, eta emakumea, etxeko lanean eta ugalketan 

murgiltzen zen. Enplegu betea Ongizate Estatuaren ardatza zen, bere 

funtzionamendu egokia ahalbidetzen zuen eta eskubide sozialen elementu 

bermatzailea. Enplegua ez zen soldata soilik lortzeko bidea, Ongizate Estatuan 

eskubide sozialak eskuratzeko giltza bihurtu zen (Moreno, 2003). 

Ongizate Estatuan, langile-kultura gainbehera joan zen, batez ere klase 

kontzientziari eta pertenentzia-taldeari dagokionez. Lanaren balioa, identitatearen 

ardatz nagusi bezala, bere zentraltasuna galtzen joan zen. Kontsumoa gizartearen 

ardatza da. Helburua, soldata altua lortzea da, kontsumorako baliabideak izatearren. 

Langile kulturatik kontsumismoan oinarritutako gogobetetze kulturara (Galbraith, 

1992) pasa gara. Gizarte ekoizle izatetik gizarte kontsumitzaile izatera pasatzerakoan, 

aldaketa sozial garrantzitsuak eman dira. Enplegurako arau berriak ezarri dira, 

konpromiso motz eta ahuletan oinarrituak. Gizarte kontsumistak lana bere izaera 

instrumentalean baloratzen du (Castillo, 1989). Enplegua kontsumitu ahal izateko 

bidea bihurtu da eta bere balio sinboliko edo identitarioa bigarren mailan geratu da. 

Kontsumoak gizabanakoari gizartean lekua izateko aukera ematen dio eta enpleguan 

edota klase sozialean oinarritutako identitateak gainditzen ditu. Erreferentzia puntu 

berriak kontsumoa eta indibidualismoa dira. Egoera honetan, arazoa kontsumoaren 

munduan sartu ezin denean, baliabide faltarengatik, ematen da (Moreno, 2003). 

Bestalde, gaur egungo gizarteak enplegurik gabe dauden pertsonak mespretxatu eta 

baztertzen ditu (Aizpuru eta Rivera, 1994). Era berean, lan merkatutik kanpo 

daudenen aldetik, langabezia estrukturalaren hazkunde eta finkatze garaian, lanak 

balio handiagoa hartzen du, lana auto-estimarako eta errekonozimendu sozialerako 

faktore bilakatuz. Hala ere, Aizpuru eta Rivera-ren esanetan (1994), lanaren izaera


instrumentala argia da, izan ere, komunitateak baloratzen dituen mekanismo 

ekonomiko eta sozialetan txertatzea ahalbidetzen du. Teknologiaren eta 

informazioaren gizartean, lana aberastasuna sortzeko instrumentua izatetik banatu 

beharreko aberastasuna izatera pasa da. 

Laburbilduz, lanak historian izan dituen funtzio eta balioak aldatuz joan dira. 

Gizarte primitiboetan, biziraupenerako jarduerak burutzen ziren. Antzinako 

gizarteetan, eskuzko lanak prestigiorik gabeko izaera iraingarria zuen. Lana, 

esklaboek burutu beharreko jardueratzat jotzen zen. Historikoki, lana desprestigiatua 

egon da eta eskuzko lanaren eta lan intelektualaren arteko banaketan oinarritu da. 

Modernitatean, lana, enplegu moduan, jarduera goresgarria bihurtu zen. Bestalde, 

industrializazio garaian, kapitalaren eta lanaren arteko kontraesanen aurrean 

hasitako erantzunak eta eragindako gatazka sozialak mendebaldeko gizarteen izaera 

politiko, ekonomiko eta sozialetan nabarmenki eragin du. Lana, XIX. eta XX. 

mendeetan, langilegoaren ardatza eta elkarren artean batzen eta berdintzen zituen 

elementua bihurtu zen. Ongizate estatuaren sorrerarekin, enplegua gizartearen 

ardatz nagusi bilakatzen da eta era berean, eskubide sozialen bermerako bidea. 

Ongizate estatuaren gainbeherarekin batera, enpleguaren izaera instrumentalak 

indarra hartu du. Norberaren identitatean funtsezko balio izatetik langabetu 

estatusetik ihes egiteko bide nagusia bihurtu da. 

3. LANGABEZIAREN OINARRI IDEOLOGIKOAK 

Aurrerakuntza zientifikoak eta iraultza teknikoak lanaren ohiturak erabat 

aldatu dituzte eta behar berriak sortu dira. Besteak beste, helburu eta desio 

indibidualen zein kolektiboen bilakaerak, emakumeen lan-merkaturatze masiboak 

edota aisiaren eta oporraldien garrantziak lanarekiko jarreran aldaketak eragin 

dituzte. Hala ere, lanaren balioaren garapenaren inguruan egindako analisiak ez 

datoz bat. Baten batzuek identitate soziala identitate profesionalarekin datorrela 

pentsatzen dute oraindik ere (Demazière, 1996); beste batzuek berriz, lana bigarren 

mailan kokatzen dute, lanarekiko balorazioa gutxitu dela azpimarratuz (Medá, 1998). 

Hala ere, azken hamarkadetan, kontzientzia kolektiboan, eztabaida politikoan, iritzi 

publikoan eta mendebaldeko ikertzaile sozialengan, enpleguak integratzen eta 

59

60 


langabeziak baztertzen duelako ideia erabat barneratua dago. Soldatapeko lan 

jarduerak gizabanakoa normalizatu, bere garapena bultzatu eta bere izana 

gizartearen baitan legitimatzen du; langabeziak aztoratu, mugatu eta hondar 

sozialean kokatzen du, ordea (Blanch, 1990). 

3.1. LANGABETUARI BURUZKO ESTEREOTIPO 

IDEOLOGIKOAK 

Industria aurreko gizarteetan, langabeziari buruzko ideia zehatzik ez zegoen. 

Hala ere, lan jarduerarik gabeko egoerak ematen ziren, pobreziaren testuinguruan 

kokatuak. Blanch-ek (1990) langabezia kontzeptuaren jatorriari buruz egindako 

azterketan, gaur egungo langabetuak antzinako txiroaren esanahiak nola barneratu 

dituen azaltzen du. Dirudienez, XX. mende hasieran langabetua behartsu mota 

berezitzat hartzen zen. Era berean, hogeita hamargarren urtean, txirotasunak 

langabeziaren oinarrizko muina osatzen jarraitzen zuen eta azken urteetan, 

fenomenoaren osagaietako bat dela esan daiteke. Blanch-en hitzetan, “La 

representación social del desempleo contemporáneo se configura, pues, en el marco 

de una cultura centrada en el trabajo; pero arraiga en el humus de un tradición 

secular estructurada en torno a la representación social de la pobreza, de unas 

imágenes petrificadas en categorías lingüísticas y de unas actitudes e instituciones 

sociales consistentes con la misma” (Blanch, 1990, 163 or.). 

Txirotasunaren esanahi soziala garaien arabera aldakorra izan da. Blanch-ek 

(1990) burututako azterketari jarraiki, XIII. mendeko Bartzelonan, adibidez, txiroek 

Kristo pairatzailearen irudia ordezkatzen zuten eta elizak limosnak banatzen zizkien. 

Bestalde, garai berean eta Iberiar penintsulan bertan, Jainkoaren txiroen eta 

deabruaren txiroen arteko bereizketa egitea ohikoa zen. XIV. mende bukaeran, 

kontinenteko zenbait eskualdetan izandako izurrite beltzak populazioan gutxitze 

nabarmena ekarri zuen. Ondorioz, langileriaren eskasiak bultzatuta, neurri bereziak 

sortzen hasi ziren. Ingalaterran, adibidez, 1349an langileriaren Ordenantza eratu zen. 

Ordenantza honen bidez, lanerako populazioaren errolda eta sailkapena egin nahi 

zen. Era berean, txiroen kategorizazio linguistiko-juridikoa ezarri zen: deserving poor 

(lanerako gauza ez diren pertsonak, gaixoak, haurrak, zaharrak edota ezinduak) eta


sturdy beggars (lanerako gai diren eskaleak eta moral gabekoak). Lehenengoek 

gizartearen ulermena, gupida eta karitatea jasotzen zuten; bigarrenek lanerako 

mobilizatuak izaten ziren, ordea. Esleitzen zitzaien lanpostua onartu ezean, zigorra 

jasotzen zuten. Arau honen jatorrian zegoen egoera eta beharrak gaindituta ere, 

aldarrikapenak aurre egiten du, beste hainbat legegintzako xedapenekin osatuz eta 

beste hainbat herrialdetara zabalduz. Moral protestanteak nagikeria kondenatzen 

duen bezalaxe, XVII. mendeko Frantzian poliziaren ordenantzak eskekotza eta 

bizioak ekiditera bideratuak zeuden, aztorapen guzien oinarritzat jotzen baitziren. 

Aberastasuna lanarekin lotzen zihoan heinean, txiroaren irudiak nagikeriarekin bat 

egin zuen. Pobrezia lan ez egitearen ondoriotzat jotzen zen eta, beraz, lan eginez 

konpontzen zen. Testuinguru honetan, Ingalaterran 1905ean, langile langabetuen 

akta aurrera eraman zen. Bertan, txiro gai eta txiro ez-gaien arteko bereizketa 

berreskuratu eta eguneratu zen. Sturdy beggar berriak langabezian egotea aukeratzen 

zuten pertsonak ziren, gizarte segurantzaren lepotik bizi nahi zutenak. Deserving poor 

berriak lan egin ezin zuten langabetuak ziren, faktore estrukturalak zirela medio 

edota lanerako gaitasun ezak bultzatuta. 

Gaur egungo langabetuaren estereotipoak antzinako esanahiak laburbiltzen 

ditu. Pentsamolde modernoak txiroaren aurpegi bikoitza mantentzen du. 

Behartsuarena batetik, bere zoritxarreko egoera dela eta, gupida edota jokaera 

solidarioa pizten duena, eta bestetik eskalearena, bere irudi bizkarroiarengatik 

jendearengan bazterketa eragiten duena. Hau da, langabetua txiro on eta txiro gaizto 

bezala agertzen da. Bestalde, desenpleguaren osagai psikosozialean, 

indibidualismoaz hitz egitea ezinbestekoa da. Ikuspuntu honetatik, langabetua bere 

egoeraren arduraduna da, bai berarenganako baita besteenganako ere. Izan ere, 

langabetuak ez du jakin (ezin izan du edota ez du nahi izan), egokitzeko 

beharrezkoak diren baliabideak maneiatzen (Blanch, 1990). Gainera, gizarteak 

langabetuak gain estigmatizatzen ditu (Fourgère, 1996), proposatzen dien eredu 

normatiboak indibidualismo negatibo batera bultzatzen dituelarik (Castel, 1995). 

Desenpleguarekin lotuta dagoen gai inportantea azpi-enplegua da. Azpi- 

enpleguaren baitan egoera desberdinak koka daitezke: norberaren kalifikazio 

profesionalari legokiokeena baino baxuagoko postu batean jardutetik, lanaldi osoko 

61

62 


enplegu baten faltan denbora partzialeko enplegua izateraino. Lan merkatuaren 

krisialdiak egoera mota anitzak ekarri ditu, kategoria soziologikoak ezartzeko 

mugak zailduz. Hala nola, gazteen lan-bideratze formulak, txandakako prestakuntza, 

etxean burutzen den lana, ekonomia informala, e.a. Egoera hauen ugaltzeak hainbat 

funtzio betetzen ditu. Politikoki, desenpleguaren muga estatistikoetan eraginez; 

ekonomikoki, aurreikusi ezin daitekeen merkatu eskaera heterogeneo eta 

mugikorrera lan-eskuaren egokitzea eta, indibidualki gainera, jendearen artean 

baloratua den langile estatusa eskuratzea, langabetu izaera sozialetik irtetea 

ahalbidetuz (Schnapper, 1997). Bourdieu-ren aburuz (1999), gizabanakoaren 

askatasuna aldarrikatzen duen orden ekonomikoaren oinarrien ere, prekarietatea eta 

kaleratzearen mehatxuarekiko beldurrak daude. Hau da, langabezian oinarritutako 

egiturazko biolentzia. Guzti honek lanean oinarritutako munduaren etorkizunaren 

eta soldatapeko lanaren garaparen inguruko eztabaida politiko eta sozialaren 

muinean kokatzen gaitu. 

3.2. EMAKUMEAREN PAPERA LANGABEZIAREN 

AURREAN 

Emakumeen lan munduratzea argia da (Maruani, 2002), baina lan-bideratze 

hau zenbait zehaztapenekin eman da. Presentzia bikoitzak sortarazten dituen 

eragozpenak, lanaldi bikoitzak batetik, eta bestetik, lan ordainduaren eta etxeko 

lanaren arteko txandaketak, lan merkatuarekiko sarbidea eta egokitzeko moduak 

baldintzatzen ditu. Besteak beste, lanaldi partzialak eta langabeziak emakume 

gehiago harrapatzen ditu (Romans eta Hardison, 2005). 

Berezitasun hauek eskolatzerik bertatik nabariak dira. Duru-Bellat-ek (1990) 

adibidez, neskatoek bizi duten paradoxa mahaiganeratzen du. Neskek eskola nahiko 

ondo gainditzen dute baina lan-bideratzean mutikoek baino arazo gehiago dauzkate. 

Honi helduta, Vouillot eta kolaboratzaileek (2004), desberdintasun profesionalen 

oinarriak aztertzerako orduan, arreta berezia jartzen dute lanerako orientazioan 

ematen den generoaren araberako banaketan. Autore hauen hitzetan, “Cést dans la 

famille et à l´école, que nous «assimilons» les rapports sociaux de sexe, rapports 

sociaux que masquent les modèles sociaux de féminité et de masculinité…ces


modèles fonctionnent comme des prescriptions sociales légitimées et valorisées… Par 

différents modes de socialisation nous nous construisons ainsi en tant que fille ou 

garçon, en apportant par nos conduites, les réponses attendues à ces prescriptions” 

(Vouillot eta kol. 2004, 281 or.). 

Genero-asimetriari eta praktika berrien eta irudikapen sozialen arteko 

harremanari dagokionez, Grozelier-ek (1987) aipatzen duen bezala, emakumeak 

bizitza sozialean duen lekuaren irudikapenak lan ordainduan emakumeek izan 

duten sarrera azkar eta masiboarekin ez dator bat. Autore honen esanetan, lanbidea 

duen emakumearen irudia, ekonomikoki independentea dena, etxekoandrearen 

irudiarekin batera ematen da. Bere iritziz, oraindik ere, praktika sozial eta 

irudikapenen arteko desoreka dago, emakumeen helburuen eta lan femeninoaren 

eredu tradizionalaren artean. Eredu tradizional honetan, emakumearen lana 

osagarritzat jotzen da, sozialki ez hain baloratua. Maila psikologikoan, bestalde, 

porrot profesionala depresio maskulinoaren arrazoitzat jotzen da, emakumeen 

depresioaren zergatian aldiz, porrot sentimentala azpimarratzen jarraitzen da 

(Pelicier, 1985). Emakumeek ez omen dute langabezia gizonek jasaten duten laztasun 

maila berdinaz sufritzen (Shamir, 1985; Jahoda, 1987). Ideia guzti hauek, emakumeak 

lan bilakuntzarako egiten dituzten ahaleginak bertan behera uztera bultztzen dituzte, 

langabezian ematen duten denbora luzatu ahala, ez dakite langabezian dauden edo 

ez (Maruani, 2000). 

Enpleguaren eta langabeziaren arteko eztabaidan, Maruani-ren (2002) 

hitzetan, hirugarren termino bat barneratu beharra dago, inaktibitatearena hain 

zuzen. Izan ere “… la question du chômage féminin porte en germe cele de 

línactivité contrainte” (Maruani, 2002, 9 or.). Adorea galdu duen gizonezko 

langabetua langabetua izaten jarraitzen du, adina dela medio, erretiro aurreratua 

duen gizona izatera pasatzen da. Gizonen kasuan, inaktibitatea erretiroarekin 

nahasten da, emakumezkoen kasuan ordea, langabeziatik inaktibitatera pasatzea 

errezagoa da. Gure gizarteetan, emakumeek edo gizonezkoek enplegu bat 

edukitzeko duten zilegitasuna ez da berdina. Egungo langabezia ulertzeko, behartua 

den enplegu ezaren egoera guziak kontuan hartu behar dira. Freyssinet-en (1998) 

hitzetan, langabezia neurtzeko zailtasuna biztanleriaren barnean multzo inportante 

63

64 


bat enplegu, inaktibitate eta langabeziaren arteko erdibidean dagoelako ematen da. 

Maruani-k (2002) multzo hauek gero eta feminizatuagoak daudela gaineratzen du 

eta, beraz, sozialki onargarriagoak direla. Era berean, emakumeek langabezian duten 

gain-presentzia azaltzeko, Torns-ek (1995) tolerantzia sozialaz hitz egiten du. 

Tolerantzia sozial hau nonahi aurkitu daiteke, irudikapen sozialetik, emakumeen 

lan-bideratze politiketaraino. Autore honen ustez, lan femeninoaren berezitasunak 

aztertzerakoan, sistema sozioekonomikoaren oinarrian dauden jarduera 

produktiboaren eta ugalketa-jardueraren arteko interdependentzia kontutan hartu 

beharra dago. Gainera, interdependentzia hau berdintasunezkoa ez dela 

azpimarratzen du, lan produktiboa ekonomikoki eta sozialki baloratua da baina, 

ugalketara bideratutako jarduerak baliogabeturik daude. Bestalde, gaineratu beharra 

dago, generoaren eraikuntza soziala gizonezkoek produkziorako duten orientazioan 

eta emakumezkoek ugalketa-jarduerenganako duten orientazioan oinarritzen dela 

(Poal, 1993; Vouillot eta kol., 2004). Torns-ek (1995), emakume gazteek bereziki izaten 

dituzten langabezia tasa-altuak azaltzerako orduan, tolerantzia sozialaren eragina 

azpimarratzen du. Gizarteak emakume gazteak etorkizuneko ama eta emazte gisa 

hautematen ditu eta ez langabetu gisa. Era berean, gizon gazteekiko langabeziaren 

aurrean larritasuna nabarmena da, gazte hauek etorkizuneko familia-buru moduan 

hautematen baitira. 

4. EGUNGO GAZTEAK ETA LANGABEZIA: FRANTZIA 

ETA ESPAINIAKO EGOERA 

Giza eskubideak goraipatzen dituen kultura batetan, enplegu 

estrukturalaren gabezia ez dagokie langabetuei soilik. Eskubide-Estatuarentzat 

seinale gorria da, Ongizate Estatuaren krisialdiaren sintoma. Gaur egungo gizarte 

industrializatuetan ematen diren tentsio, kontraesan, gatazka eta aldaketen isla da. 

Langabezia, eztabaida ideologikoan, puntu kritikoa da eta sistema politikoentzako 

oinarrizko lehia (Blanch, 1990). Langabezia gaur egungo arazo sozial eta ekonomiko 

larrienetarikoa dugu eta, dirudienez, ikuspuntu honekin bat datoz, politiko, aditu eta 

hiritarrak (Agulló, 2001). Ildo honetan koka daitezke maila instituzionalean hainbat 

erakundek langabeziaren aurrean egindako gomendio eta ohartarazpenak.


Nazioarteko mailan adibidez, Osasunaren Munduko Erakundeak (OME), Ekonomia 

Lankidetza eta Garapenerako Antolakundeak (ELGA) eta Lanaren Nazioarteko 

Erakundeak (LANE) burututako hainbat txostenetan langabeziarekiko kezka 

nabarmena da. Era berean, adierazgarria da, Frantzian eta Espainian hiritarren 

kezken inguruan burututako hainbat iritzi-zundaketaren arabera, langabeziak 

aurkezten duen lehentasuna (ikus adibidez, Centro de Investigaciones Sociologicas -CIS- 

izeneko erakunde estatalak 2004ean zehar Espainiarren iritzien inguruan 

aurkeztutako buletina edota, Frantzian Institut Français dÓpinion Publique -IFOP- 

izeneko enpresak 2006ko urtarrilaren 3an Frantsesen lehentasunen inguruan 

burututako inkesta). 

Frantziako eta Espainiako gazteek langabeziarekiko aurkitzen eta bizi duten 

egoerara hurbiltzeko, lehenik eta behin, Frantzian eta Espainian martxan dauden 

langabeziarako babes-sistemak, labur bada ere, azalduko dira. 

4.1. FRANTZIA ETA ESPAINIAKO LANGABEZIARAKO 

BABES-SISTEMAK 

Azken urteetan, herrialde industrializatuetako langabeziarako babes 

sistemek, etengabeko aldaketa ekonomiko eta sozialei aurre egiteko eta lan 

merkatuaren eraldaketetara egokitzeko, modernizaziorako planak martxan jarri 

dituzte. Enpleguaren alorrean eta langabeziaren kontrako borrokan, politika 

ekonomikoak eta sozialak bat egiten dute maiz. Herrialde industrializatuek 

langabezia murriztu nahi dute, enplegua eta ekonomia sustatzeko estrategien bidez. 

Testuinguru honetan ulertu beharra dago Europan langabeziarako hainbat babes- 

sistemetan aurrera eramaten ari diren modernizaziorako estrategiak. Espainiaren 

kasuan adibidez, enplegu eta formazio profesionalaren inguruko transferentziak 

eman dira komunitate autonomoetara. Euskal Autonomi Erkidegoan egoera berezia 

da. Izan ere ez da lan-bideratzearen transferentziarik eman eta erkidegoan sortzen 

diren enplegu agentziak Enpleguko Institutu Nazionalarekin (Instituto Nacional de 

Empleo, 2003tik aurrera Servicio Público de Empleo Estatal, SPEE-INEM) duten 

hitzarmenaren bidez baimen administratiboa lortzen dute eta paraleloki 

funtzionatzen dute. Frantzian bestalde, ASSEDIC (Association pour l'Emploi dans 

65

66 


l'Industrie et le Commerce) sarearen berrantolaketa eman da. Berrantolaketa honen 

ondorioz (Convergence deiturakoa), ASSEDIC-en antolakuntza homogeneizatu eta 

profesionalizatu da. Aldaketa hauen bidez, instituzioen egokitze eta erreakzio 

ahalmena hobetu nahi da, helburu nagusia enplegu maila altua lortzea izanik. 

Langabetuen egoerari dagokionez, Rodriguez de la Heras-ek (2003) Frantzia 

eta Espainiak langabeziaren aurrean garatua duten babes sozialari buruzko 

azterketaren arabera, Frantses sistemanlangabetuak abantaila handiagoak omen 

dauzka, lan egun gutxiagoren truke langabezia epealdi handiagoak kobratu 

ditzakeelarik. Hau da, Frantzian adibidez, azken 22 hilabeteetan 6 hilabeteko lan- 

jarduerarekin, 7 hilabeteko diru-ordainketa jaso dezake eta Espainian berriz, urte 

beteko lan jarduera behintzat bete behar du 4 hilabeteko diru-ordainketa jasotzeko. 

Bi babes-sistemetan, langabeziaren kotizaziopeko prestazioak eta laguntzazkoak 

edota solidaritatekoak desberdintzen dira. Lehena, langabetuei zuzendua dago eta 

bigarrena, besteak beste, laguntza horiek agortu zaizkien pertsonei. 

Kontribuzio-sistemak eskaintzen dituen laguntzak jasotzeko, langabetuak 

lehenagotik kotizatu behar izan du (Frantzian, ASSEDIC-en eta Espainian, Gizarte 

Segurantzan). Kotizazioaz gain, langabetuak, bai Frantzian bai Espainian, orokorrean 

honako baldintzak bete behar ditu: enplegua bere borondatez kanpo galdu izan, 

enplegu eskatzaile bezala inskribatuta egon, lan egiteko ahalmena izan, lan egiteko 

borondatea adierazi (enplegu bilakuntza Frantzian) eta erretiroko adina ez izan 

(Frantzian 60 urte eta Espainian 65). Funtsean, langabetua enplegua galdu duen 

pertsona izateaz gain, enplegua bilatzen duen pertsona izan behar du. Hau 

ziurtatzeko, Espainiaren kasuan enplegu eskatzaileek compromiso de actividad delakoa 

sinatu behar dute eta Frantzian, era berean, plan personnalisé d’accès à l’emploi-ren 

barruan, lan-bideratzerako konpromisoa hartu behar dute. 

Herrialde bakoitzean garatutako ongizate estatuei helduz gero, Esping- 

Andersen-ek (1994, Taylor-Gooby-k aipatua, 1997), garapen sozialari buruz inguruko 

Nazio Batuen Mundu Mailako Bilkurarako egindako informea aipatu beharra dago. 

Bertan, herrialde industrializatuetan langabeziari aurre egiteko hiru modu bereizten 

ditu, gobernu erregimen sailkapen klasikoan identifikatutako hiru ereduekin bat 

datozenak (Esping-Andersen, 1990). Eredu nordikoak ongizate estatu demokratiko


eta sozialaren printzipio klasikoak jarraitzen ditu. Helburua berdintasunaren idealak 

hazkundearekin eta enplegu betearekin bat egitea da, enpleguaren optimizazioa eta 

dependentzia sozialaren minimizazioa lortzea. Honek sektore publikoan enpleguren 

hazkundea ekarri zuen eta emakumeen lan-bideratzea ziurtatzeko politiken 

garapena. Bigarren ereduak, herrialde neoliberalenak, berriz, merkatuaren 

printzipioak aplikatzen ditu. Hau da, soldaten eta lan merkatuaren arautze ezak, 

sindikatuen ahulezia eta prestazio sozialetan murrizketak ekarri ditu. Guzti honen 

helburua gastu soziala gutxitzea eta, era berean, lanerako joera bultzatzea da. 

Hirugarren ereduari dagozkion herrialdeek enpresarien eta sindikatuen 

korporatibismoa oso garatua dute. Merkatu laboralean daudenen eta merkatu 

laboraletik kanpo daudenen arteko bereizketa sakona da. Presioen aurrean enplegu 

politiken erantzuna gizon helduen enpleguak babestea da, estrategia honek 

emakumeen eta gazteen lan-bideratzea zailtzen badu ere. Europan ongizate politiken 

inguruan emandako eztabaidetan laugarren erregimen bat identifikatu da, 

mediterraneoa hain zuzen (Ferrera, 1995, Taylor-Gooby-k aipatua, 1997). Erregimen 

honetan kokatzen diren herrialdeen ezaugarrien artean, ongizate estatuaren garapen 

berria nabaria da, bere baitan ongizate korporatibistaren eta liberalaren elementuak 

ematen direlarik. Askotan, hornidurak boluntarioek eta karitatezko erakundeek 

ematen dituzte eta, gainera, babes sozialaren erabilera maltzurra egiten da, interes 

politikoak babesteko. 

Taylor-Gooby-k (1997) bost herrialde europarretan langabeziaren eta 

langabeziaren prestazioei buruzko eztabaiden inguruan egiten duen azterketan, argi 

agertzen dira nazional mailako desberdintasunak, normalean gobernu erregimen 

bakoitzaren eredu motarekin bat datozenak. Lan hau herrialde ezberdinetako 

pertsona gakoekin izandako elkarrizketetan oinarritzen da. Atalaren helburuei 

helduz, Frantziako eta Espainiako estatuen inguruan egindako hausnarketetan 

finkatuko gara. Frantzia korporatibismo kontinentalean kokatzen du eta Espainia 

erregimen mediterraneoan. Frantziako ongizate sistema segurantza sozialaren 

prestazioen finantziazioan oinarritzen da, kotizazio gradu altuen bidez ematen dena. 

Kotizazioak kostu laboraletan ezartzen dira, gastu sozialaren eta lehiakortasun 

internazionalaren eztabaida areagotuz. Tradizio frantziarrean babes soziala, gobernu 

zentralaren ekimena izan beharrean, agente sozialen kontrolpean garatu izan da. 

67

68 


Eztabaida, batez ere, segurantza sozialaren sistemaren egituraren eta 

finantziazioaren inguruan ematen da. Batetik, politikoak daude eta, bestetik, agente 

sozialak. Arazoa ez da babes sozialaren maila, honen finantziazioa eta kontrola 

baizik. 

Sistema espainiarrean bestalde, zatiketa nagusia zergen bidez finantzaturiko 

sektorearen (talde txiroentzako pentsioak, osasuna eta gaixotasun eta urritasunak 

babesten dituena) eta kotizaziopeko segurantza sozialaren inguruan ematen da 

(enplegu egonkorra dutenen pentsioa eta asistentzia medikoa ziurtatzen duena). 

Eskuinak zergak ekonomiarentzako zama eta aurrerakuntzarako oztopoa direla 

azpimarratzen du. Ezkerrak eta sindikatuek zergen maila eta lanaren kostuak 

oraindik ere europar testuinguruan baxuak direla adierazten dute. Gainera, badirudi 

finantziazioaren bideragarritasunean arazoak daudela, langabezia tasa handiaren eta 

populazioaren zahartzearen ondorioz. Honek etorkizuneko horniduraren inguruan 

eztabaida eta kezka sortu du. Ondorioz, langabeziarako prestazioak Espainiako 

babes sozialaren sisteman arazo inportante bilakatu dira. Ezkerreko ordezkariek eta 

sindikatuek prestazio hobeak eskatzen dituzte eta eskuinak eta enpresa erakundeek 

balizko iruzurra salatu eta seguritate sozialaren kostua kontrolatzeko beharra 

azpimarratzen dute. Langabeziaren inguruko arazoak banaketa sortzen du, bai 

eskuin eta ezkerraren artean bai sindikatu eta enpresa erakundeen artean. Batzuek 

prestazio egokiak eta prestakuntzan inbertsio handiagoak eskatzen dituzte, besteek 

arauez gaindiko merkatu malguagoaren alde daude, ordea. Bestalde, ezkerraren eta 

sindikatuen arteko zatiketa ere badago, enplegua sortzeko estatuak egin beharreko 

inbertsioen inguruan, sindikatuek prestazioen mailari eta langileagoaren babes 

handiagoari lehentasuna ematen diotelarik. 

Azkenik Taylor-Gooby-k (1997) egindako azterketaren arabera, 

desberdintasun nazionalak orokorrean erregimen bakoitzaren ereduari lotu 

bazaizkio ere, beste hiru faktore kontutan hartu behar direla azpimarratzen du. 

Lehena gizarte bakoitzaren baitan ekonomiarekiko dagoen konfiantza maila da. 

Honela, Frantzian ekonomiarekiko konfidantza maila baxuak hornidura sozialaren 

maila mantentzearen egokitasunaren inguruan kezka sortzen du. Bigarrena egitura 

instituzionalari dagokio. Frantzian, kotizaziopeko finantziazioak eta ongizatearen


garapena, maila handi batean, Estatuaren esku-hartze zuzenetik kanpo eman izanak 

politikoen eta agente sozialen artean kokatzen du ongizatearen finantziazioaren 

inguruko eztabaida. Era berean, Frantzian hiritartasunaren historiak eta 

elkartasunaren ideiak ongizate sozial sistema langilego klasetik kanpo ere garatzea 

ahalbidetu du, lan merkatuarekin harreman gutxiago dutenengana zabalduz. 

Espainian bestalde, gobernuak gizarte segurantza eta asistentziazko ongizatearen 

artean jorratu beharreko bidea erabakitzeko aukera handiagoa du. Azkenik, 

aldaketarako potentzialari dagokionez, Frantzian programa berrien garapena 

iragartzea zaila bada ere, ekonomiarekiko konfidantza baxuak, egitura 

instituzionalak eta ongizatearen inguruko adostasun gero eta ezegonkorragoak 

prestazioak murriztearen eta finantziazioan zergen pisua handitzearen bidean jar 

dezakete herrialdea. Espainian, bestalde, partiduen arteko ezberdintasunak nabariak 

dira eta etorkizuneko garapena epe motzeko faktore politikoen menpe egon daiteke. 

Azkenik, guzti hau irudikapen sozialen hurbilpenarekin lotzeko, Paugam eta Selz-ek 

(2005) pobreziaren inguruan egindako azterketa internazionala aipatu daiteke. Lan 

honetan, herrialdez herrialdeko desberdintasunen oinarrian, batetik, pertzepzio 

politiko eta kulturalak eta bestetik, egoera ekonomiko eta soziala kokatzen dira. 

Pobreziaren irudikapen sozialak joera ekonomikoek mugatzen omen dituzte eta, era 

berean, instituzioen eta egituren indarrek. 

4.2. GAZTEAK ETA LANGABEZIA 

Behin Frantziako eta Espainiako langabeziarekiko babes sistemen hurbilpena 

eginda, egun gazteek aurkitzen duten egoerari heltzeko eta arazoaren tamainaz 

jabetzeko, zenbait datu aipa daitezke. Eurostat-ek (2007) berriki aurkeztutako 

txostenaren arabera, 2007ko abuztuan euro zonaldean (EZ 13) 1 langabezia tasa % 

6,9koa da, gizonezkoena % 5,8koa eta emakumezkoena % 8,2koa. Gainera, gazteen 

artean (25 urtetik beherakoak) langabezia-tasa handiagoa da, % 14,9koa. Estatuen 

araberako langabezia-tasak aztertuz gero, Frantzian eta Espainian euro zonaldeko 

1 Euro zonaldeak (EZ 12) 2006ko abenduaren 31rarte 12 estatu kide zeuden: 

Belgika, Alemania, Grezia, Espainia, Frantzia, Irlanda, Italia, Luxenburgo, Holanda, 

Austria, Portugal, eta Finlandia. 2007ko urtarrilaren 1etik aurrera, euro zonaldeak (EZ 

13), Eslovenia barneratzen du. 

69

70 


batez bestekotik goragoko tasak ematen dira, Frantzian % 8,6koa eta Espainian % 

8koa. Gizon eta emakumeen langabezia-tasetan, bai Frantzian bai eta Espainian ere, 

emakumezkoek langabezia tasa handiagoa dute, gizon eta emakumeen arteko 

distantzia, Espainiaren kasuan nabarmenagoa bada ere. Hau da, Frantzian 

gizonezkoen langabezia tasa % 8koa da eta emakumezkoena, % 9,3koa. Espainian, 

berriz, gizonezkoen langabezia tasa % 6,3koa da eta emakumezkoena, % 10,5ekoa. 

Gazteei dagokienez, Frantzian eta Espainian, langabezia-tasa handiak daude, 

Frantzian % 21,6a eta Espainian % 18,5a. 

Langabeziaren inguruko datu hauen aurrean, garbi dago emakumeak 

langabeziaren aurrean bereziki kalteberak direla. Gainera, nabarmentzekoa da 

gazteen artean dagoen langabezia-tasa altua. Enplegua gizarte produktiboan 

sartzeko modua da, gazteentzako bereziki. Lanbideratzean, gazteen identitatearen 

sendotzea ematen da. Hau da, lan munduan rol batzuk garatzen dira. Egungo 

gizartean denbora eta espazioaren antolakuntza lanaren inguruan egiten da, jasotako 

ezagupenak praktikan jartzeko modua da, okupazio zehatz bat garatzea 

ahalbidetzen du, familia nuklearretik independizatzeko aukera ematen du eta 

etorkizuneko bizitzaren planen inguruko igurikimenak sortzea (Aguilló, 1998; 

Jahoda, 1981, Peiró eta kol., 1993). Azken finean, nerabezaroaren amaiera eta helduen 

mundurako sarbidea dakar (Tiggermann eta Winefield, 1984; Warr, 1987). Era 

berean, gure gizarteetan, lana oinarrizko balioa da (Serrano, Moreno eta Crespo, 

2001) eta enplegurik gabe egotea gaitzesgarria da, langabeziari buruzko 

irudikapenak, jarrerak eta jokabideak sortarazten dituelarik (Fraser, 1980). 

Langabezia masiboaren aurrean orientazio profesionalaren esparruan erronka 

berriak plazaratzen dira (Ovejero, 2001) eta bereziki generoko desberdintasunen 

inguruko hausnarketa sakona egitea dakar (Duru-Bellat, 2003). Maila honetan, 

gazteek langabeziaren inguruan duten irudikapen sozialarekiko hurbilpena egitea 

bereziki interesgarria izan daiteke. 

5. IKERKETA HELBURUAK ETA HIPOTESIAK 

Ikerketa honen helburu nagusia gazteek langabeziaren inguruan duten 

irudikapenean, genero-sistemak jokatzen duen papera aztertzea izan da.


Genero-asimetriak gizon langabetuaren eta emakume langabetuaren artean 

eragiten dituen balizko desberdintasunak antzemateko, gune zentralaren eta 

azalaldeko sistemaren arteko loturan oinarritu gara. Gune Zentralaren Teoriari 

jarraiki (Abric, 1987, 1994a) irudikapen sozial baten gune zentrala zehazteak 

irudikapenaren esanahia eta, batez ere, irudikapenaren egonkortasuna eta 

antolakuntza bideratzen dituzten elementuak azaleraztean datza. Abric-en aburuz 

(1994a), gune zentrala identifikatzeak irudikapen sozialen arteko konparaketa egitea 

ahalbidetzen du. Izan ere, bi irudikapen sozial bi gune zentral ezberdinen inguruan 

antolatzen dira. Irudikapen sozial baten barnean kokatzen diren objektuek, berriz, 

gune zentral berdina dute. Azalaldeko sistemak, bestalde, errealitate 

konkretuarekiko aingurapena ahalbidetzen du, gizabanakoen arteko 

desberdintasunak baimenduz eta irudikapen sozialen defentsa-prozesuetan eta 

eraldaketa-prozesuetan eraginez (Flament, 1994a, 1994b). 

Praktika sozialen eta irudikapen sozialen arteko harremanari dagokionez, 

batetik, tradizionalki eman den lanaren banaketa sexuala dugu eta, bestetik, azken 

urteotan emakumeen lan ordainduarekiko sarrera fenomeno ukaezina da. Maila 

honetan, emakumeen praktika sozialak aldatzen ari direla esan daiteke, eta ondorioz, 

egoera berri honi erantzunez langabeziaren irudikapen sozialean balizko aldaketak 

espero daitezke. Gune zentralaren ezaugarri nagusienetakoa egonkortasuna izanik, 

aldaketa hauen isla irudikapenaren azalaldean nabarmenduko da. Hain zuzen ere, 

langabezia femeninoaren aurrean, azalaldean justifikaziozko eta arrazionalizaziozko 

adierazpenak aurkituko dira. Ildo honetan, printzipio maskulinoak femeninoarekiko 

mantentzen duen dominaziozko harremanari dagokionez, langabeziaren irudikapen 

sozialean, genero maskulinoaren ikuskera erreferente nagusia izango da. Ondorioz, 

langabeziaren irudikapen sozialaren barnean, langabezia maskulinoa eta femeninoa 

desberdinduko dira, gizon langabetua erreferentea izango da (gunea) eta emakume 

langabetua kasu berezitzat hartuko da (azalaldean). 

Bestalde, irudikapen sozialen ikerketak sistema arauemailera hurbiltzeko 

aukera ematen du. Ondorioz, langabeziaren sistema arauemailea aztertu nahi izan da 

bi testuinguru ezberdin aintzat hartuaz, berdintasunezkoa eta kontserbatzailea 

(Patrick eta Heaven, 1990). Orokorrean, bi testuinguruen eragina langabeziaren 

71

72 


irudikapenean islatua aurkituko bada ere (Flament, 1999), genero-asimetriaren 

eragina sistema arauemailean ere islatuko denez, langabezia maskulinoan eta 

femeninoan bi testuinguru arauemaileen eragina desberdina izatea espero da. Hain 

zuzen ere, diskurtso kontserbakorraren eragina langabezia femeninoaren kasuan 

nabarmenagoa izango da. 

Era berean, langabeziaren irudikapenaren egonkortasuna edota 

aldakortasuna aztertu nahian, bi Estatu desberdinei loturik aurkitzen diren taldeen 

arteko konparaketa egin da. Batetik, Frantziako Estatuari loturik bi talde dauzkagu, 

Aix-en-Provence eta Baiona-Bidarteko ikasleak eta bestetik, Espainiako Estatuari 

loturik, Irungo ikasle talde bat. Bi herrialde hauetan langabeziarekiko dauden babes 

sistemen artean antzekotasunak ematen badira ere, era berean, desberdintasunak 

nabarmenak dira. Talde arteko konparaketan beraz, pentsamendu sozialean egitura 

sozialen eragina aztertu nahi izan da. 

Azkenik, langabezia maskulinoaren eta femeninoaren arteko bereizketa, 

gizonezkoek eta emakumezkoek modu berean egiten duten aztertu nahi izan da. 

Orokorrean, emakumezkoek eta gizonezkoek, testuinguru soziokultural berdina 

partekatzen dutenez, irudikapen sozial berdina partekatuko dute (Lorenzi-Cioldi, 

1993). 

Laburbilduz, ikerketaren helburuak ezagututa, planteatutako hipotesiak 

honela operazionalizatu daitezke: 

Gune zentrala eta azalaldeko harremanari dagokionez, 

1. Langabeziaren irudikapen sozialean gizonezkoek erreferente papera jokatzen 

dute. Ikuskera maskulino honek gune zentrala mugatu eta antolatzen duenez, 

gune hau berdina izango da langabezia maskulinoan eta femeninoan, alegia 

irudikapen beraren baitan kokatuko dira. 

2. Langabezia femeninoaren espezifikotasuna azalaldean negoziatuko da. Hau 

da, langabezia femeninoa, gune zentral maskulinoaren inguruan antolatuta, 

langabezia maskulinotik bereiziko duen justifikaziozko eta 

arrazionalizaziozko adierazpenekin hornituko da.


Sistema arauemailearen azterketari dagokionez, 

3. Langabeziaren irudikapen sozialean, bi testuinguru arauemaileen eragina 

emango da. Langabezia maskulinoaren kasuan, erreferente Sindikalak eta 

erreferente Patronalak, ikasleen erantzun propioak islatuko dituzte. 

Langabezia femeninoaren kasuan, erreferente Feministak eta erreferente 

Patronalak, ikasleen erantzun propioak islatuko dituzte. 

4. Langabezia maskulinoan eta femeninoan bi testuinguru arauemaileen eragina 

desberdina izango da. Genero-asimetriaren eraginez, langabezia femeninoan 

diskurtso kontserbakorrak, langabezia maskulinoan baino pisu handiagoa 

izango du. 

Talde arteko konparaketari dagokionez, 

5. Aix-en-Provence, Baiona-Bidart eta Irungo ikasleek, langabeziarekiko duten 

dagokionez, 

irudikapenean antzekotasunak emango badira ere, Frantziako estatuari 

lotuak aurkitzen diren bi taldeen arteko antzekotasunak nabarmenagoak 

izango diren bezala, Irungo taldearekin erkatuz gero, desberdintasunak 

aurkituko dira. 

Gizonezkoek eta emakumezkoek emandako erantzunen arteko konparaketari 

6. Gizonezkoek eta emakumezkoek, funtsean, langabeziaren irudikapen berdina 

partekatuko dute. Hain zuzen ere, gizonezkoek eta emakumezkoek genero- 

asimetria erreproduzituaz, langabezia femeninoaren eta maskulinoaren 

arteko bereizketa egingo dute, langabezia femeninoa kasu berezitzat joaz. 

73

HURBILPEN METODOLOGIKOA

III. HURBILPEN METODOLOGIKOA 

1. Sarrera 

Behin ikerketa helburuak eta hipotesiak azalduta, langabeziaren irudikapen 

sozialaren edukiaz eta egituraz jabetzeko erabilitako metodoetan murgilduko gara. 

Izan ere, metodologia baten aukeraketa, arrazoi enpirikoengatik (ikas objektuaren 

izaera, populazio mota, egoeraren ezaugarriak, etab.) mugatua badago ere, mugaketa 

honen funtsezko eragilea, gure kasuan, ikerketa bermatzen eta justifikatzen duen 

sistema teorikoa dugu, Gune Zentralaren Teoria (GZT) hain zuzen. 

Lehenik, aukeratutako teknikak eta datu azterketetarako erabilitako 

irizpideak azalduko dira. Hain zuzen ere, irudikapenaren edukiaz jabetzeko, galdera 

irekiak erabili dira, gogora-ekartzeko galderak. Egitura aztertzeko, karakterizazioko 

galdesortez baliatu gara eta gune zentrala osatzen duten elementuen 

zentraltasunaren konfirmaziorako, errefusapen galdesortak planteatu dira. Era 

berean, sistema arauemailearen azterketarako ordezkapen teknika erabili da, ikasleei 

beren iritziez gain (erantzun estandarrak) erreferenteen lekuan jarrita erantzutea 

eskatu zitzaielarik. Ondoren, ikerketan jarraitutako prozedurak eta partehartzaileak 

zehaztuko dira eta azkenik, erabilitako lanabesa aurkeztuko da. 

2. ERABILITAKO TEKNIKAK ETA DATU AZTERKETA 

GZT arabera, irudikapen sozial batenganako hurbilpenak, bere edukiaren 

inguruko ikerketa eta eduki horren egituraren azterketa behar du. Beraz, 

beharrezkoa da edukia ezagutu, elementuen arteko harremanak aztertu eta gune 

zentralaren determinazioa eta kontrola zehaztu (Abric, 1994d). 

Irudikapen sozialen hurbilpenerako teknika nagusietako bat elkarrizketa da, 

erdi-egituratua (Abric, 1996b) edo eta askea (Moscovoci, 1961/1976) izan daitekeena. 

Era berean, irudikapen sozialen azterketarako, galdesorta oso teknika erabilia da. 

Galdesortak edukiaren azterketa kuantitatiboa egitea ahalbidetzen du eta bere

78 


estandarizazioak, datuak jasotzerakoan egon daitezken arrisku subjektiboak eta 

partehartzaileen erantzunetan egon daitezkeen aldakortasunak murrizten ditu. Hala 

ere, estandarizazio honek zenbait muga sortzen ditu. Besteak beste, galderak 

aukeratzeko eta formulatzeko orduan. Izan ere, landuko den gaiari heltzeko 

ikertzaileak aukeraketa bat egin behar du eta era berean, gizabanakoen adierazpenak 

planteatzen zaizkien galderen erantzunetara mugatzen da. Zailtasun hauek 

gainditzeko modu bat galdera irekiak planteatzea izan daiteke (Abric, 1994d). 

Ikerketa honetan langabeziaren irudikapenera hurbiltzeko galdesorta erabili 

da. Galdesorta osatzen duten atal ezberdinetan erabilitako teknikak egokitzerako 

orduan, aldez aurretik egindako ikerketa batean oinarritu izan gara (Larrañaga, 

2001). Aldez aurretiko ikerketa honetan elkarrizketa erdi-egituratuak erabili ziren. 

Elkarrizketa hauen helburu nagusia ikasleek langabeziaren inguruan zuten 

irudikapenaren edukia jasotzea zen, langabezia maskulinoaren eta femeninoaren 

artean aurki zitezkeen balizko ezberdintasunak atzematearekin batera. Elkarrizketak 

32 ikasleekin aurrera eraman ziren. Hamasei (8 gizon eta 8 emakume) Aix-en- 

Provence-n (Frantzia), 2000. urteko matxoan eta beste hamasei (8 gizon eta 8 

emakume) Donostian, 2000. urteko apirilean. Galdesortari dagokionez lau teknika 

ezberdin erabili dira. Batetik, irudikapen sozialaren edukia aztertzeko, asoziazio 

askeko teknika erabili da (gogora-ekartzea, Vergèsen hitzetan, 1992). Asoziazio 

askean oinarritutako teknika honekin partehartzaileek ekoiztutako hitzak eta 

esamoldeak lortzeaz gain, irudikapenaren egitura ezagutzeko aukera ere dago, gune 

zentralekoak izan daitezkeen elementuak identifikatu eta ekoiztutako hitzen 

kategorizazioari esker, dimentsio ezberdinen arteko harremanak aztertu daitezke 

(Vergès, 1992; Bonnec, Roussiau eta Vergès, 2002). Bestetik, hainbat itemen hierarkia 

aztertzeko, multzoen ondoz ondoko aukeraketa teknika erabili da (Abric, 1994c; 

karakterizazioa, Vergès-en hitzetan, 2001). Sistema arauemailearen azterketarako, 

multzoen ondoz ondoko aukeraketa teknikari ordezkapen kontsigna gehitu zaio 

(Guimelli eta Deschamps, 2000). Funtsean, ordezkapen teknikarekin partehartzaileei 

beste pertsona baten lekuan jarrita erantzutea eskatzen zaie. Azkenik, 

zentraltasunaren kontrolerako, errefusapena (“Mise En Cause” teknika bezala 

ezaguna) eszenatoki zalantzagarriaren bidezko teknika (Moliner, 1988; 1994) erabili 

da.

HURBILPEN METODOLOGIKOA 

2.1. GOGORA-EKARTZEA: ASOZIAZIO ASKEKO TEKNIKA 

Asoziazioan oinarritutako estrategiaren interesa irudikapen sozialen 

inguruko hainbat ikerketetan mahairatu izan da (asoziazioan oinarritutako 

estrategien inguruko informazioan sakontzeko ikus Abric, 1994c; De Rosa, 1995; Di 

Giacomo, 1981; Flament eta Rouquette 2003e), lortzen dituzten datuen 

kalitatearengatik. Irudikapena osatzen duten hitzen inguruko hurbilpena egiteko, 

asoziazioan oinarritutako estrategia bereziki egokia suertatzen da eta gainera, 

ezagutza partekatuaren egitura aztertzeko aukera eskaintzen du. 

2.1.1. Teknikaren oinarriak 

Asoziazioko estrategiaren barnean, gogora-ekartzeko teknika aukeratu da 

(Vergès, 1992; 1994), “association libre continuée” teknika bezala ere izendatua dena 

(Flament eta Rouquette, 2003e). Asoziazioan oinarritutako prozeduretan, 

induktorearen eta induzituaren arteko harremana lortu nahi da. Gehienetan, 

induktorea (estimulua), termino edota sintagma bat da. Gogora-ekartzeko 

teknikarekin, partehartzaileei hitz induktore baten eraginez burura datozkien hitz 

edo eta espresioen ekoizpena eskatzen zaie. Vergès-ek adibidez, diruaren inguruko 

irudikapena aztertzeko planteatutako galdera honakoa da: “Quels sont pour vous les 

mots ou expressions auxquels vous fait penser lárgent? (Vergès, 1992, 203 or.). Gure 

kasuan, langabeziaren irudikapen soziala eta bertan lanaren banaketa sexualak izan 

dezakeen isla aztertzeko, hiru estimulu erabili dira: “langabezia”, “gizon langabetua” 

eta “emakume langabetua”. Gizon langabetuaren kasuan adibidez, galdera 

honelakoa da (erabilitako galdesorten eredu bat, frantsesez, 1.eranskinean dago): 

“Zein hitz edo eta espresio datorkizu gogora gizon langabetu batengan pentsatzerakoan?” 

Teknika honen bidez lortutako erantzunak, maiztasunaren eta heinaren batez 

bestekoaren gurutzaketari esker azter daitezke. Maiztasunak, inkestaturiko 

populazioan hitza zenbatetan aipatu den adierazten du eta heinak (populazio osotik 

kalkulatzen den batez besteko heina), hitzak asoziazioan aurkezten duen lekuari 

dagokio (Vergès, 1992; 1994). Maiztasuna eta heinaren arteko gurutzaketari esker, 

informazioa 2x2ko taula batean banatua aurkitzen da (ikus 1. Irudia). 

79

80 


Maiztasun altua 

Maiztasun baxua 

Hein baxua Hein altua 

Balizko elementu 

zentralak 

Lehen periferia / 

Gutxiengo baten 

diskurtsoa 

Lehen periferia 

Bigarren 

periferia 

2. Koadroa: Hitzen maiztasunaren x heinaren batez bestekoaren 

gurutzaketa 

Hitzak edota adierazpenak gune zentralekoak izan daitezkeenaren hipotesia 

luzatzeko, bi baldintza bete behar dituzte: lehen tokietan adieraziak izan (hein 

baxua) eta maiztasun handikoak. Honek ez du esan nahi, bi baldintza hauek betetzen 

dituzten elementu guziak gune zentralekoak direnik. Elementu batzuk azalaldeko 

elementu aktibatuak edo eta erantzun estereotipatuak izan daitezke (Flament eta 

Rouquette, 2003e). Azalaldeko elementuei dagokionez, maiztasun eta heinaren 

arteko gurutzaketak hiru aukera ematen dizkigu: batetik, maiztasun baxuko eta hein 

altuko hitz edo eta esamoldeak, hauek irudikapenaren elementu azalaldekoenak 

dira, bigarren periferia deiturikoa osatzen dutenak. Beste bi kasuetan, bi adierazleen 

arteko inkongruentzia azaltzen duten elementuak ditugu. Hau da, batetik, maiztasun 

handiko eta hein altuko elementuak daude eta bestetik, maiztasun txikiko eta hein 

baxuko elementuak. Azken kasu honetan, gutxiengo baten diskurtsoaren aurrean 

egon gaitezke (Abric, 2003). Bestalde, Vergès-en esanetan, adierazleen arteko 

inkongruentzia ematen den bi kasu hauetan aurki daitezke aldaketaren aztarnak 

(Vergès, 1994). 

Teknika honekin beraz, gune antolatzaileari buruzko informazioa jasotzen da 

eta azalalde desberdinen izaera definitzen da (Vergès, 1995). Analisi maila honi, 

hurbilpen prototipikoa deritzaio (Bonnec, Roussiau eta Vergès, 2002; Vergès, 1992). 

Asoziazio askearen bidez lortutako datuak, era berean, kategorizazio baten bidez 

landu daitezke. Kategorien bidezko analisia (analisi kategoriala), ikertzaileak 

gidatzen du eta gune zentraleko elementuek irudikapena antolatzen dutenez (Abric, 

1994a), analisi kategoriala burutzerakoan, hasiera batean analisi prototipikoan 

lortutako dimentsioei heldu behar zaie (Arrospide eta Larrañaga, 2005; Vergès, 1992).


2.1.2. Datuen azterketa: analisi prototipikoa eta analisi 

kategoriala 

Gogora-ekartze teknikaren bidez lortutako informazioa bi mailatan landu da: 

batetik, hitzen maiztasunaren eta agertze heinaren arabera, analisi prototipikoa 

deritzona eta bestetik, kategorien bidezko analisia, hitz guziak kategorizatu ondoren 

sortutako kategorien eta hauen arteko harremanak aztertuz burutzen dena. 

Informazio mota hau lantzeko, Vergès-ek sortutako programa informatiko multzoa 

erabili da. Hitzen analisi prototipikoa eta kategorizazioa burutzeko, Evoc2003 

programa multzoa (Vergès, 2003b) eta kategorien arteko antzekotasun harremana 

aztertzeko, Simi2003 programa multzoa (Vergès, 2003c). 

- Analisi prototipikoa 

Analisi prototipikoa hitzen maiztasunen azterketan eta heinen analisian 

oinarritzen da. Hitzen banaketa teorikoak, lege logaritmiko jakin bati jarraitzen dio, 

Zipff legea alegia (Vergès, 2003a). Gure kasuan, banaketa teoriko honekiko aldeak 

bilatzen dira. Honela, hitzen maiztasunaren banaketan, hiru zonalde identifikatzen 

dira: zonalde batean, maiztasun handiko hitz gutxi daude, beste zonalde batean, 

maiztasun txikiko hitz asko daude eta azkenik, erdibideko zonaldean maiztasun 

ertaineko hitz batzuk daude. Errealitatean aurkitzen ditugun hitzen banaketak, lege 

teorikotik aldentzen dira eta honi esker irizpideak lortzen ditugu mozketa-puntuak 

ezartzeko orduan. 

Teknika honekin, edukiaz gain, gune zentralekoak izan daitezkeen 

elementuak identifikatu nahi dira. Honetarako bi informazio ezberdinen gurutzaketa 

egiten da, maiztasuna eta heinaren batez bestekoa. Hau da, gune zentraleko 

elementuek bi baldintza bete behar dituzte. Batetik, inkestaturiko populazioak 

kolektiboki partekatzen duen unibertsoa ordezkatu (unibertsoaren adierazle izan), 

maiztasun handiena duten hitzak hartuaz eta, bestetik, lehentasunez adierazitakoak, 

pertsona bakoitzarentzako funtsezkoak diren hitzak hartuaz. Honetarako, sailkapen 

indibidualetik eratortzen den heinaren batez bestekoa kontutan hartzen da (Vergès 

1992; 1994). Bestalde, maiztasunen mozketa-puntuak erabakitzerako orduan 

(maiztasun minimoa eta erdibideko maiztasuna), hitzen banaketari erreparatuko 

zaio. Informazio hau, heinaren batez bestekoa eta hitzen banaketa, “Rangmot” 

81

82 


programaren irteerak eskaintzen du. Hala ere, mozketa-puntuak aztertu behar 

ditugun datuen izaeraren araberakoak dira eta maiztasunen eta heinen arteko 

banaketa argia lortzen saiatu behar da, batez ere hitz zentralak eta azalaldekoak 

bereizterako orduan (Arrospide eta Larrañaga, 2005). 

Azkenik, gizonezkoek eta emakumezkoek emandako hiztegia konparatzeko, 

“Complex” programaz baliatu gara. Programa honi esker bi fitxategi ezberdinen 

hitzak konparatzen dira. Batetik, fitxategi bakoitzari esklusiboki dagozkion hitzak 

identifikatzen dira eta, bestetik, bi fitxategiek komunean dituzten hitzak azaltzeaz 

gain, erabilpen proportzioaren araberako konparaketa egiten da (Student t-a). 

- Analisi kategoriala 

Analisi kategoria hitz guztiekin burutzen da. Gogora ekarritako hitzak 

taldekatzeko sortzen diren kategoriak analisi prototipikoan identifikatutako 

maiztasun handiko hitzen eremu semantikoa jarraituz burutu da (Vergès, 1992). 

Sortutako kategorien azterketa bi mailetan burutzen da. Batetik, sortutako 

kategorien barneko analisia eta bestetik kategorien arteko analisia, zehazki similitude 

analisia. 

Kategoria barneko analisirako Evoc2003 programa-multzoa erabili da (ikus 2. 

Irudian, Evoc2003 euskarazko bertsioaren aurre-bistaratze orokorra). Hitzak 

kategoriaka sailkatu ondoren (“Catevoc” programaren bidez), “Statcat” 

programarekin informazio desberdinak lortzen dira. Kategoria bakoitzak dauzkan 

hitz kopurua, kategoria bakoitzaren gertaldi kopurua eta maiztasun handiko hitzen 

gertaldiak. Honela, kategoriaren kalitatearen adierazle bat lortzen da. Hau da, 

kategoria maiztasun handia duten hitz gutxirekin osatua dago edota maiztasun 

txikiko hitz askorekin. “Discat” programarekin kategoria bakoitzaren heinaren 

banaketa lortzen da eta hitzekin egiten den moduan lehentasunaren arabera kalifika 

daiteke. Bestalde, “Catini” programaren irteerak, kategorien arteko harremana 

aztertzeko aukera emateaz gain, kategoriekiko informazio osagarriak eskaintzen 

ditu: kategorien garrantzia, kategoria aipatu duten pertsonen portzentajea emanez 

eta erredundantziaren pisua, hau da, kategoria bitan edo gehiagotan pertsona berek 

aipatu dutenen portzentajea.


1. Irudia: Evoc2003 euskarazko programa multzoaren aurre-bistaratze orokorra . 

Kategorien arteko harremana aztertzeko similitude analisiaz baliatu gara, 

(ikus 3. Irudian Similitude2003 programa-multzoaren aurre-bistaratze orokorra). 

Similitude analisia datuen azterketarako metodo orokor bat da eta analisi faktorial 

eta sailkapenezkoen ordezkoa edo eta osagarria izan daiteke. Gainera, irudikapen 

sozialen teoriara moldatua dago (Flament, 1981; Roussiau, 2002; Vergès eta 

Boumedienne 2001). Gure kasuan gogora-ekartzeko datuen kategorizazioa lantzeko 

bi similitude indize erabili dira: kookurrentzia eta inplikazioa. Kookurrentziak bi 

kategoria zenbatetan batera erabili diren aztertzen du eta efektu nagusiak adierazten 

ditu. Inplikazioak, kookurrentzia indizetik eratorria, kategoria ezberdinen arteko 

besarkadura maila aztertzen du. Bi kategorien arteko inplikazio indizea, kategoria 

txikienetik kategoria handienera irakurri beharra dago (Vergès eta Boumedienne, 

2001). Hau da, demagun A eta B kategoriak dauzkagula. A kategoria 50 pertsonek 

erabili dute eta B kategoria 10 pertsonek erabili dute. B kategoria erabili duten 

pertsonen artetik 8-k A kategoria erabili badu, B kategoriak A kategorian % 80eko 

besarkadura maila aurkezten duela esango dugu. 

83

84 


2. Irudia: Similitude2003 programa multzoaren aurre-bistaratze orokorra 

2.2. KARAKTERIZAZIOA: MULTZOEN ONDOZ ONDOKO 

AUKERAKETA 

Teknika hau gaien hierarkizazio kolektibo baten existentziaren hipotesian 

oinarritzen da. Karakterizazioak agerikotasun handiko elementuak identifikatzea du 

helburu. Funtsean, gai ezberdinak ikertutako objektuarekin duten hurbiltasunaren 

arabera kokatzen dira. 


Partehartzaileek lehenik ezaugarri baten arabera zenbait elementu 

multzokatu behar dituzte eta ondoren, geratzen direnetatik beste ezaugarri baten 

arabera zenbait elementu multzokatu behar dituzte. Gure ikerketan partehartzaileek 

15 itemen artean irudikapen objektua ezaugarritzen duten 5 item aukeratu behar 

dute eta ondoren, geratzen diren elementuetatik objektua ezaugarritzen ez duten 

beste 5 item aukeratu. Beraz, item bakoitza 1etik 3reko kodeketa jasotzen du. 

Karakteristikotzat jo bada 3ko puntuazioa, ez karakteristikotzat jo bada 1eko


puntuazioa eta 2ko puntuazioa ez bada aukeratu. “Q-sort rectangulaire” (Vergès 

2001) moduko galdera baten aurrean aurkitzen gara. Hau da, item bakoitzak 1 (2 edo 

3) puntuazioarekin kodetua izateko 0.33ko probabilitatea du. Item bakoitzaren 

puntuaketen banaketa bereziki interesgarria da, izan ere, balizko elementu zentral 

batek batez besteko altua izateaz gain, puntuaketen banaketan “j” moduko kurba 

(Vergès, 1995) jarraitu behar du. Hau da, pertsona askok karakteristikotzat aukeratua 

eta pertsona gutxi batzuk ez karakteristikotzat aukeratua. 

Ikerketa honetan teknika hau hiru estimuluekin erabili da: langabezia 

orokorra, langabezia maskulinoa eta langabezia femeninoa. Langabezia 

femeninoaren kasuan, planteatzen den galdera honelakoa da: 

“Langabezia femeninoaren inguruko proposamen hauetatik, 

Aukera itzazu langabezia femeninoa gehien ezaugarritzen duten 5 proposamen 

(seinala itzazu + batekin). 

Ondoren, aukera itzazu langabezia femeninoa ezaugarritzen ez duten 5 

proposamen (seinala itzazu – batekin).” 

Hiru kasuetan (langabezia orokorrean, langabezia maskulinoan eta 

langabezia femeninoan) erabilitako 15 itemak berdinak izan dira (beharrezkoa 

denean, femenino/maskulino genero gramatikala egokituz). Hamabost item hauek 

aukeratzeko, aurretik egindako elkarrizketetan oinarritu gara (Larrañaga, 2001) eta 

Flament-ek langabeziaren inguruan burututako ikerketak (Flament, 1994c, 1996) eta 

bere zuzendaritzapean burututako hainbat lan ere aintzat hartu dira (Douroudi, 

Gialis eta Terracciano, 1993-94; Jannoyer, eta Leclerc, 1994; Alègre eta Spallarossa, 

1994-95; Hernandez eta Marty, 1995). 

Adibidez, Flament-ek “Sur les représentations sociales” (Flament, 1994) 

izenburupeko lanean, langabeziaren irudikapena aztertzerakoan honako itemak 

erabiltzen ditu: “kezka etorkizunaren aurrean”, “arazo ekonomikoak”, “diploma 

gabezia”, “babes soziala”, “estutasun materiala”, “egoera katastrofikoa”, “ulermen 

falta”, “formazio agentziak”, “ondorio moralak”, “frustrazioa eragiten du”, 

“norbanakoaren burua zalantzan jarri”, “optimismoa eragiten du”, “bazterketa”, 

“harreman familiarrak”, “norbanakoaren konfiantza galdu”. Bestetik, Douroudi, 

85

86 


Gialis, Terracciano (1993-94); Jannoyer eta Leclerc (1994); Alègre eta Spallarossa 

(1994-95) eta Hernandez eta Marty (1995) burututako lanetan erabilitako itemak 

honakoak izan dira: “arazo ekonomikoak”, “enpleguaren bilakuntza”, “bizitza 

pribatuan ondorio negatiboak”, “gauzaez sentitu”, “bizitza aldatzeko aukera”, 

“bazterketa soziala”, “ardura hartu”, “formaziorako denbora”, “errekonozimendu 

falta”, “hurbilekoekin harremanak sendotu”, “norbanakoarentzako denbora”. 

Milland-ek (2001) bere aldetik, lana eta langabeziaren irudikapen sozialaren 

inguruko azterketan, 15 arlo identifikatzen ditu. 15 arlo hauek eta langabeziari 

loturik aurkitzen diren espresioak honakoak dira: gizarteratzea: “bazterketa soziala”, 

“baztertua sentitu”…; inplikazio pertsonala: “enplegua bilatu”, “ez lokartu”…; 

etorkizuna: “etorkizun beltza”, “epe motzera pentsatu”…; dinamismoa: “inaktiboa”, 

“zain egon”…; estimu pertsonala: “ezgauza sentitu”, “norberaren irudi txarra”…; 

autonomia: “instituzioekiko dependentzia”, “familiarekiko dependentzia”…; 

formazioa: “beste formazio batzuk burutu”, “esperientzia falta”…, harremanak: 

“harremanak jende gutxiagorekin”, “isolatua egon”…; morala: “dezepzioa”, 

“desesperazioa”…; konfidantza: “norberarekiko ziurtasun falta”, “konfidantza ez 

galdu”…; dirua: “arazo ekonomikoak”, “laguntza soziala”…; ongizatea: 

“ezinegona”, “ondoeza”..; denbora: “erritmo bat mantendu”, “eguna antolatu”…; 

estresa: “estresa”, “larritasuna”; aisia: “erlaxatu”, “entretenitu”. 

Gure kasuan langabeziaren irudikapen sozialera hurbiltzeko aukeratutako 

itemak dimentsio hauetara loturik aurkitzen dira: alderdi ekonomikoei (“arazo 

ekonomikoak”), lanari (“edozein lan onartu”, “ezkutuko lana”), kausalitate 

indibidualei (“lan bilakuntzarako motibazio eskasa”), formazioari (“diploma 

gabezia”, “esperientzia falta”, “lan berrietara egokitzeko zailtasunak”), bizitza 

pribatuko ondorioei (“bikotean tentsioak sor ditzake”, “lagunak galdu”, “seme- 

alabak perturbatu ditzake”, “gurasoek seme-alabentzako erreferentzia izateari uzten 

diote”), ondorio sozialei (“bazterketa soziala”, “babes sozialen menpeko pertsona 

bihurtu”) eta psikologikoei (“norbere burua zalantzan jarri”, “estutasuna, estresa 

sortzen du”).

2.2.2. Datuen azterketa 


Karakterizazio teknikaren bidez lortutako informazioa, estimulu bakoitzaren 

aurrean (langabezia orokorra, langabezia maskulinoa eta langabezia femeninoa) 

itemek aurkezten duten agerikotasuna aztertu da. Bestalde, estimulu ezberdinen 

aurrean lortutako informazioa konparatu da, 15 itemek kasu bakoitzean (langabezia 

orokorrean, langabezia maskulinoan eta langabezia femeninoan) jarraitzen duten 

ordenari erreparatuz (Kendall-en Tau-b) eta item bakoitzak kasu bakoitzean 

jarraitzen duen puntuaketaren banaketa binaka konparatuaz (Kolmogorov-Smirnov 

testa). Hau da, adibidez, arazo ekonomikoak itema langabezia maskulinoaren kasuan 

eta langabezia femeninoaren kasuan aurkezten duen banaketa konparatuz. 

Agerikotasuna item baten zentraltasunaren hipotesia egitea ahalbidetzen 

duen neurri bat da eta bi indizeei esker lortzen da: efektiboa eta item bakoitzaren 

puntuaketen banaketa. Hau da, gune zentraleko item batek, populazioan partekatua 

izateaz gain (indize-efektibo altukoa), irudikapena antolatu beharra dauka, beste 

hitzetan, pertsona bakoitzarentzako beharrezkoa izan behar du. Puntuazioen 

banaketaren arabera, hiru item mota bereiz daitezke (Vergès, 2001): “j” moduko 

banaketa jarraitzen duten itemek, irudikapenaren gune zentralekoak izateko aukera 

handia dute (ikus 3. Irudia). Hau da, pertsona askok karakteristikotzat aukeratuak 

eta pertsona gutxi batzuk ez karakteristikotzat aukeratuak diren itemak. Bestalde,“u” 

moduko banaketa aurkezten duten itemek (kus 4. Irudia), pertsonen arteko banaketa 

baten existentzia adierazten dute eta bi ikusmolde kontrajarrien hipotesia egin 

daiteke. Azkenik, kanpai moduko banaketa aurkezten duten itemak daude. Banaketa 

honek, itemak objektuarekin azaleko harremana duela adierazten du. 

87

88 

Pertsona kopurua (portzentajetan) 

Pertsona kopurua (portzentajetan) 

90 

80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 


1= ez karakteristikoa 2= ez aukeratua 3= karakteristikoa 

3. Irudia: “j” moduko banaketa jarraitzen duen itema 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

1= ez karakteristikoa 2= ez aukeratua 3= karakteristikoa 

4. Irudia: "u" moduko banaketa jarraitzen duen itema


Estimulu ezberdinen arteko konparaketari dagokionez, Kendall-en Tau-b-a bi 

sailkapenen arteko antzekotasuna aztertzeko erabiltzen da (Howel, 1988). Flament-ek 

(1994e) bere aldetik, bistaratze soil batean hierarkiak binaka konparatzea 

ahalbidetzen duen indizea dela erakusten du. Ikerketa honetan, kasu bakoitzean 

itemek jarraitzen duten klasifikazioa konparatuko da (1etik 15era; batez besteko 

altuena duen itemari 1eko heina emango zaio eta batez besteko baxuena duenari 

15eko heina). Heinaren araberako konparaketa honek, kasu bakoitzean itemek duten 

garrantzia azaltzen du (ordena). Bestalde, Kolmogorov-Smirnov testak item batek bi 

kasutan aurkezten duen puntuazioaren banaketaren konparaketa egitea ahalbidetzen 

du (zenbatetan karakteristiko bezala aukeratua, zenbatetan ez aukeratua eta 

zenbatetan ez karakteristiko bezala aukeratua). 

2.3. ORDEZKAPEN TEKNIKA 

Pertsonek galdesorta baten aurrean ematen dituzten erantzunak, hein handi 

batean, testuinguruaren menpe daude (Rateau, 2002). Irudikapen sozialen teoriaren 

barnean, sistema arauemailearen azterketarako hainbat ikerketek ordezkapen 

teknika erabili izan dute (Campbell, Muncer, Guy eta Banim, 1996; Flament, 1999; 

Guimelli eta Deschamps, 2000; Moliner, 2001). Gure kasuan, langabeziaren sistema 

arauemailea erreferenteen bidez aztertu nahi izan da. 


Flament-en (1999) esanetan, irudikapen sozialen ohiko ikerketetan 

partehartzaileek ematen dituzten erantzun estandarrak, erreferentziazko taldeen 

iritziak islatzen dituzte. Lan honetan Flament-ek ikasleek ikasketekiko duten 

irudikapena aztertzen du. Partehartzaileei 15 item proposatzen dizkie eta 

karakterizaziozko konsigna erabiliaz (jar ezazu + zeinua ikasketak gehien 

karakterizatzen dituzten 5 itemen aurrean eta ondoren, jar ezazu – zeinua ikasketak 

gutxien karakterizatzen dituzten 5 itemen aurrean). Lehenik partehartzaileei modu 

estandarrean erantzutea eskatzen zaie eta ondoren testuingurua aldatzen da, 

partehartzaileei erreferentziazko taldearengandik “ondo ikusia” edo eta “gaizki 

ikusia” izango litzatekeen ikasle bat bezala erantzutea eskatzen zaie. Ikasketei loturik 

89

90 


erabilitako erreferentziazko taldeak hauek izan dira: “irakasleak”, “40-50 urteko 

jendea” eta “beste ikasleak”. Lortutako emaitzen arabera, erabilitako hiru 

erreferentziazko taldeek erantzun estandarren % 70a azaltzen dute. Hau da, ikasleek 

ikasketen inguruan emandako erantzun estandarrak, hein handi batean, eredu 

normatiboen isla dira. Bestalde, Guimeli eta Deschamps-ek (2000), hitzezko asoziazio 

teknikan, testuinguru psikosozialaren eragina aintzat hartu dute, sistema 

arauemaileen eta estereotipia prozesuen arteko harremana aztertzeko ordezkapen 

teknika erabiliaz. Hau da, partehartzaileei “ijito” termino induktorearen aurrean 5 

hitz edota esaldi ematea eskatzen diete, bi testuinguru ezberdinen aurrean: 

testuinguru “normala”, partehartzaileei beraien erantzun propioak ematea eskatzen 

zaie eta “ordezkapen testuingurua”, partehartzaileei “frantsesek orokorrean” 

emango lituzketen erantzunak ematea eskatzen zaie. Testuinguru bakoitzean 

eskatutako 5 erantzunak eman ondoren, erantzun bakoitza ebaluatu behar dute, 

ijitoekiko zein neurritan den positiboa edo eta negatiboa adieraziaz. Lortutako 

emaitzen arabera, partehartzaileek testuinguru normalean emandako erantzunak 

positiboki edo eta neutroki baloratuak diren bitartean, ordezkapen testuinguruan 

emandako erantzunak negatiboki ebaluatuak dira. Guimelli eta Deschamps-en 

hipotesiaren arabera, irudikapen sozialaren zenbait alderdi mutu bihurtzen dira, 

taldean agerikoak diren arauen araberako presio sozialak direla medio. Sozialki 

desiragarriak ez diren ideiak errazago azalduko dira partehartzaileen inplikazioa 

objektuarekiko jaisten denean, “frantses orokorren” lekuan jarrita adibidez. 

Guri dagokigunez, ikerketa objektuaren baitan (langabezian) eman daitekeen 

lanaren banaketa sexuala aintzat hartuaz, langabezia maskulinoaren eta langabezia 

femeninoaren sistema arauemailea aztertu nahi izan da bi testuinguru normatibo 

ezberdin aintzat hartuaz: berdintasunezkoa eta kontserbatzailea (Patrick eta Heaven, 

1990). Ikerketan parte hartu duten gazteek ez dute langabeziarekiko praktika 

zuzenik izan, eta beraz, erreferentziazko taldeek funtsezko papera beteko dute 

langabeziaren irudikapenean (Milland, 2002). Arrazarekiko posizionamenduan, 

ikerketa ezberdinek bi printzipio normatibo erregulatzaileen existentzia aipatzen 

dute, batetik justizia soziala eta berdintasun balioak eta bestetik, etika protestantea, 

meritokrazian eta diziplinan oinarritua (Kinder eta Sears 1981; Katz eta Hass, 1988). 

Langabeziak lanarekiko duen harreman estua dela eta langabezia maskulinoaren


sistema arauemailea aztertzeko, “Ugazaba” eta “Sindikalista” erreferenteak aukeratu 

dira. “Ugazabak”, alderdi kontserbakorrenaren adierazle moduan eta “Sindikalista” 

alderdi aurrerakoienaren adierazle moduan. Milland-ek (2002) adibidez, 

langabeziaren sistema arauemailean, “Ugazabak” erreferentziazko talde bat osatzen 

duela ondorioztatzen du, gazteek baldintza estandarretan emandako erantzunen 

bariantza azaldua % 53koa delarik. Langabezia femeninoaren sistema arauemailea 

aztertzeko, “Ugazaba” eta “Feminista” erreferenteak aukeratu dira, “Ugazabak” 

langabezia maskulinoan bezala, alderdi kontserbakorrena islatuko luke eta 

“Feministak”, emakumeen eskubideen defentsen erreferente bezala, alderdi 

aurrerakoiena. 

Ikerketa honetan, langabeziari orokorrari, langabezia maskulinoari eta 

langabezia femeninori buruzko erantzun estandarrak jasotzen dira, aurreko atalean 

aipatutako hiru karakterizaziozko galderen bidez (ikus metodologia ataleko 

2.2.puntua). Ordezkapen teknika, karakterizaziozko galderetan aplikatu da, 

partehartzaileei modu estandarrean erantzuteaz gain, langabezia maskulinoaren 

kasuan “Ugazaba” eta “Sindikalista” baten lekuan jarrita erantzutea eskatu zitzaien 

eta langabezia femeninoaren kasuan, “Ugazaba” eta “Feminista” baten lekuan jarrita 

erantzutea. 

Langabezia maskulinoaren kasuan adibidez, Sindikalista baten lekuan jarrita 

erantzutea eskatzen denean, honelako galdera planteatzen da: 

“Orain langabezia maskulinoaren inguruko proposamen berdinak aurkezten 

dizkizugu eta SINDIKALISTA baten lekuan jarrita erantzutea eskatzen dizugu. 

Aukera itzazu langabezia maskulinoa gehien ezaugarritzen duten 5 proposamen 

(seinala itzazu + batekin). 

Ondoren, aukera itzazu langabezia maskulinoa ezaugarritzen ez duten 5 

proposamen (seinala itzazu – batekin).” 

2.3.2. Datu azterketa 

Ordezkapen teknikarekin lortutako datuak, erantzun Estandarretan bezala, 

itemek aurkezten duten agerikotasunaren arabera aztertu dira, erreferente 

91

92 


ezberdinen lekuan jarrita nabarmentzen diren itemak azaleraziz. Era berean, 

emakumeek erreferente desberdinen lekuan jarrita ematen dituzten erantzunak 

gizonek erreferente desberdinen lekuan jarrita emandakoekin konparatu dira 

(Kolmogorov-Smirnov testa). Bestalde, langabezia maskulinoaren eta langabezia 

femeninoaren sistema arauemailea aztertzeko erregresio anizkoitzak egin dira, 

itemen batez bestekoetan oinarrituaz (honetarako erantzunak birkodetu dira, 

karakteristikoak 1, ez karakteristikoak 3 eta aukeratu gabeak 2). Analisi hauetan bi 

indize kontutan hartu dira: erantzun estandarren bariantza azalduaren portzentajea 

(R 2) eta aldagai aurresaleen β koefizienteak, aldagai aurresaleen (erreferentziazko 

taldeak) eta irizpide aldagaiaren (erantzun estandarra) arteko korrelazio partzialak 

ere kontutan hartu dira. Normalean, β koefizienteen esanguratsutasunak student-t 

baten bidez neurtzen dira. β koefiziente bat esanguratsua denean, neurtzen duen 

aldagai aurresalearen ekarpena orokortasunaren kalitatean esanguratsua dela 

ondorioztatzen da. Honela, aldagai aurresale bakoitzaren β koefizientea testatu 

daiteke eta irizpide aldagaia aurresateko informazio zehatza dakartenak 

determinatu. Hala ere, kalkulu hauek subjektuekin lan egiten denean burutzen dira 

eta gure kasuan itemen batez bestekoekin lan egiten denez, probabilitateaz jardutea 

ez da aproposa (Milland, 2001, 2002). Hau dela eta, β koefizienteei loturiko 

probabilitateak, aldagaiak aurresatean duten partaidetza neurtzeko, konfiantzazko 

adierazle moduan hartu dira. 

2.4. ERREFUSAPENA: KUESTIONAMENDUA ESZENATOKI 

ZALANTZAGARRIAREN BIDEZ 

Flament eta Rouquette-n hitzetan, zentraltasunaren egiaztapenerako bi 

teknikek ahalbidetzen dute elementu zentralen identifikazioa nahiko ziur: balizko 

elementu zentralen kuestionamendua (“Mise En Cause” teknika izenez ezaguna) eta 

balizko elementu zentralen balentziaren deskonposaketak (Flament eta Rouquette, 

2003d). Gure ikerketan zentraltasunaren egiaztapenerako erabilitako estrategia, 

kuestionamenduaren teknikan oinarritu da, errefusapen teknika bezala ere izendatua 

dena (Moliner, 1994; Moliner, Joule eta Flament, 1995).



GZTren arabera, irudikapen oro gune zentral baten inguruan antolatzen da. 

Gune zentraleko elementuek, irudikapen objektuarekiko lotura sinbolikoa dute. 

Moliner-ren hitzetan “Ce nést pas parce quúne cognition est fortement reliée à 

toutes les autres quélle est centrale, cést parce quélle est centrale quélle est reliée 

aux autres. Et elle est centrale parce quélle entretient un lien privilegié avec lóbjet 

de représentation. Ce lien est symbolique et il résulte des conditions historiques et 

sociales qui ont présidé à la naissance de la représentation” (Moliner, 1994, 202 or.). 

Hau da, GZTaren arabera, elementu zentralak irudikapena egituratzen dute eta 

beraz, irudikapenaren elementu konexuenak dira (Moliner, 1994). Konexio handiaren 

kontzeptuak, neurri kuantitatiboa kontutan hartzen du elementu zentralak eta 

periferikoak elkarren artean bereiztean. Baina alderdi kuantitatiboak ez du berez 

zentraltasunaren hipotesia bermatzen, Moliner-ren hitzetan (Moliner, 1994) elementu 

baten konexio handia ez da zentraltasunaren kausa, ondorioa baizik. 

Zentraltasunean bi alderdi berezi behar dira, kuantitatiboa eta kualitatiboa. Funtsean 

elementu zentralek, lau ezaugarri bereizgarri dauzkate: balio sinbolikoa, indar 

asoziatiboa, agerikotasuna eta konexio handia. Lehenengo biak ezaugarri 

kualitatiboak dira eta azken biak kuantitatiboak. Elementu baten zentraltasun 

hipotesia berresteko ezaugarri kualitatiboak azalerazi behar dira. 

Errefusapen teknikarekin elementu batzuk irudikapen sozialean duten 

balizko zentraltasuna egiaztatu nahi da (Moliner, 1988). Elementu zentralen 

ezaugarrietako bat, irudikapen objektuarekin mantentzen duten harreman 

sinbolikoan datza. Harreman hau hausten bada, irudikapenak bere esanahia galtzen 

du. Moussounda-k (1993, Moliner-rek aipatua 1994) langabeziari eta langabetuari 

buruz egindako ikerketan adibidez, partehartzaileei arazo ekonomikoak ez daukan 

baina dirudienez langabetu bat den pertsona baten egoera aurkezten die. 

Partehartzaileen erantzuna garbia da, pertsona hau “langabetu faltsu” bat da. Beraz, 

errefusapen teknikan objektu bat ez da irudikapen sozialarekin identifikatuko, 

objektu horrek irudikapenaren elementu zentral bat zalantzan jartzen badu. Teknika 

hau martxan jartzeko beraz, lehenik eta behin eszenatoki zalantzagarri bat sortu 

beharra dago (Moliner, 1994), partehartzaileei ikertzen ari garen irudikapena sustatu 

93

94 


dezakeena (errefusapen teknikaren formatu sinpleago bat erabiltzea ere badago, 

eszenatoki zalantzagarririk gabe, ikus Moliner, 1995; Tafani, 1997; Flament, 1999; 

Abric, 2003). Atal honi, indukziozko fasea esaten zaio. Adibidez, gure ikerketarako, 

gizon langabetu baten kasuan, langabetuaren irudikapena sustatzeko aurkeztutako 

eszenatokia honakoa da: “XXX jaunak ez du jarduera ordaindurik, ez dut ordutegi bat bete 

behar…”. Irudikapena induzitzen duen eszenatokiaren ondoan, testatu nahi den 

elementuaren aurkako informazioa gehitzen da (zalantzan jartzeko fasea). Hau da, 

gure kasuan, adibidez, arazo ekonomikoak izatea, langabetuaren irudikapen 

sozialean elementu zentrala den ziurtatzeko honako esaldia gehitzen da: “…eta ez 

dauzka arazo ekonomikorik.” Eszenatokiaren zalantzagarritasunarekin, partehartzaileari 

hasieran induzitutako irudikapena (kasu honetan gizon langabetuarena) azken 

fasean (errefusapen fasean) ezeztatzeko aukera ematen zaio. Hau dela eta, berebiziko 

garrantzia du eszenatokian irudikapen objektuari erreferentzia zuzena ez egitea 

(Moliner, 1994). Irudikapena sustatu eta zalantzan jarritako elementua adierazten 

duen testuaren ondoren, errefusapen fasea dator. Hau da, partehartzaileei honako 

galdera planteatzen zaie: “XXX jauna langabetua dela uste al duzu?” Kasu honetan, 

arazo ekonomikoak izatea langabetuaren irudikapenean elementu zentral bat bada, 

partehartzaile gehienek ezetz erantzungo dute. 

Gure ikerketan erabilitako errefusapen teknikak, beste berezitasun bat du. 

Eskenatokiaren zalantzagarritasuna gehiago lantzen da. Hau da, partehartzaileei 

azken galdera modu irekiago batean planteatzen zaie, “Zure ustez nor da XXX jauna?” 

eta estatus desberdinak proposatzen zaizkie (elbarria, langabetua, seme-alabak bere 

kargu dauzkan gizona, 50 urtetik gorako langabetua, jabea eta etxeko-gizona). 

Estatus bakoitzaren aurrean lau erantzun mota proposatzen zaizkie, “Ziur asko Bai”, 

“Beharbada Bai”, “Beharbada Ez” eta “Ziur asko Ez”. Langabetua estatusaren kasuan 

adibidez, arazo ekonomikoen zentraltasun adierazle bezala “Beharbada Ez” eta 

“Ziur asko Ez” erantzunak hartuko dira. Partehartzaileek estatus ezberdinen aurrean 

erantzun behar dutenez, arazo ekonomikoak itemak adibidez, beste estatusekin 

mantentzen duen harremana aztertzeko aukera ere badago. 

Errefusapen teknika erabiltzerakoan, lehenik eta behin, balizko elementu 

zentralak identifikatzea beharrezkoa da. Honetarako gaiaren inguruko aurre-ikerketa


bat egitea komeni da (Abric, 2003). Douroudi, Gialis eta Terracciano (1993-94); 

Jannoyer eta Leclerc (1994); Alègre eta Spallarossa (1994-95) eta Hernandez eta Marty 

(1995) langabeziari buruz aurrera eramandako ikerketa-lanetan, hiru elementuren 

zentraltasuna konfirmatu da: arazo ekonomikoak, bazterketa soziala eta enpleguaren 

bilakuntza. Ikerketa-lan hauetan, itemen zentraltasuna gizon langabetuaren kasuan 

soilik landu da eta gure ikerketan, item zentral hauek emakume langabetuaren 

kasuan ere ea zentraltzat jotzen diren aztertu nahi izan da. 

Partehartzaileei proposatzen zaizkien estatus desberdinei dagokienez, 

ikertzen ari garen objektua langabezia izanik, langabetuaren estatusa bereziki 

interesatzen zaigu. Estatus honekin loturik ere, 50 urtetik gorako langabetuaren 

estatusa proposatzen da, bi langabetu “mota” hauen arteko balizko 

desberdintasunak aztertzearren. Bestetik, langabetua estatusarekin nolabait 

kontrajarriak aurkitzen diren bi estatus proposatzen dira, jabea eta etxeko- 

gizona/andrea. Azken estatus hau (etxeko-gizona/andrea) bereziki interesgarria 

zaigu. Batetik, aldez aurretik langabezia femeninoarekiko burututako elkarrizketetan 

oso maiz aipatua izan den estatusa delako eta bestetik, kasu femeninoan eta kasu 

maskulinoan eman daitezkeen balizko desberdintasunengatik. Hau da, berdina al da 

etxekoandrea edo eta etxeko-gizona izatea? Lau estatus hauez gain, beste bi estatus 

proposatzen dira, elbarria eta seme-alabak bere kargu dauzkan emakume/gizona. 

Azken estatus hau bereziki interesgarria izan daiteke, besteak beste, eredu familiar 

berrien adierazle moduan. 

2.4.2. Datu azterketa 

Elementu baten ezeztapen maximo batek “Beharbada Ez” eta “Ziur asko Ez” 

aukeretan kontzentratu beharko lituzke partehartzaileen erantzunen % 100a 

zalantzan jarritako elementuaren zentraltasuna berresteko. Hala ere, gune 

zentralarekiko partehartzaileen arteko aldakortasun maila bat onartzen da. Vergès- 

ek adibidez, harreman sinboliko baten existentzia identifikatzeko % 70eko 

errefusapenean jartzen du mozketa puntua (Vergès, 2001) eta Flament-ek bestalde, % 

75eko errefusapenean (Flament, 1999; Flament eta Rouquette, 2003d; Milland, 2001, 

2002). Mozketa puntu hauek ikerketa askotan elementu zentralak eta azalaldekoak 

95

96 


bereizteko nahikoa izan direnez eta gainera, test estatistiko egokiren faltan, gure 

kasuan, % 70eko mozketa puntua erabiliko da. Hau da, Chi 2 moduko indize 

estatistiko batekin “Beharbada Ez” eta “Ziur asko Ez” erantzunen proportzioa, 

zorizko esleipen batetik desberdintzen diren elementuak zentraltzat joko lirateke 

(Moliner, 1995), hau da 50/50 banaketa batetik desberdintzen direnak. Zalantzan 

jartzen den elementuaren errefusapen maila, % 100eko teorikoarekin konparatu 

beharra dago eta Chi 2 formulan, zatikizuna 0-rekin burutu beharko genuke (Milland, 

2001). Bestalde, zenbait autorek lortutako errefusapen portzentajea % 100 

errefusapen teorikoarekin konparatzen dute, banaketen konparaketarako 

Kolmogorov-Smirnov-en testa erabiliaz (Moliner eta Vidal, 2003; Rateau, 2002). Test 

honek, distantzia maximo bat kalkulatzen du, partehartzaile kopuruaren eta 

esanguratsutasun mailaren arabera aldakorra dena. Rateau-ren lanean adibidez, item 

bat zentraltzat jotzeko % 80ko errefusapen maila batekin nahikoa da (n = 48 eta 

.05eko esanguratsutasunarekin). Test honek, talde handiekin aplikatzerakoan, gero 

eta errefusapen maila altuagoa eskatzen du. Hau da, 125eko pertsona talde batean 

adibidez, esanguratsutasun maila .05ean mantenduz, % 88ko errefusapena beharko 

litzateke itema zentraltzat jotzeko. Harreman sinboliko baten existentzia 

identifikatzeko dauden arazoen aurrean beraz, gure ikerketan errefusapen 

galdesorten datuen azterketarako % 70eko errefusapen maila erabili da. 

3. PROZEDURA ETA PARTEHARTZAILEAK 

Langabeziaren aurrean gazteak bereziki kalteberak agertzen dira eta are 

gehiago emakume gazteen kasuan, oraindik ere ematen den lanaren banaketa 

sexuala dela eta. Gure ikerketan, lanbide heziketako ikasketak jarraitzen dituzten 

gazteek (emakumezkoak eta gizonezkoak) langabezia nola irudikatzen duten aztertu 

nahi izan da, bereziki emakumeen langabeziaren aurrean dituzten iritzi eta 

pentsamoldeak jasotzearren. Era berean, ikerketa honetan bi Estatu desberdinetako 

ikasleek langabeziaren inguruan duten irudikapena aztertu da. Batetik, Frantziako 

Estatuari loturik bi talde dauzkagu, Aix-en-Provence eta Baiona eta Bidarteko 

ikasleak (aurrerantzean Baiona-Bidart taldea) eta bestetik, Espainiako Estatuari 

loturik, talde bat Irungo ikasleekin.


Aix-en-Provence-ko datuak, 2000. urteko maiatzean jaso ziren eta Institut 

Universitaire de Technologie (IUT) zentroko 124 ikaslek parte hartu zuten (56 

emakumezko eta 68 gizonezko, 18-25 adin-artekoak, adinaren batez bestekoa 20,4 

izanik). Irungo datuak, 2004. urteko otsailean jaso ziren eta Irungo lanbide heziketa 

ematen den hiru ikasketa zentro ezberdinetako 274 ikaslek parte hartu zuten, (125 

emakumezko eta 148 gizonezko, -1 identifikatu gabe-, 17-29 adin tartekoak, adinaren 

batez bestekoa 20,7koa izanik), zehazki, La Salle, Bidasoa eta Plaiaundi 

ikastetxeetakoak. Baiona-Bidarteko datuak, 2005. urteko otsailean jaso ziren eta 252 

ikaslek parte hartu zuten (111 emakumezko eta 141 gizonezko, 18-25 adin tartekoak, 

adinaren batez bestekoa, 20,8koa izanik), zehazki École Supérieure des Technologies 

Industrielles (ESTIA, Bidarten), Institut Universitaire de Technologie (IUT, Baionan) 

eta École de Gestion et de Commerce (EGC, Baionan) zentroetakoak. 

Hiru taldeetan, datuak lortzeko galdesortak erabili ziren. Ikasleei, 

langabeziaren inguruko ikerketa bat burutzen ari ginela esan ondoren, beren 

borondatezko partaidetza eskertu zen, anonimotasuna bermatzearekin batera. 

Galdesortaz gain, azken orrialde batetan partehartzaileen inguruko hainbat 

informazio jaso ziren: sexua, adina, ikasketa maila, aitaren okupazioa eta amaren 

okupazioa. Galdesortak, klase ordutan banatuak izan dira. Galdesortak betetzeko 

ikasleek eman duten batez besteko denbora desberdina izan da. Aix-en Provence-ko 

ikasleek ordu bete inguru eman duten bitartean, Baiona-Bidarteko eta Irungo 

ikasleek 40 minutu inguru eman dituzte, galdesortaren luzera ezberdina dela eta 

(ikus lanabesa atalean, 4.2.puntua). 

4. LANABESA 

Ikerketetan erabilitako lanabesa, langabeziaren irudikapen sozialaren 

inguruko informazioa jasotzea zuen helburu eta zehazki langabezia orokorraren, 

langabezia femeninoaren eta maskulinoaren inguruko informazioa. Ondoren, 

erabilitako bi galdesorta motak eta galdesorten atal ezberdinak azalduko dira. 

97

98 


4.1. LANABESA OSATZEN DUTEN ATALAK: 

Erabilitako galdesorta, datuak jasotzeko teknikei dagokienez hiru ataletan 

banatzen da, gogora-ekartzeko galderak, karakterizazio galderak eta errefusapen 

galderak. Hiru teknika hauez gain, sistema arauemailea aztertzeko, karakterizazioko 

galderetan ordezkapen teknika erabili da. 

4.1.1. Gogora-ekartzeko galderak: 

Hiru gogora-ekartzeko galdera planteatu dira: langabezia orokorra, 

langabezia femeninoa eta langabezia maskulinoari buruz. 

Langabezia orokorraren kasuan adibidez honako galdera hau egin zaie: 

Zein hitz edo eta espresio datorkizu gogora langabezia hitzaren aurrean? (eman 

itzazu 4tik 8ra bitarteko erantzun). 

Teknika honekin, ikerketa objektuaren inguruko edukia jasotzeaz gain, gune 

zentralekoak izan daitezkeen elementuak identifikatzeko aukera eskaintzen du (ikus 

metodologia atalean, 2.1. puntua). 

4.1.2. Karakterizazio galdesortak 

Hiru karakterizazio galdesorta klasiko erabili dira: langabezia orokorrari, 

langabezia maskulinoari eta langabezia femeninoari buruz. Bestalde, langabezia 

maskulinoaren eta femeninoaren kasuan, ikasleei bi erreferenteen lekuan jarrita 

erantzutea eskatu zaie, ordezkapen teknika erabiliaz. Langabezia maskulinoaren 

kasuan, ikasleei Ugazaba eta Sindikalista baten lekuan jarrita erantzutea eskatu zaie 

eta langabezia femeninoaren kasuan, Ugazaba eta Feminista baten lekuan jarrita 

erantzutea (Aix-en-Provence-ko ikasleei, ordezkapen teknika langabezia 

femeninoaren kasuan soilik eskatu zaie. Galdesorta moten inguruko informazio 

zehatzagoa, ikus metodologia ataleko 4.2 puntuan). 

Karakterizazio-galdesorta bakoitzean 15 item daude eta honakoak dira: 

“Diploma gabezia”, “Bazterketa soziala”, “Bikotean tentsioak sor ditzake”, 

“Estutasuna, estresa sortzen du”, “Ezkutuko lana”, “Lagunak galdu”, “Haurrak


aztora ditzake”, “Norbere burua zalantzan jarri”, “Esperientzia falta”, “Arazo 

ekonomikoak”, “Gurasoak haurrentzako erreferente izateari uzten diote”, “Asistitu 

estatusa”, “Lanbide berrietara egokitzeko zailtasuna”, “Lan bilakuntzarako 

motibazio eskasa”, “Edozein lan onartu”. Karakterizazio galdesorta bakoitzean, 

ikasleei lehendabizi, ikerketa objektua gehien ezaugarritzen duten bost item 

aukeratzea eskatzen zaie (+ batekin markatuz) eta ondoren ikerketa objektua 

ezaugarritzen ez duten beste bost item aukeratzea (- batekin markatuz). 

zaie: 

Langabezia femeninoaren kasuan adibidez honako galdesorta planteatzen 

Langabezia femeninoari buruzko ondoko proposamenetatik, 

Aukera itzazu langabezia femeninoa gehien ezaugarritzen duten 5 proposamen 

(+batez marka itzazu) 

Ondoren, aukera itzazu langabezia femeninoa ezaugarritzen ez duten 5 

proposamen (-batez marka itzazu) 

1. Diplama gabezia 

2-Bazterketa soziala 

3-Bikotean tentsioak sor ditzake 

4-Estutasuna, estresa sortzen du 

5-Ezkutuko lana 

6-Lagunak galdu 

7-Seme-alabak perturba ditzake 

8-Norbere burua zalantzan jarri 

9-Esperientzia falta 

10-Arazo ekonomikoak 

11-Amak seme-alabentzako erreferentzia izateari uzten dio 

12-Asistitu estatusa 

13-Lanbide berrietara egokitzeko zailtasunak 

14-Lan bilakuntzarako motibazio eskasa 

15-Edozein lan onartu 

5 karakteristikoenak 5 ez karakteristikoenak 

dira : dira : 

99

100 


Karakterizazio galdesorta klasikoekin langabezia orokorraren, langabezia 

maskulinoaren eta langabezia femeninoaren elementu ezaugarritsuenak identifikatu 

nahi dira. Erreferenteen bidezko karakterizazio galdesortekin ordea, helburua 

sistema arauemailearen azterketa da. 

4.1.3. Errefusapen galdesortak 

Sei errefusapen galdesorta planteatu dira, hiru gizon protagonistarekin eta 

beste hiru, emakume protagonistarekin. Zentraltasunaren kontrola honako hiru 

elementuekin burutu da: arazo ekonomikoak, bazterketa soziala eta enpleguaren 

bilakuntza. Hiru elementu hauen zentraltasuna sei estatus ezberdinetan neurtu da: 

elbarria, langabetua, familiaburua, 50 urte goragoko langabetua, jabea, 

etxekoandrea/etxekogizona. Gure kasuan, bereziki interesatzen zaigun estatusa 

langabetuarena da. 

Teknika hau ondorengo printzipioan oinarritzen da: gune zentraleko 

elementuak, esanahiaren erregulatzaile eta antolatzaileak diren bezala, 

negoziaezinak dira. Hau da, irudikapenak bere esanahia galdu ez dezan, ezin 

daitezke irudikapen objektutik banandu. 

Partehartzaileei irudikapen objektuarekiko deskribapen zalantzagarria 

aurkezten zaie, “Induction par scenario ambigu” izenekoa (Moliner, 1993, 1994), 

beren inferentzi prozesuak, uste-sistemak bultzatuaz eta, era berean, egiaztatu nahi 

izan dugun elementuaren agerikotasuna ezabatzeko, ukapen bikoitza erabili da. 

Partehartzaileei proposatzen zaien eszenatokia honakoa da (gizon 

protagonista baten kasuan):


XXX jaunak ez du jarduera ordaindurik, ez du ordutegi bat bete behar eta ez da 

“sozialki baztertua” sentitzen (berdin, “arazo ekonomikoak” eta “enpleguaren bilakuntza” 

itemekin). 

Elbarria 

Langabetua 

Zure ustez, nor da XXX jauna? 

Seme-alabak bere kargu dauzkan 

gizona 

50 urte gorako langabetua 

Jabea 

Etxeko-gizona 

Ziur asko 

Bai 

Beharbada 

Bai 

Beharbada 

Ez 

Ziur asko 

Ez 

Erantzun negatiboek zalantzan jarritako elementua (kasu honetan bazterketa 

soziala) estatus horri dagokiola esan nahiko luke. Zehazkiago, Vergès-en arabera 

(2001), “Beharbada Ez” eta “Ziur asko Ez” laukietan erantzunen % 70a baino gehiago 

kontzentratzen bada kuestionatutako itemaren zentraltasuna konfirmatzen da. 

4.2. GALDESORTA MOTAK: 

Diseinu aldetik bi galdesorta mota erabili dira. Bata subjektu-barnekoa eta 

bestea subjektu-artekoa. Subjektu-barneko galdesorta (aurrerantzean 1. Galdesorta) 

Aix-en-Provence-ko ikasleekin erabili da eta subjektu-arteko galdesorta 

(aurrerantzean 2. Galdesorta) Irungo eta Baiona-Bidarteko ikasleekin. 

1. Galdesortan partehartzaileek galdera guztiak erantzun behar izan zituzten, 

langabezia orokorrari buruz, langabezia femeninoari buruz eta langabezia 

maskulinoari buruz (azken bi hauen ordena zoriz kontrolatua izan da) eta 2. 

Galdesortan, partehartzaile batzuk langabezia orokorrari buruz eta langabezia 

femeninoari buruz erantzun behar izan zuten bitartean beste batzuk langabezia 

orokorrari buruz eta langabezia maskulinoari buruz erantzun behar izan zuten 

(azken galdesorta honen bi modalitateen banaketa zorizkoa izan da). 

101

ikustera: 

102 


Goazen bada, 1. Galdesortaren eta 2. Galdesortaren ezaugarriak zehazkiago 

1. Galdesorta 

1. Galdesortak bi modalitate aurkezten ditu, A. eredua eta B. eredua. Bi 

ereduetan galdera berdinak daude, baina galderak aurkezteko ordena desberdina da. 

Bi kasuetan lehendabizi langabezia orokorraren inguruko galdera planteatzen da eta 

ondoren, langabezia maskulinoari buruz edota langabezia femeninori buruz. A. 

ereduan lehendabizi langabezia femeninoari buruzko galdera erantzun behar dute 

eta ondoren langabezia maskulinoaren inguruko galdera. B. ereduan, alderantziz, 

langabezia orokorraren galdera ondoren, langabezia maskulinoaren inguruko 

galdera erantzun behar dute eta azkenik langabezia femeninoaren inguruko galdera. 

Behin galderen ordena azalduta, galdesorta osatzen duten hiru atalak 

azalduko dira. Lehenengo atalean hiru gogora-ekartzeko galdera daude, langabezia 

orokorra, langabezia femeninoa eta langabezia maskulinoari buruz. Bigarren atalean, 

bost karakterizazio galdera daude, hiru karakterizazio galdesorta “klasiko”, 

langabezia orokorrari, langabezia femeninoari eta langabezia maskulinoari buruz eta 

bi galdesorta ordezkapen teknikarekin, langabezia femeninoari buruz (A. ereduan 

lehenengo Feminista eta gero Ugazabaren lekuan jarrita eta B. ereduan lehenengo 

Ugazaba eta gero Feminista baten lekuan jarrita). Hirugarren atalean sei errefusapen 

galdesorta daude, hiru emakume protagonistarekin eta beste hiru gizon 

protagonistarekin. Zentraltasunaren kontrola honako itemetan egin da: arazo 

ekonomikoak, bazterketa soziala eta enpleguaren bilakuntza. 

2. Galdesorta 

2. Galdesortak bi modalitate aurkezten ditu, eredu femeninoa (aurrerantzean 

F. eredua) eta eredu maskulinoa (M. eredua). 

F. ereduan bi gogora-ekartzeko galdera planteatu dira, bata langabezia 

orokorrari buruz eta bestea langabezia femeninoari buruz. Lau karakterizazio 

galdesorta, bi galdesorta klasiko, langabezia orokorrari eta langabezia femeninoari 

buruz eta bi karakterizazio galdera ordezkapen teknikarekin, langabezia femeninoari 

buruz (Ugazabaren lekuan jarrita eta Feminista baten lekuan jarrita). Azkenik, hiru


errefusapen galdesorta planteatu dira emakume protagonistarekin. Zentraltasunaren 

kontrola honako itemetan burutu da: arazo ekonomikoak, bazterketa soziala eta 

enpleguaren bilakuntza. 

M. ereduan bi gogora-ekartzeko galdera planteatu dira, bata langabezia 

orokorrari buruz eta bestea langabezia maskulinoari buruz. Lau karakterizazio 

galdesorta, bi galdesorta klasiko, langabezia orokorrari eta langabezia maskulinoari 

buruz eta bi karakterizazio galdera ordezkapen teknikarekin, langabezia 

maskulinoari buruz (Ugazabaren lekuan jarrita eta Sindikalista baten lekuan jarrita). 

Azkenik, hiru errefusapen galdesorta planteatu dira gizon protagonistarekin. 

Zentraltasunaren kontrola honako itemekin egin da: arazo ekonomikoak, bazterketa 

soziala eta enpleguaren bilakuntza. 

103

IKERKETAREN EMAITZAK

IV. IKERKETAREN EMAITZAK 

1. Sarrera 

Ondoko orrialdeetan aurrera eramandako ikerketaren emaitzak azalduko 

dira. Horretarako, ikerketan erabilitako teknika ezberdinekin lortutako datuak atalka 

aurkeztuko dira. Lehenik, gogora-ekartzeko galderen emaitzak, ondoren, 

karakterizazioko galdesorten emaitzak eta azkenik, errefusapen galdesorten 

emaitzak. 

Atal bakoitzean, hiru taldeetan lortutako emaitzak aurkeztuko dira, lehenik, 

Aix-en-Provence-ko ikasleekin lortutakoak, bigarrenik, Baiona-Bidarteko ikasleekin 

lortutakoak eta hirugarrenik, Irungo ikasleekin lortutakoak. Talde bakoitzaren 

kasuan hasieran langabezia orokorrari dagozkion datuak azalduko dira 

(Errefusapenaren kasuan izan ezik, hauetan soilik langabezia femeninoari eta 

maskulinoari buruzko galderak egin baitira), ondoren, langabezia maskulinoaren 

kasuan lortutakoak eta azkenik, langabezia femeninoaren kasuan lortutakoak. 

Talde bakoitzean lortutako emaitzak aurkeztu ondoren, gizonezkoek eta 

emakumezkoek emandako erantzunen arteko konparazioa aurkeztuko da eta 

azkenik, atal bakoitzaren bukaeran, herrialdeen arteko konparaketa egingo da. 

2. GOGORA-EKARTZEKO GALDERAK 

2.1. SARRERA ETA HELBURU ZEHATZAK 

Asoziazio askeko teknika honekin, langabeziaren inguruko edukia bi 

mailatan jaso da: langabezia orokorrean eta langabetu baten kasuan, langabetua 

gizona izanik edota emakumea izanik. Informazio hau lortzeko, hiru gogora- 

ekartzeko galdera planteatu dira, langabezia orokorrari buruz, langabezia 

maskulinoari buruz eta langabezia femeninoari buruz. 

Edukia orokorrean aztertzeaz gain, gune zentralekoak izan daitezkeen 

elementuak identifikatu dira, hauek baitira irudikapenaren esanahia eta zentzua

108 


zehazten dutenak. Honetarako, analisi prototipikoaz baliatu gara (Vergès, 1992; 

Vergès, 1994; Bonnec, Roussiau eta Vergès, 2002), maiztasun handia eta, era berean, 

lehen erantzunetan agertzen diren elementuak ezagutzeko. Bestalde, ikerketa 

objektuaren egitura ezagutzeko elementu antolatzaileak identifikatzeaz gain hitz 

guziekin egindako kategorizazioan oinarritu gara, kategoria ezberdinen arteko 

harremana aztertzeko. 

Ikerketaren lehen hipotesiari jarraiki, langabezia maskulinoa eta langabezia 

femeninoa, biek, langabeziaren irudikapen soziala eratzen dute. Beraz, hiru kasuetan 

(langabezia orokorrean, langabezia maskulinoan eta langabezia femeninoan) 

elementu antolatzaile berak aurkituko ditugunaren hipotesia luzatzen da. 

Bestalde, langabeziaren irudikapen sozialean, ikuskera maskulinoak (lanaren 

sexu banaketak) gune zentrala mugatu eta antolatzen duenez, langabezia 

maskulinoan eta femeninoan elementu antolatzaile berdinak aurkitzeaz gain, 

gizonaren kasua eta emakumearen kasua elkarren artean desberdinduko dituzten 

elementuak aurkituko dira (bigarren hipotesia). 

Gogora-ekartzeko galderen bidez lortutako hitz eta espresioak bi mailatan 

aztertu dira, lehenik, analisi prototipikoa burutu da eta bigarrenik analisi kategoriala 

(Vergès, 1992; Vergès, 1994; Bonnec, Roussiau eta Vergès, 2002). Informazio mota hau 

lantzeko, Vergès-ek sortutako programa informatiko multzoa erabili da, Evoc2003 

(Vergès, 2003a) eta Simi2003 (Vergès, 2003c). 

2.2. ANALISI PROTOTIPIKOA 

Analisi maila honetan, errepikapen maila minimo bat duten hitzak aztertzen 

dira. Analisi honetan hitzen bi informazio gurutzatzen dira, maiztasuna eta batez 

besteko heina. 

Prozedura honen bitartez, ikerketa objektuarekiko edukia jasotzeaz gain, 

ikerketa objektuaren egitura azter daiteke eta gune zentralekoak izan daitezkeen 

elementuak identifikatu ere bai. Atal honetan Aix-en-Provenceko, Irungo eta Baiona- 

Bidarteko datuak aztertuko dira. Talde bakoitzean, lehendabizi langabezia 

orokorraren inguruan ikasleek emandako erantzunak, ondoren langabezia 

maskulinoaren kasuan emandako erantzunak eta azkenik langabezia femeninoaren

IKERKETAREN EMAITZAK 

inguruan emandakoak azalduko dira. Era berean, talde bakoitzean gizonezkoek eta 

emakumezkoek emandako erantzunak konparatuko dira. Hiru taldeen gogora- 

ekartzeko galderen analisi prototipikoa azaldu ondoren, talde arteko erantzunen 

konparaketa burutuko da. 

2.2.1. Aix-en-Provence-ko datuak 

Aix-en-Provence-ko ikasleei hiru gogora ekartzeko galdera egin zaizkie, 

langabezia orokorrari buruz, gizon langabetu bati buruz eta emakume langabetu bati 

buruz. Gogora-ekartzeko hiru galdera hauek 124 ikasleetatik 120 ikaslek (65 

gizonezko eta 55 emakumezko) bete dituzte eta aurkeztutako emaitzak ikasle 

hauekin burututako analisietan oinarritzen dira. 

Langabezia orokorra 

Langabezia orokorraren kasuan, guztira 874 hitz daude, hauetatik 282 hitz 

desberdinak dira. Analisi prototipikorako gogora ekartzeen % 61,9a erabili da, hitzen 

maiztasun minimoa 5ekoa izan delarik. Mozketa puntuak, 12ko erdi-bideko 

maiztasunean (hitz aukeratuenak isolatzeko) eta 3,1eko heinaren batez bestekoan 

ezarri dira. Honela erdibideko maiztasuna eta heinaren batez bestekoa gurutzatzen 

dituen taula lortzen da (ikus 1. Taula). 

1.Taula: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia orokorrari buruzko gogora-ekartzea 

Maiztasuna >= 12 Batez besteko 

heina < 3,1 

RMI 

Difficultés 

Emploi 

Financiers 

pas 

pauvreté 

problèmes 

précarité 

travail 

15 

21 

34 

12 

17 

12 

32 

25 

27 


heina >= 3,1 

ANPE 

allocations 

argent 

exclusion 

galère 

rechercher 

social 

45 

16 

16 

42 

22 

30 

14 

109

110 


Maiztasuna = 3,1 

Baisse 

dépression 

ennuis 

inégalité 

jeunes 

licenciement 

manque 

peur 

politique 

qualification 

rejet 

réinsertion 

salaire 

société 

vie 

Gune zentralekoak izan daitezkeen hitzak ezker-gaineko koadrantean 

kokatzen dira. Hau da, maiztasun handia (12 edo maiztasun altuagokoak) eta hein 

baxua (3,1 baino txikiagoa) aurkezten duten bederatzi hitz daude: “RMI”, 

“difficultés”, “financiers”, “pas”, “pauvreté”, “problèmes”, “précarité” eta “travail”. 

Hitz hauek honako bost dimentsiotan sailkatu dira: 

1. Lanarekiko harremanean, “travail” eta “emploi” hitzak. Orokorrean, bi hitz 

hauek maila berdinean erabiltzen dira, esanahi berdinarekin. Hitz hauek bi 

testuinguru desberdinekin lotzen dira: lana eta enpleguaren pribazioa 

adierazten eta lana eta enpleguaren bilakuntza azpimarratzen. 

2. Zailtasunen dimentsioan, “difficultés” eta “problèmes” hitzak. Langabezian 

egotea egoera zaila bezala definitzen da, maila desberdinetan: pertsonalki, 

familiarentzat, gizartearentzat, ea. Baina batez ere, alderdi ekonomikoa 

nabarmentzen da, “difficultés financières” eta “problèmes dárgent” bezalako 

adierazpenekin. 

3. Dimentsio ekonomikoan, bi maila bereiz daitezke elkarren artean. Batetik, 

zailtasun ekonomikoak, “financiers” hitzarekin (“problemes financiers”, 

“difficultés financières”) eta bestetik, pobreziarekiko harremana, “precarité” 

eta “pauvreté” hitzak. 

5 

9 

5 

7 

10 

8 

11 

5 

5 

5 

5 

6 

6 

8 

5


4. Gabezia dimentsioan, “pas” hitza. Pribazioa, elementu ezberdinekin lotzen 

da. Besteren artean, askotan lanarekin (“pas de travail”, “sans emploi”) eta 

beste zenbaitetan, diruarekin (“pas dárgent”). 

5. Prestazio sozialetan, laguntza ekonomikoekin lotuta “RMI”-a (Revenu 

Minimum dÍnsertion) koka daiteke. 

Langabezia orokorraren kasuan, erdigunea langabeziaren definizio eta 

ondorioen inguruan egituratzen da. Hau da, batetik langabezia enplegurik gabe 

egotea da (“être sans emploi”) eta bestetik, langabezian egoteak zailtasun eta ondorio 

batzuk dakartza (“difficultés”, “problèmes”), batez ere maila ekonomikoan 

(“financiers”, “pauvreté”, “précarité”). Ildo honetatik, langabezian egoteak 

dakartzan ondorio ekonomikoak, gizarteak neurri batean bere gain hartzen ditu, 

gizarteratzeko gutxieneko diru-sarrera bermatuaz (“RMI”). 

azalduko dira: 

Azalaldea 

Azalaldeko datuak, gune zentralean identifikatutako dimentsioei jarraiki 

- Lanarekiko harremanaren barnean bi alor bereiz daitezke, deskriptiboa 

(enplegurik gabe) eta aktiboa (enplegua bilatu). Deskriptiboarekin bat 

datoz periferian azaltzen diren hitz hauek: “chômage”, “inactivité”, 

“licenciement”. Alderdi aktiboarekin lotuta berriz, “rechercher” hitza 

dago bigarren koadrantean kokatua. 

- Zailtasunak dimentsioarekin bat “ennuis” hitza ageri da. 

- Alderdi ekonomikoari lotuta, batetik “argent” eta “salaire” hitzak eta 

bestetik, eskasiari lotuta, “galère” eta “misère” hitzak daude. 

- Gabezia adieraziaz, “sans” eta “perte” hitzak. 

- Prestazio sozialen dimentsiora lotuta, batetik, “allocations” eta 

“indemnités” hitzak daude eta bestetik, sostengu egiturak, “ANPE” 

(Agence Nationale Pour lÉmploi, enplegua gestionatzen duena) eta 

“ASSEDIC” (Association pour lémploi dans líndustrie et le commerce, 

laguntzak gestionatzen dituena). 

111

112 


Bestalde, azalaldean beste zenbait dimentsio azalerazten dituzten hitzak 

daude. Batetik, alderdi sozialen baitan, lehen periferian aurkezten diren “exclusion” 

eta “sociale” hitzak eta bigarren periferian aurkezten diren “rejet”, “réinsertion”, 

“inégalité”, “société” eta “politique” hitzak. Bestetik, alderdi indibidualen 

dimentsioa, “solitude”, “dépression” eta “peur” hitzekin, formazioa, “diplôme” eta 

“qualification” hitzekin eta kategoria sozialen dimentsioa, “jeunes” hitzarekin. 

Langabezia maskulinoa 

Langabezia maskulinoaren kasuan, guztira 950 hitz daude, hauetatik 387 hitz 


maiztasun minimoa 5ekoa izan delarik. Mozketa puntuak, 12ko erdi-bideko 


ezarri dira. Honela erdibideko maiztasuna eta heinaren batez bestekoa 

elkargurutzatzen dituen taula lortzen da (ikus 2. Taula). 

2. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia maskulinoari buruzko gogoraekartzea 


heina < 3,1 

difficultés 

famille 

financiers 

homme 

manque 

problèmes 

précarité 

qualification 

rechercher 

sans 

travail 

31 

27 

13 

14 

13 

19 

12 

15 

21 

17 

15 


heina >= 3,1 

ANPE 

Emploi 

Exclusion 

pas 

Perte 

17 

18 

25 

22 

14


Argent 

Diplôme 

Enfants 

Ennuis 

Expériences 

Plus 

Sociale 

Temps 

Travil-au-noir 

Vie 



baxua (3,1 baino txikiagoa) aurkezten duten hamaika hitz daude: “difficultés”, 

“famille”, “financiers”, “homme”, “manque”, “problèmes”, “précarité”, 

“qualification”, “rechercher”, “sans” eta “travail”. Hitz hauek honako zazpi 

dimentsiotan sailkatu dira: 

1. Lanarekiko harremanean batetik, “travail” hitza dago eta bestetik, lanarekiko 

harremanaren alderdi aktiboa adierazten, “rechercher” hitza. “Travail” hitza, 

batez ere, lanaren pribazioa (“pas de travail”, “sans travail”) eta bilakuntza 

(“recherche du travail”) adierazteko erabiltzen da. 

2. Zailtasunen dimentsioan, “difficultés” eta “problèmes” hitzak, dimentsio 

desberdinekin lotuta daude. Besteak beste, familiarekin, alderdi 

ekonomikoekin eta lanarekin (“problèmes familiaux”, “problèmes dárgent”, 

“difficultés à trouver un travail”, “difficultés financières”). 

3. Dimentsio ekonomikoan, zailtasun ekonomikoei lotuta, “financiers” hitza 

dago (“problemes financiers”, “difficultés financières”) eta era berean, 

eskasiarekin lotuta, “precarité” hitza. 

4. Pribazioaren dimentsioan, “sans” eta “manque” hitzak, alor ezberdinekin 

lotuta daude. Besteak beste, formazioarekin, alderdi indibidualekin, lanarekin 

eta alderdi ekonomikoekin (“sans qualification”, “sans motivation”, “sans 

10 

9 

5 

6 

5 

7 

9 

8 

9 

11 

113

114 


emploi”, “sans argent”, “manque dárgent”, “manque de qualification”). 

5. Kategoria sozialetan, “homme” hitza langabezia bizi duen pertsonari dagokio 

eta planteatu den galderarekin (Quels mots ou expressions vous viennent à 

lésprit quand vous pensez à UN HOMME AU CHÔMAGE?) bat datorren 

hitz errepikakorra kontsidera daiteke. 

6. Dimentsio familiarrean, “famille” hitza dago. Ikasleek emandako 

erantzunetan, batez ere, langabeziaren ondorioz familian eman daitezkeen 

tentsio egoerak azaltzen dira (“problémes dans la famille”, “vie de famille 

difficile”, “conflict dans la famille”, “famille en difficulté”). 

7. Prestakuntza dimentsioan, “qualification” hitza dago, formazioaren faltan 

arreta ipiniaz (“manque de qualification”, “sans qualification”, “aucune 

qualification”, “absence de qualification”). 

Langabezia maskulinoaren kasuan, gune zentrala langabeziaren definizioan, 

langabezian egoteak dakartzan zailtasunetan eta dimentsio familiarrean izan 

ditzakeen eraginetan oinarritzen da. Hau da, gizon langabetu bat, enplegurik gabe 

dagoen eta enplegua bilatzen duen gizona da (“être sans emploi et à la recherche 

dún emploi”). Langabeziak arazo ezberdinak sortzen ditu, batez ere maila 

ekonomikoan eta familiarrean (adibidez, “difficultés díntegration”, “difficultés 

économiques”, “problèmes financiers”, “problèmes familiaux”, “crise familiale”, 

“perturbation familiale”). Bestalde aipagarria da, langabezia maskulinoaren kasuan 

formazio dimentsioak aurkezten duen garrantzia, langabetua hein batean 

formaziorik gabeko pertsona bezala aurkezten delarik. 

Azalaldea 

Azalaldean agertutako hainbat hitz, gune zentralean identifikatu diren sei 

dimentsioekin elkarlotuak daude: 

- Lanarekiko harremanaren barnean “emploi” hitza koka dezakegu, kasu 

honetan ere, “emploi” hitza eta “travail” hitza maila berdinean erabiltzen 

dira. Hitz hauek azaltzen diren testuinguruak, batez ere bi alorrekin 

lotuta daude: lana eta enplegua ez izateari (dimentsio deskriptiboa) eta


lana eta enplegua bilatzeari (dimentsio aktiboa, langabeziari nola aurre 

egin). Lanarekiko harremanaren dimentsio deskriptiboari dagokionez, 

azalaldean hitz hauek daude: “chômage”, “insertion”, “licenciement” eta 

“intérim”. Dimentsio aktiboari dagokionez, beste hitz hauek daude: 

“travail au noir” eta “trouver”. 

- Zailtasunak dimentsioarekin bat “ennuis” hitza dugu. 

- Alderdi ekonomikoari lotuta, “argent” eta “salaire” hitzak ditugu. 

- Gabezia adierazten, beste bi hitz dauzkagu, “pas” eta “perte”. 

- Kategoria sozialetan, “femme” hitza dugu, gizon eta emakumearen 

arteko konparaketaren adierazletzat jo daitekeena. 

- Dimentsio familiarrean, “enfants” hitza dugu. “Enfants” hitza bere 

horretan aipatzeaz gain (“enfants” soilik), “aitaren” erreferentziazko 

irudia kolokan jartzen da (“regard de ses enfants”, “image face aux 

enfants”). 

- Prestakuntza dimentsioarekin bat, “diplome” eta “expérience” hitzak 

daude, prestakuntza faltan arreta ipiniaz (“pas de diplôme”, “sans 

siplôme”, “absence d´éxperience”, “manque déxpérience”). 

Bestalde, azalaldean beste zenbait dimentsio azalerazten dituzten hitzak 

daude. Batetik, alderdi sozialen dimentsioa, lehen periferian agertzen diren 

“exclusion” eta “marginalisation” hitzekin. Bestetik, eskasiari lotuta, “pauvreté” eta 

“SDF” hitzak. Sostengu egiturei lotuta, “ANPE” hitza eta “alcoolisme” eta 

“dépression” hitzekin ondorio indibidualei lotuak. 


Langabezia femeninoaren kasuan, guztira 981 hitz daude, hauetatik 358 hitz 


maiztasun minimoa 5ekoa izan da. Mozketa puntuak, 12ko erdibideko maiztasunean 

(hitz aukeratuenak isolatzeko) eta 3ko heinaren batez bestekoan ezarri dira. Honela 

erdibideko maiztasuna eta heinaren batez bestekoa elkargurutzatzen dituen taula 

lortzen da (ikus 3. Taula). 

115

116 


3. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia femeninoari buruzko gogoraekartzea 


heina < 3 

Difficultés 

Emploi 

Enfants 

Exclusion 

Famille 

Femme 

Femme-au-foyer 

Homme 

Inégalité 

Pas 

Plus 

Problèmes 

Précarité 

Rechercher 

Sans 

26 

19 

34 

22 

15 

25 

29 

12 

16 

22 

30 

23 

14 

17 

13 

Maiztasuna = 12 Batez besteko 

heina >= 3 

Financiers 

Manque 

Travail 

12 

13 

22 

Maiztasuna < 12 Batez besteko 

heina >= 3 

ANPE 

Argent 

Assumer 

Diplôme 

Dépression 

Expérience 

Face 

Motivation 

Occuper 

Perte 

Salaire 

Sociale 

Vie 



baxua (3 baino txikiagoa) aurkezten duten hamabost hitz daude: “difficultés”, 

“emploi”, “enfants”, “exclusion”, “famille”, “femme”, “femme-au-foyer”, “homme”, 

“inégalité”, “pas”, “plus”, “problèmes”, “précarité”, rechercher” eta “sans”. Hitz 

hauek honako zazpi dimentsiotan sailkatu dira: 

1. Lanarekiko harremanean, “emploi” eta “rechercher” hitzak dauzkagu. 

“Emploi” hitza batez ere, enpleguaren bilaketa testuinguruan erabiltzen da 

7 

5 

6 

7 

7 

6 

5 

5 

6 

10 

8 

6 

8


(“rechercher un emploi”, “trouver un emploi”) eta bigarren maila batean 

enpleguaren pribazioa adierazteko (“sans emploi”). 

2. Zailtasunak adierazten, “difficultés” eta “problèmes” hitzak daude. 

“Difficultés” hitza batez ere, emakumeek bereziki topatzen dituzten 

zailtasunekin lotuta dago (“plus de difficultés à trouver un emploi”) eta 

“problemes” hitza batez ere, alderdi ekonomikoekin lotua (“problèmes 

financièrs”, “problèmes dárgent”). 

3. Alderdi ekonomikoan prekaritateari erreferentzia egiten “précarité” hitza 

dago. 

4. Gabezia adierazten, “sans” eta “pas” hitzak ditugu. 

5. Kategoria sozialetan, “homme” eta “femme” hitzak daude. “Femme” hitzak 

langabezia bizi duen pertsonari dagokio eta planteatu den galderarekin bat 

datorren hitz errepikakorra kontsidera daiteke. Bestalde “homme” hitza, 

emakume langabetu baten inguruan galdetzerakoan konparatiboki 

gizonenganako erreferentzia egiten denaren adierazlea da. 

6. Dimentsio familiarrean “famille”, “enfants” eta “femme au foyer” hitzekin, 

emakumearen rol tradizionala azaltzen da. 

7. Alderdi sozialetan, batetik “exclusion” hitza ondorio sozialei erreferentzia 

eginez eta bestetik, “inégalité” hitza emakumeen langabeziaren kausalitate 

soziala azaleraziaz. 

8. Dimentsio deskribatzailean, plus hitza ageri da emakumeen berezitasuna 

nabarmentzen (“plus de difficultés”, “plus fréquent”). 

Langabezia femeninoaren kasuan gune zentrala langabeziaren definizioaren 

inguruan, langabezian egoteak dakartzan zailtasunetan eta dimentsio familiarrean 

oinarritzeaz gain, generoarekiko berezitasunean egituratzen da. Hau da, emakume 

langabetua enplegurik gabe eta enplegu bila dabilen emakumea da eta langabezian 

egoteak zailtasunak dakarzkio. Zailtasun hauek emakumea izanagatik ematen eta 

areagotzen dira (plus de difficultés, inégalité) eta, era berean, emakumea izanagatik 

arintzen dira (esaterako, “cést une femme au foyer”, “peut élever ses enfants”). 

117

118 


Azalaldea 

Gune zentralean identifikatutako zazpi dimentsioak aberasten eta zehazten 

dituzten hitzak azalaldean aurkitu dira. 

- Lanarekiko harremanean, “travail”, “licenciement” eta “trouver” hitzak 

dauzkagu. 

- Zailtasunetan harreta ipintzen, “ennuis” hitza daukagu. 

- Alderdi ekonomikoetan, “salaire” eta “financiers” hitzak. 

- Gabezia adierazten, “manque” eta “perte” hitzak. “Manque” hitza, batez 

ere, formazio ezari lotuta dago, honako espresioekin: “manque de 

qualification”, “manque de diplômes”, “manque d´études”, “manque 

déxperience”. “Perte” hitza bestalde, ondorio indibidualekin lotuta 

dago, honako espresioekin: “perte de repère”, “perte díndependence”, 

“perte de confiance”. 

- Kategoria sozialetan, “jeunes” eta “seule” (une femme seule) hitzak 

daude. 

- Dimentsio familiarrean, “maternité”, “occuper” (“enfants à sóccuper”) 

eta “élever” (“élever ses enfants”) hitzak koka daitezke. 

- Alderdi sozialean, “discrimination” eta “sexisme” hitzak. 

- Alderdi deskribatzailean, “moins” hitza. Hitz honek testuinguru 

ezberdinetan azaltzen da (“salaire en moins”, “moins important”, “moins 

grave”), baina batez ere langabezia femeninoaren larritasun eza 

azpimarratzen du. 

Azalaldean, beste zenbait dimentsiorekin ere lotu daitezkeen hitzak aurkitu 

dira. Prestakuntza dimentsioari lotuak, “qualification”, “diplôme” eta “expérience” 

hitzak daude. Hitz hauek agertzen diren testuinguruek, batez ere, prestakuntza 

gabeziaz dihardute (“manque de qualification”, “sans qualification”, “manque 

déxpérience”, “absence déxperience”, “manque de diplôme”, “sans diplôme”). 

Dimentsio indibidualarekin lotuak, “dépression” eta “motivation” hitzak daude.


- Galderen ordenaren balizko eraginaren azterketa 

Emakumeek eta gizonek, langabezia orokorrean, langabezia maskulinoan eta 

langabezia femeninoan emandako erantzunak konparatu aurretik, estimuluak 

aurkeztutako ordenaren eragina azalduko da. Hau da, Aix-en Provenceko ikasleen 

kasuan bi galdesorta mota daude. Batean ikasleei langabezia orokorrari buruz 

galdetu ostean, langabezia maskulinoari buruzko galdera plazaratzen zaie eta 

azkenik langabezia femeninoari buruz. Beste galdesortan ordea, langabezia 

orokorrari buruzko galdera planteatu ostean, langabezia femeninoari buruz 

galdetzen zaie eta azkenik langabezia maskulinoari buruz. Beraz, galdetzeko 

ordenaren eragina kontrolatzeko, batetik lehendabizi langabezia maskulinoari buruz 

erantzun dutenak, bigarren maila batean langabezia maskulinoari buruz erantzun 

dutenekin konparatu dira eta bestetik, lehendabizi langabezia femeninoari buruz 

erantzun dutenak, bigarren maila batean langabezia femeninoari buruz erantzun 

dutenekin konparatu dira. Honetarako hiztegiaren konparaketa burutu da, Complex 

programaren bidez (Vergès, 2003a). 

Orokorrean esan beharra dago ez dela galdera aurkezteko ordenaren efektu 

nabaririk topatu, ez langabezia maskulinoaren kasuan ez eta langabezia 

femeninoaren kausan. Hala ere, aurkitutako zenbait xehetasun ondoan aurkezten 

dira: 

Langabezia maskulinoari dagokionez, ikasleek behintzat 5 aldiz 

errepikatutako hitzak konparatuz, “ANPE” hitza soilik agertzen da maizago aipatua, 

langabezia maskulinoari buruz bigarren maila batetan erantzuten duten ikasleen 

artean, hau da, langabezia femeninoari buruzko galdera erantzun ondoren. Lehenik 

langabezia maskulinoari buruzko galdera erantzuten duten ikasleek, “ANPE” hitza 5 

aldiz aipatzen duten bitartean, bigarren maila batetan erantzuten dutenek, 12 aldiz 

aipatzen dute (Student t (950) = 1. 70; p < .10). 

Langabezia femeninoari dagokionez, ikasleek behintzat 5 aldiz 

errepikatutako hitzak konparatuz, “plus” eta “rechercher” hitzak maizago aipatuak 

dira langabezia femeninoari buruz lehendabizi erantzuten duten ikasleetan. “Plus” 

hitzaren kasuan, lehenik langabezia femeninoari buruz erantzuten duten ikasleak 19 

aldiz aipatzen duten bitartean, bigarren maila batetan erantzuten duten ikasleek, 11 

119

120 


aldiz aipatzen dute (Student t (981) = 1. 92; p < .10). “Rechercher” hitzari dagokionez, 

lehenik langabezia femeninoari buruz erantzuten duten ikasleek 12 aldiz aipatzen 

duten bitartean, bigarren maila batetan erantzuten duten ikasleek, 5 aldiz aipatzen 

dute (Student t (981) = 2. 04; p < .10). 


konparaketa 

Maiztasun eta heinaren araberako hitzen analisia, ez da egokia suertatzen 

populazioaren banaketaren ondorioz ematen den datu murrizketarengatik. Hau dela 

eta, gogora ekartzeko hiru galderetan emakumezkoek eta gizonezkoak erabili duten 

hiztegia konparatu dugu, Complex programaren bidez (Vergès, 2003a). 

Langabezia orokorraren kasuan emakumeek eta gizonek bost aldiz behintzat 

errepikatutako hiztegi komuna konparatuz (espezifizitateen kalkulua, Vergès 2003), 

“emploi” eta “recherher” hitzak emakumeek gehiagotan erabiltzen dituzte. “Emploi” 

hitza emakumezkoek 21 aldiz erabiltzen dute eta gizonezkoek 13 aldiz (Student t 

(872) = 1. 86; p < .10) eta “rechercher” hitza emakumezkoek 19 aldiz erabiltzen dute 

eta gizonezkoek 11 aldiz (Student t (872) = 1. 92; p < .10). 

Langabezia maskulinoaren kasuan emakumeek eta gizonek bost aldiz 

behintzat errepikatutako hiztegi komuna konparatuz, “difficultés” hitza gizonezkoek 

gehiagotan erabiltzen dute. Gizonekoen 20 aldiz aipatu dute eta emakumezkoek 11 

aldiz (Student t (948) = 1. 32; p < .10). 

Langabezia femeninoaren kasuan emakumeek eta gizonek bost aldiz 

behintzat errepikatutako hiztegi komuna konparatuz, “plus” eta “rechercher” hitzak 

emakumezkoek gehiagotan erabiltzen dituzte. Plus hitza emakumezkoek 19 aldiz 

erabili dute eta gizonezkoek 11 aldiz (Student t (979) = 1. 92; p < .10) eta “rechercher” 

hitza emakumezkoek 12 aldiz erabili dute eta gizonezkoek 5 aldiz (Student t (979) = 

2. 04; p < .10). 

Orokorrean esan daiteke gizonek eta emakumeek emandako erantzunak 

antzekoak direla, naiz eta emakumezkoek langabeziaren alderdi aktiboa azpimarratu 

(bai langabezia orokorraren kasuan bai eta langabezia femeninoaren kasuan). 

Bestalde, emakumezkoak langabezia femeninoaren espezifikotasuna nabarmentzen


duten bitartean (“plus de difficultés”, “plus fréquent”), gizonezkoek langabezia 

maskulinoaren kasuan zailtasunak nabarmentzen dituzte (“difficultés financières”, 

“difficultés díntegration”). 

Laburbilduz, Aix-en-Provenceko ikasleek hiru gogora-ekartzeko galderen 

aurrean emandako erantzunak elementu eta dimentsio partekatuak azalerazten 

dituzte hiru objektuetan, langabezia orokorrean, langabezia maskulinoan eta 

langabezia femeninoan. Hiruretan langabezia, lanarekiko harremanean eta dakartzan 

zailtasunetan, batez ere dimentsio ekonomikoan, egituratzen da. 

Langabezia, enplegurik gabe egotea da eta horrek dakartzan zailtasun eta 

ondorio ekonomikoekin. Langabezia maskulinoak maila zehatzean kokatzen du 

langabeziaren irudikapena. Hau da, langabeziaren arazoa gizonaren egoera 

konkretuan kokatzen da. Honela, langabezia maskulinoaren kasuan, langabezia 

orokorrean aipatutako dimentsioez gain, dimentsio familiarrak eta prestakuntzaren 

atalak leku berezia betetzen dute. Hau da, gizon langabetuaren kasuan, enplegurik 

gabe eta zailtasun ekonomikoak dauzkan gizona izateaz gain, batetik, egoerarekiko 

duen ardura indibiduala azalerazten da, enplegua bilatu behar du eta formazio ezan 

arreta ipintzen da eta bestetik, bere egoerak familian ere eragina duela adierazten da. 

Langabezia femeninoaren kasuan, hasieran aipatutako dimentsio berdinak topatzen 

ditugu, lanarekiko harremana eta zailtasun eta ondorio ekonomikoak. Era berean, 

langabezia maskulinoaren kasuan bezala, enpleguaren bilakuntzak zentraltasuna 

irabazten du. Hala ere, langabezia femeninoaren espezifikotasuna nabarmentzen da, 

bai dimentsio familiarrean bai eta alderdi sozialetan ere. Dimentsio familiarrean 

adibidez, estereotipo tradizionalei jarraiki, ez da, gizonezkoen kasuan bezala, 

ondorio familiarretan azentua ipintzen, baizik eta emakume batek tradizionalki 

familiaren barnean izan duen paper eta betebeharretan (“femme au foyer”, “élever 

ses enfants”). Bestalde, alderdi sozialei dagokienez, emakumeek gizartean eta 

bereziki lan munduan jasaten duten egoera diskriminatzailea azaltzen da 

(“inégalité”). 

121

122 


2.2.2. Baiona-Bidarteko datuak 

Gogora-ekartzeko bi galderak (langabezia orokorra eta langabezia 

maskulinoa edo langabezia femeninoa) 252 ikasleetatik 231 ikaslek (129 gizonezko 

eta 102 emakumezko) bete dituzte eta aurkeztutako emaitzak ikasle hauekin 

burututako analisietan oinarritzen dira. 


Langabezia orokorraren kasuan, 231 ikaslek (129 gizonezko eta 102 

emakumezko) emandako erantzunetan guztira 1719 hitz daude, hauetatik 432 hitz 

desberdinak dira. Analisi prototipikorako gogora ekartzeen % 68,4a erabili da, 

aztertuko diren hitzen maiztasun minimoa 5ekoa izan delarik. Mozketa puntuak, 

27ko erdi-bideko maiztasunean (hitz aukeratuenak isolatzeko) eta 3,1eko heinaren 

batez bestekoan ezarri dira. Honela erdibideko maiztasuna eta heinaren batez 

bestekoa gurutzatzen dituen taula lortzen da (ikus 4. Taula). 

4. Taula: Baiona-Bidarteko taldean langabezia orokorrari buruzko gogora-ekartzea 


heina < 3,1 

Argent 

56 

Difficultés 

70 

Emploi 

68 

Financiers 

30 

Manque 

37 

Pas 

77 

Problèmes 

40 

Précarieté 

43 

Rechercher 

64 

Travail 

68 


heina >= 3,1 

ANPE 

54 

RMI 

31 

Exclusion 

27 

Sociale 

27


Aides 

Allocations 

Beaucoup 

Chômade 

Durée 

Famille 

Feignant 

Formation 

Libre 

Licenciement 

Longe 

Monde 

Motivation 

Perte 

Plus 

Rejet 

Rémunération 

Société 

Stress 

Temps 

Tristesse 

Trouver 

Vie 

Volonté 

Économie 



baxua (3,1 baino txikiagoa) aurkezten duten hamar hitz daude: “argent”, 

“difficultés”, “emploi”, “financiers”, “manque”, “pas”, “problèmes”, “précarité”, 

“rechercher” eta “travail”. Hitz hauek honako lau dimentsiotan sailkatu dira: 

1. Lanarekiko harremanean, “travail” eta “emploi” hitzak daude. Orokorrean, bi 

hitz hauek maila berdinean erabiltzen dira, esanahi berdinarekin. Hitz hauek 

azaltzen diren testuinguruak, batez ere bi egoerekin lotuta daude. Batetik, 

lana eta enplegua ez izatearekin eta bestetik, lana eta enplegua bilatzearekin. 

Lanaren alderdi aktiboak kasu honetan zentraltasuna hartzen du, 

“rechercher” hitza lehen koadrantean kokatzen delarik. 

7 

19 

6 

14 

5 

13 

7 

8 

10 

9 

5 

5 

10 

17 

11 

8 

8 

8 

11 

14 

7 

12 

16 

6 

8 

123

124 


2. Zailtasunen dimentsioa azaleraziz, “difficultés” eta “problèmes” hitzak 

daude. Langabezia, egoera zailtzat definitzen da, maila desberdinetan. Baina 

batez ere, alderdi ekonomikoa nabarmentzen da, “difficultés financières” eta 

“problèmes dárgent” bezalako adierazpenekin. 

3. Dimentsio ekonomikoan, bi maila bereiz daitezke. Batetik, zailtasun 

ekonomikoak, “financiers” eta “argent” hitzekin (“problemes financiers”, 

“difficultés financières”, “pas dárgent”, “manque dárgent”) eta bestetik, 

pobreziarekiko lotura egiten da, “precarité” hitzarekin. 

4. Pribazioaren dimentsioan, “pas” eta “manque” hitzak daude. Pribazioa 

elementu ezberdinekin lotzen da. Besteren artean, lanarekin (“pas de 

travail”,) diruarekin (“pas dárgent”, “manque dárgent”) eta alderdi 

indibidualekin (“manque de motivation”). 

Langabezia orokorraren kasuan, gunea langabeziaren definizio 

instituzionalean eta suposatzen dituen arazo eta ondorioen inguruan egituratzen da. 

Hau da, batetik langabezia enplegurik gabe egotea da (“être sans emploi”) eta 

enpleguaren bilakuntza suposatzen du (“à la recherche dún emploi”) eta bestetik, 

langabezian egoteak zailtasun eta ondorio batzuk dakartza, maila ekonomikoan 

batik bat. 

Azalaldea 

Azalaldean daude hainbat hitz gune zentralean identifikatutako lau 

dimentsioekin bat egiten dute: 

- Lanarekiko harremanaren barnean, alderdi deskribatzailea aberasten hitz 

hauek daude: “chômage”, “chômeur”, “activité”, “inactivité”, “inactif”, 

“licenciement”. Lanaren alderdi aktiboa nabarmenduz, berriz, “trouver” 

hitza dago. 

- Zailtasunen dimentsioarekin bat, “ennuis” hitza ageri da. 

- Alderdi ekonomikoaren barnean, batetik “revenu”, “rémunération” eta 

“salaire” hitzak dauzkagu eta bestetik eskasian arreta ipiniaz, “galère”, 

“pauvreté” eta “misère” hitzak.


- Gabezia adieraziaz, “sans” eta “perte” hitzak daude. 

Dimentsio hauetaz gain, azalaldean beste bi dimentsio dira aipagarri. Lehena, 

prestazio sozialekin lotua, “ANPE”, “RMI”, “ASSEDIC”, “aides” eta “allocations” 

hitzak. Bigarrena, dimentsio soziala azalerazten dituzten hitzak. Batetik, ondorio 

sozialei dagozkionak, “exclusion”, “social” eta “rejet” hitzekin eta bestetik, zergati 

sozialei dagozkionak, “société” eta “économie” hitzekin. 

Bestalde, azalaldean beste zenbait dimentsio ere azaltzen dira. Alderdi 

indibidualak, “motivation”, “volonté”, “solitude”, “dépression”, “tristesse” eta 

“stress” hitzekin, prestakuntza, “formation” hitzarekin, kategoria sozialak, “jeunes” 

hitzarekin eta dimentsio familiarra, “famille” hitzarekin. 


Langabezia maskulinoaren kasuan, 108 ikaslek (62 gizonezko eta 46 



maiztasun minimoa 5ekoa ezarri delarik. Mozketa puntuak, 10ko erdi-bideko 


ezarri da. Honela erdibideko maiztasuna eta heinaren batez bestekoa 


5. Taula: Baiona-Bidarteko taldean langabezia maskulinoari buruzko gogoraekartzea 


heina < 2,8 

Difficultés 

Emploi 

Famille 

Pas 

Problèmes 

Sans 

Travail 

22 

19 

25 

26 

18 

11 

14 


heina >= 2,8 

Manque 

Motivation 

Rechercher 

15 

13 

19 

125

126 



Argent 

Diplôme 

Ennuis 

Fierté 

Homme 

Honte 

Perte 

Peur 

Précarité 

Qualification 

Sentiment 

Soi 

Stress 

Vie 



baxua (2,8 baino txikiagoa) aurkezten duten zazpi hitz daude: “difficultés”, 

“emploi”, “famille”, “pas”, “problèmes”, “sans” eta “travail”. Hitz hauek honako lau 


1. Lanarekiko harremanean, “travail” eta “emploi” hitzak. Travail eta emploi 

hitzak, batez ere, lanaren pribazioa (pas de travail, sans emploi) eta 

bilakuntza (rechercher du travail, rechercher un emploi) adierazteko 

erabiltzen dira. 

2. Zailtasunen dimentsioa azalerazten, “difficultés” eta “problèmes” hitzak 

daude. Zailtasunen dimentsio hau alor ezberdinetan isladatzen delarik 

(“problèmes pour la vie familiale”, “problèmes financiers”, “difficultés 

financières”, “difficultés dans la famille”). 

3. Pribazioaren dimentsioa alor ezberdinetan nabarmentzen, “pas” eta “sans” 

hitzak ageri dira (“sans diplôme”, “sans emploi”, “sans argent”, “pas 

dárgent”, “pas de travail”, “pas de motivation”). 

4. Dimentsio familiarra azalerazten, “famille” hitza dago. Ikasleek emandako 

erantzunetan, batez ere familian bizi daitezkeen zailtasunekin harremana 

10 

9 

5 

5 

8 

8 

10 

5 

7 

5 

5 

5 

6 

6


egiten da (“famille pauvre”, difficultés dans la famille”) eta era berean 

familian gizonak jokatzen duen paper tradizionalarekin (“père-de-famille”, 

“famille à nourrir”, “subvenir aux besoin de sa familla”, “responsable de sa 

famille”). 



ditzakeen eraginetan oinarritzen da. Hau da, gizon langabetua, enplegurik gabe 

dagoen gizona da (“sans emploi”) eta langabezian egoteak alor desberdinetan 

zailtasunak dakarzkio, maila ekonomikoan eta familiarrean batez ere. 

Azalaldea 

Azalaldean daude hainbat hitz gune zentralean identifikatu diren lau 

dimentsioekin elkarlotuak daude: 

- Lanarekiko harremanaren barnean alderdi aktiboa adierazten, 

“rechercher” eta “trouver” hitzak daude. Esan beharra dago, bi hitz 

hauek elkartu ezkero dimentsio honek zentraltasunean irabazten duela 

eta beraz irudikapenean joka dezakeen oinarrizko papera kontutan 

hartzekoa da. 

- Zailtasunak dimentsioan, batetik “ennuis” hitza eta bestetik, alderdi 

ekonomikoarekin lotuta “argent”, “financiers” eta “précarité” hitzak 

daude. 

- Gabezia adierazten duten beste bi hitz ere daude, “manque” eta “perte”. 

“Manque” hitzak, batez ere motibazio faltaz dihardu (“manque de 

motivation”) eta “perte” hitzak, norberak konfidantza galtzean jartzen du 

arreta (“perte de confiance”). 

- Dimentsio familiarrean, “femme-epouse” hitza dugu. 

Bestalde, azalaldean beste zenbait dimentsio azaltzen da. Alderdi indibiduala 

nabarmentze da, “motivation”, “confiance”, “dépression”, “fierté”, “honte”, “stress”, 

“peur” eta “sentiment” hitzekin. Prestazio sozialekin lotuta, “ANPE” eta “RMI” 

127

128 


hitzak ditugu. Alderdi sozialak azaleraziaz, “exclusion” eta “sociale” hitzak topatzen 

ditugu eta prestakuntzari dagokionez, “diplôme” eta “qualification” hitzak. 


Langabezia femeninoaren kasuan, 123 ikaslek (67 gizonezko eta 56 



maiztasun minimoa 5ekoa ezarri delarik. Mozketa puntuak, 15ko erdibideko 

maiztasunean (hitz aukeratuenak isolatzeko) eta 2,6ko heinaren batez bestekoan 



6. Taula: Baiona-Bidarteko taldean langabezia femeninoari buruzko gogora-ekartzea 


heina < 2,6 

Difficultés 

Discrimination 

Emploi 

Enfants 

Femme 

Femme-au-foyer 

Homme 

Pas 

Plus 

Problèmes 

Travail 

43 

24 

22 

45 

17 

25 

21 

15 

26 

20 

20 


heina >= 2,6 

Famille 

22 


heina >= 2,6 

ANPE 

Besoins 

Depression 

Financiers 

Inégalité 

Manque 

Motivation 

Précarité 

Qualification 

Revenu 

Sans 

Situation 

Sociale 

Trop 

Vie 

5 

6 

7 

12 

10 

12 

6 

12 

5 

5 

5 

5 

12 

5 

6

Erdigunea 


Gune zentralekoak izan daitezkeen hitzak ezker-gaineko koadrantean daude. 

Hau da, maiztasun handia (15 edo maiztasun altuagokoak) eta hein baxua (2,6 baino 

txikiagoa) aurkezten duten hamaika hitz daude: “difficultés”, “discrimination”, 

“emploi”, “enfants”, “femme”, “femme-au-foyer”, “homme”, “pas”, “plus”, 

“problèmes” eta “travail”. Hitz hauek honako zazpi dimentsiotan sailkatu dira: 

1. Lanarekiko harremanaren dimentsioan, “emploi” eta “travail” hitzak daude. 

“Emploi” eta “travail” hitzak hainbat testuingurutan ditugu, hala nola, 

“trouver un travail”, “travail à temps parciel”, “marché du travail”, “sans 

emploi”, “perte démploi”. Zehaztu beharra dago, hala ere, “emploi” hitza 

batez ere enpleguaren bilakuntzarako testuinguruarekin lotua dagoela, 

“rechercher un emploi” eta “trouver un emploi” bezalako espresioekin. 

2. Zailtasunak adierazten, “difficultés” eta “problèmes” hitzak ageri dira. 

“Dificultés” hitza, eremu ezberdinekin lotzen da (“difficultés financières”, 

“difficultés pour trouver du travail” “difficultés pour elever ses enfants”) 

baina, batez ere emakumeek bereziki pairatzen dituzten zailtasunekin (“plus 

de difficultés quún homme”). 

3. Gabezia adierazten, testuinguru ezberdinetan “pas” hitza dago. Besteak beste, 

dimentsio ekonomikoan, “pas de revenu”, “pas dárgent”; lanarekiko 

harremanean, “pas démploi”; dimentsio indibidualaean, “pas de motivation” 

eta prestakuntzarekin erlazionatuta, “pas de diplôme”. 

4. Kategoria sozialetan, “homme” eta “femme” hitzak dauzkagu. “Femme” 

hitza langabezia bizi duen pertsonari dagokio eta planteatu den galderarekin 

bat datorren hitz errepikakorra kontsidera daiteke. Bestalde “homme” hitza, 

emakume langabetu baten inguruan galdetzerakoan, konparatiboki, 

gizonenganako erreferentzia egiten denaren seinale. 

5. Dimentsio familiarrean, “enfants” eta “femme au foyer” hitzak daude. 

Emakumeen kasuan, etxekoandrearen rol tradizionala azaltzen da eta batez 

ere, seme-alaben agerikotasuna nabarmentzen da, berrogeita bost 

aipamenekin. 

129

130 


6. Alderdi sozialean, “discrimination” hitzak emakumeen langabezian oinarri 

sozialak azpimarratzen ditu. 

7. Dimentsio deskribatzailean, plus hitzak emakumeen berezitasuna, 

gizonezkoekin konparatuz, nabarmentzen du (“plus de difficultés”, “plus 

fréquent”). 

Langabezia femeninoa, langabeziaren definizioaren inguruan egituratzen da. 

Hau da, langabetua enplegurik ez duen eta enplegua bilatzen duen emakumea da. 

Era berean, egoera honek maila ezberdinetan, emakume langabetuari zailtasunak 

dakarzkio. Gainera, dimentsio familiarra nabarmentzen da, emakumeen rol 

tradizionalari erreferentzia eginaz (“cést une femme au foyer”, “peut élever ses 

enfants”) eta bestalde, emakumeek bizi duten diskriminazio egoerari erreferentzia 

egiten zaio (plus de difficultés, discrimination). 

Azalaldea 


dituzten hitzak azalaldean daude. 

- Lanarekiko harremanean, alderdi aktiboa adierazten “rechercher” eta 

“trouver” hitzak. Esan beharra dago, langabezia maskulinoaren kasuan 

bezala, hemen ere, bi hitz hauek elkartu ezkero lanaren dimentsioak 

zentraltasunean irabazten duela. Beraz, irudikapenean joka dezakeen 

oinarrizko papera kontutan hartzekoa da. 

- Zailtasunak adierazten, “ennuis” hitza dugu eta alderdi ekonomikoei 

erreferentzia eginez, “argent”, “pauvreté”, “salaire”, “financires”, 

“précarité” eta “revenu” hitzak dauzkagu. 

- Gabezia adierazten, “manque”, “perte” eta “sans” hitzak. “Manque” eta 

“perte” hitzak daude, alderdi indibidualekin lotuta batez ere (“manque 

de motivation”, “manque de confiance”, “perte de motivation”, “perte de 

confiance”). 

- Dimentsio familiarrean, “famille”, “ménage” eta “élever” hitzak koka 

daitezke.


- Alderdi sozialean, “exclusion”, “sexisme”, “inégalité” eta “sociale” hitzak 

sartu daitezke. 

- Kategoria sozialetan, “jeunes” eta “seule” (une femme seule) hitzak 

dauzkagu. 

Azalaldean beste zenbait dimentsio azalerazten dituzten hitzak daude. 

Alderdi indibidualei dagokienez, “stress”, “motivation” eta “depression” hitzak 

ditugu eta prestakuntzari lotua, “qualification” hitza. 


konparaketa 

Gogora ekartzeko hiru galderetan emakumezkoek eta gizonezkoak erabili 

duten hiztegia konparatu dugu, Complex programaren bidez. 


errepikatutako hiztegi komuna konparatuz (espezifizitateen kalkulua egiteko, ikus 

Vergès 2003), “jeunes” “perte” eta “précarité” hitzak emakumeek gehiagotan 

erabiltzen dituzte. “Jeunes” hitza emakumezkoek 18 aldiz erabiltzen dute eta 

gizonezkoek 6 aldiz (Student t (1707) = 3.02; p < .10) ; “perte” hitza emakumezkoek 

11 aldiz erabiltzen dute eta gizonezkoek 6 aldiz (Student t (1707) = 1.69; p < .10) eta 

“précarité” hitza emakumezkoek 25 aldiz erabiltzen dute eta gizonezkoek 18 aldiz 

(Student t (1707) = 1.83; p < .10). Gizonezkoek ordea gehiagotan erabiltzen dute 

“ennuis” hitza (gizonezkoek 18 aldiz versus emakumezkoek 5 aldiz, Student t (1707) 

= 2.15; p < .10). 


behintzat errepikatutako hiztegi komuna konparatuz, “manque” eta “pas” hitzak 

emakumezkoek gehiagotan erabiltzen dute. Emakumezkoek “manque” hitza 10 aldiz 

aipatu dute eta gizonezkoek 5 aldiz (Student t (755) = 1.86; p < .10) eta “pas” hitza 

emakumezkoek 19 aldiz aipatu dute eta gizonezkoek 7 aldiz (Student t (755) = 3. 11; 

p < .10). 


behintzat errepikatutako hiztegi komuna konparatuz, “plus” hitza emakumezkoek 

131

132 


gehiagotan erabiltzen dute. “Plus” hitza emakumezkoek 16 aldiz erabili dute eta 

gizonezkoek 10 aldiz (Student t (887) = 1.63; p < .10). 

Orokorrean, gizon eta emakumeek emandako erantzunak antzekoak dira. 

Hala ere, aipatu langabezia orokorraren kasuan, emakumeek gazteen kategoria 

soziala eta prekarietatea gehiagotan aipatzen dutela, gizonezkoek arazoak 

azpimarratzen dituzten bitartean eta era berean, emakumezkoek langabezia 

femeninoaren kasuan, espezifikotasuna gehiago nabarmentzen dutela (“plus de 

difficultés”, “plus fréquent”). 

Laburbilduz, Baionako ikasleek hiru gogora-ekartzeko galderen aurrean 

emandako erantzunak elementu eta dimentsio partekatuak azalerazten dituzte hiru 

objektuetan, langabezia orokorrean, langabezia maskulinoan eta langabezia 

femeninoan. Hiruretan langabezia, lanarekiko harremanean eta dakartzan 

zailtasunetan, batez ere dimentsio ekonomikoan, egituratzen da. 

Langabezia orokorra, enplegurik gabe egotea da, enpleguaren bilakuntza 

suposatzen du eta ondorio eta zailtasun ekonomikoak dakartza. Langabezia 

maskulinoaren kasuan ere, gizon langabetua enplegurik gabe eta enplegua bilatzen 

duen gizona da. Egoera honek, zailtasun ezberdinak dakarzkio bai langabetuari bai 

eta bere familiari. Hau da, langabeziaren egoerak pertsona indibidualki ukitzeaz 

gain, bere ingurune hurbilean ere ondorioak dituela azpimarratzen da. 

Langabezia femeninoaren kasuan, batetik, hasieran aipatutako dimentsio 

berdinak daude, emakume langabetua enplegurik gabe eta enplegua bilatzen duen 

emakumea da eta egoera honek maila ezberdinetan zailtasunak dakarzkio. Bestetik, 

langabezia femeninoaren espezifikotasuna azaltzen da, bai dimentsio familiarrean 

bai eta dimentsio sozialean ere. Dimentsio familiarrean, emakume batek 

tradizionalki familiaren barnean izan dituen paper eta betebeharrak azpimarratzen 

diren bitartean, dimentsio sozialean gizartean emakumeenganako existitzen den 

diskriminazioa agerian jartzen da. 

2.2.3. Irungo datuak 

Gogora ekartzeko bi galderak (langabezia orokorra eta langabezia 

maskulinoa edo langabezia femeninoa) 274 ikasleetatik 263 ikaslek (141 gizonezko


eta 121emakumezko; 1 identifikatu gabe) bete dituzte eta aurkeztutako emaitzak 

ikasle hauekin burututako analisietan oinarritzen dira. 


Langabezia orokorraren kasuan, 263 ikaslek (141 gizonezko; 121 

emakumezko eta 1 identifikatu gabe) emandako erantzunetan guztira 2073 hitz 

daude, hauetatik 500 hitz desberdinak dira. Analisi prototipikoan gogora ekartzeen 

% 68,1a erabili da, hitzen maiztasun minimoa 6ekoa ezarri delarik. Mozketa puntuak, 

28ko erdibideko maiztasunean (hitz aukeratuenak isolatzeko) eta 2,9eko heinaren 

batez bestekoan ezarri dira. Honela erdibideko maiztasuna eta heinaren batez 

bestekoa gurutzatzen dituen taula lortzen da (ikus 7. Taula). 

Erdigunea 

Gune zentralekoak izan daitezkeen hitzak ezker-gaineko koadrantean daude. 

Hau da, maiztasun handia (28 edo maiztasun altuagokoak) eta hein baxua (2,9 baino 

txikiagoa) aurkezten duten sei hitz daude, lau dimentsiotan sailkatu direnak: 

1. Lanarekiko harremanean, “trabajo” eta “trabajar” hitzak ditugu. “Trabajo” eta 

“trabajar” hitzak, batez ere, lan ezararekin eta lana ez egitearekin lotuak 

daude, “sin trabajo”, “no tener trabajo”, “falta de trabajo”, “no trabajar”, “sin 

trabajar” eta bigarren maila batean lanaren bilakuntzari “buscar trabajo”. 

2. Zailtasunen dimentsioa azalerazten, “problemas” hitza dago. Langabeziak 

arazoak dakartza maila ezberdinetan, baina batez ere alderdi ekonomikoekin 

lotua dago, besteak beste honako espresioekin: “problemas económicos”, 

“problemas financieros”, “problemas de dinero”. 

3. Dimentsio ekonomikoan, zailtasun ekonomikoak nabarmenduz, “dinero” 

hitza dago. 

4. Pribazioaren dimentsioan, “sin” eta “falta” hitzak dauzkagu. Pribazioa, 

elementu ezberdinekin lotzen da, askotan lanarekin (“sin trabajo”, “falta de 

trabajo”) eta beste zenbaitetan diruarekin (“sin dinero”, “falta de dinero”). 

133

134 


Langabezia orokorraren kasuan, gunea langabeziaren definizio eta ondorioen 

inguruan egituratzen da. Hau da, langabezia enplegurik gabe egotea da (“sin 

trabajo”) eta langabeziak zenbait ondorio dakartza, batez ere maila ekonomikoan 

(“problemas”, “falta de dinero”). 

Azalaldea 

Azalaldean dauden hainbat hitz gune zentralean identifikatutako lau 

dimentsioekin bat egiten dute. Ondoren, dimentsio hauekin lotuta dauden 

azalaldeko elementuak aurkezten dira. 

- Lanarekiko harremanaren inguruan, “desempleo”, “empleo”, “laboral”, 

“contrato” eta “paro” hitzak ditugu. Bestetik, lanarekiko alderdi aktiboa 

azalerazten, “buscar” (lehen azalaldean kokatua) eta “encontrar” hitzak 

ditugu. 

- Zailtasunak dimentsioarekin bat eginik, “dificultades”, 

“preocupaciones”, “inestabilidad”, “inseguridad”, “malestar”, “crisis”, 

“escasez” eta “necesidades” hitzak ageri dira. 

- Alderdi ekonomikoari dagokionez, batetik, “ganar”, “cobrar”, 

“económicos”, “sueldo”, “llegar”, “fin-de-mes” eta “dependencia” hitzak 

daude eta bestetik, eskasia dimentsiori lotuta, “pobreza” hitza dugu. 

- Gabezia adieraziaz, “no” hitza testuinguru ezberdinekin lotuta agertzen 

da (“no tiene trabajo”, “no encuentra trabajo”, “no intenta buscar 

trabajo”). 

Bestalde, azalaldean beste zenbait dimentsio aurkitzen da. Dimentsio 

hauetatik, bigarren koadrantean kokatzen diren hitzei dagozkien hiru dimentsio dira 

aipagarrienak. Lehena, denbora librearekin lotua, “tiempo” eta “libre” hitzekin. 

Bigarrena, sostengu egiturekin, “INEM” hitza eta hirugarrena, alderdi indibidualen 

dimentsioari dagozkionak, “aburrimiento”, “frustración”, “tristeza”, “agobio”, 

“angustia”, “autoestima”, “depresión”, “desesperación”, “estrés” eta “vago” hitzak. 

Dimentsio hauez gain, beste zenbait dimentsio azalerazten dituzten hitzak daude.


Dimentsio hauen artean, prestakuntza (“cursillos” eta “estudios” hitzak), familia, 

(“familia”) eta kategoria sozialak (“jóvenes”) aipa daitezke. 

7. Taula: Irungo taldean langabezia orokorrari buruzko gogora-ekartzea 


heina < 2,9 

Dinero 

146 

Falta 

85 

Problemas 

35 

Sin 

115 

Trabajar 

34 

Trabajo 

176 


heina >= 2,9 

INEM 

33 

Buscar 

47 

Libre 

28 

Tiempo 

42 


heina >= 2,9 

ETT 

6 

Agobio 

14 

Angustia 

15 

Autoestima 

6 

Ayudas 

10 

Casa 

6 

Contrato 

8 

Crisis 

7 

Dependencia 

6 

Depresión 

15 

Desesperación 

14 

Dificultades 

10 

Encontrar 

13 

Escasez 

7 

Estres 

8 

Familia 

14 

Fin-de-mes 

11 

Futuro 

10 

Gente 

14 

Hacer 

23 

Inestabilidad 

6 

Inseguridad 

7 

Malestar 

8 

Mucho 

11 

Más 

10 

Nada 

19 

Necesidades 

17 

No 

22 

Paro 

23 

Pobreza 

16 

Poder 

20 

Preocupaciones 

12 

Social 

6 

Vago 

11 

135

136 



Langabezia maskulinoaren kasuan, 137 ikaslek (75 gizonezko, 61 

emakumezko eta 1 identifikatu gabe) emandako erantzunetan guztira 1109 hitz 

daude, hauetatik 365 hitz desberdinak direlarik. Analisi prototipikoan gogora 

ekartzeen % 59,2a erabili da, hitzen maiztasun minimoa 5ekoa ezarri delarik. 

Mozketa puntuak, 12ko erdi-bideko maiztasunean (hitz aukeratuenak isolatzeko) eta 

2,6eko heinaren batez bestekoan ezarri dira. Honela erdibideko maiztasuna eta 

heinaren batez bestekoa elkargurutzatzen dituen lortzen da (ikus 8. Taula). 

8. Taula: Irungo taldean langabezia maskulinoari buruzko gogora-ekartzea 


heina < 2,6 

Dinero 

Falta 

Familia 

Hombre 

No 

Persona 

Problemas 

Sin 

Tiempo 

Trabajar 

Trabajo 

Vago 


heina >= 2,6 

Buscar 

Encontrar 

Poco 


heina >= 2,6 

Angustia 

Ayudas 

Casa 

Desesperación 

Dificultades 

Empleo 

Estrés 

Estudiante 

Estudios 

Mal 

Mismo 

Mujer 

Muy 

Necesidades 

Pocos 

Poder 

Quiere 

Tristeza 

Vivir 

20 

15 

13 

5 

5 

7 

7 

8 

11 

9 

5 

10 

8 

5 

10 

7 

8 

5 

11 

6 

5 

6

Erdigunea 




baxua (2,6 baino txikiagoa) aurkezten duten hamabi hitz daude, zortzi dimentsiotan 

sailkatu direnak: 

1. Lanarekiko harremanean, “trabajo” eta “trabajar” hitzak. “Trabajar” hitza, 

gehienetan lan ez egitearekin lotzen da (“no trabajar”), baina zenbaitetan ere, 

gogo ezarekin (“sin ganas de trabajar”). “Trabajo” hitza bestalde, lanarekiko 

harremanean lotzen da. Lan ezarekin (“no tiene trabajo”, “sin trabajo”) eta lan 

bilakuntzarekin (“encontrar trabajo”, “buscar trabajo”) lotua. 

2. Zailtasunen dimentsioan, “problemas” hitza dago, gehienetan arazo 

ekonomikoak nabarmenduz (“problemas económicos”, “problemas 

financieros”). 

3. Dimentsio ekonomikoan, “dinero” hitzak diru eskasia azpimarratzen du (“sin 

dinero”, “falta de dinero”). 

4. Pribazioaren dimentsioan, “falta”, “no” eta “sin” hitzak, alor ezberdinekin 

lotuak daude. Besteak beste, lanarekin (“falta de empleo”, “no tiene trabajo”, 

“sin trabajo”), diruarekin (“falta de dinero”, “sin dinero”), prestakuntzarekin 

(“falta de experiencia”, “sin estudios”) eta alderdi indibidualekin (“falta de 

ganas”, “no hace nada”). 

5. Kategoria sozialetan, “hombre” eta “persona” hitzak langabezia bizi duen 

pertsonari dagokio. Hala ere, “hombre” hitza, planteatu den galderarekin 

(¿Qué palabras o expresiones te vienen a la cabeza al pensar en UN HOMBRE 

EN PARO?) bat datorren hitz errepikakorra kontsidera daiteke. 

6. Dimentsio familiarrean, “famille” hitza dago. Ikasleek emandako erantzunak, 

batez ere ardura familiarraren aurre egiteko zailtasunetan jartzen dute 

azentua (“no poder alimentar a la familia”, “posible familia sin recursos 

económicos”, “no puede mantener la familia”, “sacar adelante a la familia”). 

7. Aurre egiteko moduan koka daiteke “tiempo” hitza, batez ere denbora 

137

138 


librearekin lotua dagoena (“tiempo libre”). 

8. Dimentsio indibidualean, “vago” hitza dago, langabetuaren estereotipo 

negatiboa azalerazten duena. 



ditzakeen eraginetan oinarritzen da. Hau da, gizon langabetua, enplegurik ez duen 

eta enplegua bilatzen duen gizona da. Langabezian egoteak alor desberdinetan 

zailtasunak dakarzkio, batetik, maila ekonomikoan (“problemas económicos”, 

“problemas financieros”) eta bestetik, maila familiarrean (“no poder alimentar a la 

familia”, “posible familia sin recursos económicos”, “no puede mantener la familia”, 

“sacar adelante a la familia”). Bestalde, aipagarria da langabezia maskulinoaren 

kasuan maila desberdinetan kausalitate indibidualenganako egiten diren aipamenak 

(“falta de ganas”, “no hace nada”, “sin ganas de trabajar”), lehen koadrantean 

azaltzen den “vago” hitzarekin irudikatzen dena. 

Azalaldea 

Azalaldean dauden hainbat hitz gune zentralean identifikatu diren zortzi 

dimentsioekin elkarlotu daitezke: 

- Lanarekiko harremanaren barnean, alderdi aktiboa azpimarratzen da, 

“buscar” eta “encontrar” hitzak oso maiz aipatzen direlarik. Bestalde, 

lanaren inguruan ere, “paro”, “trabaja” eta “empleo” hitzak daude. 

- Zailtasunen dimentsioan koka daitezke, “preocupación” eta 

“dificultades” hitzak. 

- Dimentsio ekonomikoan, “económicos”, “necesidades” eta 

“dependencia” hitzak. 

- Kategoria sozialen dimentsioa aberastuz, “jóvenes”, “mayores”, 

“estudiante” eta “mujer” hitzak. 

- Aurre egiteko moduan, denbora librearekin lotua dagoen “libre” hitza. 

- Dimentsio indibidualean, alderdi psikologikoak azaleraziz, “angustia”,

dago. 


“desesperación”, “estrés” eta “tristeza” hitzak dauzkagu. 

Bestalde, azalaldean prestakuntza dimentsioari dagokion “estudios” hitza 


Langabezia femeninoaren kasuan, 126 ikaslek (66 gizonezko eta 60 



maiztasun minimoa 5ekoa ezarri delarik. Mozketa puntuak, 12ko erdi-bideko 

maiztasunean (hitz aukeratuenak isolatzeko) eta 2,6ko heinaren batez bestekoan 



9. Taula: Irungo taldean langabezia femeninoari buruzko gogora-ekartzea 


heina < 2,6 

Ama-de-casa 

Casa 

Dificultades 

Dinero 

Discriminación 

Encontrar 

Hombre 

Machismo 

Mujer 

No 

Paro 

Sin 

Trabajo 

16 

16 

17 

24 

23 

17 

12 

20 

28 

27 

15 

22 

64 


heina >= 2,6 

Buscar 

Falta 

Más 

Problemas 

15 

22 

13 

19 


heina >= 2,6 

Algo 

Angusria 

Depresión 

Económicos 

Libre 

Menos 

Necesidades 

Oportunidades 

Poder 

Tiempo 

5 

6 

8 

8 

5 

10 

8 

5 

9 

8 

139

140 


Erdigunea 



baxua (2,6 baino txikiagoa) aurkezten duten hamahiru hitz daude: “ama-de-casa”, 

“casa”, “dificultades”, “dinero”, “discriminación”, “encontrar”, “hombre”, 

“machismo”, “mujer”, “no”, “paro”, “sin”, “trabajo”. Hitz hauek honako zazpi 


1. Lanarekiko harremanaren barnean, “trabajo” eta “paro” hitzak daude. 

“Trabajo” hitza, batetik, lan pribazioarekin lotua dago, “sin trabajo” eta “falta 

de trabajo” moduko espresioekin eta bestetik, alderdi aktiboarekin lotua dago 

“buscar trabajo” eta “encontrar trabajo” moduko espresioekin. Hau da, 

lanaren alderdi aktiboa, azalaldean aurkezten diren hainbat hitzekin 

nabarmentzen da. Lehen koadrantean dagoen “encontrar” hitzarekin eta 

bigarren koadrantean kokatzen den “buscar” hitzarekin. Bestalde, “paro” 

hitzarekin, langabeziarekiko erreferentzia garbia da (“hay mucho paro”, “una 

mujer en paro”, “paro por maternidad”). 

2. Zailtasunak adierazten, “dificultades” hitza dugu, batez ere lana bilatzeko 

zailtasunekin lotua dagoena (“dificultades en encontrar un trabajo). 

3. Alderdi ekonomikoetan, “dinero” hitzak batez ere pribazioa ekonomikoak 

nabarmenduz (“sin dinero”, “falta de dinero”). 

4. Pribazioa adierazten, “no” eta “sin” hitzak dauzkagu. Besteak beste, lanaren 

(“no trabaja”, “sin trabajo”, “no encuentra”) eta diruaren (“no tiene dinero”, 

“sin dinero”) testuinguruan. 

5. Kategoria sozialetan, “hombre” eta “mujer” hitzak daude. “Mujer” hitza, 

planteatu den galderarekin bat datorren hitz errepikakorra kontsidera daiteke 

eta “hombre” hitza, emakume langabetu baten inguruan galdetzerakoan 

konparatiboki gizonenganako erreferentzia egiten denaren seinale da. 

6. Dimentsio familiarrean, “ama de casa” eta “casa” hitzak koka daitezke, 

emakumeen rol tradizionalarekin lotuak daudenak(“ama de casa”, “quedarse 

en casa”, “limpieza de casa”, “tarea de casa”).


7. Alderdi sozialean, discriminación” eta “machismo” hitzekin, langabezia 

femeninoaren oinarri sozialak planteatzen dira. 

Langabezia femeninoa, langabeziaren definizioaren inguruan (enplegurik 

gabe eta enplegu bila dabilen emakumea da), langabezian egoteak dakartzan 

zailtasunetan eta dimentsio familiarraren inguruan egituratzen da. Zailtasunei eta 

dimentsio familiarrari helduz, generoarekiko berezitasuna argia da. Emakumezkoek, 

enplegua aurkitzeko zailtasun gehiago dauzkate, gizartean existitzen den 

diskriminazioa dela medio baina, era berean, etxekoandrearen rol tradizionalera 

egokitzeko aukera dute. 

Azalaldea 


dituzten hitzak azalaldean aurkitu dira. 

- Lanarekiko harremanean, “empleo” eta “trabajar” hitzak daude eta 

lanaren alderdi aktiboan, “buscar” hitza. 

- Zailtasunak adierazten, “problemas”, “necesidades” eta “oportunidades” 

(“menos oportunidades”) hitzak. 

- Alderdi ekonomikoan, “económicos” hitza. 

- Pribazioa adierazten, “falta” hitza. “Falta” hitza, batez ere alderdi 

ekonomikoekin eta lanarekin lotua dago (“falta de dinero”, “falta de 

trabajo”). 

- Dimentsio familiarrean, “embarazo”, “familia” eta “hijos” hitzak koka 

daitezke. 

- Alderdi sozialean, “desigualdad”, “social”eta “injusticia” hitzak. 

Azalaldean, beste zenbait dimentsio azalerazten dituzten hitzak ere daude. 

Alderdi indibidualari lotuak, “angustia”, “depresión” eta “vaga” hitzak eta aurre 

egiteko moduari lotuak, “tiempo” eta “libre” hitzak. 

141

142 



konparaketa 

Gogora ekartzeko hiru galderetan emakumezkoek eta gizonezkoek erabili 

duten hiztegia konparatu da Complex programaren bidez. 


errepikatutako hiztegi komuna konparatuz, “económicos”, “paro” eta “problemas” 

hitzak emakumeek gehiagotan erabiltzen dituzte. “Económicos” hitza 

emakumezkoek 14 aldiz erabiltzen dute eta gizonezkoek 8 aldiz (Student t (2063) = 

2.34; p < .10), “problemas” hitza emakumezkoek 21 aldiz erabiltzen dute eta 

gizonezkoek 14 aldiz (Student t (2063) = 1.64; p < .10) eta “paro” hitza 

emakumezkoek 16 aldiz erabiltzen dute eta gizonezkoek 7 aldiz (Student t (2063) = 1. 

63; p < .10). Gizonezkoek ordea gehiagotan erabiltzen dute “hacer” hitza 

(gizonezkoek 18 aldiz versus emakumezkoek 5 aldiz, Student t (2063) = 2.34; p < .10). 


behintzat errepikatutako hiztegi komuna konparatuz, “encontrar”, “familia” eta 

“hombre” hitzak emakumezkoek gehiagotan erabiltzen dituzte. Emakumezkoek 

“encontrar” hitza 10 aldiz aipatu dute eta gizonezkoek 5 aldiz (Student t (1099) = 

1.69; p < .10), “familia” hitza emakumezkoek 12 aldiz aipatu dute eta gizonezkoek 6 

aldiz (Student t (1099) = 1. 85; p < .10) eta “hombre” hitza emakumezkoek 28 aldiz 

aipatu dute eta gizonezkoek 19 aldiz (Student T(1099) = 1. 35; p < .10). Gizonezkoek 

ordea gehiagotan erabiltzen dute “no” hitza (gizonezkoek 22 aldiz versus 

emakumezkoek 9 aldiz, Student t (1099) = 1. 76; p < .10). 


behintzat errepikatutako hiztegi komuna konparatuz, “dificultades” eta “mujer” 

hitzak emakumezkoek gehiagotan erabiltzen dituzte. “Dificultades” hitza 

emakumezkoek 12 aldiz erabili dute eta gizonezkoek 5 aldiz (Student t (982) = 1. 89; 

p < .10) eta “mujer” hitza emakumezkoek 19 aldiz aipatu dute eta gizonezkoek 9 

aldiz, (Student t (982) = 2.14; p < . 10). 

Orokorrean esan daiteke gizonezkoek eta emakumezkoek emandako 

erantzunak antzekoak direla, naiz eta emakumezkoek langabezia orokorraren


kasuan alderdi ekonomikoak eta sortarazten dituen arazoak gizonezkoek baino 

gehiago azpimarratu. Bestalde, langabezia femeninoaren kasuan emakumezkoek 

zailtasunak gehiago nabarmentzen dituzte eta langabezia maskulinoaren kasuan 

“encontrar” eta “familia” hitzak. 

Laburbilduz, Irungo ikasleek hiru gogora-ekartzeko galderen aurrean 

emandako erantzunak, dimentsio partekatuak aurkeztu dituzte hiru objektuetan, 

langabezia orokorrean, langabezia maskulinoan eta langabezia femeninoan. 

Hiruretan langabezia, lanarekiko harremanean eta dakartzan zailtasunetan, batez ere 

dimentsio ekonomikoan, antolatzen da. 

Langabezia, enplegurik gabe eta enpleguaren bilakuntza suposatzen du, 

egoerak dakarzkin zailtasun eta ondorio ekonomikoekin. Langabezia maskulinoaren 

kasuan, gizon langabetua enplegurik gabe dagoen eta arazo ekonomikoak dauzkan 

pertsona izateaz gain, langabeziaren egoerak dimentsio familiarra ukitzen du, bere 

langabetu egoerak familian ere eragina duela azaleraziz. Langabezia femeninoaren 

kasuan, batetik, hasieran aipatutako dimentsio berdinak aurkitu dira, lanarekiko 

harremana eta zailtasun eta ondorio ekonomikoak. Bestetik, langabezia femeninoan 

generoak eragindako banaketa asimetrikoa agerian jartzen da. Dimentsio 

familiarrean adibidez, emakumeari etxearekin loturiko errol tradizionalak esleitzen 

zaizkio (“ama de casa”, “limpieza de casa”) eta bestetik, emakumeek sozialki 

paraitzen duten diskriminazioa aipatzen da (“discriminación”, “machismo”). 

2.2.4. Talde arteko konparaketa 

- Langabezia orokorraren, maskulinoaren eta 

femeninoaren antzekotasun eta ezberdintasunak 

Langabezia orokorraren kasuan, hiru laginetan lortutako datuen arabera, 

elementu antolatzaile berdinak identifikatu dira. Langabezia enplegurik gabe egotea 

da eta, era berean, enplegu bilakuntza suposatzen du. Bestalde, langabezian egoteak 

arazoak eta zailtasunak sortzen ditu, batez ere maila ekonomikoan. Era berean, lehen 

periferian ere, hiru taldeetan, sostengu egiturak aurkitu izan dira (ANPE eta INEM). 

Hala ere, desberdintasun bat aipatzekoa da Irungo ikasleen eta Aix-en- 

Provence eta Baiona-Bidarteko ikasleen artean. Frantziako estatuari lotuak dauden bi 

143

144 


laginek, lehen periferian baztertze soziala aipatzen dute eta Irungoek berriz ez. 

Elementu honekiko desberdintasuna ere, langabezia maskulinoaren eta 

femeninoaren kasuan emango da. Gainera, Errefusapen galdesortetan lortutako 

emaitzen arabera (ikus ikerketaren emaitzak ataleko 4.4. puntua), Aix-en-provenceko 

eta Baiona-Bidarteko ikasleen kasuan ez bezala, Irungo ikasleek bazterketa soziala ez 

dute langabeziaren irudikapenean elementu zentraltzat jotzen. Guzti honetan 

zeresanik izan dezake historikoki estatu bakoitzean babes sozialerako sistemak izan 

duen garapenak (Rodríguez de Las Heras, 2003). Ildo honetan kontutan hartzekoa da 

bazterketa sozial kontzeptuaren erabileraren jatorria, Frantzian hirurogeita 

hamargarren hamarkadan izandako eztabaida ideologiko eta politikoan kokatu 

behar dela (Abrahamson, 1997). 

Langabezia maskulinoaren kasuan, hiru laginetan elementu antolatzaile 

berdinak aurkitu dira. Gizon langabetua, enplegurik ez duen eta enplegua bilatzen 

duen gizona da. Langabezian egoteak, arazo eta zailtasun ezberdinak dakarzkio, 

maila ekonomikoan, indibidualean eta familiarrean. 

Langabezia femeninoaren kasuan, hiru laginetan elementu antolatzaile 

berdinak aurkitu dira. Emakume langabetua, enplegurik ez duen eta enplegua 

bilatzen duen emakumea da. Langabezian egoteak, arazo eta zailtasunak dakarzkio 

maila ezberdinetan, ekonomikoan besteak beste. Elementu hauek, langabezia 

orokorraren kasuan eta langabezia maskulinoaren kasuan ere aurkitutako 

elementuak dira. Emakume langabetuen kasuan ordea, elementu bereizgarriak 

aurkitu dira hiru laginetan. Batetik, emakumeen rol tradizionala azaleratu da eta 

bestetik, gizartean emakumeek pairatzen duten diskriminazioa nabarmendu da. 

2.3. ANALISI KATEGORIALA 

Analisi prototipikoan, maiztasun minimo bateko hitzak aztertzen dira. 

Analisi kategorialean berriz, partehartzaileek emandako hitz guztiekin lan egiten da. 

Hala ere, sortutako kategoriak "gogora-ekartze" galdesortetan lortutako datuetatik 

eratortzen dira, dimentsio gehienak analisi prototipikoan identifikatuak izan 

direlarik.


Honakoak dira erabilitako hamahiru kategoriak: 1. Lanarekiko Harremana 

(grafikoetan 01Lana), 2. Aurre Egiteko Modua (grafikoetan 02Aurre Egin), 3. 

Zailtasunak (grafikoetan 03Zailtasunak), 4. Alderdi Ekonomikoak (grafikoetan 

04Ekonomikoa), 5. Pribazioa (grafikoetan 05Gabezia), 6. Prestazio Sozialak 

(grafikoetan 06Prestazioak), 7. Familia (grafikoetan 07Familia), 8. Formazioa 

(grafikoetan 08Formazioa), 9. Alderdi Sozialak (grafikoetan 09Soziala), 10. Alderdi 

Indibidualak (grafikoetan 10Indibiduala), 11. Kategoria Sozialak (grafikoetan 

11Subjektua), 12. Egitura-sistema (grafikoetan 12Egitura) eta 13. Dimentsio 

Deskribatzailea (grafikoetan 12Deskribatzailea). 

kontsultagarri. 

Hiru "gogora-ekartze" galderen hitzen zerrendak 2. eranskinean daude 

Kategoriekin burututako analisiak bi mailetan aurkeztuko dira, elkarren 

artean osagarriak direnak. Batetik, kategorien barne-azterketa burutuko da, “Statcat” 

eta “Discat” eta “Catini” programen bidez (Vergès, 2003c) eta bestetik, kategorien 

arteko harremanen azterketa egingo da similitude analisiaren bidez (Vergès, 2003b). 

Kategorien barne-azterketarako kategoria bakoitza “Statcat”, “Discat” eta 

“Catini “programak erabilitako irizpideen arabera sailkatuko da. “Statcat” eta 

“Discat” programek kategoriaren izaera deskribatzen dute eta “Catini“ programak 

similitude analisirako matrizeak sortzeaz gain, partehartzaileek egiten duten 

kategorien erabilpenaren berri ematen du. Analisi hauen bidez lortutako informazioa 

modu sistematikoan aurkezteko honako taulak erabiliko dira: 

Sailkapen modu honek kategorien izaeraren berri ematen du, baina irizpide 

bakoitzaren mozketa puntua ezartzerako orduan ez dago irizpide finko eta zehatzik. 

Hau dela eta, lagin ezberdinekin (Aix-en-Provence, Baiona-Bidart eta Irun) eta 

estimulu bakoitzarekin (langabezia orokorra, langabezia maskulinoa eta langabezia 

femeninoa) burututako “Statcat”, “Discat” eta “Catini” programen irteerak 

3.eranskinean daude kontsultagarri. 

Kategoria bakoitzaren izaera deskribatzeaz gain, irudikapenean joka dezaken 

balizko zentraltasuna identifikatzea interesatzen zaigu. Honetarako, honoko 

irizpideak kontutan hartu daitezke: partekatua izatea, pertsona gehienek erabilia (e- 

145

146 


1) eta lehentasunez aipatua (d-1). Bi irizpide hauek betetzen dituzten kategorien 

zentraltasuna berresteko, similitude analisien bidez, beste kategoriekin mantentzen 

dituzten harreman motak zehaztu behar dira, kategoria zentraltzat jotzeko 

irudikapena antolatu behar baitu. Kategorien arteko harremana aztertzeko 

burututako similitude analisietan, bi indize erabiliko dira: kookurrentzia indizea, 

efektu nagusiak detektatzeko eta inplikazio indizea, eremu semantikoen besarkadura 

aztertzeko (Vergès, 2001). Inplikazio indizearekin aurkeztutako grafikoetan, 

kategoria erabilienerako gezia adierazten da. Hau da, besarkadura maila kategoria 

txikienetik –pertsona gutxiagok erabilia dena- kategoria handienera -pertsona 

gehienek erabilia- bideratzen da. Kategoria bakoitza pertsonen zein portzentajek 

erabili duten jakiteko ikus 3. eranskinean “Catini” programaren irteerak. 

STATCAT programaren irteerarekin 

Irizpidea Deskribaketa Esanahia 

a) Zenbat hitz daude kategoria 

bakoitzean: 

b) Zenbat okurrentzia daude 

kategoria bakoitzean: 

c) Zenbaterainokoa da maiz 

aipatutako okurrentzia 

kopurua kategoria bakoitzean: 

1- Hitz desberdin asko 

dauzkaten kategoriak: 

2- Hitz desberdin gutxi 

dauzkaten kategoriak: 

1- Asko aipatutako kategoriak: 

2- Gutxi aipatutako 

kategoriak: 

1- Hitz errepikatu asko dituen 

kategoria: 

2- Hitz errepikatu gutxi dituen 

kategoria: 

DISCAT programaren irteerarekin 


d) Zein da heinaren batez 

bestekoa kategoria bakoitzean: 

1- Hasieran adierazitako 

kategoriak: 

2- Bukaeran adierazitako 

kategoriak: 

1- Kategoria sakabanatuak 

2- Kategoria trinkoak 

1- Espazio handia dute 

irudikapenaren unibertsoan 

2- Espazio txikiagoa dute 


1- Adostasun maila altua 

2- Adostasun maila baxua 

1- Lehentasunezko kategoriak 

2- Bigarren mailako kategoriak


CATINI programaren irteerarekin 


e) Zenbat pertsonek erabili 

dute kategoria bakoitza: 

f) Zenbat pertsonek erabili 

dute behin baino gehiagotan 

kategoria bera (%): 

1- Pertsona askok erabilitako 

kategoriak: 

2- Pertsona gutxik erabilitako 

kategoriak: 

1- Kategoria oso 

erredundanteak: 

2- Erredundantzia txikiko 

kategoriak: 

2.3.1. Aix-en-Provence-ko datuak 

1- Kategoria partekatuak 

2- Kategoria minoritarioak 

1- Kategoria erredundanteak 

2- Kategoria espezifikoak 

Lehenik, langabezia orokorraren kasuan adierazitako hitzen 

kategorizazioaren azterketa azalduko da, ondoren, langabezia maskulinoarena eta 

azkenik, langabezia femeninoarena. 


Kategorien barne-azterketa 

Langabezia orokorraren kasuan, kategorizazioa hitzen % 71,3arekin egin da. 

Ondoko tauletan, kategoria ezberdinek langabezia orokorraren kasuan aurkezten 

duten izaeraren arabera sailkatuak agertzen dira. 

Behin kategoriak irizpide ezberdinen arabera sailkatu ondoren, 

irudikapenean leku zentrala betetzen duten kategoriak antzemateko, kategoria 

partekatuenetan eta lehentasunez aipatutakoetan oinarrituko gara. Kategoria 

partekatuenak, Lanarekiko Harremana (1), Alderdi Ekonomikoak (4), Prestazio 

Sozialak (6) eta Alderdi Indibidualak (10) dira. Bestalde, lehentasunez aipatzen diren 

hitzez osatutako kategoriak (heinaren pozketa puntua =< 3,3), Lanarekiko 

Harremana (1), Zailtasunak (3), Alderdi Ekonomikoak (4), Pribazioa (5), Prestazio 

Sozialak (6) eta Alderdi Deskribatzaileak (13) dira. 

Bi irizpideak betetzen dituzten kategoriak Lanarekiko Harremana (1), 

Alderdi Ekonomikoak (4) eta Prestazio Sozialak (6) dira. Lanarekiko Harremana 

147

148 


kategoria 22 hitz ezberdinez osatuta dago, ebokazioen % 13,7a barneratzen du, 

adostasun maila altua du (% 73,3) eta pertsonen % 67,5ak erabili du, lehentasunez 

gainera (batez besteko heina = 3). Alderdi Ekonomikoen kategoria 23 hitz ezberdinez 

osatuta dago, ebokazioen % 12,1a barneratzen du, adostasun maila altua du (% 71,7), 

pertsonen % 65ak erabili du eta lehentasunez aipatzen da (batez besteko heina = 2,8). 

Prestazio Sozialen kategoria 9 hitz ezberdinez osatuta dago, ebokazioen % 10,3a 

barneratzen du, adostasun maila altua du (% 95,6), pertsonen % 50ak erabili du eta 

lehentasunez aipatzen da (batez besteko heina = 3,3). Laburbilduz esan daiteke, 

langabezia orokorraren kasuan, Lanarekiko Harremana, Alderdi Ekonomikoak eta 

Prestazio Sozialak kategoriak garrantzitsuak direla. Hala ere, irudikapen sozialean 

jokatzen duten papera zehazteko, similitude analisietan beste kategoriekin 

mantentzen dituzten harreman motak zehaztu behar dira. 




bakoitzean: 






1- Hitz desberdin askoko 

kategoriak: 1, 4, 10, 12, 13 

2- Hitz desberdin gutxiko 

kategoriak: 3, 5, 7, 8, 11 


1, 4, 6, 9, 10 


kategoriak: 7, 8, 11 


kategoria: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 9 


kategoria: 7, 10 






kategoriak: 1, 3, 4, 5, 6, 13 


kategoriak: 7, 8, 10, 12 
























erredundanteak: 6, 9 


kategoriak: 2, 7 

Kategorien arteko harremana 





Kookurrentzia indizearen bidez burututako analisiaren arabera (ikus 1. 

Grafikoa), langabezia orokorra, Lanarekiko Harremanaren eta Alderdi Ekonomikoen 

inguruan antolatzen da. Bi kategoria hauek partekatuenak izateaz gain, kategoria 

konexuenak dira, hau da, bi dimentsio hauek dira beste kategoriekin lotura gehien 

mantentzen dituztenak, beraien artean ere lotura estua mantentzen dutelarik (% 40ko 

kookurrentzia). Bi kategoria hauekin, kookurrentzia maila altuak mantentzen dituzte 

honako kategoria hauek: Zailtasunak, Pribazioa, Alderdi Deskribatzaileak, 

Prestazioak, Alderdi Sozialak eta Alderdi Indibidualak. Azkenik, nabarmentzekoa da 

Aurre Egiteko Moduaren kasuan, Lanaren dimentsioarekin soilik kookurrentzia 

maila altua mantentzen duela. 

Behin efektu nagusiak ikusita, inplikazio indizearen bidez burututako 

analisian (ikus 2. Grafikoa), kategoria ezberdinek bi dimentsio hauekiko mantentzen 

duten besarkadura maila azalduko da. Lanarekiko Harremana kategoriarekin 

inplikazio maila altua mantentzen dute lau kategoria hauek: Formazioa, Egitura- 

sistema, Rol Sozialak eta Alderdi Deskribatzaileak. Alderdi Ekonomikoak 

kategoriarekin berriz, inplikazio maila altua mantentzen dute Alderdi Indibidualak, 

Alderdi Sozialak eta Familia kategoriek. Bestalde, Zailtasunak, Pribazioa, Aurre 

Egiteko Modua eta Prestazioak, bi dimentsioekin inplikazio maila altua dute. Hala 

ere, zehaztu beharra dago, Zailtasunak inplikazio maila altuagoa duela Alderdi 

Ekonomikoekin, Lanarekin baino (% 74 versus % 61). Bestalde, Aurre Egiteko 

149

150 


Moduak eta Prestazio Sozialak, inplikazio maila altuagoa dute Lanarekin, Alderdi 

Ekonomikoekin baino (Aurre Egiteko Moduaren kasuan, % 86 versus % 62 eta 

Prestazio Sozialen kasuan, % 75 versus % 63). Bestalde, Familia kategoriari 

dagokionez, oso erabilia ez bada ere, aipatzen duten pertsonek, dimentsio 

Ekonomikoari erreferentzia egiteaz gain, Prestazio Sozialak (% 75), Zailtasunak (% 

75) eta Alderdi Indibidualak (% 75) aipatzen dituzte. 

1. Grafikoa: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia orokorraren kategorien 

arteko kookurrentzia harremana (portzentajetan)


2. Grafikoa: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia orokorraren kategorien 

arteko inplikazio harremana (portzentajetan) 



Langabezia maskulinoaren kasuan kategorizazioa hitzen % 70,5arekin burutu 

da. Ondoko tauletan, kategoria ezberdinak langabezia maskulinoaren kasuan 

aurkezten duten izaeraren arabera sailkatuak aurkezten dira. 

Balizko kategoria zentralei heltzeko, kategoria partekatuenetan eta 

lehentasunez adierazitakoetan arreta ipiniko da. Kategoria partekatuenak, 

Lanarekiko Harremana (1), Alderdi Ekonomikoak (4) eta Alderdi Indibidualak (10) 

dira eta lehentasunez aipatutako kategoriak (heinaren mozketa puntua =< 3), 

Lanarekiko Harremana (1), Zailtasunak (3), Alderdi Ekonomikoak (4), Formazioa (8), 

Alderdi Indibidualak (10), Kategoria Sozialak (11) eta Alderdi Deskribatzaileak (13) 

dira. Beraz, bi irizpideak betetzen dituzten kategoriak 1a, 4a eta 10a dira. Hau da, 

Lanarekiko Harremana (1), Alderdi Ekonomikoak (4) eta Alderdi Indibidualak (10). 

Lanarekiko Harremana kategoria 28 hitz ezberdinez osatuta dago, 

ebokazioen % 10a barneratzen du, adostasun maila altua du (% 72,6) eta pertsonen % 

52,5ak erabili du eta gainera, lehentasunez aipatutako hitzekin osatutako kategoria 

da (batez besteko heina = 2,7). Alderdi Ekonomikoak kategoria 24 hitz ezberdinez 

151

152 


osatuta dago, ebokazioen % 8,1 barneratzen du, adostasun maila altua du (% 67,5), 

pertsonen % 51,7ak erabili du eta lehentasunez azaldu da (batez besteko heina = 2,6). 

Alderdi Indibidualen kategoria 80 hitz ezberdinek osatzen dute (kategoria hau beste 

kategoriekin konparatuta aurkezten duen aberastasun semantikoa nabarmentzekoa 

da), ebokazioen % 13,3a barneratzen du, adostasun maila baxua du (% 13,5a, 

aberastasun semantikoa dela medio, besteak beste), pertsonen % 58,3ak erabili du eta 

lehentasunez gainera (batez besteko heina = 3). 




bakoitzean: 







kategoriak: 1, 2, 4, 10, 13 




1, 10 




kategoria: 1, 3, 4, 5, 9 


kategoria: 10, 12, 13 






kategoriak: 1, 3, 4, 8, 10, 11, 13 


























erredundanteak: 8,10 









Grafikoa), langabezia maskulinoa, Alderdi Ekonomikoen, Lanarekiko Harremanaren 

eta Alderdi Indibidualen inguruan antolatzen da. Hiru kategoria hauek 

partekatuenak izateaz gain, beste kategoriekin lotura gehien mantentzen dituzten 

kategoriak dira. Bestalde, nabarmentzekoa da Aurre Egiteko Modua kategoriak, 

Lanarekiko Harremana kategoriarekin soilik kookurrentzia maila altua mantentzen 

duela eta bestalde, Familia eta Alderdi Sozialak kategoriek, Alderdi Indibidualekin 

soilik kookurrentzia maila altua mantentzen dutela. 

Inplikazio indizearen bidez burututako analisian (ikus 4. Grafikoa), kategoria 

ezberdinek hiru kategoria nagusi hauekin (Alderdi Ekonomikoak, Lanarekiko 

Harremana eta Alderdi Indibidualak) mantentzen dituzten inplikazio harremanak 

aztertuko dira. Alderdi Indibidualak kategoriarekin inplikazio maila altua 

mantentzen dute, Familia, Alderdi Sozialak, Aurre Egiteko Modua, Egitura-sistema 

eta Alderdi Ekonomikoak. Lanarekiko Harremana kategoriarekin inplikazio maila 

altua mantentzen dute, Prestazio Sozialak, Alderdi Deskribatzaileak, Egitura- 

sistemak eta Aurre Egiteko Moduak. Azken kategoria honek, Lanaren 

dimentsioarekin mantentzen duen inplikazio maila Alderdi Indibidualekin 

mantentzen duena baino altuagoa da (% 74 versus % 60). Alderdi Ekonomikoekin 

inplikazio maila altua mantentzen dute, Zailtasunak, Alderdi Deskribatzaileak eta 

Egitura-sistema kategoriek. Azkenik, aipatzekoa da Egitura-sistemari erreferentzia 

153

154 


egiten dieten pertsonek (gutxi batzuk badira ere, % 5), era berean, beste kategoria 

gehienei erreferentzia egiten dietela, langabezia maskulinoaren inguruko irudikapen 

osotu bat dutelarik. 

3. Grafikoa: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia maskulinoaren kategorien 

arteko kookurrentzia harremana (portzentajetan) 

4. Grafikoa: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia maskulinoaren kategorien 

arteko inplikazio harremana (portzentajetan)




Langabezia femeninoaren kasuan kategorizazioa hitzen % 70,9arekin egin da. 

Ondoko tauletan, kategoria ezberdinak langabezia femeninoaren kasuan aurkezten 

duten izaeraren arabera sailkatuak aurkezten dira. 




bakoitzean: 







kategoriak: 1, 7, 9, 10, 13 


kategoriak: 3, 5, 6, 8, 12 


1, 7, 9 




kategoria: 3, 5, 8, 11 








kategoriak: 1, 3, 7, 8, 9, 11, 13 












2- Bigarren mailako kategoriak 

155

156 














erredundanteak: 5, 7, 9, 11, 13 







Kategoria zentralei dagokienez, kategoria partekatuenak, Lanarekiko 

Harremana (1), Familia (7) eta Alderdi Sozialak (9) kategoriak dira eta lehentasunez 

aipatutako kategoriak (heinaren mozketa puntua =< 2,9), Lanarekiko Harremana (1), 

Zailtasunak (3), Familia (7), Formazioa (8), Alderdi Sozialak (9), Kategoria Sozialak 

(11) eta Alderdi Deskribatzaileak (13) dira. Beraz, bi irizpideak betetzen dituzten 

kategoriak 1a, 7a eta 9a dira. Hau da, Lanarekiko Harremana (1), Familia (7) eta 

Alderdi Sozialak (9). 


ebokazioen % 10,3a barneratzen du, pertsonen % 54,2ak erabili du eta lehentasunez 

aipatua izan da (batez besteko heina = 2,8). Familia kategoria 28 hitz ezberdinez 

osatuta dago, ebokazioen % 14,6a barneratzen du, adostasun maila altua du (% 73,4), 


Alderdi Sozialak kategoria 31 hitz ezberdinez osatuta dago, ebokazioen % 9,7a 

barneratzen du, pertsonen % 49,2ak erabili du eta lehentasunez azaldu da (batez 

besteko heina = 2,7). 



Grafikoa), langabezia femeninoa, Lanaren eta Familiaren inguruan antolatzen da. Bi 

kategoria hauek partekatuenak izateaz gain, kategoria konexuenak dira, hau da, bi


dimentsio hauek dira beste kategoriekin lotura gehien mantentzen dituztenak, 

beraien artean ere lotura estua mantentzen dutelarik (% 34ko kookurrentzia). Bi 

dimentsio hauekin, kookurrantzia maila altua mantentzen dute, Alderdi Sozialak, 

Alderdi Indibidualak, Alderdi Ekonomikoak, Zailtasunak eta Alderdi 

Deskribatzaileak. Hala ere, aipatu beharra dago Aurre Egiteko Modua Lana 

dimentsioarekin soilik mantentzen duela kookurrentzia maila altua eta bestalde, 

Familia kategoriarekin soilik, Pribazioa eta Kategoria Sozialak kookurrantzia maila 

altua mantentzen dutela. 

Inplikazio indizearen bidez burututako analisian (ikus 6. Grafikoa), kategoria 

ezberdinek bi dimentsio hauekiko mantentzen duten besarkadura maila aztertu da. 

Alderdi Deskribatzaileak, Alderdi Ekonomikoak eta Aurre Egiteko Modua bi 

dimentsioekin inplikazio maila altua mantentzen dute, Aurre Egiteko Moduaren 

inplikazio maila Lanarekiko Harremanean altuagoa bada ere (kookurrentziazko 

analisian agertutakoarekin bat). Azpimarratzekoa da bestalde, Familia dimentsioak 

langabezia femeninoaren kasuan hartzen duen garrantzia. Izan ere, Dimentsio 

Familiarrarekin kategoria gehienek inplikazio maila altua dute. Hau da, aurrerago 

aipatutakoez gain, Zailtasunak, Alderdi Indibidualak, Kategoria Sozialak, Egitura- 

sistema, Formazioa eta Pribazioa kategoriak inplikazio maila altua dute Familia 

kategoriarekin. 

Laburbilduz, Aix-en-Provence-ko ikasleen kasuan, hiru gogora-ekartzeko 

galderetan lortutako hitzen kategorizazioan oinarrituz burututako similitude 

analisietan, langabezia orokorrean, langabezia maskulinoan eta langabezia 

femeninoan, Lanaren dimentsioaren zentraltasuna agerian jarri da. Langabezia 

orokorraren eta langabezia maskulinoaren kasuan gainera, Alderdi Ekonomikoen 

garrantzia nabarmendu da. Bestalde, langabezia maskulinoaren kasuan, Alderdi 

Indibidualen dimentsioak zentraltasuna irabazten du. Langabezia femeninoaren 

kasuan berriz, dimentsio Familiarra da Lanarekin batera irudikapena antolatzen 

duena. 

157

158 


5. Grafikoa: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia femeninoaren kategorien 


6. Grafikoa: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia femeninoaren kategorien 



2. 3. 2. Baiona-Bidarteko datuak 

Lehenik, langabezia orokorraren kasuan ekoiztutako hitzen 





Langabezia orokorraren kasuan kategorizazioa hitzen % 69,9arekin egin da. 

Ondoko tauletan, kategoria ezberdinak langabezia orokorraren kasuan aurkezten 





bakoitzean: 







kategoriak: 1,4,9,10,13 


kategoriak: 5,6,7,11 


1,3,4,10 


kategoriak: 7,8,11,12 


kategoria: 1,2,3,4,5,6,7,11 

2- Hitz errepikatu gutxi 

dituen kategoria: 8,12 






kategoriak: 1, 2, 3, 4, 5, 11 













159

160 










kategoriak: 1,3,4 


kategoriak: 7,8,9,11,12 


erredundanteak: 1,5,9,10 


kategoriak: 2,7,8 





Kategoria zentralei heltzeko, kategoria partekatuenetan eta lehentasunez 

adierazitakoetan oinarrituko gara. Kategoria partekatuenak, Lanarekiko Harremana 

(1), Zailtasunak (3) eta Alderdi Ekonomikoak (4) dira. Bestalde, Lehentasunez 

aipatzen diren hitzez osatutako kategoriak (heinaren mozketa puntua =< 3,1), 

Lanarekiko Harremana (1), Aurre Egiteko Modua (2), Zailtasunak (3), Alderdi 

Ekonomikoak (4), Pribazioa (5) eta Kategoria Sozialak (11) dira. 

Aurreko bi irizpideak betetzen dituzten kategoriak 1a, 3a eta 4a dira. Hau da, 

Lanarekiko Harremana (1), Zailtasunak (3) eta Alderdi Ekonomikoak (4). Lanarekiko 

Harremana kategoria, 31 hitz ezberdinez osatuta dago, ebokazioen % 13,1a 

barneratzen du, adostasun maila altua du (% 83,6) eta pertsonen % 62,8ak erabili du, 

lehentasunez gainera (batez besteko heina = 2,8). Zailtasunen kategoria, 13 hitz 

ezberdinez osatuta dago, ebokazioen % 10,9a barneratzen du, adostasun maila altua 

du (% 80,9), pertsonen % 56,7ak erabili du eta lehentasunez aipatzen da (batez 

besteko heina = 2,7). Alderdi Ekonomikoen kategoria, 35 hitz ezberdinez osatuta 

dago, ebokazioen % 11,9a barneratzen du, adostasun maila altua du (% 80,4), 

pertsonen % 64,1ak erabili du eta lehentasunez aipatzen da (batez besteko heina = 

2,9).




Grafikoa), langabezia orokorraren kasuan kategoria partekatuenak, Lanarekiko 

Harremana, Zailtasunak eta Alderdi Ekonomikoak izateaz gain, kategoria 

konexuenak dira, hau da, hiru dimentsio hauek dira beste kategoriekin lotura gehien 

mantentzen dituztenak, beraien artean ere lotura estua mantentzen dutelarik. Hiru 

kategoria hauekin, kookurrentzia maila altuak mantentzen dituzte honako kategoria 

hauek: Aurre Egiteko Modua, Pribazioa eta Alderdi Indibidualak. Bestalde, Prestazio 

Sozialak eta Alderdi Deskribatzaileak, Alderdi Ekonomikoekin eta Lanarekiko 

Harremanarekin kookurrentzia altua dute, azken bi kategoria hauek irudikapena 

osatzen duten kategoria gehienekin mantentzen duten lotura anitzak nabarmenduz. 


analisian (ikus 8. Grafikoa), kategoria ezberdinek, hiru dimentsio hauekiko 

mantentzen duten besarkadura maila azalduko da. Lanarekiko Harremana 

kategoriarekin soilik inplikazio maila altua mantentzen dute, Kategoria Sozialak eta 

Alderdi Deskribatzaileak. Bestalde, Zailtasunen dimentsioarekin soilik inplikazio 

maila altua aurkezten du Alderdi Indibidualen kategoriak. Alderdi Sozialak, 

inplikazioa maila altua du bai Zailtasunekin bai eta Alderdi Ekonomikoekin. Egitura- 

sistemak bere aldetik, inplikazio maila altua aurkezten du Zailtasunekin eta Lanaren 

dimentsioarekin. Lanaren dimentsioarekin eta Alderdi Ekonomikoarekin inplikazio 

maila altua dute, Prestazio Sozialak, Pribazioa eta Aurre Egiteko Modua, azken 

kategoria honek Lanarekiko Harremanaren kategoriarekin inplikazio maila altuagoa 

aurkezten du (% 81 versus % 67). Azkenik, Familia dimentsioa erabili duten 

pertsonek (% 6,5), era berean, Zailtasunei, Alderdi Ekonomikoei eta Lanari 

erreferentzia egin diote. 

161

162 


7. Grafikoa: Baiona-Bidarteko taldean langabezia orokorraren kategorien arteko 

kookurrentzia harremana (portzentajetan) 

8. Grafikoa: Baiona-Bidarteko taldean langabezia orokorraren kategorien arteko 

inplikazio harremana (portzentajetan)




Langabezia maskulinoaren kasuan hitzen % 71,5a kategorizatu da. Ondoko 

tauletan, kategoria ezberdinek langabezia maskulinoaren kasuan aurkezten duten 

izaeraren arabera sailkatuak aurkezten dira. 




bakoitzean: 











1, 10 




kategoria: 2, 3, 5, 6, 8 


kategoria: 12 






kategoriak: 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 

11, 13 













163

164 












kategoriak: 2, 6, 8, 9, 11, 12, 13 


erredundanteak: 5, 7, 10, 13 







Balizko kategoria zentralak identifikatzeko, pertsona gehienek erabilitako 

kategorietan eta lehen tokietan agertutakoetan fijatuko gara. Kategoria 

partekatuenak Lanarekiko Harremana (1), Zailtasunak (3), Pribazioa (5) eta Alderdi 

Indibidualak (10) dira. Bestalde, lehentasunez aipatzen diren hitzez osatutako 

kategoriak (heinaren mozketa puntua =< 2,9), Lanarekiko Harremana (1), 

Zailtasunak (3), Alderdi Ekonomikoak (4), Pribazioa (5), Prestazio Sozialak (6), 

Familia (7), Alderdi Sozialak (9), Alderdi Indibidualak (10), Kategoria Sozialak (11) 

eta Alderdi Deskribatzaileak (13) dira. 

Bi irizpideak betetzen dituzten kategoriak, Lanarekiko Harremana (1), 

Zailtasunak (3), Pribazioa (5) eta Alderdi Indibidualak (10) dira. Lanarekiko 

Harremana kategoria, 29 hitz ezberdinez osatuta dago, ebokazioen % 9,8a 

barneratzen du, pertsonen % 48,6ak erabili du eta lehentasunez aipatua izan da 

(batez besteko heina = 2,6). Zailtasunak kategoria, 9 hitz ezberdinez osatuta dago, 

ebokazioen % 8,1 barneratzen du, adostasun maila altua du (% 83,9), pertsonen % 

43ak erabili du eta lehentasunez aipatua izan da (batez besteko heina = 2,6). 

Pribazioa kategoria, 7 hitz ezberdinez osatuta dago, ebokazioen % 8,9a barneratzen 

du, pertsonen % 42,1ak erabili du eta lehentasunez aipatua izan da (batez besteko 

heina = 2,7). Alderdi Indibidualen kategoria, 65 hitz ezberdinez osatuta dago 

(nabarmentzekoa da hitz desberdin gehien dituen kategoria dela), ebokazioen %


17,4a barneratzen du, pertsonen % 66,4ak erabili du eta lehentasunez aipatzen da 

(batez besteko heina = 2,9). 



Grafikoa), langabezia maskulinoaren kasuan kategoria partekatuenak Lanarekiko 

Harremana eta Alderdi Indibidualak izateaz gain, kategoria konexuenak dira. Hau 

da, bi dimentsio hauek dira beste kategoriekin lotura gehien mantentzen dituztenak, 

beraien artean ere lotura estua mantentzen dutelarik (% 32ko kookurrentzia). Bi 

kategoria hauekin, kookurrentzia maila altuak mantentzen dituzte Pribazioa eta 

Alderdi Ekonomikoen kategoriak. Lanarekiko harremanarekin soilik, Aurre Egiteko 

Modua kategoriak kookurrentzia maila altua aurkezten du eta Alderdi 

Indibidualekin soilik kookurrentzia maila altuak mantentzen dituzte, Zailtasunak, 

Familia eta Alderdi Sozialak kategoriak, Alderdi Indibidualen dimentsioak 

langabezia maskulinoaren kasuan hartzen duen garrantzia agerian jarriaz. 

Inplikazio indizearen bidez burututako analisian (ikus 10. Grafikoa), 

kategoria ezberdinek, besteak beste, bi dimentsio hauekiko mantentzen duten 

besarkadura maila azalduko da. Lanarekiko Harremanean eta Alderdi 

Indibidualekin inplikazio maila altua aurkezten dute Alderdi Ekonomikoak, Egitura- 

sistema, Pribazioa (inplikazio maila altuagoa aurkezten du Alderdi Indibidualekin 

Lanarekiko Harremanarekin baino, % 76 versus % 60) eta Aurre Egiteko Modua, 

azken honek Lanaren dimentsioarekin inplikazio maila altuagoa duelarik (% 93 

versus % 71). Prestazio Sozialen kategoriak, Lanaren dimentsioarekin soilik 

aurkezten du inplikazio maila altua. Bestalde, Alderdi Indibidualekin inplikazio 

maila altua duten beste kategoria hauek aurkitzen dira: Alderdi Sozialak, Kategoria 

Sozialak, Zailtasunak eta Familia. Azkenik, aipatzekoa da Egitura-sistemari pertsona 

gutxik erreferentzia egiten badiote ere (% 2,8), langabezia maskulinoarekiko 

irudikapen osatu bat dutela. Hau da, bi kategoria partekatuenei eta zentralenei, 

erreferentzia egiteaz gain, Zailtasunekin, Pribazioarekin, Formazioarekin eta Alderdi 

Deskribatzaileekin inplikazio maila altua adierazten dute. 

165

166 


9. Grafikoa: Baiona-Bidarteko taldean langabezia maskulinoaren kategorien 


10. Grafikoa: Baiona-Bidarteko taldean langabezia maskulinoaren kategorien 





Langabezia femeninoaren kasuan kategorizazioa hitzen % 70,1arekin egin da. 

Ondoko tauletan, kategoria ezberdinak langabezia femeninoaren kasuan aurkezten 

duten izaeraren arabera sailkatuak aurkezten dira. 




bakoitzean: 







kategoriak: 1, 7, 9, 10, 13 




1, 7, 9 




kategoria: 2, 3, 4, 5, 7, 11 


kategoria: 12 






kategoriak: 1, 2, 3, 7, 9, 11, 13 













167

168 












kategoriak: 2, 6, 8, 11, 12 










Harremana (1), Familia (7) eta Alderdi Sozialak (9) kategoriak dira. Lehentasunez 

aipatutako kategoriak (heinaren mozketa puntua =< 2,6), Lanarekiko Harremana (1), 

Aurre Egiteko Modua (2), Zailtasunak (3), Familia (7), Alderdi Sozialak (9), Kategoria 

Sozialak (11) eta Alderdi Deskribatzaileak (13) dira. Bi irizpideak betetzen dituzten 

kategoriak Lanarekiko Harremana (1), Familia (7) eta Alderdi Sozialak (9) dira. 


ebokazioen % 9,4a barneratzen du eta pertsonen % 48ak erabili du, lehentasunez 

gainera (batez besteko heina = 2,4). Familia kategoria 37 hitz ezberdinez osatuta 

dago, ebokazioen % 17,9 barneratzen du, adostasun maila altua du (% 71,1), 


Alderdi Sozialak kategoria 33 hitz ezberdinez osatuta dago, ebokazioen % 10,6a 

barneratzen du, pertsonen % 52,8ak erabili du eta lehentasunez azaldu da (batez 




Grafikoa), langabezia femeninoaren kasuan, Lanarekiko Harremana, Familia eta 

Alderdi Sozialak kategoriak partekatuenak izateaz gain, kategoria konexuenak dira. 

Hau da, hiru dimentsio hauek dira beste kategoriekin lotura gehien mantentzen


dituztenak, beraien artean ere lotura estua mantentzen dutelarik. Hiru dimentsio 

hauekin kookurrentzia maila altua mantentzen dute, Alderdi Ekonomikoak eta 

Zailtasunak kategoriak. Bestalde, Alderdi Indibidualak, Alderdi Deskribatzailek eta 

Kategoria Sozialak, Familia dimentsioarekin kookurrentzia maila altua mantentzen 

dute. Familia dimentsioa da beraz, beste kategoria guztiekin lotura gehien 

mantentzen duen kategoria. 

Inplikazio indizearen bidez burututako analisian (ikus 12. Grafikoa), Familia 

dimentsioaren zentraltasuna agerian jarri da, kategoria honek beste kategoria 

guztiekin inplikazio maila altuak mantentzen baititu. Bestalde, Familia eta Lana 

dimentsioarekin inplikazio maila altuak aurkezten dituzte Prestazio Sozialak eta 

Aurre Egiteko Modua, azken honek Lana dimentsioarekin inplikazio maila altuagoa 

mantentzen duelarik (% 88 versus % 64). 

Laburbilduz, Baiona-Bidarteko ikasleen kasuan, hiru gogora-ekartzeko 

galderen hitzen kategorizazioan burututako similitude analisietan, bai langabezia 

orokorrean, bai langabezia maskulinoan bai eta langabezia femeninoan ere, Lanaren 

dimentsioaren zentraltasuna agerian jarri da. Langabezia orokorraren kasuan, 

Lanaren dimentsioaz gain, Alderdi Ekonomikoek berebiziko pisua hartzen dute, 

langabezia maskulinoan bestalde, Alderdi Indibidualen garrantzia nabaria da eta 

langabezia femeninoan berriz, dimentsio Familiarrak pisua irabazten du. 

169

170 


11. Grafikoa: Baiona-Bidarteko taldean langabezia femeninoaren kategorien 


12. Grafikoa: Baiona-Bidarteko taldean langabezia femeninoaren kategorien 


2. 3. 3. Irungo datuak 


Lehenik, langabezia orokorraren kasuan adierazitako hitzen 





Langabezia orokorraren kasuan kategorizazioa hitzen % 69,4arekin egin da. 

Ondoko tauletan, kategoria ezberdinek langabezia orokorraren kasuan aurkezten 





bakoitzean: 







kategoriak: 1, 2, 4, 10, 13 




1, 4, 5, 10 


kategoriak: 6, 7, 8, 9, 11, 12 


kategoria: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 13 


kategoria: 



















171

172 





















Kategoria zentralak identifikatzeko, kategoria partekatuenetan eta 

lehentasunez adierazitakoetan oinarrituko gara. Kategoria partekatuenak Lanarekiko 

Harremana (1), Alderdi Ekonomikoak (4), Pribazioa (5) eta Alderdi Indibidualak (10) 

dira. Bestalde, lehentasunez aipatzen diren hitzez osatutako kategoriak (heinaren 

mozketa puntua =< 2,9), Lanarekiko Harremana (1), Alderdi Ekonomikoak (4) eta 

Pribazioa (5) dira. Bi irizpideak betetzen dituzten kategoriak Lanarekiko Harremana 

(1), Alderdi Ekonomikoak (4) eta Pribazioa (5) dira. Lanarekiko Harremana 

kategoria, 43 hitz ezberdinez osatuta dago, ebokazioen % 16,4a barneratzen du, 

adostasun maila altua du (% 86,5) eta pertsonen % 73,8ak erabili du, lehentasunez 

gainera (batez besteko heina = 2,5). Alderdi Ekonomikoen kategoria, 45 hitz 

ezberdinez osatuta dago, ebokazioen % 14,9a barneratzen du, adostasun maila altua 

du (% 79,2), pertsonen % 76,8ak erabili du eta lehentasunez aipatzen da (batez 

besteko heina = 2,4). Pribazioa kategoria, 8 hitz ezberdinez osatuta dago, ebokazioen 

% 11,1a barneratzen du, adostasun maila altua du (% 96,5), pertsonen % 54,8ak 

erabili du eta lehentasunez aipatzen da (batez besteko heina = 2,3). 



Grafikoa), langabezia orokorraren kasuan kategoria partekatuenak, Lanarekiko 

Harremana, Alderdi Ekonomikoak eta Pribazioa izateaz gain, kategoria konexuenak 

dira. Hau da, hiru dimentsio hauek dira beste kategoriekin lotura gehien mantentzen


dituztenak, beraien artean ere lotura estua mantentzen dutelarik. Hiru kategoria 

hauekin, kookurrentzia maila altuak mantentzen dituzte honako kategoria hauek: 

Alderdi Indibidualak, Alderdi Deskribatzaileak eta Aurre Egiteko Modua. Bestalde, 

Zailtasunak kategoria kookurrentzia maila altuak mantentzen ditu Alderdi 

Ekonomikoekin eta Lanarekin. 


analisian (ikus 14. Grafikoa), kategoria ezberdinek hiru dimentsio hauekiko 

mantentzen duten besarkadura maila azalduko da. Inplikazio indizearekin 

burututako analisian, kategoria gehienek Alderdi Ekonomikoekin eta Lanarekin 

inplikazio maila altuak aurkezten dituzte. Bestalde, Lanarekiko Harremana 

kategoriarekin Formazioak soilik aurkezten du inplikazio maila altua. Era berean, 

Alderdi Ekonomikoekin soilik, Familia kategoriak aurkezten du inplikazio maila 

altua. Azkenik esan, Alderdi Indibidualak kategoriak Alderdi Ekonomikoekin eta 

Lanarekin inplikazio maila altuak aurkezteaz gain, beste hainbat kategoriekin ere bai 

inplikazio maila altuak aurkezten dituela, hau da, Egitura-sistema, Alderdi Sozialak 

eta Zailtasunak kategoriekin. 



173

174 


14. Grafikoa: Irungo taldean langabezia orokorraren kategorien arteko inplikazio 

harremana (portzentajetan) 



Langabezia maskulinoaren kasuan kategorizazioa hitzen % 68,8arekin egin 

da. Ondoko tauletan, kategoria ezberdinek langabezia maskulinoaren kasuan 

aurkezten duten izaeraren arabera sailkatuak aurkezten dira. 




bakoitzean: 






kategoriak: 3, 5, 6, 7, 12 


1, 4, 5, 10, 11, 13 









c) Zenbaterainokoa da maiz 1- Hitz errepikatu asko dituen 1- Adostasun maila altua






kategoria: 1, 2, 3, 5, 7, 11 








kategoriak: 1, 3, 4, 5, 7, 8, 10, 

11, 12, 13 


kategoriak: 9 











kategoriak: 2, 3, 6, 8, 9, 12 


erredundanteak: 1, 4, 5, 10, 11, 

13 











Harremana (1), Alderdi Ekonomikoak (4), Pribazioa (5) eta Alderdi Indibidualak (10) 

dira. Bestalde, lehentasunez aipatzen diren hitzez osatutako kategoriak (heinaren 

mozketa puntua =< 2,8), Lanarekiko Harremana (1), Zailtasunak (3), Alderdi 

Ekonomikoak (4), Pribazioa (5), Familia (7), Formazioa (8), Alderdi Indibidualak (10), 

Kategoria Sozialak (11), Egitura-sistema (12) eta Alderdi Deskribatzaileak (13) dira. 

Bi irizpideak betetzen dituzten kategoriak Lanarekiko Harremana (1), Alderdi 

Ekonomikoak (4), Pribazioa (5) eta Alderdi Indibidualak (10) dira. 

175

176 


Lanarekiko Harremana kategoria, 27 hitz ezberdinez osatuta dago, 

ebokazioen % 12,5a barneratzen du, adostasun maila altua du (% 78,4), pertsonen % 

59,1ak erabili du eta lehentasunez aipatu izan da (batez besteko heina = 2,2). Alderdi 

Ekonomikoen kategoria, 36 hitz ezberdinez osatuta dago, ebokazioen % 10,9a 

barneratzen du, pertsonen % 56,2ak erabili du eta lehentasunez aipatzen da (batez 

besteko heina = 2,7). Pribazioa kategoria, 8 hitz ezberdinez osatuta dago, ebokazioen 

% 10,7a barneratzen du, adostasun maila altua du (% 95,8), pertsonen % 50,4ak 

erabili du eta lehentasunez aipatzen da (batez besteko heina = 2,2). Alderdi 

Indibidualak kategoria, 72 hitz ezberdinek osatzen dute, ebokazioen % 12,3a 

barneratzen du, pertsonen % 52,6ak erabili du eta lehentasunez aipatzen da (batez 




Grafikoa), langabezia maskulinoaren kasuan kategoria partekatuenak, Lanarekiko 

Harremana, Alderdi Ekonomikoak, Pribazioa eta Alderdi Indibidualak izateaz gain, 

elkarren arteko kookurrentzia maila altuak aurkezten dituzte. Era berean, lau 

kategoria hauek, Alderdi deskribatzaileekin kookurrentzia maila altuak aurkezten 

dituzte. Bestalde, Kategoria Sozialak, kookurrentzia maila altua aurkezten du 

Pribazioa eta Lana kategoriekin. Aurre Egiteko Moduak berriz, Lanarekiko 

dimentsioarekin soilik aurkezten du kookurrentzia maila altua. 

Inplikazio indizearen bidez burututako analisian (ikus 16. Grafikoa), 

Lanarekiko Harremana eta Alderdi Ekonomikoak kategoriak dira inplikaziozko 

harreman gehien mantentzen dituzten kategoriak. Biekin batera inplikazio maila 

altuak mantentzen dituzte Alderdi Deskribatzaileak, Pribazioa eta Aurre Egiteko 

Moduak (inplikazio maila altuagoa mantentzen du Lanaren dimentsioarekin, 

Alderdi Ekonomikoekin baino, % 88 versus % 62). Zailtasunen kategoriak bestalde, 

Alderdi Ekonomikoekin eta Lanarekin inplikazio maila altuak mantentzeaz gain, 

Alderdi Indibidualekin ere bai inplikazio maila altua mantentzen du. Lanarekiko 

Harremanarekin soilik inplikazio maila altua mantentzen du Prestazio Sozialen 

kategoriak eta bestalde, Alderdi Ekonomikoekin soilik inplikazio maila altua


mantentzen du Familia Kategoriak. Egitura-sozialak azkenik, inplikazio maila altua 

mantentzen du bai Alderdi Ekonomikoekin bai eta Alderdi Indibidualekin. 

15. Grafikoa: Irungo taldean langabezia maskulinoaren kategorien arteko 


16. Grafikoa: Irungo taldean langabezia maskulinoaren kategorien arteko 

inplikazio harremana (portzentajetan) 

177

178 




Langabezia femeninoaren kasuan, hitzen % 69a kategorizatu da. Ondoko 

tauletan, kategoria ezberdinak langabezia femeninoaren kasuan aurkezten duten 

izaeraren arabera sailkatuak aurkezten dira. 




bakoitzean: 







kategoriak: 1, 2, 7, 9, 10, 13 




1, 7, 9 




kategoria: 1, 3, 5, 7, 9, 11 


kategoria: 6, 8, 12 






kategoriak: 1, 2, 5, 7, 8, 9, 11 
























kategoriak: 3, 6, 8, 11, 12 










Harremana (1), Alderdi Ekonomikoak (4), Familia (7) eta Alderdi Sozialak (9) dira. 

Lehentasunez aipatutako kategoriak (heinaren mozketa puntua =< 2,6), Lanarekiko 

Harremana (1), Aurre Egiteko Modua (2), Pribazioa (5), Familia (7), Formazioa (8), 

Alderdi Sozialak (9) eta Kategoria Sozialak (11) dira. Bi irizpideak betetzen dituzten 

kategoriak 1a, 7a eta 9adira. Hau da, Lanarekiko Harremana (1), Familia (7) eta 

Alderdi Sozialak (9). 


ebokazioen % 12,9a barneratzen du, adostasun maila altua du (% 75,6), pertsonen % 

65,1ak erabili du, lehentasunez gainera (batez besteko heina = 2,4). Familia kategoria 

25 hitz ezberdinez osatuta dago, ebokazioen % 8,5a barneratzen du, adostasun maila 

altua du (% 65,5), pertsonen % 42,1ak erabili du eta lehentasunez azaldu da (batez 

besteko heina = 2,5). Alderdi Sozialak kategoria 31 hitz ezberdinez osatuta dago, 

ebokazioen % 10,4a barneratzen du, pertsonen % 50,8ak erabili du eta lehentasunez 

azaldu da (batez besteko heina = 2,3). 



Grafikoa), langabezia femeninoa Lanaren inguruan antolatzen da, dimentsio 

partekatuenetarikoa eta lehentasunez adierazitakoa izateaz gain beste kategoriekin 

179

180 


harreman gehien mantentzen duen dimentsioa da, dimentsio konexuena da. 

Bestalde, Familia eta Alderdi Ekonomikoak kategoriak beraien artean eta Lanaren 

dimentsioarekin kookurrentzia maila altua izateaz gain, beste kategoriaren batekin 

kookurrentzia maila altua mantentzen dute. Familiari dagokionez, Alderdi 

Sozialekin mantentzen du kookurrentzia maila altua. Alderdi Ekonomikoek bestalde, 

Alderdi indibidualekin mantentzen du kookurrentzia maila altua. 

Langabezia femeninoan, inplikazio indizearen bidez burututako analisian 

(ikus 18. Grafikoa), Lanaren dimentsioarekin kategoria guziak inplikazio maila altua 

aurkezten dute, dimentsio honen zentraltasuna konfirmatuaz. Bestalde, Alderdi 

Ekonomikoen dimentsioa, bigarren maila batetan agertzen da, berarekin 

inplikaziozko harreman altuak mantentzen dituzte Zailtasunak, Prestazio Sozialak, 

Formazioa eta Egitura-sistema kategoriak. 


kookurrentzia harremana (portzentajetan)



inplikazio harremana (portzentajetan) 

Laburbilduz, Irungo ikasleen kasuan hiru gogora-ekartzeko galderetan 

lortutako hitzen kategorizazioan burututako similitude analisietan, bai langabezia 

orokorrean, bai langabezia maskulinoan bai eta langabezia femeninoan ere Lanaren 

dimentsioaren zentraltasuna agerian jarri da. Langabezia orokorraren eta langabezia 

maskulinoaren kasuan gainera, Alderdi Ekonomikoen garrantzia argia da. 

Langabezia maskulinoaren kasuan, Alderdi Indibidualen dimentsioak pisua 

irabazten du. Langabezia femeninoaren kasuan berriz, Lanarekiko Harremanaren 

zentraltasuna gailentzen da, Alderdi Ekonomikoen dimentsioa bigarren maila 

batetan geratzen delarik. Gainera, zehaztu beharra dago, laginaren ia erdiarentzat (% 

42) dimentsio Familiarrak berebiziko pisua duela langabezia femeninoaren 

irudikapenean. 

181

182 


2. 3. 4. Talde arteko konparaketa: 

- Langabezia orokorrean, maskulinoan eta femeninoan 

burututako kategorizazioen konparaketa 

Aix-en-Provence-ko ikasleek, langabezia orokorra, langabezia maskulinoa eta 

langabezia femeninoa Lanaren dimentsioaren inguruan antolatzen dute. Langabezia 


garrantzia nabaria da. Bestalde, langabezia maskulinoaren kasuan, Alderdi 

Indibidualen dimentsioak zentraltasuna irabazten du eta langabezia femeninoaren 

kasuan berriz, Familia dimentsioa da Lanarekin batera irudikapena antolatzen 

duena. 

Baiona-Bidarteko ikasleek, langabezia orokorra, langabezia maskulinoa eta 

langabezia femeninoa Lanaren dimentsioaren inguruan antolatzen dute. Langabezia 

orokorraren kasuan, Lanaren dimentsioaz gain, Alderdi Ekonomikoen garrantzia 

nabaria da. Langabezia maskulinoan bestalde, Alderdi Indibidualak nabarmentzen 

dira eta langabezia femeninoan berriz, Familia dimentsioak pisua irabazten du. 

Irungo ikasleek, langabezia orokorra, langabezia maskulinoa eta langabezia 

femeninoa Lanaren dimentsioaren inguruan antolatzen dute. Langabezia 


garrantzia nabaria da. Langabezia maskulinoaren kasuan, Alderdi Indibidualen 

dimentsioa azpimarratzen da. Langabezia femeninoaren kasuan berriz, Lanarekiko 

dimentsioaren inguruan antolatzen da, laginaren zati batek era berean Familia 

dimentsioa barneratzen duelarik. 

Orokorrean esan daiteke, Aix-en-Provence-ko, Baiona-Bidarteko eta Irungo 

ikasleek lanaren dimentsioa zentraltzat dutela, bai langabezia orokorrean, bai 

langabezia maskulinoan bai eta langabezia femeninoan ere. Era berean, langabezia 

orokorra, dimentsio Ekonomikoen inguruan antolatzen dute eta langabezia 

maskulinoaren kasuan Alderdi Indibidualak nabarmentzen dira. Langabezia 

femeninoaren kasuan, hala ere, Familia dimentsioak indarra hartzen du, naiz eta 

Irungo ikasleen kasuan Familia dimentsioaren pisua txikiagoa izan.


3. KARAKTERIZAZIO GALDESORTAK 


Hierarkizazio kolektiboan oinarritzen den galdesorta honekin, langabezia 

ezaugarritzen duten elementuak identifikatu nahi dira, bi mailatan: langabezia 

orokorrean eta pertsona baten kasu partikularrean, gizon baten kasuan eta emakume 

baten kasuan. Hau da, gizon eta emakume hitzak estimulutzat harturik, generoan 

oinarritutako kategorizazio sozialaren eraginak aztertu nahi dira. Helburu hau 

lortzeko, beraz, hiru karakterizazio galdera planteatu dira, langabezia orokorrari 

buruz, langabezia maskulinoari buruz eta langabezia femeninoari buruz. 

Karakterizazio galdesortetan lortutako informazioa batetik, galdesorta 

bakoitzaren itemen agerikotasunaren arabera aztertu da eta bestetik, galdesorten 

arteko konparaketa egin da. Agerikotasuna, item baten zentraltasunaren hipotesia 

egitea ahalbidetzen duen neurria da eta bi indizeei esker lortzen dugu: indize- 

efektiboa eta item bakoitzaren puntuaketen banaketa. Indize-efektiboak galdesorta 

bakoitzaren (langabezia orokorra, langabezia maskulinoa eta langabezia femeninoa) 

elementu aukeratuenak erakusten dizkigu. Gure kasuan ikasleen erdiak behintzat 

aukeratutako elementuak kontutan hartuko ditugu (indize-efektiboa % 50atik 

gorakoa duten itemak). Itemen puntuaketen banaketari dagokionez, item bat 

karakteristikotzat hartzeko, bere puntuaketak « j » moduko banaketa jarraitu behar 

du (Vergès, 1995, 2001). Beste era batera esanda, gune zentraleko item batek, 

populazioan partekatua izateaz gain (indize-efektibo altukoa), irudikapena antolatu 

behar du, hau da, bakoitzarentzako beharrezkoa izan behar du. Galdesorten arteko 

konparaketa bestetik, bi eratara egingo da. Batetik, galdesorta bakoitzak aurkezten 

duen sailkapenaren arabera (Kendall Tau-a) eta galdesorta bakoitzean itemek 

jarraitzen duten banaketaren arabera (Kolmogorov-Smirnov testa) egingo da. 

Kolmogorov-Smirnov testa, bi banaketen konparaketa egiteko erabiltzen da 

eta gure kasuan, langabezia orokorrean, langabezia maskulinoan eta langabezia 

femeninoan lortutako datuak konparatzeaz gain, kasu bakoitzean gizonek eta 

emakumeek emandako erantzunak konparatzeko erabiliko da. 

183

184 


Ordezkapen teknika eta sistema arauemailearen azterketa 

Langabezia orokorra, langabezia maskulinoa eta langabezia femeninoa 

ezaugarritzen duten elementuak identifikatzeaz gain, langabeziaren sistema 

arauemailea ere aztertu nahi izan da. Honetarako, ordezkapen teknika erabili da. 

Langabezia maskulinoari dagokionez, ikasleei Sindikalista baten eta Ugazaba baten 

lekuan jarrita erantzutea eskatu zaie. Langabezia femeninoari dagokionez, Feminista 

eta Ugazaba baten lekuan jarrita erantzutea eskatu zaie (Aix-en-Provence-ko ikasleei 

ordezkapen teknika langabezia femeninoaren kasuan soilik aplikatu da). Flament-i 

(1999) jarraiki, galdesorta estandarretan jasotako erantzunek, erantzun arauemaileak 

islatzen dituzte. Hau da, pertsonek objektu batekiko duten irudikapena erreferentzia 

talde batzuei lotua aurkitzen da. Sistema arauemailearen azterketarako erregresioak 

burutu dira, bi indize kontutan hartuz: a) Proposatutako taldeen arabera (aldagai 

aurresaleak, langabezia femeninoaren kasuan, Feminista eta Ugazaba) ikasleen 

erantzun estandarraren (“Est”, irizpide aldagaia) bariantza azalduaren portzentajea 

(R 2) eta b) aldagai aurresaleei lotuak (erreferentziazko instantziak) aurkitzen diren β 

koefizienteak. Normalean, R 2 ren eta β koefizienteen esangura maila kalkulatzen da. 

Probabilitatezko kalkulu hau subjektuekin lan egiten denean zilegi da, baina gure 

kasuan itemen inguruko datuekin lan egiten da eta ondorioz, probabilitateaz hitz 

egitea desegokia da (Milland, 2002). Hala ere, aldagai aurresaleak zein neurritan 

eragiten duen azaldutako aldagaiaren azalpenean estimatu daiteke. Honetarako 

aldagai aurresale eta irizpide aldagaiaren arteko korrelazio partzialak kontutan 

hartuko dira. Korrelazio partzialarekin, irizpide aldagaiaren eta aldagai aurresale 

baten arteko korrelazioa neurtzen da, aldagai aurresaleen efektuak neutralizatu 

ondoren. 

Emaitzen aurkezpenari dagokionez taldeka aurkeztuko dira, lehenik Aix-en- 

Provence-koak, ondoren Baiona-Bidartekoak eta azkenik Irungoak. Talde bakoitzean 

lehenik eta behin, karakterizazio Estandarrean lortutako erantzunak azalduko dira, 

ikasleek berek emandako erantzunak langabezia orokorrari buruz, langabezia 

maskulinoari buruz eta langabezia femeninoari buruz. Jarraian, gizonezkoek eta 

emakumezkoek emandako erantzunak konparatuko dira. Ondoren, sistema 

arauemailearen azterketa burutuko da. Hain zuzen ere, sistema arauemailearen


azterketarako, langabezia maskulinorako eta langabezia femeninorako 

proposatutako taldeen eragina aztertuko da. Langabezia maskulinoaren kasuan, 

ikasleek langabezia maskulinoari buruz modu Estandarrean emandako erantzunak 

eta Sindikalista baten lekuan eta Ugazaba baten lekuan jarrita emandako erantzunak 

konparatuko dira. Langabezia femeninoaren kasuan ikasleek langabezia femeninoari 

buruz modu Estandarrean emandako erantzunak eta Feminista baten lekuan eta 

Ugazaba baten lekuan jarrita emandako erantzunak konparatuko dira. Azkenik, 

taldeen arteko konparaketa burutuko da. 

3.2. AIX-EN-PROVENCE-KO DATUAK 

Aix-en-Provence-ko ikasleei bost karakterizazio galdesorta planteatu zaizkie, 

hiru karakterizazio galdesorta klasiko (langabezia orokorrari buruz, gizon langabetu 

bati buruz eta emakume langabetu bati buruz) eta bi karakterizazio galdesorta 

ordezkapen teknikarekin langabezia femeninoari buruz (Feminista baten eta 

Ugazaba baten lekuan jarrita). Bost galdesorta hauek 124 ikasleetatik 98 ikaslek (52 

gizonezko eta 46 emakumezko) bete dituzte eta aurkeztutako emaitzak ikasle 

hauekin burututako analisietan oinarritzen dira. 

3.2.1. Erantzun Estandarrak 

3.2.1.1. Itemen agerikotasunaren azterketa 

Karakterizazio galdesorten bidez lortutako informazioa honela kodetu da: 

item karakteristikoak 3, ez karakteristikoak 1 eta aukeratu ez diren itemak 2. 

Langabezia orokorraren kasuan (ikus 10. Taula), hiru item karakteristiko 

agertzen dira: “Bazterketa soziala”, “Estutasuna, estresa sortzen du” eta “Arazo 

ekonomikoak”. Ez karakteristiko bestalde, hiru item azaltzen dira: “Lagunak galdu”, 

“Gurasoak ez dira seme-alabentzako eredu” eta “Babes sozialaren menpekoa”. 

Bestalde, “Diploma gabezia” itemean ikasleen arteko banaketa argia da. Ikasleen % 

35,7ak ez karakteristikotzat du eta beste % 38,8ak ordea, karakteristikotzat jotzen du. 

185

186 


10. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia orokorraren karakterizazioa 

(portzentajetan). 

Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 

karakteristikoa 

Aukeratu 

gabe 

Karakteristikoa 

Diploma gabezia 2,03 35,7 25,5 38,8 

Bazterketa soziala 2,70 6,1 17,3 76,5 

Bikotean tentsioak sor ditzake 2,01 23,5 52,0 24,5 

Estutasuna, estresa sortzen du 2,42 9,2 39,8 51,0 

Ezkutuko lana 1,92 37,8 32,7 29,6 

Lagunak galdu 1,27 76,5 20,4 3,1 

Seme-alabak perturba ditzake 2,08 19,4 53,1 27,6 

Norbere burua zalantzan jarri 2,24 20,4 34,7 44,9 

Esperientzia falta 1,95 29,6 45,9 24,5 

Arazo ekonomikoak 2,86 2,0 10,2 87,8 

Gurasoak ez dira semealabentzako 

eredu 

1,36 67,3 29,6 3,1 

Babes sozialaren menpekoa 1,61 57,1 24,5 18,4 

Lan berrietara egokitzeko 

zailtasunak 

Lan bilakuntzan motibazio 

eskasa 

1,73 44,9 36,7 18,4 

1,77 39,8 43,9 16,3 

Edozein lan onartu 2,05 30,6 33,7 35,7 

Langabezia maskulinoaren kasuan (ikus 11. Taula), bi item karakteristiko 

daude: “Bazterketa soziala” eta “Arazo ekonomikoak”. Ez karakteristiko bestalde, bi 

item azaltzen dira: “Lagunak galdu” eta “Babes sozialaren menpekoa”. Aipagarria 

da, bestalde, “Diploma gabezia” itemean ikasleen arteko banaketa ematen dela. Izan 

ere, ikasleen %38,8ak ez karakteristikotzat duen bitartean, % 37,8arentzat 

karakteristikoa da. 

11. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia maskulinoaren karakterizazioa 


Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 2,10 27,6 34,7 37,8

Itemak Batez 

bestekoa 


Ez 


Aukeratu 

gabe 


Lagunak galdu 1,35 72,4 20,4 7,1 





Aita ez da seme-alabentzako 

eredua 

1,87 44,9 23,5 31,6 



zailtasunak 


eskasa 

1,76 43,9 36,7 19,4 

1,74 46,9 31,6 21,4 


Langabezia femeninoaren kasuan (ikus 12. Taula), bi item karakteristiko 

agertzen dira: “Estutasuna, estresa sortzen du” eta “Arazo ekonomikoak”. Bestalde, 

hiru item ez karakteristiko azaltzen dira: “Lagunak galdu”, “Ama ez da seme- 

alabentzako eredua” eta “Babes sozialaren menpekoa”. Hala ere, aipatu beharra 

dago, “Babes sozialaren menpekoa” itema ikasleen % 23,5ak karakteristikotzat jo 

dutela. Azkenik, nabarmendu beharra dago, “Diploma gabezia” itema, ikasleen % 

49ak karakteristiko hautatu duela. 

12. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean langabezia femeninoaren karakterizazioa 


Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 1,72 45,9 35,7 18,4 

Lagunak galdu 1,43 65,3 26,5 8,2 





Ama ez da seme-alabentzako 

d 

1,48 59,2 33,7 7,1 

187

188 


Itemak Batez 

bestekoa 

eredua 

Ez 


Aukeratu 

gabe 




zailtasunak 


eskasa 

1,94 32,7 40,8 26,5 

1,76 43,9 36,7 19,4 


3.2.1.1.1. Estimuluen arteko konparaketa 

Langabezia orokorra, maskulinoa eta femeninoa ezaugarritzen dituzten 

elementuak aztertu ondoren, hiru galdesortetan emandako erantzunak konparatuko 

dira Kolmogorov-Smirnov testaren bidez. 

Langabezia orokorraren eta maskulinoaren banaketa metatuen distantziaren 

konparaketan, bi itemen artean aurkitu dira desberdintasun esanguratsuak. 

“Bazterketa soziala” (K-S = 0.22 < .01) eta “Gurasoak ez dira seme-alabentzako 

eredu” (K-S = 0.29; p < .01) itemetan. Batetik, langabezia orokorrean dimentsio 

soziala nabarmenki azpimarratzen da, ikasleen % 76,5ak karakteristikotzat jo du eta 

langabezia maskulinoaren kasuan berriz, ikasleen % 54,1ak karakteristikotzat du. 

Bestetik, langabezia orokorraren kasuan, “Gurasoek ez dira seme-alabentzako eredu” 

itema gehiagotan baztertua izan da, ikasleen % 67,3ak ez karakteristikotzat jo du, 

langabezia maskulinoaren kasuan ikasleen % 44,9ak ez karakteristikotzat jo duen 

bitartean. 

Langabezia orokorraren eta femeninoaren arteko konparaketan, bost 

itemetan aurkitu dira desberdintasun esanguratsuak. “Bazterketa soziala” (K-S = 

0.37; p < .01), “Estutasuna, estresa sortzen du” (K-S = 0.14; p < .05), “Seme-alabak 

perturba ditzake” (K-S = 0.14; p < .05), “Esperientzia falta” (K-S = 0.16; p < .05) eta 

“Arazo Ekonomikoak” (K-S = 0.32; p < .01). Langabezia orokorraren kasuan, 

“Bazterketa soziala” eta “Arazo ekonomikoak” karakteristikoagotzat jotzen diren 

bitartean, langabezia femeninoaren kasuan “Estutasuna, estresa sortzen du” 

karakteristikoagotzat jotzen da. “Seme-alabak perturba ditzake” eta “Esperientzia 

falta” itemak, tarteko itemak badira ere (hau da ikasleen zati handi batek aukeratu ez 

dituzten itemak badira ere), langabezia femeninoaren kasuan, “Seme-alabak perturba


ditzake” itema ez karakteristikoagotzat jotzen da eta “Esperientzia falta” 

karakteristikoagotzat. 

Langabezia maskulinoaren eta femeninoaren arteko konparaketan sei itemek 

aurkezten dute desberdintasun esanguratsua. “Bazterketa soziala” (K-S = 0.15; p < . 

05), “Estutasuna, estresa sortzen du” (K-S = 0.22; p < . 01), “Ezkutuko lana” (K-S = 

0.19; p < . 01), “Esperientzia falta” (K-S = 0.20; p < . 01), “Arazo ekonomikoak” (K-S = 

0.21; p < . 01) eta “Gurasoak ez dira seme-alabentzako eredu” (K-S = 0.24; p < . 01). 

Langabezia maskulinoaren kasuan, “Bazterketa soziala” eta “Arazo ekonomikoak” 

karakteristikoagotzat hartzen diren bitartean, langabezia femeninoaren kasuan, 

“Estutasuna, estresa sortzen du” karakteristikoagotzat hartzen da eta “Gurasoak ez 

dira seme-alabentzako eredu” ordea, ez karakteristikoagotzat. “Esperientzia falta” 

eta “Ezkutuko lana”, erdibideko itemak dira, langabezia femeninoaren kasuan, 

“Esperientzia falta” karakteristikoagotzat hartzen dela eta “ezkutuko lana” ez 

karakteristikoagotzat hartzen dela esan badezakegu ere. 


Emakumeek eta gizonek, langabezia orokorrean, langabezia maskulinoan eta 

langabezia femeninoan emandako erantzunak konparatu aurretik, estimuluak 

aurkeztutako ordenaren eragina azalduko da. Gogora dezagun Aix-en Provenceko 

ikasleen kasuan bi galdesorta mota daudela, estimuluak aurkezteko ordena 

desberdina izanik. Galdetzeko ordenaren eragina kontrolatzeko, batetik lehendabizi 

langabezia maskulinoari buruz erantzun dutenak, bigarren maila batean langabezia 

maskulinoari buruz erantzun dutenekin konparatu dira eta bestetik, lehendabizi 

langabezia femeninoari buruz erantzun dutenak, bigarren maila batean langabezia 

femeninoari buruz erantzun dutenekin konparatu dira. Honetarako, Kolmogorov- 

Smirnov testa erabili da. 

Orokorrean esan beharra dago ez dela galdera aurkezteko ordenaren efektu 

nabaririk topatu. Hala ere, aipatu beharra dago, langabezia maskulinoari buruz 

bigarren lekuan erantzuterakoan (langabezia femeninoaren ondoren), 

karakteristikoagotzat jotzen dela “Estutasuna, estresa sortzen du” itema (K-S = 0.21; 

p < .05) eta bestalde, ez dira hain karakteristikotzat jotzen honako itemak: “Aita ez da 

189

190 


seme-alabentzako eredu” (K-S = 0.24; p < .01), “Norbere burua zalantzan jarri” (K-S = 

0.22; p < .01) eta “Bazterketa soziala” (K-S = 0.19; p < .05). Kasu honetan esan daiteke, 

langabezia maskulinoari buruz femeninoaren ondoren erantzuterakoan, bi kasuak 

ezaugarritzeko modua homogeneizatzen dela. 


konparaketa 

Karakterizazio Estandarretan, gizonezkoek eta emakumezkoek emandako 

erantzunak konparatu nahi izan dira eta honetarako, Kolmogorov-Smirnov testa 

erabili da. 

Langabezia orokorraren kasuan ez dira desberdintasun esanguratsurik 

aurkitu gizonezkoek eta emakumezkoek emandako erantzunen artean. Langabezia 

maskulinoaren kasuan, gizonezkoek “Bazterketa soziala” karakteristikotzat hartu 

duten bitartean, emakumezkoek ez dute karakteristikotzat jo (K-S = 0.28; p < .01). 

Bestalde, “Norbere burua zalantzan jarri” itema emakumezkoek karakteristikotzat 

hartu duten bitartean, gizonezkoek ez dute karakteristikotzat jo (K-S = 0.22; p < .05). 

Azkenik, aipatu beharra dago, bai gizonezkoek bai eta emakumezkoek ere, “Arazo 

ekonomikoak” karakteristikotzat dituztela, itema emakumezkoek esanguratsuki 

gehiagotan aukeratu badute ere (K-S = 0.22; p < .05). Langabezia femeninoaren 

kasuan, desberdintasun esanguratsu bakarra “Esperientzia falta” itemean azaltzen 

da. Gizonezkoek langabezia femeninoaren kasuan “Esperientzia falta” 

karakteristikotzat dute eta emakumezkoek berriz, ez ( K-S = 0.32; p < .01). 

Karakterizazio estandarretan lortutako informazioa laburbilduz, langabezia 

orokorraren, maskulinoaren eta femeninoaren kasuan, “Arazo ekonomikoak” 

elementu karakteristiko garbia da (langabezia femeninoaren kasuan esangura 

gutxiagoz aukeratzen bada ere) eta elementu ez karakteristikoen aldetik, “Babes 

sozialaren menpekoa” eta “Lagunak galdu” itemak azaltzen dira. Bestalde, 

“Bazterketa soziala” itema, langabezia orokorrean eta maskulinoan karakteristikoa 

den bitartean (batez ere langabezia orokorraren kasuan), “Estutasuna sortzen du” 

itema, langabezia orokorrean eta femeninoan karakteristikotzat jotzen da (batez ere 

langabezia femeninoaren kasuan).


3.2.2. Erreferenteen bidezko azterketa 

3.2.2.1. Itemen arteko hierarkiaren azterketa 

Sistema arauemailearen azterketari heldu aurretik, bost galdesortetan 

(langabezia orokorrean, langabezia maskulinoan, langabezia femeninoan, modu 

estandarrean, Feministaren lekuan jarrita eta Ugazabaren lekuan jarrita) erabilitako 

itemen arteko hierarkia konparatuko da, Kendall Tau-b-aren bidez. Indize hau, bi 

sailkapenen arteko antzekotasun maila neurtzeko erabiltzen da (Howell, 1998). Gure 

kasuan, karakterizazio galdesorta ezberdinetan jarraitutako sailkapenen arteko 

konparaketa egingo da. Analisi honetarako, item bakoitzari zenbaki bat ipintzen 

zaio, batez bestekoaren garrantziaren arabera (batez besteko altuena duen itema 1 

puntuatuz eta batez besteko baxuena duen itema 15 puntuatuz). Bost galdesortetan, 

Tau-b-arekin burututako analisiak azaltzen dituen korrelazioak 13. Taulan daude 

(galdesorta ezberdinen batez bestekoak 16. Taulan daude). 

13. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean karakterizazio galdesorten arteko 

korrelazioak (Kendall Tau-b) 

Orokorra 1,00 

Orokorra Maskulinoa Femeninoa Feminista Ugazaba 

Maskulinoa ,73 1,00 

Femeninoa ,68 ,56 1,00 

Feminista ,47 ,58 ,33 1,00 

Ugazaba ,10 -,01 ,35 -,31 1,00 

Ikasleek langabezia orokorra ezaugarritzeko itemen artean ezarritako 

hierarkia, hein handi batean bat dator langabezia maskulinoan (τ = .73) eta 

femeninoan (τ = .68) ezarritakoekin. Era berean, ikasleek langabezia maskulinoa eta 

femeninoa ezaugarritzeko erabilitako itemen artean ezarritako hierarkiak, hein handi 

batean bat datoz (τ = .56). Orokorrean, ikasleek karakterizazio galdesorta 

estandarretan (orokorra, maskulinoa eta femeninoa) erabilitako hierarkizazioa 

antzekoa da. Erreferenteen kasuan, Feministarekin erabilitako hierarkizazioa 

lotuagoa dago langabezia orokorrean (τ = .47) eta maskulinoan (τ = .58) 

erabilitakoarekin, langabezia femeninoarekin erabilitakoa baino. Bestalde, Ugazaba 

191

192 


erreferentean erabilitako hierarkizazioa beste karakterizazio galdesortetan 

erabilitako hierarkiarekin bat ez badator ere, langabezia femeninoaren kasuan 

erabilitakoarekin antzekotasun handiagoak daudela esan daiteke. 

Oro har, irudikapen berdin baten barnean kokaturiko elementuen hipotesiari 

jarraiki, langabezia ezaugarritzeko erabilitako itemen hierarkiak parekoak dira, 

langabezia orokorrean, maskulinoan eta femeninoan. Erreferenteei dagokionez 

aipagarria da, Feminista baten lekuan jarrita langabezia femeninoari buruz 

emandako erantzunak, antzekotasun handiagoak mantentzea langabezia 

orokorraren eta maskulinoaren kasuan emandako erantzunekin, langabezia 

femeninoa berarekiko baino. Hau da, berdintasunezko diskurtsoaren erreferenteak 

langabezia femeninoa, langabezia maskulinora eta langabezia orokorrera hurbiltzen 

du. 


Erreferenteen lekuan jarrita lortutako datuak, erantzun Estandarren moduan, 

agerikotasunaren eta kasu bakoitzean emakumeek eta gizonek emandako 

erantzunen banaketen arteko desberdintasun esanguratsuen arabera aztertu dira. 

Feministaren lekuan jarrita emandako erantzunetan (ikus 14. Taula), 

langabezia femeninoa bost itemekin ezaugarritzen da: “Bazterketa soziala”, 

“Bikotean tentsioak sor ditzake”, “Estutasuna, estresa sortzen du”, “Seme-alabak 

perturba ditzake” eta “Norbere burua zalantzan jarri”. Bestalde, ez karakteristikotzat 

hiru item hartzen dira: “Diploma gabezia”, “Babes sozialaren menpekoa” eta 

“Lanaren bilakuntzarako motibazio eskasa”. Aipatzekoa da, “Diploma gabezia” 

itema ikasleen % 59ak ez karakteristikotzat jotzen duen bitartean, ikasleen beste % 

22ak karakteristikotzat jo duela, item honetan ikasleen arteko banaketa agertaraziaz. 


Feministaren lekuan jarrita (portzentajetan). 

Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 




Bikotean tentsioak sor ditzake 2,42 17,3 23,5 59,2

Itemak Batez 

bestekoa 


Ez 


Aukeratu 

gabe 



Ezkutuko lana 1,85 29,6 56,1 14,3 

Lagunak galdu 1,70 43,9 41,8 14,3 






eredua 

1,96 29,6 44,9 25,5 



zailtasunak 


eskasa 

1,65 44,9 44,9 10,2 

1,42 66,3 25,5 8,2 


Ugazabaren lekuan jarrita emandako erantzunetan (ikus 15. Taula), 

langabezia femeninoa lau itemekin ezaugarritzen da: “Diploma gabezia”, 

“Esperientzia falta”, “Lan berrietara egokitzeko zailtasunak” eta “Lanaren 

bilakuntzarako motibazio eskasa” (ikasleen % 24ak ez karakteristikotzat jo badu ere). 

Ez karakteristikotzat bestalde, bi item hartzen dira: “Lagunak galdu” eta “Babes 

sozialaren menpekoa”. 


Ugazabaren lekuan jarrita (portzentajetan). 

Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 1,78 34,7 53,1 12,2 

Lagunak galdu 1,39 63,3 34,7 2,0 





193

194 


Itemak Batez 

bestekoa 


eredua 

Ez 


Aukeratu 

gabe 


1,49 59,2 32,7 8,2 



zailtasunak 


eskasa 

2,52 14,3 19,4 66,3 

2,35 23,5 18,4 58,2 

Edozein lan onartu 2,05 23,5 48 28,6 


Estimuluak aurkeztutako ordenaren eraginari dagokionez, esan beharra dago 

egindako analisietan (Kolmogorov-Smirnov testa), galdera aurkezteko ordenaren 

arabera ez da desberdintasun esanguratsurik aurkitu. 


konparaketa 

Emakumeek eta gizonezkoek erreferenteen lekuan jarrita (Feminista eta 

Ugazaba) emandako erantzunak konparatuz (Kolomogorov-Smirnov testa), 

desberdintasun esanguratsu bakarra Ugazabaren lekuan jarrita erantzuterakoan 

“Bikotean tentsioak sor ditzake” itemean aurkitu da, emakumezkoek item hau 

gizonezkoek baino ez karakteristikoagotzat dutelarik (K-S = 0.15; p < .05). 

Erreferenteen lekuan jarrita lortutako informazioa laburbilduz, esan daiteke 

langabezia femeninoari buruz, Feministaren lekuan jarrita emandako erantzunak 

ondorio sozialak, indibidualak eta familiarrak azpimarratzen dituzten bezala, 

kausalitate indibidualak baztertzen direla. Ugazabaren lekuan jarrita ordea, 

kausalitate indibidualak nabarmentzen dira. 

3. 2. 2. 3. Karakterizazio estandarren eta erreferenteen 

lekuan jarrita emandako erantzunen elkarren arteko 

lotura: erregresio anizkoitzak 

Sistema arauemailearen azterketarako erregresio anizkoitza egin da, itemen 

batez bestekoetan oinarrituz. Langabezia femeninoaren inguruan emandako 

erantzun Estandarrak (Orokorra, Maskulinoa eta Femeninoa) eta Feminista baten eta


Ugazaba baten lekuan jarrita emandako erantzunen batez bestekoak 16. Taulan 

daude. 

16. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean karakterizazio galdesorten batez bestekoak. 

Itemak Orokorra Maskulinoa Femeninoa Feminista Ugazaba 

Diploma gabezia 2,03 1,99 2,22 1,63 2,87 

Bazterketa soziala 2,70 2,44 2,14 2,41 1,68 

Bikotean tentsioak sor ditzake 2,01 2,10 2,02 2,42 1,54 

Estutasuna, estresa sortzen du 2,42 2,29 2,56 2,48 1,85 

Ezkutuko lana 1,92 2,10 1,72 1,85 1,78 

Lagunak galdu 1,27 1,35 1,43 1,70 1,39 

Seme-alabak perturba ditzake 2,08 1,91 1,93 2,34 1,63 

Norbere burua zalantzan jarri 2,24 2,24 2,29 2,48 1,85 

Esperientzia falta 1,95 1,84 2,22 1,74 2,72 

Arazo ekonomikoak 2,86 2,73 2,45 2,34 2,11 

Ama ez da seme-alabentzako eredua 1,36 1,87 1,48 1,96 1,49 

Babes sozialaren menpekoa 1,61 1,60 1,67 1,62 2,20 

Lan berrietara egokitzeko zailtasunak 1,73 1,76 1,94 1,65 2,52 

Lan bilakuntzan motibazio eskasa 1,77 1,74 1,76 1,42 2,35 

Edozein lan onartu 2,05 2,04 2,15 1,96 2,05 

Langabezia femeninoaren kasuan burututako erregresio anizkoitzean, 

langabezia femenino Estandarra (Est-femeninoa) irizpide aldagaia da eta Feminista 

(Fe-femeninoa) eta Ugazaba (Ug-femeninoa) aldagai aurresaleak dira. Erregresio 

honen emaitzak 17. Taulan daude. Burututako erregresio analisiaren arabera, 

langabezia femenino Estandarraren bariantzaren % 90a azaltzen da. Ikasleek berez 

emandako erantzunak oso lotuta daude Feminista batek eta Ugazaba batek esango 

lukeenarekin (Feministaren kasuan, βFe = 1.051 langabezia femenino 

Estandarrarekiko .94eko korrelazio partzialarekin eta Ugazabaren kasuan βUg = .917 

langabezia femenino Estandarrarekiko .93ko korrelazio partzialarekin). 

Erreferenteen bidezko karakterizazio galdesortetan lortutako informazioa 

laburbilduz, esan daiteke langabezia femeninoaren kasuan erabilitako erreferenteek 

neurri handi batean ikasleen erantzun propioak azaltzen dituztela. Erreferente 

Feministak, langabezia femeninoan ondorio sozial eta indibidualak azpimarratzen 

dituen bitartean, Ugazaba erreferenteak kausalitate indibidualak nabarmentzen ditu. 

195

196 


Langabezia femeninoa ezaugarritzeko garaian bi diskurtsoen eragina ematen da, 

berdintasunarena eta kontserbakorra. 

17. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean erreferenteen eta erantzun estandarren arteko 

erregresio anizkoitzak. 

Irizpidea R2 Aurresalea β 

Est-femeninoa 

.90 

Fe-femeninoa 

Ug-femeninoa 

3.3. BAIONA-BIDARTEKO DATUAK 

1.051 

Baiona-Bidarteko ikasleei lau karakterizazio galdesorta planteatu zaizkie, bi 

karakterizazio galdesorta klasiko (langabezia orokorrari buruz eta gizon langabetu 

bati buruz edo emakume langabetu bati buruz) eta bi karakterizazio galdesorta 

ordezkapen teknikarekin. Lau galdesorta hauek 214 ikaslek (118 gizonezko eta 96 

emakumezko) bete dituzte eta aurkeztutako emaitzak ikasle hauekin burututako 

analisietan oinarritzen dira. Langabezia maskulinoari buruz erantzun behar zutenek 

(57 gizonezko eta 43 emakumezko), ordezkapen teknikarekin Sindikalista eta 

Ugazaba baten lekuan jarrita erantzun behar zuten. Langabezia femeninoari buruz 

erantzun behar zutenek bestalde (61 gizonezko eta 61 emakumezko), ordezkapen 

teknikan Feminista baten eta Ugazaba baten lekuan jarrita erantzun behar zuten. 



Langabezia orokorraren kasuan (ikus 18. Taula) hiru item karakteristiko 

agertzen dira: “Bazterketa soziala”, “Estutasuna, estresa sortzen du” eta “Arazo 

ekonomikoak”. Ez karakteristikotzat bestalde, hiru item hartzen dira: “Lagunak 

galdu”, “Gurasoak ez dira seme-alabentzako eredu” eta “Babes sozialaren 

menpekoa”. Zehaztu beharra dago ordea, azken item hau ikasleen % 22,9ak 

karakteristikotzat jo duela. Bestalde, “Diploma gabezia” itemean ere, ikasleen arteko 

.917


banaketa bat nabarmena da. Hau da, “Diploma gabezia” ikasleen % 45,8ak ez 

karakteristikotzat duen bitartean, ikasleen % 34,1ak karakteristikotzat du. 

18. Taula: Baiona-Bidarteko taldean langabezia orokorraren karakterizazioa 


Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 1,84 37,9 40,7 21,5 

Lagunak galdu 1,24 80,4 15,0 4,7 






eredu 

1,43 60,3 36,9 2,8 



zailtasunak 


eskasa 

1,77 39,7 43,9 16,4 

1,87 39,7 33,6 26,6 


Langabezia maskulinoaren kasuan (ikus 19. Taula) bost item karakteristiko 

agertzen dira: “Bazterketa soziala”, “Bikotean tentsioak sor ditzake”, “Estutasuna, 

estresa sortzen du”, “Norbere burua zalantzan jarri” eta “Arazo ekonomikoak”. 

Aipatutako lehen bi itemen kasuan ordea (“Bazterketa soziala” eta “Bikotean 

tentsioak sor ditzake”), esan beharra dago ikasleen % 21ak ez karakteristikotzat jo 

dituztela. Bestalde, item ez karakteristikoak hauek ditugu: “Lagunak galdu”, “Aita 

ez da seme-alabentzako eredua” eta “Babes sozialaren menpekoa”. Nabarmentzekoa 

da “Diploma gabezia” itemean populazioaren banaketa ematen dela. Hau da, 

ikasleen % 44ak “Diploma gabezia” ez karakteristikotzat jotzen du eta % 35ak ordea, 

karakteristikotzat. 

197

198 


19. Taula: Baiona-Bidarteko taldean langabezia maskulinoaren karakterizazioa 


Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 2,07 28,0 37,0 35,0 

Lagunak galdu 1,32 73,0 22,0 5,0 






eredua 

1,67 52,0 29,0 19,0 



zailtasunak 


eskasa 

1,70 41,0 48,0 11,0 

1,86 40,0 34,0 26,0 


Langabezia femeninoaren kasuan (ikus 20. Taula), lau item karakteristiko 

agertzen dira: “Bazterketa soziala”, “Estutasuna, estresa sortzen du”, “Norbere 

burua zalantzan jarri” eta “Arazo ekonomikoak”. Hala ere, aintzat hartzekoa da 

“Norbere burua zalantzan jarri” itema ikasleen % 21ak ez karakteristikotzat jo duela. 

Bestalde, hiru item ez karakteristiko agertzen dira: “Lagunak galdu”, “Ama ez da 

seme-alabentzako eredua” eta “Lan bilakuntzarako motibazio eskasa”. Langabezia 

femeninoaren kasuan ere, “Diploma gabezia” itemean ikasleen arteko banaketa 

nabarmena da. Hau da, ikasleen % 47,4ak item ez karakteristikotzat du eta ikasleen 

% 35,1ak karakteristikotzat du.


20. Taula: Baiona-Bidarteko taldean langabezia femeninoaren karakterizazioa 


Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 1,73 42,1 43,0 14,9 

Lagunak galdu 1,42 64,0 29,8 6,1 






eredua 

1,63 51,8 33,3 14,9 



zailtasunak 


eskasa 

1,87 35,1 43,0 21,9 

1,68 50,9 30,7 18,4 



Behin langabezia orokorraren, maskulinoaren eta femeninoaren item 

karakteristikoak eta ez karakteristikoak aztertuta, hiru estimuluen arteko 

konparaketa egingo da, itemen arteko banaketa metatuen distantziaren 

konparaketari esker (Kolmogorov-Smirnov testa). Ikus dezagun bada, hiru 

estimuluen artean aurkitutako desberdintasun nagusiak. 

Langabezia orokorraren eta maskulinoaren artean zazpi itemetan aurkitu 

dira desberdintasun esanguratsuak: “Bazterketa soziala” (K-S = 0.19; p < .01), 

“Bikotean tentsioak sor ditzake” (K-S = 0.16; p < .01), “Ezkutuko lana” (K-S = 0.14; p 

< .01), “Norbere burua zalantzan jarri” (K-S = 0.12; p < .05), “Arazo ekonomikoak” 

(K-S = 0.11; p < .05), “Gurasoak ez dira seme-alabentzako eredu” (K-S = 0.1620; p < 

.01) eta “Babes sozialaren menpekoa” itemetan (K-S = 0.11; p < .05). Langabezia 

orokorraren kasuan, “Bazterketa soziala” eta “Arazo ekonomikoak” itemak 

langabezia maskulinoaren kasuan baino ezaugarritsuagoak dira. “Bazterketa soziala” 

199

200 


itema ikasleen % 70,1ak karakteristikotzat aukeratu du, langabezia maskulinoaren 

kasuan ikasleen % 51ak karakteristikotzat aukeratu duen bitartean. “Arazo 

ekonomikoak” itemari dagokionez, langabezia orokorraren kasuan ikasleen % 85ak 

karakteristikotzat du eta langabezia maskulinoaren kasuan berriz ikasleen % 74ak. 

Bestetik, langabezia maskulinoaren kasuan, “Bikotean tentsioak sor ditzake”, 

“Ezkutuko lana” eta “Norebere burua zalantzan jarri” itemak langabezia orokorraren 

kasuan baino karakteristikoagotzat jo dira. “Bikotean tentsioak sor ditzake” itema 

ikasleen % 51ak karakteristikotzat hartu du, langabezia orokorraren kasuan ordea, 

ikasleen % 34,6ak soilik karakteristikotzat hartu du. “Ezkutuko lana” itemari 

dagokionez, langabezia maskulinoaren eta orokorraren artean desberdintasun 

esanguratsuak agertzen badira ere (karakteristikoagoa langabezia maskulinoaren 

kasuan), azpimarratu beharra dago bi kasuetan (langabezia maskulinoan eta 

langabezia orokorrean) erdibideko itema dela. Hau da, gehienetan aukeratu gabeko 

itema da. “Norbere burua zalantzan jarri” itemari dagokionez, langabezia 

maskulinoaren kasuan ikasleen % 59ak karakteristikotzat jo dute, langabezia 

orokorraren kasuan ikasleen % 46,7ak karakteristikotzat jo duen bitartean. Item ez 

karakteristikoetan, langabezia orokorraren kasuan, “Gurasoak ez dira seme- 

alabentzako eredu” ez karakteristikoagotzat hartzen da, ikasleen % 60,3ak ez 

karakteristiko aukeratzen du, langabezia maskulinoaren kasuan ikasleen % 52 ez 

karakteristiko aukeratzen duen bitartean. “Babes sozialaren menpekoa” itemari 

dagokionez, ez karakteristikoagotzat jotzen da langabezia maskulinoaren kasuan, 

ikasleen % 51ak ez karakteristiko aukeratzen du, langabezia orokorraren kasuan 

ikasleen % 41,1ak ez karakteristiko aukeratzen duen bitartean. Orokorrean esan 

daiteke langabezia maskulinoaren kasuan, alderdi indibidualek pisua irabazten 

dutela (“Bikotean tentsioak sor ditzake” eta “Norbere burua zalantzan jarri”). 

Langabezia orokorraren eta femeninoaren arteko konparaketan, sei itemetan 

aurkitu dira desberdintasun esanguratsuak. “Bazterketa soziala” (K-S = 0.19; p < .01) 

eta “Arazo ekonomikoak” (K-S = 0.15; p < .01) langabezia orokorraren kasuan 

ezaugarritsuagotzat hartzen dira. “Lagunak galdu” (K-S = 0.16; p < .01), “Seme- 

alabak perturba ditzake” (zehaztu beharra dago hala ere, item hau ez dela 

karakteristiko ez eta ez karakteristikotzat hartzen) (K-S = 0.22; p < .01) eta “Gurasoak 

ez dira seme-alabentzako eredu” (K-S = 0.12; p < .05), langabezia orokorraren kasuan


ez karakteristikoagotzat jotzen dira eta “Lan bilakuntzarako motibazio eskasa” (K-S 

= 0.11; p < .05) ordea, langabezia femeninoaren kasuan ez karakteristikoagotzat 

jotzen da. 

Oro har esan daiteke, langabezia orokorraren kasuan dimentsio soziala eta 

ondorio ekonomikoak nabarmentzen direla. Langabezia orokorrean, ikasleen % 

70,1ak “bazterketa soziala” itema karakteristikotzat dauka, langabezia femeninoaren 

kasuan ordea, ikasleen % 50,9ak soilik karakteristikotzat aukeratzen du. Era berean, 

langabezia orokorraren kasuan ikasleen % 85ak “Arazo ekonomikoak” itema 

karakteristikotzat du eta langabezia femeninoaren kasuan ikasleen % 70,2ak 

karakteristikotzat aukeratzen du. 

Langabezia maskulinoaren eta femeninoaren arteko erantzunen 

konparaketan lau itemek aurkezten dute desberdintasun esanguratsua: “Bikotean 

tentsioak sor ditzake” (K-S = 0.15; p < .05), “Ezkutuko lana” (K-S = 0.22; p < .01), 

“Seme-alabak perturba ditzake” (K-S = 0.19; p < .01) eta “Esperientzia falta” (K-S = 

0.20; p < .01). Hala ere, esan beharra dago aipatutako azken hiru itemak (“Ezkutuko 

lana”, “Seme-alabak perturba ditzake” eta “Esperientzia falta”) ez direla item 

karakteristikotzat ez eta ez karakteristikotzat jotzen (ez langabezia maskulinoan ezta 

langabezia femeninoan ere). “Bikotean tentsioak sor ditzake” itemari dagokionez, 

langabezia maskulinoaren kasuan karakteristikoagotzat hartzen da, ikasleen % 51ak 

karakteristikotzat jo du, langabezia femeninoaren kasuan ordea, ikasleen % 34,2ak 

soilik karakteristikotzat jo du. 

Laburbilduz, langabezia maskulinoa eta femeninoa antzeko moduan 

ezaugarritzen dira, bikotean sor daitezkeen tentsioak langabezia maskulinoaz 

jarduterakoan soilik aipatzen badira ere. 


konparaketa 

Karakterizazio Estandarretan gizonezkoek eta emakumezkoek emandako 

erantzunak konparatzeko Kolmogorov-Smirnov testa erabili da. Ikus dezagun bada, 

gizonezkoen eta emakumezkoen erantzunen artean aurkitutako desberdintasun 

nagusiak. 

201

202 


Langabezia orokorraren kasuan bi itemen artean aurkitu dira desberdintasun 

esanguratsuak. Gizonezkoek “Bikotean tentsioak sor ditzake” itema 

karakteristikoagotzat jotzen dute (K-S = 0.15; p < .05). Hala ere, item honek ez ditu 

karakteristikotzat hartzeko baldintzak betetzen, gizonezkoen % 41,5ak soilik 

karakteristikotzat aukeratzen baitu. Bestalde, emakumezkoek “Gurasoak ez dira 

seme-alabentzako eredu” itema gizonezkoek baino ez karakteristikoagotzat daukate 

(K-S = 0.15; p < .05). Langabezia maskulinoaren kasuan bi itemen artean aurkitu dira 

desberdintasun esanguratsuak. Emakumezkoek “Bikotean tentsioak sor ditzake” 

itema karakteristikotzat duten bitartean, gizonezkoek ordea ez (K-S = 0.25; p < .01) 

eta bestalde, gizonezkoek “Aita ez da seme-alabentzako eredua” itema ez 

karakteristikotzat duten bitartean, emakumezkoek ordea ez (K-S = 0.22; p < .05). 

Langabezia femeninoari dagokionez, desberdintasun esanguratsuak hiru itemen 

artean aurkitu dira. Emakumezkoek “Arazo ekonomikoak” itema 

karakteristikoagotzat dute (K-S = 0.20; p < .1). Zehazki, emakumezkoen % 81.1ak 

item karakteristikotzat aukeratu du eta gizonezkoen kasuan % 60,7ak. Era berean, 

emakumezkoek “Edozein lan onartu” itema karakteristikotzat aukeratu dute eta 

gizonezkoek ordea ez (K-S = 0.20; p < .05). Azkenik, “Ama ez da seme-alabentzako 

eredua” itema, emakumezkoek ez karakteristikoagotzat jo dute ( K-S = 0.20; p < .05). 


orokorraren, maskulinoaren eta femeninoaren kasuan hiru elementu karakteristiko 

nabarmendu dira: “Arazo ekonomikoak”, “Estutasuna, estresa sortzen du” eta 

“Bazterketa soziala”. Hala ere, zehaztu beharra dago “Bazterketa soziala” eta “Arazo 

ekonomikoak” langabezia orokorraren kasuan karakteristikoagotzat jotzen direla. 

Bestalde, “Norbere burua zalantzan” jarri itema, karakteristikotzat hartzen da 

langabezia maskulinoaren eta langabezia femeninoaren kasuan. Langabezia 

maskulinoari gainera, “Bikotean tentsioak sor ditzake” itema gehitzen zaio (gogora 

dezagun item hau batez ere emakumezkoek karakteristikotzat aukeratzen dutela). 

Hiru kasuetan bi item ez karakteristiko aukeratzen dira: “Lagunak galdu” eta 

“Gurasoak ez dira seme-alabentzako eredu”. Langabezia maskulinoaren kasuan 

gainera, ez karakteristikotzat “Babes sozialaren menpekoa” izatea jotzen da eta 

langabezia femeninoaren kasuan berriz, “Lan bilakuntzarako motibazio eskasa” ez 

karakteristikotzat jotzen da.




Sistema arauemailearen azterketari heldu aurretik, zazpi galdesortetan 

(langabezia orokorrean, langabezia maskulinoan, langabezia femeninoan, eta 

erreferenteen lekuan jarrita) erabilitako itemen arteko hierarkia konparatu da 

Kendall Tau-b-aren bidez. Indize hau, bi sailkapenen arteko antzekotasun maila 

neurtzeko erabiltzen da (Howell, 1998). Gure kasuan itemen batez bestekoen 

araberako hierarkia interesatzen zaigu. Analisi honetarako, item bakoitzari zenbaki 

bat ipini zaio batez bestekoaren garrantziaren arabera (batez besteko altuena duen 

itema 1 puntuatuz eta batez besteko baxuena duen itema 15 puntuatuz). Zazpi 

galdesortetan Kendall Tau-b-arekin burututako analisiak azaltzen dituen 

korrelazioak 21. Taulan daude (galdesorta ezberdinen batez bestekoak 26. Taulan 

daude). 

21. Taula: Baiona-Bidarteko taldean karakterizazio galdesorten arteko korrelazioak 

(Kendall Tau-b). 

Orokorra 1,00 

Orokorra Maskulinoa Femeninoa Sindikalista Mugazaba Feminista 

Maskulinoa 0,71 1,00 

Femeninoa 0,77 0,67 1,00 

Sindikalista 0,62 0,63 0,70 1,00 

MUgazaba 0,30 0,23 0,26 0,07 1,00 

Feminista 0,30 0,27 0,38 0,53 -0,28 1,00 

FUgazaba 0,22 0,08 0,26 -0,01 0,81 -0,24 



femeninoan (τ = .77) ezarritakoekin. Era berean, ikasleek langabezia maskulinoa eta 

femeninoa ezaugarritzeko itemen artean ezarritako hierarkiak, hein handi batean bat 

datoz (τ = .67). Oro har, ikasleek karakterizazio galdesorta estandarretan (orokorra, 

maskulinoa eta femeninoa) erabilitako hierarkizazioa antzekoa da. Erreferenteen 

kasuan, Sindikalistaren lekuan jarrita erabilitako hierarkizazioa esanguratsuki lotua 

dago, langabezia orokorraren kasuan (τ = .62), maskulinoan (τ = .63), femeninoan (τ = 

203

204 


.70) eta Feminista baten lekuan jarrita (τ = .53) ezarritakoarekin. Ugazabaren lekuan 

jarrita erabilitako hierarkizazioak, protagonista gizonezkoa denean (Mugazaba) eta 

protagonista emakumezkoa denean (Fugazaba), elkarren artean esanguratsuki lotuak 

daude (τ = .81). Azkenik, Feministaren lekuan jarrita erabilitako hierarkizazioa 

esanguratsuki lotua dago Sindikalistaren lekuan jarrita ezarritakoarekin (τ = .53). 

Oro har, langabezia orokorra, maskulinoa eta femeninoa ezaugarritzeko 

garaian, itemek antzeko hierarkizazioa jarraitzen dute, irudikapen objektu baten 

elementuak direnaren seinaletzat har daitekeena. Bestalde, erreferenteen bidez 

lortutako emaitzen arabera, berdintasunaren diskurtsoa, bai Feministarena bai eta 

Sindikalistarena ere, langabezia orokorrarekin, maskulinoarekin eta femeninoarekin 

harreman estua duen bitartean, diskurtso kontserbakorra nahiko bereizia agertzen 

da. 


Erreferenteen lekuan jarrita lortutako datuak, erantzun Estandarren modura, 



Sindikalistaren lekuan jarrita (ikus 22. Taula) langabezia maskulinoa hiru 

itemekin ezaugarritzen da: “Bazterketa soziala”, “Estutasuna, estresa sortzen du” eta 

“Arazo ekonomikoak”. Bestalde, bi item ez karakteristiko agertzen dira: “Lagunak 

galdu” eta “Lan bilakuntzarako motibazio eskasa”. 


Sindikalistaren lekuan jarrita (portzentajetan). 

Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 1,78 43,0 36,0 21,0 

Lagunak galdu 1,63 50,0 37,0 13,0 


Norbere burua zalantzan jarri 2,29 18,0 35,0 47,0

Itemak Batez 

bestekoa 


Ez 


Aukeratu 

gabe 





eredu 

1,79 34,0 53,0 13,0 



zailtasunak 


eskasa 

1,82 40,0 38,0 22,0 

1,48 64,0 24,0 12,0 


Ugazabaren lekuan jarrita (ikus 23. Taula) langabezia maskulinoa lau 

itemekin ezaugarritzen da: “Diploma gabezia”, “Esperientzia falta”, “Lan berrietara 

egokitzeko zailtasunak” eta “Lan bilakuntzarako motibazio eskasa”. Azken item 

honen kasuan, zehaztu beharra dago ikasleen % 26ak ez karakteristikotzat jo duela. 

Bestalde, hiru item ez karakteristiko aukeratzen dira: “Lagunak galdu”, “Seme- 

alabak perturba ditzake” eta “Aita ez da seme-alabentzako eredua”. 



Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 1,95 31,0 43,0 29,0 

Lagunak galdu 1,30 73,0 24,0 3,0 






eredua 

1,47 57,0 39,0 4,0 



zailtasunak 

2,59 5,0 31,0 64,0 

Lan bilakuntzan motibazio eskasa 2,29 26,0 19,0 55,0 

205

206 


Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 



Feministaren lekuan jarrita (ikus 24. Taula) langabezia femeninoa hiru 

itemekin ezaugarritzen da: “Bazterketa soziala”, “Seme-alabak perturba ditzake” eta 

“Norbere burua zalantzan jarri”. Bestalde, ez karakteristikotzat bi item hartzen dira: 

“Lan berrietara egokitzeko zailtasunak” eta “Lanaren bilakuntzarako motibazio 

eskasa”. 


Feministaren lekuan jarrita (portzentajetan). 

Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 1,65 43,9 47,4 8,8 

Lagunak galdu 1,80 42,1 36,0 21,9 






eredua 

2,25 21,1 32,5 46,5 



zailtasunak 


eskasa 

1,59 53,5 34,2 12,3 

1,43 62,3 32,5 5,3 


Ugazabaren lekuan jarrita (ikus 25. Taula) langabezia femeninoa lau itemekin 

ezaugarritzen da: “Diploma gabezia” (ikasleen % 13,2ak ez karakteristikotzat 

aukeratu badu ere), “Esperientzia falta”, “Lan berrietara egokitzeko zailtasunak” eta 

“Lan bilakuntzarako motibazio eskasa”. Bestalde, ez karakteristikotzat bi item 

hautatu dira: “Lagunak galdu” eta “Ama ez da seme-alabentzako eredua”.




Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 1,75 40,4 44,7 14,9 

Lagunak galdu 1,50 57,0 36,0 7,0 






eredua 

1,54 56,1 34,2 9,6 



zailtasunak 


eskasa 

2,45 14,0 27,2 58,8 

2,32 18,4 31,6 50,0 



konparaketa 

Behin erreferenteen lekuan jarrita emandako erantzunak aztertuta, ikus 

ditzagun emakumezkoek eta gizonezkoek erreferenteen lekuan jarrita emandako 

erantzunen arteko konparaketa. 

Langabezia maskulinoaren kasuan, Sindikalista baten lekuan jarrita 

emandako erantzunetan desberdintasun esanguratsuak bi itemetan aurkitu dira, 

“Norbere burua zalantzan jarri” eta “Lanbide berrietara egokitzeko zailtasunak” 

itemetan. Emakumezkoek batetik, “Norbere burua zalantzan jarri” itema 

karakteristikotzat jotzen dute eta gizonezkoek ordea ez (K-S = 0.28; p < .01). Bestetik, 

emakumezkoek “lanbide berrietara egokitzeko zailtasunak” itema ez 

karakteristikotzat jotzen dute eta gizonezkoek ordea ez (K-S = 0.20; p < .05). Ugazaba 

baten lekuan jarrita emandako erantzunetan desberdintasun esanguratsuak hiru 

itemetan aurkitu dira, “Estutasuna, estresa sortzen du”, “Ezkutuko lana” eta 

207

208 


“Edozein lan onartu”. Hala ere, hiru item hauek erdibideko itemak dira, hau da, ez 

emakumezkoek ez eta gizonezkoek ere ez dituzte item karakteristikotzat aukeratu 

(ez eta ez karakteristikotzat ere). 

Langabezia femeninoaren kasuan, Feminista baten lekuan jarrita emandako 

erantzunetan desberdintasun esanguratsu bakarra aurkitu da, “Norbere burua 

zalantzan jarri” itemean. Item hau emakumezkoek gizonezkoek baino 

karakteristikoagotzat jo dute (K-S = 0.20; p < .05). Ugazaba baten lekuan jarrita 

emandako erantzunetan desberdintasun esanguratsuak sei itemetan aurkitu dira. 

Emakumezkoek karakteristikoagotzat jotzen dituzte “Esperientzia falta” (K-S = 0.20; 

p < .05), “Lanbide berrietara egokitzeko zailtasunak” (K-S = 0.20; p < .05) eta “Lan 

bilakuntzarako motibazio eskasa” (K-S = 0.20; p < .05) itemak. Era berean, 

emakumezkoek ez karakteristikoagotzat jotzen dituzte, “Bazterketa soziala” (K-S = 

0.20; p < .05) eta “Estutasuna, estresa sortzen du” (K-S = 0.20; p < .05) itemak. 

Azkenik aipatu, “Arazo ekonomikoak” itemean desberdintasun esanguratsua 

azaltzen bada ere, item hau ez emakumezkoek ez eta gizonezkoek ere, ez dutela item 

karakteristiko ez eta ez karakteristikotzat hartzen. 


langabezia maskulinoari buruz, Sindikalista baten lekuan jarrita emandako 

erantzunak bat datozela modu estandarrean ikasleek emandako erantzunekin. Hau 

da, gizon langabetuak arazo ekonomikoak dauzka, sozialki baztertua sentitzen da eta 

estutasuna pairatzen du. Bestalde, langabezian egoteak lagunen galera ez duela 

zergatik ekarri behar azpimarratzen da eta kausalitate indibidualak baztertzen dira. 

Ugazabaren lekuan jarrita ordea, kausalitate indibidualak nabarmentzen dira eta 

ondorio familiarrak baztertzen dira. Langabezia femeninoari dagokionez, 

Feministaren lekuan jarrita emandako erantzunak ondorio sozialak, indibidualak eta 

familiarrak azpimarratzen ditu eta bestalde, kausalitate indibiduala baztertzen da. 

Ugazabaren lekuan jarrita ordea, kausalitate indibidualak agerian jartzen dira eta 

ondorio familiar eta harremanen ingurukoak baztertzen dira.



lekuan jarrita emandako erantzunen arteko lotura: 

erregresio anizkoitzak 

Sistema arauemailearen azterketarako erregresio anizkoitzak egin dira 

itemen batez bestekoetan oinarrituz. Langabezia maskulinoaren inguruan emandako 

erantzun Estandarrak eta Sindikalista baten eta Ugazaba baten (MUgazaba) lekuan 

jarrita emandako erantzunen batez bestekoak 26. Taulan daude. Era berean, 

langabezia femeninoaren inguruan emandako erantzun Estandarrak eta Feminista 

baten eta Ugazaba baten (FUgazaba) lekuan jarrita emandako erantzunen batez 

bestekoak 26. Taulan daude. 

26. Taula: Baiona-Bidarteko taldean karakterizazio galdesortetako itemen batez 

bestekoak 

Itemak Orokorra Masku- Feme- Sindi- M- Femi- F- 

linoa ninoa kalista Ugazaba nista Ugazaba 

Diploma gabezia 1,88 1,91 1,88 1,87 2,72 1,80 2,67 

Bazterketa soziala 2,62 2,30 2,33 2,76 1,88 2,61 1,87 

Bikotean tentsioak sor ditzake 2,04 2,30 2,02 2,18 1,66 2,25 1,61 

Estutasuna, estresa sortzen du 2,43 2,37 2,41 2,50 1,99 2,32 1,97 

Ezkutuko lana 1,84 2,07 1,73 1,78 1,95 1,65 1,75 

Lagunak galdu 1,24 1,32 1,42 1,63 1,30 1,80 1,50 

Seme-alabak perturba ditzake 1,84 1,90 2,09 1,96 1,50 2,34 1,76 

Norbere burua zalantzan jarri 2,32 2,46 2,31 2,29 1,96 2,38 1,92 

Esperientzia falta 1,98 1,85 2,05 1,74 2,64 1,75 2,63 

Arazo ekonomikoak 2,81 2,70 2,63 2,53 2,32 2,21 2,15 


eredua 

1,43 1,67 1,63 1,79 1,47 2,25 1,54 

Babes sozialaren menpekoa 1,82 1,61 1,85 1,77 1,82 1,87 1,98 


zailtasunak 

1,77 1,70 1,87 1,82 2,59 1,59 2,45 

Lan bilakuntzan motibazio eskasa 1,87 1,86 1,68 1,48 2,29 1,43 2,32 

Edozein lan onartu 2,12 1,98 2,11 1,90 1,91 1,75 1,89 

Langabezia maskulinoaren kasuan burututako erregresio anizkoitzean, 

langabezia maskulino Estandarra (Est-maskulinoa) irizpide aldagaia da eta 

Sindikalista (Sin-maskulinoa) eta Ugazaba (Ug-maskulinoa) aldagai aurresaleak dira. 

209

210 


Bestetik, langabezia femeninoaren kasuan burututako erregresio anizkoitzean, 

langabezia femenino Estandarra (Est-femeninoa) irizpide aldagaia da eta Feminista 

(Fe-femeninoa) eta Ugazaba (Ug-femeninoa) aldagai aurresaleak dira. 

Langabezia maskulinoaren kasuan (ikus 24. Taula) bariantzaren % 72a 

azaltzen da. Ikasleek berez emandako erantzunak oso lotuta daude Sindikalista batek 

esango lukeenarekin eta gutxiago Ugazabak esango lukeenarekin (Sindikalistaren 

kasuan, βsin = .822 langabezia maskulino Estandarrarekiko. 84eko korrelazio 

partzialarekin eta Ugazabaren kasuan βUg = .226 langabezia maskulino 

Estandarrarekiko .39ko korrelazio partzialarekin). 

Langabezia femeninoaren kasuan (ikus 27. Taula) bariantzaren % 68a 

azaltzen da. Ikasleek berez emandako erantzunak oso lotuta daude Feminista batek 

eta Ugazaba batek esango luketenarekin (Feministaren kasuan, βFe = .871 langabezia 

femenino Estandarrarekiko .81eko korrelazio partzialarekin eta Ugazabaren kasuan 

βUg = .709 langabezia femenino Estandarrarekiko .62ko korrelazio partzialarekin). 

27. Taula: Baiona-Bidarteko taldean erreferenteen eta erantzun estandarren arteko 

erregresio anizkoitzak. 

Irizpidea R 2 Aurresalea β 

Est-maskulinoa 

Est-femeninoa 

.72 

.68 

Sin-maskulinoa 

Ug-maskulinoa 

Fe-femininoa 

Ug-femeninoa 

Erreferenteen bidez lortutako informazioa laburbilduz, esan daiteke 

langabezia maskulinoan erreferente Sindikalistak neurri handi batean ikasleen 

erantzun propioak azaltzen dituela eta langabezia femeninoan erabiliko bi 

erreferenteek, Feministak eta Ugazabak, neurri handi batean ikasleen erantzun 

propioak azaltzen dituztela. Oro har, langabezia maskulinoan berdintasunaren 

diskurtsoaren eragina nabarmena da eta langabezia femeninoan berriz, 

berdintasunaren diskurtsoarekin batera, diskurtso kontserbakorraren eragina ematen 

da. 

.822 

.226 

.871 

709

3.4. IRUNGO DATUAK 


Irungo ikasleei lau karakterizazio galdesorta planteatu zaizkie, bi 

karakterizazio galdesorta klasiko (langabezia orokorrari buruz eta gizon langabetu 

bati buruz edo emakume langabetu bati buruz) eta bi karakterizazio galdesorta 

ordezkapen teknikarekin. Lau galdesorta hauek 209 ikaslek (111 gizonezko, 97 

emakumezko eta ikasle 1 kodetu gabea) bete dituzte eta aurkeztutako emaitzak 

ikasle hauekin burututako analisietan oinarritzen dira. Langabezia maskulinoari 

buruz erantzun behar zutenek (53 gizonezko eta 48 emakumezko) ordezkapen 

teknikarekin Sindikalista eta Ugazaba baten lekuan jarrita erantzun behar zuten eta 

langabezia femeninoari buruz erantzun behar zutenek (58 gizonezko eta 49 

emakumezko) ordezkapen teknikan Feminista baten eta Ugazaba baten lekuan jarrita 

erantzun behar zuten. 



Langabezia orokorraren kasuan (ikus 28. Taula) hiru item karakteristiko 

agertzen dira: “Estutasuna, estresa sortzen du”, “Arazo ekonomikoak” eta “Edozein 

lan onartu”. Zehaztu beharra dago, azken item hau ikasleen % 21,1ak ez 

karakteristikotzat jo duela. Bestalde, ez karakteristikotzat bi item hautatu dira: 

“Lagunak galdu” eta “Gurasoak ez dira seme-alabentzako eredu”. Azkenik, aintzat 

hartzekoa da “esperientzia falta” ikasleen % 49,8ak karakteristikotzat jo duela eta 

“Bikotean tentsioak sor ditzake” ere, ikasleen %47,4ak karakteristikotzat jo duela. 

28. Taula: Irungo taldean langabezia orokorraren karakterizazioa (portzentajetan). 

Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 2,07 16,3 60,8 23,0 

Lagunak galdu 1,21 80,9 17,2 1,9 

211

212 


Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 







eredu 

1,45 60,3 31,0 5,7 



zailtasunak 


eskasa 

1,79 42,6 35,9 21,5 

2,02 33,0 32,1 34,9 


Langabezia maskulinoaren kasuan (ikus 29. Taula) lau item karakteristiko 

agertzen dira: “Bikotean tentsioak sor ditzake”, “Estutasuna, estresa sortzen du”, 

“Arazo ekonomikoak” eta “Edozein lan onartu”. Zehaztu beharra dago, hala ere, 

“Bikotean tentsioak sor ditzake” itema ikasleen % 22,5ak ez karakteristikotzat jo 

duela eta era berean, “Edozein lan onartu” itema ikasleen % 23,5ak ez 

karakteristikotzat jo duela. Ez karakteristikotzat bestalde, bi item hautatzen dira: 

“Lagunak galdu” eta “Aita ez da seme-alabentzako eredua”. 



Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 2,05 21,6 52,0 26,5 

Lagunak galdu 1,44 63,7 28,4 7,8 






eredua 

1,53 52,0 43,1 4,9

Itemak Batez 

bestekoa 


Ez 


Aukeratu 

gabe 




zailtasunak 


eskasa 

1,76 45,1 33,3 31,6 

1,95 38,2 28,4 33,3 


Langabezia femeninoaren kasuan (ikus 30. Taula) bi item karakteristiko 

hautatu dira: “Estutasuna, estresa sortzen du” eta “Arazo ekonomikoak”. Ez 

karakteristikotzat bestalde, hiru item hautatu dira: “Lagunak galdu”, “Ama ez da 

seme-alabentzako eredua” eta “Lanbide berrietara egokitzeko zailtasunak”. Bestalde, 

aintzat hartzekoa da ikesleen %48,6ak “Edozein lan onartu” itema karakteristikotzat 

jo duela. 

30. Taula: Irungo taldean langabezia femeninoaren karakterizazioa (portzentajetan). 

Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 2,16 14,0 56,1 29,9 

Lagunak galdu 1,26 77,6 18,7 3,7 






eredua 

1,58 55,1 31,8 13,1 



zailtasunak 


eskasa 

1,73 50,5 26,2 23,4 

1,88 37,4 37,4 25,2 


213

214 



Behin langabezia orokorraren, maskulinoaren eta femeninoaren item 

karakteristikoak eta ez karakteristikoak aztertuta, itemen arteko banaketa metatuen 

distantziaren konparaketa (Kolmogorov-Smirnov testa) burutu da. 

Langabezia orokorraren eta maskulinoaren artean bi itemetan aurkitu dira 

desberdintasun esanguratsuak, “Lagunak galdu” (K-S = 0.17; p < .01) eta “Norbere 

burua zalantzan jarri” itemetan (K-S = 0.13; p < .05). Langabezia orokorraren kasuan 

“Lagunak galdu” langabezia maskulinoaren kasuan baino ez karakteristikoagotzat 

hartzen da. “Norbere burua zalantzan jarri” itemari dagokionez, langabezia 

maskulinoan, langabezia orokorrean baino karakteristikoagotzat jotzen da. Hala ere, 

zehaztu beharra dago langabezia maskulinoan item honetan ikasleen arteko 

banaketa agertzen dela. Hau da, “Norbere burua zalantzan jarri” itema ikasleen % 

41,2ak karakteristikotzat duen bitartean, ikasleen % 30,4ak ez karakteristikotzat du. 

Langabezia orokorraren eta femeninoaren arteko konparaketan hiru itemetan 

azaltzen dira desberdintasun esanguratsuak, “Norbere burua zalantzan jarri” (K-S = 

0.18; p < .05), “Arazo ekonomikoak” (K-S = 0.14; p < .01) eta “Edozein lan onartu (K-S 

= 0.12; p < .05) itemetan. “Norbere burua zalantzan jarri” itema langabezia 

femeninoan ezaugarriagotzat jotzen da eta “Arazo ekonomikoak” eta “Edozein lan 

onartu” itemak langabezia orokorraren kasuan karakteristikoagotzat jotzen dira. 

Langabezia maskulinoaren eta femeninoaren arteko konparaketan lau itemek 

aurkezten dute desberdintasun esanguratsua, “Bazterketa soziala” (K-S = 0.14; p < 

.05), “Lagunak galdu” (K-S = 0.14; p < .05), “Seme-alabak perturba ditzake” (K-S = 

0.14; p < .05) eta “Arazo ekonomikoak” (K-S = 0.17; p < .01) itemak. Hala ere, esan 

beharra dago “Bazterketa soziala” eta “Seme-alabak perturba ditzake” itemak ez 

direla karakteristikotzat jo (ez eta ez karakteristikotzat), ez langabezia maskulinoan 

ez eta langabezia femeninoan ere. “Lagunak galdu” itemari dagokionez, langabezia 

femeninoan langabezia maskulinoan baino ez karakteristikoagotzat jotzen da. 

“Arazo ekonomikoak” itema bestalde, langabezia maskulinoaren kasuan item 

karakteristikoagotzat jotzen da, ikasleen % 81,4ak karakteristikotzat aukeratzen du, 

langabezia femeninoaren kasuan ikasleen % 64,5ak karakteristikotzat aukeratzen 

duen bitartean.



arteko konparaketa 

Karakterizazio Estandarretan gizonezkoek eta emakumezkoek emandako 

erantzunak konparatu nahi izan dira eta honetarako Kolmogorov-Smirnov testa 

erabili da. 

Langabezia orokorraren kasuan item bakarrean aurkitu da desberdintasun 

esanguratsua, “Gurasoak ez dira seme-alabentzako eredu” itemean. Item hau 

emakumezkoek gizonezkoek baino ez karakteristikoagotzat dute (K-S = 0.15; p < .05). 

Langabezia maskulinoaren kasuan gizonezkoek eta emakumezkoek emandako 

erantzunen artean ez da desberdintasun esanguratsurik aurkitu. Langabezia 

femeninoaren kasuan desberdintasun esanguratsu bakarra aurkitu da, “Bikotean 

tentsioak sor ditzake” itemean. Emakumezkoek item hau karakteristikoagotzat jo 

dute, emakumezkoen % 46,9ak item karakteristikotzat hartu du eta gizonezkoen 

kasuan % 43,1ak karakteristikotzat jo badu ere, % 34,5ak ez karakteristikotzat jo du 

(K-S = 0.20; p < .05). 


orokorraren, maskulinoaren eta femeninoaren kasuan bi elementu karakteristiko 

azaldu dira, “Arazo ekonomikoak” eta “Estutasuna, estresa sortzen du” itemak. Hala 

ere, aipatu beharra dago alderdi ekonomikoen pisua langabezia femeninoaren 

kasuan txikiagoa dela. Bestalde, langabezia maskulinoaren kasuan “Bikotean 

tentsioak sor ditzake” itema azaltzen da eta langabezia orokorrean eta maskulinoan 

lan egiteko beharra nabarmenagoa egiten da, “Edozein lan onartu” itema langabezia 

femeninoan baino karakteristikoagotzat joaz. Elementu ez karakteristikotzat hiru 

kasuetan bi item aukeratzen dira, “Lagunak galdu” eta “Gurasoak ez dira seme- 

alabentzako eredu”. 



Erreferenteen lekuan jarrita emandako erantzunen azterketari heldu aurretik, 

zazpi galdesortetan (langabezia orokorrean, langabezia maskulinoan, langabezia 

215

216 


femeninoan, eta erreferenteen lekuan jarrita) erabilitako itemen arteko hierarkia 

konparatuko da, Kendall Tau-b-aren bidez. Zazpi galdesortetan Kendall Tau-b- 

arekin burututako analisiak azaltzen dituen korrelazioak 31. Taulan daude 

(galdesorta ezberdinen batez bestekoak 36. Taulan daude). 

31. Taula: Irungo taldean karakterizazio galdesorten arteko korrelazioak (Kendall 

Tau-b). 

Orokorra 1,00 

Orokorra Maskulinoa Femeninoa Sindicalista Mugazaba Feminista 

Maskulinoa 0,83 1,00 

Femeninoa 0,85 0,83 1,00 

Sindikalista 0,66 0,52 0,66 1,00 

MUgazaba 0,31 0,37 0,28 0,39 1,00 

Feminista 0,37 0,43 0,52 0,45 -0,05 1,00 

FUgazaba 0,30 0,28 0,18 0,30 0,79 -0,14 



femeninoan (τ =.85) ezarritakoekin. Era berean, ikasleek langabezia maskulinoa eta 

femeninoa ezaugarritzeko itemen artean ezarritako hierarkiak, hein handi batean bat 

datoz (τ = .83). Orokorrean, ikasleek karakterizazio galdesorta estandarretan 

(orokorra, maskulinoa eta femeninoa) erabilitako hierarkizazioa antzekoa da. 

Erreferenteen kasuan Sindikalistaren lekuan jarrita erabilitako hierarkizazioa 

esanguratsuki lotua dago langabezia orokorraren kasuan (τ = .66), maskulinoan (τ = 

.52), femeninoan (τ = .66), Ugazaba baten lekuan jarrita protagonista gizonezkoa 

denean (τ = .39) eta Feminista baten lekuan jarrita (τ = .45) ezarritakoarekin. Bestalde, 

Ugazaba baten lekuan jarrita, gizon langabetuaren kasuan eta emakume 

langabetuaren kasuan, erabilitako hierarkizazioak esanguratsuki lotuak daude (τ = 

.79). Azkenik, Feministaren lekuan jarrita erabilitako hierarkizazioa esanguratsuki 

lotua dago langabezia maskulinoan (τ = .43), femeninoan (τ = .52) eta Sindikalista 

baten lekuan jarrita (τ = .45) erabilitakoarekin. 

Oro har, langabezia orokorra, maskulinoa eta femeninoa ezaugarritzeko 

erabilitako itemen arteko hierarkien arteko antzekotasunak, irudikapen sozial baten 

elementuen aurrean aurkitzen garenaren adierazletzat har daiteke. Erreferenteei


dagokionez, berdintasunaren diskurtsoaren isla garbia da, bai langabezia 

maskulinoan bai eta langabezia femeninoan ere. Diskurtso kontserbakorrak, bere 

aldetik, langabezia femeninoan eta maskulinoan pareko eskema jarraitzen du. 


Erreferenteen lekuan jarrita lortutako datuak, erantzun Estandarren modura, 



Sindikalistaren lekuan jarrita (ikus 32. Taula) langabezia maskulinoan bi item 

karakteristiko agertzen dira, “Estutasuna, estresa sortzen du” eta “Arazo 

ekonomikoak”. Bestalde, ez karakteristikotzat item bakarra jotzen da, “Lagunak 

galdu” hain zuzen. 

32. Taula: Irungo taldean langabezia maskulinoaren karakterizazioa Sindikalistaren 

lekuan jarrita (portzentajetan). 

Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 2,19 16,7 48,0 35,3 

Lagunak galdu 1,48 59,8 32,4 7,8 






eredua 

1,68 45,1 42,2 12,7 



zailtasunak 

1,96 36,3 31,4 32,4 



217

218 


Ugazabaren lekuan jarrita (ikus 33. Taula) langabezia maskulinoan hiru item 

karakteristikotzat jotzen dira, “Diploma gabezia”, “Esperientzia falta” eta “Arazo 

ekonomikoak”. Hala ere, zehaztu beharra dago “Diploma gabezia” itemean, ikasleen 

arteko banaketa bat dagoela, % 54,9ak karakteristikotzat duen bitartean ikasleen % 

30,4ak ez karakteristikotzat du. Bestalde, ez karakteristikotzat bi item hautatzen dira, 

“Bazterketa soziala” eta “Lagunak galdu”. Hala ere, aipatu beharra dago “Bazterketa 

soziala” ikasleen % 24,5ak karakteristikotzat jo duela. 

33. Taula: Irungo taldean langabezia maskulinoaren karakterizazioa Ugazabaren 


Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 2,07 19,6 53,9 26,5 

Lagunak galdu 1,49 59,8 31,4 8,8 






eredua 

1,65 44,1 47,1 8,8 



zailtasunak 

2,24 23,5 29,4 47,1 



Feministaren lekuan jarrita (ikus 34. Taula) langabezia femeninoan bi item 

karakteristikotzat hartzen dira, “Bazterketa soziala” (ikasleen % 18,7ak ez 

karakteristikotzat jo badu ere) eta “Norbere burua zalantzan jarri”. Ez 

karakteristikotzat bestalde, hiru item hartzen dira, “Diploma gabezia” (ikasleen % 

23,4ak karakteristikotzat jo badu ere), “Lagunak galdu” eta “Lanbide berrietara 

egokitzeko zailtasunak”.


34. Taula: Irungo taldean langabezia femeninoaren karakterizazioa Feministaren 


Itemak Batez 

bestekoa 

Ez 


Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 2,03 20,6 56,1 23,4 

Lagunak galdu 1,56 57,9 28,0 14,0 






eredua 

2,06 30,8 32,7 36,4 



zailtasunak 

1,53 57,0 32,7 10,3 



Ugazabaren lekuan jarrita (ikus 35. Taula) langabezia femeninoan hiru item 

karakteristiko agertzen dira, “Diploma gabezia” (ikasleen % 19,6ak ez 

karakteristikotzat jo badu ere), “Esperientzia falta” (ikasleen % 16,8ak ez 

karakteristikotzat jo badu ere) eta “Lan berrietara egokitzeko zailtasunak” (ikasleen 

% 26,2ak ez karakteristikotzat jo badu ere). Bestalde, ez karakteristikotzat item 

bakarra hartzen da, “Lagunak galdu”. 

35. Taula: Irungo taldean langabezia femeninoaren karakterizazioa Ugazabaren 


Itemak Batez 

bestekoa 

Ez karakteristikoa Aukeratu 

gabe 






Ezkutuko lana 2,10 18,7 52,3 29,0 

219

220 


Itemak Batez 

bestekoa 

Ez karakteristikoa Aukeratu 

gabe 


Lagunak galdu 1,38 65,4 30,8 3,7 





Ama ez da seme-alabentzako eredua 1,62 47,7 43,0 9,3 



zailtasunak 

2,30 26,2 17,8 56,1 





Behin erreferenteen lekuan jarrita emandako erantzunak aztertuta, 

emakumeek eta gizonezkoek erreferenteen lekuan jarrita emandako erantzunak 

konparatu dira. 

Langabezia maskulinoaren kasuan, Sindikalista baten lekuan emandako 

erantzunetan eta Ugazaba baten lekuan jarrita emandako erantzunetan ez dira 

desberdintasun esanguratsurik aurkitu gizonekoek eta emakumezkoek emandako 

erantzunetan. 

Langabezia femeninoaren kasuan Feminista baten lekuan jarrita emandako 

erantzunetan desberdintasun esanguratsuak hiru itemen artean aurkitu dira, 

“Diploma gabezia”, “Lagunak galdu” eta “Ama ez da seme-alabentzako eredua” 

itemetan. Gizonezkoek, “Diploma gabezia” itema ez karakteristikoagotzat dute, 

gizonezkoen % 67,2ak item hau ez karakteristikotzat hautatzen du eta 

emakumezkoen kasuan ordea, % 44,9ak (K-S = 0.22; p < .01). Emakumezkoek 

bestalde, “Lagunak galdu” itema ez karakteristikoagotzat dute, emakumezkoen % 

69,4ak item hau ez karakteristikotzat hautatzen du eta gizonezkoak ordea, % 48,3ak 

soilik ez karakteristikotzat hautatzen du (K-S = 0.21; p < .05). “Ama ez da seme- 

alabentzako eredua” itemari dagokionez (K-S = 0.26; p < .05), emakumezkoen kasuan 

banaketa nabaria da. Emakumezkoen % 44,9ak ez karakteristikotzat hautatzen du eta 

% 32,7ak karakteristikotzat. Gizonezkoen kasuan ordea, banaketa ez da hain argia.


Gizonezkoen % 19ak ez karakteristikotzat aukeratzen du eta % 39,7ak 

karakteristikotzat. Ugazaba baten lekuan emandako erantzunei dagokionez bi 

itemen artean aurkitu dira desberdintasun esanguratsuak, “Lagunak galdu” eta 

“Norbere burua zalantzan jarri” itemetan. Emakumezkoek “Lagunak galdu” itema 

gizonezkoek baino ez karakteristikoagotzat jo dute (K-S = 0.19; p < .05). “Norbere 

burua zalantzan jarri” itemari dagokionez, gizonezkoek emakumezkoek baino ez 

karakteristikoagotzat jo dute (K-S = 0.26; p < .01). 


langabezia maskulinoari buruz, Sindikalistaren lekuan jarrita emandako erantzunak 

funtsean bat datozela modu estandarrean ikasleek emandako erantzunekin. Hau da, 

gizon langabetua, arazo ekonomikoak dauzka eta, era berean, estutasuna sentitzen 

du. Gainera, egoera honek ez du zergatik lagunen galera ekarri behar. Ugazabaren 

lekuan jarrita ordea, elementu desberdinak azaltzen dira. Batetik, Ugazabaren lekuan 

jarrita alderdi ekonomikoen kaltea onartzen da, baina bestetik, kausalitate 

indibiduala azpimarratzen da, esperientzia eta formazio ezari garrantzia emanaz. 

Langabezia femeninoari buruz, Feministaren lekuan jarrita emandako erantzunek 

alderdi sozialak azpimarratzen dituzte eta kausalitate indibiduala baztertzen da, 

gaitasunei eta formazioari dagokienez. Ugazabaren lekuan jarrita, ordea, kausalitate 

indibidualak nabarmentzen dira, esperientzia faltari, formazio ezari eta egokitzeko 

gaitasun eskasari garrantzia emanaz. Hala ere, erreferente Feminista eta Ugazaba bat 

datoz egoera honek ez duela zergatik lagunen galera ekarri behar adierazteko 

orduan. 


lekuan jarrita emandako erantzunen elkarren arteko 

lotura: erregresio anizkoitzak 

Sistema arauemailearen azterketarako erregresio anizkoitza egin da, itemen 

batez bestekoetan oinarrituz. Langabezia maskulinoaren inguruan emandako 

erantzun Estandarrak eta Sindikalista baten eta Ugazaba baten (M-Ugazaba) lekuan 

jarrita emandako erantzunen batez bestekoak 36. Taulan daude. Era berean, 

langabezia femeninoaren inguruan emandako erantzun Estandarrak eta Feminista 

221

222 


baten eta Ugazaba baten (F-Ugazaba) lekuan jarrita emandako erantzunen batez 

bestekoak 36. Taulan daude. 

36. Taula: Irungo taldean karakterizazio galdesortetako itemen batez bestekoak 

Itemak Orokorra 

Maskulinoa 

Femeninoa 

Sindikalista 

M- 

Ugazaba 

Feminista 

F- 

Ugazaba 

Diploma gabezia 1,75 1,75 1,71 1,83 2,25 1,66 2,42 

Bazterketa soziala 1,83 1,69 1,94 2,14 1,73 2,53 1,75 

Bikotean tentsioak sor ditzake 2,23 2,3 2,2 1,96 1,76 2,08 1,71 

Estutasuna, estresa sortzen du 2,55 2,56 2,5 2,45 2,1 2,28 2,01 

Ezkutuko lana 2,07 2,05 2,16 2,19 2,07 2,03 2,1 

Lagunak galdu 1,21 1,44 1,26 1,48 1,49 1,56 1,38 

Seme-alabak perturba ditzake 1,92 1,86 1,95 1,88 1,72 2,03 1,73 

Norbere burua zalantzan jarri 2,01 2,11 2,24 2,09 2,17 2,4 2,04 

Esperientzia falta 2,28 2,15 2,18 2,06 2,39 1,84 2,53 

Arazo ekonomikoak 2,74 2,76 2,54 2,51 2,37 2,29 2,28 

Ama ez da seme-alabentzako eredua 1,45 1,53 1,58 1,68 1,65 2,06 1,62 

Babes sozialaren menpekoa 1,77 1,79 1,87 1,8 1,83 1,95 1,84 

Lan berrietara egokitzeko zailtasunak 1,79 1,76 1,73 1,96 2,24 1,53 2,3 

Lan bilakuntzan motibazio eskasa 2,02 1,95 1,88 1,92 2,16 1,67 2,14 

Edozein lan onartu 2,4 2,28 2,26 2,05 2,09 2,07 2,15 

Langabezia maskulinoaren kasuan burututako erregresio anizkoitzean, 

langabezia maskulino Estandarra (Est-maskulinoa) irizpide aldagaia da eta 

Sindikalista (Sin-maskulinoa) eta Ugazaba (Ug-maskulinoa) aldagai aurresaleak dira. 

Langabezia femeninoaren kasuan burututako erregresio anizkoitzean, langabezia 

femenino Estandarra (Est-femeninoa) irizpide aldagaia da eta Feminista (Fe- 

femeninoa) eta Ugazaba (Ug-femeninoa) aldagai aurresaleak dira. 

Langabezia maskulinoaren kasuan (ikus 37. Taula) bariantzaren % 74a 

azaltzen da. Ikasleek berez emandako erantzunak oso lotuta daude Sindikalista batek 

esango lukeenarekin eta gutxiago Ugazaba batek esango lukeenarekin 

(Sindikalistaren kasuan, βsin = .795 langabezia maskulino Estandarrarekiko .78eko 

korrelazio partzialarekin eta Ugazabaren kasuan βMUg = .010 langabezia maskulino 

Estandarrarekiko .15ko korrelazio partzialarekin).


Langabezia femeninoaren kasuan (ikus 37. Taula) bariantzaren % 72a 

azaltzen da. Ikasleek berez emandako erantzunak oso lotuta daude Feministak eta 

Ugazabak esango luketenarekin (Feministaren kasuan, βFe = .725 langabezia 

femenino Estandarrarekiko .80eko korrelazio partzialarekin eta Ugazabaren kasuan 

βFUg = .561 langabezia femenino Estandarrarekiko .72ko korrelazio partzialarekin). 

37. Taula: Irungo taldean erreferenteen eta erantzun estandarren arteko erregresio 

anizkoitzak. 

Irizpidea R 2 Aurresalea β 

Est-maskulinoa 

Est-femeninoa 

.74 

.72 

Sin-maskulinoa 

Ug-maskulinoa 

Fe-femeninoa 

Ug-femeninoa 

Erreferenteen bidez burututako sistema arauemailearen azterketan, nabaria 

da langabezia maskulinoaren kasuan erreferente Sindikalak neurri handi batean 

ikasleen erantzun propioak azaltzen dituela. Langabezia femeninoaren kasuan 

bestalde, erabiliko bi erreferenteek, Feministak eta Ugazabak, neurri handi batean 

ikasleen erantzun propioak azaltzen dituzte, erreferente Feministaren eragina 

ageriagoa bada ere. 

3. 5. TALDE ARTEKO KONPARAKETA: 

3.5.1. Karakterizazio estandarren arteko antzekotasun 

eta ezberdintasunak 


Lehenik eta behin, hiru taldeek langabezia orokorra, langabezia maskulinoa 

eta langabezia femeninoa ezaugarritzeko erabili dituzten elementu komunak eta 

elementu berezitasunak laburbilduko dira. Ondoren azterketan sakontzeko, talde 

bakoitzak erabilitako itemen arteko banaketa metatuen distantziaren konparaketa 

azalduko da. 

.795 

.010 

.725 

.561 

223

224 


Langabezia orokorrari dagokionez hiru taldeek “Arazo ekonomikoak” eta 

“Estutasuna, estresa sortzen du” itemekin ezaugarritzen dute eta bestetik, ez 

karakteristikotzat, “Lagunak galdu” itema agertzen da. Bestalde, Aix-en-Provence-ko 

eta Baiona-Bidarteko ikasleek, langabezia orokorra ezaugarritzeko “Bazterketa 

soziala” hautatzen dute. Irungoek, beraien aldetik, “Edozein lan onartzea” 

gaineratzen dute. 

Langabezia maskulinoari dagokionez hiru taldeek “Arazo ekonomikoak” 

azpimarratzen dituzte eta ez karakteristikotzat “lagunak galdu” itema. Bestalde, Aix- 

en-Provence-ko eta Baiona-Bidarteko ikasleek langabezia maskulinoa ezaugarritzeko 

“Bazterketa soziala” erabiltzen dute. Baiona-Bidarteko eta Irungo ikasleek gainera, 

“Estutasuna, estresa sortzen du” eta “Bikotean tentsioak sor ditzake” itemekin 

ezaugarritzen dute. Baiona-Bidarteko ikasleek “Norbere burua zalantzan jarri” itema 

gaineratzen dute eta Irungoek “Edozein lan onartu”. 

Langabezia femeninoari dagokionez hiru taldeek “Arazo ekonomikoak” eta 

“Estutasuna sortzen du” itemekin ezaugarritzen dute eta ez karakteristikotzat, 

“Lagunak galdu” itema aipatzen da. Bestalde, Baiona-Bidarteko ikasleek langabezia 

femeninoa “Bazterketa soziala” itemarekin ezaugarritzen dute. 

3.5.1.2. Itemen arteko desberdintasun esanguratsuak 

Langabezia orokorrean, maskulinoa eta femeninoa ezaugarritzen dituzten 

elementuak ikusita, Kolmogorov-Smirnov testaren bidez talde arteko desberdintasun 

esanguratsuak aurkeztuko dira. 

Analisi honen arabera lortutako emaitzetan, langabezia orokorrari 

dagokionez Aix-en-Provence-ko eta Baiona-Bidarteko ikasleen artean bi itemetan 

soilik aurkitu dira desberdintasun esanguratsuak, “Seme-alabak perturba ditzake” 

eta “Asistitu estatusa” itemetan. “Seme alabak perturba ditzake” itema, erdibideko 

itema da. Ez da karakteristikotzat ez eta ez karakteristikotzat jotzen. “Babes 

sozialaren menpekoa” itemari dagokionez, Aix-en-Provence-ko ikasleek Baiona- 

Bidarteko ikasleek baino ez karakteristikoagotzat dute (K-S = 0.16; p < .01).


Aix-en-provence-ko eta Irungo ikasleen artean, 11 itemetan aurkitu dira 

desberdintasun esanguratsuak. Item karakteristikoen artean, “Bazterketa soziala” 

itema Aix-en-Provence-ko ikasleek karakteristikotzat jotzen dute eta Irungoek ordea 

ez (K-S = 0.53; p < .01). “Estutasuna, estresa sortzen du” itema bi taldeek 

karakteristikotzat badute ere, Irungoek karakteristikoagotzat daukate (K-S = 0.16; p < 

.01). Irungo ikasleen % 67,5ak karakteristikotzat aukeratzen du eta Aix-en-Provence- 

ko ikasleen % 51ak karakteristikotzat du. Bestalde, Irungo ikasleek “Edozein lan 

onartu” itema karakteristikoagotzat daukate (K-S = 0.25; p < .01). Azkenik, Aix-en- 

Provence-ko ikasleek “Babes sozialaren menpekoa” itema Irungoek baino ez 

karakteristikoagotzat daukate (K-S = 0.24; p < .01). 

Baiona-Bidarteko eta Irungo ikasleen artean 10 itemetan aurkitu dira 


itema Baiona-Bidarteko ikasleek karakteristikotzat jotzen dute eta Irungoek ordea ez 

(K-S = 0.46; p < .01). “Estutasuna, estresa sortzen du” itema bi taldeek 


.01). Irungo ikasleen % 67,5ak karakteristikotzat aukeratzen du eta Baiona-Bidarteko 

ikasleen % 52,3ak karakteristikotzat du. Bestalde, Irungo ikasleek “Edozein lan 

onartu” itema karakteristikoagotzat daukate (K-S = 0.22; p < .01). 

Langabezia maskulinoari dagokionez, Aix-en-Provenceko eta Baiona- 

Bidarteko ikasleen artean desberdintasun esanguratsua itemen bakarrean aurkitu da, 

“Norbere burua zalantzan jarri” itemean. “Norbere burua zalantzan jarri” itema, 

Baiona-Bidarteko ikasleek Aix-en-Provence-koek baino karakteristikoagotzat jo dute 

(K-S = 0.14; p < .05). 

Aix-en-provence-ko eta Irungo ikasleen artean 8 itemetan aurkitu dira 


itema Aix-en-Provence-ko ikasleek karakteristikotzat jotzen dute eta Irungoek ordea, 

ez (K-S = 0.39; p < .01). “Bikotean tentsioak sor ditzake” itema, Irungoek 

karakteristikotzat daukate eta Aix-en-Provence-koek ordea, ez (K-S = 0.15; p < .05). 

“Estutasuna, estresa sortzen du” itema Irungoek karakteristikoagotzat daukate (K-S 

= 0.24; p < .01). Irungo ikasleen % 68,6ak karakteristikotzat aukeratzen du eta Aix-en- 

Provence-ko ikasleen % 44,9ak aukeratzen du. Bestalde, Irungo ikasleek “Edozein lan 

225

226 


onartu” itema, Aix-en-Provence-koek baino karakteristikoagotzat daukate (K-S = 

0.22; p < .01). Azkenik, Aix-en-Provence-ko ikasleek “Babes sozialaren menpekoa” 

itema ez karakteristikoagotzat duten bitartean (K-S = 0.23; p < .01), Irungoek “Aita ez 

da seme-alabentzako eredua” itema ez karakteristikoagotzat dute (K-S = 0.27; p < 

.01). 



itema Baiona-Bidarteko ikasleek karakteristikotzat jotzen dute eta Irungoek ordea, ez 

(K-S = 0.33; p < .01). “Estutasuna, estresa sortzen du” itema, bi taldeek 


.01). Irungo ikasleen % 68,6ak karakteristikotzat aukeratzen du eta Baiona-Bidarteko 

ikasleen % 52ak karakteristikotzat aukeratzen du. Bestalde, Baiona-Bidarteko 

ikasleek “Norbere burua zalantzan jarri” itema karakteristikotzat daukate eta 

Irungoek ordea, ez (K-S = 0.18; p < .01). Era berean, Irungo ikasleek “Edozein lan 

onartu” itema karakteristikotzat daukate eta Baion-Bidartekoek ordea, ez (K-S = 0.22; 

p < .01). Azkenik, item ez karakteristikoen artean ere desberdintasun esanguratsuak 

aurkitu dira. “Aita ez da seme-alabentzako eredua” itema, bi taldeak ez 

karakteristikotzat hartu badute ere, Baiona-Bidarteko ikasleek ez 

karakteristikoagotzat daukate (K-S = 0.14; p < .05). “Babes sozialaren menpekoa” 

itemari dagokionez, Baiona-Bidarteko ikasleek ez karakteristikotzat daukate eta 

Irungoek ordea, ez (K-S = 0.18; p < . 01). 

Langabezia femeninoari dagokionez, Aix-en-Provence-ko eta Baiona- 

Bidarteko ikasleen artean, lau itemetan aurkitu dira desberdintasun esanguratsuak. 

“Diploma gabezia”, Aix-en-Provence-ko ikasleek karakteristikoagotzat dutela esan 

daiteke (K-S = 0.21; p < .01), ikasleen % 49a item karakteristikotzat aukeratzen du eta 

Baiona-Bidarteko ikasleen kasuan ordea, ikasleen arteko banaketa bat nabarmena da, 

% 47,4ak ez karakteristikotzat aukeratzen du eta % 35,1ak karakteristikotzat. 

“Estutasuna, estresa sortarazten du” itemari dagokionez, bi taldeetan item 

karakteristikotzat jotzen bada ere, Aix-en-Provence-ko ikasleek karakteristikoagotzat 

daukate (K-S = 0.15; p < .05), ikasleen % 67,3k karakteristikotzat aukeratzen du eta 

Baiona-Bidarteko ikasleen % 52,6ak karakteristikotzat aukeratzen du. “Arazo


ekonomikoak” itema, era berean, bi taldeetan item karakteristikotzat hartzen bada 

ere, Baiona-Bidarteko ikasleen kasuan, item karakteristikoagotzat jotzen da (K-S = 

0.14; p < .05), ikasleen % 70,2ak karakteristikotzat hautatzen du eta Aix-en-provence- 

ko ikasleen % 56,1ak karakteristikotzat hautatzen du. Azkenik, Aix-en-Provence-ko 

ikasleek “Babes sozialaren menpekoa” itema ez karakteristikotzat daukate eta 

Baiona-Bidartekoek ordea, ez (K-S = 0.18; p < .01). 

Aix-en-Provence-ko eta Irungo ikasleen artean, 5 itemetan aurkitu dira 

desberdintasun esanguratsuak. “Diploma gabezia” itema, Aix-en-Provence-ko 

ikasleek karakteristikoagotzat dutela esan daiteke (K-S = 0.30; p < .01), ikasleen % 

49ak item karakteristikotzat aukeratzen du eta Irungo ikasleen kasuan ordea, 

ikasleen % 47,7ak ez karakteristikotzat aukeratzen du eta soilik % 18,7ak 

karakteristikotzat. “Bikotean tentsioak sor daitezke” itema, Irungo ikasleek 

karakteristikoagotzat dutela esan daiteke (K-S = 0.16; p < .01), ikasleen % 44,9ak 

karakteristikotzat aukeratzen du eta Aix-en-Provence-ko ikasleen kasuan ordea, 

ikasleen % 28,6ak soilik karakteristikotzat aukeratzen du. Item ez karakteristikoei 

dagokionez, “Ezkutuko lana” itema, Aix-en-Provence-ko ikasleek ez 

karakteristikoagotzat daukate (K-S = 0.32; p < .01). Azkenik, “Babes sozialaren 

menpekoa” itema, Aix-en-Provence-ko ikasleek ez karakteristikoagotzat duten 

bitartean (K-S = 0.27; p < .01), Irungo ikasleek, “Lanbide berrietara egokitzeko 

zailtasunak” ez karakteristikoagotzat dute (K-S = 0.18; p < .01). 


desberdintasun esanguratsuak. Item karakteristikoei dagokienez, “Bazterketa 

soziala” itema, Baiona-Bidarteko ikasleek soilik aukeratzen dute item 

karakteristikotzat (K-S = 0.21; p < .01). Item ez karakteristikoei dagokienez, “Diploma 

gabezia” itema, Irungo ikasleek ez karakteristikoagotzat dutela esan daiteke (K-S = 

0.16; p < .01). Bestalde, Irungo ikasleek “Lagunak galdu” (K-S = 0.14; p < .05) eta 

“Lan berrietara egokitzeko zailtasunak” (K-S = 0.15; p < .05) ez karakteristikoagotzat 

dauzkate eta Baiona-Bidarteko ikasleek berriz, “Ezkutuko lana” (K-S = 0.28; p < .01) 

eta “Lan bilakuntzarako motibazio eskasa” (K-S = 0.13; p < .05) ez 

karakteristikoagotzat dauzkate. 

227

228 


Hiru taldeen arteko desberdintasun esanguratsuak aztertu ondoren, Aix-en- 

Provence-ko eta Baiona-Bidarteko taldeen arteko desberdintasunak urriagoak badira 

ere, orokorrean hiru taldeek langabezia –orokorra, maskulinoa eta femeninoa- 

ezaugarritzeko orduan, pareko eskema jarraitzen dutela esan daiteke. Langabezia 

orokorra, maskulinoa eta femeninoa, “Arazo ekonomikoak” itemarekin 

ezaugarritzen da. Langabezia orokorrean eta maskulinoan, “Bazterketa soziala”, 

elementu karakteristikoa da, bai Aix-en-Provence-ko bai eta Baiona-Bidarteko 

ikasleentzat. Aipatu beharra dago, Baiona-Bidarteko ikasleek langabezia 

femeninoaren kasuan ere bai, “Bazterketa soziala” karakteristikotzat dutela. Bestalde, 

hiru taldeek, “Estutasuna, estresa sortzen du” karakteristikotzat dute, langabezia 

orokorrean, langabezia maskulinoan (zehaztu beharra dago, Aix-en-Provence-ko 

ikasleen kasuan elementu hau langabezia maskulinoaren kasuan ez dela hain 

elementu karakteristikotzat jotzen) eta femeninoan. Era berean, langabezia 

orokorrean, maskulinoan eta femeninoan, karakteristikoa ez den elementu bat agertu 

da, lagunak galtzea. Azkenik, langabezia maskulinoa beste zenbait elementurekin 

ezaugarritua agertu da. Baiona-Bidarteko eta Irungo ikasleek “Bikotean tentsioak sor 

ditzake” itemarekin ezaugarritzen dute eta gainera, Baiona-Bidarteko ikasleek 

“Norbere burua zalantzan jarri” elementua gehitzen dute. 

3.5.2. Erreferenteen bidez burututako analisietan talde 


3.5.2.1. Itemen agerikotasunaren konparaketa 

Agerikotasunaren inguruan burututako analisien arabera, langabezia 

maskulinoari dagokionez, bai Baiona-Bidarteko bai eta Irungo ikasleen kasuan 

(gogoratu beharra dago, Aix-en-Provence-ko ikasleei erreferenteen lekuan jartzea, 

langabezia femeninoaren kasuan soilik eskatu zaiela), erreferente Sindikalaren 

lekuan jarrita emandako erantzunak neurri handi batean bat datoz modu 

Estandarrean ikasleek emandako erantzunekin eta gutxiago Ugazabaren lekuan 

jarrita emandako erantzunekin. Langabezia femeninoari dagokionez, hiru taldeetan 

bi erreferenteen bidez emandako erantzunek maila batean ikasleek berak emandako 

erantzunak islatzen dituzte.


3.5.2.2. Karakterizazio estandarren eta erreferenteen lekuan 

jarrita emandako erantzunen elkarren arteko loturaren 

konparaketa 

Erregresio anizkoitzen bidez burututako analisietan, langabezia maskulinoari 

dagokionez nabaria da Baiona-Bidarteko eta Irungo ikasleen kasuan (gogoratu Aix- 

en-Provence-ko ikasleek ez dutela langabezia maskulinoaren inguruan erantzunik 

eman erreferenteen lekuan jarrita) erreferente Sindikalak neurri handi batean 

ikasleen erantzun propioak azaltzen dituela eta Ugazabaren eragina berriz, ez da 

hain nabarmena. Langabezia femeninoaren kasuan, Aix-en-Provece-ko, Baiona- 

Bidarteko eta Irungo ikasleen kasuan bi erreferenteek, Feministak eta Ugazabak, 

ikasleen berezko erantzunak neurri handi batean azaltzen dituzte. Langabezia 

maskulinoaren kasuan diskurtso kontserbakorraren eragina eskasa bada ere, 

langabezia femeninoaren kasuan bi diskurtsoen presentzia argia ematen da. 

4. ERREFUSAPEN GALDESORTAK 


Zentraltasunaren egiaztapenerako teknika honekin, langabezia maskulinoak 

eta langabezia femeninoak gune zentral bera partekatzen duten zehaztu nahi izan da. 

Honetarako sei errefusapen galdesorta prestatu ziren, hirutan gizonezkoa izanik eta 

beste hiruetan emakumezkoa izanik protagonista. 

Gune Zentralaren Teoriaren arabera (Abric, 1987, 1994), irudikapenaren gune 

zentrala zehaztea irudikapenari esanahia ematen dioten eta, batez ere, irudikapena 

antolatzen eta egonkortzen duten elementuak identifikatzea da. Abric-en arabera 

(1994), gune zentrala identifikatzeak irudikapen sozialen arteko ikerketa 

konparatiboa egitea ahalbidetzen du. Izan ere, bi irudikapen sozial bi gune zentral 

ezberdinen inguruan antolatzen dira. 

Ikerketaren lehen hipotesiari jarraiki, langabezia maskulinoan eta langabezia 

femeninoan elementu antolatzaile berdinak aurkituko ziren. Gure kasuan 

zentraltasunaren egiaztapena hiru elementurekin egin da: “arazo ekonomikoak”, 

“bazterketa soziala” eta “enpleguaren bilakuntza”. Gogora dezagun, errefusapen 

229

230 


galdesortetan ikasleei pertsona baten egoera aurkezten zaiela eta ondoren 

zentraltasuna egiaztatu nahi den itema zalantzan jartzen dela. Esaterako, “XXX 

jaunak ez du jarduera ordaindurik, ez du ordutegirik bete beharrik eta ez dauka arazo 

ekonomikorik. Zure ustez, nor de XXX Jauna?”. Arazo ekonomikoak gizon 

langabetuaren baitan funtsezkotzat jotzeko erantzunen % 70a baino gehiago 

“Seguraski Ez” eta “Ez” laukietan agertu behar da (Vergès, 2001). 

Bestalde, “arazo ekonomikoak”, “bazterketa soziala” eta “enpleguaren 

bilakuntza” itemen zentraltasuna egiaztatzeaz gain, item hauek beste bost 

estatusekin mantentzen duten lotura aztertu da. Hain zuzen ere, elbarriarekin, seme- 

alabak bere kargu dauzkan emakumea/gizonarekin (aurrerantzean familiaburua), 50 

urte gorako langabetuarekin, jabearekin eta etxekoandre/etxeko-gizonarekin. 

Estatusen arteko konparaketa honekin, langabetu estatusa beste estatusetatik zein 

neurritan bereizten den aztertu nahi izan da. Azkenik, gizonezkoek eta 

emakumezkoek emandako erantzunen arteko konparaketa egin da, ikasleen genero- 

kategoriaren araberako erkaketa egitearren. 

4.2. AIX-EN-PROVENCE-KO DATUAK 

Burututako sei errefusapen galdesortetatik, gizon bati buruzko hiru 

galdesortak 118 ikaslek bete zituzten (66 gizonezko eta 52 emakumezko) eta 

emakume bati buruzko hiru galdesortak 116 ikaslek bete zituzten (51 gizonezko eta 

65 emakumezko). Aurkeztutako emaitzak ikasle hauen erantzunekin egindako 

analisietan oinarritzen dira. 

4.2.1. Errefusapen maskulinoa 

Errefusapen maskulinoan ondoko emaitzak lortu dira (ikus 38. Taula). 

“Arazo ekonomikoak” itema langabetua estatusarekin lotzen da (ikasleen % 79,5ak 

baztertua). “Bazterketa soziala” itema elbarritua (ikasleen % 83,8ak baztertua) eta 

langabetua estatusekin (ikasleen % 78,7ak baztertua) lotzen da. Azkenik, 

“enpleguaren bilakuntza” itema langabetuarekin (ikasleen % 83ak baztertua) lotzen 

da. Beraz, gizon langabetuaren estatusak hiru itemak biltzen ditu. Gizon langabetuak 

arazo ekonomikoak dauzka, sozialki baztertua sentitzen da eta enplegua bilatzen du.


Bestalde, item hauetatik gehien aldentzen den estatusa jabearena dugu. Hau da, 

ikasleen % 91,4ak dio arazo ekonomikorik ez duen gizona jabea dela. Era berean, 

ikasleen % 82,9arentzat sozialki baztertuta sentitzen ez den gizona jabea da eta 

azkenik, ikasleen % 89,7arentzat enplegua bilatzen ez duen gizona jabea da. 

38. Taula: Aix-en-Provence-ko taldean errefusapen maskulinoaren emaitzak 

(portzentajetan). Arazo ekonomikoak (ArEk), bazterketa soziala (Bazt) eta 

enpleguaren bilakuntza (Bila) itemak proposatutako sei estatusekin gurutzatuak 

(letra etzanez). EZ OSOA zutabean, Beharbada ez eta Ez zutabeetako erantzunak 

batzen dira. 

Itemak x Estatusak Bai Beharbada 

bai 

Beharbada 

ez 

Ez EZ 

OSO 

A 

Bila Langabetua 4,3 12,8 36,8 46,2 83,0 

Bazt Elbarria 3,4 12,8 45,3 38,5 83,8 

ArEk Langabetua 6,0 14,5 43,6 35,9 79,5 

Bazt Langabetua 4,3 17,1 46,2 32,5 78,7 

ArEk Familiaburua 6,8 29,9 30,8 32,5 

ArEk 50 urte gorako langabetua 7,7 26,5 40,2 25,6 

Bazt 50 urte gorako langabetua 12,0 23,9 41,0 23,1 

Bila Familiaburua 10,3 29,9 34,2 25,6 

Bila 50 urte gorako langabetua 14,5 29,9 34,2 21,4 

ArEk Elbarria 6,8 43,6 32,5 17,1 

Bila Elbarria 8,5 42,7 29,1 19,7 

ArEk Etxeko-gizona 14,5 41,9 30,8 12,8 

Bazt Familiaburua 15,4 42,7 27,4 14,5 

Bazt Etxeko-gizona 23,9 35,9 23,1 17,1 

Bila Etxeko-gizona 31,6 35,9 17,1 15,4 

Bazt Jabea 48,7 34,2 9,4 7,7 

Bila Jabea 58,1 31,6 4,3 6,0 

ArEk Jabea 61,5 29,9 6,0 2,6 

4.2.2. Errefusapen femeninoa 

Errefusapen femeninoari dagokionez, ondoko emaitzak lortu dira (ikus 39. 

Taula). “Arazo ekonomikoak” itema langabetua estatusarekin (ikasleen % 80,2ak 

baztertua), familiaburua-rekin (ikasleen % 78,5ak baztertua) eta 50 urtetik gorako 

langabetua-rekin (ikasleen % 70,7ak baztertua) lotzen da. “Bazterketa soziala” itema 

elbarria (ikasleen % 84,5ak baztertua) eta langabetua estatusekin (ikasleen % 80,1ak 

baztertua) lotzen da. Azkenik, “enpleguaren bilakuntza” itema langabetua-rekin (% 

84,5) lotzen da. Beraz, emakume langabetuaren estatusak hiru itemak biltzen ditu, 

231

232 


emakume langabetuak arazo ekonomikoak dauzka, sozialki baztertua sentitzen da 

eta enplegua bilatzen du. Bestalde, item hauetatik aldentzen diren estatusak 

etxekoandrea-rena eta jabea-rena ditugu. Ikasleen % 89,7ak dio arazo ekonomikorik ez 

duen emakumea etxekoandrea dela eta % 85,3ak dio jabea dela. Sozialki baztertuta 

sentitzen ez den emakumea etxekoandrea da ikasleen % 88,8aren arabera eta ikasleen 

% 75aren arabera jabea da. Azkenik, enplegua bilatzen ez duen emakumea 

etxekoandrea da ikasleen % 89,6aren arabera eta ikasleen % 89,4aren arabera jabea da. 

Bestalde aipatu beharra dago, ikasleen % 69,8aren ustez, familiaburua den 

emakumea enplegua bilatzen duela. 

39. Taula: Aix-en-provence-ko taldean errefusapen femeninoaren emaitzak 




batzen dira. 


bai 

Beharbada 

ez 

Ez EZ 

OSO 

A 

Bazt Elbarria 0,0 15,5 40,5 44,0 84,5 


ArEk Familiaburua 9,5 12,1 30,2 48,3 78,5 



ArEk 50 urte gorako langabetua 8,6 20,7 44,8 25,9 70,7 



ArEk Elbarria 6,9 31,0 37,1 25,0 



Bila Elbarria 10,3 38,8 29,3 21,6 

Bazt Jabea 33,6 41,4 15,5 9,5 

ArEk Jabea 47,4 37,9 12,1 2,6 

Bila Jabea 47,4 42,2 5,2 5,2 

Bila Etxekoandrea 54,3 35,3 6,9 3,4 

Bazt Etxekoandrea 55,2 33,6 9,5 1,7 

ArEk Etxekoandrea 57,8 31,9 6,9 3,4


- Estimuluen arteko konparaketa 

Errefusapen maskulinoan eta errefusapen femeninoan lortutako datuak 

konparatuz (Kolmogorov-Smirnov testa), zenbait desberdintasun esanguratsu 

aurkitu dira itemen eta estatusen arteko loturetan. Hau da, jabea estatusa errefusapen 

maskulinoan errefusapen femeninoan baino alderatuagoa dago “arazo 

ekonomikoak” (K-S = 0.14; p < .05) eta “bazterketa soziala” (K-S = 0.15; p < .05) 

itemetatik. Etxekoandre estatusa, aldiz errefusapen femeninoan errefusapen 

maskulinoan (etxeko-gizona) baino alderatuagoa dago “arazo ekonomikoak” (K-S = 

0.43; p < .01), “bazterketa soziala” (K-S = 0.31; p < .01) eta “enpleguaren bilakuntza” 

(K-S = 0.23; p < .01) itemetatik. Bestalde, familiaburua estatusa errefusapen 

femeninoan errefusapen maskulinoan baino lotuagoa aurkitzen da “arazo 

ekonomikoak” (K-S = 0.16; p < .01), “bazterketa soziala” (K-S = 0.14; p < .05) eta 

“enpleguaren bilakuntza” (K-S = 0.16; p < .01) itemekin. 


Emakumeek eta gizonek, kasu maskulinoan eta kasu femeninoan emandako 

erantzunak konparatu aurretik, aipatu beharra dago estimuluak aurkeztutako 

ordenaren eraginaren inguruak egindako azterketak (Kolmogorov-Smirnov testa) ez 

dela galdera aurkezteko ordenean desberdintasun esanguratsurik aurkitu. 


konparaketa 

Gizonezkoek eta emakumezkoek errefusapen maskulino eta errefusapen 

femenino galdesortetan emandako erantzunen konparaketa egin da (Kolmogorov- 

Smirnov testa) eta orokorrean emandako erantzunak berdintsuak izan dira. 

Errefusapen Maskulinoaren kasuan desberdintasun esanguratsu bakarra, “bazterketa 

soziala” eta 50 urtetik gorako langabetua-ren arteko harremanean aurkitu da, 

emakumezkoek gizonezkoek baino lotuagoak ikusten dituzte (K-S = 0.22; p < .01). 

Errefusapen femeninoaren kasuan, era berean, desberdintasun esanguratsu bakarra, 

“bazterketa soziala” eta 50 urtetik gorako langabetua-ren arteko harremanean aurkitu 

da, emakumezkoek gizonezkoek baino lotuagoak ikusten dituzte (K-S = 0.22; p < 

.01). 

233

234 


Laburbilduz, “arazo ekonomikoak”, “bazterketa soziala” eta “enpleguaren 

bilakuntza” langabezia maskulinoaren eta femeninoaren kasuan zentralak direla 

egiaztatu da, eta beraz, irudikapen sozial baten baitan kokatzen direla esan daiteke, 

gune zentral berdinarekin. Pertsona langabetuak, gizon nahiz emakume izan, arazo 

ekonomikoak dauzka, sozialki baztertua sentitzen da eta enplegua bilatzen du. Hala 

ere, zenbait berezitasun aurkitu dira errefusapen galdesorta maskulinoaren eta 

femeninoaren artean. Batetik, familiaburua emakumea bada, arazo ekonomikoak 

dauzkala ondorioztatzen da eta familiaburua gizonezkoa bada, ez ordea. Bestetik, 

errefusapen maskulinoan elementu zentraletatik gehien aldentzen den estatusa jabea- 

rena da; errefusapen femeninoaren kasuan berriz, etxekoandrea-rena da. Datu hauek, 

gizon eta emakume estatusen arteko ñabardurak azaltzeaz gain, langabezia 

femeninoaren inguruko gogora-ekartzeko galdesortan lortutako informazioa 

interpretatzeko aukera eskaintzen du. Hau da, emakume langabetuari buruzko 

gogora-ekartzeko galderan, emakume langabetua besteak beste etxekoandretzat jotzen 

da; baina errefusapen femenino galdesortetan argi geratu da etxekoandrea estatusak 

ez dituela langabetua estatusaren elementu zentralak partekatzen. Hau guztia, alegia 

galdesorta osatzen duten atal ezberdinetako datuen arteko lotura, 4. puntuan 

aztertuko da. 

4.3. BAIONA-BIDARTEKO DATUAK 

Burututako sei Errefusapen galdesortetatik, gizon bati buruzko hiru 

galdesortak 113 ikaslek bete zituzten (63 gizonezko eta 50 emakumezko) eta 

emakume bati buruzko hiru galdesortak 126 ikaslek bete zituzten (69 gizonezko eta 

57 emakumezko). Aurkeztutako emaitzak ikasle hauekin burututako analisietan 

oinarritzen dira. 


Errefusapen maskulinoan ondoko emaitzak lortu dira (ikus 40. Taula). 

“Arazo ekonomikoak” itema langabetua estatusarekin (ikasleen % 78,5ak baztertua), 

familiaburua-rekin (ikasleen % 94,7ak baztertua) eta 50 urte gorako langabetua-rekin 

(ikasleen % 71,7ak baztertua) lotzen da. “Bazterketa soziala” itema elbarria (ikasleen


% 84ak baztertua) eta langabetua estatusekin (ikasleen % 74,3ak baztertua) lotzen da. 

Azkenik, “enpleguaren bilakuntza” itema langabetua (ikasleen % 83ak baztertua) eta 

familiaburua (ikasleen % 78,5ak baztertua) estatusekin lotzen da. Beraz, gizon 

langabetuaren estatusak hiru itemak biltzen ditu, gizon langabetuak arazo 

ekonomikoak duzka, sozialki baztertua sentitzen da eta enplegua bilatzen du. 

estalde, item hauetatik gehien aldentzen den estatusa jabea-rena da. Hau da, batetik, 

ikasleen % 93,9ak dio arazo finantzaririk ez duen gizona jabea dela, bestetik, ikasleen 

% 84,1aren arabera sozialki baztertuta sentitzen ez den gizona jabea da eta azkenik, 

ikasleen % 88,5aren arabera enplegua bilatzen ez duen gizona jabea da. Bestalde, 

etxeko-gizona, ikasleen % 77,8aren ustetan, enplegua bilatzen ez duen gizona da. 

40. Taula: Baiona-Bidarteko taldean errefusapen maskulinoaren emaitzak 




batzen dira. 

Itemak x Estatusak Bai Beharb 

ada bai 

Beharb 

ada ez 

Ez EZ 

OSOA 


Bazt Elbarria 4,4 11,5 38,9 45,1 84,0 



Bila Familiaburua 3,5 23,0 37,2 36,3 78,5 

ArEk 50 urte gorako langabetua 3,5 24,8 39,8 31,9 71,7 



ArEk Elbarria 8,8 37,2 37,2 16,8 



Bila Elbarria 10,6 42,5 31,9 15,0 




Bazt Jabea 53,1 31,0 13,3 2,7 

Bila Jabea 62,8 25,7 8,8 2,7 

ArEk Jabea 73,5 20,4 6,2 0,0 

235

236 




Taula). “Arazo ekonomikoak” itema elbarria (ikasleen % 72,2ak baztertua), langabetua 

(ikasleen % 73,8ak baztertua) eta familiaburua (ikasleen % 83,3ak baztertua) 

estatusekin lotzen da. “Bazterketa soziala” itema elbarritua (ikasleen % 92,1ak 

baztertua) eta langabetua estatusekin (ikasleen % 80,2ak baztertua) lotzen da. 

Azkenik, “enpleguaren bilakuntza” itema langabetua-rekin (ikasleen % 77,8ak 

baztertua) lotzen da. Beraz, emakume langabetuaren estatusak hiru itemak biltzen 

ditu, emakume langabetuak arazo ekonomikoak dauzka, sozialki baztertua sentitzen 

da eta enplegua bilatzen du. Bestalde, item hauetatik aldentzen diren estatusak 

etxekoandrea-rena eta jabea-rena ditugu. Ikasleen % 85aren arabera arazo 

ekonomikorik ez duen emakumea etxekoandrea da eta, era berean, % 81arentzat jabea 

da. Sozialki baztertuta sentitzen ez den emakumea, ikasleen % 89,7aren ustez, 

etxekoandrea da eta, era berean, ikasleen % 75,4arentzat jabea da. Azkenik, enplegua 

bilatzen ez duen emakumea, ikasleen % 86.5aren arabera etxekoandrea da eta era 

berean, ikasleen % 82,6arentzat jabea da. 

41. Taula: Baiona-Bidarteko taldean errefusapen femeninoaren emaitzak 




batzen dira. 


bai 

Beharbada 

ez 

Ez EZ 

OSOA 

Bazt Elbarria 0,0 7,9 38,1 54,0 92,1 





ArEk Elbarria 6,3 21,4 46,0 26,2 72,2 





Bila Elbarria 9,5 36,5 35,7 18,3 

Bila 50 urte gorako langabetua 10,3 34,1 38,9 16,7



bai 

Beharbada 

ez 

Bazt Jabea 34,9 40,5 16,7 7,9 

ArEk Jabea 42,1 38,9 11,1 7,9 

ArEk Etxekoandrea 42,1 42,9 10,3 4,8 


Bila Jabea 53,2 29,4 12,7 4,8 



Ez EZ 

OSOA 


konparatuaz (Kolmogorov-Smirnov testa) aurkitutako desberdintasunak, jabea eta 

etxekoandrea (etxeko-gizona) estatusetara mugatzen dira. Hau da, jabea estatusa 

errefusapen maskulinoan errefusapen femeninoan baino aldenduago dago “arazo 

ekonomikoak” (K-S = 0.31; p < .01) eta “bazterketa soziala” (K-S = 0.18; p < .05) 

itemetatik. Etxekoandrea/etxekogizona estatusa, berriz, errefusapen femeninoan, 

errefusapen maskulinoan baino urrunduagoa aurkitzen da “arazo ekonomikoak” (K- 

S = 0.30; p < .01), “bazterketa soziala” (K-S = 0.24; p < .01) eta “enpleguaren 

bilakuntza” (K-S = 0.21; p < .01) itemetatik. Bestalde, elbarria estatusa errefusapen 

femeninoan errefusapen maskulinoan baino lotuagoa azaltzen da “arazo 

ekonomikoak” itemarekin (K-S = 0.18; p < .01). 


konparaketa 

Gizonezkoek eta emakumezkoek errefusapen maskulino eta errefusapen 

femenino galdesortetan emandako erantzunen konparaketa egin da (Kolmogorov- 

Smirnov testa) eta orohar emandako erantzunak antzekoak dira. Hala ere, 

errefusapen maskulinoaren kasuan, gizonezkoek 50 urte gorako langabetua 

emakumezkoek baino lotuagoa ikusten dute “arazo ekonomikoak” (K-S = 0.25; p < 

.01), “bazterketa soziala” (K-S = 0.19; p < .05) eta “enpleguaren bilakuntza” (K-S = 

0.19; p < .01) itemekin. Esan daiteke gizonezkoek 50 urte gorako langabetua 

langabetuaren oinarrizko ezaugarrietatik gertuago ikusten dutela emakumezkoek 

baino. Errefusapen femeninoari dagokionez, gizonezkoek eta emakumezkoek 

237

238 


emandako erantzunen artean desberdintasun esanguratsu bakarra aurkitu da. 

Emakumezkoek emakume langabetua “arazo ekonomikoak” itemarekin lotzen dute 

eta gizonezkoek, ordea, gutxiago. Hau da, emakumezkoen % 84, 2ak langabetua eta 

“arazo ekonomikoak” itemak lotzen ditu, gizonezkoen % 65, 2ak soilik lotzen ditu, 

ordea (K-S = 0.19; p < .05). 

Laburbilduz, langabezia maskulinoan eta langabezia femeninoan, “arazo 

ekonomikoak”, “bazterketa soziala” eta “enpleguaren bilakuntza” itemen 

zentraltasuna berretsi da. Pertsona langabetuak (gizon nahiz emakume) arazo 

ekonomikoak dauzka, sozialki baztertuta sentitzen da eta enplegua bilatzen du. 

Bestalde, zenbait berezitasun aurkitu dira errefusapen galdesorta maskulinoaren eta 

femeninoaren artean. Errefusapen maskulinoan, elementu zentraletatik gehien 

aldentzen den estatusa jabearena da eta errefusapen femeninoan etxekoandrearena da. 

Azkenik, nabarmentzekoa da gizonezkoek ez dutela emakume langabetua arazo 

ekonomikoak dauzkan pertsonatzat hartzen, emakumezkoek aldiz bai. 

4.4. IRUNGO DATUAK 

Burututako sei errefusapen galdesortetatik, gizon bati buruzko hiru 

galdesortak 126 ikaslek bete zituzten (72 gizonezko, 53 emakumezko eta ikasle 1 

kodetu gabea) eta emakume bati buruzko hiru galdesortak 124 ikaslek bete zituzten 

(65 gizonezko eta 59 emakumezko). Aurkeztutako emaitzak ikasle hauekin 

burututako analisietan oinarritu dira. 


Errefusapen maskulinoan ondoko emaitzak aurkitu dira (ikus 42. Taula). 

“Arazo ekonomikoak” itema langabetua estatusarekin (ikasleen % 71,4ak baztertua) 

eta familiaburua-rekin (ikasleen % 73,8ak baztertua) lotzen da. “Bazterketa soziala” 

itema elbarria-rekin lotzen da (ikasleen % 76,8ak baztertua). “Enpleguaren 

bilakuntza” itema langabetua estatusarekin lotzen da (ikasleen % 77,8ak baztertua). 

Beraz, gizon langabetuak arazo ekonomikoak dauzka eta enplegua bilatzen du. 

Bazterketa soziala ez da gizon langabetuaren funtsezko ezaugarritzat jotzen; lotura 

hau ikasleen % 62,7ak soilik egiten du. Gainerakoan, langabetu estatusetik gehien


aldentzen den estatusa jabea-rena da. Hau da, ikasleen % 74,6aren arabera arazo 

ekonomikorik ez duen gizona jabea da. Era berean, ikasleen % 64,3aren arabera 

sozialki baztertuta sentitzen ez den gizona jabea da eta azkenik, ikasleen % 

63,7arentzat enplegua bilatzen ez duen gizona jabea da. Era berean aipatu beharra 

dago, ikasleen %69,8aren ustez, enplegurik bilatzen duen gizona familiaburua dela. 

42. Taula: Irungo taldean errefusapen maskulinoaren emaitzak (portzentajetan). 

Arazo ekonomikoak (ArEk), bazterketa soziala (Bazt) eta enpleguaren bilakuntza 

(Bila) itemak proposatutako sei estatusekin gurutzatuak (letra etzanez). EZ OSOA 

zutabean, Beharbada ez eta Ez zutabeetako erantzunak batzen dira. 


bai 

Beharbada 

ez 

Ez EZ 

OSO 

A 




Bazt Elbarria 5,6 17,6 49,6 27,2 76,8 




Bazt Langabetua 6,3 31,0 48,4 14,3 

ArEk Elbarria 7,9 37,3 34,1 20,6 

Bila Elbarria 14,3 27,0 42,1 16,7 






Bazt Jabea 30,2 34,1 28,6 7,1 

Bila Jabea 37,3 25,4 31,7 5,6 

ArEk Jabea 42,9 31,7 15,9 9,5 



Taula). “Arazo ekonomikoak” itema elbarria (ikasleen % 70,1ak baztertua) eta 

familiaburua (ikasleen % 71,7ak baztertua) estatusekin lotzen da. “Bazterketa soziala” 

elbarritua estatusarekin lotzen da (ikasleen % 79ak baztertua). Azkenik, 

“enpleguaren bilakuntza” langabetua-rekin lotzen da (ikasleen % 81,5ak baztertua). 

Beraz, emakume langabetua enplegurik bilatzen duen emakumea da. Bestalde, item 

239

240 


hauetatik gehien aldentzen den estatusa etxekoandrea-rena da. Hau da, ikasleen % 

67aren arabera arazo ekonomikorik ez duen emakumea etxekoandrea da, % 71,8aren 

ustez sozialki baztertua sentitzen ez den emakumea etxekoandrea da eta % 

75,8arentzat enplegua bilatzen ez duen emakumea etxekoandrea da. 

43. Taula: Irungo taldean errefusapen femeninoaren emaitzak (portzentajetan). 

Arazo ekonomikoak (ArEk), bazterketa soziala (Bazt) eta enpleguaren bilakuntza 

(Bila) itemak proposatutako sei estatusekin gurutzatuak (letra etzanez). EZ OSOA 

zutabean, Beharbada ez eta Ez zutabeetako erantzunak batzen dira. 


bai 

Beharbada 

ez 

Ez EZ 

OSOA 


Bazt Elbarria 7,3 13,7 42,7 36,3 79,0 


ArEk Elbarria 8,9 21,0 41,1 29,0 70,1 

ArEk Langabetua 4,0 30,6 30,6 34,7 


Bazt Langabetua 5,6 30,6 49,2 14,5 

Bila Elbarria 14,5 26,6 35,5 23,4 





Bazt Jabea 33,9 25,8 27,4 12,9 

Bila Jabea 33,1 33,1 19,4 14,5 

ArEk Etxekoandrea 31,5 35,5 25,0 8,1 

ArEk Jabea 38,7 26,6 22,6 12,1 





konparatuz (Kolmogorov-Smirnov testa) zenbait desberdintasun esanguratsu 

aurkitu dira item eta estatusen arteko loturetan. Etxekoandrea estatusa errefusapen 

femeninoan, errefusapen maskulinoan baino aldenduago aurkitzen da “arazo 

ekonomikoak” (K-S = 0.33; p < .01), “bazterketa soziala” (K-S = 0. 27; p < .01) eta 

“enpleguaren bilakuntza” (K-S = 0.30; p < .01) itemetatik. Bestetik, Errefusapen 

femeninoan elbarritua arazo ekonomikoekin lotzen da eta maskulinoan ez ordea (K-S 

= 0.15; p < .01).


- Emakumezkoek eta gizonezkoen emandako erantzunen 

konparaketa 

Gizonezkoak eta emakumezkoak Errefusapen Maskulino eta Errefusapen 

Femenino galdesortetan emandako erantzunen konparaketa egin da (Kolmogorov- 

Smirnov testa) eta oro har emandako erantzunak berdintsuak izan dira. Hala ere, 

aipatzekoa da errefusapen maskulinoaren kasuan emakumezkoek arazo 

ekonomikoekin, bazterketa sozialarekin eta enpleguaren bilakuntzarekin lotzen 

dutela familiaburua eta gizonezkoek, ez ordea. Hau da, emakumezkoen % 90,6ak 

familiaburua arazo ekonomikoekin lotzen du eta gizonezkoen kasuan, berriz, % 

62,5ak soilik egiten du lotura hau (K-S = 0.28; p < .01). Bazterketa sozialari 

dagokionez, emakumezkoen % 75,5ak ezaugarri hau familiaburuarekin lotzen duen 

bitartean, gizonezkoen kasuan % 52,8ak soilik lotzen ditu (K-S = 0.23; p < .01). 

Azkenik, enpleguaren bilakuntzari dagokionez, emakumezkoen % 84,9ak 

familiaburuarekin lotzen du eta gizonezkoen % 59,7ak soilik egiten du lotura hau (K-S 

= 0.25; p < .01). 

Laburbilduz, bai langabezia maskulinoan bai langabezia femeninoan, 

“enpleguaren bilakuntza” itemaren zentraltasuna berretsi da. Pertsona langabetua 

(gizona nahiz emakumea) enplegua bilatzen duen pertsona da. Langabezia 

maskulinoari dagokionez, gizon langabetua, enplegua bilatzeaz gain, arazo 

ekonomikoak dauzkan pertsona da. Langabezia femeninoaren kasuan, aldiz, 

baldintza bakarra enplegua bilatzea da, hau da, emakume langabetuak ez omen ditu 

arazo ekonomikorik pairatzen, familiaburua ez bada behintzat. Gainera, etxekoandrea 

estatusa, errefusapen femeninoan, errefusapen maskulinoan baino aldenduago 

aurkitzen da “arazo ekonomikoak”, “bazterketa soziala” eta “enpleguaren 

bilakuntza” itemetatik. 

4.5. TALDE ARTEKO KONPARAKETA 

Talde arteko konparaketarekin, Frantziako estatuari eta Espainiako estatuari 

loturik aurkitzen diren taldeen elkarren arteko balizko desberdintasunak aztertu 

nahi izan dira. 

241

242 


Aix-en-Provence-ko eta Baiona-Bidarteko ikasleek, “arazo ekonomikoak”, 

“bazterketa soziala” eta “enpleguaren bilakuntza” elementu zentraltzat dituzte 

langabezia maskulinoan eta langabezia femeninoan. Irungo ikasleen kasuan berriz, 

Aix-en-Provence-ko eta Baiona-Bidarteko emaitzekin konparatuz gero, zenbait 

desberdintasun aurkitu dira bai langabezia maskulinoan, bai langabezia femeninoan. 

Langabezia maskulinoari dagokionez, “arazo ekonomikoak” eta “enpleguaren 

bilakuntza” itemen zentraltasuna berretsi da, baina ez “bazterketa soziala”rena. 

Langabezia femeninoari dagokionez, “enpleguaren bilakuntza”-ren zentraltasuna 

soilik berretsi da. Hau da, emakume langabetuaren kasuan “arazo ekonomikoak” eta 

“bazterketa soziala” ez dira funtsezko elementutzat jotzen. Azkenik aipatu, Aix-en- 

Provence-ko, Baiona-Bidarteko eta Irungo ikasleak bat datozela, gizon langabetu 

estatusetik gehien aldentzen den estatusa jabearena dela esateko eta, era berean, 

emakume langabetuaren estatusetik gehien aldentzen den estatusa etxekoandrearena 

dela esateko. 

5. GOGORA-EKARTZEKO GALDERETAKO, 

KARAKTERIZAZIO GALDESORTETAKO ETA 

ERREFUSAPEN GALDESORTETAKO 

EMAITZEN GURUTZAKETA. 

Behin gogora-ekartzeko, karakterizazioko eta errefusapen galdesortetan 

lortutako emaitzak azalduta, langabeziaren irudikapena bere osotasunean hurbiltzen 

saiatuko gara. Honetarako, galdesorta ezberdinetan lortutako datuak gurutzatuko 

dira. Hau da, batetik, langabezia orokorrari buruz, langabezia maskulinoari buruz 

eta langabezia femeninoari buruz ikasleek gogora-ekartzeko galderetan esandakoa. 

Bestetik, karakterizazio galdesortetan langabezia orokorrari buruz, langabezia 

maskulinoari buruz eta langabezia femeninoari buruz erantzundakoa eta azkenik, 

errefusapen galdesortetan kasu maskulinoan eta kasu femeninoan ikasleek 

erantzundakoa. 

Aix-en-Provence-ko ikasleen kasuan, gogora-ekartzeko galderetan 

langabeziaren irudikapena -langabezia orokorrean, langabezia maskulinoa eta 

langabezia femeninoa-, lanarekiko harremanean eta langabeziak dakartzan


zailtasunen inguruan antolatzen da. Langabezia orokorretik pertsona baten egoera 

konkretura iragaterakoan (gizon langabetua edota emakume langabetua), 

irudikapena zehaztasun ezberdinez janzten da. 

Langabezia maskulinoaren kasuan, dimentsio familiarra eta ardura 

indibidualak aipatzen dira. Hau da, gizon langabetuaren kasuan, egoerarekiko duen 

ardura indibiduala aipatzen da, balizko formazio faltan arreta ipiniz eta, era berean, 

egoerarekiko jarrera aktiboa izatea eskatzen zaio, hau da, enplegua bilatzea. Bestalde, 

langabeziaren egoerak indibiduoa soilik ukitzen ez duela adierazten da, bere egoerak 

familian ere eragiten duelarik. 

Langabezia femeninoaren kasuan, langabezia maskulinoan bezala, 

enpleguaren bilakuntzak zentraltasuna irabazten du, hau da, emakume langabetuak 

enplegua bilatu beharra dauka. Bestalde, langabezia femeninoaren berezitasuna 

nabarmentzen da. Adibidez, dimentsio familiarrean, estereotipo tradizionalei 

jarraiki, ez da -gizonezkoen kasuan bezala- ondorio familiarretan arreta ipintzen, 

baizik eta emakumeak tradizionalki familiaren barnean izan duen paper eta 

betebeharretan, hau da, haurrak hazten eta etxekoandre paperean. Hala ere, era 

berean, emakumeek gizartean eta bereziki lan munduan jasaten duten egoera 

diskriminatzailea adierazten da. Gogora-ekartzeko hitzen kategorizazioan 

burututako kookurrentziazko similitude analisietan lortutako informazioari 

dagokionez, langabezian lanaren dimentsioak duen zentraltasuna agerian jarri da. 

Hala ere, pertsonen egoera planteatzerakoan (emakume langabetua nahiz gizon 

langabetua), langabeziaren irudikapena xehetasunekin janzten da. Langabezia 

maskulinoaren kasuan, alderdi indibidualak gailentzen dira eta langabezia 

femeninoaren kasuan, berriz, familiarekiko emakumeen rol tradizionalek pisu 

berezia hartzen dute. 

Bestalde, karakterizazio galdesortetan, langabeziak dakartzan zailtasun 

ekonomikoak azpimarratzen dira eta, langabezia maskulinoari eta femeninoari 

dagokionez, ñabardura pare bat aipatzekoak dira. Langabezia orokorrak, arazo 

ekonomikoez gain, bazterketa soziala eta estutasuna eragiten du. Gizon langabetua, 

arazo ekonomikoak izateaz gain, sozialki baztertuta dago eta emakume langabetuak 

arazo ekonomikoez gain, estutasuna sentitzen du, ordea. Honela, emakume eta gizon 

243

244 


langabetuaren egoerak bazterketa soziala eta estutasuna itemetan elkarren artean 

bereizten dira. Langabezia maskulinoan, alderdi sozialei garrantzia ematen zaie eta 

langabezia femeninoan alderdi psikologikoetan arreta ipintzen da. 

Itemen zentraltasuna berresteari dagokionez, errefusapen galdesortetan 

“arazo ekonomikoak”, “bazterketa soziala” eta “enpleguaren bilakuntza”-ren 

zentraltasuna berretsi da, bai langabezia maskulinoan bai langabezia femeninoan. 

Hala ere, item hauetatik gehien aldentzen diren estatusei dagokienez, kasu 

maskulinoaren eta femeninoaren artean aurkitutako desberdintasunak aipatzekoak 

dira. Izan ere, errefusapen maskulinoan elementu zentraletatik gehien aldentzen den 

estatusa jabea-rena da; errefusapen femeninoan, aldiz, etxekoandrea-ren estatusa 

aldentzen da gehien. Datu hauek, gizon eta emakume estatusen arteko ñabardurak 

azaltzeaz gain, langabezia femeninoaren kasuan gogora-ekartzeko galdesortan 

lortutako informazioa interpretatzeko aukera eskaintzen du. Hau da, emakume 

langabetuari buruzko gogora-ekartzeko galderan emakume langabetua, besteak 

beste, etxekoandre izendatzen da eta errefusapen femenino galdesortetan argi geratu 

da, etxekoandreak ez dituela langabetuaren elementu zentralak partekatzen. Hau da, 

etxekoandreak ez du arazo ekonomikorik, ez da sozialki baztertua sentitzen eta ez du 

enplegurik bilatzen. 

Langabezia, beraz, bere definizioaren inguruan antolatzen da. Hau da, 

langabezia enplegurik gabe aurkitzea da. Enplegu gabezia nabarmena duen egoera 

honek maila ezberdinetan zailtasunak sortarazten ditu, alderdi ekonomikoei 

dagokienez batez ere. Gainera, langabezia orokorretik pertsonen egoerara 

hurbiltzerakoan, irudikapena hainbat elementu zehatzekin horniturik aurkeztu da. 

Oro har, langabetua, enplegurik ez duen eta arazo ekonomikoak dauzkan pertsona 

izateaz gain, enplegua bilatu beharra dauka. Bestalde, enplegua bilatzeko beharrik ez 

duen gizonezkoa jabe estatusarekin lotzen da eta enplegua bilatzen ez duen 

emakumeari etxekoandrearen papera esleitzen zaio. Estatusen arteko desberdintasun 

hau gogora-ekartzeko galderetan eta karakterizazioko galdesortetan topatutako 

desberdintasunekin aberastuta dago, lanaren banaketa sexualaren eragina oraindik 

ere nabarmenagoa egiten. Gizon langabetua emakumea baino ardura handiagorekin 

ikusten da, bere langabetu egoerak familiari kalte egin diezaioke eta. Emakumeen


kasuan, aldiz, familiarentzako kalte baino onura izan daiteke, emakumeek beren 

funtzio tradizionala beteaz. Bestalde, emakume langabetuaren egoera, kasu 

berezitzat jotzen da. Emakume langabetua balizko etxekoandrea da, eta beraz, bere 

egoera ez da gizonezkoarena bezain larritzat jotzen, ez indibidualki ezta maila 

familiarrean ere. Hala ere, nolabait berdintasunaren diskurtsoa azaltzen da, 

emakumeek lan munduan jasaten duten diskriminazioari erreparatuaz. Beraz, bi 

sistema normatiboren eragina nabarmena da. Batetik, berdintasunarena eta bestetik, 

rolen banaketarena, gizonezkoei eremu publikoa eta emakumeei, berriz, eremu 

pribatua esleituaz. 

Bi sistema normatiboen gurutzaketak, kontraesanen elaborazioa bideratu 

duela esan daiteke. Ildo honetan, erreferenteen bidez aztertukoaren arabera, ikasleek 

langabezia femeninoa bi erreferenteen diskurtsoak erabiliz eraikitzen dute. Hau da, 

diskurtso kontserbakorra eta berdintasunaren aldeko diskurtsoarekin. Feminista 

erreferenteak, langabezia femeninoan ondorio sozial eta indibidualak azpimarratzen 

ditu, Ugazaba erreferenteak kausalitate indibidualak azalerazten ditu eta bi 

erreferente hauen lekuan emandako erantzunek, neurri handi batean, ikasleen 

diskurtsoarekin bat egiten dutela esan daiteke. 

Baiona-Bidarteko ikasleen kasuan, gogora-ekartzeko galderetan, langabezia - 

orokorra, maskulinoa eta femeninoa- lanarekiko harremanean eta dakartzan 

zailtasun inguruan antolatzen da. Langabezia enplegurik gabe egotea da, gainera 

langabeziaren aurrean jarrera aktiboa erakutsi behar da, enplegua bilatzeko pausoak 

emanez eta, era berean, langabeziak ondorio eta zailtasun ekonomikoak dakartza. 

Gizon langabetuaren kasuan, alderdi indibidualak eta familiarrak nabarmentzen 

dira. Langabezian egoteak zailtasun ezberdinak dakarzkio langabetuari eta bere 

familiari. Hau da, langabeziak pertsonarengan ondorio indibidualak sortarazteaz 

gain, testuinguru familiarrean ere eragiten du. Emakume langabetuaren kasuan, 

emakumeen espezifikotasuna azaltzen da, bai dimentsio familiarrean bai dimentsio 

sozialean. Dimentsio familiarrean, emakume batek tradizionalki familiaren barnean 

izan duen paper eta betebeharrak azpimarratzen dira eta dimentsio sozialean 

gizarteak emakumeenganako duen jarrera diskriminatzailea salatzen da. 

245

246 


Gogora-ekartzeko hitzen kategorizazioan burututako kookurrentziazko 

similitude analisietan, langabezia lanaren inguruan egituratzen dela nabarmendu da. 

Gizon langabetuaren kasuan gainera, alderdi indibidualak azpimarratzen dira eta 

emakumeen kasuan, berriz, dimentsio familiarraren pisua nagusitzen da. 

Bestalde, karakterizazio galdesortetan langabezia -orokorra, maskulinoa eta 

femeninoa- arazo ekonomikoekin, estutasunarekin eta bazterketa sozialarekin lotua 

agertzen da. Erreferenteen bidezko sistema arauemaileari dagokionez, 

berdintasunaren diskurtsoa langabezia maskulinoaren kasuan gailentzen da eta 

langabezia femeninoaren kasuan, aldiz, bi diskurtsoen presentzia ematen da. Hau 

da, ikasleek berek emandako erantzunak, langabezia maskulinoaren kasuan, 

diskurtso Sindikaletik hurbil aurkitzen da eta ez ordea Ugazabak emandako 

diskurtsotik. Langabezia femeninoaren kasuan, berriz, bi diskurtsoen presentzia 

ageria da, bai Feministarena bai Ugazabarena. Langabezia femeninoaren aurrean, 

ikasleek dualtasuna erakusten dute, emakumeenganako diskriminazioa salatuaz eta 

era berean, emakumeak diskriminatuaz, langabetu faltsutzat hartzen baitituzte, 

beraien egoera ez hain larritzat joaz. 

Errefusapen galdesortetan, langabezia maskulinoan eta femeninoan hiru 

elementuen zentraltasuna berretsi da. Hau da, pertsona langabetuak arazo 

ekonomikoak dauzka, sozialki baztertua sentitzen da eta enplegua bilatzen du. 

Bestalde, elementu zentraletatik gehien aldentzen diren estatusei dagokienez, zenbait 

desberdintasun aurkitu dira gizon eta emakume langabetuaren artean. Hau da, 

errefusapen maskulinoan gehien urruntzen den estatusa jabearena da eta errefusapen 

femeninoan etxekoandrearena. Hau da, jabeak ez du arazo ekonomikorik, ez da sozialki 

baztertua sentitzen eta ez du enplegurik bilatzen. Errefusapen femeninoaren kasuan 

gainera, etxekoandreak ez du arazo ekonomikorik, ez da sozialki baztertua sentitzen 

eta ez du enplegurik bilatzen. Informazio hau, langabezia femeninoari buruzko 

gogora-ekartzeko galderan lortutako informazioarekin erkatuz gero, kontraesan 

baten aurrean kokatzen gaitu, Aix-en-Provence-ko ikasleen kasuan gertatzen den 

bezalaxe. Hau da, ikasleei emakume langabetu baten aurrean burura datozkien hitz 

eta espresioak plazaratzea eskatzen zaienean, etxekoandrea dela esaten dute, baina 

errefusapen galdesortetan etxekoandre batek langabetua izateko baldintzak betetzen


dituen galdetzerakoan, ikasleek ezezko borobila ematen dute. Etxekoandreak ez du 

arazo ekonomikorik, bere senarra da dirua etxera dakarrena. Etxekoandrea ez da 

sozialki baztertua sentitzen, emakumeari tradizionalki egokitzen zaion rola beteaz. 

Azkenik, etxekoandreak ez du enplegurik bilatzen, etxeko-lanak eta haurren zainketa 

burutzearekin nahikoa lan baitu, ordaindua ez bada ere. 

Irungo ikasleen kasuan, gogora-ekartzeko galderen bidez emandako 

erantzunetan, langabezia lanarekiko harremanaren eta dakartzan zailtasunen 

inguruan egituratzen da. Langabezia enplegurik gabe egotea da, honek dakarren 

zailtasun eta ondorio ekonomikoekin. Langabezia maskulinoaren kasuan gainera, 

familiaburua irudiarekin loturik, dimentsio familiarra azpimarratzen da, gizon 

langabetuaren kasuan langabeziaren egoerak indibiduoaz gaindiko esparrua ukitzen 

duelarik. Bestalde, langabezia femeninoan, emakumeen espezifikotasuna azaltzen 

da. Batetik, emakumeari etxearekin loturiko rol tradizionala egokitzen zaio eta 

bestetik, emakumea izateagatik pairatzen duen diskriminazioa aipatzen da. 

Gogora-ekartzeko hitzen kategorizazioan burututako kookurrentziazko 

similitude analisietan, lanaren dimentsioaren zentraltasuna agerian jarri da, 

langabezia orokorrean, langabezia maskulinoan eta langabezia femeninoan. 

Langabezia maskulinoaren kasuan gainera, alderdi indibidualak nabarmendu dira, 

gizon langabetuak pairatu ditzakeen ondorio psikologikoei arreta berezia ipiniaz. 

Alderdi ekonomikoak bestalde, langabezia femeninoan bigarren maila batetan geratu 

badira ere, langabezia orokorrean eta maskulinoan berebiziko pisua dute. 

Bestalde, karakterizazioko galdesortetan langabeziak dakartzan zailtasun 

ekonomikoak eta ondorio psikologikoak azpimarratu dira, langabezia orokorrean, 

langabezia maskulinoan eta langabezia femeninoan. Erreferenteen bidez burututako 

sistema arauemailearen azterketan, nabaria da langabezia maskulinoan erreferente 

Sindikalaren eragina. Langabezia femeninoari dagokionez bestalde, erabilitako bi 

erreferenteen eragina ematen da, Feminista eta Ugazabarena. 

Errefusapen galdesortetan, “enpleguaren bilakuntza” itemaren zentraltasuna 

egiaztatu da. Pertsona langabetua (gizona nahiz emakumea) enplegua bilatzen duen 

pertsona da. Gainera, langabezia maskulinoari dagokionez, gizon langabetua arazo 

ekonomikoak dauzkan pertsona da. Irungo ikasleek bazterketa soziala ez dute 

247

248 


elementu zentraltzat jotzen, ez eta elementu karakteristikotzat ere. Bestalde, Irungo 

ikasleentzat emakume langabetua enplegua bilatzen duen emakumea da eta alderdi 

ekonomikoak bigarren maila batetan kokatzen dira, izan ere, emakume 

langabetuaren egoera ez da hain larritzat jotzen, beti ere rol tradizionalari eustea 

duelarik. 

Irungo ikasleek zentraltasunaren egiaztapenerako galdesortetan, Aix-en- 

Provence-ko eta Baiona-Bidarteko ikasleek baino elementu zentral gutxiago berretsi 

dituzte, langabezia maskulinoan eta langabezia femeninoan. Frantziako laginen eta 

Espainiako laginaren artean aurkitutako desberdintasunak funtsezkoak diren edo ez 

aztertu beharra dago, langabeziaren irudikapen berdina edo desberdina duten 

erabakitzeko. Hau da, Frantziako Estatuari lotuak dauden taldeetan langabeziaren 

irudikapena gutxienez hiru elementuen inguruan antolatzen da: enpleguaren 

bilakuntza, arazo finantzariak eta bazterketa soziala. Irungo taldean berriz, 

langabeziaren irudikapena bi elementuren inguruan antolatzen da: enpleguaren 

bilakuntza eta arazo finantzariak. Arazo finantzariek, gainera, langabezia 

femeninoaren kasuan zentraltasuna, neurri batean, galtzen dute. Beraz, bazterketa 

soziala Aix-en-Provence-ko eta Baiona-Bidarteko laginetan funtsezko elementua dela 

esan daiteke eta Irungo laginarentzat ez, ordea. 

Bestalde, ikerketaren hipotesi nagusiari helduz, langabezia femeninoa eta 

maskulinoa irudikapen sozial beraren barneko moldaerak badira, Irungo ikasleen 

kasuan langabezia femeninoaren aurrean aurkitutako berezitasunen oinarriak 

aztertzea beharrezkoa da. Ildo honetan, ondorioetan izango dugu genero- 

asimetriaren inguruan eztabaidatzeko aukera. 

Dena dela, esan daiteke hiru laginetan langabeziaren inguruko 

irudikapenean ematen diren antzekotasunak nabariak direla. Langabezia, lanarekiko 

harremanaren inguruan antolatzen da. Gainera, langabezian egoteak dakartzan 

zailtasun ekonomikoak nabarmendu dira. Bestalde, hiru taldeak bat datoz emakume 

eta gizon langabetuaren arteko bereizketa egiterako orduan. Gizon langabetuaren 

kasuan, ondorio indibidualak eta familiarrak azpimarratzen dira; emakume 

langabetuaren kasuan, zailtasun ekonomikoek indarra galtzen dute eta funtzio


familiar tradizionalak azaltzen dira, emakumeek pairatzen duten 

diskriminazioarekin batera. 

Langabezia femeninoaren aurrean bi sistema arauemaile gurutzatzen direla 

esan daiteke, berdintasunarena eta rolen banaketarena. Ildo honetan, Flament-ek “rol 

sexualen baldintzazkotasunean” (1994b) argi aipatzen du, mediterraneoko sistema 

tradizionalean, rolen banaketa sexualak konplexutasun maila handiagoa hartu duela 

eta, beraz, ñabardura ezberdineko sistema baldintzatzaile bihurtu dela, baina, hala 

ere, uste baino tradizionalagoa dena. Sistema arauemailearen azterketarako 

erabilitako erreferenteek argi azaldu dutenez, langabezia maskulinoaren kasuan, 

diskurtso aurrerakoiaren isla gailentzen da, langabezia femeninoaren kasuan, 

oraindik ere diskurtso kontserbakorraren pisua nabaria da, ordea. 

249

ONDORIOAK ETA EZTABAIDA

V. ONDORIOAK ETA EZTABAIDA 

1. SARRERA 

Lan honen helburu nagusia genero-sistemak langabeziaren irudikapen 

sozialean jokatzen duen papera aztertzea izan da. Helburu honekin, lanbide 

ikasketak burutzen dituzten ikasleek langabeziarekiko duten ikuspegira hurbildu 

gara eta bereziki gizon langabetuaren eta emakume langabetuaren inguruan dituzten 

pentsamoldeak aztertu dira. Langabezia enplegu ezarekin lotzen da eta egoera honek 

dakartzan zailtasun ekonomikoekin. Oinarrizko elementu hauetaz gain, langabezia 

maskulinoaren eta femeninoaren artean generoaren araberako banaketa argia ematen 

da, emakume eta gizonen inguruko estereotipo tradizionalekin bat eginez. 

Genero-asimetriaren eragina edukian ez ezik, irudikapenaren antolakuntzan 

eta egituran antzeman nahi izan da eta honetarako, teknika ezberdinak martxan jarri 

dira. Edukiaz jabetzeko gogora-ekartzeko galderak planteatu dira, langabezia 

orokorrari buruz, gizon langabetu bati buruz eta emakume langabetu bati buruz. 

Teknika honekin, gainera, gune zentralekoak izan daitezkeen elementuak 

identifikatu dira eta dimentsio ezberdinen arteko harremanak aztertu dira. Bestalde, 

langabezia orokorra, maskulinoa eta femeninoa ezaugarritzen dituzten elementuak 

identifikatzeko karakterizazio galdesortak erabili dira. Teknika honekin, itemen 

arteko hierarkia aztertzen da, elementu ezaugarritsuen eta ez ezaugarritsuen arteko 

banaketa lortuaz. Bestalde, ordezkapen teknikari esker, langabeziaren irudikapen 

soziala zuzentzen duen sistema arauemailean sakondu da. Hain zuzen ere, genero- 

asimetriaren eragina atzeman ahal izan da ikasleei langabezia maskulinoa eta 

langabezia femeninoa ezaugarritzerako orduan erreferenteen lekuan jarrita 

erantzutea eskatu zaienean. Azkenik, langabeziaren irudikapenaren gune zentrala 

zehazteko, zenbait elementuren zentraltasuna berretsi da, bai gizon langabetuaren 

kasuan bai eta emakume langabetuaren kasuan ere. Errefusapen galdesortekin 

gainera, langabeziaren estatusa beste zenbait estatusekin batera lantzeko aukera 

egon da, elkarren artean partekatzen dituzten elementuak eta bereizten dituztenak 

aztertuz.

254 


Teknika ezberdinekin lortutako informazioa osagarria izateaz gain, gure 

kasuan, langabezia femeninoaren eta maskulinoaren arteko bereizketa ulertzeko eta 

aztertzeko funtsezkoa izan da. Langabezia femeninoaren aurrean aurkitutako 

berezitasunak batetik, eta kontraesanak bestetik, praktika sozialen eta irudikapen 

sozialen arteko harremanean kokatzen gaitu. Hau da, aldaketa prozesuetan martxan 

jartzen diren mekanismo kognitibo eta sozialen baitan. Ildo honetan, sistema 

arauemailearen azterketarekin irudikapen sozialek generoaren araberako 

asimetriaren birsorkuntzan eta iraunaraztean joka dezaketen papera bereziki 

interesatzen zaigu. 

Atal honetan, lehenik eta behin ikerketaren emaitza nagusiak laburbilduko 

dira eta jarraian ondorio teorikoak eta sozialak eztabaidatuko dira. Hausnarketa hiru 

alor nagusitan emango da. Batetik, langabeziaren irudikapenak aurkezten duen 

egituran oinarrituko gara, irudikapen sozialen mugak zehazterako orduan sortutako 

arazoei helduz. Bestetik, eraldaketa prozesuen inguruko hausnarketa egingo da, 

sistema arauemailearen papera aztertuz eta bereziki genero-asimetriaren eraginetan 

sakonduz. Azkenik, irudikapen sozialen egonkortasunaren edota aldakortasunaren 

inguruko eztabaida luzatuko da, Frantziako eta Espainiako taldeen elkarren arteko 

erantzunen konparaketa eginaz eta gizon eta emakumeen erantzunen elkarren arteko 

konparaketan murgilduz. Hausnarketa teoriko eta sozialekin amaitu ondoren, 

izandako mugak gainditzeko eta ikerketa berriak bideratzeko iradokizunak 

aurkeztuko dira. 

2. ONDORIO TEORIKOAK ETA SOZIALAK 

Hasteko, gune zentralaren identifikazioari helduko zaio, gogora-ekartzeko 

galderekin, karakterizazio galdesortekin eta errefusapen galdesortekin lortutako 

emaitza nagusiak bilduz. Lehenik eta behin, Aix-en-Provence-ko taldearen emaitza 

nagusiak aurkeztuko dira, ondoren, Baiona-Bidarteko taldearenak eta azkenik, 

Irungo taldearenak. Gune Zentralaren Teoriaren ikuspegitik irudikapen sozialetan 

gune zentrala identifikatzeak berebiziko pisua du eta gure kasuan gainera, 

langabezia femeninoa eta maskulinoa irudikapen sozial beraren baitan kokatzeko 

orduan erabakigarria izan da. Behin gune zentrala identifikatuta, gune zentral eta

ONDORIOAK ETA EZTABAIDA 

azalaldearen arteko harremanetan sakonduko da, harreman honetan kudeatzen 

baitira langabezia femeninoaren espezifikotasunak. 

Bestalde, sistema arauemailearen baitan genero-asimetriaren isla aztertuko 

da, langabezia maskulinoaren aurrean berdintasunezko testuinguruaren eragina 

nabarmentzen den bitartean, langabezia femeninoaren aurrean bi testuinguruen 

eragina ematen baita, berdintasunezkoa eta kontserbakorra. 

Ondoren, egiturazko faktoreek irudikapen sozialetan duten eraginean 

sakonduko da, Frantziako eta Espainiako taldeen elkarren arteko desberdintasunak 

aurreikusi baino garrantzizkoagoak suertatu baitira. 

Azkenik, generoen arteko harremanetan desberdintasunak mantentzeko 

martxan jartzen diren mekanismoen inguruan hausnarketa egingo da, gure 

ikerketaren kasuan gizonezkoen eta emakumezkoen erantzunetan langabeziaren 

irudikapenaren baitan genero-asimetria garbia eman delarik. 

2.1. LANGABEZIA OROKORRAREN, MASKULINOAREN 

ETA FEMENINOAREN ELEMENTU PARTEKATUAK 

ETA BEREZITASUNAK 

Lehen hipotesiarekin bat, langabezia maskulinoak eta langabezia femeninoak 

irudikapen bakarra osatzen dute, hau da, gune zentral berdinaren inguruan 

antolatuak eta egituratuak daude. Ondoren beraz, teknika ezberdinekin 

identifikatutako elementu zentralei helduko zaie. Honetarako, langabezia 

orokorraren, maskulinoaren eta femeninoaren baitan aurkitu diren elementu 

komunak eta, era berean, berezitasunak aztertuko dira. 

Aix-en-Provence-ko ikasleei dagokienez, gogora-ekartzeko galderetan, 

langabezia (orokorra), enplegurik gabe egotea da eta egoera honek hainbat zailtasun 

eta ondorio dakartza, batez ere maila ekonomikoan. Era berean, gizon langabetuari 

dagokionez, gizon langabetua enplegurik ez duen eta enplegua bilatzen duen gizona 

da. Gainera, langabeziaren egoerak maila ezberdinetan arazoak dakarzkio, besteak 

beste, maila ekonomikoan eta familiarrean. Familiari helduz, aipagarria da gizon 

langabetuaren kasuan langabeziak hartzen duen garrantzi soziala. Hau da, 

langabeziak gizona indibidualki ukitzeaz gain, familia osoan kalteak eragin ditzake. 

255

256 


Bestalde, kontutan hartzekoa da prestakuntzak, formazioak aurkezten duen 

garrantzia. Izan ere, langabetua, neurri batean, formaziorik gabeko pertsona dela 

esaten baita. Langabezia femeninoari dagokionez, enplegurik ez duen eta zailtasun 

ekonomikoak bizi dituen emakumea da baina, era berean, zenbait berezitasun 

aurkezten ditu, generoarekiko asimetriaren arabera egituratua baitago. Hau da, 

emakume langabetuaren kasuan, zailtasunak emakumea izanagatik areagotzen dira, 

emakumeek bizi duten diskriminazio egoera nabarmenduz, baina bestetik, 

emakumea izanagatik arintzen dira, beti ere emakumearen rol tradizionala 

bereganatzea izango baitu. Langabeziaren aurrean, estereotipo tradizionalak 

indartzen direla esan daiteke, gizonaren kasuan langabeziak familia osoa aztoratzen 

duen bitartean, emakume langabetuaren kasuan, familia egitura tradizionala 

sendotzen baita. 

Bestalde, gogora-ekartzeko datuekin burututako analisi kategorialetan, 

langabezia orokorraren kasuan, kategoria partekatuenak eta lehentasunez 

adierazitakoak Lanarekiko Harremana, Alderdi Ekonomikoak eta Prestazio Sozialak 

dira. Irudikapen sozialean jokatzen duten papera zehazteko, kookurrentzia 

indizearen bidez burututako similitude analisietan, langabezia orokorra, Lanarekiko 

Harremanaren eta Alderdi Ekonomikoen inguruan antolatzen da. Bi kategoria hauek 

partekatuenak izateaz gain, kategoria konexuenak dira. Hau da, bi dimentsio hauek 

dira beste kategoriekin lotura gehien mantentzen dituztenak, beraien artean ere 

lotura estua mantentzen dutelarik. Langabezia maskulinoaren kasuan, kategoria 

partekatuenak eta lehentasunez adierazitakoak, Lanarekiko Harremana, Alderdi 

Ekonomikoak eta Alderdi Indibidualak dira, gainera kookurrentzia indizearen bidez 

burututako analisiaren arabera, beste kategoriekin lotura gehien mantentzen 

dituzten kategoriak dira. Langabezia femeninoaren kasuan, kategoria partekatuenak 

eta lehentasunez adierazitakoak, Lanarekiko Harremana, Familia eta Alderdi 

Sozialak dira. Kookurrentzia indizearen bidez burututako analisien arabera, 

langabezia femeninoa, Lanaren eta Familiaren inguruan antolatzen da. Bi dimentsio 

hauek, beste kategoriekin lotura gehien mantentzen dituztenak dira eta, gainera, 

beraien artean ere lotura estua mantentzen dute.


Orain arte ikusitakoaren arabera, hitzen bidezko analisi lexikografikoan, 

langabezia orokorraren, maskulinoaren eta femeninoaren baitan funtsezko elementu 

bezala enplegu eza eta langabeziak dakartzan zailtasunak aurkitu izan dira, maila 

ekonomikoan batez ere. Era berean, kookurrentzia indizearekin burututako 

similitude analisietan, hiru estimuluen aurrean lanaren dimentsioaren zentraltasuna 

agerian jarri da. Oinarrizko elementu hauetaz gain, langabezia maskulinoa eta 

femeninoa bereizten dituzten elementuak ere nabarmendu dira. Langabezia 

maskulinoaren kasuan adibidez, alderdi Indibidualak azpimarratzen diren bitartean, 

langabezia femeninoan berriz, dimentsio Familiarra nabarmentzen da. 

Karakterizazioko galdesortetan, langabezia orokorra, hiru elementurekin 

ezaugarritua agertzen da. Langabeziak bazterketa sozialari bide ematen dio, 

estutasuna, estresa sortzen du eta arazo ekonomikoak dakartza. Langabezia 

maskulinoa bi elementurekin ezaugarritzen da. Gizon langabetua sozialki baztertua 

dago eta arazo ekonomikoak ditu. Era berean, langabezia femeninoa bi 

elementurekin ezaugarritua azaltzen da. Emakume langabetuak estutasuna, estresa 

sentitzen du eta arazo ekonomikoak ditu. Bestalde, aipatzekoa da, diploma gabeziak 

langabezia orokorrean, maskulinoan eta femeninoan, ikasleen arteko banaketan 

eragiten du. Hiru estimuluen aurrean -langabezia orokorra, langabezia maskulinoa 

eta langabezia femeninoa- arazo ekonomikoak nabarmentzen dira. Langabezia 

orokorrean, gainera, bazterketa soziala eta estutasuna azpimarratzen dira. 

Langabezia maskulinoaz jarduterakoan, indarra bazterketa sozialean jartzen da eta 

langabezia femeninoaz jarduterakoan, berriz estutasunean. 

Azkenik, errefusapen galdesortetan langabezia maskulinoan eta femeninoan 

elementu zentral berdinak berretsi dira. Hau da, langabetuak, emakumezkoa nahiz 

gizonezkoa izan, arazo ekonomikoak dauzka, sozialki baztertua sentitzen da eta 

enplegua bilatzen du. Hala ere, zenbait berezitasun aurkitu dira errefusapen 

galdesorta maskulinoaren eta femeninoaren artean. Errefusapen maskulinoan 

elementu zentraletatik gehien aldentzen den estatusa jabearena da eta errefusapen 

femeninoan langabetuaren estatusetik gehien aldentzen den estatusa 

etxekoandrearena da. Datu hauek, kasu maskulinoan eta kasu femeninoan estatusen 

arteko ñabardurak azaltzeaz gain, langabezia femeninoaren inguruko gogora- 

257

258 


ekartzeko galdesortan lortutako informazioa interpretatzeko aukera eskaintzen dute. 

Hau da, emakume langabetuari buruzko gogora-ekartzeko galderaren aurrean 

emakume langabetua etxekoandretzat jotzen da. Errefusapen femenino galdesortetan 

ordea, argi geratu da etxekoandreak ez dituela langabetu estatusaren elementu 

zentralak partekatzen. 

Errefusapen galdesortetan enpleguaren bilakuntzaren, arazo ekonomikoen 

eta bazterketa sozialaren zentraltasuna berretsi da. Informazio hau beste 

galdesortetan lortutako datuekin erkatuz gero, enpleguaren zentraltasuna, argi 

geratzen da. Gogora-ekartzeko galdesortetan, langabetua enpleguarik ez duen 

pertsona da eta, era beran, hitzen kategorizazioaren bidez burututako analisietan, 

lanarekiko harremanak funtsezko papera betetzen du, langabezia orokorra, 

maskulinoa eta femeninoa antolatzerako orduan. Alderdi ekonomikoei dagokienez, 

hauek gogora-ekartzeko galderetan funtsezko dimentsioa eratzen dute, bai analisi 

lexikografikoan bai eta kategorialean ere (langabezia Femeninoaren kasuan, indarra 

galtzen badute ere). Era berean, karakterizazio galdesortan arazo ekonomikoak 

elementu ezaugarritsutzat jotzen dira, langabezia orokorrean, maskulinoan eta 

femeninoan (langabezia Femeninoan karakteristikotasun hau, kasu orokorrean eta 

maskulinoan bezain nabarmena ez bada ere). Bazterketa sozialari dagokionez, 

orokorrean elementu zentraltzat jotzen bada ere, zenbait zehazpen egin beharra 

dago. Langabezia orokorraren eta maskulinoaren kasuan, bazterketa sozialen 

zentraltasuna errefusapen galdesortetan berrestearekin batera, karakterizazio 

galdesortetan eta gogora-ekartzeko galderetan elementu garrantzitsutzat hartu da. 

Langabezia femeninoaren kasuan, berriz, bazterketa sozialaren zentraltasuna argi 

geratu bada ere, aipatu beharra dago karakterizazio galdesortetan ikasleen arteko 

banaketa bat eman dela. 

Laburbilduz, langabezia orokorrak, maskulinoak eta femeninoak elementu 

komunak partekatzen dituztela esan daiteke. Errefusapen galdesortetan langabezia 

maskulinoan eta femeninoan elementu berdinen zentraltasuna berretsi denez, 

langabezia maskulinoa eta femeninoa gune zentral beraren inguruan antolaturik 

daudela esan daiteke. Bestalde, langabezia maskulinoaren eta femeninoaren arteko 

desberdintasunak agerian jarri dira. Desberdintasun hauek genero-asimetriari


erantzuten diote eta hauen inguruko hausnarketa, aurrerago, gune zentrala eta 

azaldeko sistemaren arteko harremana aztertzen den atalean egingo da. 

Baiona-Bidarteko ikasleen kasuan gogora-ekartzeko galdesortetan lortutako 

emaitzetan, langabezia enplegurik gabe egotea da, enpleguaren bilakuntza 

suposatzen du eta gainera, langabezian egoteak zailtasun eta ondorio batzuk 

dakartza, maila ekonomikoan batik bat. Era berean, langabezia maskulinoa lanaren 

inguruan, egoerak dakartzan zailtasunetan eta izan ditzakeen ondorio familiarretan 

oinarritzen da. Hau da, gizon langabetua, enplegurik gabe dagoen eta maila 

desberdinetan, ekonomikoan eta familiarrean batez ere, zailtasunak bizi dituen 

gizona da. Bestalde, langabezia femeninoa, lanaren inguruan eta langabeziak 

sortarazten dituen zailtasunen inguruan antolatzeaz gain, emakumeak dimentsio 

familiarrean duen paper tradizionalaren inguruan egituratzen da. Langabezia 

femeninoaren irudikapena, generoarekiko asimetriak antolatzen du. Batetik, 

emakumeen rol tradizionala azpimarratzen da, egoeraren larritasuna arintzen duena 

eta, bestetik, emakume langabetua enplegurik gabe dagoen eta zailtasun asko 

aurkitzen dituen emakumea da, sozialki bizi duen diskriminazio egoera dela eta. 

Baiona-Bidarteko ikasleen kasuan, Aix-en-Procence-koekin gertatzen den 

moduan, emakumeen eta gizonen inguruko estereotipo tradizionalak agertzen dira. 

Gizona, tradizionalki familiaburua izanik, bere egoerak familia larriki aztoratu 

dezakeen bitartean, emakumearen kasuan alderantzizkoa pentsatzen da, 

etxekoandrea izanik familia egitura tradizionala mantentzea lortzen baita. 

Gogora-ekartzeko datuekin burututako analisi kategorialetan, langabezia 

orokorraren kasuan, Lanarekiko Harremana, Zailtasunak eta Alderdi Ekonomikoak 

kategoria partekatuenak eta lehentasunez adierazitakoak izateaz gain, kategoria 

konexuenak dira, beraien artean ere lotura estua mantentzen dutelarik. Langabezia 

maskulinoaren kasuan, kategoria partekatuenak eta lehentasunez adierazitakoak 

Lanarekiko Harremana, Zailtasunak, Pribazioa eta Alderdi Indibidualak dira. Era 

berean, kookurrentzia indizearen bidez burututako analisietan, kategoria 

konexuenak, Lanarekiko Harremana eta Alderdi Indibidualak dira. Langabezia 

femeninoaren kasuan, Lanarekiko Harremana, Familia eta Alderdi Sozialak 

kategoriak partekatuenak eta lehentasunez adierazitakoak izateaz gain, kategoria 

259

260 


konexuenak dira. Hiru dimentsio hauek dira beste kategoriekin lotura gehien 

mantentzen dituztenak, beraien artean ere lotura estua mantentzen dutelarik. 

Gogora-ekartzeko galderetan burututako analisi lexikografikoak, langabezia 

orokorraren, maskulinoaren eta femeninoaren baitan elementu komunak 

nabarmendu ditu. Langabezia lanaren inguruan egituratzen da, langabetua 

enplegurik gabe dagoen pertsona da eta gainera, egoera honek hainbat zailtasun eta 

ondorio sortarazten dizkio. Elementu zentral komun hauetaz gain, genero- 

asimetriaren eragina azaldu da, langabezia maskulinoaren eta femeninoaren artean 

hainbat elementu bereizgarri aurkitu direlarik. Analisi kategorialean adibidez, 

langabezia maskulinoaren kasuan alderdi indibidualei arreta jartzen zaien bitartean 

(ondorio indibidualei batez ere), langabezia femeninoaren kasuan dimentsio 

familiarra azpimarratzen da, rol tradizionalei eutsiz. Era berean, analisi 

lexikografikoan gizon eta emakumeen arteko rol tradizionalen banaketa argia da, 

alegia, langabezia maskulinoaren kasuan langabeziaren egoera familia osoak 

pairatzen duen bitartean, langabezia femeninoaren kasuan emakumea familiaz 

arduratzen baita. Esan genezake, langabezia maskulinoaren aurrean lan ezak 

gizonezkoaren identitatea ukitzearekin batera, familia beraren iraupena arriskuan 

jartzen dela eta emakumezkoen kasuan ordea, balizko etxekoandrea izanik, 

langabezia ez da hain arazo larritzat jotzen, ez emakumearen identitatearentzat ez 

eta bere familiarentzat. 

Karakterizazioko galdesortetan, langabezia orokorra, hiru elementurekin 

ezaugarritua agertzen da. Langabeziak, bazterketa soziala suposatzen du, 

estutasuna, estresa sortzen du eta arazo ekonomikoak dakartza. Langabezia 

maskulinoa bost elementurekin ezaugarritua agertzen da. Gizon langabetua, sozialki 

baztertua dago, estutasuna, estresa sentitzen du, arazo ekonomikoak dauzka, bere 

burua zalantzan jartzen du eta gainera bikotean tentsioak izan ditzake. Bestalde, 

langabezia femeninoa lau elementurekin ezaugarritua azaltzen da. Emakume 

langabetua sozialki baztertua sentitzen da, estutasuna, estresa sentitzen du, arazo 

ekonomikoak dauzka eta bere burua zalantzan jartzen du. Bestalde, aipatzekoa da 

ere, diploma gabeziak, langabezia orokorrean, maskulinoan eta femeninoan, ikasleen 

arteko banaketa eragiten duela, ikasle batzuk diploma gabezia karakteristikotzat


jotzen duten bitartean, beste batzuk ez karakteristikotzat jotzen dute. Hiru 

objektuetan, arazo ekonomikoak gailentzen badira ere, era berean, estutasuna eta 

bazterketa soziala ezaugarritsutzat jotzen dira. Langabezia femeninoaren eta 

maskulinoaren kasuan, bestalde, norbere burua zalantzan jartzea ezaugarritsutzat 

jotzen da eta langabezia maskulinoaren kasuan gainera, bikotean tentsioak sor 

daitezkeela aipatzen da. 

Azkenik, errefusapen galdesortetan langabezia maskulinoak eta femeninoak 

elementu zentral berdinak partekatzen dituztela berretsi da. Hau da, gizon edota 

emakume langabetuak, arazo ekonomikoak dauzka, sozialki baztertua sentitzen da 

eta enplegua bilatzen du. Funtsean beraz, gune zentral bera partekatzen dutenez, 

irudikapen objektu bera osatzen dutela esan genezake. Hala ere, errefusapen 

galdesorta maskulinoaren eta femeninoaren artean aurkitutako zenbait 

desberdintasun aipagarriak dira. Orokorrean, errefusapen maskulinoan 

langabeziaren elementu zentraletatik gehien aldentzen den estatusa jabearena da eta 

errefusapen femeninoaren kasuan berriz, etxekoandrearena (Aix-en-Provence-ko 

taldearekin gertatzen den moduan). Datu hauek langabezian generoaren araberako 

bereizketa azaltzen dute eta gainera langabezia femeninoaren kasuan gogora- 

ekartzeko galdesortetan lortutako datuekin erkatuz gero emakume langabetuarekiko 

irudikapena argitzen da. Hau da, gogora-ekartzeko galderetan emakume langabetua, 

etxekoandre moduan aurkezten bada ere, errefusapen galdesortetan argi geratu da, 

etxekoandreak ez dituela langabetutzat jotzeko irizpideak betetzen. 

Errefusapen galdesortetan hiru elementuen zentraltasuna berretsi da. 

Enpleguaren bilakuntza, arazo ekonomikoak eta bazterketa soziala funtsezkoak dira 

emakumea zein gizonezkoa langabetutzat jotzeko. Gainera, errefusapen 

galdesortetan lortutako informazio hau gogora-ekartzeko galderetan eta 

karakterizazio galderetan lortutako informazioarekin lotuz gero, langabezia 

femeninoak eta maskulinoak, gune zentral komuna partekatzen dutela agerian jarri 

da. Langabezian egoteak dakartzan arazo ekonomikoei dagokienez, karakterizazio 

galdesortetan, bai langabezia orokorrean, bai maskulinoan eta baita Femeninoan ere, 

ezaugarri nagusitzat hartu dira. Era berean, gogora-ekartzeko galderetan, 

zailtasunak azpimarratzen dira. Enplegu bilaketari dagokionez, gogora-ekartzeko 

261

262 


galderetan egindako analisi-maila ezberdinetan, bai langabezia orokorrean, bai 

maskulinoan bai eta femeninoan ere, Lanarekiko Harremanaren zentraltasuna argia 

da. Azkenik, bazterketa sozialaren zentraltasuna, langabezia maskulinoan eta 

femeninoan errefusapen galdesortetan berresteaz gain, karakterizazio galdesortetan 

elementu karakteristikotzat hartzen da eta gainera, gogora-ekartzeko galderetan 

bazterketaren arazoa argi aipatzen da, lehen lekuetan ez bada ere. 

Irungo ikasleen kasuan, gogora-ekartzeko galdesortetan, langabezia orokorra 

enplegurik gabe egotea da eta egoera honek ondorio ezberdinak dakartza, maila 

ekonomikoan batik bat. Langabezia Maskulinoa, era berean, langabeziaren definizio 

instituzionalean, dakartzan zailtasunetan eta dimentsio familiarrean izan ditzakeen 

ondorioetan antolatzen da. Hau da, gizon langabetua, enplegurik gabe dagoen eta 

enplegua bilatzen duen gizona da. Gainera, langabeziaren egoerak zailtasunak 

dakarzkio bai maila ekonomikoan bai eta maila familiarrean ere. Bestalde, aipagarria 

da langabezia maskulinoaren kasuan kausalitate indibidualenganako egiten diren 

aipamenak, lehen koadrantean azaltzen den “vago” hitzarekin irudikatzen dena. 

Langabezia femeninoa langabeziaren definizio instituzionalaren inguruan eta 

langabezian egoteak dakarzkin zailtasunetan antolatzeaz gain, generoko 

bereizitasunean oinarritzen da. Hau da, batetik, emakumeenganako ematen den 

diskriminazioa aipatzen da eta bestetik, dimentsio familiarrak indarra hartzen du, 

emakumeak tradizionalki bete izan dituen rolak azpimarratuz. 

Aix-en-Provence-ko eta Baiona-Bidarteko ikasleekin gertatzen den moduan, 

Irungo ikasleek langabezia femeninoaren eta maskulinoaren aurrean emandako 

erantzunetan, genero-asimetria nabarmena da. Dimentsio familiarrean adibidez, 

gizona familiaburutzat jotzen da, maila ekonomikoan behinik behin. Emakumea, 

aldiz, etxeko lanen eta haurren zainketara dedikatua irudikatzen da. Hala ere, 

etxekoandre irudiarekin batera, emakumeek pairatzen duten diskriminazioa 

agertzen da. Hau da, diskriminazioa dela eta gizonezkoek baino zailtasun gehiago 

omen dituzte, enplegua bilatzerakoan, besteak beste. 

Gogora-ekartzeko datuekin burututako analisi kategorialetan, langabezia 

orokorra Lanarekiko Harremanaren, Alderdi Ekonomikoen eta Pribazioaren 

inguruan antolatzen da. Hiru kategoria hauek kategoria partekatuenak eta


lehentasunez adierazitakoak izateaz gain, kategoria konexuenak baitira. Langabezia 

Maskulinoa Lanarekiko Harremanaren, Alderdi Ekonomikoen, Pribazioaren eta 

Alderdi Indibidualen inguruan egituratzen da. Langabezia Maskulinoaren kasuan, 

langabezia orokorrean agertzen diren dimentsioez gain, dimentsio indibidualak 

berebiziko pisua hartzen du. Bestalde, langabezia femeninoari dagokionez, 

lehentasunez adierazitako kategoria partekatuenak, Lanarekiko Harremana, Familia 

eta Alderdi Sozialak dira. Dimentsio hauek beste dimentsioekin mantentzen duten 

harreman maila aztertzeko burututako kookurrentzia analisietan, Lanarekiko 

Harremanaren dimentsioaren zentraltasuna agerian jarri da. Hau da, lanaren 

dimentsioa da beste dimentsioekin lotura gehien mantentzen duena. Langabezia 

femeninoaren kasuan, langabezia orokorrean eta maskulinoan dimentsio 

ekonomikoak duen zentraltasuna neurri batean galtzen dela esan daiteke eta, era 

berean, emakumeenganako berezitasunak indarra hartzen duela. Izan ere, lanaren 

zentraltasunaz gain, alderdi sozialak -emakumeenganako diskriminazioa- eta 

familiarrak -emakumeen rol tradizionalak- pisua hartzen dute. 

Gogora-ekartzeko galderetan, langabezia orokorraren, maskulinoaren eta 

femeninoaren baitan elementu komunak aurkitu dira. Hau da, langabezia bere 

definizio instituzionalaren eta dakartzan zailtasun ezberdinen inguruan antolatzen 

da. Langabetua enplegurik ez duen eta enplegua bilatu behar duen pertsona izateaz 

gain, langabeziaren ondorioak pairatzen dituen pertsona da, maila ekonomikoan 

batik bat. Bestalde, analisi kategorialean burututako kookurrentziako similitude 

analisietan, lanaren dimentsioaren zentraltasuna agerian jarri da, bai langabezia 

orokorrean, bai langabezia maskulinoan bai eta langabezia femeninoan ere. 

Elementu zentral komun hauetaz gain, zenbait elementu bereizgarri nabarmendu 

dira langabezia femeninoaren eta maskulinoaren artean. Desberdintasun hauek, Aix- 

en-Provence-ko eta Baiona-Bidarteko datuen antzera, genero-asimetriari heltzen 

diote. Langabezia maskulinoaren kasuan dimentsio indibidualak indarra hartzen du, 

bai kausalitateei dagokienean baita ondorio indibidualei dagokienean ere. Gainera, 

langabeziak maila indibiduala gainditzen du, familiarengan kalteak eragin 

baititzake. Langabezia femeninoaren kasuan berriz, alderdi indibidualak indarra 

galtzen du eta emakumea familiarekiko duen rol tradizionala nagusitzen da. 

263

264 


Karakterizazio galdesortetan, langabezia orokorra hiru elementurekin 

ezaugarrituta agertzen da. Langabeziak estutasuna, estresa sortzen du, arazo 

ekonomikoak dakartza eta edozein lan onartzera darama. Langabezia maskulinoa, 

lau itemekin ezaugarritua agertzen da. Gizon langabetuak, estutasuna, estresa 

sentitzen du, arazo ekonomikoak ditu, egoerak edozein lan onartzera darama eta 

gainera bikotean tentsioak izan ditzake. Beraz, langabezia maskulinoan, langabezia 

orokorra ezaugarritzen duten hiru elementuez gain, pertsonarteko harremana 

agertzen da, bikotekidearekikoa hain zuzen. Langabezia femeninoa, bi itemekin 

ezaugarritua agertzen da. Emakume langabetuak estutasuna, estresa sentitzen du eta 

arazo ekonomikoak dauzka. Gainera edozein lan onartzea elementu ezaugarritsutzat 

hartu ez bada ere, ikasleen ia erdiak karakteristikotzat jo duela kontutan hartu 

beharra dago. Hiru kasuetan, langabezia orokorrean, maskulinoan eta femeninoan, 

estutasuna, estresa sentitzea eta arazo ekonomikoak izatea elementu ezaugarritsuak 

dira. 

Errefusapen galdesortetan gizon langabetuaren kasuan, enpleguaren bilaketa 

eta arazo ekonomikoak elementu zentraltzat jotzen dira. Bazterketa soziala, ordea, ez 

da funtsezko elementutzat jotzen. Langabezia femeninoaren kasuan, enpleguaren 

bilaketaren zentraltasuna soilik berretsi da. Hau da, gizon langabetua enplegua 

bilatzen duen eta arazo ekonomikoak dauzkan gizona da, emakume langabetua 

berriz, enplegua bilatzen duen emakumea da. Beraz, gizon langabetuaren eta 

emakume langabetuaren artean elementu komuna enpleguaren bilaketa da. 

Errefusapen galdesorten bidez lortutako informazio hau gogora-ekartzeko 

galderetan lortutako informazioarekin erkatuz gero, argi dago lanaren dimentsioak 

funtsezko papera betetzen duela. Analisi lexikografikoan adibidez, langabetua 

enplegurik ez duen eta enplegua bilatzen duen pertsona da. Era berean, analisi 

kategorialean lanarekiko harremana funtsezko dimentsioa da, bai langabezia 

orokorrean, bai maskulinoan bai eta femeninoan ere. Arazo ekonomikoei helduz, 

langabezia maskulinoaren kasuan, gogora-ekartzeko galderetan eta karakterizazioko 

galdesortetan elementu garrantzitsutzat jotzen da, dimentsio ekonomikoaren pisua 

langabeziaren irudikapenean agerian jarriz. Bestalde, langabezia femeninoan, 

errefusapen galdesortetan arazo ekonomikoen zentraltasuna berretsi ez bada ere,


gogora-ekartzeko eta karakterizazio galdesortetan elementu ezaugarritsu moduan 

ageri da. Ondorioz, arazo ekonomikoak langabeziaren barnean elementu 

garrantzitsua izanik, emakumeen kasuan zentraltasuna nolabait galtzen duela esan 

daiteke. 

Azkenik, Aix-en-Provence-ko eta Baiona-Bidarteko taldeetan gertatzen den 

moduan, gizonaren kasuan langabetu estatusetik gehien aldentzen den estatusa 

jabearena den bitartean, emakumearen kasuan langabetu estatusetik gehien 

urruntzen den estatusa etxekoandrearena da. Gizon eta emakume kasuen arteko 

desberdintasun honek gainera gogora-ekartzeko galderetan lortutako 

informazioarekin erkatuez gero kontraesan baten aurrean kokatzen gaitu. Gogora- 

ekartzeko galderetan emakume langabetua, besteak beste, etxekoandretzat hartzen 

bada ere, errefusapen galdesortetan etxekoandrea langabetu estatusaren kontrakotzat 

jotzen baita. Langabezia femeninoak aurkezten dituen bereizitasunei buruz, gune 

zentralaren eta azalaldearen arteko harremanean sakonduko da. Hala ere, lehenik eta 

behin langabezia femeninoa eta maskulinoa langabeziaren irudikapenaren baitan 

kokatzeko arrazoiak zehazteari ekingo zaio. 

2.2. LANGABEZIAREN EGITURA 

Behin langabezia orokorrak, langabezia maskulinoak eta langabezia 

femeninoak partekatzen dituzten elementuak eta, era berean, aurkezten dituzten 

desberdintasunak aztertuta, ezer baino lehen, langabeziaren irudikapen soziala 

egituratzen duen gune zentrala zehazteari helduko zaio. Ondoren, langabezia 

maskulinoa eta femeninoa irudikapen beraren baitan kokatuak, aldaketen inguruko 

kudeaketan jarduteko gune zentralaren eta azalaldearen arteko harremanean 

sakonduko da. 

- Gune zentrala: langabezia femeninoa eta maskulinoa 

irudikapen objektu beraren baitan? 

Aix-en-Provence-ko eta Baiona-Bidarteko taldeetan argi geratu da, langabezia 

femeninoa eta maskulinoa, langabeziaren irudikapen sozialaren baitan kokatzen 

direla, besteak beste, langabezia femeninoak eta maskulinoak elementu zentral 

berdinak partekatzen baitituzte. Bestalde, langabeziaren irudikapenaren baitan 

265

266 


erreferente maskulinoak betetzen duen paper zentralaren eraginez, langabezia 

femeninoaren berezitasuna agerian jarri da. Hau da, langabezia femeninoa ikuskera 

maskulinoak antolatzen du eta ondorioz, langabezia maskulinoarekiko 

desberdintzapena eta egokitzapenak azalaldean negoziatzen dira. Honela gune 

maskulinoa eraldatu gabe mantentzea lortu eta bestalde errealitate berriekiko eta 

bereziekiko egokitzapena ahalbidetzen da. Langabezia femeninoaren aurrean bi 

aukera nagusi daude, batetik, benetako langabetua, familiaburua izatea, bere egoera 

bereziki latzak larridura soziala sortarazten duena eta, bestetik, langabetu faltsua, 

etxekoandrea izatea, langabeziaren ondorioak benetan pairatzen ez dituena. 

Bestalde, Irungo datuetan aztertutakoaren arabera, enpleguaren bilakuntza 

da langabeziaren egoera definitzen duena, bai langabezia maskulinoa bai eta 

femeninoa ere. Hala ere, dimentsio ekonomikoaren zentraltasuna, langabezia 

orokorrean eta maskulinoan argia bada ere, langabezia femeninoan indarra galtzen 

duela esan daiteke, elementu ezaugarritsutzat hartu izan bada ere. Lehenik eta behin 

beraz, desberdintasun hau funtsezkoa den edo ez erabakitzea ezinbestekoa da. Hau 

da, langabezia maskulinoa eta femeninoa bi irudikapen ezberdin osatzen duten 

edota irudikapen berdin baten baitan -bakoitza bere berezitasunekin bada ere- koka 

daitezkeen aztertu beharra dago. 

Flament eta Rouquette-k (2003b) irudikapen objektuen arteko harremanak 

aztertzerakoan bi aukera nagusi aipatzen dituzte. Batetik, irudikapen sozial berdin 

baten baitan aurki daitezkeen moldaerak eta bestetik, bi irudikapen sozialen arteko 

harremanak. Lehenengoan, eremu baten eraginpean aurkitzen diren objektuak 

dauzkagu, objektu hauek irudikapen sozial bakar baten baitan kokatzen dira. 

Bigarrenean, bi objektu ezberdin eta bereiztu daude, baina elkarren artean 

koordinatuak daudenak. Adibidez, lana eta langabezia, osasuna eta gaixotasuna. 

Lehen aukerari helduz, irudikapen bat eremu efektu baten eraginpean dagoela 

esaterakoan, irudikapena biltzen duen maila orokorragoaz dihardugu, irudikapena 

baino generikoagoa dena. Irudikapen sozialek beraien artean euskarri komuna maila 

ideologikoa dute. Maila ideologikoan balio eta arauak, oinarrizko sinesmenak eta 

thêmatak (Moscovici eta Vignaux, 1994) kokatzen dira. Eremu efektua dagoela 

esaterakoan, thêma bipolar baten aktibazioa eman da. Gure kulturan adibidez,


Maskulino/Femenino oposaketak ohiko thêma osatzen dute (Markova, 1999). 

Objektua oposaketa honetako zein muturrekin bat datorrenaren arabera, desberdin 

zehaztuko da. Eremuaren eraginez azalaldeko elementuak birbanatzen dira, gunea 

aldatu gabe. Thêmaten artean, generoak thêma garrantzitsua osatzen du baliabide 

ideologiko moduan, pentsamendu sozialaren antolakuntza eta adierazpena 

zeharkatu eta elikatzen baitu. Baina, hala ere, ez du objektu berdinen irudikapen 

desberdinak definitzen, baizik eta objektuak modulatu, egokitu, deklinatu eta 

interpretatu egiten ditu. Honela, zenbait elementu agerian jartzen ditu eta beste 

zenbait desaktibatzen ditu, gune zentrala aldatu gabe (Flament eta Rouquette, 

2003b). Arrazonamendu honen arabera, langabezia femeninoa eta maskulinoa 

langabeziaren irudikapenaren baitan kokatuta leudeke. Enpleguaren bilakuntza 

funtsezko elementua izanik, gunea lanarekiko harremanaren inguruan antolatua 

dago eta genero-eremu efektuaren eraginez, langabezia femeninoa eta maskulinoa 

elkarren artean bereiziak leudeke. Kasu femeninoan, arazo ekonomikoek indarra 

galtzen dutela eta kasu maskulinoan bestalde, bikotean sortu daitezkeen tentsioak 

azpimarratzen direla esan daiteke. Arazo ekonomikoei zehazkiago helduz, hau da, 

langabezia maskulinoan aurkezten duten zentraltasuna eta langabezia femeninoan 

galtzen duten indarra azaltzeko, aintzat hartu beharra dago, gizon langabetuak 

halabeharrez arazo ekonomikoak dauzkala, arazo ekonomikorik ez badu, ez baita 

langabetutzat jotzen. Langabetua emakumea bada, ordea, beharrezkotasuna aldatzen 

da, ez baita benetako langabetutzat jotzen. Berriki, Flament, Guimelli eta Abric-ek 

(2006), irudikapen objektu femeninoen eta maskulinoen arteko harremanari heldu 

diote, lan femeninoari eta maskulinoaren arteko harremana aztertuz. Autoreek lan 

femeninoa eta lan maskulinoa lanaren irudikapen sozialaren baitan kokatzen dituzte. 

Lan femenino eta lan maskulinoaren artean aurkitzen dituzten moldaera ezberdinek 

irudikapenaren adierazpenean jokatzen dutela ondorioztatzen dute. Hau da, 

irudikapenean aldaketarik ez dagoela azpimarratzen dute. Rateau-ren (1995) ideiekin 

bat eginez, elementu zentralen arteko hierarkia bat onartzen dute, hau da, elementu 

nagusiak eta laguntzaileak. Elementu nagusiek irudikapen-objektu orokorra 

ezaugarritzen dute eta elementu laguntzaileek objektuaren azpi-kategoriekiko 

espezifikoak dira. Lanaren irudikapenean adibidez, Flament-ek (2001) elementu 

zentrala antzemateaz gain, hau da, ordainsaria, lan maskulinoaren kasuan elementu 

267

268 


zentral espezifikoa identifikatzen du, karrera profesionalaz arduratzea hain zuzen. 

Poeschl-ek (2001) bere aldetik, inteligentziaren eta bereziki inteligentzia 

femeninoaren eta maskulinoaren irudikapena aztertzerakoan, diferentziazio 

prozesuen eraginez ematen diren dimentsio ezberdinak aurkitzen ditu. Inteligentzia 

maskulinoaren kasuan, arrakasta sozialak dimentsio espezifikoa osatzen du eta kasu 

femeninoan, berriz, xarma eta malgutasunak osatzen dute inteligentzia femeninoaren 

dimentsio espezifikoa. 

Arrazonamendu honekin langabeziaren irudikapenari helduz gero, arazo 

ekonomikoak espezifikotasun maskulinotzat hartu beharko lirateke eta lagin 

ezberdinetan aurkitutako datuak baieztapen honekin ez datoz bat. Irungo 

errefusapen galdesrotetako datuetan arazo ekonomikoak langabezia Femeninoan 

zentraltzat hartzen ez badira ere, ikasleen zati handi batek beharrezkotzat jo dituela 

kontutan hartu beharra dago. Zehazki esanda langabezia femeninoaren kasuan arazo 

ekonomikoak ikasleen % 65,13ak zentraltzat jo ditu eta langabezia maskulinoaren 

kasuan berriz, % 73,8ak. Gainera, beste galdesortetan lortutako datuekin erkatuz 

gero -gogora-ekartzeko galderetan eta karakterizazio galdesortetan-, langabezia 

femeninoan dimentsio ekonomikoaren garrantzia argi geratu da, gizonezkoen 

kasuan bezain garrantzitsua ez bada ere. Bestalde, Aix-en-Provence-ko eta Baiona- 

Bidarteko ikasleen kasuan, arazo ekonomikoak langabezia femeninoan funtsezkoak 

jotzen dira. Hala ere, Irungo kasuan bezala, Aix-en-Provence-ko datuen azterketan, 

arazo ekonomikoei dagokionez, langabezia femeninoaren berezitasuna nabarmendu 

ahal izan da. Izan ere, Aix-en-Provence-ko ikasleek arazo ekonomikoak langabezia 

femeninoaren kasuan zentraltzat badituzte ere, gogora-ekartzeko galderetan 

burututako analisi kategorialetan, dimentsio ekonomikoak indarra galtzen du. Era 

berean, karakterizazio galdesortetan arazo ekonomikoak langabezia orokorraren, 

maskulinoaren eta femeninoaren ezaugarritzat jotzen badira ere, langabezia 

femeninoan ezaugarri hau esanguratsuki baxuagoa da. Oro har beraz, arazo 

ekonomikoak langabezia maskulinoan soilik edota langabezia maskulinoan 

espezifikoki ematen direla ezin daiteke ondorioztatu. Gure kasuan, arazo 

ekonomikoei dagokienez, behinik behin, genero eremu-efektuaren eragina baino, 

genero-asimetriaz hitz egitea egokiagoa dirudi. Hau da, langabezia maskulinoa eta 

langabezia femeninoa, langabeziaren irudikapen sozialaren baitan kokatzen dira


baina, gizon langabetuak eta emakume langabetuak ez dute leku bera betetzen 

langabeziaren irudikapenean. Izan ere, gizon langabetua erreferentea da eta 

emakume langabetua kasu berezia da. Gizon langabetuaren kasuan arazo 

ekonomikoen zentraltasuna ez da zalantzan jartzen, emakume langabetuen kasuan 

ordea, langabetuaren estatusa zalantzan jartzen da eta ondorioz, arazo ekonomikoen 

zentraltasuna. 

Langabeziaren irudikapenean erreferentea ikuskera maskulinoa izanik, 

benetako langabetua gizona da. Hau da, gizon langabetua enplegua bilatzen duen 

eta arazo ekonomikoak dauzkan pertsona da. Enplegua bilatzen ez badu ez da 

benetako langabetua izango, prestazio sozialen bizkar bizi nahi duen alperra baizik. 

Maila honetan aipatu beharra dago, enpleguaren bilakuntza derrigorrezkoa 

baldintza bihurtu dela bai maila instituzionalean baita sozialean ere. Izan ere, 

enplegua bilatzen ez duen pertsonak zilegitasuna galtzen du eta parasito soziala 

bihurtzen da, langabetu faltsua. Bestalde, arazo ekonomikorik ez badu, ez da 

benetako langabetutzat joko, hau da, estutasunak pasatzen dituena eta bizitzeko eta 

dirua lortzeko lan egin behar duena. Frantziako Estatuari loturik aurkitzen diren bi 

taldeetan gainera, langabetua sozialki baztertua sentitzen den pertsona da. 

Emakumezkoen kasuan ordea, arazoa bestelakoa da. Emakume langabetuaren 

aurrean ikasleek benetako langabetua den edota langabetu faltsua den erabaki behar 

dute. Benetako langabetuaren muturrean, gizonezkoen lekuan jarri eta familiaburua 

izanik, arazo ekonomikoak dauzkan eta enplegua bilatzen duen emakumea dugu. 

Langabetu faltsuaren lekuan berriz, langabeziaren ondorioak eta ezaugarriak 

betetzen ez dituen emakumea, etxekoandrea. Praktika berrien eta irudikapenen 

arteko harremanari dagokionez, Flament-ek (1996) lanaren irudikapen sozialaren 

inguruan burututako azterketan ondorioztatzen zuen bezala, aldaketa prozesu baten 

aurrean gaudela esan daiteke. Flament-en lanaren irudikapenaren inguruan 

egindako azterketan, lan maskulinoa modu argian irudikatua azaltzen omen da eta 

lan femeninoa zirriborro moduan, ordea. Dirudienez, gizartean oraindik ere gauzak 

ez daude erabat garbi eta honen arrazoi nagusia, “arazoak” izan duen garapen 

historikoan dugu, hain zuzen ere, emakumeek lan ordainduarekiko izan duten 

sarreran. Flament-en hitzetan, “cést une transformation énorme dans les habitudes 

sociales des femmes et des familles françaises” (Flament, 1996, 68 or.). 

269

270 


- Gune zentrala eta azalaldearen arteko harremana 

Gune zentralak irudikapenaren egonkortasuna ziurtatzen du eta azalaldeko 

sistemak, bere aldetik, errealitate hurbilarekiko egokitzapena ahalbidetzen du. 

Guneak eta azalaldeak sistema bikoitz moduan funtzionatzen dute, hau da, elkarren 

artean eragiteaz gain, ingurunearekin ere harremanetan daude. Gunearen helburu 

nagusia egonkortasuna den bezala, ingurunearen ezaugarri nagusiena aldaketa da. 

Arazo honi heltzen zaion ikerketaren bigarren hipotesiarekin bat, langabezia 

femeninoaren bereizitasuna azalaldean negoziatzen da. Hau da, langabezia 

femeninoa, gune zentral maskulinoaren inguruan antolatuta, langabezia 

maskulinotik bereizten duen justifikaziozko eta arrazionalizaziozko adierazpenekin 

azaltzen da. 

Gogora-ekartze, karakterizazio eta errefusapen galdesorta ezberdinetan, kasu 

maskulinoak eta femeninoak elementu berdinak partekatzen badituzte ere, era 

berean, genero-asimetriaren eragina nabarmendu da. Genero-asimetriak, erreferente 

maskulinoa gailentzeaz gain, benetako langabetua gizon langabetua dela 

azpimarratzen duena, langabezia femeninoaren berezitasuna bideratzen du. 

Emakume langabetuaren oinarrian langabetu faltsua dago, estereotipoa, 

etxekoandrea. Langabetuaren erreferentea gizona izanik, emakumea ez da 

langabetutzat jotzen, gizonaren lekua betetzen ez badu behintzat. Hau da, 

emakumea benetako langabetutzat joko da familiaburua denean. Kasu honetan, 

emakumeak gizon langabetuaren baldintza “berdinak” betetzen ditu, osterantzean, 

emakumearen egoera ez da hain larritzat joko. Hala ere, era berean, emakume 

langabetuek gizonezkoek baino zailtasun gehiago dauzkatela adierazten da, 

gizartean ematen den sexismoa dela eta. Dena dela, adierazpen hauek azaleko 

mailan geratzen direla esan daiteke. Emakumezkoen eskubide sozialen zapalkuntza 

salatzen den bezala, generoaren araberako lanaren banaketa mantentzen baita 

(Kergoat, 2000). 

Erreferente maskulinoak irudikapena antolatu eta zuzentzen duenez, 

langabezia femeninoaren egokitzapena azalaldean egiten da. Hau da, irudikapenaren 

adierazpen normatiboa -sistema androzentikoa- azalaldeaz baliatzen da emakumeen 

berezitasuna barneratzeko. Izan ere, azalaldeak, bere egokitzapen funtzioak direla


eta, beharrezkoak diren erregulazioak egiten ditu alderdi absolutuak eta 

baldintzapekoak batera existitzeko (Gaymard, 2003). 

Behin langabezia maskulinoa eta femeninoa langabeziaren irudikapenaren 

baitan kokatuak eta langabezia femeninoaren berezitasunak gune zentral eta 

azalaldearen arteko harremanetan nola kudeatzen diren ikusita, sistema 

arauemailearen azterketari helduko zaio. 

2.3. GENERO-ASIMETRIA SISTEMA ARAUEMAILEAN 

Erreferenteen bidezko sistema arauemailearen azterketan, langabeziaren 

irudikapenean diskurtso kontserbakorrak eta berdintasunezko diskurtsoak betetzen 

duten lekua aztertu nahi izan da. Zehazkiago, helburua langabeziaren 

irudikapenaren baitan ematen den genero-asimetria aztertzea izanik, kasu 

maskulinoan eta kasu femeninoan bi erreferentzia-taldeen eragina aztertu da. Kasu 

maskulinoan, berdintasunezko diskurtsoaren eragina aztertzeko Sindikalistaren 

lekuan jarrita erantzutea eskatu da eta diskurtso kontserbakorraren eragina 

aztertzeko Ugazabaren lekuan erantzutea. Kasu femeninoan, berdintasunezko 

diskurtsoaren eragina aztertzeko Feministaren lekuan jarrita erantzutea eskatu da eta 

diskurtso kontserbakorraren eragina aztertzeko Ugazabaren lekuan erantzutea. 

- Erreferenteen egokitasuna 

Lehenik eta behin, diskurtso kontserbakorraren azterketarako eta 

berdintasun diskurtsoaren azterketarako aukeratutako erreferenteen egokitasunari 

helduz, Aix-en-Provence-ko, Baiona-Bidarteko eta Irungo datuetan, erreferente 

kontserbakorrak langabezia Femeninoa ezaugarritzerakoan, emakumearen 

prestakuntza eskasa (ikasketen aldetik eta esperientzia profesionalaren aldetik) eta 

lan berrietara egokitzeko zailtasunak azpimarratzen ditu. Aix-en-Provence-ko eta 

Baiona-Bidarteko datuetan gainera, lan bilakuntzarako motibazio falta nabarmentzen 

da. Langabezia maskulinoa ezaugarritzerakoan ere, erreferente kontserbakorrak 

Baiona-Bidarteko eta Irungo datuetan, gizonaren prestakuntza eskasa azpimarratzen 

du (ikasketen aldetik eta esperientzia profesionalaren aldetik). Baiona-Bidarteko 

datuetan gainera lan berrietara egokitzeko zailtasunak eta lan bilakuntzarako 

271

272 


motibazio eskasa aipatzen dira. Irungo datuetan, langabeziaren ondorio 

ekonomikoak ere aipatzen dira. Orokorrean, diskurtso kontserbakorraren ordezkaria 

den Ugazabak, langabeziaren kausalitate indibidualak azpimarratzen ditu, bai kasu 

femeninoan baita maskulinoan ere. 

Bestalde, hiru taldeetan erreferente Feministak langabezia femeninoa 

ezaugarritzerakoan, ondorio sozialak (bazterketa soziala) eta psikologikoak (norbere 

burua zalantzan jarri) azpimarratu ditu. Baiona-Bidarteko taldean, seme-alabek jasan 

ditzaketen kalteak ere aipatu izan dira eta Aix-en-Provence-ko taldean, bikoteko 

harremanean eragin ditzakeen aztorapenak nabarmendu dira. Langabezia 

maskulinoa ezaugarritzerakoan, erreferente Sindikalak Irungo taldean eta Baiona- 

Bidarteko taldean, ondorio psikologikoak (estutasuna, estresa sortzen du) eta 

ekonomikoak azpimarratzen ditu eta Baiona-Bidarteko taldeak, ondorio sozialak 

(bazterketa soziala) ere nabarmentzen ditu. Orokorrean esan daiteke 

berdintasunezko diskurtsoaren ordezkari diren Feministak eta Sindikalistak, 

langabeziaren ondorioak azpimarratu dituztela. 

Laburbilduz, Ugazabak langabeziaren egoeraren ardura gizabanakoarengan 

jartzen duen bitartean, Feministak eta Sindikalistak langabeziak eragin ditzakeen 

kalteak ohartarazten dituzte. 

- Erreferenteen papera langabeziaren irudikapen sozialean 

Ikasleen erantzunetan erreferenteen eragina aztertzerakoan, orokorrean bi 

testuinguruen isla aurkitu bada ere, testuinguru kontserbakorraren eragin garbia 

langabezia femeninoaren aurrean soilik ematen dela azpimarratu behar da. Hau da, 

langabezia femeninoaren kasuan erabilitako bi erreferenteek neurri handi batean 

ikasleen erantzun propioak azaldu dituzte. Langabezia femeninoaren irudikapenean 

bi diskurtsoen eragina ematen da, kontserbakorra batetik eta berdintasunezkoa 

bestetik. Langabezia maskulinoaren kasuan, ordea, ikasleen erantzun propioak bat 

datoz Sindikalistaren lekuan jarrita emandakoekin, baina gutxiago Ugazabaren 

lekuan emandakoekin. Oro har, esan daiteke langabezia maskulinoan 

berdintasunaren diskurtsoaren eragina gailentzen dela eta langabezia femeninoan, 

berriz, berdintasunaren diskurtsoarekin batera, diskurtso kontserbakorraren eragina


ematen dela. Ondorioz, sistema arauemailearen azterketan bi testuinguruen isla 

ematen bada ere, hirugarren hipotesiarekin bat datorrena, kasu maskulinoan 

erreferente Sindikala nabarmendu da eta femeninoan berriz, ikasleek 

berdintasunaren balioekin batera emakumeenganako diskurtso kontserbakorra 

mantentzen dute eta langabezian egotearen ardura emakumeengan jartzen dute. 

Laugarren hipotesiaren harira beraz, genero-asimetriaren eragina sistema 

arauemailean nabarmentzen da. Erreferenteen bidezko hurbilpena baliabide bereziki 

interesgarria izan da sistema androzentrikoaren azterketarako. Izan ere, sistema 

androzentrikoa, ideologia moduan, ez da elementu konkretuetan antzemangarria. 

Gainera, egungo gure gizarteetan pentsamendu eta jarrera sexistak modu irekian 

adierazteak eredu normatiboetatik at daude. Maila honetan, gune isilen existentziaz 

hitz egin genezake (Guimelli eta Deschamps, 2000), gune isil hauek taldearen ageriko 

arauen presioaren eraginez ematen direlarik. 

Langabezia femeninoaren aurrean bi sistema arauemaileen arteko 

kontraesana ematen da. Erreferenteen bidezko sistema arauemailearen azterketan 

berdintasunaren aldeko diskurtsoarekin batera, diskurtso kontserbakorraren eragina 

azaldu da. Bestalde, gogora-ekartzeko galderekin burututako azterketetan ere, 

emakumeen rol tradizionalak azpimarratzearekin batera, emakumeenganako dagoen 

diskriminazioa aipatu da. Arrazarekiko aurreiritzien inguruan burututako 

azterketetan azaltzen den moduan, kontraesanen kudeaketaren azpian ideologia 

kontserbakorra aurkitzen da. Martínez eta kolaboratzaileen hitzetan, “Si normalidad 

y regularidad son funciones primordiales del sistema social, es lógico que sea la 

aceptación de la desigualdad actual, manifestada en la normalidad de las injusticias, 

uno de los elementos del discurso racista, llamémosle sutil, latente, moderno, 

simbólico, o cualquier otro eufemismo políticamente correcto” (Martínez, Paterna, 

Rosa, Angosto, 2000). 

Orain arte ikusitakoaren arabera, langabeziaren irudikapen soziala genero- 

asimetriaren arabera antolatzen da. Langabezia erreferente maskulinoaren inguruan 

egituratua dago, kasu femeninoan eta kasu maskulinoan gune zentrala berdina 

izanik, langabezia femeninoaren berezitasunak azalaldean gestionatzen dira. Hau da, 

genero-asimetriaren eragina edukian ezezik, langabeziaren egituran ere nabarmendu 

273

274 


da, gune zentral eta azalaldearen arteko kudeaketan. Bestalde, genero-asimetria 

langabeziaren irudikapen soziala zuzentzen duen sistema arauemailean ere 

nabarmendu da. Honela, erreferenteen bidezko hurbilpenak sistema 

androzentrikoaren eragina aztertzeko aukera aparta eskaini du. 

2.4. IRUDIKAPENAREN EGONKORTASUNA VERSUS 

ALDAKORTASUNA 

Ondoko lerroetan, langabeziaren irudikapenaren egonkortasunari helduko 

zaio. Batetik, Frantziako eta Espainiako estatuei loturik aurkitzen diren taldeen 

elkarren arteko konparaketari esker, egiturazko faktoreen garrantziaren inguruan 

hausnarketa egingo da eta bestetik, gizonezkoek eta emakumezkoek emandako 

erantzunen elkarren arteko konparaketari helduz, generoen arteko desberdintasunak 

mantentzeko mekanismoen inguruan jardungo dugu. 

- Langabeziaren irudikapena Frantzian eta Espainian, 

irudikapen bakarra edota bi irudikapen sozial? 

Frantziako eta Espainiako taldeen arteko konparaketari helduz, 

langabeziaren irudikapen sozialean antzekotasunak eta desberdintasunak antzeman 

dira. Lehenik eta behin, antzekotasunei erreparatuz esan daiteke, hiru taldeetan 

langabeziaren irudikapena lanaren inguruan eta dimentsio ekonomikoan antolatzen 

dela. Era berean, langabezia femeninoa eta maskulinoa irudikapen beraren baitan 

koka daitezke, langabezia femeninoaren berezitasunak nabarmenak badira ere. 

Zehazkiago, teknika ezberdinekin lortutako datuak aztertuz gero, gogora- 

ekartzeko galderetan, hiru taldeek langabezia orokorra lanaren inguruan eta egoerak 

dakartzan zailtasunetan egituratzen dute, batez ere maila ekonomikoan. Era berean, 

langabezia maskulinoa lanarekiko harremanean eta zailtasun ekonomikoetan, 

familiarretan eta indibidualetan antolatua aurkezten da. Langabezia femeninoari 

dagokionez, lanaren inguruan eta egoerak dakartzan zailtasunetan egituratzen da, 

ekonomikoetan eta indibidualetan, besteak beste. Gainera, hiru taldeetan emakume 

langabetuak, elementu bereizgarriak azaldu ditu, generoaren araberako lanaren 

banaketarekin lotuak. Era berean, karakterizazio galdesortetan hiru taldeen arteko 

antzekotasunak argiak dira. Hiruetan langabezia orokorra arazo ekonomikoekin eta


estutasunarekin ezaugarritzen da. Langabezia femeninoa ere, arazo ekonomikoekin 

eta sortzen duen estutasunarekin ezaugarritzen da. Langabezia maskulinoari 

dagokionez, arazo ekonomikoekin ezaugarritzen da. Errefusapen galdesortei helduz, 

hiru taldeetan berretsi ahal izan da arazo ekonomikoak eta enpleguaren bilakuntza 

elementu zentralak direla langabeziaren irudikapenean, bai maskulinoan baita 

femeninoan ere (Irungo ikasleen kasuan zenbait ñabardurekin bada ere). 

Hiru taldeen arteko antzekotasunak nabariak badira ere, gune zentralari 

dagokionez funtsezko desberdintasun bat aurkitu da, bazterketa soziala elementuan, 

hain zuzen. Hau da, Frantziako estatuari loturik aurkitzen diren bi taldeek 

bazterketa sozialaz hitz egin dute (gogora-ekartzeko galderetan), bazterketa soziala 

elementu ezaugarritsutzat hartu dute (karakterizazio galdesortetan) eta errefusapen 

galdesortetan bere zentraltasuna berretsi ahal izan da. Irungo ikasleen kasuan ordea, 

bazterketa sozialaren zentraltasuna berretsi ez den bezala, karakterizazio 

galdesortetan ez da elementu ezaugarritsutzat hartu eta gogora-ekartzeko galderetan 

bazterketa sozialarekiko aipurik ia ez da egin. Ondorioz, esan daiteke Aix-en- 

Provence-ko eta Baiona-Bidarteko ikasleek bazterketa soziala funtsezko elementutzat 

dutela eta Irungoek berriz ez. 

Gune Zentralaren Teoriari jarraiki, gune zentral desberdina duten objektuek, 

irudikapen desberdina osatzen dutela ondorioztatu beharra dago. Funtsezko 

desberdintasun honen jatorria, bi herrialde hauetan politika sozialak eta bereziki 

babes sozialak izan duten garapen historikoan aurki daitezke (Rodríguez De las 

Heras, 2003). Abrahamson-ek, (1997), bazterketa sozial terminoaren erabilpenaren 

jatorria, Frantzian hirurogeita hamarreko hamarkadan emandako eztabaida 

ideologikoan eta politikoan kokatzen du. Hirurogeita hamarreko hamarkadako 

krisialdi ekonomikoaz geroztik, bazterketa sozial terminoa kategoria sozial 

ezberdinei aplikatzen hasi zen, gero eta talde eta arazo gehiago barneratuz. 

Hamarkadaren erdialdean, administrazio frantziarrak kategoria sozialak 

mugatzearekin batera, babes sozialerako neurri gehiago garatu zituen, gizarteratzera 

bideratuak. Laurogeiko hamarkadan, kontzeptua langabeziaren arazoekin eta lotura 

sozialen ezegonkortasunarekin lotu zen, garai hartan pobrezia berria bezala 

izendatutakoaren barnean. Bazterketa soziala terminoaren erabilpena orokortzen 

275

276 


hasi zen, iritzi publikoan, maila akademikoan eta eztabaida politikoetan, frantziar 

pentsamendu errepublikarraren elkartasunaren inguruko hausnarketarekin bat 

eginez (Silver, 1994). 

Bazterketa sozial kontzeptua, Europako estatu desberdinek beraien 

politiketan barneratu izan dute. Hala ere, honek ez du esan nahi elaborazio 

kontzeptual zehatz eta egonkor bat lortu denik. Terminoaren interpretazio ugari 

daude eta antzeko fenomeno sozialei dagozkien beste hainbat terminoekin batera 

edota terminoen lekuan eman izan da (marjinazioa, pobrezia, pribazioa edota 

infraklasea). Erabilitako kontzeptuak eta ikuskerak desberdinak izan dira herrialdeen 

arabera, prestazio moten arabera, populazio edota diziplina akademikoen arabera. 

Espainian, bazterketa sozial kontzeptua biztanleriaren sektore txikietara zuzendu 

izan da eta, batez ere, gizarteratzeko errenta minimoen proiektuak lantzerako 

orduan erabili da (Arriba, 2002). Frantzian bestalde, aurrerago aipatu bezala, 

bazterketa soziala langabeziaren fenomenoarekin loturik aurkitu da eta 

pentsamendu errepublikar frantsesean elkartasunaren ideiarekin bat egiten du. 

Maila honetan adibidez, aipagarria da, Frantzian 1989an RMIaren -gizarteratzeko 

gutxieneko diru-sarrera- eta 1998an bazterketen kontrako legediaren onartzeak 

frantziarrengandik jaso duen babes handia (Paugam 1993, 2003). 

Langabeziaren irudikapen sozialean aurkitutako desberdintasun hau 

azaltzeko, efektu nazionalaz edota estrukturalaz hitz egin daiteke. Paugam eta Selz- 

ek (2005) pobreziaren irudikapen sozialaren inguruan egindako konparaketa 

internazionalean ondorioztatzen duten bezala, irudikapena aldakorra da herrialde 

batetik bestera, politika eta pertzepzio kulturalak direla medio eta, era berean, 

koiuntura ekonomiko eta sozialaren arabera. Koiuntura ekonomikoak eta bereziki 

langabeziaren garapenak, gizarte bakoitzean pobrezia mailaren aldaketan eragiteaz 

gain, fenomeno beraren irudikapena ere eraldatzen du. Denboran zehar ematen 

diren joera hauek, hala ere, ez omen dituzte arazoaren pertzepzioan nazio 

ezberdinetan ematen diren desberdintasunak ezabatzen. Pobreziaren irudikapen 

sozialak mugatuak daude bai joera ekonomikoengatik, enplegu merkatuarekin 

harremanetan daudenak, bai eta instituzio eta egituren pisuarengatik, beraien 

inertziek eta autoritateek nazio bakoitzean gizartearen marko mentala mantentzen


laguntzen dutelarik. Ildo honetan esan daiteke, langabeziaren irudikapenean, 

Frantziako estatuari loturik aurkitzen diren eta Espainiako estatuari loturik aurkitzen 

den taldeen elkarren arteko desberdintasunaren oinarrian, bazterketa sozialari 

dagokionean, egiturazko elementuek parte hartzen dutela. Frantziako estatuari 

loturik aurkitzen diren taldeak irudikapen sozial berdina partekatzen dutela argia da 

eta bestalde, Irungoekin erkatuz gero, funtsezko elementu batetan behintzat 

desberdintasuna nabaria da. Honek guztiak bostgarren hipotesian aurreikusitakoa 

gainditzen du, Frantziako Estatuari loturik aurkitzen diren taldeen eta Espainiako 

Estatuari loturik aurkitzen den taldearen elkarren arteko desberdintasunak uste 

baino sakonagoak izan dira. Ondorioz, Gune Zentralaren Teoriari jarraiki, hiru 

taldeetan langabeziarekiko irudikapenean elementu partekatuak eta antzekotasunak 

nabariak badira ere, bi irudikapen sozialen existentziaz hitz egin behar da. Emaitza 

hauek, hala ere, etorkizuneko ikerketetan konfirmatzea beharrezkoa da. 

Bazterketa sozialaren inguruko hausnarketa hauek bi irudikapenen 

existentziara eraman bagaituzte ere, ikerketaren helburu nagusiari jarraiki, argi dago 

hiru taldeetan langabeziaren irudikapen sozialean genero-asimetriaren eragina 

ematen dela. Jarraian beraz, genero-asimetriaren eraginaren azterketarekin 

bukatzeko gizonen eta emakumeen erantzunak izango dira aztergai. 

- Langabeziaren irudikapen soziala gizonezkoen eta 

emakumezkoen erantzunetan 

Gizon eta emakumeen arteko erantzunen konparaketari dagokionean, 

seigarren hipotesiari jarraiki, langabeziaren irudikapen berdina partekatzen dutela 

esan daiteke, funtsean genero-asimetriaren arabera antolatua. Hala ere, 

desberdintasunei helduez gero zenbait datu aipa daitezke. Lehenik eta behin, Aix-en- 

Provence-ko taldean aurkitutako desberdintasunak aipatuko dira. Ondoren, Baiona- 

Bidart-eko taldean aurkitutakoak eta azkenik, Irungo taldean aurkitutakoak. 

Aix-en-Provence-ko taldean gogora-ekartzeko galderetan emakumezkoek 

langabezia orokorraren eta femeninoaren alderdi aktiboa gehiagotan aipatu dute, 

enpleguaren bilakuntza hain zuzen eta gainera, langabezia femeninoaren 

intzidentzia maila handia azpimarratu dute. Gizonezkoek bestalde, langabezia 

maskulinoaren aurrean gizonak pairatzen dituen zailtasun ekonomiko eta sozialak 

277

278 


azpimarratu dituzte. Karakterizazio galdesortetan langabezia maskulinoa 

ezaugarritzerakoan, gizonezkoek ondorio sozialak nabarmentzen dituzte eta 

emakumezkoek berriz, psikologikoak eta ekonomikoak. Bestalde, langabezia 

femeninoa ezaugarritzerakoan gizonezkoek kausalitate indibidualak gehiagotan 

aipatu dituzte. Errefusapen galdesortetan azkenik, ez da desberdintasun 

esanguratsurik aurkitu gizonezkoen eta emakumezkoen erantzunen artean. Aix-en- 

provence-ko taldean beraz, gizonezkoek langabezia maskulinoaren alderdi sozialak 

nabarmentzen dituzte, enplegua gizonaren integrazio sozialerako funtsezko 

elementutzat baitute. Emakumezkoek bestalde, gizonezkoaren identitatean enplegua 

duen zentraltasuna nabarmentzen dute. Langabezia femeninoari dagokionez, 

gizonezkoek modu argiagoan adierazten dute langabezian egotearen ardura 

emakumearengan dagoela. Emakumezkoek berriz, emakume langabetu gehiago 

daudela ohartaraztearekin batera, enplegua bilatzeko premia adierazten dute. Maila 

honetan, gizonezkoek emakumeenganako pentsamolde diskriminatzaileak 

emakumezkoek baino modu ageriagoan adierazten dituztela esan daiteke. 

Emakumeen aldetik bestalde, langabezia femeninoaren aurrean kezka erakustearekin 

batera, gizon langabetuaren kasuan enpleguak duen zentraltasuna eta garrantzia 

azpimarratzen dute. 

Baiona-Bidarteko taldean gogora-ekartzeko galderetan gizonen eta 

emakumeen erantzunen elkarren arteko desberdintasunei dagokienez, 

emakumezkoek langabezia orokorraren kasuan gazteen kategoria soziala eta 

langabeziaren egoerak dakarren prekarietatea gehiagotan aipatzen dute. 

Gizonezkoek bestalde, langabezia egoerak sortarazten dituen arazoak azpimarratu 

dituzte. Langabezia maskulinoaren aurrean emakumezkoek gabezia edota pribazioa 

nabarmendu dute eta langabezia Femeninoaren aurrean emakumeek bereziki 

pairatzen dituzten zailtasunak azpimarratu dituzte. Karakterizazio galdesortetan 

bestalde, langabezia maskulinoa ezaugarritzerakoan emakumezkoek bikotean eman 

daitezkeen aztorapenak agerian jarri dituzte. Langabezia femeninoa 

ezaugarritzerakoan bestalde, emakumezkoek arazo ekonomikoak eta lanerako 

beharra azpimarratu dituzte. Errefusapen galdesortetan azkenik, desberdintasun 

esanguratsu bakarra aurkitu da, langabezia femeninoaren aurrean hain zuzen. Hau 

da, emakumezkoek langabezia femeninoaren kasuan arazo ekonomikoak zentraltzat


dituzte eta gizonezkoek ordea, ez. Gizonezkoek arazo ekonomikoen garrantzia 

zalantzan jartzen dute, emakume langabetua bigarren mailako langabetutzat hartuz, 

benetan lan egiteko beharrik ez duena. Baiona-Bidarteko emakumeek bestalde, 

langabezia maskulinoaren larritasuna nabarmentzearekin batera langabezia 

femeninoaren aurrean emakumeek bereziki dauzkaten zailtasunak aipatu dituzte eta 

alderdi ekonomikoen eta enplegua izateak duen garrantzia azpimarratu dute. 

Irungo taldeari dagokionez gogora-ekartzeko galderetan emakumezkoek 

langabezia orokorraren aurrean alderdi ekonomikoak eta zailtasunak gehiagotan 

aipatu dituzte. Bestalde, emakumezkoek langabezia maskulinoaren aurrean 

dimentsio familiarra eta enplegua aurkitzearen beharra nabariagoa egiten duten 

bezala, langabezia femeninoaren kasuan emakumeek bereziki pairatzen dituzten 

zailtasunak azpimarratu dituzte. Azkenik, karakterizazio galdesortetan eta 

errefusapen galdesortetan ez da funtsezko desberdintasunik aurkitu gizonezkoek eta 

emakumezkoek emandako erantzunen artean. Emakumeen erantzunetan paradoxa 

nabarmena da. Batetik, gizonak familian duen sostengu papera eta betebeharra 

azpimarratzen da eta, bestetik, emakumeenganako existitzen den diskriminazio 

egoera salatzen da. 

Laburbilduz, gizonek emakumeenganako diskriminazioa modu irekiagoan 

adierazten dute, emakumeengan kontraesana nabarmentzen da. Izan ere, 

emakumeek batetik, rol banaketa tradizionalei eusten diete eta bestetik, emakumeen 

egoera desabantailatsuari arreta berezia eskaintzen diote. Hala ere, seigarren 

hipotesiarekin bat, funtsean gizonezkoek eta emakumezkoek langabeziaren 

irudikapen partekatua dutela esan daiteke, hau da, genero-asimetriaren arabera 

antolatua. Langabeziaren muinean dagoen sistema androzentrikoak, langabezia 

maskulinoa eta femeninoa elkarren artean bereizteaz gain, gizon eta emakumeen 

arteko harreman asimetrikoa mantentzea ahalbidetu eta justifikatzen du. Langabezia 

femeninoa, gune maskulinoaren inguruan egituratua, modu berezian antolatzen eta 

egokitzen da. Emakume eta gizon langabetuaren arteko bereizketa hau hiru 

taldeetako gizonek eta emakumeek egin dute. Emakumeen aldetik, beraz, 

dominaziozko harreman integrazioa ematen dela esan daiteke. Lorenzi-Cioldi eta 

Doise (1994) jarraiki, meneratuek beraien egoera justifikatzen dituzten arrazoiak 

279

280 


barneratzen dituzte, meneratzaileek bideratutako ikuspuntua hartuaz. Orokorrean, 

langabeziaren irudikapen sozialak dominazio maskulinoaren egonkortzea ziurtatzen 

du, emakumeenganako eta gizonenganako estereotipoak mantenduz eta sistemaren 

justifikazioan parte hartuz (Jost eta Banaji, 1994). Ikerketa honetan lanbide ikasketak 

burutzen dituzten ikasleen erantzunak landu ditugula jakinik, guzti honek orientazio 

profesionalerako inplikazio garrantzitsuak dakartza. Emakumeei dagokienez 

behintzat, pentsamolde hauek beraien etorkizuneko aukera eta jokabideetan eduki 

ditzakeen eraginetan pentsatzera garamatza. 

3. ETORKIZUNERAKO IRADOKIZUNAK 

Bukatzeko, genero-asimetriaren azterketan eta bereziki emakumeek 

pairatzen duten diskriminazioaren aurrean irudikapen sozialen teoriatik bideratu 

daitezkeen ikerketa lerroak eta aplikazio testuinguruak ekarriko ditugu gogora. 

Neurri handian, aurkeztutako ikerketan izandako mugak gainditzeko eta ekarpen 

berriak egiteko proposamenak izango dira. Batetik, langabeziaren egonkortasunaren 

zein aldakortasunaren inguruan, generoak beste aldagai sozio-estrukturalekin dituen 

harremanak aztertuko dira. Bestetik, genero-asimetriaren eraginean sakontzeko, 

langabeziarekin lotura estua duten objektuenganako hurbilpena egitea interesgarria 

izan daiteke, lanaren inguruan gazteek duten irudikapen soziala aztertzea bereziki. 

Azkenik, langabeziaren irudikapen sozialaren edukian eta egituran sakontzeko 

aukera ezberdinak planteatzeaz gain, eraldaketa prozesuen inguruan aurrera egiteko 

proposamenak luzatuko dira. 

Irudikapen sozialen egonkortasunaren zein aldakortasunaren inguruko 

eztabaidan murgiltzeko, ikerketa beste populazioetan edo testuinguruetan aurrera 

eramatea beharrezkoa da. Langabeziaren egoera pertsonalki bizi duten 

emakumeengana eta gizonengana hurbiltzea interesgarria izan daiteke. Milland-ek 

(2001) diplomatu gazteek langabeziaren eta lanaren inguruan duten irudikapen 

soziala aztertzerakoan, langabeziaren egoera ezagutu ez zutenen eta sei hilabetez 

langabezian egon zirenen artean desberdintasun nabarmenak aurkitu zituen. 

Funtsean, langabezia bizitu ez zuten gazteek langabeziaren irudikapen sinpleagoa


zuten, ez oso egituratua. Beste era batean esanda, praktika esanguratsuek 

irudikapena egituratzen lagunduko lukete. 

Langabezian dauden pertsonen kasuan gainera, objektuarekiko duten 

inplikazio maila altua dela eta, generoarekiko posizionamendu sozialen eragina 

nabarmentzea espero daiteke, langabezia femeninoarekiko eta maskulinoarekiko 

gizon eta emakumeen erantzunak elkarren artean konparatzerakoan. Hala ere, 

generoak sexu-pertenentzia soila adierazten ez duen neurrian, harreman sozial 

asimetriko batekiko kokalekua baizik, sexu-talde berdineko kideen artean 

estatusaren araberako desberdintasunak aurkitzea espero daiteke. 

Honela bada, generoak beste aldagai sozio-ekonomikoekin dituen 

harremanak aztertzea argigarria izan daiteke, posizionamendu sozialen eta 

irudikapen sozialen arteko dinamikara hurbiltzerako orduan. Hala nola, lanpostu 

“egokia” (ondo ordaindurikoa adibidez) duten emakumeek eta gizonek 

langabeziarekiko duten irudikapena eta lanpostu “desegokia” (gaizki ordaindurikoa 

adibidez) duten emakumeek eta gizonek langabeziarekiko duten irudikapena 

elkarren artean konparatzea. Durand-Delvigne-k (1997) adibidez, posizio hierarkiko 

eta generoaren adierazpenen inguruan egindako lanean ondorioztatzen du, genero 

identitatea eta egotzitako generoak sexu-pertenentziaren menpeko baino, 

posizionamendu sozialekiko menpekoagoak direla. Era berean, Echebarria eta 

Fernandez-en (2002) ikerketan, generoarekin alderatuz estatus sozialaren 

nagusitasuna nabarmentzen da. Ikerketa hartan, partehartzaileek atributu 

erabakigarri gehiago (instrumentalak) esleitzen zizkioten estatus altuko postua zuen 

pertsonari, gizonezkoa nahiz emakumezkoa izan eta konnotazio femeninodun nahiz 

maskulinodun postua izan. Populazio ezberdinetan langabeziaren irudikapenera 

hurbiltzeak gainera irudikapen sozialen egokitzapenek betetzen dituzten funtzioetan 

sakontzeko aukera ematen du. 

Bestalde, genero-asimetriaren eraginean sakontzeko, langabeziarekin lotura 

estua mantentzen duten objektuen azterketa egitea ezinbestekoa da. Langabezia 

enpleguaren pribazioaren inguruan definitzen den neurrian, gazteek lanarekiko 

duten irudikapen soziala aztertzeak informazio osagarria eman dezake. Batetik, 

lanak bizitza sozialean eta gazteen identitatean duen zentraltasunaren inguruan eta 

281

282 


bestetik, lanak generoaren araberako desberdintze-prozesuetan jokatzen duen 

paperari heltzeko. Lanaren zentraltasunari dagokionez, Verquerre, Masclet eta 

Durand-en (1999) ikerketan Frantziako batxilergo ikasleentzako lanak duen 

zentraltasuna aztertzerakoan argi ikusten zen gazteentzako lanak duen garrantzia. 

Hala ere, gazteek lanerako duten motibazioa hein handi batean langabeziarekiko 

beldurrak baldintzatuko luke. Autoreek, lanaren instrumentalitatea azpimarratzen 

den neurrian, lana sakratutzat jotzen ez dela ondorioztatzen dute. Hau da, 

gazteentzako lana baliabide bat da eta ez berezko helburua. 

Bestalde, generoen araberako lanaren banaketari helduz, lan ordainduarekiko 

–lanpostua- eta lan ez ordainduarekiko -etxeko lana bereziki- hurbilpena egiteaz 

gain, bi espazio hauen arteko harremana kontutan hartzea beharrezkoa da. Izan ere, 

lanerako orientazioan egiten den generoaren araberako banaketan oraindik ere 

feminitatearen eta maskulinitatearen eredu sozialak ezkutatzen baitira (Poal, 1993; 

Vouillot eta kol. 2004), eta eredu hauek sozialki baloratutako eta legitimatutako 

preskripzio moduan funtzionatzen dute. Gainera, sistema sozioekonomikoaren 

oinarrian dauden jarduera produktiboaren eta ugalketa-jardueren arteko 

interdependentzia berdintasunezkoa ez dela kontutan hartu beharra dago, bata, 

sozialki baloratua den bitartean, bestea, baliogabetua aurkitzen baita (Torns, 1995). 

Langabeziaren edukiari dagokionean, gune zentrala osatzen duten 

elementuen identifikazioan aurrera egiteko zenbait proposamen egin ditzakegu. 

Gure ikerketan lortutako datuen arabera, estutasuna langabeziaren ezaugarri 

nagusienetakoa da. Hala ere, elementu honekiko errefusapen galdesorta planteatu ez 

zenez, elementu honen zentraltasuna konfirmatzeke geratu da. Era berean, 

estutasunaz gain, beste bi elementuren inguruko azterketan sakontzea argigarria 

izan daiteke genero-asimetriaren eraginak nabarmentzeko. Batetik, “norbere burua 

zalantzan jarri” itemari helduz, langabetuaren identitatean -emakume langabetuan 

eta gizon langabetuan- enpleguak betetzen duen lekura hurbildu gaitezke eta 

bestetik, “edozein lan onartu” itemaren inguruko azterketak langabezian egoteak 

sozialki suposatzen dituen eginkizunetan kokatzen gaitu. Hau da, enpleguaren 

bilakuntza derrigorrezko baldintza bihurtuta bai maila instituzionalean baita 

sozialean ere, langabetuen betebeharretan sakontzeko aukera izan daiteke.


Generoaren araberako hurbilpenak, langabeziaren irudikapen sozialaren edukietan 

sakontzeko bidea emateaz gain, langabeziaren egituran eta bereziki antolakuntza 

aztertzeko aukera eskaintzen du, gune zentralaren eta azalaldearen arteko 

harremanetan sakontzeko, hain zuzen. Irudikapen sozialen funtzionamenduan, 

sistema zentralaren eta azalaldeko sistemaren arteko harremana funtsezkoa izanik 

eta harreman honen baitan eraldaketa prozesuen aztarnak aurkitu daitezkeela 

jakinik, etorkizunean, arrazionalizazio modu ezberdinak identifikaziorako, Guimelli 

eta Rouquette-k (1993) garatutako “Schèmes Cognitives de Base” izeneko hurbilpen 

metodologikoa erabiltzea interesgarria izan daiteke. 

Bestalde, gizartean arazotsuak diren hainbat objekturen aurrean irudikapena 

bere osotasunean aurkezteko arazoak gainditzeko baliabide metodologiko 

desberdinak garatu izan dira (Abric, 2003). Gure ikerketan, langabeziaren 

irudikapena hurbiltzerakoan, langabezia femeninoaren eta maskulinoaren sistema 

arauemailean sakontzeko, ordezkapen teknikarekin erreferenteak erabili izan ditugu, 

ikasleen erantzunak zein neurritan baldintzatzen dituzten ezagutzeko. Lortutako 

emaitzen arabera, langabezia femeninoaren aurrean bi diskurtso gurutzatzen dira, 

berdintasunarena eta rolen banaketarena. Orokorrean gure gizarteetan berdintasun 

balioa eta diskriminazioaren aurkako arauak gero eta onartuagoak eta sozialki 

desiragarriagoak direla dirudienez, langabeziaren aurrean eta bereziki emakume 

langabetuaren kasuan balizko “zonalde mutuaren” (Guimelli eta Deschamps, 2000) 

azaleraztean sakontzeko partehartzaileek noren aurrean erantzuten duten 

manipulatzea baliagarria izan daiteke, hau da, ohiko testuinguru normatibotik 

kanpo, “décontextualisation normative” izeneko teknikarekin (Abric, 2003). Teknika 

honek presio normatiboa jaistea bilatzen du. Pertsona bere erreferentzia taldetik 

urrun dagoen testuinguruan kokatuz, bere pentsamenduak modu askeagoan 

adieraztea nahi da. Abric-ek (2003) adibidez, Aix-en-Provence-ko letretako 

fakultateko -faculté de lettres- ikasleekin magrebtarrei buruzko irudikapen sozialen 

inguruan egindako ikerketan, ikasleak bi egoera desberdinen aurrean kokatzen ditu. 

Egoera “normalean”, ikertzailea ikasleen talde berekoa bailitzan aurkezten da, 

letretako fakultateko ikaslea, eta “testuinguru normatibotik kanpoko” egoeran, 

ikertzailea zuzenbide fakultateko ikasle moduan aurkezten da. Aurkitutako emaitzen 

arabera, testuinguru normatibotik kanpoko egoeran ikasleek asoziazio negatibo 

283

284 


gehiago ematen dituzte. Ikerketa hau aurrera eraman aurretik, ikertzaileek jadanik 

aztertua zuten orokorrean letretako ikasleak zuzenbide fakultateko ikasleak baino 

toleranteagotzat jotzen zirela eta, era berean, arrazakeriaren kontrako arau 

zurrunagoak zituztela pentsatzen zela. Teknika honi jarraiki, arauen kontrako ideiak 

errazago adierazten dira hurbilekoa ez den eta norberaren erreferentzia sistema bera 

partekatzen ez duen pertsonaren aurrean. 

Beste maila batetan, langabeziaren egituraren azterketarekin jarraituz, gure 

ikerketan jasotako emaitzen arabera, langabeziaren irudikapenean bazterketa soziala 

funtsezko elementua da Frantziako Estatuari loturik aurkitzen diren taldeentzako eta 

ez ordea, Espainiako Estatuari loturik aurkitzen den taldearentzako. Emaitza hauek 

etorkizuneko ikerketetan berrestearekin batera, egitura sozialen eta irudikapen 

sozialen arteko harremanei helduz bi gune ezberdin egoteak dituen inplikazio 

teorikoetan eta praktikoetan sakontzea beharrezkoa da. Izan ere, Paugam eta Selz-ek 

(2005) nazioarteko mailan pobreziaren irudikapen sozialaren inguruan aurkitutako 

desberdintasunen oinarrian, joera ekonomikoez gain, herrialdeen instituzio eta 

egiturak ere kokatzen dituzte. Maila honetan, instituzioek gizartearen marko mentala 

mantentzen duten neurrian, hausnarketa esanguratsua litzateke hiritar 

pentsalariaren, hiritar pentsatuaren eta hiritar aktorearen arteko harremanetan 

sakontzea (Flament eta Rouquette, 2003e). 

Azkenik, emakumeek jasaten duten zapalkuntzari begira, eraldaketa 

prozesuak bereziki interesatzen zaizkigu. Lan honetan langabeziaren irudikapen 

sozialean genero-asimetriaren eragina nabarmendu da. Genero-asimetriaren 

printzipio antolatzailea gizonek emakumeekiko duten dominazio harremana izanik 

(Daune-Richard eta Hurtig, 1995), sistema ideologiko moduan funtzionatzen du eta 

mota ezberdinetako irudikapen sozialetan etengabe birsortzen da. Baliabide 

ideologiko moduan beraz, aldaketarako belaunaldiak behar dira eta testuinguruaren, 

harreman sozialen eta praktika ezberdinen eraldaketan lan sakona (Flament eta 

Rouquette, 2003b). Aldaketari heltzeko beraz, konformitateren prozesuak aztertzeaz 

gain, disidentziazko edota erresistentziazko prozesuetara hurbiltzea bereziki 

interesgarria izan daiteke, emakumeen eskubideen defentsan dabiltzan talde 

feministetara adibidez.

CONCLUSIONS ET DISCUSSION

VI. CONCLUSIONS ET DISCUSSION 

1. INTRODUCTION 

La finalité principale de ce travail est d’analyser le rôle que joue le système de 

genre dans la représentation sociale du chômage. Pour cela, nous nous sommes 

appuyés sur la perspective du chômage qu’ont les étudiants qui réalisent des études 

professionnelles, et plus spécifiquement nous avons analysé la représentation qu’ils 

ont sur l’homme au chômage et la femme au chômage. Le chômage est associé au 

manque d’emploi et aux difficultés économiques qui en découlent. Aussi, en plus de 

ces éléments fondamentaux, une division claire de genre entre le chômage masculin 

et féminin apparaît, tout comme les stéréotypes traditionnels liés aux hommes et aux 

femmes. 

L’influence de l’asymétrie de genre ne se reflète pas seulement dans le 

contenu, mais aussi dans lórganisation et structure de la représentation et pour cela 

différentes techniques ont été mises en place. Pour comprendre le contenu, des 

questions d´évocation ont été posées, sur le chômage en général, sur l’homme au 

chômage et la femme au chômage. Grâce à cette technique, nous avons identifié les 

éléments qui peuvent constituer le noyau central et les relations entre les différentes 

dimensions ont été analysées. Par ailleurs, des questionnaires de caractérisations ont 

été employés afin d’identifier les éléments qui caractérisent le chômage en général, le 

chômage masculin et le chômage féminin. Avec cette technique, nous analysons la 

hiérarchie entre les items pour obtenir la division entre les éléments caractéristiques 

et non caractéristiques. Grâce à la technique de substitution, on a étudié le système 

normatif qui rige la représentation sociale du chômage. Plus précisément, nous avons 

pu apprécier l’influence de l’asymétrie de genre au moment de caractériser le 

chômage masculin et le chômage féminin en demandant aux étudiants de répondre à 

la place des référents proposés. Finalement, pour déterminer le noyau central de la 

représentation du chômage, la centralité de certains éléments a été vérifiée, pour 

l’homme au chômage comme pour la femme au chômage. Aussi, dans les 

questionnaires de réfutation, nous avons pu travailler sur le statut du chômeur, mais

288 


également sur d’autres statuts, en analysant les éléments qu’ils ont en commun et 

ceux qui les différencient. 

L’information obtenue à travers ces différentes techniques complémentaires a 

été fondamentale pour comprendre et analyser la distinction entre le chômage 

masculin et féminin. Les spécificités et contradictions trouvées au chômage féminin 

nous situent face aux relations entre pratiques sociales et représentations sociales, 

c’est à dire, face aux mécanismes cognitifs et sociaux qui sont mis en place dans les 

processus de transformation. Dans ce sens, avec l’analyse du système normatif, nous 

verrons spécialement le rôle que peuvent jouer les représentations sociales dans la 

reproduction et la continuité de l’asymétrie de genre. 

Dans cette partie, nous résumerons en premier lieu les principaux résultats de 

la recherche menée. Par la suite, nous discuterons les conclusions théoriques et 

sociales. La réflexion se fera dans trois champs principaux. D’une part, nous 

analyserons la structure présentée par la représentation sociale du chômage, en 

prenant en compte les problèmes qui sont apparus au moment de spécifier les 

frontières des représentations sociales. Par ailleurs, nous réfléchirons aux processus 

de transformation, en analysant le rôle du système normatif et en approfondissant 

tout spécialement les influences de l’asymétrie de genre. Pour finir, nous discuterons 

de la stabilité ou de línstabilité des représentations sociales, en comparant les 

réponses des étudiants de France et d’Espagne ainsi qu’en approfondissant la 

comparaison des réponses entre les hommes et les femmes. Après avoir terminé les 

réflexions théoriques et sociales, nous présenterons des suggestions afin de dépasser 

les limites de la recherche et ainsi mener de nouvelles études. 

2. CONCLUSIONS THÉORIQUES ET SOCIALES 

Pour commencer, nous identifierons le noyau central en répertoriant les 

principaux résultats obtenus à travers les questions d´évocation, les questionnaires 

de caractérisation et les questionnaires de réfutation. Premièrement, nous 

présenterons les résultats d’Aix-en-Provence, puis ceux du groupe de Bayonne- 

Bidart et pour finir les résultats du groupe d´ Irun. Du point de vue de la Théorie du

CONCLUSIONS ET DISCUSSION 

Noyau central, identifier le noyau central dans les représentations sociales est 

primordial et, dans notre cas, il a été décisif au moment de positionner le chômage 

féminin et masculin dans la même représentation sociale. 

Une fois le noyau identifié, nous analyserons les relations entre le noyau 

central et la périphérie, puisque les spécificités du chômage féminin sont gerées dans 

cette relation. 

Par ailleurs, nous étudierons les effects de l’asymétrie de genre suivant le 

système normatif, puisque face au chômage masculin l’influence du contexte 

d’égalité ressort et face au chômage féminin deux contextes l’influencent, l’égalitaire 

et le conservateur. Ensuite une réflexion sur l’influence que les facteurs structurels 

exercent dans les représentations sociales sera développée car les différences 

trouvées entre les groupes de France et d’Espagne ont été plus importantes que celles 

envisagées auparavant. 

Pour finir, nous ferons une réflexion sur les mécanismes mis en place pour 

maintenir les différences dans les relations entre les genres compte tenu que dans 

notre recherche, une claire asymétrie de genre dans la représentation du chômage a 

été trouvée dans les réponses tant des hommes comme des femmes. 

2.1. ELEMENTS COMMUNS ET PARTICULARITES DU 

CHÔMAGE EN GENERAL, MASCULIN ET 

FEMININ 

En accord avec la première hypothèse, le chômage masculin et le chômage 

féminin forment une seule représentation, c’est à dire qu´ ils sont organisés et 

structurés autour dún même noyau central. Cést pourquoi nous nous intéressons 

spécialement aux éléments centraux identifiés au travers des différentes techniques. 

Pour ce faire, nous analyserons à la fois les éléments communs et les particularités 

trouvées dans le chômage général, masculin et féminin. 

Pour les étudiants d’Aix-en-Provence, dans les questions d´évocation, le 

chômage (général) signifie être sans emploi et cette situation amène beaucoup de 

difficultés et de conséquences surtout au niveau économique. L’homme au chômage 

est un homme sans emploi et qui en cherche un. Cette situation lui cause des 

289

290 


problèmes de divers types, économiques et familiaux. En faisant référence à la 

famille, il faut souligner l’importance sociale que revêt le chômage dans le cas de 

l’homme. Cela signifie que la situation n’affecte pas seulement l’homme en temps 

qu’individus mais elle peut également amèner des dommages à la famille. Par 

ailleurs, la préparation et la formation sont soulignées parce quíl ressort souvent que 

la personne au chômage est une personne sans formation. Une femme au chômage, 

c’est une femme qui n’a pas d’emploi et qui vit des difficultés économiques, mais, en 

même temps, présente plusieurs particularités car le chômage féminin est structuré 

en accord avec l’asymétrie de genre. Dans le cas de la femme au chômage, les 

difficultés augmentent car elle est une femme et la discrimination que vit la femme 

est à souligner, mais ces difficultés s’atténuent cependant car elle peut toujours 

reprendre son rôle traditionnel. Face au chômage nous pouvons dire que les 

stéréotypes se renforcent, le chômage masculin altère la famille entière alors que le 

chômage féminin renforce la structure familiale traditionnelle. 

En outre part, dans les analyses catégorielles réalisées avec les données 

d´évocation, dans le cas du chômage général, les catégories partagés et exprimés en 

priorité sont la Relation au Travail, les Aspects Economiques et les Prestations 

Sociales. Afin de déterminer le rôle que jouent ces catégories dans la représentation 

sociale du chômage des analyses de similitude ont été réalisées. Les résultats obtenus 

grâce à líndice de coocurrence montrent que le chômage sórganise autour de la 

Relation au Travail et les Aspects Economiques. Ces deux catégories sont les plus 

partagées mais aussi les plus connexes. Dans le cas du chômage masculin, les 

catégories les plus partagées et exprimées en priorité sont la Relation au Travail, les 

Aspects Economiques et les Aspects Individuels, aussi suivant les analyses réalisées 

avec l’indice de coocurrence ce sont les catégories qui maintiennent une forte relation 

avec les autres catégories. Dans le cas du chômage féminin, les catégories les plus 

partagées et exprimées en priorité sont la Relation au Travail, la Famille et les 

Aspects Sociaux. Suivant les analyses réalisées avec l’indice de coocurrence, le 

chômage féminin est organisé autour du Travail et de la Famille. Ces deux 

dimensions sont celles qui maintiennent une forte relation avec les autres catégories 

ainsi qu’entre elles.


Ce que nous avons pu observer jusqu’à présent, avec les analyses 

lexicographiques, cést que le chômage en général, le chômage masculin et le 

chômage féminin évoqunte le manque d’emploi et les difficultés que cela cause, 

surtout économiques. De la même façon, dans les analyses de similitude réalisées 

avec l’indice de coocurrence, il faut souligner la centralité de la dimension du travail 

face aux trois stimuli. En plus de ces éléments partagés, d’autres éléments qui 

différencient le chômage masculin du féminin sont à souligner. Par exemple, dans le 

cas du chômage masculin, on dénote les aspects Individuels alors que dans le cas du 

chômage féminin on dénote la dimension Familiale. 

Dans les questionnaires de caractérisation, le chômage général est identifié à 

trois éléments. Le chômage cause l’exclusion sociale, génère de lángoisse, du stress 

et comporte des problèmes financiers. Le chômage masculin est identifié à deux 

éléments. L’homme au chômage est socialement exclu et il a des problèmes 

financiers. Le chômage féminin est identifié à deux éléments également. La femme au 

chômage souffre de lángoisse et elle a des problèmes financiers. Il faut souligner que 

le manque de diplôme crée une division entre les sujets pour le chômage général, 

masculin et féminin. Face aux trois stimuli -chômage général, masculin et féminin- 

les problèmes financiers ressortent. Dans le chômage général, on dénote aussi l´ 

exclusion sociale et lángoisse. Lorsqu’on parle du chômage masculin, l’exclusion 

sociale est accentuée, et pour le chômage féminin par contre cést lángoisse qui 

s’accentue. 

Pour finir, les mêmes éléments centraux ont été observés pour le chômage 

masculin et féminin dans les questionnaires de réfutation. La personne au chômage, 

homme ou femme a des problèmes financiers, se sent socialement exclu et est à la 

recherche d’un emploi. Cependant, on a trouvé quelques particularités parmi les 

questionnaires de réfutation masculine et féminine. Dans le cas masculin, le statut 

s’éloignant le plus des éléments centraux est celui de rentier et le statut s’éloignant le 

plus chez la femme au chômage est femme au foyer. Ces données nous montrent les 

nuances entre le cas masculin et le cas féminin, mais elles font apparaître aussi 

l’opportunité d’interpréter l’information obtenue dans les questionnaires d´évocation 

autour du chômage féminin. Cést à dire, devant la question d´évocation sur le 

291

292 


chômage féminin, la femme au chômage est considérée une femme au foyer. 

Cependant aux questionnaires de réfutation, il ressort clairement que la femme au 

foyer ne partage pas les éléments centraux d´être au chômage. 

Dans les questionnaires de réfutation la centralité des éléments, recherche 

d’emploi, problèmes financiers et exclusion sociale est corroborée. Si nous 

comparons cette information avec les données obtenus aux autres questionnaires, la 

centralité du travail est claire. Dans les questions d´évocation, la personne au 

chômage est une personne qui ne travaille pas et en même temps, dans les analyses 

réalisées avec la catégorisation des mots, la Relation au Travail joue rôle fondamental 

au moment d’organiser le chômage général, masculin et féminin. En relation avec 

aspects économiques, ils constituent une dimension fondamentale dans les questions 

d´évocation, dans l’analyse lexicographique comme catégorielle (même si dans le cas 

du chômage féminin leur importance est moindre). Dans les questionnaires de 

caractérisation, les problèmes financiers sont considérés aussi comme éléments 

caractéristiques, dans le chômage général, masculin et féminin (bien que cette 

caractéristique soit moins importante pour le chômage féminin). L’exclusion sociale, 

bien que considérée comme élément central en général, se doit d’être expliquée. Dans 

le cas du chômage général et masculin, la centralité de léxclusion sociale a été 

confirmée grâce aux questionnaires de réfutation. De plus elle a été considérée 

comme un élément important dans les questionnaires de caractérisation et dans les 

questions d´évocation. Dans le cas du chômage féminin, la centralité de léxclusion 

sociale a aussu été confirmée, mais il faut signaler que par rapport a cet élément ’il y 

a eu division entre les sujets dans les questionnaires de caractérisation. 

En résumé, on peut dire que le chômage en général, masculin et féminin ont 

des éléments en commun. Dans les questionnaires de réfutation la centralité des 

mêmes élements a été confirmé au cas masculin et au cas féminin. On peut dire que 

le chômage masculin et féminin est organisé autour du même noyau central.Par 

ailleurs, des différences entre le chômage masculin et féminin sont apparues. Ces 

différences répondent à l’asymétrie de genre et une réflexion sur ce point sera menée 

plus loin dans la partie où sera analysée la relation entre le noyau central et le 

système périphérique.


Pour les étudiants de Bayonne-Bidart, les résultats obtenus aux questions 

d´évocation montrent que le chômage signifie être sans travail, cela suppose que la 

recherche d’emploi et également le fait d’être au chômage causent des difficultés et 

conséquences principalement à un niveau économique. De la même façon, le 

chômage masculin est organisé autour du travail, des difficultés que cela comporte 

ainsi que des conséquences familiales. C’est à dire que l’homme au chômage est un 

homme qui n’a pas d’emploi et qui vit des difficultés à différents niveaux, mais 

surtout économiques et familiers. En outre, le chômage féminin est organisé autour 

du travail et des difficultés mais aussi sur le rôle traditionnel qu’a la femme dans la 

dimension familiale. La représentation du chômage féminin est structurée sur 

l’asymétrie de genre. Le rôle traditionnel de la femme atténue la gravité de la 

situation, mais aussi que la femme a beaucoup plus de difficultés du fait de la 

discrimination qu’elle subit. 

Dans le cas des étudiants de Bayonne-Bidart, tout comme pour les étudiants 

d’Aix-en-Provence, les stéréotypes traditionnels autour de l’homme et de la femme 

ressurgissent. Alors que chez l’homme, traditionnellement chef de famille, le 

chômage affecte gravement celle-ci, au contraire chez la femme qui est la femme au 

foyer le problème peut paraître moins grave puisqu’elle réussit tout de même à 

maintenir la structure familiale traditionnelle. 

Dans les analyses catégorielles réalisées avec les données de l´évocation, dans 

le cas du chômage général, la Relation au Travail, les Difficultés et les Aspects 

Economiques sont les catégories les plus partagées et exprimées en priorité et elles 

sont également les plus connexes et maintiennent entre elles une étroite relation. 

Dans le cas du chômage masculin, les catégories les plus partagées et exprimées en 

priorité sont la Relation au Travail, les Difficultés, la Privation et les Aspects 

Individuels. De plus, dans les analyses réalisées avec l’indice de coocurrence, les 

catégories les plus connexes sont la Relation au Travail et les Aspects Individuels. 

Dans le cas du chômage féminin, la Relation au Travail, la Famille et les Aspects 

Sociaux sont les catégories les plus partagées et les plus connexes à la fois. Ces trois 

dimensions sont les dimensions qui maintiennent un lien étroit avec le reste des 

catégories mais aussi entre elles. 

293

294 


Dans les questions d´évocation suivant l’analyse lexicographique des mots, 

nous avons pu détecter des éléments communs au chômage général, masculin et 

féminin. Le chômage se structure autour du travail, le chômeur est la personne qui 

n’a pas d’emploi et cette situation lui cause diverses difficultés et conséquences. En 

plus de ces éléments en commun, l’influence de l’asymétrie de genre est claire. Dans 

l’analyse catégorielle par exemple, tandis que dans le cas du chômage masculin les 

aspects individuels sont rémarqués (surtout les conséquences individuelles), dans le 

chômage féminin la dimension familiale et les rôles traditionnels sont rémarqués.De 

même, dans l’analyse lexicographique la division des rôles traditionnels entre les 

hommes et les femmes apparaît, alors que dans le cas de l’homme toute la famille 

subit le chômage, dans le cas de la femme, c’est elle qui se charge de la famille. Nous 

pouvons dire que face au chômage masculin, la perte d’emploi touche l’identité de 

l’homme, mais elle met en péril également la perduration de la famille, et dans le cas 

de la femme, puisqu’elle est également femme au foyer, la perte d’emploi n’est pas 

considéré comme un problème grave, ni pour son identité ni pour sa famille. 

Dans les questionnaires de caractérisation, le chômage général est associé à 

trois éléments. Il suppose l’exclusion sociale, il provoque de lángoisse, du stress et 

comporte certains risques économiques. Le chômage masculin est identifié à cinq 

éléments. L’homme sans emploi est exclu socialement, il ressent de lángoisse, du 

stress, a des problèmes financiers, il se remet en cause et peut avoir des tensions et 

problèmes avec son couple. Le chômage féminin est identifié à quatre éléments. La 

femme se sent exclue socialement, elle ressent de lángoisse, du stress, elle a des 

problèmes financiers et elle se remet en cause. Il faut également souligner le fait que 

ne pas posséder de diplôme crée une division entre les étudiants, car, alors que 

certains pensent que ne pas avoir de diplôme est caractéristique dans le chômage 

général, masculin et féminin, les autres ne sont pas du même avis. Dans les trois 

stimuli, bien que les problèmes financiers soient le plus important, lángoisse et 

l’exclusion sociale sont également à prendre en compte. Dans le cas du chômage 

féminin et masculin, la remise en cause de la personne est caractéristique, et en plus 

chez l’homme sont citées les tensions crées dans le couple.


Finalement, dans les questionnaires de réfutation, on confirme le partage par 

le chômage masculin et le féminin des mêmes éléments centraux. Autrement dit, que 

l’homme et la femme au chômage ont des problèmes financiers, se sentent exclus 

socialement et recherchent un emploi. Ainsi, puisqu’ils partagent le même noyau 

central, nous pouvons dire qu’ils font partie du même objet de représentation. 

Cependant, il faut souligner les différences trouvées entre les questionnaires de 

réfutation masculin et féminin. En général, dans la réfutation masculine le statut qui 

s’éloigne le plus de l’élément central du chômage est celui de rentier et dans la 

réfutation féminine le statut le plus éloigné est celui de femme au foyer (comme pour le 

groupe d’Aix-en-Provence). Ces donnés montrent la distinction par genre dans le 

chômage et en plus dans le cas concret du chômage féminin. Si nous les comparons 

avec les données obtenues dans les questions d´évocation, la représentation de la 

femme au chômage se précise. Bien que dans les questions d´évocation la femme au 

chômage est représentée comme femme au foyer, dans les questionnaires de 

réfutation, il est clair que la femme au foyer ne remplit pas les critères pour être une 

femme au chômage 

Dans les questionnaires de réfutation la centralité des trois éléments a été 

corroborée. La recherche d’emploi, les problèmes financiers et l’exclusion sociale sont 

fondamentaux pour considérer l’homme et la femme au chômage. Aussi, si nous 

ajoutons cette information obtenue dans les questionnaires de réfutation aux 

informations obtenues dans les questions d´évocation et de caractérisation, il reste 

clair que le chômage féminin et le chômage masculin partagent un noyau central 

commun. Les problèmes financiers causés par le chômage général, masculin et 

féminin, sont considérés comme des caractéristiques principales dans les 

questionnaires de caractérisation. Dans les questions d´évocation, les difficultés sont 

également soulignées. Par rapport à la recherche démploi, dans les divers niveaux 

d’analyse réalisés dans les questions d´ évocation il existe également une nette 

centralité de la Relation au Travail dans le chômage général, féminin et masculin. 

Finalement, par rapport à léxclusion sociale, il ressort comme élément 

caractéristique dans les questionnaires de caractérisation et il apparait aussi dans les 

questions d´ évocation, mais non à la première place. 

295

296 


Dans le cas des étudiants d’Irun, dans les questions d´évocation, le chômage 

général signifie être sans emploi et comporte en plus diverses conséquences surtout 

au niveau économique. Le chômage masculin s´ organise sur sa définition 

institutionnelle, autour des conséquences quíl comporte et de la dimension familiale 

quíl comprend. L’homme au chômage est un homme qui n’a pas d’emploi mais en 

cherche un. De plus, cette situation lui crée des problèmes tant au niveau 

économique que familial. Il faut souligner, dans le cas du chômage masculin, que les 

mentions faites à la causalité individuelle qui est représenté par avec le mot 

“fainéant” apparaissant dans le premier quadrant. Le chômage féminin est organisé 

autour de la définition institutionnelle du chômage, des difficultés à être sans emploi 

et, en plus, sur la particularité de genre.Autrement dit, la discrimination subie par les 

femmes est mentionnée, mais aussi la dimension familiale qui prend force et souligne 

les rôles que la femme a traditionnellement revêtus. 

Pour les étudiants d’Irun, tout comme les étudiants d’Aix-en-Provence et de 

Bayonne-Bidart, on remarque l’asymétrie de genre dans les réponses aux questions 

du chômage masculin et féminin. Par exemple dans la dimension familiale, l’homme 

est considéré comme chef de famille, surtout dún point de vue économique, alors 

que la femme s’occupe de la maison et des enfants. Cependant, la discrimination 

dont souffrent les femmes apparaît tout comme la représentation de femme au foyer. 

En dáutres termes, à cause de cette discrimination il semble qu’elles aient plus de 

problèmes à l’heure de trouver un emploi. 

Dans les analyses catégorielles réalisées avec les données d´évocation, le 

chômage général est structuré autour des Relations au Travail, les Aspects 

Economiques et la Privation. Ces trois catégories en plus d’être les plus partagées et 

exprimées en priorité, sont les catégories les plus connexes. Le chômage masculin est 

organisé autour des Relations au Travail, des Aspects Economiques et de la 

Privation. De même, la dimension individuelle prend une plus grande importance. 

D’autre part, pour le chômage féminin, les catégories exprimées en priorité sont la 

Relation au Travail, la Famille et les Aspects Sociaux. Dans les analyses de 

cooccurrence réalisées afin d´étudier le niveau de relation entre ces dimensions et 

d’autres, il en ressort la centralité de la dimension Relation au Travail. Dans le cas du


chômage féminin, on peut dire que la centralité de la dimension économique se perd 

et qu’en même temps la différenciation envers les femmes prend force. De fait, en 

plus de la centralité du travail, l’aspect social -la discrimination envers les femmes- et 

les rôles traditionnels familiaux gagnent de l’importance. 

Dans les questions d´évocation, nous avons trouvé des éléments communs au 

chômage général, masculin et féminin. Le chômage est organisé autour de sa 

définition institutionnelle et des différentes difficultés qu’il peut causer. En plus 

d´être une personne sans emploi et qui en recherche un, un chômeur est une 

personne subissant les conséquences du chômage surtout au niveau économique.En 

outre, dans les analyses de similitude réalisées avec líndice de cooccurrence, la 

centralité de la dimension de l’emploi réssort pour les trois stimuli de chômage, 

général, masculin et féminin. Quelques éléments divergents sont apparus. Ils traitent 

de l’asymétrie de genre entre le chômage féminin et masculin. Ces résultats sont 

similaires aux donnés d’Aix-en-Provence et de Bayonne-Bidart. Dans le cas du 

chômage masculin la dimension individuelle prend force mais pas seulement 

puisque la situation peut occasionner des dommages à la famille. Par contre, dans le 

cas du chômage féminin, l’aspect individuel perd de la force et son rôle traditionnel 

dans la famille s’impose. 

Dans les questionnaires de caractérisation, le chômage général est assimilé à 

trois éléments. Le chômage provoqie de lángoisse, du stress, des problèmes 

financiers et oblige à accepter n’importe quel emploi. Le chômage masculin est 

caractérisé par quatre éléments. L’homme soufre de lángoisse, du stress, il a des 

problèmes financiers. Cette situation fait qu’il est prêt à accepter n’importe quel 

emploi et en plus des tensions au sein du couple peuvent apparaître. Le chômage 

féminin est caractérisé par deux éléments. La femme souffre de lángoisse, du stress 

et elle a des problèmes financiers. Bien qu’il ne soit pas prit en compte, il faut 

signaler que 48,6% des étudiants considèrent comme caractéristique le fait d’accepter 

n’importe quel emploi. Lángoisse, le stress et les problèmes financiers sont les 

éléments caractéristiques du chômage en général, du masculin et du féminin. 

Dans les questionnaires de réfutation, dans le cas de l’homme au chômage la 

recherche d’emploi et les problèmes financiers sont considérés comme éléments 

297

298 


centraux. L’exclusion sociale n’est pas considérée comme élément fondamental. Dans 

le cas de la femme au chômage, la recherche démploi a pu uniquement être 

confirmée comme élément centrale. A savoir, l´homme au chômage a des problèmes 

financiers et cherche un emploi et une femme au chômage par contre, est définie par 

recherche démploi. Ainsi, l’élément commun entre l’homme et la femme au 

chômage est la recherche d’emploi. 

Si nous comparons cette information obtenue à travers les questionnaires de 

réfutation avec celle obtenue avec les questions d´évocation, il est évident que la 

dimension de l’emploi est fondamentale. Par exemple, dans l’analyse 

lexicographique, le chômeur est une personne qui n’a pas d’emploi et qui en cherche 

un. Dans l’analyse catégorielle, la Relation au Travail est une dimension 

fondamentale tant pour le chômage général que dans les cas masculin et féminin. Par 

rapport aux problèmes financiers, au cas du chômage masculin, dans les questions 

d´évocation et dans les questionnaires de caractérisation, on les remarque comme 

élément important. Par ailleurs, dans le cas du chômage féminin, bien que la 

centralité des problèmes financiers n’ait pas été corroborée dans les questionnaires de 

réfutation, dans les questions d´évocation et les questionnaires de caractérisation, ils 

apparaissent comme élément caractéristique. Par conséquent, on peut dire que la 

dimension économique étant un élément important, chez la femme il semble en 

quelque sorte perdre la centralité. 

Pour finir, comme pour les groupes d’Aix-en-Provence et de Bayonne-Bidart, 

chez l’homme le statut qui s’éloigne le plus du chômeur est celui de rentier, et pour la 

femme c’est celui de femme au foyer. Si nous comparons ces résultats avec 

l’information obtenue dans les questions d´ évocations, nous nous trouvons face à 

une contradiction. Dans les questions d´évocation la femme au chômage est 

considérée comme femme au foyer, et dans les questionnaires de réfutation, la 

femme au foyer est considérée comme lópposé dúne chômeuse. Un 

approfondissement sur les spécificités que présente le chômage féminin sera 

développé plus loin au sein des relations établies entre le noyau central et la 

périphérie. Cependant, nous commencerons par présenter les raisons de placer le


chômage féminin et le chômage masculin au sein de la représentation sociale du 

chômage. 

2.2. STRUCTURE DU CHÔMAGE 

Une fois les éléments communs au chômage général, masculin et féminin, 

ayant été analysés, mais aussi leurs différences, nous essaierons de dégager le noyau 

central qui structure la représentation sociale du chômage. Puis nous analyserons la 

relation entre le noyau central et la périphérie pour traiter de la gestion des 

changements. 

- Noyau central: le chômage féminin et le chômage 

masculin au sein du même objet de représentation? 

Pour les groupes d’Aix-en-Provence et de Bayonne-Bidart il est clair que le 

chômage féminin et le masculin se situent dans la même représentation sociale 

puisqu’ils partagent les mêmes éléments centraux. Par ailleurs, à cause dû rôle 

central du référent masculin suivant la représentation du chômage, la spécificité du 

chômage féminin est apparue. Le chômage féminin est organisé du point de vue 

masculin et ainsi les différences et adéquations face au chômage masculin se 

négocient dans la périphérie. Ainsi, on peut maintenir le noyau masculin sans le 

transformer etpar ailleurs, l’adéquation avec les réalités nouvelles et spéciales est 

possible. Face au chômage féminin deux possibilités principales existent, la vraie 

chômeuse, chef de famille, dont la gravité est mise en place, et la fausse chômeuse, 

femme au foyer, qui ne souffre pas vraiment les conséquences du chômage. 

De plus, suivant les données d’Irun, c’est la recherche d’emploi qui définie la 

situation de chômage, chômage masculin et chômage féminin. Cependant, même si 

la centralité de la dimension économique est manifeste pour le chômage général et 

masculin, on peut dire que pour le chômage féminin il perd de la force, bien que 

considéré comme élément caractéristique. Ainsi, il est important d´étudier si cette 

différence est fondamentale ou non. Il faut analyser si le chômage masculin et le 

féminin forment deux représentations différentes ou on peut les situer dans une 

même représentation, chacune avec ses caractéristiques. 

299

300 


Flament et Rouquette (2003b) signalent deux options principales afin 

d’analyser les relations entre ces objets de représentation. D’une part, les adaptations 

que l’on peut trouver en une même représentation sociale et d’une autre, les relations 

entre deux représentations sociales. Dans le premier cas, les objets se trouvent sous 

l’influence d’un champ, ces objets se situent dans une même représentation sociale. 

Dans le second cas, deux objets différents et différenciés mais coordonnées entre eux. 

Par exemple, l’emploi et le chômage, la santé et la maladie. Avec la première option, 

si on dit qu’une représentation est sous l’influence d’un champ, nous parlons d’un 

niveau plus général qui englobe la représentation, plus générique quélle même. Les 

représentations sociales ont entre elles un niveau idéologique comme support 

commun. Au niveau idéologique se situent les valeurs et les normes, les croyances 

fondamentales et les thêmatas (Moscovici et Vignaux, 1994). Dire qu’il existe un effet 

de champ signifie quún thêma bipolaire a été activé. Dans notre culture par 

exemple, l’opposition masculin/féminin constitue un thêma usuel (Markova, 1999). 

Lóbjet sera déterminé de manière différente selon le pôle activé de cette opposition. 

Avec l’influence du champ, les éléments périphériques se redistribuent, sans pour 

autant changer le noyau. Entre les thêmatas, le genre constitue un thêma important 

comme recours idéologique puisqu’il traverse et nourrit lórganisation et l’expression 

de la pensée sociale. Cependant différentes représentations d´ un même objet ne sont 

pas définies, mais modulées, adaptées et interprétées. Certains éléments sont 

montrés et d’autres désactivés sans changer le noyau central (Flament et Rouquette, 

2003b). Suivant ce raisonnement, le chômage féminin et le masculin seraient situés 

dans la représentation du chômage. La recherche d’emploi étant un élément 

fondamental, le noyau serait organisé autour de la Relation au Travail et dû à l’effet 

du champ de genre, le chômage féminin et le masculin seraient différenciés entre 

eux. On peut dire que dúne part, dans le cas féminin, les problèmes financiers 

perdent de la force et, d’autre part, dans le cas masculin, que les problèmes de couple 

sont soulignés. Pour les problèmes financiers plus concrètement, au moment 

d’expliquer leur centralité dans le cas du chômage masculin et, à la fois, leur perte 

dímportance au cas féminin, il faut prendre en considération que l’on pense que 

l´homme au chômage a obligatoirement des problèmes financiers, car, au cas 

contraire, il ne sera pas considéré comme étant réellement au chômage. Si la


personne au chômage est une femme, léxigence change. Recemment, Flament, 

Guillemi et Abric (2006), ont traité le sujet de la relation entre les objets féminins et 

masculins en analysant la relation entre le travail féminin et le travail masculin. Les 

auteurs placent le travail féminin et le travail masculin au sein de la représentation 

sociale du travail. Ils concluent que les différentes adaptations trouvées entre le 

travail féminin et le masculin se jouent uniquement dans l’expression de la 

représentation. En fait il n’y a aucun changement dans la représentation. Tout 

comme Rateau (1995), ils acceptent une hiérarchie entre les éléments centraux, c’est à 

dire, les éléments principaux et adjoints. Les éléments principaux caractérisent la 

représentation de lóbjet en général et les éléments adjoints sont spécifiques aux 

sous-catégories de l’objet. Par exemple, dans la représentation de l’emploi, Flament 

(2001) en plus de reconnaître l’élément central, soit la rémunération, dans le cas de 

l’emploi masculin il identifie un élément central spécifique, précisément “se charger 

de la carrière professionnelle”. Pour sa part, Poeschl (2001) au moment d’analyser la 

représentation de l’intelligence et spécialement la représentation de l’intelligence 

féminine et masculine, trouve des dimensions différentes qui font référence à 

l’influence des processus de différenciation. Dans le cas de l’intelligence masculine, le 

succès social constitue la dimension spécifique et dans le cas féminin, par contre, le 

charme et la flexibilité constituent la dimension spécifique de l’intelligence féminine. 

Suivant ce raisonnement dans la représentation sociale du chômage les 

problèmes financiers devraient être considérés comme une exclusivité masculine. 

Cependant, les données des différents échantillons ne concordent pas avec cette 

affirmation. Bien que dans les données des questionnaires de réfutation d’Irun les 

problèmes financiers dans le cas du chômage féminin ne soient pas considérés 

comme centraux, il faut prendre en compte qu’une grande partie des étudiants les 

voient nécessaires. Plus concrètement, 65,13% des étudiants ont considéré que les 

problèmes financiers sont centraux dans le cas du chômage féminin et 73,8% dans le 

cas du chômage masculin. Dún autre côté, si nous comparons ces résultats aux 

données obtenues dans les autres questionnaires -questions d´évocation et 

questionnaires de caractérisation- l’importance de la dimension économique dans le 

chômage féminin estévidente. Par ailleurs, dans le cas des étudiants d’Aix-en- 

Provence et de Bayonne-Bidart, les problèmes financiers chez la femme au chômage 

301

302 


sont fondamentaux. Cependant, comme dans le cas d’Irun, dans l’analyse des 

données d’Aix-en-Provence, concernant les problèmes financiers, la spécificité du 

chômage féminin ressort. De ce fait, même si les étudiants d’Aix-en-Provence 

considèrent les problèmes financiers centraux dans le cas du chômage féminin, dans 

les analyses catégorielles réalisées aux questions d´évocation, la dimension 

économique perd de l’importance. De plus, même si dans les questionnaires de 

caractérisation les problèmes financiers dans le chômage général, masculin et féminin 

sont considérés comme caractéristiques, dans le chômage féminin, cette 

caractéristique est moindre. Ainsi, en général, on ne peut pas conclure que les 

problèmes financiers soient une spécificité du chômage masculin. Dans notre cas, par 

rapport aux aspects économiques, il parait plus adéquat de parler d’asymétrie de 

genre que déffet de champ. Plus précisément, le chômage masculin et le féminin font 

partie de la représentation sociale du chômage, mais le chômeur et la chômeuse 

n’occupent pas la même place dans la représentation du chômage. De fait, le 

chômeur est le référent et la chômeuse est le cas particulier. Dans le cas de l’homme, 

la centralité des problèmes financiers n’est pas questionnée, alors que dans le cas de 

la femme, son statut de chômeuse est questionné, et par conséquent, la centralité des 

problèmes financiers. 

Le point de vue masculin joue le référant dans la représentation du chômage, 

le véritable chômeur est l’homme. Un homme au chômage est quelquún cherchant 

un emploi et ayant des problèmes financiers. Au cas où il ne chercherait pas un 

emploi, il ne serait pas un véritable chômeur, mais un “fainéant" qui veut vivre des 

prestations sociales. A ce niveau, il faut mentionner que la recherche d’emploi est 

devenue une condition obligatoire, à un niveau institutionnel comme social. La 

personne qui ne cherche pas d’emploi pert sa légitimité et devient un parasite social, 

en tantv que faux chômeur. S’il n’a pas de problèmes financiers, il ne sera pas 

considéré comme un véritable chômeur, qui ressent de lángoisse, qui doit travailler 

pour vivre et pour gagner de l’argent. En outre, dans les deux groupes français, le 

chômeur est la personne qui se sent exclue socialement. Dans le cas de la femme, le 

problème est autre. Face à une femme au chômage, les sujets doivent décider si elle 

est une vrai chômeuse ou pas. Du côté du vrai chômeur, nous trouvons une femme 

qui occupe le rôle de l’homme, chef de famille, qui a des problèmes financiers et


cherche un emploi. Du côté de la fausse chômeuse, nous trouvons une femme qui ne 

remplissant ni les conséquences ni les caractéristiques du chômage, est une femme au 

foyer. Sur les rapports entre les nouvelles pratiques sociales et les représentations 

sociales, on peut suivre la réflexion de Flament (1996) dans son analyse autour de la 

représentation sociale de l’emploi, pour dire que nous nous trouvons face à un 

processus de changement. Suivant Flament l’emploi masculin apparaît représenté de 

forme claire et l’emploi féminin par contre de façon diffuse. En fait, il semble que les 

choses dans la société encore ne sont pas claires. Flament affirmait, “cést une 

transformation énorme dans les habitudes sociales des femmes et des familles 

françaises” (Flament, 1996, p. 68). 

- Les rapports entre le noyau central et la périphérie 

Le noyau central assure la stabilité de la représentation et le système 

périphérique possibilite l’adaptation à la réalité proche. Le noyau central et la 

périphérie fonctionnent comme un système double, en plus de s’influencer, ils sont 

aussi en relation avec l’environnement. La finalité principale du noyau central est la 

stabilité, la caractéristique principale de l’environnement est le changement. Suivant 

la deuxième hypothèse de la recherche, la spécificité du chômage féminin se négocie 

dans la périphérie. Le chômage féminin apparaît structuré autour du noyau central 

masculin, avec des expressions de justification et de rationalisation qui le 

différencient du chômage masculin. 

Les cas masculin et le féminin partagent certains éléments dans les différents 

questionnaires, évocation, caractérisation et réfutation, mais l’asymétrie de genre 

montre également son influence. L’asymétrie de genre, en plus de faire prévaloir le 

référent masculin en soulignant entre autres que le vrai chômeur est un homme sans 

emploi, dirige la spécificité du chômage féminin. A la base, la femme sans emploi est 

la fausse chômeuse, la femme au foyer. L’homme étant le référent du chômeur, la 

femme ne sera pas considérée comme chômeuse à moins dóccuper le rôle de 

l’homme, le rôle du chef de famille. Dans ce cas, elle réunit les “mêmes” conditions 

que l’homme sans emploi. Dans le cas contraire, sa situation ne sera pas considérée 

comme vraiment grave. Par ailleurs, la discrimination envers les femmes est mise en 

évidence, car il apparait que les femmes ont plus de difficultés à cause du sexisme de 

303

304 


la société. Cependant, tout comme est dénonce la discrimination enbers les femmes, 

la division sexuelle du travail est maintenue (Kergoat, 2000). 

Le référent masculin organise et dirige la représentation. En conséquence, 

l’adaptation du chômage féminin se fait à la périphérie. L’expression normative de la 

représentation -système androcentrique- se sert de la périphérie pour intérioriser les 

spécificités des femmes. La périphérie, par ses fonctions d’adaptation, réalise les 

régulations nécessaires à la coexistence des aspects absolus et conditionnels 

(Gaymard, 2003). 

Une fois avoir situés le chômage masculin et le chômage féminin au sein de la 

même représentation sociale et après avoir analysé comment les spécificités du 

chômage féminin sont gérés dans les rapports entre le noyau central et la périphérie, 

une réflexion sur le rôle du système normatif sera présentée. 

2.3. L’ASYMETRIE DE GENRE DANS LE SYSTEME 

NORMATIF 

Avec l’analyse du système normatif par les référents, on a voulu étudier la 

place du discours conservateur et du discours d´égalité dans la représentation du 

chômage. Plus concrètement, l’objectif étant d’analyser l’asymétrie de genre qui 

survient dans la représentation du chômage, on a étudié l’influence de deux groupes 

de référence. Dans le cas masculin, pour analyser l’influence du discours d’égalité on 

a demandé aux étudiants de répondre à la place dún Syndicaliste et pour analyser 

l’influence du discours conservateur, à la place dún Patron. Dans le cas féminin, 

pour analyser l’influence du discours d’égalité on leur demande de répondre à la 

place dúne Féministe et pour analyser l’influence du discours conservateur, à la 

place dún Patron. 

- Adéquation des référents 

Premièrement, on va analyser l’adéquation des référents sélectionnés pour 

étudier le discours conservateur et le discours d’égalité. À l’heure de caractériser le 

chômage féminin, le référent conservateur souligne le manque de formation de la 

femme (par rapport aux études et à léxpérience professionnelle) et les difficultés à


s’adapter aux nouveaux métiers. Dans les données d’Aix-en-Provence et de Bayonne- 

Bidart, on observe aussi le manque de motivation pour rechercher un emploi. Pour 

caractériser le chômage masculin, le référent conservateur aux données de Bayonne- 

Bidart et d’Irun révèle aussi la faible préparation de l’homme (par rapport aux études 

et à léxpérience professionnelle). Dans les données de Bayonne-Bidart, en plus, on 

mentionne les difficultés à s’adapter aux nouveaux métiers et le manque de 

motivation pour la recherche d’un emploi sont indiquées. Cependant, dans les 

données d’Irun les conséquences financières sont mentionnées. En général, le Patron 

qui est le représentant du discours conservateur a souligné les causalités 

individuelles du chômage dans le cas masculin et féminin. Par ailleurs, pour 

caractériser le chômage féminin dans les trois groupes le référent Féministe met en 

évidence les conséquences sociales (exclusion sociale) et psychologiques (remise en 

cause) quíl comporte. Dans le groupe de Bayonne-Bidart, on mentionne également 

les dommages aux enfants et dans le groupe d’Aix-en-Provence, les difficultés qui 

peuvent se créer dans un couple. Pour caractériser le chômage masculin, dans les 

groupes d’Irun et de Bayonne-Bidart, le référent Syndical dégage les conséquences 

psychologiques (angoisse et stress) et financiers, et dans le groupe de Bayonne-Bidart 

on souligne en plus les conséquences sociales (exclusion sociale). En général on peut 

dire que la Féministe et le Syndicaliste représentants du discours d’égalité font 

remanquer les conséquences du chômage. 

En résumé, alors que le Patron rejette la responsabilité de la situation du 

chômage sur l’individu, la Féministe et le Syndicaliste dénoncent les dommages que 

le chômage cause. 

- Le rôle des référents dans la représentation sociale du 

chômage 

En analysant l’influence des référents dans les réponses des étudiants, bien 

qu’on ait trouvé en quelque sorte une répercussion de deux contextes, il faut 

remarquer quúne influencemanifeste du contexte conservateur n’est présente que 

dans le cas du chômage féminin. Les deux référents utilisés dans le cas du chômage 

féminin expliquent en grande partie les réponses des étudiants. Dans la 

représentation du chômage féminin, l’influence des deux discours est fortement 

305

306 


présente. Dans le cas du chômage masculin par contre, les réponses des étudiants 

concordent avec les réponses données en prenant la position de Syndicaliste, mais 

moins avec les réponses données en prenant celle de Patron. En résumé, on peut dire 

que, dans le chômage masculin, on souligne l’influence du discours d’égalité et, dans 

le chômage féminin, l’influence des discours conservateur et d’égalité à la fois. Ainsi, 

même si dans l’analyse du système normatif le reflet des deux contextes a été 

identifié, ce qui confirme la troisième hypothèse, dans le cas masculin on souligne le 

référent Syndical et dans le cas féminin les étudiants montrent les valeurs d´égalité 

mais à la fois conservent le discours conservateur. A savoir, au sens de notre 

quatrième hypothèse, l’influence de l’asymétrie de genre est soulignée dans le 

système normatif. Le rapprochement à travers les référents a été un recours 

spécialement intéressant pour l’analyse du système androcentrique. Le système 

androcentrique comme idéologie n’est pas reconnu dans les éléments concrets. De 

plus, dans notre société, exprimer ouvertement des pensées et des attitudes sexistes 

est en dehors des modèles normatifs. A ce niveau, nous pouvons parler de l’existence 

de zones muettes (Guimelli et Deschamps, 2000) qui ont lieu grâce aux pressions de 

normes saillantes du groupe. 

Face au chômage féminin il y a une contradiction entre les deux systèmes 

normatifs. Dans l’analyse du système normatif à travers les référents, l’influence du 

discours conservateur surgit avec le discour pour l´égalité. Par ailleurs, dans les 

analyses réalisées avec les questions d´évocation, en soulignant le rôle traditionnel 

des femmes, on cite aussi la discrimination qui existe envers les femmes. De la même 

façon que l’on trouve des contradictions dans les analyses sur les préjugés raciaux, 

on peut dire que lídéologie conservatrice se trouve sous la gestion des 

contradictions. Citons Martínez et ses collaborateurs: “Si normalité et régularité sont 

des fonctions primordiales du système social, il est logique que l’acceptation de 

l’inégalité actuelle, manifesté dans la normalité des injustices, soit un des éléments 

du discours raciste, appelons le subtil, moderne, symbolique ou n’importe quel 

euphémisme politiquement correcte” (Martínez, Paterna, Rosa, Angosto, 2000). 

En conclusion, la représentation sociale du chômage s’organise en accord 

avec l’asymétrie de genre. Le chômage est structuré autour du référent masculin, et


les caractéristiques du chômage féminin se gèrent dans la périphérie. L’influence de 

l’asymétrie de genre ne s’observe pas seulement dans le contenu mais aussi dans la 

structure du chômage, dans la gestion entre le noyau central et la périphérie. Par 

ailleurs, on observe l’asymétrie de genre dans le système normatif qui régit la 

représentation sociale du chômage. L´étude de línfluence du système 

androcentrique a été facilitée par le rapprochement des référents. 

2.4. LA STABILITE VERSUS INSTABILITE DE LA 

REPRESENTATION 

Dans cette partie, nous traiterons de la stabilité de la représentation du 

chômage. D’une part, une réflexion sera faite sur l’importance des facteurs 

structuraux grâce à la comparaison entre groupes dé´tudiants de France et 

dÉspagne, puis, d’autre part, en considérant la comparaison entre les réponses 

données par les hommes et les femmes, ont traitera des mécanismes qui soutiennent 

les différences entre les genres. 

- Représentation du chômage en France et en Espagne, une 

ou deux représentations sociales? 

En considérant la comparaison entre les groupes de France et d’Espagne, on 

peut trouver des similitudes, mais aussi des différences dans la représentation sociale 

du chômage. Tout d’abord, en observant les similitudes, on peut dire que dans les 

trois groupes la représentation du chômage est organisée autour de l’emploi et de la 

dimension économique. De la même façon, le chômage féminin et masculin font 

partie de la même représentation bien que les spécificités du chômage féminin sont 

importantes. 

Plus concrètement, si on analyse les données obtenues par différentes 

techniques, dans les questions d´évocation, les trois groupes structurent le chômage 

général autour de l’emploi et des difficultés économiques que la situation comporte. 

Aussi, le chômage masculin est organisé autour de la Relation au Travail et les 

difficultés économiques, familiales et individuelles. Le chômage féminin est structuré 

lui, autour de l’emploi et des difficultés qui comporte. Dans les trois groupes la 

femme au chômage présente des éléments caractéristiques en relation avec la 

307

308 


distribution du travail selon le genre. Dans les questionnaires de caractérisation, les 

similitudes entre les trois groupes sont évidentes. Les trois groupes caractérisent le 

chômage général avec des problèmes financiers et lángoisse. Le chômage féminin se 

caractérise par les problèmes financiers et lángoisse. Le chômage masculin se 

caractérise par les problèmes financiers. Dans les questionnaires de réfutation des 

trois groupes, on a pu confirmer la centralité des problèmes financiers et de la 

recherche d’emploi au cas masculin et féminin (cependant avec quelques nuances à 

Irun). 

Malgré les similitudes entre les trois groupes, une différence fondamentale 

est apparue en référence au noyau central, dans l’élément exclusion sociale. Les deux 

groupes français ont parlé de l’exclusion sociale (dans les questions d´évocation). Ils 

ont considéré l’exclusion sociale comme élément caractéristique (aux questionnaires 

de caractérisation) et dans les questionnaires de réfutation on a corroboré sa 

centralité. Dans le cas des étudiants d’Irun par contre, la centralité de l’exclusion 

sociale n’est pas corroborée. Elle n’est pas considérée comme élément caractéristique 

non plus dans les questionnaires de caractérisation et dans les questions d´évocation 

on la mentionne à peine. Nous pouvons dire alors que pour les étudiants français 

l’exclusion sociale est un élément fondamental mais non pour les étudiants 

espagnols. 

Selon la Théorie du Noyau Central, il faut déduire que les objets qui ont un 

noyau central différent, forment une représentation distincte. L’origine de cette 

différence fondamentale peut se trouver dans le développement historique de la 

politique sociale et plus spécialement dans la protection sociale des deux pays 

(Rodríguez De las Heras, 2003). Abrahamson (1997) situe l’origine du terme 

exclusion sociale dans la discussion idéologique et politique en France dans les 

années 70. Depuis la crise économique des années 70, le terme exclusion sociale a été 

appliqué à différentes catégories sociales. Au milieu de la décennie, l’administration 

française limita les catégories sociales, mais elle développa des mesures de protection 

sociale axées sur l’intégration. Dans les années 80, le concept fut lié aux problèmes de 

chômage et à l’instabilité des rapports sociaux, au sein de la nouvelle pauvreté. Le 

terme exclusion sociale commença à se généraliser, dans l’opinion publique, au


niveau académique, dans les débats politiques, coïncidant ainsi avec la réflexion 

autour de la fraternité dansla pensée républicaine française (Silver, 1994). 

Le concept exclusion sociale a été appliqué dans les politiques de divers états 

européens. Cependant cela ne signifie pas que l’on ait réussit une élaboration 

conceptuelle exacte et stable. Il existe plusieurs interprétations du terme tout comme 

d’autres termes relatifs à ces phénomènes sociaux (marginalisation, pauvreté, 

privation). Les concepts utilisés et les points de vue adoptés diffèrent selon le pays, le 

type de prestations, les populations ou les disciplines académiques. En Espagne, le 

concept de l’exclusion sociale s’est dirigé vers des petits secteurs de la société et 

surtout a été appliqué au moment d’élaborer les projets sur les revenus minimum 

dínsertion (Arriba, 2002). En France cependant, comme nous l’avons déjà dit, 

l’exclusion sociale est liée au phénomène du chômage et concorde avec l’idée de 

fraternité de la pensée républicaine française. Il faut souligner les appuis et soutiens 

sociaux importants qu’ont reçu les programmes du RMI en 1989, ainsi que la 

législation contre les exclusions en 1998 (Paugam 1993, 2003). 

Pour expliquer cette différence trouvée dans la représentation du chômage, 

on peut parler d’effet national ou structurel. Pareillement aux conclusions de 

Paugam et Selz (2005) dans leur étude internationale autour de la représentation 

sociale de la pauvreté, la représentation est instable d’un pays à l’autre à cause de la 

politique et des perceptions culturelles, mais aussi à cause de la conjoncture 

économique et sociale. La conjoncture économique, et plus spécialement le 

développement de l’emploi, n’influe pas seulement dans le changement de niveau de 

la pauvreté dans chaque société mais elle transforme aussi la représentation du 

propre phénomène. Cependant, ces tendances périodiques ne semblent pas éliminer 

les différences qu’il y a dans les différents pays sur la perception du problème. Les 

représentations sociales de la pauvreté sont déterminées par les tendances 

économiques, en relation avec le marché de l’emploi, mais aussi par le poids des 

institutions et des structures puisque leur inertie et autorité aide à maintenir le cadre 

mental de la société. Dans ce sens, on peut dire que dans la représentation du 

chômage, les élements structuraux participent aux différences rencontrées entre les 

groupes français et espagnol en relation avec l’exclusion sociale. Il est manifeste que 

309

310 


les groupes français partagent les mêmes représentations sociales et comparées à 

celles d’Irun, on dénote au moins une différence dans un élément fondamental. Tout 

cela dépasse les prévisions de la cinquième hypothèse de la recherche, les différences 

entre les groupes français et espagnol sont plus accentuées que prévues. Par 

conséquent, selon la Théorie du Noyau Central, il faut parler de l’existence de deux 

représentations sociales, même si dans les trois groupes, dans la représentation du 

chômage, les éléments partagés et les similitudes sont évidents. Néanmoins il est 

nécessaire de confirmer ces résultats dans de futures recherches. 

Bien que ces réflexions autour de l’exclusion sociale nous mènent à l’existence 

de deux représentations, suivant l’objectif principal de la recherche, il est évident 

pour les trois groupes que l’influence de l’asymétrie de genre apparaît dans la 

représentation sociale du chômage. Ainsi, par la suite et pour conclure avec l’analyse 

de l’influence de l’asymétrie de genre, nous analyserons les réponses des hommes et 

des femmes. 

- La représentation sociale du chômage dans les réponses 

des hommes et des femmes 

Lorquón évoque la comparaison entre les réponses des hommes et des 

femmes, confirmant la sixième hypothèse, on peut dire qu’ils partagent la même 

représentation du chômage. Néanmoins, nous pouvons citer quelques exemples 

relatifs aux différences rencontrées. Tout d’abord nous commencerons par les 

différences trouvées dans le groupe d’Aix-en-Provence, puis, de même pour le 

groupe de Bayonne-Bidart et pour finir le groupe d´ Irun. 

Dans le groupe d’Aix-en-Provence, dans les questions d´évocation, les 

femmes ont cité plus souvent l’aspect actif du chômage en général et féminin, plus 

concrètement la recherche d’emploi. Elles ont également souligné le fait que le 

chômage touche plus de femmes. Par contre, les hommes insistent sur les difficultés 

économiques et sociales que subit l’homme face au chômage. Dans les questionnaires 

de caractérisation, en caractérisant le chômage masculin, les hommes soulignent les 

conséquences sociales, et les femmes les conséquences psychologiques et 

économiques. Par ailleurs pour caractériser le chômage féminin, les hommes citent 

plus fréquemment les causes individuelles. Pour finir, dans les questionnaires de


réfutation on ne trouve pas de différences significatives entre les réponses des 

hommes et des femmes. Dans le groupe d’Aix-en-Provence, les hommes mettent 

l’accent sur les aspects sociaux du chômage masculin puisqu´ ils considèrent l’emploi 

comme élément fondamental à l’intégration sociale de l’homme. Les femmes 

insistent sur la centralité de l’emploi dans l’identité de l’homme. Quant au chômage 

féminin, les hommes expriment avec clarté que la responsabilité d’être au chômage 

incombe à la femme. Au contraire, les femmes, de la même façon qu’elles soulignent 

le fait qu’il y ait plus de femmes au chômage, límportance de trouver un emploi 

ressort. À ce propos, on peut dire que les hommes expriment les pensées 

discriminatoires envers les femmes plus clairement. Les femmes par contre, en plus 

de montrer une certaine préoccupation face au chômage féminin, elles soulignent la 

centralité et l’importance qu’occupe l’emploi dans le cas de l’homme au chômage. 

Dans le groupe de Bayonne-Bidart, dans les questions d´évocation, par 

rapport aux différences entre les réponses des hommes et des femmes, les femmes 

citent plus souvent la précarité des femmes au chômage et la catégorie sociale des 

jeunes dans le cas du chômage en général. Les hommes soulignent les problèmes 

crées par le chômage. Face au chômage masculin, les femmes mettent l’accent sur la 

pénurie ou la privation et les difficultés vécues spécialement par les femmes. Dans 

les questionnaires de caractérisation, face au chômage masculin, les femmes 

expriment les tensions qui peuvent se créer dans un couple et face au chômage 

féminin, les problèmes financiers et la nécessité de trouver un emploi. Pour finir, 

dans les questionnaires de réfutation, face au chômage féminin, une seule différence 

significative a été trouvée. Les femmes considèrent les problèmes financiers comme 

centraux, mais pas les hommes. Les hommes doutent de l’importance des problèmes 

financiers car ils considèrent le chômage féminin comme un problème de second 

ordre, la femme en soi n’a pas vraiment besoin de travailler. Au contraire, femmes de 

Bayonne-Bidart, soulignent la gravité du chômage masculin et expriment à la fois les 

difficultés qu’ont les femmes au chômage et soulignent les aspects financiers et la 

nécessité d’avoir un emploi. 

Dans le groupe d’Irun, dans les questions d´évocation, les femmes accentuent 

les aspects économiques. Par ailleurs, face au chômage masculin, la nécessité de 

311

312 


trouver un emploi et la dimension familiale sont mis en évidence par les femmes, et 

dans le cas du chômage féminin, elles soulignent les difficultés spécifiques des 

femmes. Pour finir, dans les questionnaires de caractérisation et de réfutation, 

aucune différence fondamentale n’est apparue entre les réponses des hommes et des 

femmes. Dans les réponses des femmes le paradoxe est évident. D’une part elles 

soulignent l’obligation de l’homme envers la famille et de l’autre elles dénoncent la 

situation de discrimination qui existe envers les femmes. 

En résumé, les hommes expriment plus ouvertement de la discrimination 

envers les femmes, les femmes mettent en relief la contradiction. D’une part les 

femmes soutiennent le partage des rôles traditionnels et d’autre part elles soulignent 

la situation en désavantage des femmes. Cependant, en accord avec la sixième 

hypothèse, on peut dire que les femmes et les hommes partagent la même 

représentation du chômage, organisée suivant l’asymétrie de genre. Le système 

androcentrique, qui se trouve dans le noyau du chômage ne différencie pas 

seulement le chômage masculin du féminin, il justifie également et rend possible la 

relation asymétrique entre les hommes et les femmes. Le chômage féminin structuré 

autour du noyau masculin est organisé et sádapte différemment. Cette différence 

entre la femme et l’homme au chômage a été constatée par les hommes et les femmes 

de ces trois groupes. Pour les femmes, on peut dire qu’il y a intégration des relations 

de domination. Selon Lorenzi-Cioldi et Doise (1994), les dominés intériorisent les 

raisons qui justifient leur situation, en integrant le point de vue dirigé par les 

dominateurs. Ainsi, la représentation sociale du chômage assure la permanence de la 

domination masculine, en maintenant les stéréotypes des hommes et des femmes et 

en participant à la justification du système (Jost et Banaji, 1994). En sachant que dans 

cette recherche nous travaillons avec les réponses données par les étudiants qui 

réalisent des études professionnelles, tout cela mène à d’importantes implications à 

l’orientation professionnelle. Dans le cas des femmes concrètement, on sínterroge 

sur les conséquences que ces pensées peuvent avoir dans lávenir immédiat par 

rapport aux opportunités ainsi quáux choix lors de línsertion dans le marché du 

travail.


3. SUGGESTIONS POUR LÁVENIR 

Pour conclure, nous rappellerons les contextes d’application et les lignes de 

recherches que l’on peut mener avec la théorie des représentations sociales face à 

l’analyse de l’asymétrie de genre et plus spécialement face à la discrimination dont 

souffrent les femmes. Ces propositions visent fondamentalement à dépasser les 

limites de cette recherche et à faire de nouvelles propositions. D’une part, nous 

analyserons les relations du genre avec d’autres variables socio structurelles, autour 

de la stabilité et instabilité du chômage. Afin d’approfondir línfluence de l’asymétrie 

de genre, dáutre part, une approche vers les objets en relation étroite avec le 

chômage peut sávérer intéressante, et plus particulièrement, la représentation 

sociale que les jeunes ont de l’emploi. Finalement, plusieurs possibilités pour 

approfondir sur le contenu et la structure de la représentation du chômage seront 

proposées et des propositions pour approcher les processus de transformation seront 

avancées. 

Pour nous plonger dans la discussion de la stabilité comme de l’instabilité 

des représentations sociales, il serait nécessaire de suivre les recherches dans dáutres 

contextes et populations. Il peut être intéressant dínterroger des hommes et des 

femmes vivant cette situation de chômage personnellement. Dans son étude sur la 

représentation sociale que les jeunes ont du chômage et de lémploi, Milland (2001) a 

trouvé d’importantes différences entre les personnes qui n’ont pas connu le chômage 

et celles qui ont été au chômage pendant au moins six mois. Les jeunes qui n’ont pas 

connu le chômage en ont une représentation très simple, peu structurée. Les 

pratiques signifiantes aideraient à structurer la représentation. Dans le cas des 

personnes qui sont au chômage, à cause du haut niveau d’implication avec l’objet, il 

faut s’attendre à ce que l’influence des positionnements sociaux de genre soit 

soulignée face au chômage féminin et masculin. Néanmoins, dans la mesure où le 

genre n’exprime pas seulement une condition sexuelle, mais la situation dans une 

relation sociale asymétrique, il faut s’attendre à trouver des différences dues au statut 

entre les personnes de même sexe. Ainsi, analyser les relations que le genre entraine 

avec d’autres variantes socio-économiques peut aider à comprendre la dynamique 

qui s´établie entre les positionnements sociaux et les représentations sociales. Par 

313

314 


exemple, comparer la représentation du chômage que les femmes et les hommes ont 

suivant le poste quíls occupent, “bon” (bien rémunéré par exemple) ou “mauvais” 

(mal rémunéré par exemple). Par exemple, Durand-Delvigne (1997) dans son travail 

autour de la position hiérarchique et de la représentation de genre, elle conclue que 

l’identité de genre et les genres désignés sont plus soumis aux positionnements 

sociaux qu’au sexe. Aussi, dans l’étude d´ Echebarria et Fernandez (2002) on peut 

apprécier la prédominance du statut social. Dans cette étude, les sujets désignaient 

des attributs plus décisifs (instrumentaux) de la personne qui jouissait d’un poste de 

haut niveau, soit un homme ou une femme et dans un poste à connotation féminine 

ou masculine. Etudier la représentation sociale du chômage que différentes 

populations ont et élaborent permettrai d’approfondir les fonctions remplies par les 

adéquations des représentations sociales. 

Par ailleurs, pour approfondir sur l’influence de l’asymétrie de genre, il est 

absolument nécessaire déxaminer les objets qui maintiennent une étroite relation 

avec le chômage. Dans la mesure où le chômage se définie autour du manque 

d’emploi, étudier la représentation sociale que les jeunes ont de l’emploi, peut 

apporter des informations complémentaires. D’une part, autour de la centralité que 

l’emploi joue dans la vie sociale et dans l’identité des jeunes et, d’autre part, pour 

comprendre le rôle de l’emploi dans les processus de différenciation sexuelle. Quant 

à la centralité de l’emploi, dans l’étude de Verquerre, Masclet et Durand (1999), au 

moment d’analyser la centralité de l’emploi, pour les étudiants de terminale en 

France, on apprécie avec clarté l’importance de l’emploi pour ces jeunes. Cependant, 

pour ces jeunes, l’emploi est un recours et non pas un objectif en soi. 

En outre, en considérant la répartition de l’emploi selon les genres, en plus de 

réaliser une approche à l’emploi rémunéré -poste de travail- et à l’emploi non 

rémunéré -spécialement le travail de la maison-, il est nécessaire de prendre en 

compte la relation entre ces deux espaces. De fait, dans la division de genre qui se 

crée dans l’orientation de l’emploi, les modèles sociaux de féminité et de masculinité 

se retrouvent (Poal, 1993; Vouillot et col. 2004). Et ces modèles fonctionnent sous la 

forme de prescriptions valorisées et légitimées socialement. Aussi, il faut considérer 

que l’interdépendance entre l’activité productive et les activités de reproduction se


trouvant à la base du système socio-économique ne sont pas égales car lorsquúne est 

socialement valorisée l’autre est dévalorisée (Torns 1995). 

Par rapport au contenu du chômage, on peut faire quelques propositions 

pour avancer dans l’identification des éléments composant le noyau central. Suivant 

les données obtenues dans notre recherche, lángoisse est une des principales 

caractéristiques du chômage. Cependant, puisque nous n’avons pas utilisé de 

questionnaire de réfutation pour cet élément, la centralité de celui-ci n’a pas été 

confirmée. En plus de lángoisse, approfondir l’étude autour de deux autres éléments 

peut faire avancer l´étude sur l’asymétrie de genre. D’une part, si nous prenons 

l’item “se remettre en cause” nous pouvons nous rapprocher de la place qu’occupe 

l’emploi dans l’identité du chômeur (homme et femme), et, d’autre part, l’analyse 

autour de l’item “accepter n’importe quel emploi” nous place dans les conditions 

requises pour être au chômage.En dáutres termes, au niveau institutionnel comme au 

niveau social, cela peut être l’occasion d’approfondir sur les obligations des 

chômeurs pour lesquels la recherche d’emploi est devenue une condition plus que 

nécessaire. Lápproche de genre, en plus d’approfondir les contenus de la 

représentation sociale du chômage, nous offre la possibilité de connaitre la structure 

du chômage et d’analyser plus spécielement l’organisation et les relations entre le 

système central et le système périphérique. Dans le fonctionnement des 

représentations sociales, cette relation (système central et périphérique) est 

fondamentale puisqu´ on peut y trouver des indices de transformation. En ce sens, 

dans les recherches futures il serait intéressant utiliser lóutil méthodologique appelé 

“Schèmes Cognitifs de Base” développé par Guimelli et Rouquette (1993). 

Par ailleurs, plusieurs recours méthodologiques ont été développés pour faire 

face aux difficultés dáppréhension de la totalité de la représentation sociale des 

objets problématiques (Abric, 2003). Dans notre étude, étudiant la représentation du 

chômage et approchant le système normatif du chômage féminin et du chômage 

masculin, nous avons utilisé la technique de substitution. Dans les résultats obtenus, 

face au chômage féminin deux discours se croisent, celui d’égalité et celui de 

répartition des rôles. En général, il semble que dans notre société la valeur d’égalité 

et les normes contre la discrimination sont plus acceptés et socialement plus 

315

316 


désirables (Falomir-Pichastor, Muñoz-Rojas, Invernizzi et Mugny, 2004; Glick et 

Fiske, 2006). Face au chômage et plus spécialement dans le cas de la femme, pour 

faire ressortir les éléments de la “zone muette” (Guimelli et Deschamps, 2000) il peut 

être utile appliquer la technique de “décontextualisation normative” (Abric, 2003). 

Cette technique cherche à faire baisser la pression normative. Il apparait que les 

sujets expriment d’une façon plus libre leurs pensées en les situant dans un contexte 

éloigné de leur groupe de référence. Par exemple, dans son étude réalisée avec des 

étudiants de la faculté de lettres d’Aix-en-Provence autour des représentations 

sociales sur les magrébins, Abric (2003) place les étudiants dans deux contextes 

différents. Dans le contexte “normal”, le chercheur se présente comme membre du 

même groupe d’étudiants de la faculté de lettres et dans la situation 

“décontextualisation normative ”, le chercheur se présente comme étudiant de la fac 

de droit. Suivant les résultats obtenus, dans la situation hors contexte normatif, les 

étudiants révèlent des associations plus négatives. Avant de mener cette recherche, 

les chercheurs avaient déjà observé que les étudiants de lettres se considèrent 

généralement comme plus tolérants que les étudiants de droit, ayant des normes plus 

rigides face au racisme. Selon cette technique les idées contre normatives s’expriment 

plus facilement face à la personne qui n’est pas proche et qui ne partage pas le même 

système de référence que le sujet. 

À un autre niveau, pour continuer avec l’analyse de la structure du chômage, 

dans les résultats obtenus de notre recherche, il ressort que pour les groupes français 

l’exclusion sociale est un élément fondamental de la représentation sociale du 

chômage, mais non pour les groupes espagnols. En plus de corroborer ces données 

dans des futures recherches, les implications théoriques et pratiques que suppose 

l’existence de deux noyaux nécessitent un approfondissement sur les rapports entre 

structures sociales et représentations. De fait, à la base des différences trouvées 

autour de la représentation sociale de la pauvreté dans une comparaison 

internationale, selon Paugam et Selz (2005) en plus des tendances économiques, les 

institutions et les structures des pays jouent. À ce niveau, une réflexion intéressante 

suppose le questionnement sur les rapports entre le citoyen penseur, le citoyen pensé 

et le citoyen acteur (Flament et Rouquette, 2003e).


Pour terminer, si nous nous penchons sur l’oppression dont souffrent les 

femmes, les processus de transformation nous intéressent tout particulièrement. 

Dans cette étude, l’influence de l’asymétrie de genre est soulignée. La relation de 

domination des hommes face aux femmes étant le principe organisateur de 

l’asymétrie de genre (Daune-Richard et Hurtig, 1995), il fonctionne comme système 

idéologique et se reproduit inlassablement dans les différents types de 

représentations sociales. Ainsi, plusieurs générations seront nécessaires à un 

changement ainsi qu’un travail profond sur lénvironnement, autour des relations 

sociales et diverses pratiques (Flament et Rouquette, 2003b). Pour l´étude du 

changement, en plus d’analyser les processus de conformité, il serait intéressant de se 

rapprocher des processus de dissidence ou de résistance, par exemple aux groupes 

féministes qui défendent les droits des femmes. 

317

RESUME

VII. RESUME 

À continuation nous présenterons un bref résumé de la thèse intitulée 

“Chômage féminin et masculin: asymétrie de genre dans la représentation sociale du 

chômage”. 

I. INTRODUCTION 

Afin d’aborder l’objet de cette recherche, le rôle que le travail a joué tout au 

long de l’histoire est présenté en premier. Le travail a joué des fonctions et des 

valeurs différentes. Dans les sociétés primitives, le travail avait une fonction de 

survivance. Dans les sociétés anciennes, les professions manuelles étaient peu 

prestigieuses. Le travail était une activité effectuée par les esclaves. Historiquement, 

le travail a été discrédité et il s’est basé sur la division entre le travail manuel et le 

travail intellectuel. Dans notre ère moderne, par contre, le travail en tant que 

profession est devenu une activité élogieuse. Par ailleurs, dans l’ère de 

l’industrialisation, les réponses et les conflits sociaux qui ont surgi dans les sociétés 

occidentales face aux contradictions entre le capital et le travail, ont influé en grande 

partie dans sa constitution politique, économique et sociale. Durant les XIXème et 

XXème siècles, le travail s’est transformé en un axe du prolétariat, dans l’élément qui 

les unissait et qui les différenciait. Avec l’apparition de l’Etat Providence, lémploi 

deviendra la base fondamentale de la société et au même temps, il sera le garant des 

droits sociaux. Avec le déclin de lÉtat Providence, la nature instrumentale du travail 

s’est renforcée. Après avoir été une valeur de base à l’identité de l’individu, il est 

devenu la forme fondamentale pour fuir le statut de chômeur. 

Les avancés scientifiques et les révolutions techniques ont totalement 

changées les habitudes de travail et ont crées de nouveaux besoins. Entre autres, 

l’évolution des objectifs et désirs collectifs et individuels, l’entrée massive des 

femmes dans le monde du travail, tout comme l’importance du temps libre et les 

vacances ont notablement influées dans le changement des attitudes envers le travail. 

Cependant, les analyses réalisées autour du développement des valeurs du travail ne

322 


concluent pas à des résultats similaires. Certains auteurs pensent que l’identité 

sociale et l’identité professionnelle vont de paire (Demazière, 1996); par contre, 

d’autres positionnent le travail à une place secondaire, tout en signalant que la 

valorisation du travail s’est réduite (Medá, 1995). 

De toute façon, durant les dernières décennies, tant dans la conscience 

collective que dans la discussion politique, l’opinion publique et chez les chercheurs 

occidentaux, on retrouve l’idée que l’emploi intègre et le chômage exclu. L’activité 

professionnelle rémunérée normalise l’individu, aide à son développement et lui 

donne certaine légitimité au sein de la société, alors que le chômage altère, limite et 

marginalise (Blanch, 1990). 

En relation avec la discussion sur l’emploi et le chômage, il est nécessaire, 

d’après Maruani (2002), d’introduire un troisième terme, l’inactivité, car “… la 

question du chômage féminin porte en germe celle de l’inactivité contrainte” 

(Maruani, 2002, p.9). L’homme au chômage, désabusé, continue à être un chômeur 

qui au cours des années deviendra un retraité. Dans le cas des hommes, l’inactivité 

est comparée à la retraite. Cependant, dans le cas des femmes, le pas entre le 

chômage et l’inactivité est plus facile. Dans nos sociétés, un homme et une femme 

n’ont pas les mêmes possibilités de trouver du travail. D’après Freyssinet (1998), la 

difficulté de mesurer le chômage de l’ensemble des citoyens est due à un ensemble 

important de personnes qui oscille entre l’emploi, l’inactivité et le chômage. Maruani 

(2002) argumente que ces ensembles sont de plus en plus féminisés et donc plus 

acceptés socialement. Dans le même sens, pour expliquer la surreprésentation des 

femmes dans le chômage, Torns (1995) pose la question de la tolérance sociale. Cette 

tolérance sociale se trouve partout, depuis les représentations sociales jusqu’aux 

politiques d’intégration des femmes dans le monde du travail. Cette auteur, afin 

d’analyser les caractéristiques du travail féminin, signale quíl faut prendre en 

compte l’interdépendance entre les activités productives et les activités de 

reproduction. L’auteur souligne aussi que l’interdépendance n’est pas égalité, car 

alors que le travail productif est socialement et économiquement valorisé, le travail 

de reproduction est infra valorisé. Au moment d’expliquer les chiffres importants du 

chômage, surtout chez les femmes jeunes, l’auteur indique que la société perçoit les

RESUME 

femmes jeunes comme de futures mères et épouses et non pas comme des 

chômeuses. Dans le même sens, face au chômage des hommes jeunes, on souligne la 

gravité qu’il comporte puisque ces jeunes hommes sont perçus comme de futurs 

chefs de famille. 

En regard de lámpleur du problème pour les jeunes, nous pouvons expliquer 

les points suivants. Selon une étude récente d’Eurostat (2007), durant le mois d’août 

2007 le taux de chômage dans l’Eurozone (EZ 13)2 était de 6,9%, 5,8% chez les 

hommes et 8,2% chez les femmes. Chez les jeunes de moins de 25 ans, le taux de 

chômage était de 14,9%. Les taux de chômage en France et en Espagne sont 

supérieurs à la moyenne de l’Eurozone: 8,6% en France et 8% en Espagne. Par 

rapport aux taux de chômage chez les hommes et chez les femmes, dans les deux 

pays les chiffres chez la femme sont supérieurs et en Espagne la différence est encore 

plus grande. En France le chômage masculin est de 8% et le chômage féminin 9,3%. 

En Espagne, le chômage masculin est de 6,3% et le chômage féminin 10,5%. Chez les 

jeunes, les chiffres atteignent 21,6% en France et 18,5% en Espagne. 

Face à ces informations, on observe que les femmes sont spécialement 

touchées par le chômage. Aussi, on souligne que, chez les jeunes, les chiffres sont 

plus importants. L’emploi est un moyen d’insertion dans la société productive 

notamment chez les jeunes. Avec l’insertion dans le monde du travail, l’identité des 

jeunes prend force. Dans la société actuelle, l’organisation du temps et de l’espace se 

réalise à travers le travail. Le travail est un moyen de mettre en pratique les 

connaissances reçues, rend possible le développement d’une occupation concrète, 

donne la possibilité de prendre son indépendance du noyau familiale et de créer des 

attentes dans lávenir (Aguilló, 1998; Jahoda, 1979; Peiró, 1993). En résumé, cette 

phase met fin à l’adolescence et est le commencement du monde des adultes 

(Tiggermann et Winefield, 1984; Warr, 1987). Le travail est une valeur centrale dans 

2 L’Eurozone (EZ 12) comprenait jusqu’au 31 décembre 2006, 12 états membres: La 

Belgique, l’Irlande, l’Italie, le Luxembourg, la Hollande, l’Autriche, le Portugal et la 

Finlande. À partir du premier janvier 2007, l’Eurozone incorpore la Slovénie. 

323

324 


nos sociétés (Serrano, Moreno et Crespo, 2001), et se trouver sans emploi est une 

situation pénible qui suscite des représentations sociales, attitudes et comportements 

(Fraser, 1980). 

Face au chômage massif, on parle de nouveaux challenges dans le champ de 

l’orientation professionnelle (Ovejero, 2001) et tout cela pose une sérieuse réflexion 

en relation aux différences de genre (Duru-Bellat, 2003). Dans ce sens, l’étude de la 

représentation sociale des jeunes face au chômage semble spécialement pertinente. 

En relation avec l’asymétrie de genre, dans la théorie du champ social 

développée par Bourdieu (1977, 1998), l’espace social est défini organisé par positions 

sociales déterminées en fonction de trois dimensions: le capital économique, le 

capital culturel et le genre. Les individus sont insérés dans des positionnements 

asymétriques différents où les luttes, les challenges et les relations de pouvoir 

structurant la société sont reflétés. L’asymétrie de genre est le résultat de relations de 

domination. Cette relation androcentrique oriente des systèmes de représentations 

déterminés, qui participent au maintien de la domination masculine, et pour les 

femmes, il implique l’internalisation de systèmes de pensées et attitudes 

correspondant et intervenant dans les groupes dominés (Tafani et Bellon, 2001). 

Le principe d’homologie structurale (Bourdieu, 1977; Lorenzi-Cioldi, 1988) 

sert de lien entre les structures sociales et les structures cognitives. Ces dernières sont 

le résultat des positions que les individus occupent dans la structure sociale. 

Autrement dit, les représentations se trouvent partiellement déterminées par la 

position de dominé ou de dominateur des individus qui les élaborent. Selon les 

représentations intergroupes, elles se constituent à travers les jugements que certains 

groupes émettent sur d’autres groupes et les jugements se trouvent déterminés par la 

nature de la relation existante entre ces groupes. Par conséquent, on peut dire que les 

représentations intergroupes contribuent à perpétuer la situation de domination 

sociale (Vinet et Moliner, 2006). 

Le principe organisateur de l’asymétrie de genre se base sur la relation de 

domination que les hommes ont sur les femmes (Daune-Richard et Hurtig, 1995). 

L’approche sociocognitive réalisée par Hurtig et Pichevin (1985) en relation avec la 

construction sociale du genre, a comme axe central le système androcentrique. Ces

RESUME 

auteurs soulignent la relation de pouvoir existant entre les deux catégories de genre, 

tant à un niveau cognitif qu’à un niveau social, ainsi que l’influence que cette relation 

de pouvoir exerce sur l’organisation sociale. Plusieurs chercheurs ont signalé que 

dans le système androcentrique, les hommes jouent le rôle de référent. Selon Daune- 

Richard et Hurtig (1995), les asymétries résultant de l’assimilation forment le noyau 

dur du système de genre. Selon leurs propres termes: “Dans la représentation des 

sexes, le sexe féminin se définit en fonction du sexe masculin, mais non le sexe 

masculin en fonction du sexe féminin. Le sexe masculin est le référent unique. Il joue 

le rôle de noyau central de la représentation” (Hurtig et Pichevin, 1985, p.217). 

Pichevin conclut qu’à la base des relations entre les deux genres, le genre masculin 

constitue le point de référence cognitif dans l’assimilation androcentrique: “Il sert de 

modèle, de prototype du genre humain. Et en ce sens, il fonctionnerait plus comme 

une catégorie universelle que comme une catégorie capturant la spécificité de sexe” 

(Pichevin, 1995, p.460). Par ailleurs, selon la proposition de Amâncio (1997) de 

concept d’ ”asymétrie symbolique”, le sexe masculin a une valeur générique, et 

comme résultat, il joue face au sexe féminin le rôle de référent, soulignant ainsi la 

spécificité du sexe féminin: “En fait, le stéréotype masculin ne définit pas seulement 

les individus de sexe masculin mais ses significations s’assimilent également à ceux 

de l’individu en général, alors que le stéréotype féminin définit uniquement les 

individus de ce sexe.” (Amâncio, 1997, p.80) 

II. APPROCHE THEORIQUE 

Depuis qu’en 1961, dans son ouvrage “La psychanalyse, son image et son 

public”, Moscovici a proposé les bases de la théorie des représentations sociales, cette 

théorie a connu un grand développement. Ainsi différentes approches ont été mises 

en place pour sa recherche (voir Branchs, 2000; Elejabarrieta, 1991; Roussiau et 

Bonardi, 2001). On peut dire que la proposition de Moscovici a connu trois versions 

principales: la version de Jodelet, la version développée par Doise et la perspective 

de l’école d’Aix. En partant du développement théorique initial de Moscovici, 

Jodelet, se base sur l’activité des groupes pour étudier l’apparition des significations 

et donner du sens aux évènements et aux objets sociaux. Doise síntéresse à 

l’élaboration et la propagation des représentations sociales et il se base sur les 

325

326 


processus de comparaison et de différenciation des relations entre les groupes. 

Finalement, l’approche structurelle développée par l’école d’Aix, analyse les 

processus cognitifs des représentations sociales et approfondit la relation entre les 

représentations sociales et les comportements. Cette dernière approche sera, dans 

notre cas, celle utilisée pour l’étude de la représentation sociale du chômage. Plus 

concrètement, nous utiliserons la Théorie du Noyau Central (TNC) proposée par 

Abric. 

L’origine de la TNC se trouve dans les ouvrages d’Abric (1976, 1987), en 

grande mesure, basée sur le développement du noyau figuratif (Abric, 1994) proposé 

par Moscovici (1961/1976). Ces deux éléments, le noyau figuratif et le noyau central, 

bien qu’étant des produits du processus d’objectivation, chacun entre en contact avec 

des éléments différents de ce processus. Le noyau figuratif fait référence à l’aspect 

iconique du contenu objectivé, alors que le noyau central fait référence à la structure 

que forment les contenus de la représentation sociale (Wagner et Elejabarrieta, 1994). 

Aussi, on les différencie suivant le niveau d’abstraction (Milland, 2001). A savoir, on 

peut penser que le noyau central dépasse le cadre de l’objet de la représentation 

sociale, et a son origine dans des valeurs qui se trouvent au-delà de l’objet (Abric, 

1994a). Le noyau central de la représentation est formé par l’ensemble des éléments 

qui donnent cohérence et signification à la représentation. Selon les propres mots 

d’Abric, la représentation sociale est un ensemble d’éléments structurés et organisés. 

Dans cette structure, les éléments ne sont pas équivalents, mais ils suivent une 

hiérarchie. Dans une représentation sociale, on peut distinguer deux types de 

composants, les éléments du noyau central et ceux de la périphérie. 

En suivant la TNC, toute représentation s’organise autour d’un noyau 

central. Selon Abric: “Si les représentations sociales ont un noyau central, c’est parce 

qu’elles sont une manifestation de la pensée sociale et que, dans toute pensée sociale, 

un certain nombre de croyances, collectivement engendrées et historiquement 

déterminées, ne peuvent être remises en question, car elles sont les fondements des 

modes de vie et qu’elles garantissent l’identité et la pérennité d’un groupe social” 

(Abric, 2001, p.83). Dans ce sens, le noyau central constitue la base commune et 

consensuelle de la représentation sociale. Questionner le noyau central peut mener à

RESUME 

une crise, non seulement à un niveau cognitif, mais également au niveau des valeurs. 

La base du noyau central est constituée de valeurs en relation avec les objets de 

représentation, et le fait de partager avec d’autres une représentation sociale suppose 

que les valeurs centrales en relation avec le dît objet se partagent également (Abric, 

2001). Le noyau central est l’élément fondamental de la représentation, c’est son 

composant le plus stable et celui qui délimite son organisation et signification. En ce 

sens, le noyau central remplit trois fonctions essentielles (Abric, 2001): la fonction 

génératrice donne de la signification à la représentation et délimite sa valeur; la 

fonction organisatrice détermine la nature de la relation entre les éléments qui 

constituent la représentation; et la fonction stabilisante, elle assure la continuité de la 

représentation, en maintenant sa stabilité face au changement. 

Les éléments périphériques s’organisent autour du noyau central et en 

relation avec lui. Ils se caractérisent par une plus grande flexibilité et sont plus 

sensibles au contexte. Les éléments périphériques facilitent l’adaptation des groupes 

et des individus au contexte, en rendant possible l’internalisation des expériences de 

la part des individus (Wagner et Elejabarrieta, 1994). Les éléments périphériques 

remplissent trois fonctions essentielles: la fonction de concrétion revêt la 

représentation de termes concrets facilement compréhensibles. Ils incorporent les 

caractéristiques de la situation dans laquelle la représentation est actualisée et 

expriment le présent et la vie des individus; la fonction régulatrice, ils ont pour rôle 

d’adapter la représentation sociale aux évolutions du contexte. Ils constituent la 

dimension la plus dynamique et évolutive de la représentation; et la fonction 

défensive, le noyau central montre une grande résistance au changement, sa 

transformation supposerait un changement de toute la représentation, ainsi, les 

éléments périphériques fonctionnent de façon protectrice et de façon défensive. C’est 

donc dans le système périphérique qu’apparaissent et s’internalisent les 

contradictions. 

De toute façon, il faut souligner que ces deux composants, les éléments 

centraux et les éléments périphériques, fonctionnent comme une entité unique, tant 

dans l’organisation que dans le fonctionnement de la représentation. (Abric, 1993, 

1994a, 1994b). Chaque élément joue un rôle spécifique et complémentaire à la fois. Le 

327

328 


système central dépend de conditions historiques, sociales et idéologiques. Il est 

fortement uni aux valeurs et normes et détermine les principes fondamentaux autour 

desquels la représentation se constitue. C’est la base commune qui définit 

l’homogénéité d’un groupe et a comme rôle principal le maintien de la 

représentation et sa cohérence. Dans le système périphérique, par contre, les 

individus et les contextes concrets influent. Ce système facilite l’adaptation en 

fonction de l’expérience vécue, mais aussi l’intégration de l’expérience quotidienne. 

Selon Abric (1994b) grâce à ces deux systèmes on peut comprendre les deux 

caractéristiques suivantes des représentations: 

Les représentations sociales sont stables et changeantes. Grâce au système 

central, les représentations sociales se maintiennent stables au fil du temps, mais 

aussi, les adaptations de la représentation suivant les situations se font grâce au 

système périphérique. 

Les représentations sociales sont partagées et spécifiques. Dans le système 

central, on trouve la base commune, partagée collectivement. L’homogénéité d’un 

groupe social s’obtient et est définie par le système central (Abric, 1994a; 1994b; 

Flament, 1994a). Par ailleurs, grâce au système périphérique, les modulations 

individuelles de la représentation sont possibles, canalisant ainsi, l’internalisation des 

différences individuelles qui appartiennent à l’histoire du sujet, à ses expériences et à 

son vécu personnel. 

En relation avec les dynamiques des représentations sociales, et plus 

concrètement en ce qui concerne les processus de changement, nous aborderons le 

rôle des pratiques sociales ainsi que le rôle du système normatif. 

La plupart des auteurs sont d’accord pour affirmer que les représentations et 

les pratiques s’influencent mutuellement (Abric, 1994c). On peut comprendre 

l’interaction de la façon suivante: les pratiques constituent une charge informative 

pour la représentation et les représentations à leur tour influent sur l’entourage. 

Flament (1994a) propose un modèle général du changement basé sur la 

nature de la situation: un changement permanent du contexte comporte un 

changement dans les pratiques. Ces pratiques sociales comportent à moyen ou à long

RESUME 

terme, un changement dans les représentations correspondantes. Dans ce modèle, la 

perception que l’on a de la nouvelle situation joue un rôle fondamental, car le 

changement se fait uniquement quand la nouvelle situation est perçue comme 

irréversible. Dans ce cas, on peut distinguer trois types de transformations (Abric, 

1994c): la transformation progressive, lorsque les nouvelles pratiques n’entrent pas 

en contradiction avec la représentation; la transformation résistante, quand les 

nouvelles pratiques sont en contradiction avec les représentations et que les 

mécanismes de défense entrent en jeu; et la transformation brutale, lorsque les 

nouvelles pratiques entrent en contradiction avec la représentation et qu’il n’existe 

pas de possibilité de maintien de la représentation ou de mise en marche des 

mécanismes de défense. 

Par rapport aux processus normatifs on propose d’analyser le système 

normatif guidant les représentations sociales à travers des groupes de référence. 

Cette analyse prétend approfondir les bases idéologiques qui guident les pensées des 

individus. 

Afin d’analyser la représentation que les jeunes ont du chômage et pour 

étudier l’influence de l’asymétrie de genre, on prend en compte deux principes 

normatifs régulateurs, celui d’égalité et celui du conservatisme (Patrick et Heaven, 

1990). L’ l’approche de l’influence du principe d’égalité se réalise en utilisant comme 

référent un Syndicaliste et une Féministe et en relation à l’étude de l’influence du 

principe conservateur on utilise comme référent un Patron. Depuis la perspective de 

Doise (1986), les représentations sociales se définissent comme des principes 

régulateurs de prise de position. Ces prises de position se trouvent liées à de 

nombreuses relations symboliques et sociales. Dans sa recherche, il trouve que la 

nature des régulations sociales est en relation avec les systèmes cognitifs utilisés par 

les sujets (Doise, 1990). La recherche menée dans ce domaine a montré que les effets 

de l’asymétrie de genre sont en rapport avec les dynamiques sociales dans lesquelles 

les sujets sont insérés. 

329

330 


Objectifs et hypothèses de la recherche: 

L’objectif principal de cette recherche était d’analyser le rôle joué par le 

système de genre dans la représentation qu’ont les jeunes du chômage. 

Plus concrètement, les hypothèses proposées sont les suivantes: 

Par rapport à la relation entre le système central et périphérique, 

Dans la représentation sociale du chômage, le référent est l’homme. Puisque 

la perspective masculine détermine et organise le noyau central, ce noyau 

sera le même pour le chômage masculin et féminin. 

La spécificité du chômage féminin se négociera dans la périphérie. Le 

chômage féminin, organisé autour du noyau central masculin, sera composé 

déxpressions justificatives et rationnelles qui le différenciera du chômage 

masculin. 

Par rapport à l’analyse du système normatif, 

Dans la représentation sociale du chômage, deux contextes normatifs 

prennent place, le conservateur et le progressiste. 

Pour le chômage masculin et féminin, l’influence des deux contextes 

normatifs sera différente. À cause de l’asymétrie de genre, dans le chômage 

féminin le discours conservateur aura un poids plus important que dans le 

chômage masculin. 

Au regard de la comparaison intergroupe, 

Bien que l’on trouve des similitudes entre la représentation du chômage des 

jeunes d’Aix-en-Provence, de Bayonne-Bidart et d’Irun, les similitudes entre 

les deux groupes français seront plus importantes en comparaison du 

groupe d’Irun. 

Par rapport à la comparaison entre les hommes et les femmes, 

Les hommes et les femmes partagent presque la même représentation du 

chômage. Ainsi, en reproduisant l’asymétrie de genre, on différenciera le

RESUME 

chômage masculin et le féminin, considérant le chômage féminin comme un 

cas spécial. 

III. APPROCHE METHODOLOGIQUE 

Sujets et procédure 

La recherche a été réalisée avec trois échantillons: deux échantillons de l´état 

français (Aix-en-Provence et Bayonne-Bidart) et un échantillon de l´état espagnol 

(Irun). Les données d’Aix-en-Provence furent recueillies à l’Institut Universitaire de 

Technologie (IUT) auprès de 124 étudiants (56 femmes et 68 hommes, entre 18 et 25 

ans et une moyenne d´ âge de 20,4 ans). Les données d’Irun ont été recueillies dans 

trois centres d’enseignement professionnel (La Salle, Bidasoa et Plaiaundi) auprès de 

274 étudiants (125 femmes et 148 hommes, -1 sans identifier-, l’âge oscille entre 17 et 

29 ans et une moyenne d´ âge de 20,7 ans). Les données de Bayonne-Bidart ont été 

recueillies dans trois centres (Écoles Supérieure des Technologies Industrielles- 

ESTIA de Bidart, l’Institut Universitaire de Technologie- IUT de Bayonne et l’École 

de Gestion et de Commerce- EGC de Bayonne) auprès de 252 étudiants (111 femmes 

et 141 hommes, âgés d’entre 18 et 25 ans et une moyenne d´ âge de 20,8 ans). 

Au cours des passations des questionnaires, on indiquait premièrement quíl 

ságissait dúne étude sur le chômage et on demandait la collaboration volontaire des 

étudiants et leur garantissant l’anonymat des réponses, uniquement en dernière 

page, certaines informations sociodémographiques étaient demandées (voir 

questionnaire de la version en français à l’annexe 4). 

Deux types de questionnaires ont été utilisés, un de type intrasujets et un 

autre de type intersujets. Le questionnaire intrasujet (questionnaire 1) fût utilisé en 

Aix-en-Provence et le questionnaire intersujet (questionnaire 2) à Irun et à Bayonne- 

Bidart. 

Les étudiants du questionnaire 1 ont répondu aux trois stimuli introducteurs: 

chômage général, chômage masculin et chômage féminin (en contrôlant l’ordre de 

présentation de ces deux derniers stimuli) et pour le deuxième questionnaire, la 

331

332 


moitié des étudiants répondait au chômage général et masculin et l’autre moitié au 

chômage général et féminin (la distribution se fit au hasard). 

Les techniques mises en place 

Selon la TNC, pour cerner une représentation sociale, il est nécessaire étudier 

sa signification et son contenu, tout comme la structure de cette signification. Il sera 

nécessaire donc de connaître le contenu de la représentation, d’analyser les relations 

entre ses éléments et de déterminer les éléments du noyau central (Abric, 1994d) 

Dans cette recherche, l’approche de la représentation sociale du chômage 

s’est faite à l’aide d’un questionnaire élaboré à l’aide d’entretiens réalisés auparavant 

(Larrañaga, 2001). Cette recherche antérieure était basée sur des entretiens semi- 

directifs. Lóbjectif principal était de recueillir des informations sur la représentation 

sociale que les jeunes ont du chômage, mais également de détecter les similitudes et 

les différences entre le chômage masculin et féminin. Les entretiens ont eu lieu avec 

32 étudiants, 16 (8 hommes et 8 femmes) d’Aix-en-Provence et 16 (8 hommes et 8 

femmes) de Donostia-San Sebastián. Le questionnaire final consistait en 4 techniques 

différentes. Tout d’abord, afin d’analyser le contenu de la représentation sociale, on a 

utilisé la technique d’association libre (évocation, Vergès, 1992). Cette technique, en 

plus de recueillir des mots et des expressions produites par les sujets, aide à 

connaître la structure de la représentation, à identifier les éléments appartenant au 

noyau central, et grâce à la catégorisation des mots produits, à analyser les relations 

entre les diverses dimensions composant la représentation (Vergès, 1992; Bonnec, 

Roussiau et Vergès, 2002). Afin d’analyser la hiérarchie des divers éléments, on a 

utilisé la technique de caractérisation (Abric, 1994; Vergès, 2001). Pour l’analyse du 

système normatif, on a ajouté à la technique de caractérisation, la technique de 

substitution (Guimelli et Deschamps, 2000). La technique de substitution propose 

aux sujets de répondre en se mettant à la place de quelquún dáutre. Finalement, 

pour l’analyse et le contrôle du noyau central, on a utilisé la technique de 

“Réfutation” (connue comme “Mise En Cause”), à travers des scénarios ambigus 

(Moliner, 1988,1994).

RESUME 

Évocation: Technique d’association libre 

L’intérêt de la stratégie d’association dans l’analyse des représentations 

sociales a été montré dans de nombreuses études (voir, Abric, 1994; De Rosa, 1995; Di 

Giacomo, 1981; Flament et Rouquette 2003e) et cette stratégie est spécialement 

pertinente pour l’étude des mots qui constituent la représentation. Elle offre aussi la 

possibilité d’analyser la structure de la connaissance partagée. 

Principes de la technique 

Dans la stratégie d’association, on a choisi la technique d’évocation (Vergès, 

1992; 1994), dénommée aussi “association libre continue” (Flament et Rouquette, 

2003e). En ce sens, on prétend connaître la relation entre l’inducteur et l’induit. En 

général, l’inducteur (le stimulus) est un terme ou syntagme. Avec la technique 

d’évocation, à travers un mot inducteur, on prétend analyser la production des mots 

qui viennent à lésprit des sujets. Dans notre cas, dans l’analyse de la représentation 

sociale du chômage, on a utilisé trois stimuli: “chômage”, “homme chômeur” et 

“femme au chômage”. Dans le cas de l’homme au chômage, la question est la 

suivante (voir le questionnaire dans l’annexe 4): “Quels mots ou expressions vous vient- 

il à l’esprit lorsque vous pensez à un homme au chômage ?” 

Les réponses s’analysent par le croisement des fréquences et des rangs 

moyens. La fréquence se réfère au nombre de fois où le mot est exprimé par la 

population, alors que le rang (rang moyen de la population) se réfère à la place 

occupée par le mot dans l’association (Vergès, 1992; 1994). A partir du croisement de 

la fréquence et du rang, on peut rassembler l’information dans un tableau de type 

2x2 (voir tableau 1). 

Tableau 1: Fréquence x rang 

Fréquence forte 

Fréquence 

faible 

Rang bas Rang élevé 

Éléments centraux Première périphérie 

Première périphérie / 

Discours d’une minorité 

Seconde périphérie 

333

334 


Pour répondre à l’hypothèse de centralité, les mots doivent remplir deux 

conditions: être exprimés en premier (rang bas) et avec une certaine fréquence (forte 

fréquence). Cependant, tous les éléments qui remplissent ces conditions 

n’appartiennent pas forcément au noyau central. Certains peuvent être des éléments 

périphériques activés ou alors constituer des éléments stéréotypés (Flament et 

Rouquette, 2003e). Pour les éléments périphériques, le croisement entre fréquence et 

rang offre trois possibilités: 1) faible fréquence et rang élevé, qui comprend les 

éléments périphériques de la représentation, dénommée aussi seconde périphérie. 

Dans les deux autres cas, on trouve des éléments qui montrent une contradiction 

entre les deux indices. A savoir, d’une part, les éléments de 2) fréquence forte et rang 

bas et, d’autre part, les éléments de 3) faible fréquence et rang élevé. Dans ce dernier 

cas, on peut se trouver face au discours d’une minorité (Abric, 2003). Par ailleurs, 

dans les deux cas où il y a une contradiction entre les indices, peuvent apparaître des 

vestiges du changement représentationnel (Vergès, 1994). 

Avec cette technique on obtient de l’information du noyau central et les 

différentes périphéries se définissent (Vergès, 1995). Ce niveau d’analyse est nommé 

analyse prototypique (Bonnec, Roussiau et Vergès, 2002; Vergès, 1992). De même, les 

données obtenues à travers l’association libre peuvent être traitées par catégorisation. 

La réalisation de l’analyse catégorielle doit être basée sur les dimensions déjà 

obtenues par l’analyse prototypique (Arrospide et Larrañaga, 2005; Vergès, 1992). 

Analyses des données: analyse prototypique et analyse 

catégorielle 

L’information obtenue grâce à la technique d’évocation a été analysée à deux 

niveaux: d’une part à travers l’analyse de la fréquence et rang d’apparition et d’autre 

part, grâce à l’analyse catégorielle, où après avoir catégorisé tous les mots exprimés, 

on réalise une analyse des relations entre les différentes dimensions. Pour réaliser ces 

analyses, les programmes statistiques développés par Vergès ont été utilisés, plus 

concrètement pour les analyses prototypiques le programme Evoc2003 (Vergès, 

2003b) et pour l’analyse des relations catégorielles le programme Simi2003 (Vergès, 

2003c).

Caractérisation 

RESUME 

Cette technique se base sur l’existence d’une hiérarchisation collective de 

thèmes. Son objectif est d’identifier les éléments qui ressortent de la représentation. 

Ainsi, les différents thèmes se situent en fonction de la proximité qu’ils ont avec 

l’objet de représentation. 


Les sujets doivent tout d’abord regrouper certains éléments en fonction d’une 

caractéristique, pour a posteriori regrouper d’autres éléments en relation avec une 

autre caractéristique. Dans notre recherche, les étudiants caractérisent l’objet de 

représentation en choisissant 5 items des 15 présentés, et puis à partir des items 

restants, il leur faut choisir 5 éléments ne caractérisant pas lóbjet de représentation. 

Pour chacun des items, on obtient une codification de 1 à 3. De fait, on se trouve face 

à une question de type “Q-sort rectangulaire” (Vergès 2001). Ainsi, chaque item a 

une probabilité de 0.33 d’appartenir à chacune des catégories (1,2 ou 3). La 

distribution des ponctuations de chaque item est spécialement intéressante, car un 

élément appartenant au noyau central en plus de présenter une bonne moyenne, il 

doit également suivre une distribution courbée de type “j” (Vergès, 1995). C'est-à- 

dire être choisi comme caractéristique par la plupart des sujets et comme non 

caractéristique par peu de sujets. 

Dans cette recherche, la technique a été utilisée avec trois stimuli: chômage 

général, chômage masculin et chômage féminin. Dans le cas du chômage féminin, la 

question a été posée de la façon suivante: 

“De ces propositions relatives au chômage féminin, 

Choisissez les 5 propositions qui caractérisent le mieux le chômage féminin (les 

signaler avec un +) 

À continuation, choisissez les 5 propositions qui ne caractérisent pas le chômage 

féminin (les signaler avec un -).” 

Dans les trois cas (chômage général, masculin et féminin) les 15 items étaient 

les mêmes (en adaptant le genre grammatical) et basés sur les entretiens déjà réalisés 

335

336 


comme sur le travail de Flament sur le chômage (Flament, 1994c; 1996) et sur les 

travaux réalisés sous sa direction (Douroudi, Gialis, Terracciano, 1993-94; Jannoyer, 

et Leclerc, 1994; Alègre, et Spallarossa, 1994-95; Hernandez, et Marty, 1995). 

Les items utilisés dans notre recherche sont en relation avec les dimensions 

suivantes: dimension économique (“problèmes financiers”), travail (“accepter 

n’importe quel emploi”, “travail au noir”), causalité individuelle (“manque de 

motivation à la recherche d’un emploi”), formation (“manque de diplômes”, 

“manque d’expérience”, “difficultés à s’adapter à de nouveaux métiers”), 

implications dans la vie privée (“peut créer des tensions dans un couple”, “perte 

d’amis”, “peut perturber les enfants”, “les parents ne sont plus un référent pour leurs 

enfants”, implications sociales (“exclusion sociale”, “statut dássisté permanent”) et 

les conséquences psychologiques (“mise en cause de límage du soi”, “génère de 

lángoisse, du stress”). 

Analyses des données 

À travers la technique de caractérisation, on analyse la saillance que les items 

présentent face au chômage général, au chômage masculin et au chômage féminin. 

En plus on compare l’information des 15 items en général face aux trois stimuli en se 

basant sur des échelles ordinales des rangs (Tau b de Kendall). Finalement on 

compare la distribution des ponctuations de chaque item face aux trois stimuli (test 

Kolmogorov-Smirnov). Cést à dire, par exemple, on compare la distribution de 

l’item problèmes économiques dans le cas du chômage masculin avec la distribution 

qu’il présente dans le cas féminin. 

La saillance est une mesure qui permet de poser l’hypothèse de centralité 

d’un item. On la mesure à partir de deux indices: l’indice effectif et la distribution des 

ponctuations de chaque item. Par exemple, un item du noyau central est partagé par 

la population (indice effectif fort) et doit organiser la représentation, c'est-à-dire, il 

doit être nécessaire pour chacun des sujets. En fonction de la distribution des 

ponctuations, on distingue trois types dítems (Vergès, 2001): les items observant une 

distribution de type “j” qui ont une grande possibilité d’appartenir au noyau central 

de la représentation. Ils sont choisis comme caractéristiques par beaucoup de sujets et

RESUME 

par peu de sujets comme non caractéristiques. Les items observant une distribution 

de type “u”, expriment l’existence d’une division entre les sujets et on peut émettre 

l’hypothèse de visions contraires. Finalement, les items observant une distribution de 

type “cloche”. Cette distribution exprime une relation périphérique envers l’objet de 

représentation. 

Technique de substitution 

Les réponses que les sujets émettent face à un questionnaire dépendent en 

grande mesure du contexte (Rateau, 2002). Plusieurs auteurs ont utilisé la technique 

de substitution pour l’analyse du système normatif (Campbell, Muncer, Guy et 

Banim, 1996; Flament, 1999; Guimelli et Deschamps, 2000; Moliner, 2001). Dans notre 

cas, le système normatif du chômage a été analysé à travers des référents. 


Dans cette recherche, on a utilisé deux contextes normatifs: l´égalitaire et le 

conservateur (Patrick et Heaven, 1990). Les jeunes qui ont pris part à l’enquête n’ont 

pas une réelle pratique du chômage, pour cela nous pensons que les présents 

groupes de référence auront une position prééminente dans la représentation du 

chômage (Milland, 2002). Par exemple, dans les études sur le racisme, diverses 

recherches ont trouvé deux principes normatifs régulateurs, d’une part la justice 

sociale et les valeurs d’égalité et d’autre part, l’éthique protestante basée sur la 

méritocratie (Kinder et Sears 1981; Katz et Hass, 1988). Dans notre cas, à cause de 

l’étroite relation entre le chômage et le travail, afin d’analyser le système normatif du 

chômage masculin on a choisi les référents de “Patron” -indicateur de la dimension 

conservatrice- et de “Syndicaliste” -indicateur de la dimension progressiste- Milland 

(2002), par exemple, en relation avec le système normatif du chômage, conclue que 

“Patron” constitue un groupe de référence qui explique dans son cas 53% de la 

variance. Pour analyser le système normatif du chômage féminin, on a choisi les 

référents “Patron” -indicateur de la dimension conservatrice – et “Féministe” - 

indicateur de la dimension progressiste-. 

337

338 


Analyse de données 

Les données obtenues grâce à la technique de substitution, comme dans le cas 

des questionnaires standard, ont été analysées en fonction de la saillance des items. 

Une comparaison des réponses émises en base du genre des sujets a été réalisée (Test 

Kolmogorov-Smirnov). En outre, pour analyser le système normatif du chômage 

masculin et féminin, nous avons effectué des régressions multiples en nous basant 

sur les moyennes des réponses des items. Dans ces analyses, deux indices ont été pris 

en compte: le pourcentage de variance expliqué des réponses (R²) et le coefficient ß 

des variables explicatives. Les corrélations partielles ont également été prises en 

compte entre les variables explicatives (groupes de référence) et les variables critère 

(réponses standard). En général le niveau de signification des coefficients ß se 

mesure à travers le t de student. Lorsqu’un coefficient ß est significatif, on conclue 

que l’apport de la variable explicative en temps que réponse est significatif. Ainsi, on 

peut tester le coefficient ß de chaque variable explicative et déterminer celles qui 

donnent une information précise au moment de prédire la variable critère (Milland, 

2001, 2002). Pour cela, les probabilités relatives au coefficient ß peuvent être utilisées 

comme des critères de confiance pour mesurer la participation des variables dans la 

prédiction. 

Réfutation: La mise en question par des scénarios ambigus 

Selon Flament et Rouquette, pour vérifier l’appartenance au noyau central 

d’un élément, on dispose de deux techniques principales: la mise en cause du 

supposé élément central (ou réfutation) et la décomposition de la valence du supposé 

élément central (Flament et Rouquette, 2003d). Ici nous avons utilisé la technique de 

réfutation (Moliner, 1994; Moliner, Joule et Flament, 1995) 


Selon la TNC, toute représentation s’organise autour d’un noyau central. Les 

éléments du noyau central ont une relation symbolique avec l’objet de 

représentation. Selon Moliner “Ce n’est pas parce qu’une cognition est fortement 

reliée à toutes les autres qu’elle est centrale, c’est parce qu’elle est centrale qu’elle est

RESUME 

reliée aux autres. Et elle est centrale parce qu’elle entretient un lien privilégié avec 

l’objet de représentation. Ce lien est symbolique et il résulte des conditions 

historiques et sociales qui ont présidé à la naissance de la représentation” (Moliner, 

1994, p.202). En d’autres termes, les éléments centraux structurent la représentation 

et pour cela, ce sont les éléments les plus connexes de la représentation (Moliner, 

1994). L’aspect quantitatif de la connexion ne confirme cependant pas l’hypothèse de 

centralité, car selon Moliner (Moliner, 1994) une forte connexion n’est pas la cause de 

la centralité, mais plutôt sa conséquence. Ainsi, dans la centralité, il faut différencier 

deux aspects, le quantitatif et le qualitatif. Les éléments centraux comportent quatre 

caractéristiques: 1) valeur symbolique, 2) force associative, 3) saillance et 4) 

connexion élevée. Les deux premières caractéristiques sont qualitatives et les deux 

dernières quantitatives. Pour confirmer l’hypothèse de la centralité les 

caractéristiques qualitatives doivent être identifiées. 

Si la relation symbolique entre un élément central de la représentation et 

l’objet de la représentation se rompt, ce dernier change de signification (Moliner, 

1988). Pour mettre en marche cette technique, il faut en premier lieu créer une 

situation ambiguë (Moliner, 1994), qui suscite chez les sujets la représentation 

étudiée (on peut également utiliser cette technique avec un format plus simple, voir 

Moliner, 1995 Tafani, 1997; Flament, 1999; Abric, 2003). Cette partie est dénommée 

phase d’induction. Dans notre recherche, par exemple, dans le cas de l’homme au 

chômage, la situation présentée pour induire la représentation de chômeur est la 

suivante: “Monsieur XXX n’a pas d’activité rémunérée, n’a pas d’horaire …”. Ensuite, une 

fois la situation induite, on ajoute l’information contraire à l’élément que nous 

voulons tester (phase de remise en cause). Dans notre cas, en relation avec la 

dimension économique, nous avons ajouté ce qui suit: “…et n’a pas de problèmes 

financiers.”Avec la situation ambiguë, on fournit au sujet l’opportunité de nier dans la 

phase postérieure de réfutation la représentation induite antérieurement (dans ce cas 

un homme au chômage). Pour tout cela il est important que dans la phase 

dínduction on ne fasse pas une référence directe à l’objet de représentation (Moliner, 

1994). Après avoir induit la représentation et de remettre en question l’élément la 

phase de réfutation apparaît. On pose aux sujets la question suivante: “Pensez-vous 

que Monsieur XXX est un chômeur ?”. Dans ce cas, si le fait d’avoir des problèmes 

339

340 


financiers est un élément central de la représentation, la plupart des sujets 

répondront que non. 

Dans cette recherche la technique de réfutation contient une autre 

caractéristique. La dernière question posée aux étudiants est faite de façon plus 

ouverte, “Selon vous qui est monsieur XXX ?” et divers statuts leur sont proposés 

(handicapé, chômeur, homme seul avec ses enfants à charge, chômeur de plus de 50 

ans, rentier, homme au foyer). Pour chacun des statuts, les sujets ont 4 possibilités de 

réponse, “très probablement oui”, “probablement oui”, “probablement non”, “très 

probablement non”. Dans le cas du statut chômeur et de l’élément problèmes 

financiers, en temps qu’indicateur de centralité, les réponses admises seraient 

“probablement non” et “très probablement non”. 

Pour utiliser la technique de réfutation, il est nécessaire en premier lieu 

d’identifier les éléments centraux. Dans diverses recherches réalisées auparavant sur 

le chômage (Douroudi, Gialis, Terracciano (1993-94); Jannoyer et Leclerc (1994); 

Alègre et Spallarossa (1994-95) et Hernandez et Marty (1995), trois éléments centraux 

dans la représentation sociale du chômage ont été confirmés: problèmes financiers, 

exclusion sociale et recherche d’emploi. Cependant, dans ces recherches le cas des 

hommes au chômage a été uniquement étudié. Dans notre cas, nous voulons 

également analyser leur centralité dans le cas du chômage féminin. 

Analyse de données 

Afin de confirmer la centralité d’un élément, 100% des réponses des sujets 

devraient se concentrer sur les options “probablement non” et “très probablement 

non”. Cependant, on reconnaît et accepte un niveau de variabilité dans les réponses 

de réfutation. Par exemple, Vergès, pour déterminer l’existence d’une relation 

symbolique, a établi le seuil à 70% de réfutation (Vergès, 2001). Par contre, Flament 

l’établit à 75% (Flament, 1999; Flament et Rouquette, 2003d; Milland, 2001, 2002). Ces 

seuils ont servi dans de nombreuses recherches pour différencier les éléments 

centraux des périphériques. Faute dún test statistique approprié, dans notre cas on a 

établi le seuil à 70%. Grâce à un indice statistique comme le chi² les éléments dont la 

proportion de réponses “probablement non” et “très probablement non” ont une

RESUME 

différence de la distribution au hasard de 50/50, seraient déterminés comme 

centraux (Moliner, 1995). Dans notre cas, il faudrait comparer le niveau de réfutation 

des éléments remis en question avec le 100 % théorique et dans la formule du chi² la 

division devrait se faire entre 0 (Milland, 2001). Par ailleurs, divers auteurs 

comparent le pourcentage de réfutation avec le pourcentage théorique de 100%, en 

utilisant le test Kolmogorov-Smirnov pour la comparaison des distributions (Moliner 

et Vidal, 2003; Rateau, 2002). Ce test calcule une distance maximale qui change en 

fonction du niveau de significativité et du nombre de sujets. Dans le travail de 

Rateau, par exemple, un item est considéré comme central si on observe 80% de 

réfutation (n=48 et .05 de signifiance). Lorsque le test est utilisé avec de grands 

groupes, il exige chaque fois un niveau plus élevé de réfutation. Avec un groupe de 

125 sujets par exemple, en maintenant un niveau de signifiance de .05, on 

nécessiterait un 88% de réfutation. 

IV. LES PRINCIPAUX RÉSULTATS 

Les principaux résultats obtenus lors des analyses d’évocation, de 

caractérisation, de substitution et de réfutation pour les trois groupes sont exposés ci- 

après. 

Évocation 

Dans le cas du chômage masculin, des éléments organisateurs similaires ont 

été trouvés dans les trois groupes. Un chômeur est un homme qui n’a pas d’emploi et 

qui en recherche un. Cette situation comporte plusieurs problèmes et difficultés à un 

niveau économique, individuel et familial. 

Dans le cas du chômage féminin, certains éléments organisateurs similaires 

ont également été trouvés. Une chômeuse est une femme sans emploi qui en 

recherche un. Être au chômage signifie avoir des problèmes et des difficultés surtout 

à un niveau économique. Ces éléments apparaissaient également dans le cas du 

chômage général, et masculin. Cependant, dans le cas de la femme au chômage, 

certains éléments différents apparaissent dans les trois échantillons. D’une part, on 

341

342 


souligne le rôle traditionnel de la femme au sein de la famille et, d’autre part, la 

discrimination dont souffre la femme dans la société apparaît. 

Les analyses de similitude réalisées entre les différentes dimensions formant 

la représentation sociale montrent en général que les étudiants d’Aix-en-Provence, de 

Bayonne-Bidart et Irun, considèrent la dimension du travail comme centrale tant 

dans le chômage général, masculin et féminin. Aussi, le chômage général est organisé 

autour de la dimension économique et, dans le cas du chômage masculin, les aspects 

individuels sont également importants. Cependant, dans le cas du chômage féminin, 

la dimension familiale en référence au rôle traditionnel est soulignée, bien que pour 

les élèves d’Irun c’est une dimension un peu moins importante. 

Caractérisation 

Lorsqu’il faut caractériser le chômage, les trois groupes suivent un schéma 

similaire. Le chômage général, le masculin et le féminin sont caractérisés par l’item 

“problèmes financiers”. Le chômage général et le masculin sont caractérisés aussi par 

“l’exclusion sociale”, tant pour les sujets d’Aix-en-Provence que pour les sujets de 

Bayonne-Bidart. Il faut signaler aussi que l’”exclusion sociale” caractérise également 

le chômage féminin pour les sujets de Bayonne-Bidart. Les trois groupes considèrent 

comme caractéristique l’item “cause de lángoisse, du stress” pour le chômage 

général, le masculin et le féminin (pour les sujets d’Aix-en-Provence cet élément n’est 

cependant pas considéré comme réellement caractéristique dans le cas du chômage 

masculin). Comme élément non caractéristique du chômage général, masculin et 

féminin, un nouvel élément apparaît, la “perte d’amis”. Finalement, il faut signaler 

que le chômage masculin est caractérisé par plus d’éléments. Les étudiants de 

Bayonne-Bidart et Irun le caractérisent avec l’item “peut créer des tensions dans un 

couple” et les étudiants de Bayonne-Bidart ajoutent comme caractéristique l’item 

“mise en cause de límage du soi”. 

Par rapport à l’étude du système normatif, les analyses de régression 

montrent que dans le cas du chômage masculin, dans les groupes de Irun et de 

Bayonne-Bidart le référent Syndical explique en grande mesure les réponses des 

sujets et que l’influence du référent Patronal est moindre (on rappelle que les sujets

RESUME 

d’Aix-en-Provence n’ont pas eu à répondre aux questions sur le chômeur en se 

mettant à la place des référents). Dans le cas du chômage féminin, les réponses des 

étudiants d’Aix-en-Provence, de Bayonne-Bidart et d’Irun sont influencées en grande 

mesure par les deux référents utilisés, la Féministe et le Patron. Si bien, que dans le 

cas masculin, l’influence du discours conservateur est peu importante. On observe le 

contraire dans le cas du chômage féminin, où la présence des deux discours 

émergent clairement. 

Réfutation 

Les trois groupes considèrent comme élément central la “recherche d’emploi” 

dans le cas masculin et féminin. L’item “problèmes financiers” est également 

considéré comme central dans le cas masculin et féminin (sauf pour le groupe d’Irun, 

pour qui la dimension économique perd de la force). Les groupes d’Aix-en-Provence 

et de Bayonne-Bidart considèrent également l’item “exclusion sociale” comme 

fondamental dans le cas masculin et féminin, élément qui n’apparaît pas dans le 

groupe d’Irun. Pour les élèves d’Irun, l’exclusion sociale ne constitue pas un élément 

du noyau central du chômage. 

V. CONCLUSIONS 

En général, les hypothèses faites dans cette recherche se voient confirmées 

que cela soit celles émises envers la relation entre les éléments périphériques et le 

noyau central, comme pour celles envers le système normatif. Dans le même sens, les 

hypothèses relatives aux différences intergroupes et de genre se confirment aussi. 

Plus concrètement, la recherche montre que le chômage général, le masculin 

et le féminin partagent les mêmes éléments centraux. Les analyses d’évocation 

montrent que le chômage est organisé autour de sa définition institutionnelle et des 

diverses difficultés qu’il comporte. En relation à la première hypothèse, la personne 

au chômage, en plus de ne pas avoir d’emploi et d’en rechercher un, est également 

une personne qui souffre des conséquences du chômage, surtout à un niveau 

économique. Par ailleurs, dans les analyses de similitude réalisées avec l’indice de 

cooccurrence, la dimension du travail montre clairement sa centralité, tant dans le 

343

344 


chômage général que dans le chômage masculin et féminin. De même, avec des 

éléments centraux communs, apparaissent d’autres éléments différentiels entre le 

chômage masculin et le féminin, qui confirment la seconde hypothèse. Ces 

différences font référence à l’asymétrie de genre existante dans la représentation 

sociale du chômage. Dans le cas du chômage masculin, la dimension individuelle 

prend force, face aux causes du chômage comme à ses conséquences individuelles. 

Aussi, le chômage masculin dépasse le niveau individuel, car il peut amener à la 

dégradation familiale. Dans le cas du chômage féminin, la dimension individuelle 

perd de la force et le rôle traditionnel de la femme au sein de la famille est mis en 

valeur. Dans les questionnaires de réfutation, on souligne les mêmes éléments 

centraux pour le chômage masculin et le féminin. Ce fait confirme qu’ils sont 

structurés autour du même noyau central (nous rappelons la singularité du groupe 

d´ Irun en relation au cas féminin). Cependant, des différences entre le chômage 

masculin et le féminin sont apparues. Ces différences font référence à l’asymétrie de 

genre. 

En relation aux groupes de référence, les résultats montrent que pour le 

chômage masculin se souligne spécialement le discours d’égalité. Dans le cas du 

chômage féminin, en plus de l’émergence du discours d’égalité, ressort le discours 

conservateur. Dans l’analyse du système normatif, on observe le reflet des deux 

contextes normatifs dans le chômage masculin et féminin, ce qui confirme la 

troisième hypothèse. Cependant, il est évident que, dans le cas féminin avec les 

valeurs d’égalité, le discours conservateur apparaît, alors que dans le cas masculin 

l’influence du référent syndical est mise en valeur, Nous pouvons dire que, en 

rapport avec la quatrième hypothèse, l’influence de l’asymétrie de genre est 

clairement soulignée dans le système normatif. Le ciblage réalisé grâce aux référents, 

s’est révélé être un recours très intéressant pour l’analyse du système 

androcentrique. Dans ce sens, nous sommes conscients que le système 

androcentrique, tout élément idéologique qu’il est, n’est pas un système facilement 

détectable à travers des éléments concrets et, quáujourd’hui, suite aux pressions des 

normes publiques, on fait face à de fortes résistances au moment d’exprimer de façon 

ouverte des pensées et des attitudes sexistes. Dans ce sens, on peut affirmer 

l’existence de zones “muettes” dans ce contexte (Guimelli et Deschamps, 2000).

RESUME 

Dans cette recherche, face au chômage féminin, on a pu détecter l’influence 

évidente de deux systèmes normatifs, celui de l’égalité et le conservateur. Dans les 

analyses réalisées au moyen de la technique d’évocation, on a fait ressortir, en plus 

du rôle traditionnel de la femme, la discrimination existante envers les femmes. Cette 

contradiction -ambivalence dans le cas du genre- se retrouve aussi dans d’autres 

contextes. Par exemple, dans le contexte des études sur le racisme, cette contradiction 

fait référence à une idéologie conservatrice. Ainsi, selon Martinez et col., “Si 

normalité et régularité sont des fonctions primordiales du système social, il est 

logique qu’il s’agisse de l’acceptation de l’inégalité actuelle, manifestée dans la 

normalité des injustices, un des éléments du discours raciste, subtil, latent, moderne, 

symbolique, ou quelque autre euphémisme politiquement correct” (Martinez, 

Paterna, Rosa, Angosto, 2000). 

Dans les analyses réalisées afin de comparer les données obtenues dans les 

trois groupes, les résultats montrent de nettes similitudes entre les représentations 

que les trois groupes ont du chômage. Cependant, suivant la cinquième hypothèse, 

on a également trouvé des différences fondamentales concernant au moins un 

élément, l’exclusion sociale. Tandis que dans les groupes d’Aix-en-Provence et de 

Bayonne-Bidart, l’exclusion sociale est un élément fondamental de la représentation, 

il ne lést pas pour le groupe d’Irun. 

Finalement, par rapport aux différences de genre, la sixième hypothèse se 

voit confirmer. En général, les hommes et les femmes partagent la même 

représentation du chômage, c'est-à-dire que cette représentation est structurée sur la 

base de l’asymétrie de genre. Le système androcentrique se trouvant au sein du 

chômage, en plus de différencier le chômage masculin et le féminin, facilite et justifie 

le maintien de cette relation asymétrique. Le chômage féminin organisé autour du 

noyau masculin est structuré de façon singulière. Voilà pourquoi, on peut dire que, 

dans le cas des femmes, il y a intégration des relations de domination. En général, on 

peut dire que la représentation sociale du chômage assure le maintien de la 

domination masculine, en perpétuant les stéréotypes sur les hommes et les femmes et 

en justifiant ainsi le système social (Jost et Banaji, 1994). Les résultats de cette 

recherche réalisée auprès d’étudiants en formation professionnelle ont des 

345

346 


implications importantes pour l’orientation professionnelle des jeunes. Au sujet des 

femmes, on s’interroge sur l’influence que ces systèmes de croyances auront au 

niveau des opportunités et comportements futurs.

RESUMEN

VIII. RESUMEN 

A continuación se presenta un breve resumen de la tesis titulada “desempleo 

femenino y desempleo masculino: asimetría de género en la representación social del 

desempleo”. 

I. INTRODUCCIÓN 

Con el fin de abordar el objeto de investigación, en primer lugar se analiza el 

papel que el trabajo ha jugado a través de la historia. Se plantea que el trabajo ha 

cumplido funciones y valores cambiantes. En las sociedades primitivas realizaba 

funciones de supervivencia. En las sociedades antiguas, los trabajos manuales eran 

de naturaleza poco prestigiosa. El trabajo era una actividad a realizar por los 

esclavos. Históricamente, el trabajo ha estado desprestigiado y se ha basado en la 

división del trabajo manual versus intelectual. En la modernidad, en cambio, el 

trabajo, a modo de empleo, se convirtió en actividad laudable. Por otra parte, en la 

era de la industrialización las respuestas y los conflictos sociales surgidos en las 

sociedades de occidente frente a las contradicciones entre el capital y el trabajo, han 

influido en gran medida en su constitución política, económica y social. El trabajo, 

durante los siglos XIX y XX se convirtió en eje del proletariado, en el elemento que 

los unía y diferenciaba. Con el surgimiento del estado de bienestar, el empleo se 

convirtió en la base fundamental de la sociedad y al mismo tiempo, en garante de los 

derechos sociales. Con la decadencia del estado de bienestar, ha tomado fuerza la 

naturaleza instrumental del empleo. De ser un valor básico para la identidad del 

individuo, se ha convertido en la forma fundamental para huir del estatus de parado. 

Los avances científicos y las revoluciones técnicas han cambiado totalmente 

las costumbres del trabajo y creado nuevas necesidades. Entre otros, la evolución de 

los objetivos y deseos colectivos e individuales, la entrada masiva de la mujer al 

mundo del trabajo, así como la importancia del tiempo libre y de las vacaciones ha 

influido notablemente en el cambio de las actitudes hacia el trabajo. Sin embargo, los 

análisis realizados sobre el desarrollo de los valores del trabajo no concluyen

350 


resultados similares. Hay autores que piensan que la identidad social y la identidad 

profesional van de la mano (Demazière, 1996); en cambio, otros posicionan el trabajo 

en un segundo lugar, señalando que la valoración del trabajo se ha reducido (Medá, 

1995). De todas formas, durante las últimas décadas, tanto en la conciencia colectiva, 

como en la discusión política, la opinión pública y en los investigadores sociales 

occidentales, se encuentra bastante extendida la idea de que el empleo integra y el 

desempleo margina. La actividad laboral pagada normaliza al individuo, impulsa su 

desarrollo y le otorga legitimidad dentro de la sociedad; mientras el desempleo 

altera, limita y segrega (Blanch, 1990). 

En relación a la discusión sobre empleo y desempleo, en palabras de Maruani 

(2002), es necesario introducir un tercer término, el de la inactividad ya que “… la 

question du chômage féminin porte en germe cele de línactivité contrainte” 

(Maruani, 2002, p. 9). El hombre desempleado desanimado sigue siendo un 

desempleado que con los años pasa a ser un jubilado. En el caso de los hombres, la 

inactividad se equipara a la jubilación, sin embargo, en el caso de la mujer, el paso 

entre el desempleo y la inactividad es más fácil. En nuestras sociedades, una mujer y 

un hombre no tienen las mismas posibilidades de encontrar un trabajo. En palabras 

de Freyssinet (1998), la dificultad de medir el desempleo en el conjunto de la 

ciudadanía se da, debido a que hay un conjunto de personas importante oscilando 

entre el empleo, la inactivad y el desempleo. Maruani (2002) argumenta que estos 

conjuntos están cada vez más feminizados y, por ello, son cada vez más aceptados 

socialmente. En el mismo sentido, para explicar la sobrerrepresentación de las 

mujeres en el desempleo, Torns (1995) plantea la cuestión de la tolerancia social. Esta 

tolerancia social se encuentra en cualquier lugar, desde las representaciones sociales 

hasta las políticas de integración de las mujeres en el mundo del trabajo. Según esta 

autora, para analizar las características del trabajo femenino, hay que tener en cuenta 

la interdependencia entre las actividades productivas y las actividades de 

reproducción. Además, subraya que esta interdependencia no es de igualdad, pues 

mientras el trabajo productivo se encuentra social y económicamente valorado, el 

trabajo de reproducción es infravalorado. A la hora de explicar las altas tasas de 

desempleo que tienen en especial las mujeres jóvenes, señala que la sociedad percibe 

a las mujeres jóvenes como futuras madres y esposas y no como desempleadas. En el

RESUMEN 

mismo sentido, ante el desempleo de los hombres jóvenes se subraya la gravedad 

que comporta, ya que estos jóvenes son percibidos como futuros cabezas de familia. 

En relación a la magnitud del problema para los jóvenes podemos aportar los 

siguientes datos. Según un reciente informe del Eurostat (2007), durante agosto de 

2007 en la eurozona (EZ 13)3 la tasa de desempleo era de un 6,9%, un 5,8% en los 

hombres y un 8,2% en las mujeres. Además, entre los jóvenes (menores de 25 años) la 

tasa de desempleo es mayor, un 14,9%. Las tasas de desempleo en Francia y en 

España son superiores a la media de la eurozona, un 8,6% en Francia y un 8% en 

España. En relación al as tasas de desempleo en hombres y mujeres, en ambos países 

las mujeres tienen una mayor tasa de desempleo que los hombres, siendo en España 

dicha distancia mayor. Mientras en Francia la tasa de desempleo en los hombres es 

de un 8% y en las mujeres de un 9,3%, en España la tasa de desempleo en los 

hombres es de un 6,3% y en las mujeres de un 10,5%. En relación a los jóvenes, las 

tasas de desempleo en ambos países son superiores a la media, un 21,6% en Francia y 

un 18,5% en España. 

Ante estos datos, observamos que las mujeres se ven especialmente afectadas 

por el paro. Además, es de subrayar que entre los jóvenes, las tasas de desempleo son 

más altas. El empleo es un medio de inserción en la sociedad productiva, en especial 

para los jóvenes. Con la inserción en el trabajo, la identidad de los jóvenes se afianza. 

En la sociedad actual, la organización del tiempo y el espacio se realiza a través del 

trabajo. El trabajo es un medio de poner en práctica los conocimientos recibidos, 

posibilita el desarrollo de una ocupación concreta, da la posibilidad de 

independizarse de la familia nuclear y crear expectativas de futuro (Aguilló, 1998; 

Jahoda, 1979, Peiró, 1993). En suma, esta fase conlleva el fin de la adolescencia y el 

comienzo en el mundo de los adultos (Tiggermann y Winefield, 1984; Warr, 1987). As 

u vez, el trabajo es un valor central en nuestras sociedades (Serrano, Moreno y 

Crespo, 2001) y encontrarse sin trabajo es una situación punible, suscitando así las 

3 La eurozona (EZ 12) comprendía hasta el 31 de diciembre del 2006, 12 estados 

miembros: Bélgica, Alemania, Grecia, España, Francia, Irlanda, Italia, Luxemburgo, 

Holanda, Austria, Portugal y Finlandia. A partir de 1 de enero del 2007, la eurozona (EZ 

13) incorpora a Eslovenia. 

351

352 


consiguientes representaciones sociales, actitudes y comportamientos (Fraser, 1980). 

Ante el desempleo masivo, se plantean nuevos retos en el campo de la orientación 

profesional (Ovejero, 2001), y conlleva, en especial, una profunda reflexión en 

relación a las diferencias de género (Duru-Bellat, 2003). En este sentido, resulta 

especialmente pertinente el estudio de la representación social que los jóvenes tienen 

y elaboran sobre el desempleo. 

En relación a la asimetría de género, en la teoría del campo social 

desarrollada por Bordieu (1977, 1998), el espacio social se define organizado por 

posiciones sociales determinadas en función de tres dimensiones: el capital 

económico, el capital cultural y el género. Los individuos están insertados en 

posicionamientos asimétricos diferentes, donde se reflejan las luchas, retos y 

relaciones de poder que estructuran la sociedad. La asimetría de género es el 

resultado de relaciones de dominación. Esta relación androcéntrica orienta 

determinados sistemas representacionales que participan en el mantenimiento de la 

dominación masculina, y en relación a las mujeres, conlleva la internalización de 

sistemas de pensamiento y actitudes que corresponden e intervienen en los grupos 

dominados (Tafani y Bellon, 2001). 

El principio de homología estructural (Bordieu, 1977; Lorenzi-Cioldi, 1988) 

sirve de enlace entre las estructuras sociales y las estructuras cognitivas, siendo estas 

últimas resultado de las posiciones que los individuos tienen en la estructura social. 

Dicho de otra manera, las representaciones se encuentran parcialmente determinadas 

por la posición de dominado o dominador de los individuos que las constituyen. En 

relación a las representaciones intergrupales, éstas se constituyen mediante los 

juicios que unos grupos emiten sobre otros y los juicios se encuentran determinados 

por la naturaleza de la relación existente entre estos grupos. Por consiguiente, se 

puede decir que las representaciones intergrupales contribuyen a perpetuar la 

situación de dominación social (Vinet y Moliner, 2006). 

El principio organizador de la asimetría de género se basa en la relación de 

dominación que los hombres tienen sobre las mujeres (Daune-Richard y Hurtig, 

1995). La aproximación sociocognitiva realizada por Hurtig y Pichevin (1985) en 

relación a la construcción social del género, tiene como eje central el sistema

RESUMEN 

androcéntrico. Estas autoras subrayan la relación de poder existente entre las dos 

categorías de género, tanto a nivel cognitivo como a nivel social, subrayando la gran 

influencia que ejerce esta relación de poder en la organización social. Diversas 

investigaciones han señalado que en el sistema androcéntrico los hombres juegan el 

rol de referente. Según Daune-Richard y Hurtig (1995) las asimetrías que se dan 

como resultado de la asimilación forman el núcleo duro del sistema de género. En 

palabras de Hurtig y Pichevin, “Dans la représentation des sexes, le sexe féminin se 

définit en fonction du sexe masculin, mais non le sexe masculin en fonction du sexe 

féminin. Le sexe masculin est le référant unique. Il joue le rôle de noyau central de la 

représentation” (Hurtig y Pichevin, 1985, p. 217). Pichevin concluye (1995) que en la 

base de las relaciones entre los dos géneros, el género masculino constituye el punto 

de referencia cognitivo en la asimilación androcéntrica: “Il sert de modèle, de 

prototype du genre humain. Et en ce sens, il fonctionnerait plus comme une catégorie 

universelle que comme une catégorie capturant la spécificité de sexe” (Pichevin, 

1995, p. 460). Por otra parte, según la propuesta de Amâncio (1997) sobre el concepto 

de “asimetría simbólica”, el sexo masculino tiene un valor genérico, y como 

resultado, juega ante el sexo femenino el rol de referente, subrayando así la 

especificidad del sexo femenino: “In fact the masculine stereotype does not only 

define individuals of the male sex but its meaning are also embedded with those of 

the individual in general, whereas the feminine stereotype defines only the 

individuals of that sex“ (Amâncio, 1997, p. 80). 

II. APROXIMACIÓN TEÓRICA 

Desde que en 1961 Moscovici propone en su obra “La psychanalyse, son 

image et son public” las bases de la teoría de las representaciones sociales, esta teoría 

ha conocido un gran desarrollo. Además, se han desarrollado diversos enfoques para 

su investigación (ver, Banchs, 2000; Elejabarrieta, 1991; Roussiau y Bonardi, 2001). Se 

puede decir que la propuesta de Moscovici tiene tres versiones principales: La 

versión de Jodelet, la desarrollada por Doise y la perspectiva de la Escuela de Aix. 

Jodelet, siguiendo los planteamientos iniciales de Moscovici, se basa en la actividad 

de los grupos para estudiar el surgimiento de los significados y dar sentido a los 

eventos y objetos sociales. Doise afronta la elaboración y propagación de las 

353

354 


representaciones sociales y se basa en los procesos de comparación y diferenciación 

de las relaciones entre grupos. Finalmente, el enfoque estructural desarrollado por la 

escuela de Aix analiza los procesos cognitivos de las representaciones sociales y 

profundiza en la relación entre representaciones sociales y comportamientos. Este 

último enfoque será, en nuestro caso, el utilizado para el estudio de la representación 

social del desempleo. En concreto, la Teoría del Núcleo Central (TNC) propuesta por 

Abric. 

El origen de la TNC se encuentra en los trabajos de Abric (1976, 1987), en 

gran medida, basada en el desarrollo del núcleo figurativo (Abric, 1994) planteado 

por Moscovici (1961/1976). Estos dos elementos, el núcleo figurativo y el núcleo 

central, si bien son productos del proceso de objetivación, se relacionan con dos 

elementos diferentes de dicho proceso. El núcleo figurativo hace referencia al aspecto 

icónico del contenido objetivado, mientras el núcleo central se refiere a la estructura 

que forman los contenidos de la representación social (Wagner y Elejabarrieta, 1994). 

Además, se diferencian en el nivel de abstracción (Milland, 2001). Es decir, se puede 

decir que el núcleo central supera el marco del objeto de la representación social, 

teniendo su origen en valores que se encuentran más allá del objeto (Abric, 1994a). El 

núcleo central de la representación está formado por el conjunto de elementos que da 

coherencia y significado a la representación. En palabras de Abric la representación 

social es un conjunto de elementos estructurados y organizados. En esta estructura, 

los elementos que la conforman no son equivalentes, sino que siguen una jerarquía. 

En una representación social se pueden distinguir dos tipos de componentes, los 

elementos del núcleo central y los de la periferia. 

Siguiendo a la TNC toda representación se organiza entorno a un núcleo 

central. En palabras de Abric “Si les représentations sociales ont un noyau central, 

cést parce quélles sont une manifestation de la pensée sociale et que, dans toute 

pensée sociale, un certain nombre de croyances, collectivement engendrées et 

historiquement déterminées, ne peuvent être remises en question car elles sont les 

fondements des modes de vie et quélles garantissent lídentité et la pérennité dún 

groupe social” (Abric, 2001, p. 83). En este sentido, el núcleo central constituye la 

base común y consensual de la representación social. Cuestionar el núcleo central

RESUMEN 

conlleva una crisis, no solamente a nivel cognitivo, sino también en relación a los 

valores. La base del núcleo central se encuentra constituida con valores relacionados 

con el objeto de representación, y el hecho de compartir con otros una representación 

social supone que se comparten los valores centrales relacionados con dicho objeto 

(Abric, 2001). El núcleo central es el elemento fundamental de la representación, es su 

componente más estable y el que delimita su organización y significado. En este 

sentido el núcleo central cumple tres funciones esenciales (Abric, 2001): la función 

generadora, da significado a la representación y delimita su valor; la función 

organizadora, determina la naturaleza de la relación entre los elementos que 

constituyen la representación; y la función estabilizadora, asegura la continuidad de 

la representación, manteniéndose estable ante el cambio. 

Los elementos periféricos se organizan alrededor del núcleo central y en 

relación con él. Estos elementos se caracterizan por una mayor flexibilidad y son más 

sensibles al contexto. Son los elementos que facilitan la adaptación de los grupos e 

individuos al contexto, posibilitando a su vez, la internalización de sus experiencias 

por parte de los individuos (Wagner y Elejabarrieta, 1994). Los elementos periféricos 

cumplen tres funciones esenciales: La función de concreción, revisten la 

representación con términos concretos fácilmente comprensibles. Incorporan las 

características de la situación en la que se actualiza la representación y expresan el 

presente y la vivencia de los individuos; la función reguladora, cumplen el rol de 

adaptar la representación social a las evoluciones del contexto. Constituyen la 

dimensión más dinámica y evolutiva de la representación; y la función defensiva, el 

núcleo central muestra una gran resistencia al cambio, pues su transformación 

supondría un cambio en toda la representación, así, los elementos periféricos 

funcionan de forma protectora y a modo de sistema defensivo. Es pues en el sistema 

periférico donde aparecen y se internalizan las contradicciones. 

De todas formas hay que subrayar que estos dos componentes, los elementos 

centrales y los elementos periféricos, funcionan a modo de una única entidad, tanto 

en la organización como en el funcionamiento de la representación (Abric, 1993, 

1994a, 1994b). Cada uno cumple un rol específico y complementario a la vez. El 

sistema central depende de condiciones históricas, sociales e ideológicas. Se 

355

356 


encuentra íntimamente relacionado con los valores y normas y determina los 

principios fundamentales alrededor de los cuáles se constituye la representación. Es 

la base común que define la homogeneidad de un grupo y tiene como rol principal el 

mantenimiento de la representación y su coherencia. En el sistema periférico, en 

cambio, influyen los individuos y los contextos concretos. Este sistema facilita la 

adaptación en función de la experiencia vivida, y a su vez, la integración de la 

experiencia cotidiana. En palabras de Abric (1994b) gracias a estos dos sistemas 

pueden comprenderse las siguientes dos características de las representaciones: 

1- Las representaciones sociales son a su vez estables y cambiantes. 

Debido al sistema central, las representaciones sociales se mantienen 

estables a lo largo del tiempo, y a su vez, las adaptaciones de la 

representación a diferentes situaciones se dan gracias al sistema 

periférico. 

2- Las representaciones sociales son compartidas y a su vez, específicas. 

En el sistema central se encuentra la base común, compartida 

colectivamente. La homogeneidad de un grupo social se obtiene y define 

debido al sistema central (Abric, 1994a; Abric, 1994b; Flament, 1994a). 

Por otra parte, gracias al sistema periférico, se posibilitan las 

modulaciones individuales de la representación, canalizando así la 

internalización de las diferencias individuales que pertenecen a la 

historia del sujeto, dando espacio a sus experiencias y vivencias 

personales. 

Con relación a las dinámicas de las representaciones sociales, en concreto 

respecto a los procesos de cambio, en esta investigación se aborda tanto el papel de 

las prácticas sociales como del sistema normativo. 

La mayoría de los autores están de acuerdo en afirmar que las 

representaciones y las prácticas se influyen mutuamente (Abric, 1994c). La 

interacción se puede entender de la siguiente manera: las prácticas constituyen una 

carga informativa para la representación y las representaciones, por su lado, influyen 

en el entorno.

RESUMEN 

Flament (1994a), en base a la naturaleza de la situación, plantea un modelo 

general sobre el cambio: un cambio permanente del contexto trae consigo un cambio 

en las prácticas. Estas prácticas sociales, a su vez, conllevan a medio o largo plazo un 

cambio en las representaciones correspondientes. En este modelo juega un papel 

fundamental la percepción que se tiene de la nueva situación ya que el cambio se da 

únicamente cuando la nueva situación es percibida como irreversible. En este caso se 

pueden distinguir tres tipos de transformaciones (Abric, 1994c): la transformación 

progresiva, cuando las nuevas prácticas no entran en contradicción con la 

representación; la transformación resistente, cuando las nuevas prácticas están en 

contradicción con la representación y entran en funcionamiento los mecanismos de 

defensa; y la transformación brutal, cuando las nuevas prácticas entran en 

contradicción con la representación y no hay posibilidad de mantener la 

representación o de poner en marcha los mecanismos de defensa. 

En relación a los procesos del sistema normativo que guían a las 

representaciones sociales, se propone en concreto su análisis mediante grupos de 

referencia. Dicho análisis pretende profundizar en las bases ideológicas que guían el 

pensamiento de los individuos. 

Con el fin de analizar la representación que los jóvenes tienen en relación al 

desempleo y estudiar la influencia de la asimetría de género en el mismo, se toman 

en cuenta dos principios normativos reguladores, los principios de igualdad y 

conservadurismo (Patrick y Heaven, 1990). La aproximación a la influencia del 

principio de igualdad se realiza utilizando como referente un Sindicalista y una 

Feminista y en relación al estudio de la influencia del principio conservador se utiliza 

como referente un Patrón. Desde la perspectiva de Doise (1986), las representaciones 

sociales se definen como principios reguladores de tomas de posición. Estas tomas de 

posición se encuentran ligadas a diversas relaciones simbólicas y sociales. En su 

investigación encuentra que la naturaleza de las regulaciones sociales está 

relacionada con los sistemas cognitivos utilizados por los sujetos (Doise, 1990). La 

investigación realizada en esta área, ha encontrado que los efectos de la asimetría de 

género se encuentran relacionados con las dinámicas sociales en las cuales se insertan 

los sujetos. 

357

358 


Objetivos e hipótesis de la investigación: 

El objetivo principal de esta investigación ha consistido en analizar el rol que 

juega el sistema de género en la representación que tienen los jóvenes sobre el 

desempleo. 

En concreto las hipótesis planteadas son las siguientes: 

Con respecto a la relación entre el sistema central y periférico, 

En la representación social del desempleo el referente son los hombres. 

Debido a que esta perspectiva masculina determina y organiza el núcleo 

central, dicho núcleo será igual para el desempleo masculino y el femenino. 

La especificidad del desempleo femenino se negociará en la periferia. El 

desempleo femenino, organizado entorno al núcleo central masculino, se 

proveerá de expresiones justificadoras y racionalizantes que lo 

diferenciarán del desempleo masculino. 

En relación al análisis del sistema normativo, 

En la representación social del desempleo actuarán dos contextos 

normativos, el conservador y el progresista. 

En el desempleo masculino y femenino la influencia de los dos contextos 

normativos será diferente. Debido a la asimetría de género, en el desempleo 

femenino el discurso conservador tendrá un peso mayor que en el 

desempleo masculino. 

En relación a la comparación intergrupal, 

Si bien se encontraran similitudes entre la representación del desempleo de 

los jóvenes de Aix-en-Provence, Baiona-Bidart e Irun, las similitudes entre 

los dos grupos de Francia serán mayores que cuando las comparamos con el 

grupo de Irun. 

En relación a la comparación entre hombres y mujeres, 

Los hombres y las mujeres compartirán básicamente la misma 

representación del desempleo. Así reproduciendo la asimetría de género,

RESUMEN 

diferenciarán entre el desempleo masculino y femenino, considerando el 

desempleo femenino como un caso especial. 

III. APROXIMACIÓN METODOLÓGICA 

Participantes y procedimiento 

La investigación se realizó con tres muestras, dos muestras relativas al estado 

francés (Aix-en-Provence y Baiona-Bidart) y una muestra relativa al estado español 

(Irun). Los datos de Aix-en-Provence, fueron recogidos en el Institut Universitaire de 

Technologie (IUT) y tomaron parte 124 estudiantes (56 mujeres y 68 hombres, con 

edades comprendidas entre 18 y 25 años, con una edad media de 20,4 años). Los 

datos de Irun fueron recogidos en tres centros de enseñanza profesional (La Salle, 

Bidasoa y Plaiaundi) y tomaron parte 274 estudiantes (125 mujeres y 148 hombres, -1 

sin identificar-, la edad oscilaba entre 17 y 29 años, con una edad media de 20,7 años). 

Los datos de Baiona-Bidart se recogieron en tres centros (École Supérieure des 

Technologies Industrielles-ESTIA de Bidart, el Institut Universitaire de Technologie- 

IUT de Baiona y École de Gestion et de Commerce-EGC de Baiona) y tomaron parte 

252 estudiantes (111 mujeres y 141 hombres, cuya edad oscilaba entre 18 y 25 años, 

con una edad media de 20,8 años). 

En los tres grupos se utilizaron cuestionarios donde, después de indicar que 

se estaba realizando una investigación sobre el desempleo, se agradecía la 

colaboración voluntaria y garantizaba el anonimato de los datos. Además en la 

última hoja se solicitaban algunos datos sociodemográficos (ver cuestionario de la 

versión en francés en anexo 4). 

Se utilizaron dos tipos de cuestionarios, uno de diseño intra-sujetos y otro de 

inter-sujetos. El cuestionario intra-sujetos (Cuestionario 1) se utilizó en Aix-en- 

Provence y el cuestionario inter-sujetos (Cuestionario 2) en Irun y Baiona-Bidart. 

Los sujetos del Cuestionario 1 respondieron a los tres estímulos inductores: 

desempleo general, desempleo masculino y desempleo femenino (el orden de 

presentación de estos dos últimos estímulos se controló) y de los sujetos del 

359

360 


Cuestionario 2, la mitad respondían al desempleo general y masculino y la otra 

mitad al desempleo general y femenino (su distribución se realizó al azar). 

Las técnicas utilizadas 

Según la TNC, la aproximación a una representación social necesita estudiar 

su significado y contenido, así como la estructura de dicho significado. Será necesario 

pues, conocer el contenido de la representación, analizar las relaciones entre sus 

elementos y concretar la determinación y control del núcleo central (Abric, 1994d). 

En este estudio la recogida de información sobre la representación social del 

desempleo se ha realizado mediante cuestionario, elaborado en gran medida gracias 

a entrevistas realizadas con anterioridad (Larrañaga, 2001). La investigación previa 

se basó en entrevistas semi-estructuradas. Su objetivo principal era recoger 

información sobre la representación social que los jóvenes tienen del desempleo, así 

como detectar las similitudes y diferencias que se encontraban entre el desempleo 

masculino y femenino. Las entrevistas fueron realizadas con 32 estudiantes, 16 (8 

hombres y 8 mujeres) de Aix-en-Provence y 16 (8 hombres y 8 mujeres) de Donostia. 

El cuestionario final ha consistido en 4 técnicas diferentes. En primer lugar, para 

analizar el contenido de la representación social, se ha utilizado la técnica de 

asociación libre de palabras (evocación, Vergès, 1992). Esta técnica, además de 

proveer palabras y frases producidas por los sujetos, posibilita conocer la estructura 

de la representación, identificar los elementos pertenecientes al núcleo central y, por 

medio de la categorización de las palabras producidas, analizar las relaciones entre 

las diversas dimensiones que componen la representación (Vergès, 1992; Bonnec, 

Roussiau y Vergès, 2002). Para analizar la jerarquía de diversos elementos, se ha 

utilizado la técnica de caracterización (Abric, 1994; Vergès, 2001). Para el análisis del 

sistema normativo, a la técnica de caracterización se le ha añadido la técnica de 

sustitución (Guimelli y Deschamps, 2000). En la técnica de sustitución se pide a los 

sujetos que respondan poniéndose en lugar de otra persona. Finalmente, para el 

análisis y control del núcleo central, se ha utilizado la técnica de “Refutación” 

(conocida como “Mise En Cause”), por medio de escenarios ambiguos (Moliner, 

1988, 1994).

RESUMEN 

Evocación: Técnica de asociación libre 

El interés de la estrategia de asociación en el análisis de las representaciones 

sociales se ha mostrado en numerosos estudios (ver, Abric, 1994; De Rosa, 1995; Di 

Giacomo, 1981; Flament y Rouquette 2003e) y para el estudio de las palabras que 

constituyen la representación resulta ser especialmente pertinente. Esta técnica ofrece 

a su vez la posibilidad de analizar la estructura del conocimiento compartido. 

Bases de la técnica 

Dentro de la estrategia de asociación, se ha elegido la técnica de evocación 

(Vergès, 1992; 1994), denominada también “asociación libre continua” (Flament y 

Rouquette, 2003e). En este sentido, se pretende conocer la relación entre el inductor y 

el inducido. En general, el inductor (el estímulo) es un término o sintagma. Con la 

técnica de evocación, por medio de una palabra inductora se pretende analizar la 

producción de las palabras que vienen a la mente de los sujetos. En nuestro caso, en 

el análisis de la representación social del desempleo se utilizaron tres estímulos: 

“desempleo”, “hombre desempleado” y “mujer desempleada”. En el caso de un 

hombre desempleado, la pregunta es la siguiente (ver el cuestionario en el anexo 4): 

“¿Qué palabras o expresiones te vienen a la mente cuando piensas en un hombre 

desempleado?” 

Las respuestas se analizan con el cruce de frecuencias y rango medio. La 

frecuencia se refiere a cuantas veces se expresa dicha palabra en la población 

encuestada, mientras el rango (el rango medio de la población) se refiere al lugar que 

presenta la palabra en la asociación (Vergès, 1992; 1994). En base al cruce de la 

frecuencia y el rango se puede recoger la información en una tabla de tipo 2x2 (ver 

Tabla 1). 

Tabla 1: Frecuencia x rango 

Frecuencia alta 

Rango bajo Rango alto 

Elementos centrales Primera periferia 

Frecuencia baja Primera periferia/ 

discurso de una minoría 

Segunda periferia 

361

362 


Para plantear la hipótesis de centralidad las palabras deben cumplir dos 

condiciones: ser expresadas en primer lugar (rango bajo) y de forma frecuente (alta 

frecuencia). Sin embargo no todos los elementos que cumplen estas dos condiciones 

pertenecen al núcleo central. Algunos pueden ser elementos periféricos activados o 

constituir elementos estereotipados (Flament y Rouquette, 2003e). En relación a los 

elementos periféricos, el cruce entre frecuencia y rango ofrece tres posibilidades: 1) 

baja frecuencia y alto rango, que comprendía los elementos periféricos de la 

representación, denominada segunda periferia. En los restantes dos casos, nos 

encontramos con elementos que expresan incongruencia entre los dos índices. Es 

decir, por una parte, los elementos de 2) alta frecuencia y bajo rango, y por otra, los 

elementos de 3) baja frecuencia y alto rango. En este último caso podemos 

encontrarnos ante el discurso perteneciente a una minoría (Abric, 2003). Por otro 

lado, en los dos casos donde se da una incongruencia entre los índices es donde 

pueden aparecer vestigios del cambio representacional (Vergès, 1994). 

Con esta técnica se consigue información del núcleo organizador y se definen 

las diversas periferias (Vergès, 1995). Este nivel de análisis es denominado 

aproximación prototípica (Bonnec, Roussiau y Vergès, 2002; Vergès, 1992). A su vez, 

los datos obtenidos por medio de la asociación libre pueden ser trabajados por medio 

de la categorización. La realización del análisis categorial debe basarse en las 

dimensiones conseguidas previamente por el análisis prototípico (Arrospide y 

Larrañaga, 2005; Vergès, 1992). 

Análisis de datos: análisis prototípico y análisis categorial 

La información conseguida por medio de la técnica de evocación se ha 

trabajado a dos niveles: por una parte por medio del análisis de la frecuencia y rango 

de aparición y por otra parte por medio del análisis categorial, donde después de 

categorizar todas las palabras expresadas, se realiza un análisis de las relaciones 

entre sí. Para realizar estos análisis se han utilizado los paquetes estadísticos creados 

por Vergès, en concreto para análisis prototípico el programa Evoc2003 (Vergès, 

2003b) y para el análisis categorial el programa Simi2003 (Vergès, 2003c).

Caracterización 

RESUMEN 

Esta técnica se basa en la existencia de una jerarquización colectiva de temas. 

Su objetivo es identificar los elementos salientes de la representación. Así los 

diferentes temas se sitúan en función de la cercanía que tienen para con el objeto de 

representación. 


Los sujetos deben agrupar en primer lugar ciertos elementos en función de 

una característica, para posteriormente, de los elementos restantes agrupar otros 

elementos en relación a otra característica. En nuestra investigación los sujetos 

caracterizan el objeto de representación eligiendo 5 ítems de los 15 que se les 

presenta, y posteriormente, del resto de los elementos deben elegir los 5 elementos 

que no caracterizan a la representación. Para cada uno de los ítems se obtiene una 

codificación de 1 a 3. Es decir, un 3 para los elementos escogidos como 

característicos, un 1 para los elementos escogidos como no característicos y un 2 para 

los elementos no escogidos. De hecho nos encontramos ante una pregunta de tipo 

“Q-sort rectangular” (Vergès, 2001). Así, cada uno de los ítems tiene una 

probabilidad de 0.33 de pertenecer a cada una de las categorías (1, 2 o 3). La 

distribución de las puntuaciones de cada uno de los ítems es especialmente 

interesante, ya que un elemento perteneciente al núcleo central además de presentar 

una media alta, debe seguir una distribución curvilínea de tipo “j” (Vergès, 1995). Es 

decir, ser elegida como característica por muchos sujetos y por pocos sujetos como no 

característica. 

En esta investigación se ha utilizado esta técnica con tres estímulos: 

desempleo en general, desempleo masculino y desempleo femenino. En el caso del 

desempleo femenino la pregunta se ha realizado de la siguiente manera: 

“De las siguientes propuestas relativas al desempleo femenino, 

Elije las 5 propuestas que mejor caracterizan el desempleo femenino (señálalas con un +). 

A continuación elije las 5 propuestas que no caracterizan el desempleo femenino (señálalas 

con un -). 

363

364 


En los tres casos (desempleo en general, masculino y femenino) los 15 ítems 

eran iguales (adaptando en su caso el género gramatical) y basados tanto en las 

entrevistas previas (Larrañaga, 2001) como en el trabajo de Flament sobre el 

desempleo (Flament, 1994c; 1996) y en los trabajos realizados bajo su dirección 

(Douroudi, Gialis, Terracciano, 1993-94; Jannoyer y Leclerc, 1994; Alègre y 

Spallarossa, 1994-95; Hernandez y Marty, 1995). 

Los ítems utilizados en nuestra investigación se relacionan a las siguientes 

dimensiones: dimensión económica (“problemas económicos”), trabajo (“aceptar 

cualquier trabajo”, “trabajo sumergido”), causalidad individual (“falta de motivación 

para la búsqueda de trabajo”), formación (“falta de titulación”, “falta de experiencia”, 

“dificultades para adaptarse a nuevos trabajos”), implicaciones en la vida privada 

(“puede generar tensiones en una pareja”, “pérdida de amistades”, “puede perturbar 

a los hijos”, “los padres dejan de ser un referente para los hijos”), implicaciones 

sociales (“exclusión social”, “convertirse en persona dependiente de las ayudas 

sociales”) y consecuencias psicológicas (“ponerse en cuestión a uno mismo”, “genera 

angustia, estrés”). 

Análisis de datos 

Por medio de la técnica de caracterización se analiza la saliencia que 

presentan los ítems frente a cada uno de los estímulos (desempleo en general, 

masculino y femenino). Además se compara la información de los 15 ítems ante los 

tres estímulos basándonos en escalas ordinales (Tau-b de Kendall), así como en la 

comparación de la distribución de las puntuaciones en cada ítem (test Kolmogorov- 

Smirnov). Por ejemplo, se compara la distribución del ítem problemas económicos en 

el caso del desempleo masculino con la distribución que presenta en el caso 

femenino. 

La saliencia es una medida que permite plantear la hipótesis de centralidad 

de un ítem y se logra gracias a dos índices: el índice efectivo y la distribución de las 

puntuaciones de cada ítem. Por ejemplo, un ítem del núcleo central, además de ser 

compartido por la población (índice efectivo alto), debe organizar la representación, 

es decir, debe ser necesario para cada uno de los sujetos. En función de la

RESUMEN 

distribución de las puntuaciones se distinguen tres tipos de ítems (Vergès, 2001): los 

ítems que observan una distribución tipo “j”, que tienen una gran probabilidad de 

pertenecer al núcleo central de la representación. Es decir, elegido como característico 

por muchos sujetos y como no característico por pocos sujetos. Los ítems que 

observan una distribución tipo “u”, expresan la existencia de una división entre los 

sujetos y se puede plantear la hipótesis de visiones contrapuestas. Finalmente los 

ítems que observan una distribución de tipo campana. Esta distribución expresa una 

relación periférica para con el objeto de representación. 

Técnica de sustitución 

Las respuestas que emiten los sujetos ante un cuestionario, dependen en gran 

medida del contexto (Rateau, 2002). Diversos autores han utilizado la técnica de 

sustitución para el análisis del sistema normativo (Campbell, Muncer, Guy y Banim, 

1996; Flament, 1999; Guimelli y Deschamps, 2000; Moliner, 2001). En nuestro caso, el 

sistema normativo del desempleo se ha analizado a través de referentes. 


En esta investigación se han utilizado dos contextos normativos: igualdad y 

conservadurismo (Patrick y Heaven, 1990). Los jóvenes que han tomado parte en la 

investigación no tienen una práctica directa de desempleo, por ello pensamos que los 

grupos de referencia aquí manipulados tendrán un lugar prominente en la 

representación del desempleo (Milland, 2002). Por ejemplo, en los estudios sobre 

racismo, diversas investigaciones han encontrado dos principios normativos 

reguladores, por una parte la justicia social y los valores de igualdad y por otra la 

ética protestante basada en la meritocracia (Kinder et Sears 1981; Katz y Hass, 1988). 

En nuestro caso, debido a la estrecha relación entre el desempleo y el trabajo, para 

analizar el sistema normativo del desempleo masculino se han elegido los referentes 

de “Patrón” -indicador de la dimensión conservadora- y “Sindicalista” -indicador de 

la dimensión progresista-. Milland (2002) por ejemplo, en relación al sistema 

normativo del desempleo concluye que “Patrón” constituye un grupo de referencia, 

que explica, en su caso, un 53 % de la varianza. Para analizar el sistema normativo 

365

366 


del desempleo femenino, se han elegido los referentes “Patrón” -indicador de la 

dimensión conservadora- y “Feminista” -indicador de la dimensión progresista-. 


Los datos conseguidos mediante la técnica de sustitución, como en el caso de 

las preguntas estándar, se han analizado en función de la saliencia de los ítems. A su 

vez, se ha realizado una comparación de las respuestas emitidas en base al género de 

los sujetos (Test Kolmogorov-Smirnov). Por otra parte, para analizar el sistema 

normativo del desempleo masculino y femenino se han llevado a cabo regresiones 

múltiples, basándonos en las medias de las repuestas de los ítems. En estos análisis 

se han tomado en cuenta dos índices: el porcentaje de varianza explicada de las 

respuestas (R2) y el coeficiente β de las variables predictoras. También se han tomado 

en cuenta las correlaciones parciales entre las variables predictoras (grupos de 

referencia) y las variables criterio (respuestas estándar). En general el nivel de 

significación de los coeficientes β se mide por medio del student-t. Cuando un 

coeficiente β es significativo se concluye que la aportación de la variable predictora a 

la calidad de la respuesta es significativa. Así, se puede testar el coeficiente β de cada 

variable predictora y determinar las que dan una información precisa a la hora de 

predecir la variable criterio (Milland, 2001, 2002). En nuestro caso, las probabilidades 

relacionadas con el coeficiente β se pueden utilizar como criterios de confianza para 

medir la participación de las variables en la predicción. 

Refutación: La puesta en cuestión en escenarios ambiguos 

En palabras de Flament y Rouquette, para verificar la pertenencia al núcleo 

central de un elemento, existen dos técnicas: la puesta en cuestión del supuesto 

elemento central (o refutación) y la descomposición de la valencia del supuesto 

elemento central (Flament y Rouquette, 2003d). Aquí se ha utilizado la técnica de 

refutación (Moliner, 1994; Moliner, Joule y Flament, 1995). 


Según la TNC, toda representación se conforma entorno a un núcleo central. 

Los elementos del núcleo central tienen una relación simbólica con el objeto de

RESUMEN 

representación. En palabras de Moliner “Ce nést pas parce quúne cognition est 

fortement reliée à toutes les autres quélle est centrale, cést parce quélle est centrale 

quélle est reliée aux autres. Et elle est centrale parce quélle entretient un lien 

privilegié avec lóbjet de représentation. Ce lien est symbolique et il résulte des 

conditions historiques et sociales qui ont présidé à la naissance de la représentation” 

(Moliner, 1994, p. 202). En otras palabras, los elementos centrales estructuran la 

representación y por ello son los elementos más conexos de la representación 

(Moliner, 1994). El aspecto cuantitativo de la conexión no confirma sin embargo la 

hipótesis de centralidad, ya que según Moliner (Moliner, 1994) una alta conexión no 

es la causa de la centralidad sino su consecuencia. Así, en la centralidad hay que 

diferenciar dos aspectos, el cuantitativo y el cualitativo. Los elementos centrales 

tienen cuatro características: 1) valor simbólico, 2) fuerza asociativa, 3) saliencia y 4) 

alta conexión. Las dos primeras características son cualitativas y las dos últimas 

cuantitativas. Para confirmar la hipótesis de la centralidad se deben identificar las 

características cualitativas. 

Si se rompe la relación simbólica entre un elemento central de la 

representación y el objeto de la representación, éste último cambia de significado 

(Moliner, 1988). Para poner en marcha esta técnica en primer lugar se necesita crear 

un escenario ambiguo (Moliner, 1994), que suscite en los sujetos la representación 

que estamos estudiando (hay posibilidad también de utilizar esta técnica con un 

formato más simple, ver Moliner, 1995; Tafani, 1997; Flament, 1999; Abric, 2003). A 

esta parte se la denomina fase de inducción. En nuestra investigación, en el caso de 

un hombre desempleado, el escenario presentado para inducir la representación de 

desempleado es el siguiente: “el señor XXX no tiene una actividad remunerada, no tiene 

que cumplir un horario…”. Posteriormente, una vez inducido el escenario, se añade la 

información contraria al elemento que deseamos testar (fase de puesta en cuestión). 

En nuestro caso se añadía, por ejemplo en relación a la dimensión económica lo 

siguiente: “…y no tiene problemas económicos.” Con el escenario ambiguo, se provee la 

oportunidad al sujeto de negar en la fase posterior de refutación la representación 

inducida anteriormente (en este caso de un hombre en paro). Por ello es 

especialmente importante que en el escenario no se haga referencia directa al objeto 

de representación (Moliner, 1994). Después de inducir la representación y de poner 

367

368 


en cuestión el elemento viene la fase de refutación. Es decir a los sujetos se les plantea 

la siguiente pregunta: “¿Piensas que el señor XXX es un desempleado?” En este caso si 

tener problemas económicos es un elemento central de la representación, la mayoría 

de los sujetos responderán que no. 

En esta investigación, la técnica de refutación contiene otra característica. A 

los sujetos la última pregunta se les plantea de forma más abierta, “¿En tu opinión 

quien es el señor XXX?” y se les propone diversos estatus (minusválido, desempleado, 

hombre solo al cuidado de sus hijos, desempleado mayor de 50 años, arrendador y 

amo de casa). En cada uno de estos estatus se le propone que respondan en función 

de 4 opciones de respuesta, “seguramente sí”, “quizá sí”, “quizá no” y “seguramente 

no”. En el caso del estatus desempleado y el elemento problemas económicos, como 

indicador de centralidad las respuestas admitidas serían “quizá no” y “seguramente 

no”. 

Para utilizar la técnica de refutación, en primer lugar es necesario identificar 

los elementos centrales. En diversas investigaciones anteriores sobre el desempleo 

(Douroudi, Gialis, Terracciano (1993-94); Jannoyer y Leclerc (1994); Alègre y 

Spallarossa (1994-95) y Hernandez y Marty (1995) se han confirmado tres elementos 

centrales en la representación social del desempleo: problemas económicos, exclusión 

social y búsqueda de trabajo. Sin embargo, en dichas investigaciones solamente se ha 

trabajado en relación a los hombres desempleados, en nuestro caso queremos 

analizar su centralidad también en el caso del desempleo femenino. 


Para confirmar la centralidad de un elemento, el 100 % de las respuestas de 

los sujetos deberían concentrarse en las opciones “quizá no” y “seguramente no”. Sin 

embargo, se conoce y acepta un nivel de variabilidad en las respuestas de refutación. 

Así, Vergès para determinar la existencia de una relación simbólica, el punto de corte 

lo establece en un 70 % (Vergès, 2001) y Flament por su parte, en un 75 % de 

refutación (Flament, 1999; Flament y Rouquette, 2003d; Milland, 2001, 2002). Estos 

puntos de corte han servido en muchas investigaciones para diferenciar entre 

elementos centrales y periféricos. A falta un test estadístico adecuado, en nuestro

RESUMEN 

caso hemos establecido el punto de corte en un 70 %. Es decir, por medio de un 

índice estadístico como el Chi2 los elementos cuya proporción de respuestas “quizá 

no” y “seguramente no” se diferenciase de una distribución azarosa 50/50 se 

determinarían como centrales (Moliner, 1995). Es decir, en nuestro caso el nivel de 

refutación de los elementos puestos en cuestión hay que compararlo con el 100 % 

teórico y en la formula del Chi2 la división habría que hacerla entre 0 (Milland, 2001). 

Por otra parte, diversos autores comparan el porcentaje de refutación con el 

porcentaje teórico de 100%, utilizando el test Kolmogorov-Smirnov para la 

comparación de las distribuciones (Moliner y Vidal, 2003; Rateau, 2002). Este test 

calcula una distancia máxima que cambia en función del nivel de significatividad y 

del número de sujetos. Por ejemplo en el trabajo de Rateau, un ítem es considerado 

como central si se observa un 80% de refutación (n = 48 y .05 de significatividad). 

Este test cuando se utiliza en grandes grupos exige cada vez un nivel mayor de 

refutación. Es decir, con un grupo de 125 sujetos por ejemplo, manteniendo un nivel 

de significación de .05, se necesitaría un 88% de refutación. 

IV. LOS PRINCIPALES RESULTADOS 

Los principales resultados obtenidos de los análisis de evocación, 

caracterización, sustitución y refutación en los tres grupos se exponen a 

continuación. 

Evocación 

En el caso del desempleo masculino, en los tres grupos hemos encontrado 

elementos organizadores similares. Un hombre desempleado es un hombre que se 

encuentra sin empleo y que busca uno. La situación de desempleo conlleva diversos 

problemas y dificultades a nivel económico, individual y familiar. 

En el caso de desempleo femenino también se han encontrado elementos 

organizadores similares. Una mujer desempleada es una mujer sin empleo y que 

busca uno. Estar desempleada significa tener problemas y dificultades de diversa 

índole, sobre todo a nivel económico. Estos elementos los habíamos encontrado 

también en el caso del desempleo en general y del desempleo masculino. En el caso 

369

370 


de la mujer desempleada sin embargo, aparecen elementos diferenciadores en las tres 

muestras. Por una parte, se manifiesta el rol familiar tradicional de las mujeres y por 

otra parte se hace saliente la discriminación que sufren las mujeres en la sociedad. 

Los análisis de similitud realizados entre las diferentes dimensiones que 

conforman la representación social del desempleo muestran en general que los 

estudiantes de Aix-en-Provence, Baiona-Bidart e Irun toman la dimensión del trabajo 

como central, tanto en el desempleo general como en el masculino y en el femenino. 

A su vez, el desempleo en general se organiza entorno a la dimensión económica y en 

el desempleo masculino se hacen especialmente salientes los aspectos individuales. 

Sin embargo, en el caso del desempleo femenino, se destaca la dimensión familiar 

haciendo referencia a los roles tradicionalmente asignados a las mujeres, si bien en el 

caso de la muestra de Irun adquiere un peso menor. 

Caracterización 

Los tres grupos a la hora de caracterizar el desempleo, siguen un esquema 

similar. El desempleo en general, masculino y femenino se encuentran caracterizados 

por el ítem “problemas económicos”. El desempleo en general y el masculino se 

encuentran caracterizados además por la “exclusión social”, tanto para los sujetos de 

Aix-en-Provence como para los de Baiona-Bidart. Hay que apuntar también que los 

sujetos de Baiona-Bidart, en el caso del desempleo femenino también definen como 

característico el ítem “exclusión social”. Por otra parte, los tres grupos consideran 

característico el ítem “genera angustia, estrés”, en el desempleo general, desempleo 

masculino (aunque cabe recordar que para los sujetos de Aix-en-Provence este 

elemento no es considerado tan característico en el caso del desempleo masculino) y 

desempleo femenino. En el mismo sentido, en el desempleo general, masculino y 

femenino, aparece un elemento como no característico, en concreto “pérdida de 

amistades”. Finalmente, el desempleo masculino aparece caracterizado con más 

elementos. Los estudiantes de Baiona-Bidart e Irun lo caracterizan con el ítem “puede 

crear tensiones en la pareja” y los estudiantes de Baiona-Bidart añaden el ítem 

“ponerse en cuestión a uno mismo” como característico.

RESUMEN 

En relación al estudio del sistema normativo, los análisis de regresión 

muestran que en el caso del paro masculino, tanto en el grupo de Baiona-Bidart como 

en el de Irun (recordemos que a los sujetos de Aix-en-Provence no se les pidió 

responder a las preguntas sobre un hombre en paro poniéndose en lugar de los 

referentes), el referente Sindical explica en gran medida las propias respuestas de los 

sujetos y que sin embargo la influencia del referente Patronal es menor. En el caso del 

paro femenino, las respuestas de los estudiantes de Aix-en-Provence, Baiona-Bidart e 

Irun están influenciadas en gran medida por los dos referentes utilizados, la 

Feminista y el Patrón. Si bien en el caso masculino la influencia del discurso 

conservador es escasa, no ocurre así en el caso del paro femenino, donde la presencia 

de los dos discursos emerge con claridad. 

Refutación 

En los tres grupos la “búsqueda de empleo” se considera un elemento central, 

tanto para el caso masculino como para el femenino. El ítem “problemas 

económicos”, a su vez, también se considera como central en el caso masculino y en 

el femenino (salvo para el grupo de Irun, en cuyo caso la dimensión económica 

pierde algo de fuerza). Los grupos de Aix-en-Provence y Baiona-Bidart además, 

consideran el ítem exclusión social” como fundamental tanto en el caso masculino 

como en el femenino, cosa que no ocurre en el grupo de Irun. Es decir, para los 

estudiantes de Irun la exclusión social no constituye un elemento del núcleo central 

del desempleo. 

V. CONCLUSIONES 

En general se confirman las hipótesis planteadas en la investigación, tanto 

con respecto a la relación entre los elementos periféricos y del núcleo central, como al 

sistema normativo. En el mismo sentido se confirman las hipótesis relativas a las 

diferencias intergrupales y de género. 

En concreto, la investigación muestra que el desempleo general, masculino y 

femenino comparten los mismos elementos centrales. Los análisis de evocación 

encuentran que el desempleo se organiza entorno a su definición institucional y a las 

371

372 


diversas dificultades que conlleva la situación. En relación a la primera hipótesis, la 

persona desempleada además de no tener empleo y buscar uno, es una persona que 

sufre las consecuencias del desempleo, en especial a nivel económico. Por otra parte, 

en los análisis de similitud con el índice de coocurrencia realizados, la dimensión del 

trabajo muestra claramente su centralidad, tanto en el desempleo general como en el 

masculino y en el femenino. No obstante, junto con estos elementos centrales 

comunes, aparecen ciertos elementos diferenciadores en el desempleo masculino y en 

el femenino, confirmando la segunda hipótesis. Estas diferencias se refieren 

básicamente a la asimetría de género existente en la representación social del 

desempleo. En el caso del desempleo masculino toma fuerza la dimensión 

individual, tanto en relación a las causas del desempleo como en relación a sus 

consecuencias individuales. Además, el desempleo masculino transciende el nivel 

individual, ya que puede influir en la desestructuración familiar. En el caso del 

desempleo femenino, la dimensión individual pierde fuerza y se destaca el rol 

tradicional que la mujer tiene para con la familia. 

Por otra parte, con los cuestionarios de refutación se han detectado los 

mismos elementos centrales para el desempleo masculino y el femenino, 

confirmando así que se estructuran en torno el mismo núcleo central (recordemos la 

singularidad del grupo de Irun en relación al caso femenino). Sin embargo, también 

se han hecho salientes las diferencias entre el desempleo masculino y el femenino. 

Estas diferencias se refieren a la asimetría de género. 

En relación a los grupos de referencia, los resultados encuentran que el 

desempleo masculino hace especialmente saliente el discurso de igualdad, mientras 

que en el desempleo femenino además de la influencia del discurso de igualdad el 

discurso conservador emerge con claridad. En el análisis del sistema normativo tanto 

del desempleo masculino como del femenino se observa el reflejo de los dos 

contextos normativos, confirmando así la tercera hipótesis. Sin embargo, es evidente 

que mientras que en el caso masculino sobresale la influencia del referente sindical, 

en el caso femenino junto con los valores de igualdad aparece el discurso 

conservador. Podemos decir que, en relación a la cuarta hipótesis, la influencia de la 

asimetría de género se ve claramente reflejada en el sistema normativo. En enfoque

RESUMEN 

realizado por medio de los referentes ha mostrado ser un recurso especialmente 

interesante para el análisis del sistema androcéntrico. En este sentido, somos 

conscientes de que el sistema androcéntrico, como elemento ideológico que es, no es 

un sistema fácilmente detectable a través de los elementos concretos y que, a su vez, 

hoy en día debido a las presión de las normas públicas, encontramos fuertes 

resistencias a la hora de expresar de forma abierta actitudes y pensamientos sexistas. 

En este sentido podemos afirmar la existencia de “zonas mudas” en este contexto 

(Guimelli y Deschamps, 2000). 

En esta investigación, ante el desempleo femenino se ha podido detectar 

claramente la influencia de dos sistemas normativos, el de la igualdad y el 

conservador. Además, en los análisis realizados con la técnica de evocación se ha 

encontrado que junto con el rol tradicional de la mujer, se señala la discriminación 

existente hacia ellas. El manejo de esta contradicción -ambivalencia en el caso del 

género- se ha encontrado también en otros contextos. Por ejemplo, en el contexto de 

los estudios del racismo esta contradicción hace referencia a una ideología 

conservadora. Así, en palabras de Martínez y col., “Si normalidad y regularidad son 

funciones primordiales del sistema social, es lógico que sea la aceptación de la 

desigualdad actual, manifestada en la normalidad de las injusticias, uno de los 

elementos del discurso racista, llamémosle sutil, latente, moderno, simbólico, o 

cualquier otro eufemismo políticamente correcto” (Martínez, Paterna, Rosa, Angosto, 

2000). 

Respecto a los análisis realizados para comparar los datos obtenidos en los 

tres grupos, los resultados muestran claras similitudes en la representación que los 

tres grupos tienen sobre el desempleo. Sin embargo más allá de la quinta hipótesis, se 

han encontrado también diferencias fundamentales respecto al menos un elemento, 

la exclusión social. Concretamente, mientras que en los grupos de Aix-en-Provence y 

Baiona-Bidart la exclusión social es un elemento fundamental de la representación, 

no ocurre lo mismo para el grupo de Irun. 

Finalmente, en relación a las diferencias de género, confirmando la sexta 

hipótesis, en general, los hombres y las mujeres comparten la misma representación 

del desempleo, es decir, que ésta se encuentra estructurada en base a la asimetría de 

373

374 


género. El sistema androcéntrico que se encuentra en el seno del desempleo, además 

de diferenciar entre el desempleo masculino y femenino, facilita y justifica el 

mantenimiento de esta relación asimétrica. El desempleo femenino organizado 

entorno al núcleo masculino, se estructura y adecua de forma singular. Se puede 

decir, por ello, que en el caso de las mujeres se da una integración de las relaciones 

de dominación. En general podemos decir que la representación social del desempleo 

asegura el mantenimiento de la dominación masculina, perpetuando los estereotipos 

sobre hombres y mujeres y justificando así el sistema social (Jost y Banaji, 1994). Los 

resultados de esta investigación realizada con estudiantes de formación profesional, 

tiene grandes implicaciones para la orientación profesional de los jóvenes. En 

concreto en relación a las mujeres, nos preguntamos sobre la influencia que estos 

sistemas de creencias tendrán a nivel de oportunidades y comportamientos futuros.

AIPAMEN BIBLIOGRAFIKOAK

IX. AIPAMEN BIBLIOGRAFIKOAK 

Abrahamson, P. (1997). Regímenes europeos del bienestar y políticas sociales europeas: 

¿convergencia de solidaridades?. Non: S. Sarasa eta L. Moreno (Arg.), El Estado 

del Bienestar en la Europa del Sur (113-153 orr.). Madrid: C.S.I.C. 

Abric, J. C. (1976). Jeux, Conflits et représentations sociales. Estatu doktorego tesia. 

Université de Provence, Aix-Marseille I, Aix-en-Provence. 

Abric, J. C. (1987). Coopération, compétition et représentations sociales. Fribourg: Cousset Del 

Val. 

Abric, J. C. (1993). Central System, Peripheral System: Their functions and Roles in the 

Dynamics of Social Representations. Papers on Social Representations, 2, 75-78. 

Abric, J. C. (1994a). Les représentations sociales: aspects théoriques. Non: J. C. Abric 

(Arg.), Pratiques sociales et représentations (11-36 orr.). Paris: Presses Universitaires 

de France. 

Abric, J. C. (1994b). L'organisation interne des représentations sociales: système central et 

système périphérique. Non: C. Guimelli (Arg.), Structures et transformations des 

représentations sociales (73-84 orr.). Neuchâtel: Delachaux et Niestlé. 

Abric, J. C. (1994c). Pratiques sociales, représentations sociales. Non: J. C. Abric (Arg.), 

Pratiques sociales et représentations (217-238 orr.). Paris: Presses Universitaires de 

France. 

Abric, J. C. (1994d). Méthodologie de recueil des représentations sociales. Non: Abric 

(Arg.), Pratiques sociales et représentations (59-144 orr.). Paris: Presses 

Universitaires de France. 

Abric, J. C. (1996a). De l'importance des représentations sociales dans les problèmes de 

l'exclusion sociale. Non: J. C. Abric (Arg.), Exclusion sociale, insertion et prévention 

(11-17 orr.). Saint-Agne: Erès. 

Abric, J. C. (1996b). Psychologie de la communication. Paris: Armand Colin. 

Abric, J. C. (2001). Lápproche structurale des représentations sociales: développements 

récents. Psychologie et société, 2 (4), 81-104. 

Abric, J. C. (2003). La recherche du noyau central et de la zone muette des représentations 

sociales. Non: J. C. Abric, (Arg.), Méthodes d´étude des représentations sociales (59-80 

orr.). Ramonville Saint-Agne: Erès. 

Abric, J. C. eta Tafani, E. (1995). Nature et fonctionnement du noyau central d'une 

représentation sociale: la représentation de l'entreprise. Les Cahiers Internationaux 

de Psychologie Sociale, 28, 22-31. 

Abric, J. C. eta Vacherot, G. (1976). Méthodologie et étude expérimentale des 

représentations sociales: tâche, partenaire et comportement en situation de jeu. 

Bulletin de Psychologie, 29, 63-71. 

Aizpuru, M. eta Rivera, A. (1994). Manual de historia social del trabajo. Madrid: Siglo XXI.

378 


Agulló, E. (1998). La centralidad del trabajo en el proceso en el proceso de construcción 

de la identidad de los jóvenes: una aproximación psicosocial. Psicothema, 10 (1), 

153-165. 

Agulló, E. (2001). Entre la precariedad laboral y la exclusión social: los otros trabajos, los 

otros trabajadores. Non: E. Agulló eta A. Ovejero (Arg.), Trabajo, individuo y 

sociedad. Perspectivas psicosociológicas sobre le futuro del trabajo (95-144 orr). Madrid: 

Pirámide. 

Alegre, M. eta Spalllarossa, S. (1995). La représentation sociale du travail et du chômage chez 

les travailleurs et les chômeurs qualifiés. Argitaratu gabeko tesina. Université de 

Provence, Aix-Marseille I, Aix-en-Provence. 

Amâncio, L. (1997). The Importance of Being male: Ideology and Context in Gender 

Identities. Revue Internationale de psychologie sociale, 2, 79-94. 

Andriamifidisoa, I. (1982). La transformation d’une représentation sociale: exemple des relations 

sociales à Madagascar. Argitaratu gabeko doktorego tesia. Université de Provence, 

Aix-Marseille I. 

Arendt, H. (1993). La Condición Humana. Barcelona: Paidós. 

Aristóteles, (1986). Política. C. García eta A. Pérez-ek itzulia. Madrid: Alianza Editorial. 

Arriba, A. (2002). El concepto de exclusión social. Trabajo Social Hoy, 34, 47-76. 

Arrospide, J. eta Larrañaga, M. (2005). Gogora ekartzeen analisirako programa multzoa. 

Euskal Herriko Unibertsitateko ikasmaterialen sare argitalpenak: 

http://testubiltegia.ehu.es/ 

Banchs, M. A. (2000). Aproximaciones procesuales y estructurales al estudio de las 

representaciones sociales. Papers on social representations, 9 (3), 1-15. Non: 

http://www.psr.jku.at/ 

Beauvois, J. L., Gilibert, D., Pansu, P. eta Abdellaoui, S. (1998). Attribution of internality 

and intergroup relations. European Journal of Social Psychology, 28, 123-140. 

Berger, P. L. eta Luckman, T. (1966). The social construction of reality. London: Allen Lane. 

Blanch, J. M. (1990). Del viejo al nuevo paro: un análisis psicológico y social. Barcelona: PPU. 

Devine, P. G. (1989). Stereotypes and prejudice: Their automatic and controlled 

components. Journal of Personality and Social Psychology, 56, (1), 5-18. 

Bhaskar, R. (1989). La poética de la transformación social y los límites del paradigma 

lingüístico. Non: T. Ibañez (Arg.), El conocimiento de la realidad social (71-84 orr.). 

Barcelona: Sendai. 

Bonardi, C. eta Roussiau, N. (1999). Les représentations sociales. Paris: Dunod. 

Bonnec, Y.; Roussiau, N. eta Vergès, P. (2002). Categorical and Prototypical Analysis: A 

study On The Quality-Process In Hospital Institutions. Revue Européenne de 

Psychologie Appliquée, 52 (3-4), 213-220. 

Bourdieu, P. (1977). La production de la croyance: contribution à une économie des biens 

symboliques. Actes de la Recherche en Sciences Sociales, 13, 3-43. 

Bordieu, P. (1998). La domination masculine. Paris: Editions du Seuil.

AIPAMEN BIBLIOGRAFIKOAK 

Bourdieu, P.(1999). Contrafuegos. Reflexiones para servir a la resistencia contra la invasión 

neoliberal. Barcelona: Anagrama. 

Campbell, A., Muncer, S., Guy, A. eta Banim, M. (1996). Social representations of 

agression: Crossing the sex barrier. European Journal of Social Psychology, 26 (1), 

135-147. 

Castel, R. (1995). Les métamorphoses de la question sociale. Une chronique du salariat. Paris: 

Fayard. 

Castillo, J. (1989). La valoración del trabajo en la sociedad del consumo. Non: J. R. 

Torregrosa, J. Berguere eta J. L. Alvaro (Arg.). Juventud, trabajo y desempleo: un 

análisis psicosociológico (85-94 orr.). Ministerio de Trabajo y Seguridad Social: 

Madrid. 

CIS (2004). La opinión en los barómetros de 2004. Problemas actuales, 36. 2007ko urriak 2an 

eskuratua, Centro de Investigaciones Sociológicas, http://www.cis.es. 

Daune-Richard, A. M. eta Hurtig, M. C. (1995). Catégories et représentations de sexe: un 

débat loin d´être clos. Non: Ephesia (Arg.), La place des femmes: Les enjeux de 

lídentité et de l´égalité au regard des sciences sociales (426-438 orr.). Paris: La 

découverte. 

Delsart, V. Richard, S. eta Vaneecloo, N. (2004). L´évolution de láctivité féminine dans 

lÚnion Européenne, convergences et divergences. Innovations, 2 (20), 9-32. 

Demazière, D. (1996). Chômages et dynamiques identitaires. Non: S. Paugam (Arg.), 

L’exclusion, l’état des savoirs (335-342 orr.). Paris: La découverte. 

De Rosa, A. S. (1995). Le « réseau d’association » comme méthode d’étude dans la 

recherche sur les représentations sociales: structure, contenus et polarité du 

champ sémantique. Les Cahiers Internationaux de Psychologie Sociale, 28, 96-122. 

Di Giacomo, J. P. (1981). Aspects méthodologiques de l’analyse des représentations 

sociales. Cahiers de Psychologie Cognitive, 1, 397-422. 

Doise, W. (1986). Les représentations sociales: définition d’un concept. Non: W. Doise eta A. 

Palmonari (Arg.), L’étude des représentations sociales (81-94 orr.). Neuchâtel: 

Delachaux et Niestlé. 

Doise, W. (1990). Les Représentations Sociales. Non: R. Ghiglione, C. Bonnet eta J. F. 

Richard (Arg.), Traité de Psychologie Cognitive: Cognition, représentation, 

communication, 3. bol. (111-174 orr.). Paris: Dunod. 

Domo, J. (1982). Identité culturelle et représentations sociale: culture du mil et culture du riz au 

Cameroun. Argitaratu gabeko doktorego tesia. Université de Provence, Aix- 

Marseille-I, Aix-en-Provence. 

Douroudi, E.; Gialis, M. Terracciano, M. (1994). La représentation sociale du travail et du 

chômage chez les travailleurs et les chômeurs qualifiés. Argitaratu gabeko tesina. 


Dubois, N. (1991). Perception de la valeur sociale et norme d’internalité chez l’enfant. 

Psychologie Française, 36, 13-23. 

Dubois, N. eta Beauvois, J. L. (1996). Internality, academic status and intergroup 

attributions. European Journal of Social Psychology of Education, 11, 329-341. 

379

380 


Durand-Delvigne, A. (1997). Positions hiérarchiques, contexts profesionnels et 

expressions du genre. Revue Internationale de Psychologie Sociale, 2, 31-47. 

Durkheim, E. (1998). Les formes élémentaires de la vie religieuse (4. ed.). Paris: Presses 


Durkheim, E. (1997). Metodo soziologikoaren arauak. Donostia: Gaiak. 

Duru-Bellat, M. (1990). L´école des filles. Quelle formation pour quels rôles sociaux? Paris: 

L´Harmattan. 

Duru-Bellat, M. (2003). Les apprentissages dans leur contexte: Les effets de la 

composition de lénvironnement scolaire. Carrefours de l´éducation, 16, 182-206. 

Duveen, G. eta Lloyd, B. (1996). Social Representations and the development of knowledge. 

Cambridge: Cambridge University Press. 

Echebarria, A. eta Fernandez, E. (2002). Social determinants of attribution of instrumental 

and communal traits: Status, occupation, sex and performance. Revue 

Internationale de Psychologie Sociale, 15 (2), 91-116. 

Elejabarrieta, F. (1991). Representaciones Sociales. Non: A. Echebarria (Arg.), Psicología 

Social Sociocognitiva (253-279 orr.). Bilbo: Desclée de Brower. 

Engels, F. (1976). La situación de la clase obrera en Inglaterra. Madrid: Akal. 

Esping-Andersen, G. (1996). Economías globales, nuevas tendencias demográficas y 

familias en transformación: ¿Actual caballo de Troya del Estado de Bienestar?. 

Non: B. Alvárez-Miranda eta kol. (Arg.), Dilemas del Estado de Bienestar. Madrid: 

Fundación Argentaria. 

Esping-Andersen, G. (1994). After the Golden Age, (UN World Summit for Social 

Development, occasional paper nº7). Ginebra: UNRISD. 

Eurostat, (2007). Le chômage stable à 6,9% dans la zone euro. Euro-indicateurs. 

Communiqué de presse, 132/2007. 2007ko urriak 2an eskuratua, Eurostat web 

gunean: http://www.epp.eurostat.ec.europa.eu/ 

Farr, R. M., (1984). Les représentations sociales. Non: S. Moscovici (Arg.), Psychologie 

sociale (383-415 orr.). Paris: Presses Universitaires de France. 

Ferrera, M. (1995). The Mediterranean Welfare State, Asociación Internacional de Sociología, 

Comité sobre la Pobreza y la Política Social, Conferencia Anual, Pavia-ko 

Unibertsitatea, irailak 15, mimeo. 

Festinguer, L. Riecken, H. W. eta Scharter, S. (1956). When prophecy fails. Minneapolis: 

University of Minnesota Press. 

Fischer, G. N. (1987). Les concepts fondamentaux de la psychologie sociale. Paris: Dunod. 

Flament, C. (1981). L’analyse de similitude: une technique pour les recherches sur les 

représentations sociales. Cahiers de Psychologie Cognitive, 1, 375-396. 

Flament, C. (1986). Femmes et techniques: de la représentation sociale des sexes ; léxemple de 

láccès récent de femmes aux métiers de la réparation mécanique et de la menuiserie. 

Marseille: EHESS.


Flament, C. (1989). Structure et dynamique des représentations sociales. Non: D. Jodelet 

(Arg.), Les représentations sociales (204-219 orr.). Paris: Presses Universitaires de 

France. 

Flament, C. (1994a). Structure, dynamique et transformation des représentations sociales. 

Non: J. C. Abric (Arg.), Pratiques sociales et représentations (37-57 orr.). Paris: 

Presses Universitaires de France. 

Flament, C. (1994b). Aspects périphériques des représentations sociales. Non: C. Guimelli 

(Arg.), Structures et transformations des représentations sociales (85-118 orr.). 

Lausanne: Delachaux et Niestlé. 

Flament, C. (1994c). Sur les représentations sociales du chômage. Revue Internationale de 

Psychologie Sociale, 2, 109-114. 

Flament, C. (1996). Les valeurs du travail, la psychologie des représentations sociales 

comme observatoire d’un changement historique. Non: J. C. Abric (Arg..), 

Exclusion sociale, insertion et prévention (113-124 orr.). Saint-Agne: Erès. 

Flament, C. (1999). La représentation sociale comme système normatif. Psychologie & 

Société, 1, 29-53. 

Flament, C. (2001). Pratiques sociales et dynamiques des représentations. Non: P. Moliner 

(Arg.), La dynamique des représentations sociales (43-58 orr.). Grenoble: Presses 

Universitaires de Grenoble. 

Flament, C. eta Rouquette, M. L. (2003a). Quést-ce quúne représentation sociale?. Non: 

C. Flament eta M. L. Rouquette (Arg.), Anatomie des idées ordinaires: comment 

étudier les représentations sociales (11-30 orr.). Paris: Armand Colin. 

Flament, C. eta Rouquette, M. L. (2003b). Les objets de RS. Non: C. Flament eta M. L. 

Rouquette (Arg.), Anatomie des idées ordinaires: comment étudier les représentations 

sociales (31-56 orr.). Paris: Armand Colin. 

Flament, C. eta Rouquette, M. L. (2003c). Le raisonnement et láction. Non: C. Flament eta 

M. L. Rouquette (Arg.), Anatomie des idées ordinaires: comment étudier les 

représentations sociales (135-160 orr.). Paris: Armand Colin. 

Flament, C. eta Rouquette, M. L. (2003d). Noyau, équilibre et consensus. Non: C. Flament 

eta M. L. Rouquette (Arg.), Anatomi edes idées ordinaires: comment étudier les 

représentations sociales (101-115). Paris: Armand Colin. 

Flament, C. eta Rouquette, M. L. (2003e). Les techniques associatives. Non: C. Flament eta 

M. L. Rouquette (Arg.), Anatomi edes idées ordinaires: comment étudier les 

représentations sociales (57-83). Paris: Armand Colin. 

Flament, C. Guimelli, C eta Abric, J. C. (2006). Effets de masquage dans léxpression 

dúne représentation sociale. Cahiers Internationaux de Psychologie Sociale, 69 (1), 

15-31. 

Fohlen, C. eta Bedarida, F. (1965). Historia general del trabajo: la era de las revoluciones (1760- 

1914), 3.bol. Barcelona: Grijalbo. 

Fougère, D. (1996). Trajectoires de chômeurs de longue durée. Non: S. Paugam (Arg.), 

L’exclusion -l’état des savoirs (146-157 orr.). Paris: La découverte. 

Fraser, C., (1980). The social psychology of unemployment. Non: M. Jeeves (Arg.), 

Psychologie survey, 3, (172-186 orr.). Londres: Allen & Urwin. 

381

382 


Freyssinet, J. (1998). Le chômage. Paris: La découverte. 

Galbraith, J. K. (1992). La cultura de la satisfacción. Madrid: Ariel. 

Grozelier, A. M. (1987). Le travail des femmes. In C. Levy-Leboyer eta J. C. Sperandio, 

(Arg.), Traité de psychologie du travail ( 261-288 orr.). Paris: Presses Universitaires 

de France. 

Grozelier, A. M. (1992). Le travail des femmes. Non: C. Levy-Leboyer, C. eta J. C. 

Sperandio (Arg.), Traité de psychologie du travail (261-288). Paris: Presses 


Gaymard, S. (2003). Représentation sociale et modèles normatifs dans un contexte 

biculturel. Cahiers Internationaux de Psychologie Sociale, 58, 50-58. 

Guimelli, C. (1988). Agression idéologique, pratiques nouvelles et transformation progressive 

d’une représentation sociale. Argitaratu gabeko doktorego tesia, Université de 


Guimelli, C. (1994). La fonction d’infirmière: Pratiques et représentations sociales. Non: J. 

C. Abric (Arg.), Pratiques sociales et représentations (83-107 orr). Paris: Presses 


Guimelli, C. (1995). L’étude des représentations sociales. Psychologie Française, 40, 367-374. 

Guimelli, C. (1998). Differentiation between the central core elements of social 

representations: Normative vs. Functional elements. Swiss Journal of Psychology, 

57, 209-224. 

Guimelli, C. eta Deschamps, J. C. (2000). Effets de contextes sur la production 

d’associations verbales: le cas des représentations sociales des Gitans. Les Cahiers 

Internationaux de Psychologie Sociale, 47-48, 44-54. 

Guimelli, C. eta Rouquette, M. L. (1993). Note sur la formalisation des schèmes étranges 

dans l’étude des représentations sociales. Les Cahiers Internationaux de Psychologie 

Sociale, 19, 43-48. 

Hartmann, H. (1994). Capitalismo, patriarcado y segregación de los empleos por sexos. 

Non: Borderias, C., Carrasco, C., Alemany, C., (Arg.), Las mujeres y el trabajo (253- 

291 orr). Fuhem: Icaria. 

Heider, F. (1958). The psychology of interpersonal relations. New York: Wiley. 

Hernandez, A. eta Marty, N. (1995). La représentation sociale du travail et du chômage chez les 

travailleurs et les chômeurs qualifiés. Argitaratu gabeko tesina, Université de 


Howell, D. C. (1998). Méthodes statistiques en sciences humaines. Liège: De Boeck Université. 

Holton, G. (1982). Línvention scientifique: Thêmata et interprétation. Paris: Presses 


Hurting, M. C. eta Pichevin, M. F. (1985). La variable sexe en psychologie: donné ou 

construct. Cahiers de psychologie cognitive, 5 (2), 187-228. 

Hyman, H. H. (1953). The value systems of different classes. Non: R. Bendix eta S. M. 

Lipset (Arg.), Class, status and power (426-442 orr.). New York: The Free Press.


Ibañez, T. (1988). Representaciones sociales: teoría y método. Non: T. Ibáñez (Arg.), 

Ideologías de la vida cotidiana (13-90 orr.). Barcelona: Sendai. 

IFOP, (2006). Les priorités des Français pour 2006. 2007ko urriak 2an eskuratua. Ifop-eko 

web cunean: 

http://www.ifop.com/europe/sondages/OPINIONF/priorites2006.asp. 

Iñiguez, L. (2003). La Psicología Social como Crítica: Continuismo, Estabilidad y 

Efervescencias Tres Décadas después de la Crisis. Revista Interamericana de 

Psicología, 37 (2), 221-238. 

Jahoda, M. (1981). Work, employment and unemployment: values, theories and 

approaches in social research. American Psychologist, 36 (2), 184-191. 

Jahoda, M. (1987). Empleo y desempleo. Un análisis sociopsicológico. Madrid: Morata. 

Jannoyer, C. eta Leclerc. M. (1994). La représentation sociale du travail et du chômage chez les 

travailleurs et les chômeurs qualifiés. Argitaratu gabeko tesina , Université de 


Jellison, J. M. eta Green, J. (1981). A self-presentation approach to the fundamental 

attribution error: the norm of internality. Journal of Personality and Social 

Psychology, 40, 643-649. 

Jodelet, D. (1984). Représentation sociale: phénomènes, concept et théorie. Non: S. 

Moscovici (Arg.), Psychologie Sociale (357-378 orr.). Paris: Presses Universitaires de 

France. 

Jodelet, D. eta Moscovici, S. (1990). Les représentations dans le champ social, Revue 

internationale de Psychologie Sociale, 3, 285-288. 

Jodelet, D. (1985). La representación social: fenómenos, concepto y teoría. Non: S. 

Moscovici (Arg.), Psicología Social, 2. bol. (469-494 orr.). Barcelona: Paidós. 

Jodelet, D. (1989). Les représentations sociales. Paris: Presses Universitaires de France. 

Jost, J. T. eta Banaji, M. R. (1994). The role of stereotyping in system-justification and the 

production of false conciousness. British Journal of Social Psychology, 33 (1) 1-27. 

Jovchelovitch, S. (1994). Viviendo a vida com os outros: intersubjetividades, espaço 

publico e representacoes sociais. Non: P. Guareschi eta S. Jovchelovitch (Arg.), 

Textos en representacoes sociais (63-85 orr.). Petrópolis: Vozes. 

Judd, C. M ,Wittenbrink, B. eta Park, B., (1999). Les préjuges raciaux aux niveaux 

implicites et explicites, Psychologie Française, 44 (2), 179-188. 

Katz, I. eta Hass, R. G. (1988). Racial ambivalence and American value conflict: 

Correlational and priming studies of dual cognitive structures. Journal of 

Personality and Social Psychology, 55 (6), 893-905. 

Kergoat, D. (2000). Division sexuelle du travail et rapports sociaux de sexe. Non: 

H. Hirata; F. Laborie; H. Le Doare eta D. Senotier, D. (Arg.), Dictionnaire critique du 

Féminisme (35-44 orr.). Paris: Presses universitaires de France. 

Kinder, D. R. eta Sears, D. O. (1981). Prejudice and politics:Symbolic racism versus racial 

threats to the good life. Journal of Personality and Social Psychology, 40 (3), 414-431. 

383

384 


Larrañaga, M. (2001). La representación social del paro: Paro masculino y paro femenino. 

Publikatu gabeko tesina, Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU), Donostia. 

Lepore, L., eta Brown, R., (1997). Category and stereotype activation: Is prejudice 

inevitable?. Journal of Personality and Social Psychology, 72 (2), 275-287. 

Locke, J. (1996). Segundo tratado sobre el gobierno civil. Madrid: Alianza. 

Lorenzi Cioldi, F. (1988). Individus dominants et groupes dominés. Grenoble: Presses 


Lorenzi Cioldi, F. eta Doise, W. (1994). Identité sociale et identité personnelle. Non: R. Y. 

Bourhis eta J. P Leyens (Arg.), Stéréotypes, discrimination et relations intergroupes 

(69-96 orr.). Sprimont: Mardaga. 

Lorenzi Cioldi, F. (1993). They all look alike, but so do we…sometimes: Perceptions of ingroup 

and out-group homogeneity as a function of sex and context. British Journal 

of Social Psychology, 32 (2), 111-124. 

Mamontoff, A. M. (1996). Transformation de la représentation sociale de l’identité et 

schèmes étranges: le cas des gitans. Les Cahiers Internationaux de Psychologie 

Sociale, 29, 64-77. 

Markova, I. (1999). Sur la reconnaissance sociale. Psychologie & Société, 1, 55-80. 

Martínez, C., Paterna, C., Rosa, A-I. eta Angosto, J. (2000). El principio de jerarquía social 

como explicación del prejuicio y el rechazo a la acción positiva. Psicología Política, 

21, 55-71. 

Maruani, M. (1998). Les Nouvelles Frontières de línégalité. Hommes et femmes sur le marché du 

travail. Paris: La découverte. 

Maruani, M. (2002). Les mécomptes du chômage. Paris: Bayard. 

Medá, D. (1998). El trabajo. Un valor en peligro de extinción. Barcelona: Gedisa. 

Milland, L. (2001). De la dynamique des rapports entre représentations sociales du Travail et du 

Chômage. Argitaratu gabeko doktorego tesia, Université de Provence, Aix- 

Marseille I, Aix-en-Provence. 

Milland, L. (2002). Pour une approche de la dynamique du rapport entre représentations 

sociales du travail et du chômage. Revue Internationale de Psychologie Sociale, 

2, 27-56. 

Moliner, P. (1988). La représentation sociale comme grille de lecture. Argitaratu gabeko 

doktorego tesia, Université de Provence, Aix-Marseille I, Aix-en-Provence. 

Moliner, P. (1989). Validation expérimentale de l’hypothèse du noyau central des 

représentations sociales. Bulletin de Psychologie, 387, 759-762. 

Moliner, P. (1993). ISA: L’induction par scénario ambigu. Une méthode pour l’étude des 

représentations sociales. Revue Internationale de Psychologie Sociale, 2, 7-21. 

Moliner, P. (1994). Les méthodes de repérage et d’identification du noyau des 

représentations sociales. Non: C. Guimelli (Arg.), Structures et transformations des 

représentations sociales (199-232 orr.). Lausanne: Delachaux et Niestlé.


Moliner, P. (1995). Noyau central, principes organisateurs et modèle bi-dimensionnel des 

représentations sociales. Vers une intégration théorique? Les Cahiers 

Internationaux de Psychologie Sociale, 28, 44-55. 

Moliner, P. (2001). Formation et stabilisation des représentations sociales. En, P. Moliner 

(Arg.), La dynamique des représentations sociales (15-41 orr.). Grenoble: Presses 


Moliner, P. eta Vidal, J. (2003). Stéréotype de la catégorie et noyau de la représentation 

sociale. Revue Internationale de Psychologie Sociale, 16 (1), 157-176. 

Moliner, P., Joule, R. V. eta Flament, C. (1995). Essai contre-attitudinal et structure des 

représentations sociales. Les Cahiers Internationaux de Psychologie Sociale, 27, 44-55. 

Moreno, G. (2003). Trabajo y ciudadanía: un debate abierto. Vitoria-Gazteiz: Ararteko. 

Moscovici, S. (1961/ 1979). La psychanalyse, son image et son public (2. ed.). Paris: Presses 

Universitaires de France. (Jatorrizko lana 1961ean publikatua). 

Moscovici, S. (1984). The phenomenon of Social Representations. Non: R. M. Farr eta S. 

Moscovici (Arg.), Social Representations (3-69 orr.). Cambridge: Cambridge 

University Press. 

Moscovici, S. (1986). L’ère des representations socials. Non: W. Doise eta A. Palmonari, 

Répresentations sociales (34-80 orr.). Lausanne: Delachaux et Niestlé. 

Moscovici, S. (1988). Notes toward a description of Social Representations. European 

Journal of Social Psychology, 18, 211-250. 

Moscovici, S. (1989). Des représentations collectives aux représentations sociales. Non: D. 

Jodelet (Arg.), Les représentations sociales (62-86 orr.). Paris: Presses Universitaires 

de France. 

Moscovici, S. (2002). Pensée stigmatique et pensée symbolique. Deux formes élémentaires 

de la pensée sociale. Non: C. Garnier (Arg.), Les formes de la pensée sociale (21-53 

orr.). Paris: Presses Universitaires de France. 

Moscovici, S. eta Vignaux, G. (1994). Le concept de Thêmata. Non: C. Guimelli (Arg.), 

Structures et transformations des représentations sociales (25-72 orr.). Lausanne: 

Delachaux et Niestlé 

Moussounda, Y. (1993). Contenu et structure d’une représentation sociale: la représentation 

sociale du chômage chez des chômeurs et des non chômeurs. Argitaratu gabeko 

doktorego tesia, Université de Provence, Aix-Marseille I, Aix-en-Provence. 

Mucchielli, L. (1999). La déviance, entre normes transgression et stigmatisation, Sciences 

Humaines, 99, 20-25. 

Mugny, G. Oberlé, D. eta Beauvois, J. L. (1995). La psychologie sociale, 1. Relations humaines, 

groupes et influence sociale. Grenoble: Presses Universitaires de Grenoble. 

Ovejero, A. (2001). El trabajo del futuro y el futuro del trabajo: algunas reflexiones desde 

la psicología social de la educación. Non: E. Agulló eta A. Ovejero (Arg.). Trabajo, 

individuo y sociedad, Perspectivas psicosociológicas sobre el futuro del trabajo (145-163 

orr.). Madrid: Piramide. 

Patrick, C. eta Heaven, L. (1990). Human values and suggestions for reducing 

unemployment. British Journal of Social Psychology, 29, 257-264. 

385

386 


Paugam, S. (1993). La société française et ses pauvres. Léxpérience du revenu minimum 

dínsertion. Paris: Presses Universitaires de France. 

Paugam, S. (2003). The revenu minimum dínsertion (RMI) in France: The limits of a 

Progressive Social Policy. Non: G. Standing (Arg.). Minimun Income Schemes in 

Europe (29-53 orr.). Genève: International Labour Office. 

Paugam, S. eta Selz, M. (2005). La perception de la pauvreté en Europe depuis le milieu 

de années 1970. Analyse des variations structurelles et conjoncturelles. Economie 

et statistique, 283-305. 

Peiró; J. M., Prieto;F., Bravo; M. J., Ripoll; P. Rodríguez, I., Hontangas , P. eta Salanova, M. 

(1993): Los jóvenes ante el primer empleo: el significado del trabajo y su medida. 

Valencia: Nau Llibres. 

Pelicier, Y. (1985). Diversidades del trabajo, diversidades del paro. Psicopatología, 5 (3), 

231-234. 

Pichevin, M. F. (1995). De la discrimination sociale entre les sexes aux automatismes 

psychologiques: Serions nous tous sexistes? Non: Ephesia (Arg.), La place des 

femmes: Les enjeux de lídentité et de l´égalité au regard des sciences sociales (457-461 

orr.). Paris: La découverte. 

Poal, G. (1993). Entrar, quedarse, avanzar. Aspectos psicosociales de la relación mujer-mundo 

laboral. Madrid: Editorial Siglo XX. 

Poeschl, G. (2001). Social comparison and differentiation strategies in social 

representations of intelligence. Swiss Journal of Psychology, 60 (1), 15-26. 

Pradailles, C. (1992). La représentation de la maladie mentale en Lozère. Argitaratu gabeko 

doktorego tesia, Université de Provence, Aix-Marseillr-I, Aix-en-Provence. 

Proudhon, P. J. (1970). Qué es la propiedad. Buenos Aires: Proyección. 

Rateau, P. (1995). Le noyau central des représentations sociales comme système 

hiérarchise. Une étude sur la représentation du groupe. Cahiers Internationaux de 

Psychologie Sociale, 26, 29-52. 

Rateau, P. (2002). Procédure de substitution et nature des éléments dúne représentation 

sociale. Cahiers Internationaux de Psychologie Sociale, 54, 62-70. 

Rodriguez de la Heras, M. (2003). Lássurance chômage en france et en espagne/La protección 

por desempleo en francia y en españa. Paris: Unédic. 

Romans, F. eta Hardison, O. S. (2005). Résultats principaux de lénquête Européenne sur 

les forces de travail. Dernières tendances du marché du travail, les chiffres du 

4eme trimestre 2004. Statistiques en bref, populations et conditions sociales, 6/2005. 

2005eko urtarrilak 25ean eskuratua, Eurostat web gunean: 

http://www.epp.eurostat.ec.europa.eu/ 

Rouquette, M. L. eta Guimelli, C. (1995). Les « canevas de raisonnement » consécutifs à la 

mise en cause d’une représentation sociale: essai de formalisation et étude 

expérimentale. Les Cahiers Internationaux de Psychologie Sociale, 28, 32-43. 

Rouquette, M. L. eta Rateau, P. (1998). Introduction à l’étude des représentations sociales. 

Grenoble: Presses Universitaires de Grenoble.


Roussiau, N. (2002). Similitude analysis: A methodology for studying of social 

representations. European Review of Applied Psychology, 52 (3-4), 293-304. 

Roussiau, N. eta Bonardi, C. (2001). Les représentations du point de vue de la 

psychologie sociale. Non: N. Roussiau eta C. Bonardi (Arg.), Les représentations 

sociales: État des lieux et perspectives (15-27 orr.). Sprimont: Mardaga. 

Schnapper, D. (1997). Contre la fin du travail. Paris: Gallimard. 

Schumpeter, J. A. (1971). Historia del Análisis económico. Barcelona: Ariel. 

Sherif, M. (1966). The Psychology of Social Norms (2. ed.). New York: Harper and Row. 

Serrano, A. (1998). Representación del trabajo y socialización laboral. Sociología del trabajo, 

33, 27-49. 

Serrano, A.; Moreno, F., eta Crespo, E. (2001). La experiencia subjetiva del trabajo en una 

sociedad en transformación. Non: E. Agulló y A. Ovejero, A. (Arg.), Trabajo, 

individuo y sociedad. Perspectivas psicosociológicas sobre el futuro del trabajo (49-63 

orr.). Madrid: Pirámide. 

Shamir, B. (1985). Sex differences in psychological adjustment: A question of 

commitment, alternatives or finance. Social Problems, 33, 1, 67-77. 

Silver, H. (1994). Social Exclusion and Social Solidarity: Three Paradigms. International 

Labour Review, 133 (5-6), 531-578. 

Stewart, W. (2000). Effets de contexte dans láctivation des représentations sociales. Argitaratu 

gabeko doktorego tesia. Paris: Université de Paris VIII. 

Tafani, E. (1997). Attitude et approche structurale des représentations sociales: de l’ancrage 

psychologique à l’ancrage sociologique. Argitaratu gabeko doktorego tesia, 


Tafani, E. eta Bellon, S. (2001). Principe d´homologie structurale et dynamique 

représentationnelle. Non: P. Moliner (Arg.), La dynamique des représentations 

sociales (163-193 orr.). Grenoble: Presses Universitaires de Grenoble. 

Taylor-Gooby, P. (1997). Transformaciones y tendencias en la provisión del bienestar 

europeo: euroesclerosis, yeoría de los regímenes y la dinámica del cambio. Non: 

L. Moreno (Arg.), Unión Europea y Estado del Bienestar (67-97 orr.). Madrid: C.S.I.C. 

Tiggermann, M. eta Winefield, A.H. (1984). The effects of unemployment on the mood, 

self-esteem, locus of control, and depressive affect of school leavers. Journal of 

Occupational Psychology, 57, 33-42. 

Torns, T. (1995). Chômages. Non: Ephésia (Arg.), La place des femmes, les enjeux de lídentité 

et de l´égalité au regard des ciences socieles (529-533 orr.). Paris: La découverte. 

Valencia, J. F. eta Elejabarrieta, F. J. (2007). Aportes sobre la explicación y el enfoque de 

las representaciones sociales. Non: T. Rodríguez eta M. L. García (Arg.), 

representaciones sociales. Teoría e investigación (89-136 orr.). México: Universidad de 

Guadalajara. 

Valencia, J. F. Gil de Montes, L. eta Elejabarrieta, F. (2004). Creencias y actitudes hacia la 

inmigración: Estereotipos, prejuicio y regulaciones normativas. Revista de 

Psicología Social, 19 (3), 299-318. 

387

388 


Van Dijk, T. A. (1998). Cognitive Context Models and Discourse, in Maxim Stamenov 

(Arg.), Language Structure, Discourse and the Access to Consciousness (189-226 orr.). 

Amsterdam: Benjamins. 

Vergès, P. (1992). L’évocation de l’argent: une méthode d’approche du noyau central 

d’une représentation sociale. Bulletin de Psychologie, 405, 203-209. 

Vergès, P. (1994). Approche du noyau central: propriétés quantitatives et structurales. 

Non: C. Guimelli (Arg.), Structures et transformations des représentations sociales 

(233-254 orr.). Lausanne: Delachaux et Niestlé. 

Vergès, P. (1995). Représentations sociales partagées, périphériques, indifférentes, dúne 

minorité: méthodes dápproche. Les Cahiers Internationaux de Psychologie Sociale, 

28, 77-95. 

Vergès, P. (2001). Lánalyse des représentations sociales par questionnaires. Revue 

française de sociologie, 42 (3), 537-561. 

Vergès, P. (2003a). Ensemble de programmes permettent lánalyse des évocations, 

evoc2000. Manuel. Aix-en-Provence: LAMES. CD-ROM. 

Vergès, P. (2003b). Ensemble de programmes permettent lánalyse des évocations, evoc2003. 

Aix-en-Provence ; LAMES. CD-ROM 

Vergès, P. (2003c). Ensemble de programmes permettent lánalyse de similitude de 

questionnaires et de données numériques, simi2003. Aix-en-Provence: LAMES. CD- 

ROM. 

Vergès, P. eta Boumedienne, B. (2001). Lánalyse des données par les graphes de similitude. 

Aix-en-Provence: LAMES. CD-ROM. 

Verquerre, R. Masclet, G. eta Durand, A. (1999). Les valeurs et la centralité du travail chez 

les lycéens et les jeunes en recherche dínsertion professionnelle. Orientation 

Scolaire et Professionnelle, 28 (3), 379-392. 

Vinet, E. eta Moliner, P. (2006). Asymétries de la fonction explicative des représentations 

intergroupes hommes/femmes. Les Cahiers Internationaux de Psychologie Sociale, 

69, 47-57. 

Vouillot, F., Blanchard, S., Marro, C. eta Steinbruckner, M. L. (2004). La division sexuée 

de lórientation et du travail: Une question théorique et une question de 

pratiques. Psychologie du Travail et des Organisations, 10 (3), 277-291. 

Wagner, W. eta Elejabarrieta, F. (1994). Representaciones sociales. Non: J. F. Morales 

(Arg.), Psicología Social (815-842 orr.). Madrid: Mc Graw Hill. 

Warr, P. B. (1987). Work, unemployment and mental health. Oxford: Oxford Science 

Publications.

ERANSKINAK

1. ERANSKINA: GALDESORTA FRANTSESEZ

Nous faisons une recherche sur le chômage et votre participation nous 

serait très utile. 

Nous vous signalons que ce questionnaire est anonyme et vous 

demandons uniquement quelques renseignements en dernière page. 

Merci pour votre collaboration

394 


1.a) Quels mots ou expressions vous viennent à lésprit quand vous 

pensez au mot CHÔMAGE ? (Ecrivez de 4 à 8 réponses). 

1- ...................................................................................... 

2- ...................................................................................... 

3- ...................................................................................... 

4- ...................................................................................... 

5- ...................................................................................... 

6- ...................................................................................... 

7- ...................................................................................... 

8- ......................................................................................

ERANSKINAK 

1.b) Quels mots ou expressions vous viennent à lésprit quand vous 

pensez à UNE FEMME AU CHÔMAGE ? (Ecrivez de 4 à 8 réponses) 

1- ...................................................................................... 

2- ...................................................................................... 

3- ...................................................................................... 

4- ...................................................................................... 

5- ...................................................................................... 

6- ...................................................................................... 

7- ...................................................................................... 

8- ...................................................................................... 

395

396 


2.a) Parmi les propositions suivantes qui se rapportent au chômage, 

- Choisissez les 5 propositions les plus caractéristiques du chômage 

(NOTE +) 

- Choisissez les 5 propositions les moins caractéristiques du chômage 

(NOTE - ) 

1. Absence de diplôme 

2. Exclusion sociale 

3. Peut créer des tensions dans un couple 

4. Génère de lángoisse, du stress 

5. Travail au noir 

6. Perte de ses amis 

7. Peut perturber les enfants 

8. Mise en cause de límage du soi 

9. Absence déxpérience 

10. Problèmes financiers 

11. Les parents ne sont plus le référent pour les enfants 

12. Être une personne assistée 

13. Difficulté à sádapter aux nouveaux métiers 

14. Peu de motivation pour rechercher un emploi 

15. Accepter nímporte quel boulot 

Les 5 plus Les 5 moins 

caractéristiques sont: caractéristiques sont:

ERANSKINAK 

2.b) Parmi les propositions suivantes qui se rapportent au chômage 

féminin, 


féminin (NOTE +) 


féminin (NOTE -) 











11. La mère nést plus le référent pour les enfants 

12. Statut dássistée permanente 


14. Peu motivée à la recherche dún emploi 


 


caractéristiques sont: caractéristiques sont: 

397

398 


2.c) Maintenant nous vous présentons les mêmes propositions sur le 

chômage féminin mais nous vous demandons de répondre comme le ferait 

UN PATRON. 





















caractéristiques sont: caractéristiques sont:

ERANSKINAK 

2.d) Maintenant nous vous présentons les mêmes propositions sur le 

chômage féminin mais nous vous demandons de répondre comme le 

ferait UNE FEMINISTE. 





















caractéristiques sont: caractéristiques sont: 

399

400 


3) Dans les pages suivantes nous nous intéressons à la situation de 

Madame XXX. 

Nous vous présenterons trois situations indépendantes les unes des 

autres. Répondez aux situations dans lórdre présentées. 

3.a) Madame XXX ná pas dáctivité rémunérée, pas de contraintes 

horaires et elle ná pas de problèmes financiers. 

Pensez-vous que Madame XXX est? 

Cochez pour chaque proposition de statut la réponse qui vous paraît la 

plus probable. 

STATUT 

Une handicapée 

Une chômeuse 

Une femme seule avec 

ses enfants à charge 

Une chômeuse de plus 

de 50 ans 

Une rentière 

Une femme au foyer 

Très 

probablement 

OUI 

Probablement 

oui 

Probablement 

Non 

Très 

probablement 

NON

ERANSKINAK 

3.b) Madame XXX ná pas dáctivité rémunérée, pas de contraintes 

horaires et elle ne se sent pas socialement exclue. 




STATUT 


Une chômeuse 




de 50 ans 

Une rentière 


Très 

probablement 

OUI 

Probablement 

oui 

Probablement 

Non 

Très 

probablement 

NON 

401

402 


3.c) Madame XXX ná pas dáctivité rémunérée, pas de contraintes 

horaires et elle ne cherche pas démploi. 




STATUT 


Une chômeuse 




de 50 ans 

Une rentière 


Très 

probablement 

OUI 

Probablement 

oui 

Probablement 

Non 

Très 

probablement 

NON

Age: 

Sexe: Homme / Femme 

Niveau et type d´études: 

Occupation du père: 

Occupation de la mère: 

ERANSKINAK 

Renseignements 

403

2. ERANSKINA: HIRU GOGORA-EKARTZE 

GALDEREN HITZEN KATEGORIZAZIOA 

TALDEKA 

Honakoak dira erabilitako hamahiru kategoriak: 

0. Kategorizatu gabeko hitzak 

1. Lanarekiko Harremana (grafikoetan 01Lana) 

2. Aurre Egiteko Modua (grafikoetan 02Aurre Egin) 

3. Zailtasunak (grafikoetan 03Zailtasunak) 

4. Alderdi Ekonomikoak (grafikoetan 04Ekonomikoa) 

5. Pribazioa (grafikoetan 05Gabezia), 

6. Prestazio Sozialak (grafikoetan 06Prestazioak) 

7. Familia (grafikoetan 07Familia), 8. Formazioa (grafikoetan 08Formazioa) 

9. Alderdi Sozialak (grafikoetan 09Soziala) 

10. Alderdi Indibidualak (grafikoetan 10Indibiduala) 

11. Kategoria Sozialak (grafikoetan 11Subjektua) 

12. Egitura-sistema (grafikoetan 12Egitura) 

13. Dimentsio Deskribatzailea (grafikoetan 13Deskribatzailea).


0 1nouveau 

0 1déjà 

0 1quotidien 

0 1jeux 

0 1journée 

0 1mauvais 

0 1chance 

0 1lendemain 

0 1passage 

0 1passé 

0 1haut 

0 1resourcement 

0 1horloge 

0 1désiré 

0 1majeurs 

0 1connais 

0 1besoin 

0 1contrée 

0 1encore 

0 1amélioration 

0 1enjeu 

0 1course 

0 1organisation 

0 1mauvaises 

0 1attente 

0 1au-jour-le-jour 

0 1aucun 

0 1autre 

0 1moi 

0 1serrer 

0 1mode-de-vie 

0 1banalité 

0 1beaucoup 

0 1durée 

Aix-en-Provence 

ERANSKINAK 

0 1bien 

0 1non-connu 

0 1but 

0 1nul 

0 1caractéristique 

0 1incontournable 

0 1courte 

0 1suive 

0 1chose 

0 1culturel 

0 1sûrement 

0 1probabilité 

0 1faible 

0 1courant 

0 1confrontée 

0 1perstissut 

0 1urbaine 

0 1soi 

0 1registre 

0 1conviction 

0 1réalité 

0 1exposés 

0 1quotidienne 

0 1nímporte 

0 1progression 

0 1espère 

0 1environnement 

0 1priorité 

0 1menées 

0 1santé 

0 1forcé 

0 1serai 

0 1peut 

0 1nouvelle 

0 1maîtrisable 

0 2trop 

0 2vivre 

0 2conditions 

0 2avoir 

0 2peu 

0 2solution 

0 2situation 

0 3non 

0 3pour 

0 3être 

0 4contre 

0 5vie 

1 1métiers 

1 1activité 

1 1travail-au-noir 

1 1boulot 

1 1vie-active 

1 1travaillé 

1 1actif 

1 1inactif 

1 2temps-partiel 

1 3intérim 

1 3population-active 

1 3professionnelle 

1 3insertion 

1 3chômeur 

1 3CDD 

1 4stages 

1 6inactivité 

1 6réinsertion 

1 7chômage 

1 8licenciement 

1 27travail 

407

1 34emploi 

2 1associations 

2 1retrouver 

2 1lettre 

2 1petites-annonces 

2 1réapprendre 

2 1inscription 

2 1trouver 

2 1démarche 

2 1agir 

2 1retrouvée 

2 1accepter 

2 30rechercher 

3 1soucis 

3 5ennuis 

3 21difficultés 

3 32problèmes 

4 1rue 

4 1pénurie 

4 1gagne 

4 1patrimoine 

4 1toucher 

4 1faim 

4 1faire-ceinture 

4 1indépendance 

4 1ceinture 

4 2dette 

4 2revenu 

4 2morosité 

4 2dépendance 

4 2fin-de-mois 

4 3SDF 

4 4économique 

4 4SMIC 

4 5misère 

4 6salaire 

4 12pauvreté 

408 


4 12financiers 

4 16argent 

4 25précarité 

5 2absence 

5 7perte 

5 11manque 

5 11sans 

5 17pas 

6 1sécurité-sociale 

6 1indemnisation 

6 1BIT 

6 1assistance 

6 5indemnités 

6 5ASSEDIC 

6 15RMI 

6 16allocations 

6 45ANPE 

7 1couple 

7 3famille 

8 1complément 

8 1orientation 

8 3formation 

8 3études 

8 5diplôme 

8 5qualification 

9 1relationnels 

9 1mort 

9 1socialité 

9 1délinquance 

9 2injustice 

9 2rupture 

9 4marginalité 

9 5rejet 

9 7inégalité 

9 14sociale 

9 42exclusion 

10 1déshonorèrent 

10 1déstabilisant 

10 1malheureuse 

10 1honte 

10 1mal-de-vivre 

10 1démotivation 

10 1alcool 

10 1débousculement 

10 1désagréable 

10 1remise-en-cause 

10 1désabusé 

10 1pastis 

10 1agressivité 

10 1instabilité 

10 1identité 

10 1détresse 

10 1ennuyant 

10 1abandon 

10 1isolation 

10 1isolement 

10 1souffrance 

10 1laisser-aller 

10 1rage 

10 1lassitude 

10 1inquiétude 

10 1estime 

10 1pression 

10 1destructeur 

10 1décadence 

10 1destruction 

10 1violence 

10 1volonté 

10 1dérèglement 

10 1sentir 

10 1malheur 

10 1encadrement 

10 1infériorité 

10 1sentiment

10 1inefficacité 

10 1angoisse 

10 1crainte 

10 2perte-de-repère 

10 2tensions 

10 2incertitudes 

10 2psychologique 

10 2découragement 

10 2inutilité 

10 2mal-être 

10 3désespoir 

10 3tristesse 

10 3stress 

10 4motivation 

10 5peur 

10 5solitude 

10 9dépression 

11 1immigrés 

11 1vieux 

11 1victime 

11 1femme 

11 2profiteurs 

11 10jeunes 

12 1mal-traité 

ERANSKINAK 

12 1gouvernement 

12 1structurel 

12 1reconversion 

12 1technologie 

12 1Jospin 

12 1fonctionnaire 

12 1restructuration 

12 1compétitivité 

12 1engrenage 

12 1délocalisation 

12 1état 

12 1libéralisme 

12 2économie 

12 2système 

12 2capitalisme 

12 3crise 

12 4conjoncture 

12 5politique 

12 8société 

13 1perte-de-temps 

13 1importance 

13 1handicap 

13 1irrémédiable 

13 1actuel 

13 1rien-faire 

13 1pas-de-chance 

13 1grave 

13 1quartiers 

13 1long-terme 

13 1impasse 

13 1transition 

13 1cercle-vicieux 

13 1douce-pour-cent 

13 1important 

13 1tabou 

13 2plus 

13 2longue-durée 

13 2futur 

13 2libre 

13 3temps 

13 3fléau 

13 3avenir 

13 5France 

13 5baisse 

13 22galère 

409

410 



0 1être 

0 1très 

0 1quotidien 

0 1intensive 

0 1lui 

0 1boite 

0 1involontaire 

0 1regard 

0 1nouvelle 

0 1bout 

0 1peuvent 

0 1dynamique 

0 1rend 

0 1journées 

0 1adapté 

0 1casse 

0 1agence 

0 1représentation 

0 1déjà 

0 1fort 

0 1lien 

0 1lieu-commun 

0 1retour 

0 1départ 

0 1soumission 

0 1volontaire 

0 1globe 

0 1annuel 

0 1combien 

0 1commun 

0 1mais 

0 1arriver 

0 1sale 

0 1tant 

0 1depuis 

0 1peux 

0 1vivre 

0 1capital 

0 1atteintes 

0 1masculin 

0 1aucune 

0 1autre 

0 1autres 

0 1avantage 

0 1mode 

0 1restera 

0 1grosse 

0 1but 

0 1faut 

0 1repaire 

0 1bas 

0 1souvent 

0 1cercle 

0 1habitudes 

0 1bon 

0 1faire 

0 1tabac 

0 1toujours 

0 1zéro 

0 1parmi 

0 1passe 

0 1pourquoi 

0 1origine 

0 1cité 

0 1reposante 

0 1petites 

0 1comparée 


0 1propre 

0 1vraiment 

0 1toute 

0 1veut 

0 1création 

0 1mimétisme 

0 1faciles 

0 1même 

0 1soit 

0 1non 

0 1placée 

0 1envie 

0 1tombe 

0 1sait 

0 1ennuyât 

0 1haut 

0 1impression 

0 1veux 

0 2chose 

0 2face 

0 2sorte 

0 2situation 

0 2solutions 

0 2place 

0 2lié 

0 2est-il 

0 2facilité 

0 2vis-à-vis 

0 2choix 

0 2conditions 

0 2impérativement 

0 2rapport 

0 2nouveau 

0 2chance 

0 2aide 

0 2soi 

0 2mauvaises

0 2doit 

0 2fait 

0 3avoir 

0 3peut 

0 3petits 

0 3assez 

0 4besoin 

0 4sous 

0 11vie 

1 1branche 

1 1manuels 

1 1peinture 

1 1métiers 

1 1jardinage 

1 1inemployabilité 

1 1demande 

1 1activité 

1 1entreprise 

1 1main-d-ouvre 

1 1fériant 

1 1population-active 

1 1couvreur 

1 1travaillé 

1 1usine 

1 1CDI 

1 1sous-emploi 

1 2chômeur 

1 2temporaire 


1 3boulots 

1 5insertion 

1 5intérim 

1 7chômage 



1 15travail 

1 18emploi 

ERANSKINAK 

2 1entretenir 

2 1effectuer 

2 1pointer 

2 1inscription 

2 1parfaire 

2 1rendez-vous 

2 1hebdomadaire 

2 1refaire 

2 1journaux 

2 1changer 

2 1démarches 

2 1développer 

2 1entretien 

2 1débrouillard 

2 1annonces 

2 1peut-faire 

2 1réadaptation 

2 1affronter 

2 1adapter 

2 2accepte 

2 3réagir 

2 7trouver 


3 1soucis 

3 6ennuis 



4 1nécessité 

4 1loisirs 

4 1logement 

4 1rue 

4 1chute-libre 

4 1découvert-bancaire 

4 1nourrir 

4 1décadente 

4 1ressources 

4 1SMIC 


4 1faim 

4 1matériels 

4 1vacances 

4 2misère 


4 3galère 

4 3revenu 

4 5salaire 

4 5pauvreté 

4 7SDF 

4 10argent 



5 1perde 

5 4absence 

5 13manque 

5 14perte 

5 17sans 

5 22pas 

6 1assisté 

6 1ASSEDIC 

6 1assurance 

6 2assistance 


6 4RMI 

6 17ANPE 

7 1assure 

7 1charge 

7 1obligations 

7 1taches 

7 1conjugaux 

7 1célibataire 

7 1domestiques 

7 1consacrer 

7 1paternel 

7 1occuper 

411

7 1mari 

7 2père-de-famille 

7 2chef-de-famille 

7 2assumer 

7 2couple 

7 4divorce 

7 4femme-épouse 

7 5enfants 

7 27famille 

8 1requalification 

8 1culturel 


8 1dépassé 

8 1connaissance 

8 2adaptation 

8 3niveau 

8 3disqualification 

8 3formation 

8 3études 

8 5expérience 

8 9diplôme 


9 1stigmatisé 

9 1fréquentations 

9 1étiqueté 

9 1refus 

9 1intégration 

9 1rejet 

9 1socialité 

9 1sociabilité 

9 1regard-des-autres 

9 1discrimination 

9 1marge 

9 2conflit 

9 2sexisme 

9 2injustice 


412 


9 2amis 

9 5marginalisation 

9 9sociale 

9 25exclusion 

10 1estime 

10 1destructeur 


10 1faillite 

10 1malade 

10 1déshonneur 


10 1isolement 

10 1remise-en-question 

10 1fierté 

10 1frustration 

10 1lassitude 

10 1furieux 

10 1motivé 

10 1ambition 

10 1désintérêt 

10 1échouer 

10 1nerveuse 

10 1sentiment 

10 1capacités 

10 1dramatique 

10 1mal-être 

10 1déchéance 

10 1attristé 

10 1inacceptation 

10 1révoltant 

10 1déstabilisée 

10 1abattement 


10 1altération 

10 1psychiques 

10 1psychologiques 

10 1tensions 

10 1alcool 


10 1repli-sur-soi 

10 1bière 

10 1fatigué 

10 1délaissement 

10 1bouleversement 

10 1intellectuelle 

10 1virilité 

10 1réinterroge 

10 1perdu 

10 1orgueil 

10 1déception 

10 1repli 

10 1démoralisé 

10 1triste 

10 1identité 

10 1incompétence 

10 1personnel 

10 1vulnérabilité 

10 1tristesse 

10 1espoir 

10 1amour 

10 1coupable 

10 1échec 

10 2honneur 

10 2solitude 


10 2perturbation 

10 2limité 

10 2impuissance 

10 2crise 

10 2moral 

10 2peur 

10 2responsabilité 

10 3stress 

10 3confiance

10 3dévalorisation 

10 3image 

10 3honte 


10 3agressif 

10 3angoisse 

10 3détresse 

10 4découragement 

10 7alcoolisme 


11 1dix-huit-vingt-cinq 

11 1Tunisien 

11 1joueur 

11 1vicieux 

11 1cinquante 

11 1âgé 

11 1femmes 

11 1trompeur 

11 1immigrés 

11 1barbe 

11 2âge 

ERANSKINAK 

11 2ans 

11 2jeunes 

11 2victime 

11 3étrangers 

11 3vieux 

11 3seul 

11 4personne 

11 6femme 

11 7plus 

11 14homme 

12 1libéral 

12 1technique 

12 4société 

13 1française 

13 1pitié 

13 1merde 

13 1rien-à-faire 

13 1longtemps 

13 1fait-rien 

13 1cruelle 

13 1sérieux 

13 1casino 

13 1banlieue 

13 1années 

13 1banalité 

13 1accrue 

13 1liberté 


13 2dommage 

13 2grave 

13 2peu 

13 2dur 

13 3moins 

13 3faible 

13 3baisse 

13 4libre 

13 4avenir 

13 4trop 

13 8temps 

413


0 1logis 

0 1sous 

0 1raison 

0 1lui 

0 1cheveux 

0 1mais 

0 1chose 

0 1permanent 

0 1regard 

0 1cible 

0 1autrui 

0 1aisance 

0 1touchée 

0 1même 

0 1masculine 

0 1horizons 

0 1restreints 

0 1mauvaises 

0 1envers 

0 1arriver 


0 1assez 

0 1mode-de-vie 

0 1plein 

0 1excuse 

0 1monde 

0 1aucun 

0 1second 

0 1aussi 

0 1autant 

0 1autre 

0 1autres 

0 1convenable 

0 1avant 

0 1fait 

414 


0 1vrai 

0 1nature 

0 1niveau 

0 1bonne 

0 1soit 

0 1but 

0 1fermé 

0 1cause 

0 1mise 

0 1cette 

0 1est 


0 1supplémentaire 

0 1possibles 

0 1sûrement 

0 1deux 

0 1fréquence 

0 1permet 

0 1tendance 

0 1doit 

0 1total 

0 1vrac 

0 1veut-elle 

0 1vue 

0 1piégée 

0 1peut-être 

0 1peux 

0 1retour 

0 1conséquence 

0 1créer 

0 1fec 

0 1plaisir 

0 1importe 

0 1mobile 

0 1vitesses 

0 1situation 

0 1pouvoir 

0 1mœurs 

0 1inefficace 

0 1jouent 

0 1première 

0 1quotidien 

0 1fragilité 

0 1vis-à-vis 

0 1posent 

0 1exposé 

0 2rapport 

0 2choix 

0 2son 

0 2faible 

0 2place 

0 2conditions 

0 2entre 

0 2faire 

0 2statut 

0 2vivre 

0 2non 

0 2chance 

0 2rôle 

0 2mauvais 

0 2aucune 

0 2moyen 

0 2avoir 

0 3peut 

0 3être 

0 3encore 

0 4petits 

0 5face 

0 8vie 

1 1textile

1 1patrons 

1 1embouchent 

1 1manuels 

1 1offre 

1 1fixe 


1 1marché 

1 1ménages-au-noir 

1 1hôtesses 

1 1travaillera 

1 1prof-active 

1 1mi-temps 

1 1métier 

1 1cuisinière 

1 1CDI 

1 1insertion 

1 1intérims 

1 1travailleur 

1 1employeur 

1 1chômeuse 

1 1domestiques 

1 2physiques 

1 2secrétaire 

1 2CDD 


1 2congé 


1 2active 

1 2arrêt 


1 3chômage 

1 3travailler 

1 3travaux 

1 4boulots 


1 19emploi 

1 22travail 

ERANSKINAK 

2 1envoyer 

2 1combattante 

2 1changer 

2 1démarches 

2 1développer 

2 1demandes 

2 1protestation 

2 1battante 

2 1sortir 

2 1volontariat 

2 1résistance 

2 1plaindre 

2 1intensive 

2 1preuves 

2 2obligation 

2 2accepter 

2 3retrouver 

2 9trouver 


3 1difficilement 

3 1obstacle 

3 1soucis 

3 5ennuis 



4 1morosité 



4 1émancipation 

4 1rue 

4 1misère 

4 1faim 

4 1SMIC 

4 1appartement 

4 1voiture 

4 2besoin 

4 2loisirs 

4 3revenu 

4 4pauvreté 


4 5argent 

4 8salaire 



5 1privation 

5 2absence 

5 10perte 

5 13sans 

5 13manque 

5 22pas 

6 1HLM 

6 1aide 

6 1assistance 

6 1allocation 

6 3assisté 


6 3RMI 

6 7ANPE 

7 1conciliable 

7 1attentionnée 

7 1couple 

7 1consacrer 

7 1homme-mari 

7 1enceinte 

7 1vaisselle 

7 1ceinte 

7 1mariée 

7 1contrainte 

7 1nourrir 

7 1père 

7 2rester 

7 2femme-de-ménage 

7 2repassage 

7 2foyer 

415

7 3divorce 

7 3mari 

7 4charge 

7 4ménage 

7 4maison 

7 5élever 

7 6occuper 

7 6assumer 

7 10maternité 

7 15famille 

7 29femme-au-foyer 

7 34enfants 

8 1qualité 

8 1qualités 

8 1éducation 

8 1formation 

8 2études 


8 7diplôme 


9 1écart 

9 1domination 

9 1liens 

9 1racisme 

9 1intolérance 

9 1fracture 

9 1juste 

9 1préférence 

9 1défavorisée 

9 1préjugé 

9 1amis 

9 1relationnelle 

9 1différence 

9 1harcèlement 

9 1sexuel 

9 1relation 

9 1injustice 

416 


9 1regard-des-autres 

9 2sexuelle 

9 2refus 

9 2sexes 


9 2ségrégation 

9 2parité 


9 4machisme 

9 6sociale 

9 7sexisme 



9 22exclusion 

10 1inadéquation 

10 1personnel 

10 1incompréhension 

10 1envie 

10 1défaillant 

10 1sentiment 

10 1remise-en-cause 

10 1tensions 


10 1honteux 

10 1détresse 

10 1rage 

10 1désarmée 

10 1pressions 

10 1image 

10 1intérêt 

10 1déséquilibre 

10 1reconnaissance 

10 1triste 


10 1discréditation 

10 1humiliation 

10 1interne 


10 1soumission 

10 1préoccupée 

10 1moral 

10 1incompétente 

10 2peur 

10 2déstabilisant 

10 2volonté 

10 2angoisse 

10 2capacités 

10 2courage 



10 2confiance 

10 2compétences 

10 3enfermement 

10 4solitude 



11 1dix-huit-vingt-cinq 

11 1vingt 

11 1cinquante 

11 1rentière 

11 1étrangère 

11 1prostituée 

11 1immigration 

11 1âgée 

11 2personne 

11 2femmes 

11 3hommes 

11 3ans 

11 4victime 

11 5seule 

11 5jeunes 

11 12homme 

11 25femme 

12 1mondialisation


12 1système 

12 1exploitation 

12 1société 

13 1grande 

13 1accrue 

13 1facilité 

13 1facile 

13 1longue 

13 1moins-en-moins 

13 1libre 

ERANSKINAK 

13 1dommage 

13 1maladie 

13 1fléau 

13 1avenir 

13 1courant 

13 1ancien-temps 

13 1rare 

13 2important 

13 2très 


13 2grave 

13 2fréquent 

13 2normal 

13 2durée 

13 2trop 

13 3importante 

13 4peu 

13 5temps 

13 10moins 

13 30plus 

417

418 


Baiona-Bidart 


0 1légitime 

0 1mais 

0 1année 

0 1groupe 

0 1Castel 

0 1retirer 

0 1persuadée 

0 1dérive 

0 1cas 

0 1rigide 

0 1mauvaise 

0 1justifié 

0 1tenu 

0 1certains 

0 1chacun 

0 1chance 

0 1mois 

0 1chaque 

0 1choix 

0 1saturation 

0 1entrée 

0 1moyen 

0 1multiple 

0 1méritent 

0 1eviction 

0 1niveau 

0 1exigent 

0 1notre 

0 1annuel 

0 1continue 

0 1nouvel 

0 1ans 

0 1négatives 

0 1obligatoires 

0 1obligé 

0 1après 

0 1apéritif 

0 1vis 

0 1bas 

0 1souvent 

0 1panage 

0 1finir 

0 1atteint 

0 1fois 

0 1parfois 

0 1autre 

0 1avant 

0 1populaire 

0 1avoir 

0 1comme 

0 1suffisant 

0 1cela 

0 1suis 

0 1suite 

0 1bientôt 

0 1surfer 

0 1faible 

0 1propre 

0 1canapé 

0 1taf 

0 1tard 

0 1présent 

0 1coluche 

0 1petit 

0 1faut 

0 1concernés 

0 1lendemain 

0 1terme 

0 1intéressant 

0 1toujours 

0 1places 

0 1tout 

0 1toute 

0 1présence 

0 1veut 

0 1quelques 

0 1possibilité 

0 1population 

0 1petites 

0 1condition 

0 1processus 

0 1fonctionnement 

0 1considéré 

0 1uniformité 

0 1réponses 

0 1coupé 

0 1son 

0 1plan 

0 1style 

0 1fromage 

0 1par 

0 1soleil 

0 1loose 

0 1spirale 

0 1facile 

0 1truc 

0 1lieu 

0 1très 

0 1levé

0 2jour 

0 2sont 

0 2certaines 

0 2fin 

0 2cercle 

0 2vide 

0 2abus 

0 2part 

0 2tous 

0 2nouveau 

0 2pouvoir 

0 2peut 

0 2stagnation 

0 2sein 

0 2mauvais 

0 2mise 

0 2gros 

0 3sortir 

0 3soi 

0 3peu 

0 3être 

0 3réalité 

0 3aide 

0 3vivre 

0 4situation 

0 4question 

0 4mal 

0 4sur 

0 5sous 

0 5monde 

0 16vie 

1 1retravailler 

1 1photocopieuse 

1 1travailler 

1 1marché 

1 1fait 

1 1intérim 

ERANSKINAK 

1 1fermeture 

1 1déclaré 

1 1administratives 

1 1liquidation 

1 1CDD 

1 1métier 

1 1actif 

1 1boulot 

1 1temporaires 

1 1inemployabilité 

1 1CDI 

1 2taux 


1 4insertion 

1 4entreprise 


1 4active 

1 5chômeur 

1 6activité 

1 7inactif 



1 14chômage 

1 68emploi 

1 68travail 

2 1demande 

2 1rencontrées 

2 1recherches 

2 1dynamisme 

2 1annonces 

2 1remplir 

2 1lutte 

2 1changement 

2 1perceverer 

2 1papier 

2 1inscrite 

2 1liste 

2 1syndicalisme 

2 1spécialité 

2 2entretien 

2 2démarche 

2 12trouver 


3 1impossibilité 

3 1réduction 

3 1restriction 

3 1entraîner 

3 1diminution 

3 1pénuries 

3 1restreint 

3 1besoins 

3 4soucis 

3 23ennuis 




4 1prêts 

4 1famine 

4 1vendre 

4 1banqueroute 

4 1soupe 

4 1loisirs 

4 1achats 

4 1studio 


4 1sortis 

4 1dépend 

4 1rente 


4 1touche 

4 1ressources 

4 1subsister 

4 1nourriture 

4 2dettes 

419

4 2économiques 

4 2payer 

4 2achat 

4 2logement 

4 2voiture 

4 2SMIC 

4 3vacances 

4 3loyer 

4 3maison 

4 8économie 

4 8rémunération 

4 13salaire 

4 16revenu 

4 16misère 

4 17pauvreté 


4 56argent 

5 1perdre 

5 2absence 

5 2non 

5 17perte 

5 18sans 

5 37manque 

5 77pas 

6 1justificatifs 

6 1assistance 

6 1assurance 

6 1resto-du-coeur 

6 2assistanat 


6 7aides 

6 8ASSEDIC 


6 31RMI 

6 54ANPE 

7 1divorce 

7 1enfants 

420 


7 13famille 

8 1apprendre 

8 1adapté 

8 1réorientation 

8 1connaissance 

8 1adaptée 


8 1stage 

8 3éducation 



8 4diplôme 

8 4études 

8 8formation 

9 1appartenance 

9 1fracture 

9 1jugement 


9 1trottoir 

9 1soutien 

9 1statut 

9 1rue 

9 1associable 

9 1violence 

9 1désaffiliation 

9 1proches 

9 1désocialisation 


9 1voisinage 

9 2écart 




9 2racisme 


9 2sécurité 

9 3SDF 

9 3injustice 

9 8rejet 

9 27sociale 

9 27exclusion 

10 1ambition 

10 1décadence 



10 1pessimisme 

10 1honneur 

10 1envies 

10 1psychologiques 

10 1malheur 

10 1patience 

10 1déception 

10 1espoir 

10 1stresse 

10 1habitude 

10 1paresse 


10 1impatience 

10 1caractère 

10 1mental 

10 1confiance 

10 1optimisme 

10 1personnel 

10 1intégrité 

10 1inutilité 

10 1péjoratif 

10 1énervement 

10 1moral 

10 1ennuyer 

10 1inutile 

10 1contrainte 

10 1incertitude 

10 1malheureux 

10 1anxiété

10 1bouleversée 

10 1bière 

10 1repères 

10 1amour 

10 1dégradation 


10 2isolement 

10 2vicieux 


10 2épanouissement 

10 2insécurité 

10 2détresse 

10 2tensions 

10 2morale 

10 2courage 

10 2honte 

10 2doutes 

10 2envie 


10 2pression 

10 2crainte 

10 2déchéance 

10 3repli 

10 3échec 

10 3suicide 

10 3sentiment 

10 3faillite 

10 3personnelle 

10 3remise 

10 4peur 


10 4angoisse 

10 5solitude 

10 6volonté 

10 7tristesse 


10 11stress 

ERANSKINAK 


11 1âge 

11 1immigration 

11 1individu 

11 1profiteur 

11 1gens 

11 2passif 

11 7feignant 

11 9personnes 

11 24jeunes 

12 1offre-demande 

12 1saturé 


12 1recorvertion 


12 1crise 

12 1candidature 

12 1politique 

12 1individualisme 

12 1capitalisme 

12 1pays 


12 1grave 

12 1gouvernement 

12 1sociologiques 

12 2système 

12 2technique 

12 3délocalisation 

12 4état 

12 8société 

13 1passagère 

13 1épidémie 

13 1importante 

13 1aujourd´hui 

13 1omniprésent 

13 1fraude 

13 1fréquent 

13 1anormal 

13 1dommage 

13 1transition 

13 1dure 

13 1catastrophe 

13 1inévitable 

13 1croissant 

13 1fatalité 

13 1période 

13 1phénomène 

13 1courant 

13 1long 

13 1actuel 

13 1merde 

13 1liberté 

13 1fléau 

13 1passer 

13 1dur 

13 2futur 

13 2rien 

13 2perspective 

13 2important 

13 2hausse 

13 3France 

13 3faire 

13 3augmentation 

13 4moins 

13 4baisse 

13 5durée 

13 5avenir 

13 5longue 

13 6beaucoup 

13 8trop 

13 10libre 

13 11plus 

13 14temps 

13 20galère 

421

422 



0 1contre 

0 1fait 

0 1Madrid 

0 1cadre 

0 1Réal 

0 1identique 

0 1mauvaise 

0 1entre 

0 1moins 

0 1pizza 

0 1envolés 

0 1avoir 

0 1coeur 

0 1mêmes 

0 1niveau 

0 1face 

0 1faciliter 

0 1connerie 

0 1allé 

0 1urgence 

0 1joue 

0 1nouveaux 

0 1préfère 

0 1devant 

0 1ses 

0 1aucune 

0 1autre 

0 1page 

0 1fond 

0 1quotidien 

0 1journées 

0 1baisse 

0 1rare 

0 1part 

0 1parte 

0 1bien 

0 1bizarre 

0 1sacrée 

0 1vivre 

0 1impossibilité 

0 1perle 

0 1ici 

0 1car 

0 1trou 

0 1condition 

0 1tourne 

0 1chose 

0 1spirale 

0 1restos 

0 1force 

0 1laisse-vivre 

0 1pouvoir 

0 1idem 

0 1expressions 

0 1truc 

0 1indifférent 

0 1rester 

0 1exigeants 

0 1tous 

0 1veut 

0 1suis 

0 1rêves 

0 1réussi 

0 1soumis 

0 1quelque 

0 1limite 

0 1par 

0 2comment 

0 2peu 

0 2nous 

0 2avec 

0 2faible 

0 2télévision 

0 2rapport 

0 2mal 

0 2statut 

0 2précédente 

0 2situation 

0 2autres 

0 3chance 

0 3être 

0 4son 

0 4faut 

0 4peut 

0 5question 

0 5soi 

0 6vie 

1 1jobs 

1 1boulot 

1 1industriel 

1 1marché 

1 1entreprises 

1 1offres 

1 1propose 

1 1chômage 

1 1industrie 

1 1activité 


1 1psychique 

1 1postes 


1 1poste 

1 1ouvrier 

1 1inactif 

1 1secteur

1 2noir 

1 2chômeur 

1 2active 

1 2intérim 

1 2travaille 

1 3métiers 

1 3occupation 


1 4travailler 

1 14travail 

1 19emploi 

2 1récupérer 

2 1dinamique 

2 1refuser 

2 1changement 

2 1disponible 

2 7trouver 


3 1restriction 

3 1problématique 

3 1contraintes 

3 2soucis 

3 3besoin 

3 5ennuis 




4 1frais 

4 1vacances 

4 1SMIC 

4 1banques 

4 1voiture 

4 1logement 

4 1salaire 

4 1nourrir 

4 1payer 

4 1manger 

ERANSKINAK 

4 1nourriture 

4 1pauvre 

4 1factures 

4 1achat 

4 2rémunération 

4 3pauvreté 

4 3misère 

4 4revenu 

4 9financiers 

4 10argent 

5 1absence 

5 1perdue 

5 3non 

5 10perte 

5 11sans 

5 15manque 

5 26pas 

6 1ASSEDIC 

6 2aides 


6 6RMI 

6 9ANPE 

7 1assume 


7 1responsable 

7 1époux 

7 1rôle 

7 1épouse 

7 1fonder 

7 2couple 

7 2homme-au-foyer 

7 2soutien 

7 2occuper 

7 2subvenir 

7 3divorce 

7 3maison 

7 4foyer 

7 4père-de-famille 

7 4enfants 

7 6femme-epouse 

7 25famille 

8 1inadapté 

8 1compétence 

8 1adaptation 

8 1éducation 

8 1incompétence 

8 2formation 


8 9diplôme 



9 1entourage 


9 1race 

9 1amis 

9 1regard 

9 1sexisme 

9 1insertion 


9 1papier 

9 2SDF 

9 3violence 

9 6sociale 

9 9exclusion 

10 1vin 

10 1enfermement 

10 1dégradation 

10 1orgueil 

10 1repères 

10 1bouteille 

10 1ébranlé 

10 1paresseux 

10 1humeur 

10 1dignité 

423

10 1paresse 

10 1estime 

10 1atteinte 

10 1rancoeur 

10 1solitaire 

10 1remise 

10 1reproches 

10 1pression 

10 1échec 

10 1désaffiliation 

10 1bière 

10 1dur 

10 1effondrement 

10 1remettre 


10 1solitude 

10 1agonie 

10 1incertitude 

10 1identité 

10 1image 

10 1détresse 

10 1moral 

10 1blessure 


10 1crainte 

10 1personnelle 

10 1tête 

10 1alcool 

10 1seul 

10 1recul 

424 


10 1suicide 

10 1implication 

10 1incompréhension 


10 2inutile 

10 2sent 

10 2démotivé 

10 2angoisse 


10 2irritabilité 

10 2volonté 

10 2tristesse 

10 2tensions 

10 2isolement 


10 3envie 


10 5fierté 

10 5sentiment 

10 5peur 

10 6stress 

10 7confiance 

10 8honte 



11 1cinquante 

11 1vieillesse 

11 1âgées 

11 1pantouflard 

11 1personnes 

11 2profiteur 

11 2vieux 

11 2âgé 

11 2femme 

11 2âge 

11 3jeunes 

11 4ans 

11 8homme 

11 10feignant 

12 1système 


12 1crise 

13 1médiocre 

13 1beaucoup 

13 1longue 

13 1abus 

13 1durée 

13 1impasse 

13 1normal 

13 2avenir 

13 2libre 


13 2handicap 

13 3faire 

13 3rien 

13 3galère 

13 4temps 

13 5trop 

13 7plus


0 1diviser 

0 1ramène 

0 1rapide 

0 1mal 

0 1bien 

0 1blues 

0 1bon 

0 1abusif 

0 1redevance 

0 1cible 

0 1généralité 

0 1peste 

0 1dévient 

0 1mauvais 

0 1restos 

0 1mes 

0 1aide 

0 1importantes 

0 1sino 

0 1monde 

0 1saturation 

0 1mot 

0 1année 

0 1vers 

0 1après 

0 1pressente 

0 1expressions 

0 1quelques 


0 1auront 

0 1aussi 

0 1autant 

0 1autres 

0 1fait 

0 1avoir 

0 1obligée 

0 1permanent 

0 1futures 

0 1quotidiennes 

0 1quotidiens 

0 1sur 

0 1parfois 

0 1rapport 

0 1construction 

0 1presque 

0 1plains 

0 1souvent 

0 1long 

0 1descend 

0 1facilité 

0 1tourner 

0 1choix 

0 1chom 

0 1place 

0 1son 

0 1prise 

0 1vivre 

0 1coeur 

0 1possibilité 

0 1pourquoi 

0 1valeurs 

0 1sus 

0 1faire 

0 1transfert 

0 1inverse 

0 1devoir 

0 1jours 

0 1poids 

0 1habitude 

0 1être 

ERANSKINAK 

0 1porter 

0 1sein 

0 1imposer 

0 2nouvel 

0 2baisse 

0 2faible 

0 2entre 

0 2comme 

0 2importe 

0 2première 

0 2deux 

0 2encore 

0 3avec 

0 3masculin 

0 3face 

0 3peu 

0 3soi 

0 3pouvoir 

0 3question 

0 4peut 

0 5situation 

0 6vie 

1 1taux 

1 1arrêt 

1 1métiers 

1 1marché 

1 1mi-temps 

1 1travauil-au-noir 

1 1actif 

1 1travaux 

1 1embauche 

1 1embaucher 

1 1recrutement 

1 1sélection 

1 1chômeuse 

425

1 1chômeurs 

1 1embauchées 

1 1entrepris 

1 1travailler 

1 1carrière 

1 2boulot 

1 2activité 

1 2inactive 

1 2employeurs 


1 2activités 


1 2touchées 

1 6chômage 

1 20travail 

1 22emploi 

2 1battre 

2 1protestation 

2 1entretien 

2 1recherchés 

2 1détermination 

2 2accepter 

2 10trouver 


3 1besoin 

3 5ennuis 

3 6besoins 



4 1banque 

4 1banqueroute 

4 1fric 

4 1logement 

4 1achat 

4 1paiement 

4 3subvenir 

4 4misère 

426 



4 5pauvreté 

4 5revenu 

4 6salaire 


4 12argent 


5 5sans 

5 6perte 

5 12manque 

5 15pas 

6 1ASSEDIC 

6 1assistance 

6 1absence 


6 1aides 

6 2RMI 

6 2allocation 

6 5ANPE 


7 1taches 

7 1bébé 

7 1mères 

7 1éduquer 

7 1parent 

7 1élevé 

7 1couple 

7 1nourrir 

7 1contraintes 

7 1marie 

7 1femmes-à-la-maison 

7 1vaisselle 

7 1natalité 

7 1éducation 

7 1marié 

7 1assumer 

7 1ménagère 

7 1retour 

7 1maman 

7 1monoparentales 

7 1élevée 

7 2foyer 

7 2disponibilité 

7 2grossesse 

7 2rester 

7 2cuisine 

7 3enceinte 

7 3occuper 

7 4mari 

7 4maison 

7 5charge 

7 7ménage 

7 9élever 

7 22famille 

7 25femme-au-foyer 

7 45enfants 

8 1étude 

8 1adapter 

8 2compétences 

8 3formation 

8 4diplôme 



9 1inférieur 

9 1machisme 

9 1rejet 


9 1communauté 

9 1discriminations 


9 1parité 


9 1préfèrent 

9 1évolution

9 1préjugés 


9 1insertion 

9 1amies 

9 1favoritisme 

9 1ami 

9 1égales 

9 1différente 


9 1mentalités 

9 1sexiste 

9 1société 

9 2différence 

9 2sexes 

9 2sexuelle 

9 3injustice 

9 3SDF 

9 6sexisme 

9 7exclusion 


9 12sociale 


10 1repli 

10 1stressé 

10 1désintéressement 

10 1perturber 

10 1déséquilibre 

10 1vulnérabilité 

10 1défavorisation 

10 1abandon 

10 1personnel 

ERANSKINAK 

10 1honte 

10 1désarroi 

10 1volonté 

10 1psychologique 

10 1insécurité 

10 1bouleversée 

10 1crainte 

10 1image 

10 1soucis 

10 1affirmation 

10 1sédentarisation 

10 1psysique 

10 2remise 

10 2peur 


10 2tristesse 

10 2épanouissement 

10 2dur 

10 3solitude 

10 3confiance 


10 3angoisse 


10 7stress 


11 1feignante 

11 1âgé 

11 1profiteur 

11 1ans 

11 1sportives 

11 1age 

11 1fainéantise 

11 2jeunes 

11 4seule 

11 17femme 

11 21homme 

12 1France 

12 2système 

13 1pareil 

13 1mêmes 

13 1majorité 

13 1longue 

13 1habituel 

13 1handicap 

13 1longtemps 

13 1délai 

13 1malheur 

13 1durée 

13 1maladie 

13 1même 

13 1normale 

13 1libre 

13 1nombreuse 

13 2nombreuses 

13 2beaucoup 

13 3temps 

13 3galère 

13 4fréquent 

13 4moins 

13 5trop 

13 26plus 

427

428 


Irun 


0 1Andalucía 

0 1cambios 

0 1Extremadura 

0 1esta 

0 1cara 

0 1millones 

0 1abandonar 

0 1absoluta 

0 1pocos 

0 1caso 

0 1quiero 

0 1dejar 

0 1posibilidad 

0 1posiblemente 

0 1cubres 

0 1preguntarme 

0 1cierta 

0 1cierto 

0 1inferior 

0 1situaciones 

0 1ahora 

0 1sol 

0 1ahí 

0 1después 

0 1algunas 

0 1innecesario 

0 1todos 

0 1marcha 

0 1alto 

0 1altura 

0 1suficiente 

0 1dirá 

0 1intereses 

0 1puta 

0 1disminuir 

0 1tendrá 

0 1antes 

0 1queda 

0 1momento 

0 1toda 

0 1dónde 

0 1básico 

0 1soy 

0 1asumir 

0 1cazar 

0 1mediante 

0 1etc 

0 1razón 

0 1gran 

0 1gustaría 

0 1partir 

0 1bajada 

0 1cómo 

0 1bueno 

0 1deberían 

0 1malo 

0 1todavía 

0 1hago 

0 1demasiadas 

0 1cada 

0 1pero 

0 1medio 

0 1dependiendo 

0 1horarios 

0 1camino 

0 1continua 

0 1espero 

0 1pasa 

0 1mismo 

0 1hacia 

0 1estos 

0 1como 

0 1estarlo 

0 1han 

0 1causar 

0 1genera 

0 1final 

0 1tipos 

0 1tren 

0 1nunca 

0 1exigencia 

0 1forzadas 

0 1punto 

0 1realmente 

0 1habían 

0 1encima 

0 1desconocimiento 

0 1varias 

0 1próximo 

0 1has 

0 1nuevo 

0 1dormir 

0 1tanto 

0 1forma 

0 2lunes 

0 2otras 

0 2otro 

0 2cuesta 

0 2general

0 2nos 

0 2llevar 

0 2muchas 

0 2puede 

0 2realidad 

0 2poca 

0 2muchos 

0 2durante 

0 2volver 

0 2voy 

0 2siento 

0 2algunos 

0 2quieren 

0 2muy 

0 2ser 

0 2ningún 

0 2controlado 

0 2pocas 

0 2casos 

0 2casi 

0 2cosa 

0 2cualquier 

0 2estado 

0 2calidad 

0 2demasiado 

0 2cambio 

0 2puedes 

0 2saber 

0 3tus 

0 3condiciones 

0 3menos 

0 3dan 

0 3malas 

0 3fácil 

0 3cosas 

0 3horas 

0 3puedo 

ERANSKINAK 

0 3vivir 

0 4mucha 

0 4está 

0 4otra 

0 4quiere 

0 4porque 

0 4vida 

0 4día 

0 5mal 

0 6situación 

0 8algo 

0 10llegar 

0 10mala 

0 11mucho 

0 18hay 

0 19poco 

0 20poder 

1 1actividades 

1 1contratación 

1 1profesional 

1 1pluriempleo 

1 1contratado 

1 1empresas 

1 1autónomos 

1 1currar 

1 1ocupación 

1 1actividad 

1 1eventualidad 

1 1puesto 

1 1extraordinarias 

1 1despido 

1 1echado 

1 1sectores 

1 1desempleados 

1 1declarados 

1 1puestos 

1 1plantilla 

1 1inactividad 

1 1rendimiento 

1 1emplear 

1 1jefe 

1 1despedido 

1 1ocupar 

1 1inactivo 

1 1negocio 

1 2basura 

1 2empresarios 

1 2trabajando 

1 4parado 

1 4oportunidades 

1 4temporal 

1 5baja 

1 5trabaja 

1 8laboral 

1 8contrato 

1 15empleo 

1 19desempleo 

1 23paro 

1 34trabajar 

1 177trabajo 

2 1haciendo 

2 1desaprovechar 

2 1llamada 

2 1listas 

2 1enviar 

2 1seguir 

2 1objetivo 

2 1conseguir 

2 1consiguen 

2 1adelante 

2 1acción 

2 1información 

2 1realizar 

2 1provecho 

429

2 1superación 

2 1entrevistas 

2 1echar 

2 1pedir 

2 1apuntado/a 

2 1mandar 

2 1encuentro 

2 1quedarte 

2 2intentar 

2 3aceptar 

2 3buscarte 

2 4papeleo 

2 4espera 

2 5cola 

2 14encontrar 

2 23hacer 

2 47buscar 

3 1necesario 

3 1imposible 

3 1escasos 

3 1justillo 

3 2reducción 

3 2complicaciones 

3 4problema 

3 7escasez 

3 11dificultades 

3 17necesidades 

3 35problemas 

4 1retribución 

4 1consume 

4 1pagados 

4 1adquisición 

4 1hipoteca 

4 1miseria 

4 1medios 

4 1lujos 

4 1gastos 

430 


4 1gastar 

4 1vivienda 

4 1iniciativa 

4 1pufo 

4 1impuestos 

4 1remuneración 

4 1recursos 

4 1comer 

4 1mensual 

4 1ahorros 

4 2emancipación 

4 2coche 

4 2piso 

4 2deudas 

4 2vacaciones 

4 2estabilidad 

4 2cotizar 

4 3caprichos 

4 3comprar 

4 3ingresos 

4 3decadencia 

4 3comida 

4 4ruina 

4 4precariedad 

4 4financieros 

4 4hambre 

4 5pagar 

4 6sueldo 

4 6dependencia 

4 7independencia 

4 7ganar 

4 11fin-de-mes 

4 16pobreza 

4 18cobrar 

4 22económicos 

4 146dinero 

5 1perdida 

5 1quitado 

5 2ausencia 

5 2quitan 

5 2pérdida 

5 22noo 

5 85falta 

5 115sin 

6 1sellado 

6 1LANGAI 

6 1indemnizaciones 

6 6ETT 

6 10ayudas 

6 33INEM 

7 1obligaciones 

7 1responsabilidad 

7 1hijo 

7 1cuidado 

7 1amo-de-casa 

7 1responsabilidades 

7 1pareja 

7 2hijos 

7 4padres 

7 4mantener 

7 6casa 

7 14familia 

8 1inexperto 

8 1prepararse 

8 1preparada 

8 1reciclaje 

8 1realizados 

8 1aprender 

8 1diplomas 

8 1módulos 

8 1vitae 

8 2experiencia 

8 2estudiado 

8 3estudiar

8 4curriculum 

8 5formación 

8 7cursillos 

8 8estudios 

9 1sexo 

9 1igual 

9 1roban 

9 1apoyo 

9 1alrededor 

9 1justo 

9 1entorno 

9 1raza 

9 1insolidaridad 

9 1rotas 

9 1rechazo 

9 2injusto 

9 2exclusión 

9 2igualdad 

9 2derechos 

9 3injusticia 

9 3calle 

9 4inmigrantes 

9 5discriminación 

9 5marginación 

9 6social 

10 1rabia 

10 1desinterés 

10 1imagen 

10 1desamparo 

10 1servir 

10 1confianza 

10 1rompecabezas 

10 1obsesión 

10 1actitud 

10 1inservible 

10 1acabado 

10 1humor 

ERANSKINAK 

10 1irritabilidad 

10 1desmotivación 

10 1culpa 

10 1desorden 

10 1preocupante 

10 1deseos 

10 1cabreos 

10 1pesimismo 

10 1sensación 

10 1deseo 

10 1felicidad 

10 1enfados 

10 1desequilibrio 

10 1alterado 

10 1cabeza 

10 1conflictos 

10 1útil 

10 1suicidio 

10 1discusiones 

10 1amargamiento 

10 1sirves 

10 1carácter 

10 1jodido 

10 1desconfianza 

10 1despreocupación 

10 1pena 

10 1detenerse 

10 1incertidumbre 

10 1venganza 

10 1confusión 

10 1desperdicio 

10 1amargado 

10 1vacío 

10 1estancamiento 

10 1denegación 

10 1agorafobia 

10 1drogas 

10 1comedura 

10 2tensión 

10 2egoísmo 

10 2inquietud 

10 2incierto 

10 2psicológicos 

10 2dignidad 

10 2solo 

10 2ansiedad 

10 2nerviosismo 

10 3desmoralización 

10 3personal 

10 3fracaso 

10 3interés 

10 3desánimo 

10 3miedo 

10 3soledad 

10 3inútil 

10 4emocional 

10 4impotencia 

10 4negatividad 

10 5ganas 

10 6autoestima 

10 6frustración 

10 6inestabilidad 

10 7inseguridad 

10 8malestar 

10 8tristeza 

10 8estrés 

10 11vago 

10 12preocupaciones 

10 14desesperación 

10 14agobio 

10 15angustia 

10 15depresión 

10 17aburrimiento 

11 1chicos 

431

11 1años 

11 1pasividad 

11 1caradura 

11 1chicas 

11 1año 

11 1esquiroles 

11 1estudiante 

11 1aprovecharse 

11 1pasotismo 

11 1aprovechados 

11 1morro 

11 1nadie 

11 2edad 

11 2mujeres 

11 2enchufado 

11 3personas 

11 4persona 

11 12jóvenes 

11 14gente 

12 1insuficiencia 

12 1fascismo 

12 1porcentaje 

12 1anarquía 

432 


12 1mundial 

12 1gestión 

12 1robotización 

12 1funcionario 

12 1mundo 

12 2gobierno 

12 2organización 

12 3riqueza 

12 7crisis 

13 1descanso 

13 1lacra 

13 1incremento 

13 1actual 

13 1muerto 

13 1sabático 

13 1desastre 

13 1rollo 

13 1putas 

13 1universidad 

13 1libres 

13 1creciente 

13 1UPV 

13 1catástrofe 

13 1solución 

13 1peor 

13 1fastidio 

13 1diversión 

13 1normal 

13 1suerte 

13 1tocarse 

13 1huevos 

13 1transición 

13 1asco 

13 2faena 

13 2sube 

13 2desgracia 

13 2quieto 

13 2periodo 

13 3fiesta 

13 10más 

13 10futuro 

13 10putada 

13 19nada 

13 28libre 

13 42tiempo


0 1Flores 

0 1casi 

0 1Joaquín 

0 1Paco 

0 1Peiro 

0 1mueven 

0 1cierto 

0 1sitio 

0 1posible 

0 1diferentes 

0 1positiva 

0 1admiten 

0 1sorpresa 

0 1ritmo 

0 1bien 

0 1disminuir 

0 1dispondrá 

0 1alguien 

0 1gran 

0 1vive 

0 1punto 

0 1cotidiano 

0 1llegas 

0 1lleva 

0 1lugar 

0 1anticipadamente 

0 1caso 

0 1aprovechable 

0 1cuanto 

0 1palabra 

0 1hora 

0 1esto 

0 1respecto 

0 1respeto 

0 1masculina 

0 1son 

ERANSKINAK 

0 1motoras 

0 1mediante 

0 1peor 

0 1rápidamente 

0 1saber 

0 1pequeño 

0 1campo 

0 1mismos 

0 1momento 

0 1faltas 

0 1crear 

0 1has 

0 1hasta 

0 1sido 

0 1innecesario 

0 1forma 

0 1inmediata 

0 1servir 

0 1sofá 

0 1dar 

0 1nadie 

0 1ámbito 

0 1obtener 

0 1hará 

0 1suficiente 

0 1consigo 

0 1pequeña 

0 1hacia 

0 1viva 

0 1cosas 

0 1nosotros 

0 1creados 

0 1muchas 

0 1sentido 

0 1relacionado 

0 1poca 

0 1farras 

0 1dejado 

0 1volver 

0 1pesado 

0 1descenso 

0 1propio 

0 1toca 

0 1indeterminado 

0 1veces 

0 1quieren 

0 1vosotros 

0 2hay 

0 2hace 

0 2ahora 

0 2respuestas 

0 2pues 

0 2algún 

0 2situación 

0 2algunos 

0 2cualquier 

0 2seguro 

0 2mismas 

0 2buen 

0 2fácil 

0 2calidad 

0 2han 

0 2está 

0 2anteriores 

0 2casos 

0 3como 

0 3otro 

0 3hacer 

0 3qué 

0 4puede 

0 4día 

0 5mismo 

433

0 6algo 

0 6quiere 

0 6vivir 

0 7vida 

0 7muy 

0 11poder 

1 1transporte 

1 1posibilidades 

1 1obras 

1 1contrata 

1 1reducción 

1 1reestructuración 

1 1trabajador 

1 1despedido 

1 1ininterrumpida 

1 1plantilla 

1 1desempleo 

1 1puesto 

1 1empresas 

1 1trabajado 

1 1despido 

1 1profesión 

1 1trabajando 

1 2parado 

1 2contrato 

1 2echado 

1 3desempleado 

1 4laboral 

1 7paro 

1 8trabaja 

1 11empleo 

1 20trabajar 

1 63trabajo 

2 1pensar 

2 1pedir 

2 1conformarse 

2 1salir 

434 


2 1mandar 

2 1pasar 

2 1superación 

2 2adelante 

2 2conseguir 

2 15encontrar 

2 20buscar 

3 1administrar 

3 1acorralamiento 

3 1controla 

3 1limitaciones 

3 2insuficiente 



3 17problemas 

4 1préstamos 

4 1comer 

4 1piso 

4 1vacaciones 

4 1posesión 

4 1miseria 

4 1económica 

4 1caro 

4 1ganancias 

4 1pelas 

4 1alimentar 

4 1tacañería 

4 1gastar 

4 1impuestos 

4 1casita 

4 1aportación 

4 1ruina 

4 1autonomía 

4 2caprichos 


4 2coche 

4 2pagar 

4 2sueldo 

4 2recursos 

4 2económicamente 

4 2gastos 

4 3ingresos 

4 3pobreza 

4 3cobrar 

4 4cobra 


4 4fin-de-mes 



4 7casa 

4 49dinero 

5 1ausencia 

5 1ninguna 

5 1ningún 

5 2pérdida 

5 5nada 

5 23falta 

5 31noo 

5 55sin 

6 2INEM 

6 2indemnizaciones 

6 5ayudas 

7 1pareja 

7 1padres 

7 1sacar 

7 1mantiene 

7 1hermano 

7 1niños 

7 2padre-de-familia 

7 3hijos 

7 9mantener 

7 18familia 

8 1inexperto 

8 1currículums

8 1cursados 

8 1actualizada 

8 1formación 

8 1diploma 

8 1nivel 

8 1estudiado 

8 1estudiar 

8 1módulos 

8 2titulación 

8 2cualificado 

8 3preparación 


8 10estudios 

9 1robo 

9 1desigualdad 

9 1estatus 

9 1robos 

9 1explotación 

9 1inserción 

9 1justo 


9 2exclusión 


9 3social 

10 1evasivo 

10 1enfados 

10 1irresponsable 

10 1incomodidad 

10 1alcohol 

10 1confusa 

10 1irascible 

10 1despreocupado 

10 1confianza 

10 1orgullo 

10 1inquietud 

10 1gandulería 

10 1bar 

ERANSKINAK 

10 1cuestionamiento 

10 1fracaso 

10 1inquieto 

10 1rabia 

10 1prepotencia 

10 1tumbarse 

10 1interesa 

10 1ansiedad 

10 1imagen 

10 1desabandono 

10 1insatisfacción 

10 1cabreado 

10 1exigente 

10 1inadaptado 

10 1insoportable 

10 1hundido 

10 1motivación 

10 1orgullosos 

10 1sentimiento 

10 1fracasado 

10 1disfrutar 

10 1desamparado 

10 1suicidio 

10 1drogas 

10 1incompetencia 

10 1avanzada 

10 1humillación 

10 1inestable 

10 1ánimo 

10 1desvinculado 

10 1tensiones 

10 1tensión 

10 1descontento 

10 1tranquilo 

10 1desanimado 

10 1genio 

10 2desmotivación 

10 2agobio 



10 2solo 

10 2sentirse 

10 2inutilidad 

10 2acabado 

10 2desgana 

10 3frustración 


10 3malestar 

10 3borracho 


10 4humor 



10 5tristeza 

10 5angustia 


10 7ganas 

10 8preocupación 

10 9estrés 

11 1señor 

11 1morro 

11 1mayor 

11 1pelotas 

11 1maleante 

11 1jubilarse 

11 1universitario 

11 1jubilado 

11 2adulta 

11 2perdedor 

11 2pobrecitos 

11 3edad 


11 5jóvenes 

11 6mayores 

435

11 10mujer 

11 12persona 

11 15vago 

11 47hombre 

12 1crítica 

12 2crisis 

13 1malo 

13 1normal 

13 1chungo 

13 1faena 

13 1menor 

13 1quieto 

436 


13 1demasiados 

13 1descansar 

13 1putada 

13 1engaño 

13 1estafa 

13 1infortunio 

13 2aumenta 

13 2vicios 

13 2futuro 

13 2antes 

13 2demasiado 

13 3mala 

13 3suerte 

13 4menos 

13 4desgracia 

13 4baja 

13 5pocos 

13 8mal 

13 9mucho 

13 9libre 

13 10más 

13 13poco 

13 14tiempo


0 1seguro 

0 1favor 

0 1aburren 

0 1femenina 

0 1acceso 

0 1casi 

0 1causa 

0 1chorradas 

0 1aunque 

0 1mes 

0 1fuerza 

0 1son 

0 1próximo 

0 1alguien 

0 1alguna 

0 1general 

0 1alternativa 

0 1pues 

0 1pérdida 

0 1cambios 

0 1ambos 

0 1mande 

0 1quiere 

0 1quieren 

0 1quiero 

0 1entre 

0 1realidad 

0 1todos 

0 1así 

0 1mejor 

0 1dan 

0 1peluquería 

0 1meta 

0 1metida 

0 1metido 

ERANSKINAK 

0 1etc 

0 1mientras 

0 1bien 

0 1bueno 

0 1momento 

0 1salida 

0 1pasar 

0 1sea 

0 1podrá 

0 1costar 

0 1hago 

0 1han 

0 1raro 

0 1muy 

0 1nuevo 

0 1eso 

0 1cómo 

0 1físico 

0 1querer 

0 1traiga 

0 1imposible 

0 1tipo 

0 1guste 

0 1día 

0 1suficiente 

0 1veces 

0 1salen 

0 1mayoría 

0 1deformación 

0 1sabe 

0 1costa 

0 1tiendas 

0 1relativo 

0 1espero 

0 1recomendados 

0 1todavía 

0 1ejem 

0 1existe 

0 1generar 

0 1puedo 

0 1piensa 

0 1querido 

0 1exigencia 

0 1van 

0 1misma 

0 1dejen 

0 2pero 

0 2hora 

0 2sus 

0 2dar 

0 2vida 

0 2situación 

0 2otro 

0 2siempre 

0 2llegar 

0 2otra 

0 2puede 

0 2ver 

0 3porque 

0 3baja 

0 3vivir 

0 3posible 

0 3cualquier 

0 3otras 

0 4hacer 

0 4ser 

0 4hacia 

0 4poca 

0 4está 

0 5algo 

437

0 5hay 

0 6mismo 

0 7poco 

0 9poder 

1 1reincorporación 

1 1empresas 

1 1temporales 

1 1inactivo 

1 1desempleo 

1 1ilegales 

1 1actividades 

1 1negros 

1 1rendimiento 

1 1jefe 

1 1currar 

1 1desempleado 

1 1desempleada 

1 1declarados 

1 1parada 

1 2contratar 

1 2contratos 

1 2laboral 

1 2despido 

1 2empresarial 

1 3trabaja 

1 3profesional 

1 5empleo 

1 5oportunidades 

1 7trabajar 

1 15paro 

1 64trabajo 

2 1sudar 

2 1tirando 

2 1ganas 

2 1apuntarse 

2 1acción 

2 1salir 

438 


2 1ocupa 

2 1preparar 

2 1escaleras 

2 1dedicaré 

2 1continuar 

2 1iniciativa 

2 1intenta 

2 1sacar 

2 1ofertas 

2 2coger 

2 2pensar 

2 2casas 

2 3aceptar 

2 3adelante 

2 15buscar 

2 17encontrar 

3 1escasez 



3 19problemas 

4 1ruina 

4 1coche 

4 1precaria 

4 1depender 

4 1sueldo 

4 1comida 

4 1recursos 

4 1caprichos 

4 1alimentar 

4 2decadencia 

4 2pagados 

4 2comer 


4 2salario 

4 2pagar 

4 3pobreza 

4 3fin-de-mes 




4 24dinero 

5 1ningún 

5 2ninguna 

5 4nada 

5 22falta 

5 22sin 

5 27noo 

6 1ETT 

6 1cobrando 

6 3INEM 

6 4ayudas 

7 1casar 

7 1padres 

7 1criar 

7 1familiar 

7 1labores-de-casa 

7 1hijo 

7 1niños 

7 1tarea 

7 1quedarse 

7 1fértil 

7 1niño 

7 1mantiene 

7 1limpia 

7 1discusiones 

7 2marido 

7 2mantener 

7 2maternidad 

7 2cuidar 

7 3pareja 

7 4limpiar 

7 6embarazo 

7 7hijos 

7 10familia

7 16ama-de-casa 

7 16casa 

8 1insuficientes 

8 1formación 

8 1titulación 

8 1habilidad 

8 1cualificada 

8 1formarse 

8 1reciclaje 

8 1capacidad 

8 2estudios 


8 2ausencia 

9 1sexismo 

9 1desarrollado 

9 1sociedad 

9 1incomprensión 

9 1inferioridad 

9 1distinción 

9 1entorno 

9 1sexos 

9 1relación 

9 1indiferencia 

9 1desventaja 

9 1maltrato 

9 1derechos 

9 1apoyo 

9 1integración 

9 1prefieren 

9 1rechazo 

9 1preferencia 

9 1despreciada 

9 1feminismo 

9 2igualdad 

9 2sexual 

9 2posibilidades 

9 3prostitución 

ERANSKINAK 


9 3exclusión 

9 7social 

9 8desigualdad 

9 9injusticia 

9 20machismo 


10 1duda 

10 1seguridad 

10 1inservible 

10 1insatisfecha 

10 1apatía 

10 1psicólogo 

10 1encerradas 

10 1soledad 

10 1inquietud 

10 1acostumbrada 

10 1bajón 

10 1dejadez 


10 1fracaso 

10 1ansiedad 

10 1cabreos 

10 1psicológicos 

10 1histerismo 

10 1amargamiento 

10 1útiles 

10 1confía 

10 1carácter 

10 1prostituta 

10 1preocupación 

10 1cansada 

10 1agobio 

10 1inestabilidad 

10 1suicidio 

10 1motivación 

10 1olvidarse 

10 1estancamiento 

10 1encerrarse 

10 2miedo 

10 2fastidio 

10 2crisis 


10 2confianza 

10 2moral 

10 2tensiones 

10 2desánimo 

10 3tristeza 


10 3estrés 




10 4malestar 

10 6angustia 


11 1fea 

11 1persona 

11 1pijas 

11 1vividora 

11 1loca 

11 1aprovechada 


11 2tonta 

11 3jóvenes 

11 5vaga 

11 12hombre 

11 28mujer 

12 1competitividad 

12 1gobierno 

12 2mundo 

13 1muchos 

13 1pena 

13 1faena 

439

13 1peor 

13 1comprensión 

13 1normal 

13 1mucha 

13 1antes 

13 1compasión 

13 1habitual 

13 1actual 

13 1aumenta 

440 


13 1alto 

13 1tópico 

13 1suerte 

13 1típica 

13 2lástima 

13 2basura 

13 3mucho 

13 3futuro 

13 3muchas 

13 3mala 

13 4mayor 

13 4mal 

13 5libre 

13 8tiempo 

13 10menos 

13 13más

3. ERANSKINA: KATEGORIEN BARNE- 

AZTERKETARAKO IRTEEERAK

442 


1. Aix-en-Provence-ko taldean langabezia orokorrari 

buruzko analisi kategorialen irteerak 

Kategoria: 0 

% 

Kategoria: 1 

% 

Kategoria: 2 

% 

Kategoria: 3 

% 

Kategoria: 4 

% 

Kategoria: 5 

% 

Kategoria: 6 

% 

Kategoria: 7 

% 

Kategoria: 8 

% 

Kategoria: 9 

% 

Kategoria: 10 

% 

Kategoria: 11 

% 

Kategoria: 12 

% 

Kategoria: 13 

% 

GUZTIRA 

% 

1.1. Statcat programaren irteera 

Hitz kopurua Okurrentzia kopurua Hitz maizkorrak 

81 

101 

5 

28.7 

11.6 

5.0 

22 

120 

88 

7.8 

13.7 

73.3 

12 

41 

30 

4.3 

4.7 

73.2 

4 

59 

58 

1.4 

6.8 

98.3 

23 

106 

76 

8.2 

12.1 

71.7 

5 

48 

46 

1.8 

5.5 

95.8 

9 

90 

86 

3.2 

10.3 

95.6 

2 

4 

0 

0.7 

0.5 

0.0 

6 

18 

10 

2.1 

2.1 

55.6 

11 

80 

68 

3.9 

9.2 

85.0 

55 

87 

19 

19.5 

10.0 

21.8 

6 

16 

10 

2.1 

1.8 

62.5 

20 

39 

13 

7.1 

4.5 

33.3 

26 

65 

32 

9.2 

7.4 

49.2 

282 874 

541 

61.9

Hitz 

kopurua 

ERANSKINAK 

1.2. DISCAT programaren irteera 

Batez besteko 

Zenbatetan agertzen da 1., 2., 3., … lekuan 

heina 1 2 3 4 5 6 7 8 

Kategoria: 0 101 3.5 13 21 23 17 11 9 5 2 

Kategoria: 1 120 3.0 35 19 21 21 12 7 5 0 

Kategoria: 2 41 3.4 4 9 10 10 2 4 2 0 

Kategoria: 3 59 3.0 13 12 11 14 4 3 2 0 

Kategoria: 4 106 2.8 31 26 16 15 11 4 2 1 

Kategoria: 5 48 2.7 14 12 10 4 3 3 2 0 

Kategoria: 6 90 3.3 16 14 22 20 9 6 2 1 

Kategoria: 7 4 3.8 0 0 2 1 1 0 0 0 

Kategoria: 8 18 3.8 0 7 3 3 0 3 0 2 

Kategoria: 9 80 3.4 15 19 11 11 13 2 6 3 

Kategoria: 10 87 3.8 4 16 19 23 13 6 5 1 

Kategoria: 11 16 3.7 4 1 2 3 3 2 0 1 

Kategoria: 12 39 3.8 4 4 7 11 8 3 1 1 

Kategoria: 13 65 3.3 13 13 11 10 12 3 2 1 

GUZTIRA 874 3.3 

1.3. CATINI programaren irteera 

Zenbatetan erabili da 

kategoria bakoitza 

Kategoriak 1 2 3 4 5 6 7 8 

Kategoria 

erabili duten 

pertsona 

kopurua 

Pertsona 

kopurua 

% 

Erredundantzia 

% 

1 54 17 8 2 0 0 0 0 81 67.5 33.3 

2 33 4 0 0 0 0 0 0 37 30.8 10.8 

3 35 9 2 0 0 0 0 0 46 38.3 23.9 

4 55 18 5 0 0 0 0 0 78 65.0 29.5 

5 32 8 0 0 0 0 0 0 40 33.3 20.0 

6 34 22 4 0 0 0 0 0 60 50.0 43.3 

7 4 0 0 0 0 0 0 0 4 3.3 0.0 

8 12 3 0 0 0 0 0 0 15 12.5 20.0 

9 29 16 5 1 0 0 0 0 51 42.5 43.1 

10 38 11 5 3 0 0 0 0 57 47.5 33.3 

11 8 4 0 0 0 0 0 0 12 10.0 33.3 

12 20 5 3 0 0 0 0 0 28 23.3 28.6 

13 31 17 0 0 0 0 0 0 48 40.0 35.4 

443

444 


2. Aix-en-Provence-ko taldean langabezia maskulinoari 


Kategoria: 0 

% 

Kategoria: 1 

% 

Kategoria: 2 

% 

Kategoria: 3 

% 

Kategoria: 4 

% 

Kategoria: 5 

% 

Kategoria: 6 

% 

Kategoria: 7 

% 

Kategoria: 8 

% 

Kategoria: 9 

% 

Kategoria: 10 

% 

Kategoria: 11 

% 

Kategoria: 12 

% 

Kategoria: 13 

% 

GUZTIRA 

% 

2.1. STATCAT programaren irteera 


114 

29.5 

28 

7.2 

23 

5.9 

4 

1.0 

24 

6.2 

6 

1.6 

7 

1.8 

19 

4.9 

13 

3.4 

19 

4.9 

80 

20.7 

21 

5.4 

3 

0.8 

26 

6.7 

159 

16.7 

95 

10.0 

52 

5.5 

57 

6.0 

77 

8.1 

71 

7.5 

29 

3.1 

59 

6.2 

48 

5.1 

60 

6.3 

126 

13.3 

58 

6.1 

6 

0.6 

53 

5.6 

387 950 

11 

6.9 

69 

72.6 

28 

53.8 

56 

98.2 

52 

67.5 

66 

93.0 

17 

58.6 

32 

54.2 

29 

60.4 

39 

65.0 

17 

13.5 

27 

46.6 

0 

0.0 

8 

15.1 

451 

47.5

ERANSKINAK 


Hitz 

Kopurua 

Batez besteko 

heina 

Zenbatetan agertzen da 1., 2., 3., … 

lekuetan 

1 2 3 4 5 6 7 8 

Kategoria: 0 159 3.2 31 29 39 24 24 5 2 5 

Kategoria: 1 95 2.7 23 28 15 19 5 4 1 0 

Kategoria: 2 5 3.4 8 9 12 10 6 5 2 0 

Kategoria: 3 57 2.5 18 14 12 8 2 1 2 0 

Kategoria: 4 77 2.6 21 17 18 17 3 1 0 0 

Kategoria: 5 71 3.3 13 14 13 15 10 3 1 2 

Kategoria: 6 29 3.1 4 6 8 5 5 1 0 0 

Kategoria: 7 59 3.1 14 10 11 13 4 7 0 0 

Kategoria: 8 48 2.9 13 8 10 9 6 2 0 0 

Kategoria: 9 60 3.4 10 9 10 17 9 2 2 1 

Kategoria: 10 126 3.0 24 31 23 30 11 5 2 0 

Kategoria: 11 58 2.7 16 15 9 9 7 1 0 1 

Kategoria: 12 6 4.2 0 1 2 0 2 0 1 0 

Kategoria: 13 53 2.7 15 8 15 9 6 0 0 0 



Zenbatetan erabili da kategoria bakoitza 

Kategoriak 1 2 3 4 5 6 7 8 

Kategoria 

erabili duten 

pertsona 

kopurua 

Pertsona 

Kopurua % 


% 

1 42 14 5 0 2 0 0 0 63 52.5 33.3 

2 24 7 3 0 1 0 0 0 35 29.2 31.4 

3 40 7 1 0 0 0 0 0 48 40.0 16.7 

4 49 11 2 0 0 0 0 0 62 51.7 21.0 

5 32 12 5 0 0 0 0 0 49 40.8 34.7 

6 27 1 0 0 0 0 0 0 28 23.3 3.6 

7 29 9 2 0 0 1 0 0 41 34.2 29.3 

8 20 11 2 0 0 0 0 0 33 27.5 39.4 

9 27 12 3 0 0 0 0 0 42 35.0 35.7 

10 36 20 6 8 0 0 0 0 70 58.3 48.6 

11 24 8 2 3 0 0 0 0 37 30.8 35.1 

12 6 0 0 0 0 0 0 0 6 5.0 0.0 

13 32 7 1 1 0 0 0 0 41 34.2 22.0 

445

446 


3. Aix-en-Provence-ko taldean langabezia femeninoari 


Kategoria: 0 

% 

Kategoria: 1 

% 

Kategoria: 2 

% 

Kategoria: 3 

% 

Kategoria: 4 

% 

Kategoria: 5 

% 

Kategoria: 6 

% 

Kategoria: 7 

% 

Kategoria: 8 

% 

Kategoria: 9 

% 

Kategoria: 10 

% 

Kategoria: 11 

% 

Kategoria: 12 

% 

Kategoria: 13 

% 

GUZTIRA 

% 



104 

141 

13 

29.1 

14.4 

9.2 

38 

101 

47 

10.6 

10.3 

46.5 

19 

47 

26 

5.3 

4.8 

55.3 

6 

57 

54 

1.7 

5.8 

94.7 

19 

64 

39 

5.3 

6.5 

60.9 

6 

61 

58 

1.7 

6.2 

95.1 

8 

20 

7 

2.2 

2.0 

35.0 

28 

143 

105 

7.8 

14.6 

73.4 

8 

29 

23 

2.2 

3.0 

79.3 

31 

95 

58 

8.7 

9.7 

61.1 

42 

67 

12 

11.7 

6.8 

17.9 

17 

69 

47 

4.7 

7.0 

68.1 

5 

5 

0 

1.4 

0.5 

0.0 

27 

82 

45 

7.5 

8.4 

54.9 

358 981 

534 

54.4

Hitz 

kopurua 

ERANSKINAK 


Batez besteko Zenbatetan agertzen da 1., 2., 3., lekuan 

heina 1 2 3 4 5 6 7 8 

Kategoria: 0 141 3.2 19 32 26 39 21 3 1 0 

Kategoria: 1 101 2.8 25 17 31 18 5 2 1 2 

Kategoria: 2 47 3.0 9 10 15 6 2 3 1 1 

Kategoria: 3 57 2.8 10 19 13 8 5 1 1 0 

Kategoria: 4 64 3.0 10 13 17 19 3 2 0 0 

Kategoria: 5 61 3.0 15 11 10 15 7 1 2 0 

Kategoria: 6 20 3.1 3 3 6 5 2 1 0 0 

Kategoria: 7 143 2.7 39 35 20 37 9 1 2 0 

Kategoria: 8 29 2.9 3 10 7 5 3 1 0 0 

Kategoria: 9 95 2.7 24 27 16 17 9 0 1 1 

Kategoria: 10 67 3.1 11 13 22 11 2 3 5 0 

Kategoria: 11 69 2.4 17 21 16 14 1 0 0 0 

Kategoria: 12 5 3.2 1 0 1 3 0 0 0 0 

Kategoria: 13 82 2.7 21 16 24 12 5 3 1 0 





Kategoriak 1 2 3 4 5 6 7 8 

Kategoria erabili 

duten pertsona 

kopurua 

Pertsona 

kopurua % 


% 

1 41 16 4 4 0 0 0 0 65 54.2 36.9 

2 28 7 0 0 1 0 0 0 36 30.0 22.2 

3 40 4 3 0 0 0 0 0 47 39.2 14.9 

4 37 9 3 0 0 0 0 0 49 40.8 24.5 

5 24 11 5 0 0 0 0 0 40 33.3 40.0 

6 14 3 0 0 0 0 0 0 17 14.2 17.6 

7 36 30 10 3 1 0 0 0 80 66.7 55.0 

8 17 6 0 0 0 0 0 0 23 19.2 26.1 

9 32 21 5 0 0 1 0 0 59 49.2 45.8 

10 34 9 1 3 0 0 0 0 47 39.2 27.7 

11 24 13 3 1 0 1 0 0 42 35.0 42.9 

12 5 0 0 0 0 0 0 0 5 4.2 0.0 

13 24 13 6 1 2 0 0 0 46 38.3 47.8 

447

448 


4. Baiona-Bidarteko taldean langabezia orokorrari buruzko 

analisi kategorialen irteerak 

Kategoria: 0 

% 

Kategoria: 1 

% 

Kategoria: 2 

% 

Kategoria: 3 

% 

Kategoria: 4 

% 

Kategoria: 5 

% 

Kategoria: 6 

% 

Kategoria: 7 

% 

Kategoria: 8 

% 

Kategoria: 9 

% 

Kategoria: 10 

% 

Kategoria: 11 

% 

Kategoria: 12 

% 

Kategoria: 13 

% 

GUZTIRA 

% 



130 

196 

26 

30.1 

11.4 

13.3 

31 

225 

188 

7.2 

13.1 

83.6 

18 

94 

76 

4.2 

5.5 

80.9 

13 

188 

176 

3.0 

10.9 

93.6 

35 

204 

164 

8.1 

11.9 

80.4 

7 

154 

149 

1.6 

9.0 

96.8 

11 

129 

119 

2.5 

7.5 

92.2 

3 

15 

13 

0.7 

0.9 

86.7 

13 

33 

8 

3.0 

1.9 

24.2 

27 

97 

62 

6.3 

5.6 

63.9 

71 

167 

63 

16.4 

9.7 

37.7 

9 

47 

40 

2.1 

2.7 

85.1 

20 

34 

8 

4.6 

2.0 

23.5 

44 

136 

84 

10.2 

7.9 

61.8 

432 

1719 

1176 

68.4

ERANSKINAK 


Hitz Batez besteko Zenbatetan agertzen da 1., 2., 3., lekuan 

Kopurua heina 

Kategoria: 0 196 3.8 14 29 49 64 15 14 4 4 0 1 

Kategoria: 1 225 2.8 73 46 40 33 16 10 4 1 0 1 

Kategoria: 2 94 3.1 12 24 27 17 8 4 2 0 0 0 

Kategoria: 3 188 2.7 48 52 38 32 8 4 3 3 0 0 

Kategoria: 4 204 2.9 52 50 33 38 16 6 5 4 0 0 

Kategoria: 5 154 2.5 53 40 22 24 10 3 1 1 0 0 

Kategoria: 6 129 3.5 16 23 27 32 19 5 6 1 0 0 

Kategoria: 7 15 3.7 1 0 7 4 0 3 0 0 0 0 

Kategoria: 8 33 3.7 3 3 11 9 2 3 1 1 0 0 

Kategoria: 9 97 4.0 6 13 16 32 11 13 3 3 0 0 

Kategoria: 10 167 3.5 15 32 43 34 26 12 4 1 0 0 

Kategoria: 11 47 3.0 11 11 11 5 4 3 0 2 0 0 

Kategoria: 12 34 3.6 3 3 11 7 8 1 1 0 0 0 

Kategoria: 13 136 3.2 24 21 35 32 16 5 2 0 1 0 




kategoría bakoitza 

Kategoriak 1 2 3 4 5 6 7 8 

Kategoria 

erabili duten 

pertsona 

kopurua 

Pertsona 

kopurua% 


% 

1 89 39 13 2 1 1 0 0 145 62.8 38.6 

2 70 9 2 0 0 0 0 0 81 35.1 13.6 

3 85 37 7 2 0 0 0 0 131 56.7 35.1 

4 104 34 8 2 0 0 0 0 148 64.1 29.7 

5 61 32 7 2 0 0 0 0 102 44.2 40.2 

6 69 25 2 1 0 0 0 0 97 42.0 28.9 

7 15 0 0 0 0 0 0 0 15 6.5 0.0 

8 25 2 0 1 0 0 0 0 28 12.1 10.7 

9 39 17 4 3 0 0 0 0 63 27.3 38.1 

10 63 26 8 7 0 0 0 0 104 45.0 39.4 

11 33 7 0 0 0 0 0 0 40 17.3 17.5 

12 23 4 1 0 0 0 0 0 28 12.1 17.9 

13 40 26 12 2 0 0 0 0 80 34.6 50.0 

449

450 


5. Baiona-Bidarteko taldean langabezia maskulinoari 


Kategoria: 0 

% 

Kategoria: 1 

% 

Kategoria: 2 

% 

Kategoria: 3 

% 

Kategoria: 4 

% 

Kategoria: 5 

% 

Kategoria: 6 

% 

Kategoria: 7 

% 

Kategoria: 8 

% 

Kategoria: 9 

% 

Kategoria: 10 

% 

Kategoria: 11 

% 

Kategoria: 12 

% 

Kategoria: 13 

% 

GUZTIRA 

% 



87 

125 

16 

28.5 

16.5 

12.8 

29 

74 

33 

9.5 

9.8 

44.6 

7 

31 

26 

2.3 

4.1 

83.9 

9 

61 

53 

3.0 

8.1 

86.9 

20 

45 

19 

6.6 

5.9 

42.2 

7 

67 

62 

2.3 

8.9 

92.5 

5 

21 

15 

1.6 

2.8 

71.4 

19 

66 

31 

6.2 

8.7 

47.0 

8 

21 

14 

2.6 

2.8 

66.7 

15 

31 

15 

4.9 

4.1 

48.4 

65 

132 

58 

21.3 

17.4 

43.9 

14 

40 

18 

4.6 

5.3 

45.0 

3 

3 

0 

1.0 

0.4 

0.0 

17 

40 

12 

5.6 

5.3 

30.0 

305 757 

372 

49.1

ERANSKINAK 


Hitz Batez besteko Zenbatetan agertzen da 1., 2., 3., …lekuan 

kopurua heina 1 2 3 4 5 6 7 8 

Kategoria: 0 125 2.7 29 19 40 28 6 2 0 0 

Kategoria: 1 74 2.6 24 12 16 17 1 3 1 0 

Kategoria: 2 31 3.0 5 6 7 12 0 1 0 0 

Kategoria: 3 61 2.6 16 13 13 13 3 2 0 0 

Kategoria: 4 45 2.8 8 14 9 10 2 1 1 0 

Kategoria: 5 67 2.7 14 14 17 20 2 0 0 0 

Kategoria: 6 21 2.6 5 6 5 4 0 0 1 0 

Kategoria: 7 66 2.1 28 20 9 2 6 1 0 0 

Kategoria: 8 21 3.5 2 2 7 7 1 1 0 1 

Kategoria: 9 31 2.5 10 7 4 6 1 2 0 0 

Kategoria: 10 132 2.9 29 30 25 32 10 5 0 1 

Kategoria: 11 40 1.9 12 12 6 3 1 1 0 0 

Kategoria: 12 3 4.7 0 0 0 2 0 1 0 0 

Kategoria: 13 40 2.6 10 7 12 6 3 0 1 0 





Kategoriak 1 2 3 4 5 6 7 8 

Kategoria 

erabili 

duten 

pertsona 

kopurua 

Pertsona 

kopurua 

% 


% 

1 36 12 2 2 0 0 0 0 52 48.6 30.8 

2 25 3 0 0 0 0 0 0 28 26.2 10.7 

3 34 9 3 0 0 0 0 0 46 43.0 26.1 

4 35 5 0 0 0 0 0 0 40 37.4 12.5 

5 26 17 1 1 0 0 0 0 45 42.1 42.2 

6 11 5 0 0 0 0 0 0 16 15.0 31.3 

7 17 13 3 1 2 0 0 0 36 33.6 52.8 

8 15 3 0 0 0 0 0 0 18 16.8 16.7 

9 18 5 1 0 0 0 0 0 24 22.4 25.0 

10 33 23 10 3 1 1 0 0 71 66.4 53.5 

11 19 4 1 0 2 0 0 0 26 24.3 26.9 

12 3 0 0 0 0 0 0 0 3 2.8 0.0 

13 15 8 3 0 0 0 0 0 26 24.3 42.3 

451

452 


6. Baiona-Bidarteko taldean langabezia femeninoari 


Kategoria: 0 

% 

Kategoria: 1 

% 

Kategoria: 2 

% 

Kategoria: 3 

% 

Kategoria: 4 

% 

Kategoria: 5 

% 

Kategoria: 6 

% 

Kategoria: 7 

% 

Kategoria: 8 

% 

Kategoria: 9 

% 

Kategoria: 10 

% 

Kategoria: 11 

% 

Kategoria: 12 

% 

Kategoria: 13 

% 

GUZTIRA 

% 

6.1. STATCAT programaren ireteera 

Hitz kopurua Okurrentiza kopurua Hitz maizkorrak 

92 

127 

11 

29.9 

14.3 

8.7 

29 

82 

48 

9.4 

9.2 

58.5 

8 

28 

21 

2.6 

3.1 

75.0 

5 

75 

74 

1.6 

8.4 

98.7 

15 

69 

52 

4.9 

7.8 

75.4 

4 

38 

38 

1.3 

4.3 

100.0 

8 

14 

5 

2.6 

1.6 

35.7 

37 

159 

113 

12.0 

17.9 

71.1 

7 

20 

5 

2.3 

2.2 

25.0 

33 

94 

59 

10.7 

10.6 

62.8 

34 

65 

20 

11.0 

7.3 

30.8 

11 

51 

38 

3.6 

5.7 

74.5 

2 

3 

0 

0.6 

0.3 

0.0 

23 

64 

31 

7.5 

7.2 

48.4 

308 

889 

515 

57.9

ERANSKINAK 


Hitz Batez besteko Zenbatetan agertzen da 1., 2., 3., … lekuan 


Kategoria: 0 127 2.7 27 31 28 31 10 0 0 0 

Kategoria: 1 82 2.4 25 20 16 18 3 0 0 0 

Kategoria: 2 28 2.5 4 13 4 7 0 0 0 0 

Kategoria: 3 75 2.5 17 23 19 12 4 0 0 0 

Kategoria: 4 69 2.7 16 12 21 17 3 0 0 0 

Kategoria: 5 38 2.7 9 9 9 8 1 2 0 0 

Kategoria: 6 14 3.1 2 3 3 4 1 1 0 0 

Kategoria: 7 159 2.4 48 40 38 30 2 1 0 0 

Kategoria: 8 20 3.1 2 4 6 6 1 1 0 0 

Kategoria: 9 94 2.4 31 19 20 19 5 0 0 0 

Kategoria: 10 65 3.2 8 13 22 11 6 2 2 1 

Kategoria: 11 51 2.5 13 14 10 11 2 0 0 0 

Kategoria: 12 3 4.0 0 0 0 3 0 0 0 0 

Kategoria: 13 64 2.5 11 24 15 12 2 0 0 0 





Kategoriak 1 2 3 4 5 6 7 8 

Kategoria 

erabili duten 

pertsona 

kopurua 

Pertsona 

kopurua % 


% 

1 41 15 1 2 0 0 0 0 59 48.0 30.5 

2 22 3 0 0 0 0 0 0 25 20.3 12.0 

3 40 9 3 2 0 0 0 0 54 43.9 25.9 

4 37 16 0 0 0 0 0 0 53 43.1 30.2 

5 32 3 0 0 0 0 0 0 35 28.5 8.6 

6 10 2 0 0 0 0 0 0 12 9.8 16.7 

7 42 22 3 6 2 0 0 0 85 69.1 50.6 

8 16 2 0 0 0 0 0 0 18 14.6 11.1 

9 43 17 4 0 1 0 0 0 65 52.8 33.8 

10 25 12 4 1 0 0 0 0 42 34.1 40.5 

11 23 7 2 2 0 0 0 0 34 27.6 32.4 

12 1 1 0 0 0 0 0 0 2 1.6 50.0 

13 16 10 4 4 0 0 0 0 34 27.6 52.9 

453

454 


7. Irungo taldean langabezia orokorrari buruzko analisi 

kategorialen irteerak 

Kategoria: 0 

% 

Kategoria: 1 

% 

Kategoria: 2 

% 

Kategoria: 3 

% 

Kategoria: 4 

% 

Kategoria: 5 

% 

Kategoria: 6 

% 

Kategoria: 7 

% 

Kategoria: 8 

% 

Kategoria: 9 

% 

Kategoria: 10 

% 

Kategoria: 11 

% 

Kategoria: 12 

% 

Kategoria: 13 

% 

GUZTIRA 

% 

7.1. STATCAT programaren irteerak 


153 

325 

107 

30.6 

15.7 

32.9 

43 

340 

294 

8.6 

16.4 

86.5 

31 

127 

89 

6.2 

6.1 

70.1 

11 

82 

70 

2.2 

4.0 

85.4 

45 

308 

244 

9.0 

14.9 

79.2 

8 

230 

222 

1.6 

11.1 

96.5 

6 

52 

49 

1.2 

2.5 

94.2 

12 

37 

20 

2.4 

1.8 

54.1 

16 

40 

20 

3.2 

1.9 

50.0 

21 

45 

16 

4.2 

2.2 

35.6 

85 

256 

152 

17.0 

12.3 

59.4 

20 

52 

26 

4.0 

2.5 

50.0 

13 

23 

7 

2.6 

1.1 

30.4 

36 

156 

119 

7.2 

7.5 

76.3 

500 

2073 

1435 

69.2

ERANSKINAK 


Hitz Batez besteko Zenbatetan agertzen da 1., 2., 3., lekuan 


Kategoria: 0 325 3.3 37 64 92 78 27 21 4 2 

Kategoria: 1 340 2.5 125 65 55 67 14 10 2 1 

Kategoria: 2 127 3.0 15 26 38 36 10 1 0 0 

Kategoria: 3 82 3.2 10 18 17 17 13 6 0 0 

Kategoria: 4 308 2.4 90 102 56 36 16 5 2 1 

Kategoria: 5 230 2.3 93 56 39 25 8 5 2 2 

Kategoria: 6 52 3.3 8 10 13 12 4 2 2 1 

Kategoria: 7 37 3.8 1 6 6 12 11 1 0 0 

Kategoria: 8 40 3.0 2 13 14 7 3 0 1 0 

Kategoria: 9 45 3.9 3 11 6 11 3 6 3 2 

Kategoria: 10 256 3.2 30 48 72 66 26 9 2 3 

Kategoria: 11 52 3.2 3 14 13 13 4 4 0 0 

Kategoria: 12 23 4.2 2 4 4 5 1 2 2 3 

Kategoria: 13 156 3.1 16 35 50 36 12 4 2 1 



Zenbatetan erabili da kategoría 

bakoitza 

Kategoriak 1 2 3 4 5 6 7 8 

Kategoria 

erabili duten 

pertsona 

kopurua 

Pertsona 

kopurua % 


% 

1 103 57 19 11 2 2 0 0 194 73.8 46.9 

2 74 19 5 0 0 0 0 0 98 37.3 24.5 

3 62 10 0 0 0 0 0 0 72 27.4 13.9 

4 126 57 12 4 2 1 0 0 202 76.8 37.6 

5 81 44 15 4 0 0 0 0 144 54.8 43.8 

6 42 5 0 0 0 0 0 0 47 17.9 10.6 

7 22 6 1 0 0 0 0 0 29 11.0 24.1 

8 27 3 1 1 0 0 0 0 32 12.2 15.6 

9 18 9 3 0 0 0 0 0 30 11.4 40.0 

10 74 38 21 8 1 1 0 0 143 54.4 48.3 

11 33 6 1 1 0 0 0 0 41 15.6 19.5 

12 17 3 0 0 0 0 0 0 20 7.6 15.0 

13 59 28 11 2 0 0 0 0 100 38.0 41.0 

455

456 


8. Irungo taldean langabezia maskulinoari buruzko analisi 


Kategoria: 0 

% 

Kategoria: 1 

% 

Kategoria: 2 

% 

Kategoria: 3 

% 

Kategoria: 4 

% 

Kategoria: 5 

% 

Kategoria: 6 

% 

Kategoria: 7 

% 

Kategoria: 8 

% 

Kategoria: 9 

% 

Kategoria: 10 

% 

Kategoria: 11 

% 

Kategoria: 12 

% 

Kategoria: 13 

% 

GUZTIRA 

% 



114 

31.2 

27 

7.4 

11 

3.0 

8 

2.2 

36 

9.9 

8 

2.2 

3 

0.8 

10 

2.7 

15 

4.1 

11 

3.0 

72 

19.7 

19 

5.2 

2 

0.5 

29 

7.9 

187 

16.9 

139 

12.5 

46 

4.1 

39 

3.5 

121 

10.9 

119 

10.7 

9 

0.8 

38 

3.4 

31 

2.8 

16 

1.4 

136 

12.3 

117 

10.6 

3 

0.3 

108 

9.7 

365 1109 

48 

25.7 

109 

78.4 

35 

76.1 

33 

84.6 

66 

54.5 

114 

95.8 

5 

55.6 

27 

71.1 

10 

32.3 

0 

0.0 

41 

30.1 

100 

85.5 

0 

0.0 

68 

63.0 

656 

59.2

ERANSKINAK 


Hitz Batez besteko Zenbatetan agertzen da 1., 2., 3., … lekuan 


Kategoria: 0 187 2.8 46 34 36 52 14 4 1 0 

Kategoria: 1 139 2.2 51 37 27 16 6 2 0 0 

Kategoria: 2 46 3.0 2 12 18 11 3 0 0 0 

Kategoria: 3 39 2.7 8 10 13 4 3 1 0 0 

Kategoria: 4 121 2.7 19 41 33 20 4 3 1 0 

Kategoria: 5 119 2.2 45 34 24 12 1 3 0 0 

Kategoria: 6 9 3.0 2 1 2 3 1 0 0 0 

Kategoria: 7 38 2.1 20 3 9 5 1 0 0 0 

Kategoria: 8 31 2.8 6 8 7 7 2 1 0 0 

Kategoria: 9 16 3.7 1 2 3 6 3 1 0 0 

Kategoria: 10 136 2.8 25 35 31 37 6 2 0 0 

Kategoria: 11 117 2.3 36 34 26 17 4 0 0 0 

Kategoria: 12 3 2.7 1 0 1 1 0 0 0 0 

Kategoria: 13 108 2.7 28 27 22 23 4 2 1 1 



Zenbatetan erabili da kategoria 

bakoitza 

Kategoriak 1 2 3 4 5 6 7 8 Kategoria 

eabili duten 

prtsona 

kopurua 

Pertsona 

kopurua % 


% 

1 42 27 8 1 3 0 0 0 81 59.1 48.1 

2 34 6 0 0 0 0 0 0 40 29.2 15.0 

3 29 5 0 0 0 0 0 0 34 24.8 14.7 

4 47 19 9 1 1 0 0 0 77 56.2 39.0 

5 36 20 9 4 0 0 0 0 69 50.4 47.8 

6 9 0 0 0 0 0 0 0 9 6.6 0.0 

7 18 10 0 0 0 0 0 0 28 20.4 35.7 

8 16 4 1 1 0 0 0 0 22 16.1 27.3 

9 8 4 0 0 0 0 0 0 12 8.8 33.3 

10 36 18 10 7 0 1 0 0 72 52.6 50.0 

11 22 12 8 5 4 0 1 0 52 38.0 57.7 

12 3 0 0 0 0 0 0 0 3 2.2 0.0 

13 26 12 10 3 2 1 0 0 54 39.4 51.9 

457

458 


9. Irungo taldean langabezia femeninoari buruzko analisi 


Kategoria: 0 

% 

Kategoria: 1 

% 

Kategoria: 2 

% 

Kategoria: 3 

% 

Kategoria: 4 

% 

Kategoria: 5 

% 

Kategoria: 6 

% 

Kategoria: 7 

% 

Kategoria: 8 

% 

Kategoria: 9 

% 

Kategoria: 10 

% 

Kategoria: 11 

% 

Kategoria: 12 

% 

Kategoria: 13 

% 

GUZTIRA 

% 



109 

175 

32 

31.0 

17.8 

18.3 

27 

127 

96 

7.7 

12.9 

75.6 

22 

59 

32 

6.3 

6.0 

54.2 

4 

45 

44 

1.1 

4.6 

97.8 

21 

67 

32 

6.0 

6.8 

47.8 

6 

78 

71 

1.7 

7.9 

91.0 

4 

9 

0 

1.1 

0.9 

0.0 

25 

84 

55 

7.1 

8.5 

65.5 

11 

14 

0 

3.1 

1.4 

0.0 

31 

102 

67 

8.8 

10.4 

65.7 

49 

87 

14 

13.9 

8.8 

16.1 

12 

57 

45 

3.4 

5.8 

78.9 

3 

4 

0 

0.9 

0.4 

0.0 

28 

76 

36 

8.0 

7.7 

47.4 

352 

984 

524 

53.3

ERANSKINAK 


Hitz Batez besteko Zenbatetan agertzen da 1., 2., 3., … lekuetan 


Kategoria: 0 175 2.6 41 47 43 35 7 1 1 0 

Kategoria: 1 127 2.4 45 24 25 25 6 1 1 0 

Kategoria: 2 59 2.6 14 15 14 14 2 0 0 0 

Kategoria: 3 45 2.8 6 13 14 7 4 1 0 0 

Kategoria: 4 67 2.9 12 16 17 17 2 3 0 0 

Kategoria: 5 78 2.4 26 20 18 10 2 0 0 2 

Kategoria: 6 9 3.7 0 2 3 3 0 0 0 1 

Kategoria: 7 84 2.5 23 21 21 15 3 0 1 0 

Kategoria: 8 14 2.6 1 7 5 0 0 0 1 0 

Kategoria: 9 102 2.3 40 21 20 15 5 1 0 0 

Kategoria: 10 87 3.1 14 18 21 23 4 2 3 2 

Kategoria: 11 57 2.5 17 11 13 15 0 1 0 0 

Kategoria: 12 4 4.0 0 1 1 1 0 0 1 0 

Kategoria: 13 76 2.7 13 23 22 14 2 1 1 0 





Kategoriak 1 2 3 4 5 6 7 8 

Kategoria 

erabili duten 

pertsona 

kopurua 

Pertsona 

kopurua % 


% 

1 52 19 7 4 0 0 0 0 82 65.1 36.6 

2 30 10 3 0 0 0 0 0 43 34.1 30.2 

3 30 6 1 0 0 0 0 0 37 29.4 18.9 

4 41 10 2 0 0 0 0 0 53 42.1 22.6 

5 31 8 3 4 0 1 0 0 47 37.3 34.0 

6 9 0 0 0 0 0 0 0 9 7.1 0.0 

7 30 16 6 1 0 0 0 0 53 42.1 43.4 

8 7 2 1 0 0 0 0 0 10 7.9 30.0 

9 31 28 5 0 0 0 0 0 64 50.8 51.6 

10 24 16 4 3 0 0 1 0 48 38.1 50.0 

11 22 5 3 4 0 0 0 0 34 27.0 35.3 

12 4 0 0 0 0 0 0 0 4 3.2 0.0 

13 23 20 3 1 0 0 0 0 47 37.3 51.1 

459

genero- asimetria langabeziaren irudikapen sozialean - Euskara

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?