21.11.2014 Views

Información - Biblioteca de Autores Cristianos

Información - Biblioteca de Autores Cristianos

Información - Biblioteca de Autores Cristianos

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Félix María Arocena<br />

los himnos<br />

<strong>de</strong> la<br />

tradición<br />

El himnario <strong>de</strong> la Liturgia Horarum<br />

y<br />

otros himnos <strong>de</strong> la tradición litúrgica<br />

Texto - Traducción - Notas - Espiritualidad<br />

BIBLIOTECA DE AUTORES CRISTIANOS<br />

Madrid • 2013


ÍNDICE GENERAL<br />

Introducción........................................................................................ xiii<br />

1. Preliminares............................................................................... xiii<br />

a) La expresión lírica en la liturgia............................................. xiv<br />

b) La himnodia litúrgica............................................................ xiv<br />

2. Relieves históricos...................................................................... xvi<br />

a) La himnodia antigua y medieval............................................ xvi<br />

b) La himnodia hispana............................................................. xx<br />

c) La himnodia en el Concilio Vaticano II................................... xxii<br />

3. La función <strong>de</strong>l himno en el Oficio divino................................... xxvii<br />

4. La letra <strong>de</strong> los himnos................................................................ xxix<br />

5. La melodía <strong>de</strong> los himnos........................................................... xxxii<br />

6. Características <strong>de</strong> esta edición.................................................... xxxvi<br />

a) ¿Por qué himnos «latinos» ...................................................... xxxvi<br />

b) El himnario típico <strong>de</strong> la Liturgia Horarum............................. xxxvii<br />

c) Otros himnos <strong>de</strong> la tradición litúrgica..................................... xxxix<br />

d) La versión castellana.............................................................. xli<br />

Siglas y abreviaturas............................................................................ xlv<br />

Fuentes <strong>de</strong> los himnos......................................................................... xlvii<br />

Tabla explicativa <strong>de</strong> los datos relativos a cada himno.................... xlviii<br />

Selección bibliográfica....................................................................... lxix<br />

PRIMERA PARTE<br />

EL HIMNARIO DEL OFICIO DIVINO ROMANO<br />

1. Serie cotidiana (Tiempo per annum)................................................. 3<br />

2. Serie semanal.................................................................................... 13<br />

Semanas I y III per annum............................................................... 13<br />

Semanas II y IV per annum.............................................................. 49<br />

Semana XXXIV per annum.............................................................. 83<br />

3. Propio <strong>de</strong>l Tiempo............................................................................ 91<br />

Tiempo <strong>de</strong> Adviento........................................................................ 91<br />

Tiempo <strong>de</strong> Navidad y Epifanía........................................................ 99


X<br />

Índice general<br />

Tiempo <strong>de</strong> Cuaresma....................................................................... 119<br />

Semana Santa.................................................................................. 129<br />

Santo Triduo pascual........................................................................ 135<br />

Tiempo Pascual................................................................................ 143<br />

4. Solemnida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l Señor durante el Tiempo per annum..................... 169<br />

Santísima Trinidad........................................................................... 169<br />

El Cuerpo y la Sangre <strong>de</strong> Cristo....................................................... 173<br />

El sagrado Corazón <strong>de</strong> Jesús............................................................. 177<br />

5. Propio <strong>de</strong> los Santos.......................................................................... 183<br />

Enero............................................................................................... 183<br />

Febrero............................................................................................ 189<br />

Marzo.............................................................................................. 196<br />

Abril................................................................................................ 204<br />

Mayo............................................................................................... 208<br />

Junio................................................................................................ 216<br />

Julio................................................................................................. 226<br />

Agosto............................................................................................. 238<br />

Septiembre....................................................................................... 256<br />

Octubre........................................................................................... 272<br />

Noviembre....................................................................................... 283<br />

Diciembre........................................................................................ 292<br />

6. Oficios comunes............................................................................... 307<br />

7. Oficio <strong>de</strong> difuntos............................................................................. 357<br />

SEGUNDA PARTE<br />

OTROS HIMNOS DE LA TRADICIÓN LITÚRGICA<br />

1. Serie cotidiana (Tiempo per annum)................................................. 365<br />

2. Serie semanal.................................................................................... 375<br />

Semanas I y III per annum............................................................... 377<br />

Semanas II y IV per annum.............................................................. 395<br />

3. Propio <strong>de</strong>l Tiempo............................................................................ 411<br />

Tiempo <strong>de</strong> Adviento........................................................................ 411<br />

Tiempo <strong>de</strong> Navidad y Epifanía........................................................ 425<br />

Tiempo <strong>de</strong> Cuaresma....................................................................... 451<br />

Tiempo <strong>de</strong> Pasión............................................................................ 469<br />

Santo Triduo pascual........................................................................ 481<br />

Tiempo Pascual................................................................................ 495


Índice general<br />

XI<br />

4. Solemnida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l Señor durante el Tiempo per annum..................... 533<br />

Jesucristo, sumo y eterno Sacerdote.................................................. 533<br />

Santísima Trinidad........................................................................... 537<br />

El Cuerpo y la Sangre <strong>de</strong> Cristo....................................................... 540<br />

El sagrado Corazón <strong>de</strong> Jesús............................................................. 547<br />

Jesucristo Rey <strong>de</strong>l Universo.............................................................. 552<br />

5. Propio <strong>de</strong> los Santos.......................................................................... 555<br />

Enero............................................................................................... 557<br />

Febrero............................................................................................ 562<br />

Marzo.............................................................................................. 574<br />

Abril................................................................................................ 580<br />

Mayo............................................................................................... 587<br />

Junio................................................................................................ 592<br />

Julio................................................................................................. 598<br />

Agosto............................................................................................. 608<br />

Septiembre....................................................................................... 621<br />

Octubre........................................................................................... 635<br />

Noviembre....................................................................................... 637<br />

Diciembre........................................................................................ 646<br />

6. Común <strong>de</strong> Monjes............................................................................ 653<br />

Apéndices.............................................................................................. 661<br />

1. Reseña biográfica <strong>de</strong> algunos himnógrafos.................................. 663<br />

2. La métrica latina <strong>de</strong> los himnos.................................................. 681<br />

3. Los himnos en los documentos eclesiales.................................... 689<br />

4. Incipit <strong>de</strong> los himnos <strong>de</strong>l Breviarium Romanum (1568).............. 695<br />

Índices................................................................................................... 697<br />

1. Índice alfabético......................................................................... 699<br />

2. Índice numérico......................................................................... 705<br />

3. Índice <strong>de</strong> los autores................................................................... 717<br />

4. Índice cronológico <strong>de</strong> los himnos............................................... 720<br />

5. Índice métrico <strong>de</strong> los himnos..................................................... 721<br />

6. Índice <strong>de</strong> himnos métricos y rítmicos......................................... 722<br />

7. Índice <strong>de</strong> modos gregorianos...................................................... 723<br />

8. Índice bíblico............................................................................. 724


Fuentes <strong>de</strong> los himnos<br />

AH Dreves, G. M., Analecta hymnica Medii ævi, 50 vols. (Fráncfort M. 1887<br />

[=1961]).<br />

CAO Hesbert, R. J., Corpus antiphonalium Officii - Invitatoria et antiphonæ, Editio<br />

critica (Roma 1968).<br />

CH Wieland, G. (ed.), The Canterbury Hymnal, en British Library MS. Additional<br />

37517, folios 105r-128r (Toronto 1982).<br />

H Daniel, H. A., Thesaurus Hymnologicus, vols. I-IV (Leipzig 1841-1856).<br />

HG Blume, C. - Dreves, G. M., Analecta hymnica Medii ævi, vol. 27, Hymnodia<br />

Gotica Die Mozarabischen Hymnem <strong>de</strong>s alt-spanischen Ritus (Leipzig 1897;<br />

Fráncfort <strong>de</strong>l Meno 1887 [=1961]).<br />

hh1 Arévalo, F., Hymnodia Hispanica... (Romæ e Typographia Salamoniana ad<br />

Divi Ignatii 1786), en E. Gallego (ed.), Los himnos <strong>de</strong> la «Hymnodia Hispanica»<br />

- Estudio preliminar, traducción, notas y comentarios (Alicante 2002).<br />

hh2 Castro, J. (cura et studio), Hymnodia Hispanica, en CCL 167 (Turnhout<br />

2010).<br />

HLA Bulst, W., Hymni Latini antiquissimi LXXV (Hei<strong>de</strong>lberg 1956).<br />

HLM Mone, F. J., Hymni Latini Medii ævi, 3 vols. (Friburgo Br. 1853).<br />

HSE Zahonero, J. - L. Casanoves, L., Himnario sacro-litúrgico <strong>de</strong> España (Alcoy<br />

1957).<br />

LAO Liturgia ambrosiana <strong>de</strong>lle Ore, vol. II (Milán 2005 3 ).<br />

LIH Abbaye Saint-Pierre <strong>de</strong> Solesmes, Liber hymnarius cum invitatoriis et aliquibus<br />

responsoriis (Solesmes 1983).<br />

LIM Dreves, G. M., Analecta hymnica Medii ævi, vol. 7, Prosarium Lemovicense.<br />

PSM<br />

Die Prosen <strong>de</strong>r Abtei St. Martial du Limoges (Fráncfort <strong>de</strong>l Meno1889 [=1961]).<br />

Commissione Liturgica Italiana <strong>de</strong>ll’Ordine <strong>de</strong>i Servi di Maria, Liturgia<br />

<strong>de</strong>lle Ore - Proprio <strong>de</strong>ll’Uficio <strong>de</strong>ll’Ordine <strong>de</strong>i Servi di Maria (1978).<br />

RH Chevalier, U., Repertorium Hymnologicum, vol. I-V (Lovaina 1855-1862).<br />

TDH Lentini, A., Te <strong>de</strong>cet hymnus - L’Innario <strong>de</strong>lla Liturgia Horarum (Roma 1984).


tabla explicativa <strong>de</strong> los datos<br />

relativos a cada himno<br />

Número <strong>de</strong>l himno<br />

íncipit <strong>de</strong>l himno<br />

Título <strong>de</strong>l himno<br />

Tipo <strong>de</strong> métrica.<br />

Género literario (himno, tropo, secuencia, prosa...).<br />

Modo gregoriano para el canto (I ...VIII).<br />

Ad libitum, n*. Se pue<strong>de</strong> acudir a los correspondientes himnos <strong>de</strong>l<br />

segundo himnario, es <strong>de</strong>cir, aquellos cuya numeración va seguida <strong>de</strong><br />

un (*).<br />

«Cuándo» celebrativo<br />

Hora<br />

Breve nota introductoria al himno con datos sobre el autor, cuando resulta conocido, y<br />

sobre el contenido <strong>de</strong> las estrofas 1 .<br />

Texto latino original.<br />

Versión castellana <strong>de</strong>l texto original<br />

latino 2 .<br />

1<br />

Fuente: I<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong> la edición crítica <strong>de</strong>l texto (sobre todo en la AH editada por Guido<br />

Maria Dreves y Clemens Blume [55 vols.], pero también en LIH, TDH...). I<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong><br />

las fuentes y manuscritos que lo contienen (sobre todo en el RH <strong>de</strong> Ulysse Chevalier). Algunos<br />

estudios publicados sobre la obra escrita <strong>de</strong>l himnógrafo.<br />

2<br />

Una o varias notas explicativas <strong>de</strong>l texto. Estas notas pue<strong>de</strong>n ser bíblicas, teológicas, litúrgicas,<br />

filológicas, históricas o poner <strong>de</strong> relieve algún aspecto relativo a la teología espiritual. Pue<strong>de</strong>n<br />

iluminar algún aspecto <strong>de</strong>l texto original latino o <strong>de</strong> nuestra versión castellana. Aquí se incluyen<br />

también, citas implícitas <strong>de</strong> la sagrada Escritura, no exhaustivas, y, cuando es posible, las resonancias<br />

patrísticas que se hallan en el texto. Si el himno es propio <strong>de</strong> un Santo, la nota expone<br />

brevemente los rasgos principales <strong>de</strong> su biografía.


selección Bibliográfica<br />

1. Documentos eclesiales<br />

Institutio Generalis <strong>de</strong> Liturgia Horarum (Roma 1970).<br />

Pablo VI, Const. Ap. Laudis canticum (Roma 1970).<br />

2. Otros documentos<br />

Thesaurus Liturgiæ Horarum Monasticæ (Roma 1976).<br />

3. Algunos repertorios himnológicos<br />

Blume, C., Repertorium repertorii - Kritischer Wegweiser durch Ulisse Chevalier’s<br />

Repertorium Hymnologicum (Lepizig 1901; Hil<strong>de</strong>sheim 1971).<br />

Bulst, W., Hymni Latini antiquissimi, LXXV (Hei<strong>de</strong>lberg 1956).<br />

Chevalier, U., Repertorium Hymnologicum, vols. I-V (Lovaina 1855-1862).<br />

Daniel, H. A., Thesaurus Hymnologicus, vols. I-IV (Leipzig 1841-1856).<br />

Dreves, G. M., Analecta hymnica Medii ævi, vols. I-LV (Fráncfort <strong>de</strong>l Meno<br />

1887 [=1961]) 1 .<br />

Mone, F. J., Hymni Latini Medii ævi, 3 vols. (Friburgo in Br. 1853).<br />

Szövérffy, J., Repertorium hymnologicum novum (Berlín 1983).<br />

Walpole, A. S., Early Latin Hymns (Cambridge 1922).<br />

4. Himnario <strong>de</strong> la Liturgia Horarum<br />

Abbaye Saint-Pierre <strong>de</strong> Solesmes, Liber hymnarius cum invitatoriis et aliquibus<br />

responsoriis (Solesmes 1983).<br />

Lentini, A., «Te <strong>de</strong>cet hymnus» - L’Innario <strong>de</strong>lla «Liturgia Horarum» (Roma<br />

1984).<br />

1<br />

Cf. M. Lütolf, Analecta Hymnica Medii Ævi (Berna-Múnich 1978).


L<br />

Selección bibliográfica<br />

5. Versiones<br />

a) Himnos latinos <strong>de</strong>l «Breviarium Romanum» traducidos al castellano 2<br />

Bernár<strong>de</strong>z, F. L., Himnos <strong>de</strong>l Breviario Romano (Buenos Aires 1952).<br />

Zahonero, J. - Casanoves, L., Himnario sacro-litúrgico <strong>de</strong> España (Alcoy 1957<br />

[=1962]).<br />

b) Himnos latinos <strong>de</strong> la «Liturgia Horarum» traducidos al castellano<br />

Arocena, F. M., Los Himnos <strong>de</strong> la Liturgia <strong>de</strong> las Horas (Madrid 1992).<br />

Díez Escanciano, A., Himnodia litúrgica, separata en Perficit (Salamanca 1974).<br />

Moñux, V., Himnos litúrgicos latinos (Sigüenza 1979).<br />

Revilla, I., Himnario - Himnos latinos <strong>de</strong>l Breviario en español (Madrid 2006).<br />

c) Himnos latinos <strong>de</strong> la «Liturgia Horarum» traducidos al catalán<br />

Tort i Martí, M., Llibre d’Or <strong>de</strong>ls Himnes al Senyor (Barcelona 2004).<br />

6. Sobre el Himnario mozárabe<br />

a) Ediciones críticas<br />

Blume, C., Hymnodia Gothica - Die Mozarabischen Hymnen <strong>de</strong>s alt-spanischen<br />

Ritus, en Analecta hymnica Medii ævi, 27 (Leipzig 1897 [=1961]).<br />

Castro, J. (ed.), Hymnodia Hispanica, en CCL SL 167 (2010).<br />

b) Algunos estudios<br />

Almeida Matos, A. <strong>de</strong>, Hinos do Temporal Hispânico até a invasao musulmana -<br />

Estudo histórico-crítico (Coimbra 1977).<br />

Arocena, F. M., «El Himnario <strong>de</strong>l Oficio hispano»: Scripta Theologica 1 (2012)<br />

9-44.<br />

Castro, J., «Himno mozárabe en honor <strong>de</strong> san Clemente»: Habis 16 (1985)<br />

187-199.<br />

2<br />

Vale la pena reseñar el comentario <strong>de</strong> Antonio Nebrija († 1522) a la himnodia <strong>de</strong> su tiempo,<br />

publicado en Sevilla siete años antes <strong>de</strong> su fallecimiento (cf. ælii Antonii Nebrissensis, Aurea<br />

expositio hymnorum [Hispali 1515] sin paginación).


Selección bibliográfica<br />

LI<br />

— «Una nueva lectura <strong>de</strong>l himno mozárabe Fi<strong>de</strong>les Xristi præparate mentem»:<br />

Excerpta Philologica Antonio Holgado Redondo sacra (Cádiz 1991) 159-164.<br />

— «Notas críticas a dos himnos mozárabes»: Emerita 58 (1990) 139-144.<br />

— «Los himnos <strong>de</strong> la antigua liturgia hispánica - Notas <strong>de</strong> crítica textual», en<br />

Actas <strong>de</strong>l I Congreso Nacional <strong>de</strong> Latín Medieval (León 1995) 97-103.<br />

— «Notas críticas al texto <strong>de</strong> los himnos <strong>de</strong> Tempore <strong>de</strong> la liturgia hispánica»:<br />

Sacris Erudiri 35 (1995) 55-88.<br />

— «Los himnos Ad sancte Agate virginis y Festum insigne prodiit coruscum <strong>de</strong><br />

la antigua liturgia hispánica - Notas críticas», en M. C. Díaz y Díaz -<br />

J. M. Díaz <strong>de</strong> Bustamante (eds.), Poesía Latina Medieval (siglos V-XV)<br />

(Florencia 2005) 193-208.<br />

— «El himno Te <strong>de</strong>precamur Domine <strong>de</strong> la liturgia hispánica. Notas críticas», en<br />

Actas <strong>de</strong>l IV Congreso andaluz <strong>de</strong> Estudios Clásicos (Córdoba 2006) 455-461.<br />

— «Himnos <strong>de</strong> la antigua liturgia hispánica»: Sacris Erudiri 42 (2003) 135-<br />

241.<br />

— «El himno De mediante Quadragesima “Fabens re<strong>de</strong>mtis uoto abstinentie” <strong>de</strong><br />

la liturgia hispánica», en C. Arias (coord.), Latin vulgaire - Latin tardif VII.<br />

Actes du VII Colloque International sur le latin vulgaire et tardif (Sevilla, 2-6<br />

<strong>de</strong> septiembre <strong>de</strong> 2003) (Sevilla 2006) 189-201.<br />

Díaz y Díaz, M. C., «Noticias históricas <strong>de</strong> dos himnos litúrgicos visigodos», en<br />

Antigüedad y cristianismo - Monografías sobre la Antigüedad Tardía, III: Los<br />

visigodos. Historia y civilización. Actas <strong>de</strong> la semana Internacional <strong>de</strong> Estudios<br />

Visigóticos (Madrid 1986) 459-484.<br />

Gil, J., «El himnario Gótico»: Habis 7 (1976) 187-211 3 .<br />

— «Notas e interpretaciones - De nuevo sobre el himnario gótico»: Habis 9<br />

(1978) 159-164.<br />

Messenger, R. E., «The Mozarabic Hymns»: Transactions and Procedings of the<br />

American Philological Association 75 (1944) 103-126 4 .<br />

Norberg, D., Christe, lux mundi, salus et potestas, Scire Litteras. Forschungen zum<br />

mittelalterlichen Geistesleben (Múnich 1988) 307-313.<br />

Pérez <strong>de</strong> Urbel, J., «Origen <strong>de</strong> los himnos mozárabes»: Bulletin Hispanique 28<br />

(1926) 5-21, 113-139, 204-245, 305-320.<br />

— «Los himnos isidorianos»: Isidoriana (León 1961).<br />

3<br />

Para un elenco <strong>de</strong> las publicaciones <strong>de</strong>l profesor Juan Gil Fernán<strong>de</strong>z en torno a la himnodia<br />

gótica, cf. J. Castro (ed.), Hymnodia Hispanica, en CCL 167 (Turnhout 2010) 85-86.<br />

4<br />

Para un elenco <strong>de</strong> las publicaciones <strong>de</strong> R. E. Messenger entre 1944 y 1953 en torno a la<br />

himnodia tanto general como gótica, cf. J. Castro (ed.), Hymnodia Hispanica, en CCL 167,<br />

o.c., 90.


LII<br />

Selección bibliográfica<br />

— «Los himnos mozárabes», en Liturgia y música mozárabe. I Congreso Internacional<br />

<strong>de</strong> Estudios Mozárabes (Toledo 1975) 135-162.<br />

Szövérffy, J., Iberian Hymnody (Worcester, Mass., 1971).<br />

— Die Annalen <strong>de</strong>r lateinischen Hymnendichtung, 2 vols. (Berlín 1964-1965) 5 .<br />

— Latin hymns (Université Catholique <strong>de</strong> Louvain, Institut d’Étu<strong>de</strong>s Médiévales,<br />

Turnhout - Brepols 1989).<br />

Thorsberg, B., «Étu<strong>de</strong>s sur l’hymnologie mozarabe»: Studia Latina Stokolmiensia<br />

8 (Estocolmo 1962).<br />

— Étu<strong>de</strong>s sur l’hymnologie mozarabe (Estocolmo 1962).<br />

7. La Hymnodia Hispanica <strong>de</strong> Faustino Arévalo<br />

Arévalo, F., Hymnodia Hispanica ad cantus, latinitatis, metrique leges revocata et<br />

aucta. Præmittitur dissertatio <strong>de</strong> hymnis ecclesiasticis eorumque correctione, atque<br />

optima constitutione. Accedit Appendix I: De festo conversionis Gothorum instituendo.<br />

II: Breviarii Quignoniani fata. III: Censura hymnorum Santolii Victorini.<br />

Ad illustrissimum et reverendissimum Clerum hispanum. Auctore Faustino<br />

Arevalo (Romæ e Typographia Salamoniana ad Divi Ignatii 1786).<br />

Gallego, E. (ed.), Los himnos <strong>de</strong> la «Hymnodia Hispanica» - Estudio preliminar,<br />

traducción, notas y comentarios (Alicante 2002).<br />

Lentini, A., «Sul canone Arevalo-Genovesi per l’innodia liturgica»: Ephemeri<strong>de</strong>s<br />

Liturgicæ 91 (1977) 162ss.<br />

8. Obras secundarias<br />

Aldázabal, J., «El himno», en La alabanza <strong>de</strong> las Horas - Espiritualidad y pastoral<br />

(Barcelona 1991) 99-106.<br />

Arocena, F. M., «Quo modo theologia <strong>de</strong> christiana sæcularitate sit in novo<br />

Hymnario recepta»: Burgense 32/2 (1991) 479-501.<br />

— «Ecclesiæ laus» - Los himnos latinos <strong>de</strong>l Tiempo «per annum» (Pamplona 1997).<br />

— «El día y la noche en los himnos»: Phase 205 (1995) 27-52.<br />

— «La Cruz como señal <strong>de</strong> tutela en los himnos <strong>de</strong> la Liturgia <strong>de</strong> las Horas»:<br />

Liturgia y Espiritualidad 9 (2000) 359-362.<br />

Britt, M., The Hymns of the Breviary and Missal (Washington 1936).<br />

Bulst, W., Hymni Latini antiquissimi LXXV (Hei<strong>de</strong>lberg 1956).<br />

5<br />

Para un elenco <strong>de</strong> las publicaciones <strong>de</strong> J. Szövérffy entre 1954 y 1989 en torno a la himnodia<br />

tanto general como gótica, cf. J. Castro (ed.), Hymnodia Hispanica, en CCL 167, o.c., 94-95.


Selección bibliográfica<br />

LIII<br />

Chevalier, U., Poésie liturgique traditionnelle <strong>de</strong> l’Eglise catholique en Occi<strong>de</strong>nt<br />

(Tournai 1894).<br />

Connelly, j., Hymns of the Roman Liturgy (Westminster 1957).<br />

Delaporte, Y., «Les hymnes du Bréviaire Romain <strong>de</strong> Pie V á Urbain VIII»:<br />

Rassegna Gregoriana 6 (1907) 495ss; 1 (1908) 231ss.<br />

Dreves, G. M. - Blume , Cl., Ein Jahrtausend lateinischer Hymnendichtung, I-II<br />

(Leipzig 1909).<br />

Grán<strong>de</strong>z, R., Gloria y ternura - Himnos <strong>de</strong> Adviento y Navidad (Barcelona 2001).<br />

— Nuestra Pascua ha sido inmolada - Himnos <strong>de</strong> Cuaresma y Pascua (Barcelona<br />

2002).<br />

Gros, M., «El Liber Ymnorum d’Aurelius Pru<strong>de</strong>ntius»: Revista Catalana <strong>de</strong> Teología<br />

34/1 (2009) 189-205.<br />

Gy, P.-M., «Le trésor <strong>de</strong>l hymnes»: La Maison-Dieu 173 (1988) 19-40.<br />

Hughes, H. V., Latin hymnody (Lon<strong>de</strong>s 1922).<br />

Julian, J., A dictionary of Hymnology (Londres 1915).<br />

Karcher, C. J., Las antiguas secuencias lemosinas <strong>de</strong> los tiempos fuertes <strong>de</strong>l año<br />

litúrgico: valoración teológico-litúrgica <strong>de</strong>l Prosario <strong>de</strong> Analecta Hymnica VII<br />

(Roma 1998).<br />

Lausberg, H., Der Hymnus Iesu dulcis memoria, Hymnologische u. hagiographische<br />

Studien, 1 (Múnich 1967).<br />

Leclrecq, H., «Hymnes», en F. Cabrol (ed.), Dictionnaire d’archéologie chrétienne<br />

et <strong>de</strong> liturgie (París 1907-1953) vol. VI/2, 2901-2928.<br />

Lentini, A. (dir.), Hymni instaurandi Breviarii Romani, Consilium ad exsequendam<br />

Constitutionem <strong>de</strong> sacra Liturgia (Ciudad <strong>de</strong>l Vaticano 1968).<br />

— Supplex gloria - Inni <strong>de</strong>l Breviario (Milán 1969).<br />

— «L’Innario <strong>de</strong>lla Liturgia <strong>de</strong>lle Ore»: L’Osservatore Romano (11-13 y 14 <strong>de</strong><br />

junio <strong>de</strong> 1973).<br />

Mearns, J., Early Latin Hymnaires. An In<strong>de</strong>x of Hymns in Hymnaries before 1100<br />

(Cambridge 1970 [=1913]).<br />

Messina, N., «Ecce Ymnus Bartolomei apostoli quem fecit Leo Melfitanus - Un<br />

inno italico riscattato <strong>de</strong>lla liturgia mozarabica (AH 27, 139ss.)»: Euphrosyne<br />

(1992) 349-363.<br />

Michel, A., In hymnis et canticis - Culture et beauté dans l’himnique chrétienne<br />

latine (Lovaina-París 1976).<br />

Migliavacca, L., Gli inni ambrosiani (Milán 1979).<br />

Morel, P. G., Lateinische Hymnen <strong>de</strong>s Mittelalters (Einsie<strong>de</strong>ln 1868).<br />

Neale, J. M., Hymni Ecclesiæ e Breviariis quibusdam et Missalibus (Oxford 1851).


LIV<br />

Selección bibliográfica<br />

Norberg, D., Notes critiques sut l’Hymnarius Severinianus (Estocolmo 1977).<br />

Paris, G., Les hymnes <strong>de</strong> la liturgie (París 1952).<br />

Pebbles, B. M., «O Roma nobilis»: American Benedictine Review 1 (1950) 67-92.<br />

Pellegrino, M. (ed.), A. Pru<strong>de</strong>nzio, Inni <strong>de</strong>lla giornata (Alba 1954).<br />

Perret, J., «Aux origins <strong>de</strong>l l’hymnodie latine - L’apport <strong>de</strong> la civilisation Romaine»:<br />

La Maison-Dieu 173 (1988) 41-60.<br />

Raby, F. J. E., A history of christian latin poetry... to the close of the Middle Ages<br />

(Oxford 1927).<br />

Simonetti, M. (ed.), Innologia ambrosiana (Alba 1956).<br />

— «Studi sull’innologia popolare cristiana <strong>de</strong>i primi secoli», en Atti Acca<strong>de</strong>mia<br />

Nazionale <strong>de</strong>i Lincei, vol. IV (1962) 341ss.<br />

Spitzmuller, H., Poésie latine chrétienne du Moyen Âge (Brujas 1971).<br />

Trench, R. C., Sacred Latin Poetry (Londres 1874).<br />

Trombi, U., Inni, preghiere, cantici. Poesia latina cristiana dal IV al XIII secolo<br />

(Brescia 2003).<br />

Triacca, A.-M. - Pistoia, A. (eds.), L’hymnographie, Conférences Saint-Serge, 46e<br />

Semaine d’Étu<strong>de</strong>s Liturgiques (París 1999).<br />

Velado, B., Himnos <strong>de</strong> la Liturgia <strong>de</strong> las Horas (Barcelona 1984).<br />

— «Les hymnes <strong>de</strong> la Liturgie <strong>de</strong>s Heures pour l’Espagne»: La Maison-Dieu 151<br />

(1982) 67-82.<br />

— «Los himnos <strong>de</strong> la Liturgia <strong>de</strong> las Horas en su edición española»: Phase 22<br />

(1982) 325-335.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!