11.12.2012 Views

basurtu - Hospital de Basurto

basurtu - Hospital de Basurto

basurtu - Hospital de Basurto

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Revista <strong>de</strong> información trimestral <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong><br />

BASURTU<br />

Abril 2009ko Apirila Nº 54. zk. www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org www.hospitalbasurto.org<br />

PLAN ESTRATÉGICO<br />

2008-2012<br />

Erradiodiagnostikoa<br />

Irudiaren<br />

digitalizazioa<br />

Tecnología<br />

TAC Somaton<br />

Definition DS<br />

Euskara Plana<br />

Lehenengo<br />

ebaluazioa


2<br />

www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />

Aurkibi<strong>de</strong>a Sumario<br />

Elkarrizketa: Miguel Unda,<br />

Urologiako Zerbitzuburua<br />

Entrevista: Miguel Unda,<br />

Jefe <strong>de</strong> Urología 5<br />

Gandarias Pabilioa<br />

Pabellón Gandarias 10<br />

Ospitalearen Berrikuntzaren<br />

Printzipioak<br />

Principios <strong>de</strong> Innovación<br />

<strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> 11<br />

Txartel Profesional<br />

Elektronikoa (TPE)<br />

Tarjeta Profesional<br />

Electrónica (ETP) 11<br />

Irakaskuntza<br />

Docencia 12<br />

Inmigrazioa eta<br />

Psikiatria<br />

Inmigración y<br />

Psiquiatría 13<br />

Sakonean:<br />

Haur-obesitatea<br />

En profundidad:<br />

Obesidad Infantil 14<br />

BASURTU<br />

Premio a la solidaridad<br />

Tarta-lehiaketa<br />

Martxoaren 9an Emakume Langilearen<br />

eguna zela eta, Ospitaleko jantokian Gozogintzako<br />

III. Lehiaketa ospatu zen.<br />

Epaimahaiak lan zaila izan zuen 34 postreen<br />

kalitatea, aurkezpena eta egiteko<br />

zailtasunarenagatik balorazioa emateko<br />

orduan. Epaimahaia zentroko langileek,<br />

Euresteko or<strong>de</strong>zkariek eta Carlos Urrestarazu<br />

gozogileak osatu zuten. Lehenengo<br />

saria Inmaculada San Joseren trufa<br />

eta esnegainezko tartak lortu zuen; Bilboko<br />

Arte E<strong>de</strong>rretako Museoko jatetxean<br />

Aitor Basaberen bazkariaz gozatuko du.<br />

Azpimarratzekoa da Elikaduraren Nahas-<br />

Tal<strong>de</strong>a Equipo<br />

Idazkaria<br />

Secretaría <strong>de</strong> redacción<br />

Carmen Serrano<br />

Kolaboratzaileak<br />

Colaboradores<br />

Yolanda González, Jesús Tomás<br />

González, Javier Sarriugarte, Garbiñe<br />

Apraiz, Txomin Gran<strong>de</strong>, Isabel Urrutia,<br />

Aratxu Lozano, Elena Sánchez, Javier<br />

Núñez, Nora Olazabal, Leire Erkoreka,<br />

Reda Rahmani, Maria Azcarraga, Zuria<br />

Alonso, Lucía Pérez, Alejandra<br />

González, Cristina León, Haizea Peña,<br />

Axier Ikutza, Pedro Aierbe y Eusebio<br />

Arregui.<br />

Komunikazioa, diseinua eta errealizazioa<br />

Comunicación, diseño y realización<br />

MBN Comunicación<br />

Argitaratzailea<br />

Edita<br />

Basurtuko Ospitalea<br />

<strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong><br />

Tfno. 94 400 60 00 (ext. 6252)<br />

Fax: 94 400 61 80<br />

e-mail: revista@hbas.osaki<strong>de</strong>tza.net<br />

www.hospitalbasurto.org<br />

www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />

Lege-gordailu<br />

Depósito legal<br />

En un acto celebrado<br />

en la Diputación Foral<br />

<strong>de</strong> Bizkaia el pasado 12<br />

<strong>de</strong> marzo, la Fundación<br />

“Antonio Menchaca” reconoció<br />

al <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>Basurto</strong> con uno <strong>de</strong> sus<br />

premios 2008 a la Solidaridad<br />

por su continuada<br />

labor sanitaria a los<br />

ciudadanos <strong>de</strong> Bilbao y<br />

Bizkaia. Se trata <strong>de</strong> un<br />

logro al que han contribuido<br />

todas las personas<br />

que integran la organización.<br />

Eskerrik asko eta<br />

Zorionak!<br />

teen Unitatearen laguntza, horiek ere berriro<br />

jaso zuten originaltasunaren saria.<br />

BI-1469-95


www.hospitalbasurto.org 3<br />

El <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> incorpora<br />

un TAC <strong>de</strong> última generación<br />

El <strong>Hospital</strong> se convierte así, en el<br />

primer centro público <strong>de</strong>l Estado<br />

en contar con un tomógrafo que<br />

trabaja con dos tubos <strong>de</strong> rayos X<br />

y dos <strong>de</strong>tectores a la vez, una<br />

tecnología puntera que tienen<br />

algunos <strong>de</strong> los hospitales más<br />

prestigiosos <strong>de</strong>l mundo.<br />

Hace varias semanas el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong><br />

informaba <strong>de</strong> la instalación <strong>de</strong> uno<br />

<strong>de</strong> los primeros robots quirúrgicos “Da<br />

Vinci”. Siguiendo en esta línea <strong>de</strong> innovación,<br />

el pasado 3 <strong>de</strong> abril se inauguró en<br />

el Pabellón Ampuero un TAC SOMATON<br />

DEFINITION DS (Siemens). Encuadrado<br />

<strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l Plan <strong>de</strong> Inversiones <strong>de</strong> Osaki<strong>de</strong>tza<br />

para el periodo 2007 - 2012, supone<br />

una <strong>de</strong> las innovaciones más importantes<br />

para el centro, ya que es el primer<br />

tomógrafo <strong>de</strong> estas características que se<br />

instala en un hospital público <strong>de</strong>l Estado,<br />

con lo que <strong>Basurto</strong> se coloca en la punta<br />

<strong>de</strong> lanza tecnológica.<br />

A nivel mundial, esta tecnología cuenta<br />

con 400 instalaciones en hospitales <strong>de</strong><br />

prestigio internacional, incluidos los Top<br />

Ten <strong>de</strong> Estados Unidos. La característica<br />

diferencial <strong>de</strong>l equipo es que se trata <strong>de</strong><br />

un escáner, con tecnología helicoidal multicorte,<br />

<strong>de</strong> última generación, dotado con<br />

dos tubos <strong>de</strong> rayos X y doble energía.<br />

La instalación <strong>de</strong> este TAC ha supuesto<br />

un importante esfuerzo económico, con<br />

una inversión <strong>de</strong> 1 millón <strong>de</strong> euros, pero<br />

es voluntad <strong>de</strong> la organización seguir incorporando<br />

al <strong>Hospital</strong> aparataje <strong>de</strong> electromedicina<br />

que permita mejorar la atención<br />

a la ciudadanía <strong>de</strong> Bilbao y Bizkaia.<br />

El nuevo scanner permite obtener un<br />

mayor número <strong>de</strong> datos en menor tiempo,<br />

lo que significa una mayor cantidad <strong>de</strong> in-<br />

formación sobre la normalidad o la enfermedad<br />

<strong>de</strong> hasta los más pequeños volúmenes<br />

<strong>de</strong>l organismo, con diferenciación<br />

<strong>de</strong> los diversos órganos y tejidos, todo ello<br />

traducido en un gran número <strong>de</strong> imágenes<br />

que el radiólogo posteriormente analiza<br />

para emitir su informe.<br />

Gracias al <strong>de</strong>tector multicorte (adquisición<br />

<strong>de</strong> 64 cortes) y los dos tubos <strong>de</strong> rayos<br />

X, se obtienen imágenes con gran resolución<br />

espacial y temporal, lo que permite<br />

realizar estudios cardiacos y <strong>de</strong> las arterias<br />

coronarias con gran calidad, incluso en<br />

pacientes con frecuencias cardiacas altas,<br />

que son las limitaciones más importantes<br />

<strong>de</strong> los equipos multicorte <strong>de</strong> un sólo tubo.<br />

A<strong>de</strong>más, con los dos tubos <strong>de</strong> rayos X se<br />

pue<strong>de</strong>n realizar exploraciones con dos<br />

energías diferentes mejorando la discriminación<br />

<strong>de</strong> tejidos optimizando la administración<br />

<strong>de</strong>l contraste intravenoso.<br />

Como en el resto <strong>de</strong> equipos helicoidales<br />

<strong>de</strong> última generación incorpora a<strong>de</strong>más<br />

las nuevas aplicaciones, como estu-<br />

dios angiográficos con análisis arterial<br />

avanzado, simplemente con una inyección<br />

<strong>de</strong> contraste en una vena <strong>de</strong>l brazo se obtiene<br />

representación <strong>de</strong> las arterias y venas<br />

<strong>de</strong> todo el organismo, así como estudios<br />

<strong>de</strong> perfusión cerebral.<br />

Se beneficiarán especialmente <strong>de</strong> esta<br />

técnica los pacientes con patología <strong>de</strong><br />

riesgo cardiovascular (estudio <strong>de</strong> <strong>de</strong>tección<br />

<strong>de</strong> calcio en arterias coronarias y en<br />

arterias carótidas entre otros), <strong>de</strong> riesgo <strong>de</strong><br />

cáncer <strong>de</strong> pulmón (<strong>de</strong>tección <strong>de</strong> pequeños<br />

nódulos con posibilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> ser malignos),<br />

o <strong>de</strong> cáncer <strong>de</strong> colon.<br />

Este nuevo TAC unido a los otros cuatro<br />

que en la actualidad tienen el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>Basurto</strong> permitirá, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> po<strong>de</strong>r utilizarlo<br />

para aplicaciones específicas, incrementar<br />

la calidad diagnóstica, aumentar la<br />

actividad <strong>de</strong> este tipo <strong>de</strong> pruebas en el<br />

centro, (en 2008 el <strong>Hospital</strong> realizó<br />

23.565 scanner), lo que a su vez incidirá<br />

positivamente en los tiempos <strong>de</strong> citación<br />

para este tipo <strong>de</strong> pruebas.<br />

<strong>Basurto</strong> edita su tercera<br />

Memoria Científica<br />

El <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> ha editado por tercer año consecutivo<br />

la Memoria Científica (2007) que recoge toda la actividad<br />

investigadora llevada a cabo por los servicios y que<br />

se materializa en artículos <strong>de</strong> revistas, capítulos <strong>de</strong> libros,<br />

congresos y jornadas y conferencias. La publicación <strong>de</strong> la<br />

que se han impreso 300 ejemplares se ha publicado junto<br />

con la Memoria <strong>de</strong> Actividad <strong>de</strong>l Centro. La Memoria<br />

Científica se ha distribuido entre todos los servicios y está<br />

también disponible en la web <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> en formato pdf.<br />

BASURTU


4<br />

www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />

Basurtuko Ospitaleak gainditu du<br />

euskara planaren lehenengo ebaluazioa<br />

Hiru urte dira euskara plana abian ipini zenetik eta Osaki<strong>de</strong>tzak horren ebaluazioa egin du bere aplikazioa arlo<br />

<strong>de</strong>sberdinetan neurtuz. Ospitaleak ebaluazioa gainditu du eta euskararen normalizazioaren al<strong>de</strong> lanean jarraituko du.<br />

Garbiñe Apraiz<br />

Euskara teknikaria<br />

67/2003 Dekretuak lehenengo artikuluan<br />

ezartzen duena betez, Osaki<strong>de</strong>tzak<br />

zerbitzu-erakun<strong>de</strong> guztietako euskara planaren<br />

ebaluazioa egin du plana hasi eta<br />

hiru urte bete direnean. Basurtuko Ospitaleak<br />

gainditu du ebaluazioa eta zuzendaritza<br />

prest dago ondorengo urteetan ere<br />

euskararen normalizazioaren al<strong>de</strong> lanean<br />

jarraitzeko. Orain egin <strong>de</strong>n ebaluazioan 9<br />

arlo izan dira kontuan azken hiru urteotan<br />

planaren aplikazioa neurtzeko; puntu horiek<br />

izango dira, hain zuzen ere, hemendik<br />

aurrerako lana markatuko dutenak:<br />

Lehentasunezko unitateak<br />

eta programak<br />

Gure ospitalean lehentasunezko unitateak<br />

hauexek dira: bezeroak atenditzeko<br />

unitateak (Gizarte laguntza, PEAZ, harrerak,<br />

telefonoa, informazioa), larrialdi orokorrak<br />

eta pediatrikoak eta, azkenik, San<br />

Pelayoko erizaintza.<br />

Planaren garapenean funtsezko dira unitate<br />

horien programak <strong>de</strong>ritzegunak. Programak<br />

normalizazio-plana garatzeko funtsezko<br />

tresna dira, lan-metodologiaren muina;<br />

programen bi<strong>de</strong>z, unitateak etengabe eguneratu<br />

(langileen etengabeko joan-etorria),<br />

langileen hizkuntza-gaitasuna aztertu eta<br />

helburua (zerbitzu elebiduna eskaintzea)<br />

lortzeko behar diren neurriak (prestakuntza,<br />

trebakuntza,…) hartzen dira.<br />

Hizkuntza eskakizunak<br />

(<strong>de</strong>rrigortasun-datak<br />

eta egiaztapena)<br />

Denok dakigunez, aipatutako lehentasunezko<br />

unitateetako lanpostu batzuek<br />

<strong>de</strong>rrigortasun-data dute; horrek esan nahi<br />

du data horretarako lanpostu hori bete -<br />

tzen duenak hizkuntza eskakizuna egiaztatuta<br />

izan behar duela. Dekretuak espezializaturako<br />

eta populazio euskalduna<br />

%20tik beherakoa <strong>de</strong>nean ezartzen duen<br />

bezala, ospitalean guztira 101 plazak dute<br />

DD, plantilaren %3k, gutxi gorabehera.<br />

Hizkuntza eskakizunen egiaztapena <strong>de</strong>la<br />

eta, esan behar da langileen batez besteko<br />

adinak edo egoera pertsonalak (arazo<br />

familiarrak, batez ere) ez duela laguntzen<br />

hizkuntza eskakizunak egiaztatzen, nahiz<br />

eta langileek euskara ikasteko ahalegina<br />

egin bai lanorduetan, bai lanorduz kanpo.<br />

BASURTU<br />

Euskararen erabileraren<br />

helburuak ahozkoan eta idatzian<br />

Bezeroa ahoz zein idatziz euskaraz ere<br />

atenditzea neurtu <strong>de</strong>nean ospitalean<br />

gainditu da arlo hau. Langileek ezagutzen<br />

dute protokoloa eta badakite nola jokatu<br />

bezeroa euskaraz zuzentzen zaienean.<br />

Ebaluaziorako aztertu diren idatzi zeha -<br />

tzak ere oro har ele bietan dau<strong>de</strong>. Basurtu<br />

bezalako ospitale handi batean zaila da<br />

idatzi guztien estandarizazioa lortzea eta<br />

are zailago, elebitasuna bermatzea; baina<br />

hori izango da gure erronketariko bat.<br />

Euskararen erabilera-irizpi<strong>de</strong>ak<br />

Errotulazioa oro har elebiduna da, baita<br />

zigilu, ospitalearen argitalpen, memoria,<br />

eta abar ere; jardunaldi eta men<strong>de</strong>urrena<br />

ospatzeko antolatutako hainbat ekitaldi<br />

publikotako hasierako aurkezpenetan ere<br />

zaindu <strong>de</strong>n arloa da.<br />

Antolamendu-neurriak<br />

Planaren arduraduna normalizazioko<br />

teknikaria da, beren beregi sortutako lanpostu<br />

funtzionala. Azken hiru urteotan<br />

euskara batzor<strong>de</strong>aren laguntza izan du<br />

eta aurrerantzean ere horrela funtziona -<br />

tzeko asmoa dago.<br />

Prestakuntza-neurriak<br />

Urtero eskaintzen diren hiru prestakuntza-motaz<br />

ari gara:<br />

> Euskara ikastaroak: euskalduntze<br />

zein alfabetatze ikastaroak bai lanorduz<br />

kanpo, bai lanorduetan.<br />

> Trebakuntza-ikastaroak: hizkuntza<br />

eskakizuna dutenentzat edo hurbil<br />

dabiltzanentzat lanerako behar duten<br />

trebetasuna (ahozkoa edo idatzizkoa)<br />

lantzeko<br />

> Etengabeko prestakuntza euskaraz.<br />

Lan harremanak<br />

Langileak, batez ere, Pertsonaleko zerbitzuan<br />

duen atentzioari dagokionez, oso<br />

emaitza ona izan du; izan ere langile elebidunak<br />

dituen zerbitzua da.<br />

Kontratazio administratiboak eta diru laguntzak<br />

Hornitzaileekin egiten diren kontratuetan<br />

euskararen erabilera kontuan izaten<br />

<strong>de</strong>n neurtzen da puntu honetan. Azpimarratzekoa<br />

da arlo honetan erabiltzaileei bidaltzen<br />

zaizkien telefono bi<strong>de</strong>zko mezuak<br />

elebidunak direla.<br />

Beste erakun<strong>de</strong> edo<br />

administrazioekiko harremanak<br />

Ebaluazioan pisu gutxien duen arlo honetan<br />

bada hobetu beharrik ohiturak aldatu<br />

behar direlako, unitate administratiboetan<br />

ere plana sartzen joan behar<br />

<strong>de</strong>lako. Baina bada aurreragoko lanik, batez<br />

ere, erabiltzaile eta bezeroei zuzenean<br />

eragiten dien harremanean.<br />

Zaila da Basurtun elebitasuna bermatzea,<br />

baina hori da gure erronketariko bat.


“Me ilusiona constatar<br />

que po<strong>de</strong>mos mejorar la<br />

atención al paciente con<br />

mejoras tecnológicas”<br />

Miembro <strong>de</strong> la Sociedad<br />

Americana y Europea <strong>de</strong> Urología y<br />

Jefe <strong>de</strong> este Servicio <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 2005,<br />

Miguel Unda es una <strong>de</strong> las<br />

personas con más experiencia en el<br />

manejo <strong>de</strong>l robot Da Vinci, un<br />

sistema quirúrgico para realizar<br />

intervenciones <strong>de</strong> modo remoto,<br />

que se utiliza en el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>Basurto</strong> <strong>de</strong>s<strong>de</strong> enero.<br />

¿Cómo nace el robot Da Vinci y cuál es su<br />

manejo?<br />

Como muchos otros a<strong>de</strong>lantos médicos<br />

empezó como un <strong>de</strong>sarrollo en el campo<br />

militar para tiempo <strong>de</strong> guerra, con el que se<br />

intentaba operar a los pacientes en la primera<br />

línea <strong>de</strong> fuego sin necesidad <strong>de</strong> trasladarlos,<br />

<strong>de</strong> ahí pasó a la medicina general.<br />

En cuanto a su manejo hay que aclarar que<br />

el robot necesita <strong>de</strong> la mano <strong>de</strong> un cirujano<br />

para cumplir su función, es una ayuda tecnológica,<br />

más sofisticada que otras y <strong>de</strong> indudable<br />

valor, pero una ayuda. En el robot<br />

se opera <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una consola, generalmente<br />

situada <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l mismo quirófano, aunque<br />

se han hecho intervenciones <strong>de</strong> un<br />

continente a otro. Consta <strong>de</strong> dos joystick y<br />

cinco pedales en una postura no muy ergonómica<br />

lo que hace que sea una cirugía<br />

cansada pero posibilita muchos más movimientos<br />

que la mano humana.<br />

¿Se requiere un aprendizaje especial para<br />

el manejo <strong>de</strong>l robot?<br />

Si, está claro que requiere un entrenamiento.<br />

Es importante tener experiencia en<br />

cirugía abierta y laparoscópica porque eso<br />

facilita y acelera el aprendizaje.<br />

¿Qué ventajas tiene el Da Vinci a la hora<br />

<strong>de</strong> realizar una intervención quirúrgica?<br />

Tiene mucha más movilidad y finura que<br />

la mano <strong>de</strong> un cirujano, posibilita movimientos<br />

que la mano no podría imitar, esto<br />

hace posible un mejor acceso a campos<br />

quirúrgicos estrechos. A<strong>de</strong>más, magnifica<br />

los tejidos, todo se ve aumentado respecto<br />

a como se vería en una cirugía abierta. Una<br />

última ventaja es que, a diferencia <strong>de</strong> la laparoscopia,<br />

ese aumento se produce en<br />

3D, con los volúmenes y proporciones reales.<br />

Gracias a esto, la inserción en los tejidos<br />

es mucho más precisa y <strong>de</strong>licada que<br />

en una cirugía abierta o laparoscópica convencional,<br />

realmente uno tiene la impresión<br />

<strong>de</strong> estar <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l cuerpo.<br />

¿Estas ventajas se trasladan también al<br />

postoperatorio?<br />

Aunque se acorten los tiempos <strong>de</strong> quirófano<br />

y la inserción sea mucho más fina, es<br />

similar a la cirugía laparoscópica. En pacientes<br />

urológicos, que son fundamentalmente<br />

los que se operan con robot, hay<br />

ventajas a la larga en la recuperación <strong>de</strong> la<br />

continencia urinaria y <strong>de</strong> la funcionalidad<br />

eréctil.<br />

Esta tecnología está muy vinculada con la<br />

Urología y, en concreto, con las operaciones<br />

<strong>de</strong> cáncer <strong>de</strong> próstata...<br />

El 85% <strong>de</strong> las operaciones que se hacen<br />

en el mundo con el Da Vinci son <strong>de</strong> Urología.<br />

Todas las ventajas que tiene lo hacen<br />

i<strong>de</strong>al para operar en un campo quirúrgico<br />

tan estrecho como la próstata, que anclada<br />

en la pelvis no <strong>de</strong>ja casi espacio para una<br />

mano. A<strong>de</strong>más, como he comentado, la finura<br />

en el trato <strong>de</strong> los tejidos posibilita una<br />

recuperación más rápida <strong>de</strong> la continencia<br />

urinaria y <strong>de</strong> la función eréctil. El robot<br />

también facilita enormemente las suturas<br />

quirúrgicas, que es <strong>de</strong> enorme importancia<br />

en la cirugía prostática y renal.<br />

¿Qué ha significado el Da Vinci para su<br />

Servicio?<br />

www.hospitalbasurto.org 5<br />

Miguel Unda<br />

Jefe <strong>de</strong>l Servicio <strong>de</strong> Urología<br />

“La inserción en los tejidos es mucho<br />

más precisa y <strong>de</strong>licada que en cirugía<br />

abierta o laparoscópica”<br />

La constatación <strong>de</strong> que se pue<strong>de</strong> mejorar<br />

la atención al paciente a través <strong>de</strong><br />

mejoras tecnológicas. Es ilusionante. Es<br />

un lujo para Osaki<strong>de</strong>tza contar con tres<br />

robots y, personalmente, como profesional<br />

<strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> <strong>de</strong> toda la vida, es un orgullo<br />

que uno <strong>de</strong> ellos esté aquí.<br />

¿Cuánto dura la intervención <strong>de</strong> cáncer <strong>de</strong><br />

próstata?<br />

Estamos haciendo dos operaciones<br />

semanales; sin ninguna complicación<br />

entre los tres médicos preparados, el<br />

tiempo ronda las tres horas o tres horas<br />

y media, con un máximo <strong>de</strong> cuatro y media.<br />

Hemos sabido que en otros centros<br />

el tiempo está entre las seis y siete horas.<br />

Esa diferencia radica en la experiencia<br />

<strong>de</strong>l cirujano en cirugía abierta y<br />

laparoscópica. Nuestro objetivo es estar<br />

entre las dos y tres horas para la intervención.<br />

¿Se ha incrementado la <strong>de</strong>manda para esta<br />

operación en concreto?<br />

De momento no, pero a medida que<br />

se vea que las cosas van bien supongo<br />

que subirá algo porque los únicos requisitos<br />

para la intervención con el Da Vinci<br />

–en cirugía prostática¬– son que el<br />

paciente tenga un cáncer localizado<br />

<strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> la próstata y que no tenga muchas<br />

cirugías abdominales.<br />

BASURTU


6<br />

www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />

El <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> ante<br />

la digitalización <strong>de</strong> la imagen<br />

En 2006 Osaki<strong>de</strong>tza puso en marcha un plan para la digitalización <strong>de</strong><br />

los Servicios <strong>de</strong> Radiología <strong>de</strong> todos los hospitales y ambulatorios <strong>de</strong> la<br />

red. Des<strong>de</strong> mediados <strong>de</strong>l 2008 se han instalado en nuestro <strong>Hospital</strong> y<br />

en los ambulatorios <strong>de</strong> Bilbao las infraestructuras necesarias.<br />

Txomin Gran<strong>de</strong> Icaran<br />

Jefe <strong>de</strong>l Servicio <strong>de</strong><br />

Radiodiagnóstico<br />

La incorporación, a finales <strong>de</strong>l siglo<br />

XIX, <strong>de</strong> las exploraciones radiológicas a<br />

la práctica médica, representadas en las<br />

tradicionales placas radiográficas, ha<br />

<strong>de</strong>mostrado durante más <strong>de</strong> 100 años<br />

su enorme utilidad e importancia en el<br />

proceso clínico. Han ido cambiando las<br />

modalida<strong>de</strong>s con las que se obtenían las<br />

imágenes pero todas ellas se seguían<br />

imprimiendo en películas y visualizándose<br />

en negatoscopios.<br />

Sin embargo, la radical transformación<br />

que se está produciendo en el mundo,<br />

con la irrupción <strong>de</strong> las nuevas tecnologías<br />

<strong>de</strong> la información y comunicación, con la<br />

que todos nos hemos familiarizado permitiéndonos<br />

acce<strong>de</strong>r <strong>de</strong>s<strong>de</strong> nuestro PC a<br />

cualquier tipo <strong>de</strong> información, imagen,<br />

sonido etc.., ha llegado al mundo <strong>de</strong> la<br />

medicina y, muy especialmente, al <strong>de</strong>l<br />

diagnóstico por la imagen.<br />

En este sentido todos los Servicios <strong>de</strong><br />

Radiodiagnóstico, están abandonando,<br />

con inusitada rapi<strong>de</strong>z, el sistema convencional,<br />

analógico, para pasar a la Radiología<br />

Digital que permite, entre otras<br />

cosas, el post proceso <strong>de</strong> la imagen, su<br />

archivo informático o el traslado instantáneo<br />

a puntos remotos. Todo ello supone<br />

importantes oportunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> mejora<br />

en la calidad, implicando también algunos<br />

<strong>de</strong>safíos.<br />

Debemos asumir que el proceso <strong>de</strong><br />

implantación <strong>de</strong> los PACS (Patient Archiving<br />

and Communication System) no<br />

es algo que compete en exclusiva al Servicio<br />

<strong>de</strong> Diagnóstico por la Imagen, sino<br />

que afecta a todo el <strong>Hospital</strong> e, incluso,<br />

si queremos extraer todo su potencial,<br />

<strong>de</strong>bemos plantearlo <strong>de</strong> forma coordinada<br />

con el conjunto <strong>de</strong> instituciones que<br />

conforman nuestra red sanitaria. Esta<br />

transformación funcionará correctamente<br />

si cuenta con la colaboración <strong>de</strong> todos<br />

los profesionales, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> los estamentos<br />

puramente sanitarios a los responsables<br />

<strong>de</strong> tareas <strong>de</strong> gestión y, naturalmente,<br />

con los miembros <strong>de</strong> los servicios informáticos.<br />

BASURTU<br />

Des<strong>de</strong> 2006 Osaki<strong>de</strong>tza viene <strong>de</strong>sarrollando<br />

un plan para la digitalización <strong>de</strong> los<br />

Servicios <strong>de</strong> Radiología <strong>de</strong> todos los hospitales<br />

y ambulatorios <strong>de</strong> la red y <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

mediados <strong>de</strong>l 2008 se han estado instalando<br />

en el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> y ambulatorios<br />

<strong>de</strong> Bilbao las infraestructuras necesarias<br />

para tal fin. Des<strong>de</strong> los Servicios<br />

Centrales <strong>de</strong> Osaki<strong>de</strong>tza se realizó un<br />

concurso público para el aprovisionamiento<br />

<strong>de</strong> un sistema <strong>de</strong> digitalización <strong>de</strong><br />

imágenes radiológicas, siendo la empresa<br />

Agfa Gevaert la adjudicataria.<br />

La digitalización <strong>de</strong>l Servicio <strong>de</strong> Radiodiagnóstico,<br />

se ha <strong>de</strong>sarrollado en dos fases,<br />

en un primer tiempo se implantaron<br />

los sistemas propios <strong>de</strong> digitalización <strong>de</strong> la<br />

imagen, para posteriormente incorporar el<br />

PACS, que permite la gestión y transmisión<br />

<strong>de</strong> esta imágenes.<br />

Digital Radiology<br />

Disponemos <strong>de</strong> dos sistemas para la<br />

obtención <strong>de</strong> imágenes digitales, uno conocido<br />

como CR (Computed Radiology),<br />

que permite digitalizar las imágenes analógicas<br />

y cuya ventaja fundamental es el<br />

aprovechamiento <strong>de</strong> todos los aparatos <strong>de</strong><br />

radiología convencional cuyas imágenes<br />

son transformadas a posteriori. Estos CR<br />

están instalados en el Pabellón <strong>de</strong> Gobierno<br />

<strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong>, y en el Pabellón San José<br />

(los que se ocupan <strong>de</strong> la radiología <strong>de</strong> mama),<br />

así como en todos los ambulatorios.<br />

El segundo sistema se conoce como<br />

DR (Digital Radiology). Es un sistema directo<br />

don<strong>de</strong> la imagen digital se obtiene a<br />

través <strong>de</strong> un <strong>de</strong>tector, panel plano, compuesta<br />

<strong>de</strong> silicio o selenio amorfo, cuya información<br />

cuantitativa es directamente<br />

transformada en imagen por un or<strong>de</strong>nador.<br />

Este es el sistema que se ha instalado<br />

en las nuevas salas <strong>de</strong> Radiología <strong>de</strong>l<br />

Servicio <strong>de</strong> Urgencias <strong>de</strong>l Pabellón Makua<br />

don<strong>de</strong>, al tener que renovar los equipos<br />

existentes, se adquirieron dos nuevos<br />

equipos con tecnología DR.<br />

El resto <strong>de</strong> las imágenes radiológicas<br />

que manejamos en la práctica diaria, TAC,<br />

RM, Ecografía, Radiología Vascular Digital,<br />

ya son digitales en origen y su incorporación<br />

al nuevo sistema es inmediata.<br />

El PACS es el sistema que permite la<br />

gestión <strong>de</strong> las imágenes, incluyendo el almacenamiento<br />

y distribución <strong>de</strong> las mismas.<br />

Para ello todas las modalida<strong>de</strong>s radiológicas<br />

(CR, DR, TAC, RM, ECO,<br />

Vascular), envían sus imágenes a un servidor<br />

central quedando disponibles, para su<br />

visualización y emisión <strong>de</strong> informe, <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

cualquiera <strong>de</strong> las estaciones <strong>de</strong> diagnóstico<br />

<strong>de</strong>l Servicio <strong>de</strong> Radiología e igualmente<br />

al alcance <strong>de</strong> los médicos que podrán<br />

consultarlas <strong>de</strong>s<strong>de</strong> cualquier <strong>de</strong>pen<strong>de</strong>ncia<br />

<strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> y, en el próximo futuro, <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

cualquier punto conectado a la red.<br />

Sin embargo, para el buen funcionamiento<br />

<strong>de</strong> un Servicio <strong>de</strong> Diagnóstico por<br />

la Imagen y para po<strong>de</strong>r dar respuesta a<br />

las necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los profesionales sanitarios<br />

y pacientes, se <strong>de</strong>be disponer <strong>de</strong><br />

un sistema <strong>de</strong> información integrado, <strong>de</strong>nominado<br />

RIS (Radiological Information<br />

La digitalización <strong>de</strong>l Servicio <strong>de</strong><br />

Radiodiagnóstico <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> se<br />

ha <strong>de</strong>sarrollado en dos fases


System - Historia Radiológica), que facilite<br />

todo el proceso administrativo, como<br />

son la i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong>l paciente, catálogo<br />

<strong>de</strong> prestaciones, cita, generación <strong>de</strong><br />

informes y asociación a las imágenes.<br />

Ventajas<br />

Como beneficios y mejoras, la introducción<br />

<strong>de</strong> la imagen digital y <strong>de</strong>l sistema<br />

PACS implica:<br />

> Mejora, mediante el postproceso <strong>de</strong><br />

la imagen y <strong>de</strong> la capacidad diagnóstica.<br />

> Mayor facilidad la comparación con<br />

los estudios previos.<br />

> Disminuye la repetición <strong>de</strong> estudios<br />

y, por ello, las dosis <strong>de</strong> radiación que<br />

recibe el paciente.<br />

> Favorece la comunicación y coordinación<br />

entre los profesionales sanitarios.<br />

> Permite el acceso a recursos remotos<br />

y acerca servicios sanitarios, como<br />

la Medicina Primaria y Rural,<br />

<strong>Hospital</strong>es <strong>de</strong> larga estancia, etc.<br />

> El objetivo final será llegar a la retirada<br />

<strong>de</strong>finitiva <strong>de</strong> imágenes radiológicas<br />

en placa, visualizándolas exclu-<br />

“Atlas <strong>de</strong> Electrocardiografía”<br />

36 profesionales <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> elaboran un trabajo en<br />

euskera y castellano para ayudar en la interpretación<br />

clínica <strong>de</strong> la Electrocardiografía<br />

Pedro Aierbe<br />

Cardiólogo<br />

La electrocardiografía es el registro <strong>de</strong><br />

la actividad eléctrica <strong>de</strong>l corazón mediante<br />

el aparato llamado electrocardiógrafo.<br />

El registro obtenido es el electrocardiograma,<br />

gráfico que expresa dicha actividad<br />

en forma <strong>de</strong> cinta continua.<br />

Willen Einthoven (1860-1927) creó los<br />

fundamentos <strong>de</strong> la electrocardiografía<br />

mo<strong>de</strong>rna; asignó las letras P, Q, R, S y T a<br />

las diferentes <strong>de</strong>flexiones y <strong>de</strong>scribió las<br />

características electrocardiográficas <strong>de</strong><br />

numerosas enfermeda<strong>de</strong>s cardiovasculares.<br />

En 1924 le concedieron el Premio<br />

Nobel <strong>de</strong> Medicina.<br />

El electrocardiograma, a pesar <strong>de</strong> haber<br />

transcurrido más <strong>de</strong> un siglo <strong>de</strong>s<strong>de</strong> su<br />

aplicación en la clínica, continúa siendo<br />

un elemento imprescindible para la <strong>de</strong>tección<br />

y seguimiento <strong>de</strong> muchas enfer-<br />

meda<strong>de</strong>s cardiovasculares. Es<br />

un registro fácil <strong>de</strong> obtener, barato,<br />

no invasivo ni doloroso, a<br />

veces fácil y a veces difícil <strong>de</strong><br />

interpretar, que mantiene una<br />

vigencia indiscutible en el<br />

diagnóstico y control evolutivo<br />

<strong>de</strong> algunos procesos cardiológicos como<br />

la cardiopatía isquémica, los trastornos<br />

<strong>de</strong>l ritmo, los bloqueos y la preexcitación,<br />

en tanto que en otros procesos ha sido<br />

<strong>de</strong>splazado por técnicas más mo<strong>de</strong>rnas.<br />

Esta obra, que consta <strong>de</strong> doce capítulos,<br />

va <strong>de</strong>stinada en principio, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong><br />

a los cardiólogos, a los médicos generales,<br />

internistas, pediatras, anestesistas,<br />

enfermería, etc., especialmente si se trabaja<br />

en Cardiología, Unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Cuidados<br />

Intensivos, Urgencias, Medicina Interna,<br />

Medicina <strong>de</strong> Familia y Ambulatoria y<br />

Unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Soporte Vital Básico móviles.<br />

En esta era <strong>de</strong> la imagen los autores<br />

hemos preferido dar a nuestro trabajo la<br />

forma <strong>de</strong> atlas para facilitar la compre-<br />

www.hospitalbasurto.org 7<br />

El PACS permite la gestión <strong>de</strong> las imágenes,<br />

incluyendo su almacenamiento y distribución<br />

sivamente mediante or<strong>de</strong>nador en<br />

estaciones <strong>de</strong> consulta y diagnóstico,<br />

consiguiendo el abaratamiento <strong>de</strong><br />

costes así como evitar la contaminación<br />

medioambiental, consecuencia<br />

importante, que el proceso <strong>de</strong> revelado<br />

implica.<br />

Al <strong>de</strong>saparecer la distancia física y po<strong>de</strong>r<br />

ser vistas y analizadas las imágenes<br />

<strong>de</strong> los estudios radiológicos a distancia<br />

<strong>de</strong> don<strong>de</strong> han sido producidas, va a introducir<br />

importantes cambios organizativos<br />

en el esquema <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong> los médicos<br />

radiólogos y profesionales médicos<br />

en general.<br />

La mejora no sólo se va a reflejar en el<br />

Servicio <strong>de</strong> Radiodiagnóstico, sino que<br />

en un futuro próximo se podrá contar<br />

con todo tipo <strong>de</strong> imágenes (endoscópicas,<br />

anatomopatológicas, oftalmológicas,<br />

etc.), incluso registros gráficos<br />

(ECG, EEG), que junto con el Sistema<br />

Clínico <strong>de</strong> Información <strong>Hospital</strong>ario<br />

(HIS), conformara la Historia Clínica<br />

Electrónica, que implicará cambios culturales<br />

profundos que afectaran y transformarán<br />

la organización sanitaria, mejorando<br />

sustancialmente su calidad y<br />

eficiencia.<br />

sión <strong>de</strong> la electrocardiografía<br />

a cuantos profesionales sanitarios se<br />

hallen interesados en la misma. Confiamos<br />

que esta obra sea <strong>de</strong> utilidad y<br />

contribuya a la difusión <strong>de</strong>l euskara en<br />

el medio sanitario, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> proporcionar<br />

a las generaciones jóvenes una<br />

herramienta sencilla y actualizada para<br />

la interpretación clínica útil <strong>de</strong> la<br />

electrocardiografía.<br />

Agra<strong>de</strong>cemos a Osaki<strong>de</strong>tza su colaboración<br />

en la edición y difusión <strong>de</strong> este<br />

trabajo, que los autores esperamos<br />

po<strong>de</strong>r ampliar con posteriores aportaciones.<br />

BASURTU


8<br />

www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />

¿Hacia dón<strong>de</strong> avanzará el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>Basurto</strong> en los próximos años?, ¿qué tendrá<br />

que afrontar para dar respuesta a las<br />

<strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> un paciente / usuario cada<br />

vez más exigente, crónico y con pluripatologías?,<br />

¿cómo va a afrontar el envejecimiento<br />

<strong>de</strong> la población? ¿y el incremento<br />

<strong>de</strong> la inmigración?. Disponer <strong>de</strong><br />

este documento, es <strong>de</strong> suma importancia,<br />

puesto que <strong>de</strong>termina la apuesta humana,<br />

organizativa, económica, y social<br />

que el centro adoptará a lo largo <strong>de</strong> los<br />

próximos cuatro años. En su elaboración<br />

han participado casi un centenar <strong>de</strong> profesionales<br />

cuya visión y aportaciones han<br />

sido clave para proponer soluciones.<br />

¿Qué metodología se ha seguido para<br />

elaborar el nuevo Plan Estratégico?<br />

En enero <strong>de</strong> 2008 se realizaron una<br />

treintena <strong>de</strong> entrevistas individuales a lí<strong>de</strong>res<br />

<strong>de</strong> este <strong>Hospital</strong>, que aportaron su<br />

“<strong>Basurto</strong> se ha<br />

caracterizado<br />

siempre por tener<br />

unos valores<br />

propios que le<br />

hacen especial”<br />

BASURTU<br />

Jon Darpón. Director Gerente <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong><br />

opinión sobre los éxitos y fracasos que,<br />

según su percepción, había cosechado<br />

el <strong>Hospital</strong> en el periodo 2003 a 2007<br />

periodo <strong>de</strong>l anterior Plan Estratégico.<br />

A<strong>de</strong>más aportaron su visión <strong>de</strong> hacia<br />

don<strong>de</strong> se <strong>de</strong>bería avanzar. Se entrevistó<br />

también a gestores <strong>de</strong> otros grupos <strong>de</strong><br />

interés importantes para el hospital, la<br />

Dirección Territorial, gerentes <strong>de</strong> <strong>Hospital</strong>es<br />

<strong>de</strong> media/larga estancia, Comarca<br />

Bilbao, Dirección <strong>de</strong> Osaki<strong>de</strong>tza… Recabada<br />

toda esta información, se analizó y<br />

estructuró por el Equipo planificador, integrado<br />

por el Consejo <strong>de</strong> Dirección y la<br />

Unidad <strong>de</strong> Calidad. Sus consi<strong>de</strong>raciones<br />

se presentaron a cinco grupos <strong>de</strong> contraste<br />

(80 profesionales), quienes aportaron<br />

su visión al respecto, ultimando<br />

una reflexión <strong>de</strong>l pasado y futuro <strong>de</strong>l<br />

hospital, así hasta precisar cada objetivo,<br />

meta e iniciativa contemplada en este<br />

Plan Estratégico.<br />

¿No resulta un trabajo <strong>de</strong>masiado dilatado<br />

en el tiempo?<br />

El análisis que hemos efectuado <strong>de</strong> variables<br />

socio<strong>de</strong>mográficas, Plan <strong>de</strong> Salud,<br />

escenarios tecnológicos, análisis y<br />

<strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> los profesionales, la investigación<br />

y docencia.., ha sido laborioso.<br />

A<strong>de</strong>más, hemos esperado a la comunicación<br />

y difusión <strong>de</strong>l Plan Estratégico <strong>de</strong><br />

Osaki<strong>de</strong>tza 2008 - 2012, para integrar<br />

sus líneas estratégicas y hemos querido<br />

a su vez cotejar <strong>de</strong>terminados objetivos e<br />

indicadores con los responsables <strong>de</strong> los<br />

procesos <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong>.<br />

“Queremos ser<br />

excelente en a<br />

El <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> es<br />

hoy, en cuanto a volumen<br />

<strong>de</strong> actividad y <strong>de</strong> pacientes<br />

tratados, el tercer hospital<br />

<strong>de</strong> la CAPV; el <strong>Hospital</strong> ya<br />

ha presentado su tercer<br />

Plan Estratégico para el<br />

periodo 2008-2012.<br />

¿Qué es lo primero que se hizo?<br />

Una Matriz DAFO, que se obtiene <strong>de</strong><br />

una reflexión pormenorizada <strong>de</strong>l ámbito<br />

interno <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong>: su actividad asistencial,<br />

los resultados obtenidos en el último<br />

Plan Estratégico, las variables que inci<strong>de</strong>n<br />

en la satisfacción <strong>de</strong> los trabajadores,<br />

las infraestructuras <strong>de</strong>l hospital, tecnologías,<br />

capacidad docente, la<br />

investigación… De todo este análisis interno<br />

se i<strong>de</strong>ntifican: Fortalezas, aquello<br />

que consi<strong>de</strong>ramos se ha hecho bien, por<br />

ejemplo, incrementar las alternativas a la<br />

hospitalización, los buenos cuidados sa-<br />

RETOS<br />

1<br />

Mo<strong>de</strong>lo<br />

asistencial<br />

y eficacia<br />

2<br />

Or<br />

us<br />

pa<br />

5Sostenibilidad y<br />

3<br />

compromiso con<br />

la sociedad<br />

4Docencia,<br />

investigación<br />

e innovación


www.hospitalbasurto.org 9<br />

un hospital universitario reconocido como<br />

sistencia, docencia e investigación”<br />

ientación<br />

uario /<br />

ciente<br />

nitarios… Debilida<strong>de</strong>s, aquellos puntos<br />

en los que aún tenemos un margen <strong>de</strong><br />

mejora, por ejemplo, mejorar infraestructuras<br />

o potenciar la investigación.<br />

¿Qué hay <strong>de</strong> las Oportunida<strong>de</strong>s y Amenazas?<br />

Efectivamente, también realizamos un<br />

análisis externo, estudiando las expectativas<br />

y <strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> los grupos <strong>de</strong> interés,<br />

y <strong>de</strong>tallando Oportunida<strong>de</strong>s, posibles<br />

escenarios que si los aprovechamos<br />

nos pue<strong>de</strong>n beneficiar, como el <strong>de</strong>sarrollo<br />

<strong>de</strong> nuevas técnicas no invasivas o la<br />

apuesta por un nuevo mo<strong>de</strong>lo asistencial.<br />

Amenazas, los posibles acontecimientos<br />

que nos pue<strong>de</strong>n perjudicar: el<br />

envejecimiento <strong>de</strong> la población y los pacientes<br />

frágiles y con pluripatología, entre<br />

otros.<br />

¿Qué importancia tiene la Misión?<br />

La Misión es la razón <strong>de</strong> ser <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong>,<br />

por qué existe, qué hace, a quién<br />

aporta sus servicios. Sinceramente, poco<br />

ha variado <strong>de</strong> la primera <strong>de</strong>claración <strong>de</strong><br />

misión que allá por 1910 se hizo, y es<br />

que, supone “un sello” <strong>de</strong> lo que fue y sigue<br />

siendo el <strong>Hospital</strong>. Existimos para<br />

“Proporcionar asistencia sanitaria especializada<br />

<strong>de</strong> calidad a los ciudadanos/as<br />

<strong>de</strong> Bilbao y Bizkaia, y <strong>de</strong>sarrollar nuestra<br />

vocación docente e investigadora, contribuyendo<br />

a satisfacer las necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

salud y el bienestar <strong>de</strong> la comunidad”.<br />

¿Cuáles son los Valores que tiene el <strong>Hospital</strong>?<br />

<strong>Basurto</strong>, siempre se ha caracterizado,<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> su inicio por tener unos valores<br />

propios, “El Espíritu Basurtiano”. Algo<br />

“Nuestra misión es proporcionar<br />

asistencia sanitaria especializada <strong>de</strong><br />

calidad a los ciudadanos y ciudadanas<br />

<strong>de</strong> Bilbao y Bizkaia”<br />

Personas<br />

1. Nos va a permitir avanzar hacia un mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong><br />

asistencia más integrado, más eficaz, don<strong>de</strong> se<br />

explicite <strong>de</strong> manera integral una orientación a<br />

resultados que afecte a todas las dimensiones <strong>de</strong><br />

actividad asistencial <strong>de</strong>l hospital.<br />

2. Nos compromete con el usuario/ paciente, a la mejora<br />

<strong>de</strong>l trato, información, confort, dolor … por ser las<br />

dimensiones <strong>de</strong> preocupación <strong>de</strong> los ciudadanos.<br />

3. Está orientado a las personas que conforman la<br />

realidad <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong>, apostando por su implicación<br />

en los objetivos, su capacitación profesional, su<br />

<strong>de</strong>sarrollo profesional y por satisfacer sus expectativas<br />

respecto al <strong>Hospital</strong>.<br />

4. Nos proponemos avanzar en la consi<strong>de</strong>ración<br />

Universitaria <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> en el que la docencia, la<br />

investigación y la innovación formen parte <strong>de</strong> su<br />

quehacer diario.<br />

5. Nos compromete al aprovechamiento eficiente <strong>de</strong> los<br />

recursos y a mantener una relación fluida con la<br />

sociedad como <strong>de</strong>stinataria <strong>de</strong> nuestra actividad.<br />

tiene <strong>Basurto</strong> que le hace especial y diferente<br />

<strong>de</strong> otros <strong>Hospital</strong>es, y esos son<br />

sus valores, que preten<strong>de</strong>mos seguir potenciando<br />

e inculcando en las nuevas<br />

generaciones: el compromiso con el paciente,<br />

la profesionalidad, la participación<br />

y trabajo en equipo, la orientación a<br />

la mejora <strong>de</strong> los resultados, la capacidad<br />

<strong>de</strong> innovación y adaptación al cambio, o<br />

la difusión <strong>de</strong> los conocimientos.<br />

Pasemos a la Visión, ¿hay cambios?<br />

La visión es la expresión <strong>de</strong> la imagen<br />

que <strong>de</strong>seamos para el <strong>Hospital</strong> en el futuro.<br />

Debe servir para marcar, en el presente,<br />

el rumbo que <strong>de</strong>be seguir la organización.<br />

Queremos ser un hospital<br />

universitario reconocido por ciudadanos y<br />

ciudadanas, profesionales y entorno social<br />

como excelente en la asistencia, la docencia<br />

y la investigación, e incorporar la innovación<br />

en todos los ámbitos <strong>de</strong> actividad.<br />

Suena bien ¿pero, en qué se traduce?<br />

Las exigencias <strong>de</strong>rivadas <strong>de</strong> nuestra<br />

Misión, Visión y Valores junto con las <strong>de</strong>mandas<br />

<strong>de</strong> nuestros grupos <strong>de</strong> interés y<br />

<strong>de</strong> los escenarios previsibles nos lleva a<br />

plantearnos cinco retos estratégicos. Estos<br />

retos se traducen en objetivos cuantificables,<br />

por lo que tienen una meta para<br />

el año 2008 y otra para el año 2012.<br />

También se han ido i<strong>de</strong>ntificando una serie<br />

<strong>de</strong> líneas <strong>de</strong> actuación o mejora y cada<br />

objetivo se <strong>de</strong>spliega en uno o varios<br />

procesos, que serán los responsables <strong>de</strong><br />

contribuir a su consecución. Todo esto<br />

se traduce en lo que hemos llamado el<br />

Cuadro <strong>de</strong> Mando Estratégico que será<br />

nuestra carta <strong>de</strong> navegación para los<br />

próximos 4 años.<br />

¿Y quién hace seguimiento <strong>de</strong> todo esto?<br />

Semestralmente el Consejo <strong>de</strong> Dirección.<br />

Pero todos los objetivos se <strong>de</strong>spliegan<br />

a procesos, por lo que también se<br />

realiza este seguimiento por parte <strong>de</strong> los<br />

gestores y equipos <strong>de</strong> procesos. Estos a<br />

su vez, lo <strong>de</strong>spliegan en los servicios médicos<br />

y unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> enfermería implicados.<br />

En <strong>de</strong>finitiva, si se van alcanzando<br />

los objetivos establecidos es gracias a todas<br />

las personas que trabajamos en el<br />

hospital. A estas fechas <strong>Basurto</strong> ya se ha<br />

puesto a trabajar y se dirige a la meta <strong>de</strong>l<br />

2012, sólo me queda animar a todos, cada<br />

uno en su puesto, así es como el <strong>Hospital</strong><br />

ha conseguido siempre sus objetivos<br />

y ser lo que es hoy, un hospital<br />

excelente.<br />

BASURTU


10<br />

www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />

Itziar Argoitia y Ana Zorrilla - Supervisoras <strong>de</strong>l Pabellón Gandarias<br />

“Tenemos muchas altas e ingresos<br />

porque hay cirugía programada<br />

mañana y tar<strong>de</strong>, <strong>de</strong> lunes a viernes”<br />

El pabellón Gandarias tiene sus dos plantas íntegramente <strong>de</strong>dicadas a<br />

Traumatología, en el primer piso se encuentran las secciones <strong>de</strong> rodilla,<br />

hombros, manos... dirigidos por los Dres. Gutiérrez y Arenaza. La<br />

segunda planta está dividida entre las secciones <strong>de</strong> ca<strong>de</strong>ra, dirigida por<br />

el Dr. Elguezábal y la <strong>de</strong> columna al mando <strong>de</strong> la cual está el Dr. Atauri.<br />

¿Con qué personal cuenta el pabellón<br />

Gandarías?<br />

Once enfermeras por unidad más una<br />

compartida, trece auxiliares por planta y<br />

cinco celadores, todos ellos a tres turnos.<br />

También contamos con dos secretarias <strong>de</strong><br />

hospitalización y una <strong>de</strong> planificación quirúrgica.<br />

Por último, el personal <strong>de</strong> mantenimiento,<br />

trece personas en turnos <strong>de</strong> mañana<br />

y tar<strong>de</strong>, que pertenecen al <strong>Hospital</strong>,<br />

algunas <strong>de</strong> ellas con más <strong>de</strong> treinta años<br />

<strong>de</strong> antigüedad. Hay bastante personal<br />

nuevo, sobre todo entre las auxiliares, aunque<br />

la enfermería <strong>de</strong> la primera planta es<br />

bastante estable.<br />

¿Cuál es la capacidad <strong>de</strong>l pabellón y cómo<br />

sería un paciente tipo?<br />

El pabellón tiene cabida para 32 pacientes<br />

por planta, a veces, si hay necesidad<br />

se habilita una tercera cama, que suele<br />

ser <strong>de</strong> una patología diferente (lo que<br />

complica mucho el espacio por el aparataje<br />

<strong>de</strong> nuestras camas). Normalmente los<br />

ingresos provienen <strong>de</strong> cirugía programada<br />

BASURTU<br />

o <strong>de</strong> Urgencias, <strong>de</strong> don<strong>de</strong> viene mucha rotura<br />

<strong>de</strong> ca<strong>de</strong>ra. Suelen ser pacientes <strong>de</strong><br />

edad avanzada y con muchas complicaciones<br />

(diabetes, hipertensión, etc.) por lo<br />

que es muy normal pedir interconsultas.<br />

¿Cuál es la estancia media?<br />

Las estancias son, habitualmente, largas<br />

por el tipo <strong>de</strong> lesiones, por ejemplo<br />

una intervención <strong>de</strong> ca<strong>de</strong>ra requiere una<br />

hospitalización media <strong>de</strong> entre siete y nueve<br />

días. Tenemos mucho movimiento <strong>de</strong><br />

altas e ingresos porque hay cirugía programada<br />

mañana y tar<strong>de</strong> <strong>de</strong> lunes a viernes,<br />

en la primera planta hay una media <strong>de</strong> siete<br />

ingresos diarios y cuatro en la segunda.<br />

Luego también hay mucha problemática<br />

<strong>de</strong>spués <strong>de</strong> dar el alta porque, en muchos<br />

casos, los pacientes necesitan cuidados y<br />

rehabilitación o incluso asistencia domiciliaria.<br />

Con un ritmo tan alto <strong>de</strong> movimiento <strong>de</strong><br />

pacientes ¿se hace <strong>de</strong>masiado duro el<br />

trabajo?<br />

Si, pero no tanto por eso, sino porque<br />

no hay <strong>de</strong>masiados medios mecánicos<br />

para movilizar a los pacientes (grúas, arneses,<br />

etc.). Esa dificultad la sustituye la<br />

calidad y el trabajo <strong>de</strong>l personal. Por la<br />

mañana no está mal aunque haría falta<br />

un celador más pero por la tar<strong>de</strong> si que<br />

sería conveniente reforzar ambas plantas.<br />

De hecho, al personal <strong>de</strong>l pabellón el<br />

<strong>Hospital</strong> le imparte cursos <strong>de</strong> mecánica e<br />

higiene postural y también <strong>de</strong> úlceras<br />

aunque siempre se vigila para que esto<br />

no ocurra, también es necesario que todo<br />

el personal trabaje en equipo y que entre<br />

nosotras tengamos mucha relación. Gracias<br />

a todo esto tenemos un índice <strong>de</strong> absentismo<br />

laboral bajo.<br />

“Es necesario que el personal trabaje<br />

en equipo y que entre nosotros<br />

tengamos mucha relación”


PRINCIPIOS DE<br />

LA INNOVACIÓN<br />

El <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> aprueba un <strong>de</strong>cálogo <strong>de</strong> principios que guiarán la<br />

innovación <strong>de</strong>l centro en los próximos años.<br />

1. Valores<br />

“Asumimos la innovación como uno <strong>de</strong> los<br />

valores corporativos <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong>, don<strong>de</strong> la<br />

creatividad, profesionalidad, gestión <strong>de</strong>l conocimiento,<br />

etc… potencien el aportar soluciones<br />

innovadoras y respuestas eficaces<br />

en la atención a nuestros usuarios”.<br />

2. Formación<br />

“Porque somos las personas que trabajamos<br />

en <strong>Basurto</strong> los motores que propician<br />

la innovación y el conocimiento, por ello,<br />

nos hemos <strong>de</strong> formar y <strong>de</strong>sarrollar, aprendiendo<br />

nuevas técnicas, formas <strong>de</strong> hacer y<br />

<strong>de</strong>sarrollando nuestras competencias técnicas<br />

y habilida<strong>de</strong>s”.<br />

3. Gestión <strong>de</strong>l cambio<br />

“Sólo estando alerta a los cambios que <strong>de</strong><br />

manera continua se producen en nuestro<br />

entorno y sector, podremos anticiparnos a<br />

las necesida<strong>de</strong>s presentes y futuras <strong>de</strong><br />

nuestros usuarios/ pacientes”<br />

4. Tecnología<br />

“Apostamos por sacar el máximo rendimiento<br />

a la tecnología disponible e ir incorporando<br />

aquellas técnicas y tecnologías<br />

punteras que nos permitan incrementar la<br />

efectividad y seguridad clínica asistencial”.<br />

Tarjeta Profesional Electrónica (TPE)<br />

Aratxu Lozano<br />

Directora <strong>de</strong> Personal<br />

Como ya se ha ido informando mediante<br />

correo electrónico y anuncios en los tablones,<br />

Osaki<strong>de</strong>tza ha puesto en marcha un<br />

proyecto en el que el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong><br />

entra <strong>de</strong> lleno, como prueba piloto, y que se<br />

concreta en la implantación <strong>de</strong> la Tarjeta<br />

Profesional Electrónica (TPE), que estará<br />

homologada para todas las organizaciones<br />

<strong>de</strong> servicios y que sustituirá el sistema tradicional<br />

<strong>de</strong> control <strong>de</strong> accesos al centro, al<br />

parking o al comedor.<br />

Aunque muchos ya habéis acudido a la oficina<br />

<strong>de</strong> solicitud y tramitación <strong>de</strong> la nueva<br />

tarjeta, (el resto lo haréis en función <strong>de</strong>l llamamiento<br />

que se efectuará <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la Dirección<br />

<strong>de</strong> Personal), y por tanto, conocéis sus<br />

características, para general conocimiento<br />

5. Investigación<br />

“Porque en materia <strong>de</strong> I+i uno más uno es<br />

siempre más <strong>de</strong> dos, apostamos por colaborar<br />

con empresas farmacéuticas y la Universidad,<br />

para sacar los mejores resultados<br />

y contribuir a los avances científicos y técnicos”.<br />

6. Multidisciplinaridad<br />

“La innovación sólo se materializa trabajando<br />

conjuntamente, distintas categorías profesionales,<br />

diferentes servicios médicos,<br />

unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> enfermería, sólo mediante el<br />

trabajo en equipo, sabemos que esto es posible”.<br />

7. Metodología<br />

“Innovar sí, pero planificadamente. La vigilancia<br />

tecnológica, el análisis <strong>de</strong> la situación,<br />

la financiación y recursos requeridos,<br />

los resultados esperados …<br />

hablamos <strong>de</strong>l <strong>de</strong>spliegue <strong>de</strong>l Proceso <strong>de</strong><br />

la Innovación”<br />

8. Difusión <strong>de</strong>l conocimiento<br />

“Porque queremos apren<strong>de</strong>r <strong>de</strong> otros pero<br />

también compartir nuestras experiencias,<br />

los resultados <strong>de</strong> la innovación tecnológica,<br />

organizativa o social (<strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> nuevos<br />

servicios)”.<br />

señalaremos algunos aspectos novedosos.<br />

En la tarjeta se recogen los datos más básicos<br />

como son el nombre, apellidos y el<br />

puesto funcional y se incorpora la fotografía<br />

correspondiente. En la parte superior <strong>de</strong>l<br />

reverso aparece la clásica banda magnética,<br />

similar a la <strong>de</strong> cualquier otra tarjeta <strong>de</strong><br />

uso común.<br />

Como noveda<strong>de</strong>s, cabe <strong>de</strong>stacar que la<br />

TPE lleva incorporada una antena <strong>de</strong> proximidad<br />

Mifare (tecnología sin contacto <strong>de</strong>sarrollada<br />

por Philips Semiconductor) que<br />

permite la lectura <strong>de</strong> la misma por acercamiento.<br />

Este aspecto va a facilitar el uso y<br />

acceso a diversas tareas cotidianas, convirtiéndose<br />

en una herramienta <strong>de</strong> trabajo<br />

más práctica y útil que la actual tarjeta.<br />

Con carácter general po<strong>de</strong>mos señalar como<br />

usos más comunes que la nueva tarjera<br />

aporta: I<strong>de</strong>ntificar visualmente a los profesionales<br />

<strong>de</strong> Osaki<strong>de</strong>tza ante pacientes y<br />

familiares; facilitar el acceso organizado a<br />

www.hospitalbasurto.org 11<br />

9. Valor<br />

“Aportar valor, ése es nuestro significado <strong>de</strong><br />

la innovación; cambiar para mejorar nuestros<br />

servicios, formas <strong>de</strong> hacer, procesos, y<br />

que redundan en nuestro paciente”.<br />

10. I<strong>de</strong>ntidad<br />

“Queremos ser un hospital universitario reconocido<br />

por la ciudadanía, los profesionales<br />

y el entorno social como excelente en la<br />

asistencia, la docencia y la investigación,<br />

que incorpora la innovación en todos los<br />

ámbitos <strong>de</strong> actividad”.<br />

servicios <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong>, comunes (comedor,<br />

parking...) o restringidos (quirófanos, vestuarios<br />

etc.). Y es que, al acercarla a menos<br />

<strong>de</strong> 10 centímetros <strong>de</strong> uno <strong>de</strong> los sistemas<br />

<strong>de</strong> entrada, éste dará permiso o no en función<br />

<strong>de</strong> si se tiene autorización para acce<strong>de</strong>r<br />

al recinto, especialmente tratándose <strong>de</strong><br />

zonas restringidas.<br />

A<strong>de</strong>más, la tarjeta proporciona seguridad y<br />

agilidad en el uso <strong>de</strong>l PC. De esta manera,<br />

y mediante firma electrónica reconocida,<br />

podremos firmar documentos pdf y correos<br />

electrónicos. También podremos utilizar las<br />

aplicaciones corporativas que <strong>de</strong>termine<br />

Osaki<strong>de</strong>tza o los diferentes recursos <strong>de</strong>l<br />

Centro.<br />

BASURTU


12<br />

www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />

Calidad docente<br />

El <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> no sólo aspira a tener más especialistas<br />

en formación, sino que <strong>de</strong>sea recibir a los mejores. Para ello,<br />

apuesta por la mejora continua <strong>de</strong> la calidad docente y por<br />

facilitar innovadoras activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> formación.<br />

Elena Sánchez González<br />

Presi<strong>de</strong>nta <strong>de</strong> la Comisión<br />

<strong>de</strong> Docencia<br />

La docencia ha sido siempre una actividad<br />

muy arraigada en el <strong>Hospital</strong> <strong>Basurto</strong><br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> su inauguración en 1908. Ya en el<br />

año 1918 se creó el cuerpo <strong>de</strong> alumnos<br />

internos, promovido por el nuevo Director<br />

Médico, Dr. Areilza. En aquella época se<br />

facilitaba a los mejores alumnos la financiación<br />

<strong>de</strong> un viaje <strong>de</strong> estudios a un hospital<br />

extranjero, generalmente en Francia<br />

o Alemania. La Universidad vasca se crea<br />

en el <strong>Hospital</strong> en 1936, con la puesta en<br />

funcionamiento <strong>de</strong> la Facultad <strong>de</strong> Medicina.<br />

Se imparten asignaturas novedosas<br />

para la época como “Psicología médica y<br />

Psiquiatría” y “Euskera médico”. A<strong>de</strong>más<br />

se crea una Escuela <strong>de</strong> Enfermeras.<br />

Esta larga historia en docencia explica<br />

la importancia que tienen en nuestro <strong>Hospital</strong><br />

las activida<strong>de</strong>s docentes. Comparativamente<br />

con otros centros se <strong>de</strong>stinan recursos<br />

específicos para la docencia: hay<br />

un capítulo <strong>de</strong>l presupuesto para la organización<br />

<strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s docentes, y existe<br />

una dotación económica para ayudas para<br />

la asistencia <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s docentes.<br />

La previsible falta <strong>de</strong> médicos y enfermeras<br />

especialistas que auguran los datos<br />

<strong>de</strong>mográficos ha dado lugar a una potenciación<br />

todavía mayor <strong>de</strong> las<br />

activida<strong>de</strong>s docentes en el <strong>Hospital</strong>. También<br />

hemos aumentado el número <strong>de</strong> especialida<strong>de</strong>s<br />

acreditadas, 30 (26 en el<br />

año 2005) y esperamos acreditar cuatro<br />

especialida<strong>de</strong>s más este año.<br />

Lo anterior supone que hemos aumentado<br />

nuestra capacidad docente para la<br />

formación <strong>de</strong> especialistas, <strong>de</strong> 57 resi<strong>de</strong>ntes<br />

nuevos cada año en 2005, a 65 en<br />

2009. En el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong>seamos no solo tener<br />

más especialistas en formación sino<br />

que <strong>de</strong>seamos recibir a los mejores. Pensamos<br />

conseguir esto con una mejora<br />

El Gobierno Vasco ha publicado, con<br />

motivo <strong>de</strong>l centenario <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>Basurto</strong>, un libro sobre la historia <strong>de</strong><br />

los centros sanitarios civiles <strong>de</strong> Bilbao<br />

titulado “Los <strong>Hospital</strong>es Civiles<br />

<strong>de</strong> Bilbao”, que está ya a la venta en<br />

librerías <strong>de</strong> la capital vizcaína, y que<br />

BASURTU<br />

continua <strong>de</strong> la<br />

calidad docente<br />

y la facilitación<br />

<strong>de</strong><br />

activida<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong> formación.<br />

En 2008,<br />

61 resi<strong>de</strong>ntes<br />

<strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>Basurto</strong><br />

(36% <strong>de</strong>l total),<br />

hicieron<br />

estancias para<br />

mejorar su<br />

formación, 38<br />

en otros centros<br />

<strong>de</strong>l País Vasco, y 23 en instituciones<br />

<strong>de</strong> fuera <strong>de</strong> Comunidad Autónoma, 4 <strong>de</strong><br />

ellos en el extranjero. Esta filosofía entronca<br />

con la mejor tradición <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> cuando<br />

los alumnos internos acudían a hospitales<br />

extranjeros, y es un indicador <strong>de</strong><br />

calidad docente en el Plan <strong>de</strong> Calidad <strong>de</strong>l<br />

Sistema Nacional <strong>de</strong> Salud.<br />

La Comisión <strong>de</strong> Docencia <strong>de</strong> facultativos<br />

organizó el año pasado un total <strong>de</strong> 49<br />

activida<strong>de</strong>s docentes, que supusieron un<br />

total <strong>de</strong> 434 horas <strong>de</strong> docencia y formación,<br />

21% más que el año anterior. Todas<br />

estas medidas buscan mejorar la atrac-<br />

ción <strong>de</strong> nuestro centro para los resi<strong>de</strong>ntes,<br />

muchos <strong>de</strong> ellos el futuro recambio<br />

<strong>de</strong> los actuales profesionales. En el año<br />

2008, el 42% <strong>de</strong> los resi<strong>de</strong>ntes que escogieron<br />

plaza en <strong>Basurto</strong> lo hicieron como<br />

primera opción en Bizkaia.<br />

El nuevo Plan Estratégico <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong><br />

2008-2012 apuesta por mantener el apoyo<br />

a las activida<strong>de</strong>s docentes. Los esfuerzos<br />

en esta área redundarán sin duda en<br />

una mejora <strong>de</strong> la competencia <strong>de</strong> nuestros<br />

profesionales, <strong>de</strong> la calidad asistencial<br />

y <strong>de</strong> la atención a los pacientes <strong>de</strong> Bilbao<br />

y Bizkaia.<br />

ACTIVIDADES DOCENTES DEL HOSPITAL<br />

■ Formación <strong>de</strong> alumnos <strong>de</strong> la Facultad <strong>de</strong> Medicina <strong>de</strong> la UPV/EHU<br />

■ Formación <strong>de</strong> alumnos <strong>de</strong> la Escuela <strong>de</strong> Enfermería <strong>de</strong> la UPV/EHU<br />

■ Formación <strong>de</strong> médicos en 26 especialida<strong>de</strong>s, psicólogos y farmacéuticos<br />

especialistas<br />

■ Formación <strong>de</strong> enfermeras especialistas en Obstetricia- Ginecología (Matronas)<br />

■ Estancias <strong>de</strong> intercambio <strong>de</strong> alumnos médicos <strong>de</strong> otros países<br />

■ Estancias formativas <strong>de</strong> médicos extranjeros<br />

■ Colaboración con otras instituciones docentes en la formación <strong>de</strong> técnicos <strong>de</strong><br />

formación profesional, diplomados y licenciados<br />

Evolución <strong>de</strong>l número <strong>de</strong> resi<strong>de</strong>ntes<br />

129 141 149 167<br />

2005 2006 2007 2008<br />

Recorrido histórico por los hospitales civiles <strong>de</strong> Bilbao<br />

el <strong>Hospital</strong> ha comenzado a repartir<br />

entre todo el personal <strong>de</strong>l centro. El<br />

proyecto es fruto <strong>de</strong> la colaboración<br />

<strong>de</strong> los médicos, ya retirados, Antonio<br />

Villanueva y Juan Gondra, quienes, a<br />

lo largo <strong>de</strong> más <strong>de</strong> 500 páginas recorren<br />

la historia <strong>de</strong> la Villa <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la<br />

Carta Puebla, repasando los centros<br />

construidos, el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> Santo Domingo,<br />

La Magdalena o Santos Juanes,<br />

hasta el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong>, y<br />

también aquellos proyectos que no<br />

llegaron a cuajar como los hospitales<br />

<strong>de</strong> Deusto y Leioa.


Inmigrazioa eta Psikiatria<br />

Sindrome psikiatriko nagusiak unibertsalak badira ere, adierazpen<br />

klinikoa faktore kulturalen araberakoa da.<br />

Mugimendu migratzaileek historiaren joan<br />

etorria aldatu dute zalantzarik gabe.<br />

Pasa diren bost-hamar urteetan azken<br />

men<strong>de</strong>etan jaso dugun etorkin emaririk<br />

handiena ari gara jasotzen. Fenomeno migratzaileak<br />

EAEn Estatuko beste leku ba -<br />

tzuetan baino inpaktu txikiagoa izan badu<br />

ere, azken datu estadistikoek %5 inguruan<br />

kokatzen dute etorkinen kopurua gure artean.<br />

Egoera honek erronka berri baten<br />

aurrean kokatzen ditu bai Medikuntza orokorra,<br />

baita Psikiatria ere, modu berezian.<br />

Datu epi<strong>de</strong>miologikoen arabera, etorkinen<br />

arteko ospitalaratzeen % 3,5 eta 16,5 artean<br />

arazo psikiatrikoek eragindakoak dira.<br />

Basurtuko Ospitaleko Psikiatriako larrialdi<br />

zerbitzuan ere, adibi<strong>de</strong>z, gaixoen %22 gu -<br />

txi gorabehera etorkina da. Aberastasun<br />

handia dira etorkinak gure eguneroko<br />

praktikan, ohizko gaixoen erronkez gain<br />

berriak ere baitakartzate.<br />

Sindrome psikiatriko nagusiak fenomenologikoki<br />

unibertsalak izanik ere, adierazpen<br />

klinikoa, batez ere, faktore kulturalen<br />

araberakoa da. Kulturaren eragina erabatekoa<br />

da gaixotasunen aurkezpen klinikoan,<br />

hau <strong>de</strong>la eta, jatorri <strong>de</strong>sberdineko gizarteek<br />

gaixotasun psikikoa <strong>de</strong>sberdin<br />

adieraziko dute. Zentzu honetan, berebiziko<br />

garrantzia dauka paziente atzerritar batekin<br />

gau<strong>de</strong>nean, bere jatorrizko hizkuntza<br />

zein <strong>de</strong>n eta gure hizkuntzaz duen ezagutza<br />

argitzea. Hizkuntza oztopo bat izan daitekeela<br />

sumatzen dugun kasuetan itzul -<br />

tzaile baten laguntza edukitzea liteke<br />

onena. Itzultzaileak, gaixoaren hizkuntza<br />

menperatzeaz gain jatorrizko kulturaren<br />

ezagutza badu, komunikazioa maila orotan<br />

erraztuko digu, oinazearen ikusmol<strong>de</strong> etnikoaz<br />

ere informazioa emateko gai izango<br />

baita. Oinaze horren izatea patologikoa, erlijiosoa<br />

edo ezbeharrak eragindako eran -<br />

tzun arrunt gisa ulertu behar dugun argi -<br />

tzea da lehen eginbeharra. Izan ere,<br />

kulturak, sintomen aurkezpenaz gain, patologikotzat<br />

hartzen dugun adierazpen horren<br />

izatea azaltzen du.<br />

Bi faktore<br />

Depresio eta antsietateari dagokionez,<br />

badira ezberdintasunak kulturaren arabera,<br />

baina atzematen errazagoak direla<br />

esango genuke beste patologia batzuekin<br />

al<strong>de</strong>ratuz gero. Etorkinen kasuan bi faktore<br />

hartu behar ditugu oso kontuan: batetik,<br />

etorkinaren berezitasunak (izaera, harremanetarako<br />

erraztasuna, aurretiko gaixotasunak,<br />

jatorrizko herrial<strong>de</strong>an utzitako<br />

egoera etab) eta bestal<strong>de</strong> medioak jarritako<br />

zailtasun edo erraztasunak. Bi faktore<br />

hauek kontuan hartuta etorkinak duen gai-<br />

“Bertako ohituretara<br />

moldatzea eta<br />

zaharrak ez<br />

galtzearen arteko<br />

oreka da osasun<br />

mentalarentzat<br />

egokiena”<br />

xotzeko probabilitatea gutxi gorabehera<br />

aurreikus <strong>de</strong>zakegu.<br />

Garrantzi berezia izaten du etorkinak<br />

bere jatorrizko herrial<strong>de</strong>arekin gor<strong>de</strong>tzen<br />

duen loturak. Bertako ohituretara molda -<br />

tzea eta zaharrak ez galtzearen arteko oreka<br />

izaten da osasun mentalarentzat egokiena.<br />

Adituen arabera, jatorrizko<br />

kulturarekiko gehiegizko loturak <strong>de</strong>presioa<br />

jasateko aukerak areagotzen ditu. Jatorrizko<br />

kultura al<strong>de</strong> batera utzi eta bertakoa bakarrik<br />

bizi duenak, aldiz, antsietate arazoak<br />

izateko erraztasun handiagoa du.<br />

Gaixotasun psikotikoetan, or<strong>de</strong>a, ezberdintasunak<br />

nabariagoak izaten dira. Kontuz<br />

ibili behar izaten dugu zeren, guretzat<br />

<strong>de</strong>lirioaren sintoma izan daitekeena, etorkinentzat<br />

euren kultura aberatsaren ezaugarri<br />

izan daiteke. Erlijioak, erritoak eta tradizioak<br />

garrantzitsuak diren herrial<strong>de</strong>etatik<br />

datoz askotan eta guretzat i<strong>de</strong>ia asko ez dira<br />

ulergarriak izaten. Gaixotasunaren sintoma<br />

gisa hartzea akatsa izango litzateke.<br />

www.hospitalbasurto.org<br />

Bilbon, itzulpen zerbitzua<br />

Bilbon, Bizkaiko beste eskual<strong>de</strong> batzuekin<br />

al<strong>de</strong>ratuz, etorkinen zenbatekoa handiagoa<br />

izanik, gure ospitaleak azken urteotako<br />

fenomeno hau modu berezian<br />

nabaritu du. Ia urtebete da telefono bi<strong>de</strong>zko<br />

itzulpen zerbitzu bat eskaintzen duela.<br />

Pazienteak eta medikuak aurikular bana<br />

ipiniz, telefonoaz bestal<strong>de</strong>ra dagoen itzul -<br />

tzaileak elkarrizketa ulergarri egiten digu.<br />

Kasu askotan, gainera, itzultzailea bera atzerritarra<br />

da, eta lehen aipaturiko testuinguru<br />

kulturala irudikatzen ere laguntzen<br />

digu.<br />

Gure alorrean Psikiatria Transkulturala<br />

dugu berezitasun hauen ikerketaz ardura -<br />

tzen <strong>de</strong>n adarra. 1904ean Kraepelin psikiatra<br />

ospetsuak Javan neurosiaren gainean<br />

egindako ikerketetatik abiatuz, asko<br />

izan dira Psikiatria konparatibo, Etnopsikiatria<br />

edota Psikiatria Transkulturalean<br />

sakondu dutenak. Hala ere, arlo honen<br />

ikuspegia errotik aldatu da azken urteetan:<br />

XX. men<strong>de</strong>an zeukan interes, batez ere,<br />

intelektualetik gaur egun daukan garrantzi<br />

praktikora.<br />

Bada Bilbon gobernuz kanpoko erakun<strong>de</strong><br />

batean etorkinentzat propio egindako<br />

tal<strong>de</strong> psikoterapeutiko bat. Horrelako ekimenak<br />

haziz joango direlakoan gau<strong>de</strong>. Bitartean,<br />

erronka berri honi aurre egin<br />

nahian gabiltza, gure burua ahalik eta ondoen<br />

prestatuz.<br />

Egileak: Nora Olazabal, Leire Erkoreka, Reda Rahmani, Maria Azcarraga,<br />

Zuria Alonso, Lucía Pérez, Alejandra González eta Cristina Leon.<br />

BASURTU<br />

13


14<br />

RECUERDA<br />

www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />

Obesidad<br />

Un problema<br />

<strong>de</strong> salud que<br />

trascien<strong>de</strong><br />

lo estético<br />

La OMS <strong>de</strong>scribe la obesidad<br />

como “uno <strong>de</strong> los problemas <strong>de</strong><br />

salud pública más<br />

<strong>de</strong>scaradamente visibles, aunque<br />

más <strong>de</strong>satendidos, <strong>de</strong> hoy en<br />

día”. El termino “globesidad” se<br />

refiere a una epi<strong>de</strong>mia mundial.<br />

La prevalencia mundial <strong>de</strong>l sobrepeso<br />

en niños y jóvenes con eda<strong>de</strong>s entre 5 y<br />

17 años es <strong>de</strong>l 10% y la correspondiente a<br />

la obesidad <strong>de</strong>l 3%. Cifras que se transforman<br />

cuando nos referimos a EEUU, don<strong>de</strong><br />

es <strong>de</strong>l 30% o a Europa don<strong>de</strong> es <strong>de</strong>l<br />

20%. Si nos ceñimos a nuestro medio, según<br />

la encuesta <strong>de</strong> nutrición realizada por<br />

el Departamento <strong>de</strong> Sanidad en 2005, a la<br />

población entre 4 y 18 años, el 28,1% tiene<br />

peso excesivo, siendo la prevalencia <strong>de</strong><br />

obesidad <strong>de</strong>l 12,2% y la <strong>de</strong> sobrepeso <strong>de</strong><br />

15,9%. La prevalencia <strong>de</strong> obesidad es mayor<br />

en niños y la <strong>de</strong> sobrepeso en niñas.<br />

Se observa igualmente que los grupos mas<br />

<strong>de</strong>sfavorecidos presentan niveles mayores<br />

<strong>de</strong> obesidad. Aunque todos tenemos una<br />

percepción subjetiva <strong>de</strong> a qué nos referimos<br />

cuando hablamos <strong>de</strong> obesidad, <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

la perspectiva clínica, usamos el parámetro<br />

<strong>de</strong> índice <strong>de</strong> masa corporal (IMC) o<br />

lo que es lo mismo, Kg/Talla2, y <strong>de</strong>cimos<br />

que en las curvas <strong>de</strong> crecimiento, los percentiles<br />

85 y 95 <strong>de</strong>finen el riesgo <strong>de</strong> pa<strong>de</strong>cer<br />

sobrepeso y obesidad.<br />

El control <strong>de</strong> la ingesta y <strong>de</strong>l peso corporal,<br />

es un complejo proceso en el que<br />

intervienen señales que aportan informa-<br />

■ El régimen <strong>de</strong> comidas <strong>de</strong>l niño<br />

implicará en un grado importante al<br />

resto <strong>de</strong> la familia.<br />

■ El contenido calórico <strong>de</strong> los alimentos,<br />

no sólo se relaciona con la cantidad,<br />

sino con la cualidad <strong>de</strong>l mismo; una<br />

bolsa <strong>de</strong> pipas, pue<strong>de</strong> ser el<br />

equivalente en calorías, a un plato<br />

gran<strong>de</strong> con lechuga, tomate, cebolla,<br />

algún espárrago, un huevo y un filete a<br />

la plancha.<br />

BASURTU<br />

ción <strong>de</strong> varios lugares <strong>de</strong>l organismo y <strong>de</strong><br />

muchas áreas <strong>de</strong>l cerebro. A nivel cerebral<br />

<strong>de</strong> forma resumida el principal regulador<br />

<strong>de</strong>l apetito esta a nivel <strong>de</strong>l nucleo arcuato<br />

(AN) don<strong>de</strong> existen dos tipos <strong>de</strong> grupos<br />

neuronales: las neuronas productoras <strong>de</strong><br />

neuropeptidoY (NPY) y agute related pepti<strong>de</strong><br />

(AGRP), que estimulan la ingesta; y<br />

las neuronas productoras <strong>de</strong> proopiomelanocortina<br />

(POMC) y cocaine-and amphetamine-regulated<br />

transcript (CART), que<br />

inhiben la ingesta. Estas neuronas a su vez<br />

son moduladas por señales periféricas<br />

(leptína, insulina, ghrelina…).<br />

La obesidad se ha triplicado<br />

Somos una población here<strong>de</strong>ra <strong>de</strong> genes<br />

ahorradores <strong>de</strong> energía, <strong>de</strong> ahí que no sea<br />

extraño que cuando el estilo <strong>de</strong> vida cambia<br />

tengamos ten<strong>de</strong>ncia al aumento <strong>de</strong> peso.<br />

Los datos publicados nos obligan a hacer<br />

una reflexión ¿qué ha ocurrido en poblaciones<br />

genéticamente estables como la <strong>de</strong><br />

nuestro medio para que la inci<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong><br />

obesidad se haya triplicado en los últimos<br />

15 años?. Los cambios en el estilo <strong>de</strong> vida<br />

<strong>de</strong> los últimos años, nos han instalado en el<br />

se<strong>de</strong>ntarismo y nos han llevado al consumo<br />

<strong>de</strong> productos tremendamente calóricos, <strong>de</strong><br />

rápida y fácil ingestión, <strong>de</strong>jando en el olvido<br />

la clásica dieta mediterránea.<br />

■ 1 <strong>de</strong>cilitro <strong>de</strong> aceite tiene casi 1.000<br />

calorías. Si somos generosos en fritos,<br />

rebozados o aliños convertiremos un<br />

plato ligero en hipercalórico.<br />

■ Verduras y legumbres como plato<br />

principal y frutas como postre.<br />

■ Importancia <strong>de</strong> evitar hamburguesas y<br />

pizzas, privándoles <strong>de</strong>l protagonismo<br />

social que se les ha otorgado.<br />

■ Evitar las chucherías, la mayoría son el<br />

equivalente <strong>de</strong> una comida completa.<br />

Javier Núñez<br />

Pediatra<br />

No están lejos los tiempos en los que al<br />

niño con sobrepeso, se le <strong>de</strong>finía como “lucido”<br />

o “hermoso”. Hoy, al hilo <strong>de</strong> la observación<br />

y <strong>de</strong> la investigación po<strong>de</strong>mos afirmar<br />

que es un importante problema <strong>de</strong><br />

salud y por primera vez en la historia <strong>de</strong> la<br />

humanidad y en relación con la obesidad<br />

infantil, se da la paradoja que las expectativas<br />

<strong>de</strong> vida <strong>de</strong> la generación actual puedan<br />

ser inferiores a las <strong>de</strong> sus progenitores.<br />

La obesidad en la infancia y adolescencia<br />

se ha asociado a un riesgo aumentado<br />

<strong>de</strong> pa<strong>de</strong>cer hipertensión (34% en adolescentes<br />

obesos), dislipemias, diabetes tipo<br />

2 (estudios refieren una prevalencia <strong>de</strong> intolerancia<br />

a la glucosa en el 20-25% <strong>de</strong> los<br />

niños y adolescentes obesos y <strong>de</strong> diabetes<br />

tipo 2 en el 4% <strong>de</strong> los adolescentes obesos.)<br />

y arteriesclerosis. Este conjunto <strong>de</strong><br />

elementos <strong>de</strong> riesgo es el que <strong>de</strong>fine el llamado<br />

Síndrome Metabólico <strong>de</strong>l adulto.<br />

Por otro lado, no olvi<strong>de</strong>mos que la obesidad,<br />

sobre todo en adolescentes, pue<strong>de</strong><br />

asociarse a ansiedad y <strong>de</strong>presión, y se ha<br />

relacionado con un cierto grado <strong>de</strong> rechazo<br />

social, que repercute en la adaptación social<br />

y <strong>de</strong>sarrollo psicológico <strong>de</strong>l niño. Cuando<br />

nos referimos a la obesidad como problema<br />

<strong>de</strong> salud pública, parece claro que<br />

para que las actuaciones sean capaces <strong>de</strong><br />

modificar la ten<strong>de</strong>ncia actual, han <strong>de</strong> venir<br />

las Administraciones, que interactuando<br />

con empresas y medios <strong>de</strong> comunicación,<br />

<strong>de</strong>terminen un cambio en el mensaje percibido<br />

por nuestros jóvenes. Sin embargo,<br />

cuando abordamos el problema <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la<br />

perspectiva individual basamos nuestra actuación<br />

en tres pilares: Modificación <strong>de</strong> la<br />

conducta alimentaria, estímulo <strong>de</strong> la actividad<br />

física y soporte emocional.


TRAUMATOLOGIA<br />

Nahiz eta gure herrial<strong>de</strong>an futbola <strong>de</strong>n Aurreko Lotailu<br />

Gurutzatuaren (ALG) hausturen erantzule nagusia, mundu mailan<br />

eskia da lesio hau gehien sortzen duen kirola. Azken urteotan<br />

eskiak izan duen arrakastaren ondorioz, traumatologiako<br />

kontsultetan gero eta gehiago ikusten dugun lesioa da, neguko<br />

www.hospitalbasurto.org 15<br />

Aurreko lotailu<br />

gurutzatuaren<br />

haustura<br />

hilabete hauetan gorakada nabarmena izaten du. Haizea Peña / Axier Ikutza<br />

Nola eragiten da lesio hau?<br />

Gehienetan kontaktuzko kiroletan gertatzen<br />

da; bai belauna bihurritzen <strong>de</strong>lako<br />

edo bai oina lurrean izanik belaunaren<br />

gainean gorputzak biratzen duelako.<br />

Zeintzuk dira sortzen dituen sintomak?<br />

Mina da lehenengo unean sentitzen <strong>de</strong>na.<br />

Jarraian giltzaduraren hantura gerta -<br />

tzen da, belaun barneko odol jarioaren<br />

ondorioz. Hori <strong>de</strong>la eta, belaunaren mugikortasuna<br />

galtzen da, nahiz eta normalean<br />

oinez ibiltzeko gai izan.<br />

Zeintzuk dira tratamendua eta diagnostikoa?<br />

Fase akutuan atse<strong>de</strong>na, hotza eta tratamendu<br />

analgesikoa gomendatzen da; ba -<br />

tzuetan giltzadura barneko odoljarioaren<br />

hustuketa beharrezkoa da.<br />

Nahiz eta momentu honetan lesioaren<br />

susmoa izan <strong>de</strong>zakegun, gomendagarria<br />

izaten da 2-3 asteren buruan beste behaketa<br />

fisiko bat egitea. Susmoarekin jarraituz<br />

gero, erresonantzia magnetikoak<br />

baieztatuko du diagnostikoa, aldi berean<br />

beste lesio batzuk baztertuz.<br />

Behin diagnostikoa baieztatu ondoren,<br />

lauzpabost hilabeteko errehabilitazio tratamendua<br />

gomendatzen da izterreko<br />

muskuluak indartzeko eta era horretan<br />

Traumatologoak<br />

“La otra historia <strong>de</strong>l grano <strong>de</strong> trigo”<br />

El capellán <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>Basurto</strong> es el autor <strong>de</strong> este<br />

libro que se publicará en los<br />

próximos meses.<br />

Cuando se lee así, <strong>de</strong> golpe y a<br />

primera vista, parece el título <strong>de</strong> un<br />

cuento para niños <strong>de</strong>l Pabellón San<br />

Pelayo, pero <strong>de</strong>trás <strong>de</strong> ese enunciado<br />

está una redacción diferente <strong>de</strong><br />

lo que han sido los cien años <strong>de</strong>l<br />

“Santo <strong>Hospital</strong> Civil <strong>de</strong> Bilbao” que<br />

hemos venido celebrando.<br />

Al estilo <strong>de</strong> quienes se ponen a<br />

mirar las “fotos <strong>de</strong> la abuela” se<br />

van recorriendo los avatares y las<br />

circunstancias que han ro<strong>de</strong>ado a<br />

esta institución <strong>de</strong>s<strong>de</strong> su fundación<br />

y algo antes. Claro que están un<br />

tanto amarillentas y son en blanco y<br />

belaunari egonkortasuna emateko; kasu<br />

batzuetan honekin nahikoa izaten da.<br />

negro, pero tienen todo el buen humor<br />

<strong>de</strong> ver a aquellos pioneros y<br />

cómo se parecen a los <strong>de</strong>l oeste, en<br />

las películas, con sus batas larguísimas<br />

y sus bigotes engominados,<br />

formando por “jerarquías” en el recuadro<br />

<strong>de</strong> la foto.<br />

O aquellos “primeros resi<strong>de</strong>ntes”<br />

<strong>de</strong>l imborrable Colegio Mayor, con<br />

su aire <strong>de</strong> novato y sus posturas para<br />

dar senectud a su insultante juventud<br />

o aquellas otras <strong>de</strong> los quirófanos<br />

que vistos hoy evi<strong>de</strong>ncian<br />

que cualquier parecido con nuestra<br />

realidad es pura coinci<strong>de</strong>ncia.<br />

Recordar a aquellas beneméritas<br />

Hijas <strong>de</strong> la Caridad, que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que<br />

<strong>de</strong>sembarcaron en Bilbao no han<br />

<strong>de</strong>jado <strong>de</strong> aten<strong>de</strong>r, y cómo, a este<br />

Santo “H”. Las que pasaron <strong>de</strong>l <strong>de</strong><br />

Atxuri a este, aquellas ochenta que<br />

Gaixoaren aktibitate maila, adina eta<br />

lortutako egonkortasunaren arabera erabakitzen<br />

da ebakuntza egin ala ez (kasu<br />

askotan ez da erraza izaten erabaki hau<br />

hartzea, ez baitago arau finkorik).<br />

Zertan datza ebakuntza?<br />

Artroskopia bi<strong>de</strong>z egiten da lotailuaren<br />

or<strong>de</strong>zkapena (Lotailuaren plastia), lotailuak<br />

berez sendatzeko ahalmenik ez baitauka.<br />

Or<strong>de</strong>zkapenerako normalean autoinjertoa<br />

erabiltzen da (Belaunezurreko<br />

tendoi zati bat edo Semitendinoso eta<br />

Grazilis muskuluen tendoiak). Kasu ba -<br />

tzuetan or<strong>de</strong>a, injerto heterologoa erabiltzen<br />

da, emaile bankutik lor <strong>de</strong>zakeguna.<br />

Suspertzea<br />

Kirurgia ondorengo errehabilitazio prozesua<br />

nahiko luzea izaten da, gutxienez 6-<br />

8 hilabete inguru behar dira normaltasunera<br />

bueltatzeko.<br />

Hori <strong>de</strong>la eta, oso garrantzitsua da eski<br />

<strong>de</strong>nboraldia hasten <strong>de</strong>nerako forma fisiko<br />

egokia lortu eta, batez ere, izterretako<br />

muskuluak indartzea, hau baita lesio hau<br />

ekiditeko modurik eraginkorrena.<br />

encabezaron la lista hasta las más<br />

<strong>de</strong> trescientas que han sido la espina<br />

dorsal <strong>de</strong> este Centro Sanitario,<br />

que como el grano <strong>de</strong> trigo han pasado<br />

tal vez <strong>de</strong>sapercibidas en estos<br />

fastos, en comparación con su<br />

gran labor a lo largo <strong>de</strong> tantos años.<br />

Ya sé que su trabajo, como el <strong>de</strong><br />

cualquier otro tiene sus admiradores<br />

y sus <strong>de</strong>tractores, pero lo que<br />

nadie podrá <strong>de</strong>cir es que no fueron<br />

el hilo conductor que ha llevado<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> aquel 1898 hasta la realidad<br />

actual. Su resistencia en los momentos<br />

difíciles y su capacidad <strong>de</strong><br />

trabajo, son el origen <strong>de</strong> “La otra<br />

historia <strong>de</strong>l grano <strong>de</strong> trigo”, el libro<br />

que esperamos vea la luz prontamente<br />

y como cura y autor <strong>de</strong>l mismo<br />

confío en que os guste y disfrutéis<br />

<strong>de</strong> su lectura.<br />

BASURTU


Musikaosasun<br />

Joan <strong>de</strong>n martxoaren 28an goizeko<br />

11:00etan “Musikaosasun” musikakontzertuaren<br />

bigarren emanaldia izan<br />

zen Areilza Dk Bloke kirurgikoaren<br />

itxarongelan. Aukeratutako lana<br />

“Pulcinella, una historia <strong>de</strong>l más<br />

divertido personaje <strong>de</strong> la Commedia<br />

<strong>de</strong>ll´arte” izan zen, Igor Stravinskyren<br />

musikarekin eta Fernando Palacioren<br />

hitzekin. Bilboko Orkestra<br />

Sinfonikoak jarri zuen musika Iker<br />

Sanchezen zuzendaritzapean eta<br />

Javier Irigoyenek kontakizuna.<br />

BASURTUKO OSPITALEA<br />

HOSPITAL DE BASURTO

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!