basurtu - Hospital de Basurto
basurtu - Hospital de Basurto
basurtu - Hospital de Basurto
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Revista <strong>de</strong> información trimestral <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong><br />
BASURTU<br />
Abril 2009ko Apirila Nº 54. zk. www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org www.hospitalbasurto.org<br />
PLAN ESTRATÉGICO<br />
2008-2012<br />
Erradiodiagnostikoa<br />
Irudiaren<br />
digitalizazioa<br />
Tecnología<br />
TAC Somaton<br />
Definition DS<br />
Euskara Plana<br />
Lehenengo<br />
ebaluazioa
2<br />
www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />
Aurkibi<strong>de</strong>a Sumario<br />
Elkarrizketa: Miguel Unda,<br />
Urologiako Zerbitzuburua<br />
Entrevista: Miguel Unda,<br />
Jefe <strong>de</strong> Urología 5<br />
Gandarias Pabilioa<br />
Pabellón Gandarias 10<br />
Ospitalearen Berrikuntzaren<br />
Printzipioak<br />
Principios <strong>de</strong> Innovación<br />
<strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> 11<br />
Txartel Profesional<br />
Elektronikoa (TPE)<br />
Tarjeta Profesional<br />
Electrónica (ETP) 11<br />
Irakaskuntza<br />
Docencia 12<br />
Inmigrazioa eta<br />
Psikiatria<br />
Inmigración y<br />
Psiquiatría 13<br />
Sakonean:<br />
Haur-obesitatea<br />
En profundidad:<br />
Obesidad Infantil 14<br />
BASURTU<br />
Premio a la solidaridad<br />
Tarta-lehiaketa<br />
Martxoaren 9an Emakume Langilearen<br />
eguna zela eta, Ospitaleko jantokian Gozogintzako<br />
III. Lehiaketa ospatu zen.<br />
Epaimahaiak lan zaila izan zuen 34 postreen<br />
kalitatea, aurkezpena eta egiteko<br />
zailtasunarenagatik balorazioa emateko<br />
orduan. Epaimahaia zentroko langileek,<br />
Euresteko or<strong>de</strong>zkariek eta Carlos Urrestarazu<br />
gozogileak osatu zuten. Lehenengo<br />
saria Inmaculada San Joseren trufa<br />
eta esnegainezko tartak lortu zuen; Bilboko<br />
Arte E<strong>de</strong>rretako Museoko jatetxean<br />
Aitor Basaberen bazkariaz gozatuko du.<br />
Azpimarratzekoa da Elikaduraren Nahas-<br />
Tal<strong>de</strong>a Equipo<br />
Idazkaria<br />
Secretaría <strong>de</strong> redacción<br />
Carmen Serrano<br />
Kolaboratzaileak<br />
Colaboradores<br />
Yolanda González, Jesús Tomás<br />
González, Javier Sarriugarte, Garbiñe<br />
Apraiz, Txomin Gran<strong>de</strong>, Isabel Urrutia,<br />
Aratxu Lozano, Elena Sánchez, Javier<br />
Núñez, Nora Olazabal, Leire Erkoreka,<br />
Reda Rahmani, Maria Azcarraga, Zuria<br />
Alonso, Lucía Pérez, Alejandra<br />
González, Cristina León, Haizea Peña,<br />
Axier Ikutza, Pedro Aierbe y Eusebio<br />
Arregui.<br />
Komunikazioa, diseinua eta errealizazioa<br />
Comunicación, diseño y realización<br />
MBN Comunicación<br />
Argitaratzailea<br />
Edita<br />
Basurtuko Ospitalea<br />
<strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong><br />
Tfno. 94 400 60 00 (ext. 6252)<br />
Fax: 94 400 61 80<br />
e-mail: revista@hbas.osaki<strong>de</strong>tza.net<br />
www.hospitalbasurto.org<br />
www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />
Lege-gordailu<br />
Depósito legal<br />
En un acto celebrado<br />
en la Diputación Foral<br />
<strong>de</strong> Bizkaia el pasado 12<br />
<strong>de</strong> marzo, la Fundación<br />
“Antonio Menchaca” reconoció<br />
al <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>Basurto</strong> con uno <strong>de</strong> sus<br />
premios 2008 a la Solidaridad<br />
por su continuada<br />
labor sanitaria a los<br />
ciudadanos <strong>de</strong> Bilbao y<br />
Bizkaia. Se trata <strong>de</strong> un<br />
logro al que han contribuido<br />
todas las personas<br />
que integran la organización.<br />
Eskerrik asko eta<br />
Zorionak!<br />
teen Unitatearen laguntza, horiek ere berriro<br />
jaso zuten originaltasunaren saria.<br />
BI-1469-95
www.hospitalbasurto.org 3<br />
El <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> incorpora<br />
un TAC <strong>de</strong> última generación<br />
El <strong>Hospital</strong> se convierte así, en el<br />
primer centro público <strong>de</strong>l Estado<br />
en contar con un tomógrafo que<br />
trabaja con dos tubos <strong>de</strong> rayos X<br />
y dos <strong>de</strong>tectores a la vez, una<br />
tecnología puntera que tienen<br />
algunos <strong>de</strong> los hospitales más<br />
prestigiosos <strong>de</strong>l mundo.<br />
Hace varias semanas el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong><br />
informaba <strong>de</strong> la instalación <strong>de</strong> uno<br />
<strong>de</strong> los primeros robots quirúrgicos “Da<br />
Vinci”. Siguiendo en esta línea <strong>de</strong> innovación,<br />
el pasado 3 <strong>de</strong> abril se inauguró en<br />
el Pabellón Ampuero un TAC SOMATON<br />
DEFINITION DS (Siemens). Encuadrado<br />
<strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l Plan <strong>de</strong> Inversiones <strong>de</strong> Osaki<strong>de</strong>tza<br />
para el periodo 2007 - 2012, supone<br />
una <strong>de</strong> las innovaciones más importantes<br />
para el centro, ya que es el primer<br />
tomógrafo <strong>de</strong> estas características que se<br />
instala en un hospital público <strong>de</strong>l Estado,<br />
con lo que <strong>Basurto</strong> se coloca en la punta<br />
<strong>de</strong> lanza tecnológica.<br />
A nivel mundial, esta tecnología cuenta<br />
con 400 instalaciones en hospitales <strong>de</strong><br />
prestigio internacional, incluidos los Top<br />
Ten <strong>de</strong> Estados Unidos. La característica<br />
diferencial <strong>de</strong>l equipo es que se trata <strong>de</strong><br />
un escáner, con tecnología helicoidal multicorte,<br />
<strong>de</strong> última generación, dotado con<br />
dos tubos <strong>de</strong> rayos X y doble energía.<br />
La instalación <strong>de</strong> este TAC ha supuesto<br />
un importante esfuerzo económico, con<br />
una inversión <strong>de</strong> 1 millón <strong>de</strong> euros, pero<br />
es voluntad <strong>de</strong> la organización seguir incorporando<br />
al <strong>Hospital</strong> aparataje <strong>de</strong> electromedicina<br />
que permita mejorar la atención<br />
a la ciudadanía <strong>de</strong> Bilbao y Bizkaia.<br />
El nuevo scanner permite obtener un<br />
mayor número <strong>de</strong> datos en menor tiempo,<br />
lo que significa una mayor cantidad <strong>de</strong> in-<br />
formación sobre la normalidad o la enfermedad<br />
<strong>de</strong> hasta los más pequeños volúmenes<br />
<strong>de</strong>l organismo, con diferenciación<br />
<strong>de</strong> los diversos órganos y tejidos, todo ello<br />
traducido en un gran número <strong>de</strong> imágenes<br />
que el radiólogo posteriormente analiza<br />
para emitir su informe.<br />
Gracias al <strong>de</strong>tector multicorte (adquisición<br />
<strong>de</strong> 64 cortes) y los dos tubos <strong>de</strong> rayos<br />
X, se obtienen imágenes con gran resolución<br />
espacial y temporal, lo que permite<br />
realizar estudios cardiacos y <strong>de</strong> las arterias<br />
coronarias con gran calidad, incluso en<br />
pacientes con frecuencias cardiacas altas,<br />
que son las limitaciones más importantes<br />
<strong>de</strong> los equipos multicorte <strong>de</strong> un sólo tubo.<br />
A<strong>de</strong>más, con los dos tubos <strong>de</strong> rayos X se<br />
pue<strong>de</strong>n realizar exploraciones con dos<br />
energías diferentes mejorando la discriminación<br />
<strong>de</strong> tejidos optimizando la administración<br />
<strong>de</strong>l contraste intravenoso.<br />
Como en el resto <strong>de</strong> equipos helicoidales<br />
<strong>de</strong> última generación incorpora a<strong>de</strong>más<br />
las nuevas aplicaciones, como estu-<br />
dios angiográficos con análisis arterial<br />
avanzado, simplemente con una inyección<br />
<strong>de</strong> contraste en una vena <strong>de</strong>l brazo se obtiene<br />
representación <strong>de</strong> las arterias y venas<br />
<strong>de</strong> todo el organismo, así como estudios<br />
<strong>de</strong> perfusión cerebral.<br />
Se beneficiarán especialmente <strong>de</strong> esta<br />
técnica los pacientes con patología <strong>de</strong><br />
riesgo cardiovascular (estudio <strong>de</strong> <strong>de</strong>tección<br />
<strong>de</strong> calcio en arterias coronarias y en<br />
arterias carótidas entre otros), <strong>de</strong> riesgo <strong>de</strong><br />
cáncer <strong>de</strong> pulmón (<strong>de</strong>tección <strong>de</strong> pequeños<br />
nódulos con posibilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> ser malignos),<br />
o <strong>de</strong> cáncer <strong>de</strong> colon.<br />
Este nuevo TAC unido a los otros cuatro<br />
que en la actualidad tienen el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>Basurto</strong> permitirá, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> po<strong>de</strong>r utilizarlo<br />
para aplicaciones específicas, incrementar<br />
la calidad diagnóstica, aumentar la<br />
actividad <strong>de</strong> este tipo <strong>de</strong> pruebas en el<br />
centro, (en 2008 el <strong>Hospital</strong> realizó<br />
23.565 scanner), lo que a su vez incidirá<br />
positivamente en los tiempos <strong>de</strong> citación<br />
para este tipo <strong>de</strong> pruebas.<br />
<strong>Basurto</strong> edita su tercera<br />
Memoria Científica<br />
El <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> ha editado por tercer año consecutivo<br />
la Memoria Científica (2007) que recoge toda la actividad<br />
investigadora llevada a cabo por los servicios y que<br />
se materializa en artículos <strong>de</strong> revistas, capítulos <strong>de</strong> libros,<br />
congresos y jornadas y conferencias. La publicación <strong>de</strong> la<br />
que se han impreso 300 ejemplares se ha publicado junto<br />
con la Memoria <strong>de</strong> Actividad <strong>de</strong>l Centro. La Memoria<br />
Científica se ha distribuido entre todos los servicios y está<br />
también disponible en la web <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> en formato pdf.<br />
BASURTU
4<br />
www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />
Basurtuko Ospitaleak gainditu du<br />
euskara planaren lehenengo ebaluazioa<br />
Hiru urte dira euskara plana abian ipini zenetik eta Osaki<strong>de</strong>tzak horren ebaluazioa egin du bere aplikazioa arlo<br />
<strong>de</strong>sberdinetan neurtuz. Ospitaleak ebaluazioa gainditu du eta euskararen normalizazioaren al<strong>de</strong> lanean jarraituko du.<br />
Garbiñe Apraiz<br />
Euskara teknikaria<br />
67/2003 Dekretuak lehenengo artikuluan<br />
ezartzen duena betez, Osaki<strong>de</strong>tzak<br />
zerbitzu-erakun<strong>de</strong> guztietako euskara planaren<br />
ebaluazioa egin du plana hasi eta<br />
hiru urte bete direnean. Basurtuko Ospitaleak<br />
gainditu du ebaluazioa eta zuzendaritza<br />
prest dago ondorengo urteetan ere<br />
euskararen normalizazioaren al<strong>de</strong> lanean<br />
jarraitzeko. Orain egin <strong>de</strong>n ebaluazioan 9<br />
arlo izan dira kontuan azken hiru urteotan<br />
planaren aplikazioa neurtzeko; puntu horiek<br />
izango dira, hain zuzen ere, hemendik<br />
aurrerako lana markatuko dutenak:<br />
Lehentasunezko unitateak<br />
eta programak<br />
Gure ospitalean lehentasunezko unitateak<br />
hauexek dira: bezeroak atenditzeko<br />
unitateak (Gizarte laguntza, PEAZ, harrerak,<br />
telefonoa, informazioa), larrialdi orokorrak<br />
eta pediatrikoak eta, azkenik, San<br />
Pelayoko erizaintza.<br />
Planaren garapenean funtsezko dira unitate<br />
horien programak <strong>de</strong>ritzegunak. Programak<br />
normalizazio-plana garatzeko funtsezko<br />
tresna dira, lan-metodologiaren muina;<br />
programen bi<strong>de</strong>z, unitateak etengabe eguneratu<br />
(langileen etengabeko joan-etorria),<br />
langileen hizkuntza-gaitasuna aztertu eta<br />
helburua (zerbitzu elebiduna eskaintzea)<br />
lortzeko behar diren neurriak (prestakuntza,<br />
trebakuntza,…) hartzen dira.<br />
Hizkuntza eskakizunak<br />
(<strong>de</strong>rrigortasun-datak<br />
eta egiaztapena)<br />
Denok dakigunez, aipatutako lehentasunezko<br />
unitateetako lanpostu batzuek<br />
<strong>de</strong>rrigortasun-data dute; horrek esan nahi<br />
du data horretarako lanpostu hori bete -<br />
tzen duenak hizkuntza eskakizuna egiaztatuta<br />
izan behar duela. Dekretuak espezializaturako<br />
eta populazio euskalduna<br />
%20tik beherakoa <strong>de</strong>nean ezartzen duen<br />
bezala, ospitalean guztira 101 plazak dute<br />
DD, plantilaren %3k, gutxi gorabehera.<br />
Hizkuntza eskakizunen egiaztapena <strong>de</strong>la<br />
eta, esan behar da langileen batez besteko<br />
adinak edo egoera pertsonalak (arazo<br />
familiarrak, batez ere) ez duela laguntzen<br />
hizkuntza eskakizunak egiaztatzen, nahiz<br />
eta langileek euskara ikasteko ahalegina<br />
egin bai lanorduetan, bai lanorduz kanpo.<br />
BASURTU<br />
Euskararen erabileraren<br />
helburuak ahozkoan eta idatzian<br />
Bezeroa ahoz zein idatziz euskaraz ere<br />
atenditzea neurtu <strong>de</strong>nean ospitalean<br />
gainditu da arlo hau. Langileek ezagutzen<br />
dute protokoloa eta badakite nola jokatu<br />
bezeroa euskaraz zuzentzen zaienean.<br />
Ebaluaziorako aztertu diren idatzi zeha -<br />
tzak ere oro har ele bietan dau<strong>de</strong>. Basurtu<br />
bezalako ospitale handi batean zaila da<br />
idatzi guztien estandarizazioa lortzea eta<br />
are zailago, elebitasuna bermatzea; baina<br />
hori izango da gure erronketariko bat.<br />
Euskararen erabilera-irizpi<strong>de</strong>ak<br />
Errotulazioa oro har elebiduna da, baita<br />
zigilu, ospitalearen argitalpen, memoria,<br />
eta abar ere; jardunaldi eta men<strong>de</strong>urrena<br />
ospatzeko antolatutako hainbat ekitaldi<br />
publikotako hasierako aurkezpenetan ere<br />
zaindu <strong>de</strong>n arloa da.<br />
Antolamendu-neurriak<br />
Planaren arduraduna normalizazioko<br />
teknikaria da, beren beregi sortutako lanpostu<br />
funtzionala. Azken hiru urteotan<br />
euskara batzor<strong>de</strong>aren laguntza izan du<br />
eta aurrerantzean ere horrela funtziona -<br />
tzeko asmoa dago.<br />
Prestakuntza-neurriak<br />
Urtero eskaintzen diren hiru prestakuntza-motaz<br />
ari gara:<br />
> Euskara ikastaroak: euskalduntze<br />
zein alfabetatze ikastaroak bai lanorduz<br />
kanpo, bai lanorduetan.<br />
> Trebakuntza-ikastaroak: hizkuntza<br />
eskakizuna dutenentzat edo hurbil<br />
dabiltzanentzat lanerako behar duten<br />
trebetasuna (ahozkoa edo idatzizkoa)<br />
lantzeko<br />
> Etengabeko prestakuntza euskaraz.<br />
Lan harremanak<br />
Langileak, batez ere, Pertsonaleko zerbitzuan<br />
duen atentzioari dagokionez, oso<br />
emaitza ona izan du; izan ere langile elebidunak<br />
dituen zerbitzua da.<br />
Kontratazio administratiboak eta diru laguntzak<br />
Hornitzaileekin egiten diren kontratuetan<br />
euskararen erabilera kontuan izaten<br />
<strong>de</strong>n neurtzen da puntu honetan. Azpimarratzekoa<br />
da arlo honetan erabiltzaileei bidaltzen<br />
zaizkien telefono bi<strong>de</strong>zko mezuak<br />
elebidunak direla.<br />
Beste erakun<strong>de</strong> edo<br />
administrazioekiko harremanak<br />
Ebaluazioan pisu gutxien duen arlo honetan<br />
bada hobetu beharrik ohiturak aldatu<br />
behar direlako, unitate administratiboetan<br />
ere plana sartzen joan behar<br />
<strong>de</strong>lako. Baina bada aurreragoko lanik, batez<br />
ere, erabiltzaile eta bezeroei zuzenean<br />
eragiten dien harremanean.<br />
Zaila da Basurtun elebitasuna bermatzea,<br />
baina hori da gure erronketariko bat.
“Me ilusiona constatar<br />
que po<strong>de</strong>mos mejorar la<br />
atención al paciente con<br />
mejoras tecnológicas”<br />
Miembro <strong>de</strong> la Sociedad<br />
Americana y Europea <strong>de</strong> Urología y<br />
Jefe <strong>de</strong> este Servicio <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 2005,<br />
Miguel Unda es una <strong>de</strong> las<br />
personas con más experiencia en el<br />
manejo <strong>de</strong>l robot Da Vinci, un<br />
sistema quirúrgico para realizar<br />
intervenciones <strong>de</strong> modo remoto,<br />
que se utiliza en el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>Basurto</strong> <strong>de</strong>s<strong>de</strong> enero.<br />
¿Cómo nace el robot Da Vinci y cuál es su<br />
manejo?<br />
Como muchos otros a<strong>de</strong>lantos médicos<br />
empezó como un <strong>de</strong>sarrollo en el campo<br />
militar para tiempo <strong>de</strong> guerra, con el que se<br />
intentaba operar a los pacientes en la primera<br />
línea <strong>de</strong> fuego sin necesidad <strong>de</strong> trasladarlos,<br />
<strong>de</strong> ahí pasó a la medicina general.<br />
En cuanto a su manejo hay que aclarar que<br />
el robot necesita <strong>de</strong> la mano <strong>de</strong> un cirujano<br />
para cumplir su función, es una ayuda tecnológica,<br />
más sofisticada que otras y <strong>de</strong> indudable<br />
valor, pero una ayuda. En el robot<br />
se opera <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una consola, generalmente<br />
situada <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l mismo quirófano, aunque<br />
se han hecho intervenciones <strong>de</strong> un<br />
continente a otro. Consta <strong>de</strong> dos joystick y<br />
cinco pedales en una postura no muy ergonómica<br />
lo que hace que sea una cirugía<br />
cansada pero posibilita muchos más movimientos<br />
que la mano humana.<br />
¿Se requiere un aprendizaje especial para<br />
el manejo <strong>de</strong>l robot?<br />
Si, está claro que requiere un entrenamiento.<br />
Es importante tener experiencia en<br />
cirugía abierta y laparoscópica porque eso<br />
facilita y acelera el aprendizaje.<br />
¿Qué ventajas tiene el Da Vinci a la hora<br />
<strong>de</strong> realizar una intervención quirúrgica?<br />
Tiene mucha más movilidad y finura que<br />
la mano <strong>de</strong> un cirujano, posibilita movimientos<br />
que la mano no podría imitar, esto<br />
hace posible un mejor acceso a campos<br />
quirúrgicos estrechos. A<strong>de</strong>más, magnifica<br />
los tejidos, todo se ve aumentado respecto<br />
a como se vería en una cirugía abierta. Una<br />
última ventaja es que, a diferencia <strong>de</strong> la laparoscopia,<br />
ese aumento se produce en<br />
3D, con los volúmenes y proporciones reales.<br />
Gracias a esto, la inserción en los tejidos<br />
es mucho más precisa y <strong>de</strong>licada que<br />
en una cirugía abierta o laparoscópica convencional,<br />
realmente uno tiene la impresión<br />
<strong>de</strong> estar <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l cuerpo.<br />
¿Estas ventajas se trasladan también al<br />
postoperatorio?<br />
Aunque se acorten los tiempos <strong>de</strong> quirófano<br />
y la inserción sea mucho más fina, es<br />
similar a la cirugía laparoscópica. En pacientes<br />
urológicos, que son fundamentalmente<br />
los que se operan con robot, hay<br />
ventajas a la larga en la recuperación <strong>de</strong> la<br />
continencia urinaria y <strong>de</strong> la funcionalidad<br />
eréctil.<br />
Esta tecnología está muy vinculada con la<br />
Urología y, en concreto, con las operaciones<br />
<strong>de</strong> cáncer <strong>de</strong> próstata...<br />
El 85% <strong>de</strong> las operaciones que se hacen<br />
en el mundo con el Da Vinci son <strong>de</strong> Urología.<br />
Todas las ventajas que tiene lo hacen<br />
i<strong>de</strong>al para operar en un campo quirúrgico<br />
tan estrecho como la próstata, que anclada<br />
en la pelvis no <strong>de</strong>ja casi espacio para una<br />
mano. A<strong>de</strong>más, como he comentado, la finura<br />
en el trato <strong>de</strong> los tejidos posibilita una<br />
recuperación más rápida <strong>de</strong> la continencia<br />
urinaria y <strong>de</strong> la función eréctil. El robot<br />
también facilita enormemente las suturas<br />
quirúrgicas, que es <strong>de</strong> enorme importancia<br />
en la cirugía prostática y renal.<br />
¿Qué ha significado el Da Vinci para su<br />
Servicio?<br />
www.hospitalbasurto.org 5<br />
Miguel Unda<br />
Jefe <strong>de</strong>l Servicio <strong>de</strong> Urología<br />
“La inserción en los tejidos es mucho<br />
más precisa y <strong>de</strong>licada que en cirugía<br />
abierta o laparoscópica”<br />
La constatación <strong>de</strong> que se pue<strong>de</strong> mejorar<br />
la atención al paciente a través <strong>de</strong><br />
mejoras tecnológicas. Es ilusionante. Es<br />
un lujo para Osaki<strong>de</strong>tza contar con tres<br />
robots y, personalmente, como profesional<br />
<strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> <strong>de</strong> toda la vida, es un orgullo<br />
que uno <strong>de</strong> ellos esté aquí.<br />
¿Cuánto dura la intervención <strong>de</strong> cáncer <strong>de</strong><br />
próstata?<br />
Estamos haciendo dos operaciones<br />
semanales; sin ninguna complicación<br />
entre los tres médicos preparados, el<br />
tiempo ronda las tres horas o tres horas<br />
y media, con un máximo <strong>de</strong> cuatro y media.<br />
Hemos sabido que en otros centros<br />
el tiempo está entre las seis y siete horas.<br />
Esa diferencia radica en la experiencia<br />
<strong>de</strong>l cirujano en cirugía abierta y<br />
laparoscópica. Nuestro objetivo es estar<br />
entre las dos y tres horas para la intervención.<br />
¿Se ha incrementado la <strong>de</strong>manda para esta<br />
operación en concreto?<br />
De momento no, pero a medida que<br />
se vea que las cosas van bien supongo<br />
que subirá algo porque los únicos requisitos<br />
para la intervención con el Da Vinci<br />
–en cirugía prostática¬– son que el<br />
paciente tenga un cáncer localizado<br />
<strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> la próstata y que no tenga muchas<br />
cirugías abdominales.<br />
BASURTU
6<br />
www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />
El <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> ante<br />
la digitalización <strong>de</strong> la imagen<br />
En 2006 Osaki<strong>de</strong>tza puso en marcha un plan para la digitalización <strong>de</strong><br />
los Servicios <strong>de</strong> Radiología <strong>de</strong> todos los hospitales y ambulatorios <strong>de</strong> la<br />
red. Des<strong>de</strong> mediados <strong>de</strong>l 2008 se han instalado en nuestro <strong>Hospital</strong> y<br />
en los ambulatorios <strong>de</strong> Bilbao las infraestructuras necesarias.<br />
Txomin Gran<strong>de</strong> Icaran<br />
Jefe <strong>de</strong>l Servicio <strong>de</strong><br />
Radiodiagnóstico<br />
La incorporación, a finales <strong>de</strong>l siglo<br />
XIX, <strong>de</strong> las exploraciones radiológicas a<br />
la práctica médica, representadas en las<br />
tradicionales placas radiográficas, ha<br />
<strong>de</strong>mostrado durante más <strong>de</strong> 100 años<br />
su enorme utilidad e importancia en el<br />
proceso clínico. Han ido cambiando las<br />
modalida<strong>de</strong>s con las que se obtenían las<br />
imágenes pero todas ellas se seguían<br />
imprimiendo en películas y visualizándose<br />
en negatoscopios.<br />
Sin embargo, la radical transformación<br />
que se está produciendo en el mundo,<br />
con la irrupción <strong>de</strong> las nuevas tecnologías<br />
<strong>de</strong> la información y comunicación, con la<br />
que todos nos hemos familiarizado permitiéndonos<br />
acce<strong>de</strong>r <strong>de</strong>s<strong>de</strong> nuestro PC a<br />
cualquier tipo <strong>de</strong> información, imagen,<br />
sonido etc.., ha llegado al mundo <strong>de</strong> la<br />
medicina y, muy especialmente, al <strong>de</strong>l<br />
diagnóstico por la imagen.<br />
En este sentido todos los Servicios <strong>de</strong><br />
Radiodiagnóstico, están abandonando,<br />
con inusitada rapi<strong>de</strong>z, el sistema convencional,<br />
analógico, para pasar a la Radiología<br />
Digital que permite, entre otras<br />
cosas, el post proceso <strong>de</strong> la imagen, su<br />
archivo informático o el traslado instantáneo<br />
a puntos remotos. Todo ello supone<br />
importantes oportunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> mejora<br />
en la calidad, implicando también algunos<br />
<strong>de</strong>safíos.<br />
Debemos asumir que el proceso <strong>de</strong><br />
implantación <strong>de</strong> los PACS (Patient Archiving<br />
and Communication System) no<br />
es algo que compete en exclusiva al Servicio<br />
<strong>de</strong> Diagnóstico por la Imagen, sino<br />
que afecta a todo el <strong>Hospital</strong> e, incluso,<br />
si queremos extraer todo su potencial,<br />
<strong>de</strong>bemos plantearlo <strong>de</strong> forma coordinada<br />
con el conjunto <strong>de</strong> instituciones que<br />
conforman nuestra red sanitaria. Esta<br />
transformación funcionará correctamente<br />
si cuenta con la colaboración <strong>de</strong> todos<br />
los profesionales, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> los estamentos<br />
puramente sanitarios a los responsables<br />
<strong>de</strong> tareas <strong>de</strong> gestión y, naturalmente,<br />
con los miembros <strong>de</strong> los servicios informáticos.<br />
BASURTU<br />
Des<strong>de</strong> 2006 Osaki<strong>de</strong>tza viene <strong>de</strong>sarrollando<br />
un plan para la digitalización <strong>de</strong> los<br />
Servicios <strong>de</strong> Radiología <strong>de</strong> todos los hospitales<br />
y ambulatorios <strong>de</strong> la red y <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />
mediados <strong>de</strong>l 2008 se han estado instalando<br />
en el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> y ambulatorios<br />
<strong>de</strong> Bilbao las infraestructuras necesarias<br />
para tal fin. Des<strong>de</strong> los Servicios<br />
Centrales <strong>de</strong> Osaki<strong>de</strong>tza se realizó un<br />
concurso público para el aprovisionamiento<br />
<strong>de</strong> un sistema <strong>de</strong> digitalización <strong>de</strong><br />
imágenes radiológicas, siendo la empresa<br />
Agfa Gevaert la adjudicataria.<br />
La digitalización <strong>de</strong>l Servicio <strong>de</strong> Radiodiagnóstico,<br />
se ha <strong>de</strong>sarrollado en dos fases,<br />
en un primer tiempo se implantaron<br />
los sistemas propios <strong>de</strong> digitalización <strong>de</strong> la<br />
imagen, para posteriormente incorporar el<br />
PACS, que permite la gestión y transmisión<br />
<strong>de</strong> esta imágenes.<br />
Digital Radiology<br />
Disponemos <strong>de</strong> dos sistemas para la<br />
obtención <strong>de</strong> imágenes digitales, uno conocido<br />
como CR (Computed Radiology),<br />
que permite digitalizar las imágenes analógicas<br />
y cuya ventaja fundamental es el<br />
aprovechamiento <strong>de</strong> todos los aparatos <strong>de</strong><br />
radiología convencional cuyas imágenes<br />
son transformadas a posteriori. Estos CR<br />
están instalados en el Pabellón <strong>de</strong> Gobierno<br />
<strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong>, y en el Pabellón San José<br />
(los que se ocupan <strong>de</strong> la radiología <strong>de</strong> mama),<br />
así como en todos los ambulatorios.<br />
El segundo sistema se conoce como<br />
DR (Digital Radiology). Es un sistema directo<br />
don<strong>de</strong> la imagen digital se obtiene a<br />
través <strong>de</strong> un <strong>de</strong>tector, panel plano, compuesta<br />
<strong>de</strong> silicio o selenio amorfo, cuya información<br />
cuantitativa es directamente<br />
transformada en imagen por un or<strong>de</strong>nador.<br />
Este es el sistema que se ha instalado<br />
en las nuevas salas <strong>de</strong> Radiología <strong>de</strong>l<br />
Servicio <strong>de</strong> Urgencias <strong>de</strong>l Pabellón Makua<br />
don<strong>de</strong>, al tener que renovar los equipos<br />
existentes, se adquirieron dos nuevos<br />
equipos con tecnología DR.<br />
El resto <strong>de</strong> las imágenes radiológicas<br />
que manejamos en la práctica diaria, TAC,<br />
RM, Ecografía, Radiología Vascular Digital,<br />
ya son digitales en origen y su incorporación<br />
al nuevo sistema es inmediata.<br />
El PACS es el sistema que permite la<br />
gestión <strong>de</strong> las imágenes, incluyendo el almacenamiento<br />
y distribución <strong>de</strong> las mismas.<br />
Para ello todas las modalida<strong>de</strong>s radiológicas<br />
(CR, DR, TAC, RM, ECO,<br />
Vascular), envían sus imágenes a un servidor<br />
central quedando disponibles, para su<br />
visualización y emisión <strong>de</strong> informe, <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />
cualquiera <strong>de</strong> las estaciones <strong>de</strong> diagnóstico<br />
<strong>de</strong>l Servicio <strong>de</strong> Radiología e igualmente<br />
al alcance <strong>de</strong> los médicos que podrán<br />
consultarlas <strong>de</strong>s<strong>de</strong> cualquier <strong>de</strong>pen<strong>de</strong>ncia<br />
<strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> y, en el próximo futuro, <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />
cualquier punto conectado a la red.<br />
Sin embargo, para el buen funcionamiento<br />
<strong>de</strong> un Servicio <strong>de</strong> Diagnóstico por<br />
la Imagen y para po<strong>de</strong>r dar respuesta a<br />
las necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los profesionales sanitarios<br />
y pacientes, se <strong>de</strong>be disponer <strong>de</strong><br />
un sistema <strong>de</strong> información integrado, <strong>de</strong>nominado<br />
RIS (Radiological Information<br />
La digitalización <strong>de</strong>l Servicio <strong>de</strong><br />
Radiodiagnóstico <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> se<br />
ha <strong>de</strong>sarrollado en dos fases
System - Historia Radiológica), que facilite<br />
todo el proceso administrativo, como<br />
son la i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong>l paciente, catálogo<br />
<strong>de</strong> prestaciones, cita, generación <strong>de</strong><br />
informes y asociación a las imágenes.<br />
Ventajas<br />
Como beneficios y mejoras, la introducción<br />
<strong>de</strong> la imagen digital y <strong>de</strong>l sistema<br />
PACS implica:<br />
> Mejora, mediante el postproceso <strong>de</strong><br />
la imagen y <strong>de</strong> la capacidad diagnóstica.<br />
> Mayor facilidad la comparación con<br />
los estudios previos.<br />
> Disminuye la repetición <strong>de</strong> estudios<br />
y, por ello, las dosis <strong>de</strong> radiación que<br />
recibe el paciente.<br />
> Favorece la comunicación y coordinación<br />
entre los profesionales sanitarios.<br />
> Permite el acceso a recursos remotos<br />
y acerca servicios sanitarios, como<br />
la Medicina Primaria y Rural,<br />
<strong>Hospital</strong>es <strong>de</strong> larga estancia, etc.<br />
> El objetivo final será llegar a la retirada<br />
<strong>de</strong>finitiva <strong>de</strong> imágenes radiológicas<br />
en placa, visualizándolas exclu-<br />
“Atlas <strong>de</strong> Electrocardiografía”<br />
36 profesionales <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> elaboran un trabajo en<br />
euskera y castellano para ayudar en la interpretación<br />
clínica <strong>de</strong> la Electrocardiografía<br />
Pedro Aierbe<br />
Cardiólogo<br />
La electrocardiografía es el registro <strong>de</strong><br />
la actividad eléctrica <strong>de</strong>l corazón mediante<br />
el aparato llamado electrocardiógrafo.<br />
El registro obtenido es el electrocardiograma,<br />
gráfico que expresa dicha actividad<br />
en forma <strong>de</strong> cinta continua.<br />
Willen Einthoven (1860-1927) creó los<br />
fundamentos <strong>de</strong> la electrocardiografía<br />
mo<strong>de</strong>rna; asignó las letras P, Q, R, S y T a<br />
las diferentes <strong>de</strong>flexiones y <strong>de</strong>scribió las<br />
características electrocardiográficas <strong>de</strong><br />
numerosas enfermeda<strong>de</strong>s cardiovasculares.<br />
En 1924 le concedieron el Premio<br />
Nobel <strong>de</strong> Medicina.<br />
El electrocardiograma, a pesar <strong>de</strong> haber<br />
transcurrido más <strong>de</strong> un siglo <strong>de</strong>s<strong>de</strong> su<br />
aplicación en la clínica, continúa siendo<br />
un elemento imprescindible para la <strong>de</strong>tección<br />
y seguimiento <strong>de</strong> muchas enfer-<br />
meda<strong>de</strong>s cardiovasculares. Es<br />
un registro fácil <strong>de</strong> obtener, barato,<br />
no invasivo ni doloroso, a<br />
veces fácil y a veces difícil <strong>de</strong><br />
interpretar, que mantiene una<br />
vigencia indiscutible en el<br />
diagnóstico y control evolutivo<br />
<strong>de</strong> algunos procesos cardiológicos como<br />
la cardiopatía isquémica, los trastornos<br />
<strong>de</strong>l ritmo, los bloqueos y la preexcitación,<br />
en tanto que en otros procesos ha sido<br />
<strong>de</strong>splazado por técnicas más mo<strong>de</strong>rnas.<br />
Esta obra, que consta <strong>de</strong> doce capítulos,<br />
va <strong>de</strong>stinada en principio, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong><br />
a los cardiólogos, a los médicos generales,<br />
internistas, pediatras, anestesistas,<br />
enfermería, etc., especialmente si se trabaja<br />
en Cardiología, Unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Cuidados<br />
Intensivos, Urgencias, Medicina Interna,<br />
Medicina <strong>de</strong> Familia y Ambulatoria y<br />
Unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Soporte Vital Básico móviles.<br />
En esta era <strong>de</strong> la imagen los autores<br />
hemos preferido dar a nuestro trabajo la<br />
forma <strong>de</strong> atlas para facilitar la compre-<br />
www.hospitalbasurto.org 7<br />
El PACS permite la gestión <strong>de</strong> las imágenes,<br />
incluyendo su almacenamiento y distribución<br />
sivamente mediante or<strong>de</strong>nador en<br />
estaciones <strong>de</strong> consulta y diagnóstico,<br />
consiguiendo el abaratamiento <strong>de</strong><br />
costes así como evitar la contaminación<br />
medioambiental, consecuencia<br />
importante, que el proceso <strong>de</strong> revelado<br />
implica.<br />
Al <strong>de</strong>saparecer la distancia física y po<strong>de</strong>r<br />
ser vistas y analizadas las imágenes<br />
<strong>de</strong> los estudios radiológicos a distancia<br />
<strong>de</strong> don<strong>de</strong> han sido producidas, va a introducir<br />
importantes cambios organizativos<br />
en el esquema <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong> los médicos<br />
radiólogos y profesionales médicos<br />
en general.<br />
La mejora no sólo se va a reflejar en el<br />
Servicio <strong>de</strong> Radiodiagnóstico, sino que<br />
en un futuro próximo se podrá contar<br />
con todo tipo <strong>de</strong> imágenes (endoscópicas,<br />
anatomopatológicas, oftalmológicas,<br />
etc.), incluso registros gráficos<br />
(ECG, EEG), que junto con el Sistema<br />
Clínico <strong>de</strong> Información <strong>Hospital</strong>ario<br />
(HIS), conformara la Historia Clínica<br />
Electrónica, que implicará cambios culturales<br />
profundos que afectaran y transformarán<br />
la organización sanitaria, mejorando<br />
sustancialmente su calidad y<br />
eficiencia.<br />
sión <strong>de</strong> la electrocardiografía<br />
a cuantos profesionales sanitarios se<br />
hallen interesados en la misma. Confiamos<br />
que esta obra sea <strong>de</strong> utilidad y<br />
contribuya a la difusión <strong>de</strong>l euskara en<br />
el medio sanitario, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> proporcionar<br />
a las generaciones jóvenes una<br />
herramienta sencilla y actualizada para<br />
la interpretación clínica útil <strong>de</strong> la<br />
electrocardiografía.<br />
Agra<strong>de</strong>cemos a Osaki<strong>de</strong>tza su colaboración<br />
en la edición y difusión <strong>de</strong> este<br />
trabajo, que los autores esperamos<br />
po<strong>de</strong>r ampliar con posteriores aportaciones.<br />
BASURTU
8<br />
www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />
¿Hacia dón<strong>de</strong> avanzará el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>Basurto</strong> en los próximos años?, ¿qué tendrá<br />
que afrontar para dar respuesta a las<br />
<strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> un paciente / usuario cada<br />
vez más exigente, crónico y con pluripatologías?,<br />
¿cómo va a afrontar el envejecimiento<br />
<strong>de</strong> la población? ¿y el incremento<br />
<strong>de</strong> la inmigración?. Disponer <strong>de</strong><br />
este documento, es <strong>de</strong> suma importancia,<br />
puesto que <strong>de</strong>termina la apuesta humana,<br />
organizativa, económica, y social<br />
que el centro adoptará a lo largo <strong>de</strong> los<br />
próximos cuatro años. En su elaboración<br />
han participado casi un centenar <strong>de</strong> profesionales<br />
cuya visión y aportaciones han<br />
sido clave para proponer soluciones.<br />
¿Qué metodología se ha seguido para<br />
elaborar el nuevo Plan Estratégico?<br />
En enero <strong>de</strong> 2008 se realizaron una<br />
treintena <strong>de</strong> entrevistas individuales a lí<strong>de</strong>res<br />
<strong>de</strong> este <strong>Hospital</strong>, que aportaron su<br />
“<strong>Basurto</strong> se ha<br />
caracterizado<br />
siempre por tener<br />
unos valores<br />
propios que le<br />
hacen especial”<br />
BASURTU<br />
Jon Darpón. Director Gerente <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong><br />
opinión sobre los éxitos y fracasos que,<br />
según su percepción, había cosechado<br />
el <strong>Hospital</strong> en el periodo 2003 a 2007<br />
periodo <strong>de</strong>l anterior Plan Estratégico.<br />
A<strong>de</strong>más aportaron su visión <strong>de</strong> hacia<br />
don<strong>de</strong> se <strong>de</strong>bería avanzar. Se entrevistó<br />
también a gestores <strong>de</strong> otros grupos <strong>de</strong><br />
interés importantes para el hospital, la<br />
Dirección Territorial, gerentes <strong>de</strong> <strong>Hospital</strong>es<br />
<strong>de</strong> media/larga estancia, Comarca<br />
Bilbao, Dirección <strong>de</strong> Osaki<strong>de</strong>tza… Recabada<br />
toda esta información, se analizó y<br />
estructuró por el Equipo planificador, integrado<br />
por el Consejo <strong>de</strong> Dirección y la<br />
Unidad <strong>de</strong> Calidad. Sus consi<strong>de</strong>raciones<br />
se presentaron a cinco grupos <strong>de</strong> contraste<br />
(80 profesionales), quienes aportaron<br />
su visión al respecto, ultimando<br />
una reflexión <strong>de</strong>l pasado y futuro <strong>de</strong>l<br />
hospital, así hasta precisar cada objetivo,<br />
meta e iniciativa contemplada en este<br />
Plan Estratégico.<br />
¿No resulta un trabajo <strong>de</strong>masiado dilatado<br />
en el tiempo?<br />
El análisis que hemos efectuado <strong>de</strong> variables<br />
socio<strong>de</strong>mográficas, Plan <strong>de</strong> Salud,<br />
escenarios tecnológicos, análisis y<br />
<strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> los profesionales, la investigación<br />
y docencia.., ha sido laborioso.<br />
A<strong>de</strong>más, hemos esperado a la comunicación<br />
y difusión <strong>de</strong>l Plan Estratégico <strong>de</strong><br />
Osaki<strong>de</strong>tza 2008 - 2012, para integrar<br />
sus líneas estratégicas y hemos querido<br />
a su vez cotejar <strong>de</strong>terminados objetivos e<br />
indicadores con los responsables <strong>de</strong> los<br />
procesos <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong>.<br />
“Queremos ser<br />
excelente en a<br />
El <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> es<br />
hoy, en cuanto a volumen<br />
<strong>de</strong> actividad y <strong>de</strong> pacientes<br />
tratados, el tercer hospital<br />
<strong>de</strong> la CAPV; el <strong>Hospital</strong> ya<br />
ha presentado su tercer<br />
Plan Estratégico para el<br />
periodo 2008-2012.<br />
¿Qué es lo primero que se hizo?<br />
Una Matriz DAFO, que se obtiene <strong>de</strong><br />
una reflexión pormenorizada <strong>de</strong>l ámbito<br />
interno <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong>: su actividad asistencial,<br />
los resultados obtenidos en el último<br />
Plan Estratégico, las variables que inci<strong>de</strong>n<br />
en la satisfacción <strong>de</strong> los trabajadores,<br />
las infraestructuras <strong>de</strong>l hospital, tecnologías,<br />
capacidad docente, la<br />
investigación… De todo este análisis interno<br />
se i<strong>de</strong>ntifican: Fortalezas, aquello<br />
que consi<strong>de</strong>ramos se ha hecho bien, por<br />
ejemplo, incrementar las alternativas a la<br />
hospitalización, los buenos cuidados sa-<br />
RETOS<br />
1<br />
Mo<strong>de</strong>lo<br />
asistencial<br />
y eficacia<br />
2<br />
Or<br />
us<br />
pa<br />
5Sostenibilidad y<br />
3<br />
compromiso con<br />
la sociedad<br />
4Docencia,<br />
investigación<br />
e innovación
www.hospitalbasurto.org 9<br />
un hospital universitario reconocido como<br />
sistencia, docencia e investigación”<br />
ientación<br />
uario /<br />
ciente<br />
nitarios… Debilida<strong>de</strong>s, aquellos puntos<br />
en los que aún tenemos un margen <strong>de</strong><br />
mejora, por ejemplo, mejorar infraestructuras<br />
o potenciar la investigación.<br />
¿Qué hay <strong>de</strong> las Oportunida<strong>de</strong>s y Amenazas?<br />
Efectivamente, también realizamos un<br />
análisis externo, estudiando las expectativas<br />
y <strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> los grupos <strong>de</strong> interés,<br />
y <strong>de</strong>tallando Oportunida<strong>de</strong>s, posibles<br />
escenarios que si los aprovechamos<br />
nos pue<strong>de</strong>n beneficiar, como el <strong>de</strong>sarrollo<br />
<strong>de</strong> nuevas técnicas no invasivas o la<br />
apuesta por un nuevo mo<strong>de</strong>lo asistencial.<br />
Amenazas, los posibles acontecimientos<br />
que nos pue<strong>de</strong>n perjudicar: el<br />
envejecimiento <strong>de</strong> la población y los pacientes<br />
frágiles y con pluripatología, entre<br />
otros.<br />
¿Qué importancia tiene la Misión?<br />
La Misión es la razón <strong>de</strong> ser <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong>,<br />
por qué existe, qué hace, a quién<br />
aporta sus servicios. Sinceramente, poco<br />
ha variado <strong>de</strong> la primera <strong>de</strong>claración <strong>de</strong><br />
misión que allá por 1910 se hizo, y es<br />
que, supone “un sello” <strong>de</strong> lo que fue y sigue<br />
siendo el <strong>Hospital</strong>. Existimos para<br />
“Proporcionar asistencia sanitaria especializada<br />
<strong>de</strong> calidad a los ciudadanos/as<br />
<strong>de</strong> Bilbao y Bizkaia, y <strong>de</strong>sarrollar nuestra<br />
vocación docente e investigadora, contribuyendo<br />
a satisfacer las necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />
salud y el bienestar <strong>de</strong> la comunidad”.<br />
¿Cuáles son los Valores que tiene el <strong>Hospital</strong>?<br />
<strong>Basurto</strong>, siempre se ha caracterizado,<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> su inicio por tener unos valores<br />
propios, “El Espíritu Basurtiano”. Algo<br />
“Nuestra misión es proporcionar<br />
asistencia sanitaria especializada <strong>de</strong><br />
calidad a los ciudadanos y ciudadanas<br />
<strong>de</strong> Bilbao y Bizkaia”<br />
Personas<br />
1. Nos va a permitir avanzar hacia un mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong><br />
asistencia más integrado, más eficaz, don<strong>de</strong> se<br />
explicite <strong>de</strong> manera integral una orientación a<br />
resultados que afecte a todas las dimensiones <strong>de</strong><br />
actividad asistencial <strong>de</strong>l hospital.<br />
2. Nos compromete con el usuario/ paciente, a la mejora<br />
<strong>de</strong>l trato, información, confort, dolor … por ser las<br />
dimensiones <strong>de</strong> preocupación <strong>de</strong> los ciudadanos.<br />
3. Está orientado a las personas que conforman la<br />
realidad <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong>, apostando por su implicación<br />
en los objetivos, su capacitación profesional, su<br />
<strong>de</strong>sarrollo profesional y por satisfacer sus expectativas<br />
respecto al <strong>Hospital</strong>.<br />
4. Nos proponemos avanzar en la consi<strong>de</strong>ración<br />
Universitaria <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> en el que la docencia, la<br />
investigación y la innovación formen parte <strong>de</strong> su<br />
quehacer diario.<br />
5. Nos compromete al aprovechamiento eficiente <strong>de</strong> los<br />
recursos y a mantener una relación fluida con la<br />
sociedad como <strong>de</strong>stinataria <strong>de</strong> nuestra actividad.<br />
tiene <strong>Basurto</strong> que le hace especial y diferente<br />
<strong>de</strong> otros <strong>Hospital</strong>es, y esos son<br />
sus valores, que preten<strong>de</strong>mos seguir potenciando<br />
e inculcando en las nuevas<br />
generaciones: el compromiso con el paciente,<br />
la profesionalidad, la participación<br />
y trabajo en equipo, la orientación a<br />
la mejora <strong>de</strong> los resultados, la capacidad<br />
<strong>de</strong> innovación y adaptación al cambio, o<br />
la difusión <strong>de</strong> los conocimientos.<br />
Pasemos a la Visión, ¿hay cambios?<br />
La visión es la expresión <strong>de</strong> la imagen<br />
que <strong>de</strong>seamos para el <strong>Hospital</strong> en el futuro.<br />
Debe servir para marcar, en el presente,<br />
el rumbo que <strong>de</strong>be seguir la organización.<br />
Queremos ser un hospital<br />
universitario reconocido por ciudadanos y<br />
ciudadanas, profesionales y entorno social<br />
como excelente en la asistencia, la docencia<br />
y la investigación, e incorporar la innovación<br />
en todos los ámbitos <strong>de</strong> actividad.<br />
Suena bien ¿pero, en qué se traduce?<br />
Las exigencias <strong>de</strong>rivadas <strong>de</strong> nuestra<br />
Misión, Visión y Valores junto con las <strong>de</strong>mandas<br />
<strong>de</strong> nuestros grupos <strong>de</strong> interés y<br />
<strong>de</strong> los escenarios previsibles nos lleva a<br />
plantearnos cinco retos estratégicos. Estos<br />
retos se traducen en objetivos cuantificables,<br />
por lo que tienen una meta para<br />
el año 2008 y otra para el año 2012.<br />
También se han ido i<strong>de</strong>ntificando una serie<br />
<strong>de</strong> líneas <strong>de</strong> actuación o mejora y cada<br />
objetivo se <strong>de</strong>spliega en uno o varios<br />
procesos, que serán los responsables <strong>de</strong><br />
contribuir a su consecución. Todo esto<br />
se traduce en lo que hemos llamado el<br />
Cuadro <strong>de</strong> Mando Estratégico que será<br />
nuestra carta <strong>de</strong> navegación para los<br />
próximos 4 años.<br />
¿Y quién hace seguimiento <strong>de</strong> todo esto?<br />
Semestralmente el Consejo <strong>de</strong> Dirección.<br />
Pero todos los objetivos se <strong>de</strong>spliegan<br />
a procesos, por lo que también se<br />
realiza este seguimiento por parte <strong>de</strong> los<br />
gestores y equipos <strong>de</strong> procesos. Estos a<br />
su vez, lo <strong>de</strong>spliegan en los servicios médicos<br />
y unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> enfermería implicados.<br />
En <strong>de</strong>finitiva, si se van alcanzando<br />
los objetivos establecidos es gracias a todas<br />
las personas que trabajamos en el<br />
hospital. A estas fechas <strong>Basurto</strong> ya se ha<br />
puesto a trabajar y se dirige a la meta <strong>de</strong>l<br />
2012, sólo me queda animar a todos, cada<br />
uno en su puesto, así es como el <strong>Hospital</strong><br />
ha conseguido siempre sus objetivos<br />
y ser lo que es hoy, un hospital<br />
excelente.<br />
BASURTU
10<br />
www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />
Itziar Argoitia y Ana Zorrilla - Supervisoras <strong>de</strong>l Pabellón Gandarias<br />
“Tenemos muchas altas e ingresos<br />
porque hay cirugía programada<br />
mañana y tar<strong>de</strong>, <strong>de</strong> lunes a viernes”<br />
El pabellón Gandarias tiene sus dos plantas íntegramente <strong>de</strong>dicadas a<br />
Traumatología, en el primer piso se encuentran las secciones <strong>de</strong> rodilla,<br />
hombros, manos... dirigidos por los Dres. Gutiérrez y Arenaza. La<br />
segunda planta está dividida entre las secciones <strong>de</strong> ca<strong>de</strong>ra, dirigida por<br />
el Dr. Elguezábal y la <strong>de</strong> columna al mando <strong>de</strong> la cual está el Dr. Atauri.<br />
¿Con qué personal cuenta el pabellón<br />
Gandarías?<br />
Once enfermeras por unidad más una<br />
compartida, trece auxiliares por planta y<br />
cinco celadores, todos ellos a tres turnos.<br />
También contamos con dos secretarias <strong>de</strong><br />
hospitalización y una <strong>de</strong> planificación quirúrgica.<br />
Por último, el personal <strong>de</strong> mantenimiento,<br />
trece personas en turnos <strong>de</strong> mañana<br />
y tar<strong>de</strong>, que pertenecen al <strong>Hospital</strong>,<br />
algunas <strong>de</strong> ellas con más <strong>de</strong> treinta años<br />
<strong>de</strong> antigüedad. Hay bastante personal<br />
nuevo, sobre todo entre las auxiliares, aunque<br />
la enfermería <strong>de</strong> la primera planta es<br />
bastante estable.<br />
¿Cuál es la capacidad <strong>de</strong>l pabellón y cómo<br />
sería un paciente tipo?<br />
El pabellón tiene cabida para 32 pacientes<br />
por planta, a veces, si hay necesidad<br />
se habilita una tercera cama, que suele<br />
ser <strong>de</strong> una patología diferente (lo que<br />
complica mucho el espacio por el aparataje<br />
<strong>de</strong> nuestras camas). Normalmente los<br />
ingresos provienen <strong>de</strong> cirugía programada<br />
BASURTU<br />
o <strong>de</strong> Urgencias, <strong>de</strong> don<strong>de</strong> viene mucha rotura<br />
<strong>de</strong> ca<strong>de</strong>ra. Suelen ser pacientes <strong>de</strong><br />
edad avanzada y con muchas complicaciones<br />
(diabetes, hipertensión, etc.) por lo<br />
que es muy normal pedir interconsultas.<br />
¿Cuál es la estancia media?<br />
Las estancias son, habitualmente, largas<br />
por el tipo <strong>de</strong> lesiones, por ejemplo<br />
una intervención <strong>de</strong> ca<strong>de</strong>ra requiere una<br />
hospitalización media <strong>de</strong> entre siete y nueve<br />
días. Tenemos mucho movimiento <strong>de</strong><br />
altas e ingresos porque hay cirugía programada<br />
mañana y tar<strong>de</strong> <strong>de</strong> lunes a viernes,<br />
en la primera planta hay una media <strong>de</strong> siete<br />
ingresos diarios y cuatro en la segunda.<br />
Luego también hay mucha problemática<br />
<strong>de</strong>spués <strong>de</strong> dar el alta porque, en muchos<br />
casos, los pacientes necesitan cuidados y<br />
rehabilitación o incluso asistencia domiciliaria.<br />
Con un ritmo tan alto <strong>de</strong> movimiento <strong>de</strong><br />
pacientes ¿se hace <strong>de</strong>masiado duro el<br />
trabajo?<br />
Si, pero no tanto por eso, sino porque<br />
no hay <strong>de</strong>masiados medios mecánicos<br />
para movilizar a los pacientes (grúas, arneses,<br />
etc.). Esa dificultad la sustituye la<br />
calidad y el trabajo <strong>de</strong>l personal. Por la<br />
mañana no está mal aunque haría falta<br />
un celador más pero por la tar<strong>de</strong> si que<br />
sería conveniente reforzar ambas plantas.<br />
De hecho, al personal <strong>de</strong>l pabellón el<br />
<strong>Hospital</strong> le imparte cursos <strong>de</strong> mecánica e<br />
higiene postural y también <strong>de</strong> úlceras<br />
aunque siempre se vigila para que esto<br />
no ocurra, también es necesario que todo<br />
el personal trabaje en equipo y que entre<br />
nosotras tengamos mucha relación. Gracias<br />
a todo esto tenemos un índice <strong>de</strong> absentismo<br />
laboral bajo.<br />
“Es necesario que el personal trabaje<br />
en equipo y que entre nosotros<br />
tengamos mucha relación”
PRINCIPIOS DE<br />
LA INNOVACIÓN<br />
El <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> aprueba un <strong>de</strong>cálogo <strong>de</strong> principios que guiarán la<br />
innovación <strong>de</strong>l centro en los próximos años.<br />
1. Valores<br />
“Asumimos la innovación como uno <strong>de</strong> los<br />
valores corporativos <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong>, don<strong>de</strong> la<br />
creatividad, profesionalidad, gestión <strong>de</strong>l conocimiento,<br />
etc… potencien el aportar soluciones<br />
innovadoras y respuestas eficaces<br />
en la atención a nuestros usuarios”.<br />
2. Formación<br />
“Porque somos las personas que trabajamos<br />
en <strong>Basurto</strong> los motores que propician<br />
la innovación y el conocimiento, por ello,<br />
nos hemos <strong>de</strong> formar y <strong>de</strong>sarrollar, aprendiendo<br />
nuevas técnicas, formas <strong>de</strong> hacer y<br />
<strong>de</strong>sarrollando nuestras competencias técnicas<br />
y habilida<strong>de</strong>s”.<br />
3. Gestión <strong>de</strong>l cambio<br />
“Sólo estando alerta a los cambios que <strong>de</strong><br />
manera continua se producen en nuestro<br />
entorno y sector, podremos anticiparnos a<br />
las necesida<strong>de</strong>s presentes y futuras <strong>de</strong><br />
nuestros usuarios/ pacientes”<br />
4. Tecnología<br />
“Apostamos por sacar el máximo rendimiento<br />
a la tecnología disponible e ir incorporando<br />
aquellas técnicas y tecnologías<br />
punteras que nos permitan incrementar la<br />
efectividad y seguridad clínica asistencial”.<br />
Tarjeta Profesional Electrónica (TPE)<br />
Aratxu Lozano<br />
Directora <strong>de</strong> Personal<br />
Como ya se ha ido informando mediante<br />
correo electrónico y anuncios en los tablones,<br />
Osaki<strong>de</strong>tza ha puesto en marcha un<br />
proyecto en el que el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong><br />
entra <strong>de</strong> lleno, como prueba piloto, y que se<br />
concreta en la implantación <strong>de</strong> la Tarjeta<br />
Profesional Electrónica (TPE), que estará<br />
homologada para todas las organizaciones<br />
<strong>de</strong> servicios y que sustituirá el sistema tradicional<br />
<strong>de</strong> control <strong>de</strong> accesos al centro, al<br />
parking o al comedor.<br />
Aunque muchos ya habéis acudido a la oficina<br />
<strong>de</strong> solicitud y tramitación <strong>de</strong> la nueva<br />
tarjeta, (el resto lo haréis en función <strong>de</strong>l llamamiento<br />
que se efectuará <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la Dirección<br />
<strong>de</strong> Personal), y por tanto, conocéis sus<br />
características, para general conocimiento<br />
5. Investigación<br />
“Porque en materia <strong>de</strong> I+i uno más uno es<br />
siempre más <strong>de</strong> dos, apostamos por colaborar<br />
con empresas farmacéuticas y la Universidad,<br />
para sacar los mejores resultados<br />
y contribuir a los avances científicos y técnicos”.<br />
6. Multidisciplinaridad<br />
“La innovación sólo se materializa trabajando<br />
conjuntamente, distintas categorías profesionales,<br />
diferentes servicios médicos,<br />
unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> enfermería, sólo mediante el<br />
trabajo en equipo, sabemos que esto es posible”.<br />
7. Metodología<br />
“Innovar sí, pero planificadamente. La vigilancia<br />
tecnológica, el análisis <strong>de</strong> la situación,<br />
la financiación y recursos requeridos,<br />
los resultados esperados …<br />
hablamos <strong>de</strong>l <strong>de</strong>spliegue <strong>de</strong>l Proceso <strong>de</strong><br />
la Innovación”<br />
8. Difusión <strong>de</strong>l conocimiento<br />
“Porque queremos apren<strong>de</strong>r <strong>de</strong> otros pero<br />
también compartir nuestras experiencias,<br />
los resultados <strong>de</strong> la innovación tecnológica,<br />
organizativa o social (<strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> nuevos<br />
servicios)”.<br />
señalaremos algunos aspectos novedosos.<br />
En la tarjeta se recogen los datos más básicos<br />
como son el nombre, apellidos y el<br />
puesto funcional y se incorpora la fotografía<br />
correspondiente. En la parte superior <strong>de</strong>l<br />
reverso aparece la clásica banda magnética,<br />
similar a la <strong>de</strong> cualquier otra tarjeta <strong>de</strong><br />
uso común.<br />
Como noveda<strong>de</strong>s, cabe <strong>de</strong>stacar que la<br />
TPE lleva incorporada una antena <strong>de</strong> proximidad<br />
Mifare (tecnología sin contacto <strong>de</strong>sarrollada<br />
por Philips Semiconductor) que<br />
permite la lectura <strong>de</strong> la misma por acercamiento.<br />
Este aspecto va a facilitar el uso y<br />
acceso a diversas tareas cotidianas, convirtiéndose<br />
en una herramienta <strong>de</strong> trabajo<br />
más práctica y útil que la actual tarjeta.<br />
Con carácter general po<strong>de</strong>mos señalar como<br />
usos más comunes que la nueva tarjera<br />
aporta: I<strong>de</strong>ntificar visualmente a los profesionales<br />
<strong>de</strong> Osaki<strong>de</strong>tza ante pacientes y<br />
familiares; facilitar el acceso organizado a<br />
www.hospitalbasurto.org 11<br />
9. Valor<br />
“Aportar valor, ése es nuestro significado <strong>de</strong><br />
la innovación; cambiar para mejorar nuestros<br />
servicios, formas <strong>de</strong> hacer, procesos, y<br />
que redundan en nuestro paciente”.<br />
10. I<strong>de</strong>ntidad<br />
“Queremos ser un hospital universitario reconocido<br />
por la ciudadanía, los profesionales<br />
y el entorno social como excelente en la<br />
asistencia, la docencia y la investigación,<br />
que incorpora la innovación en todos los<br />
ámbitos <strong>de</strong> actividad”.<br />
servicios <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong>, comunes (comedor,<br />
parking...) o restringidos (quirófanos, vestuarios<br />
etc.). Y es que, al acercarla a menos<br />
<strong>de</strong> 10 centímetros <strong>de</strong> uno <strong>de</strong> los sistemas<br />
<strong>de</strong> entrada, éste dará permiso o no en función<br />
<strong>de</strong> si se tiene autorización para acce<strong>de</strong>r<br />
al recinto, especialmente tratándose <strong>de</strong><br />
zonas restringidas.<br />
A<strong>de</strong>más, la tarjeta proporciona seguridad y<br />
agilidad en el uso <strong>de</strong>l PC. De esta manera,<br />
y mediante firma electrónica reconocida,<br />
podremos firmar documentos pdf y correos<br />
electrónicos. También podremos utilizar las<br />
aplicaciones corporativas que <strong>de</strong>termine<br />
Osaki<strong>de</strong>tza o los diferentes recursos <strong>de</strong>l<br />
Centro.<br />
BASURTU
12<br />
www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />
Calidad docente<br />
El <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong> no sólo aspira a tener más especialistas<br />
en formación, sino que <strong>de</strong>sea recibir a los mejores. Para ello,<br />
apuesta por la mejora continua <strong>de</strong> la calidad docente y por<br />
facilitar innovadoras activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> formación.<br />
Elena Sánchez González<br />
Presi<strong>de</strong>nta <strong>de</strong> la Comisión<br />
<strong>de</strong> Docencia<br />
La docencia ha sido siempre una actividad<br />
muy arraigada en el <strong>Hospital</strong> <strong>Basurto</strong><br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> su inauguración en 1908. Ya en el<br />
año 1918 se creó el cuerpo <strong>de</strong> alumnos<br />
internos, promovido por el nuevo Director<br />
Médico, Dr. Areilza. En aquella época se<br />
facilitaba a los mejores alumnos la financiación<br />
<strong>de</strong> un viaje <strong>de</strong> estudios a un hospital<br />
extranjero, generalmente en Francia<br />
o Alemania. La Universidad vasca se crea<br />
en el <strong>Hospital</strong> en 1936, con la puesta en<br />
funcionamiento <strong>de</strong> la Facultad <strong>de</strong> Medicina.<br />
Se imparten asignaturas novedosas<br />
para la época como “Psicología médica y<br />
Psiquiatría” y “Euskera médico”. A<strong>de</strong>más<br />
se crea una Escuela <strong>de</strong> Enfermeras.<br />
Esta larga historia en docencia explica<br />
la importancia que tienen en nuestro <strong>Hospital</strong><br />
las activida<strong>de</strong>s docentes. Comparativamente<br />
con otros centros se <strong>de</strong>stinan recursos<br />
específicos para la docencia: hay<br />
un capítulo <strong>de</strong>l presupuesto para la organización<br />
<strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s docentes, y existe<br />
una dotación económica para ayudas para<br />
la asistencia <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s docentes.<br />
La previsible falta <strong>de</strong> médicos y enfermeras<br />
especialistas que auguran los datos<br />
<strong>de</strong>mográficos ha dado lugar a una potenciación<br />
todavía mayor <strong>de</strong> las<br />
activida<strong>de</strong>s docentes en el <strong>Hospital</strong>. También<br />
hemos aumentado el número <strong>de</strong> especialida<strong>de</strong>s<br />
acreditadas, 30 (26 en el<br />
año 2005) y esperamos acreditar cuatro<br />
especialida<strong>de</strong>s más este año.<br />
Lo anterior supone que hemos aumentado<br />
nuestra capacidad docente para la<br />
formación <strong>de</strong> especialistas, <strong>de</strong> 57 resi<strong>de</strong>ntes<br />
nuevos cada año en 2005, a 65 en<br />
2009. En el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong>seamos no solo tener<br />
más especialistas en formación sino<br />
que <strong>de</strong>seamos recibir a los mejores. Pensamos<br />
conseguir esto con una mejora<br />
El Gobierno Vasco ha publicado, con<br />
motivo <strong>de</strong>l centenario <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>Basurto</strong>, un libro sobre la historia <strong>de</strong><br />
los centros sanitarios civiles <strong>de</strong> Bilbao<br />
titulado “Los <strong>Hospital</strong>es Civiles<br />
<strong>de</strong> Bilbao”, que está ya a la venta en<br />
librerías <strong>de</strong> la capital vizcaína, y que<br />
BASURTU<br />
continua <strong>de</strong> la<br />
calidad docente<br />
y la facilitación<br />
<strong>de</strong><br />
activida<strong>de</strong>s<br />
<strong>de</strong> formación.<br />
En 2008,<br />
61 resi<strong>de</strong>ntes<br />
<strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong><br />
<strong>de</strong> <strong>Basurto</strong><br />
(36% <strong>de</strong>l total),<br />
hicieron<br />
estancias para<br />
mejorar su<br />
formación, 38<br />
en otros centros<br />
<strong>de</strong>l País Vasco, y 23 en instituciones<br />
<strong>de</strong> fuera <strong>de</strong> Comunidad Autónoma, 4 <strong>de</strong><br />
ellos en el extranjero. Esta filosofía entronca<br />
con la mejor tradición <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> cuando<br />
los alumnos internos acudían a hospitales<br />
extranjeros, y es un indicador <strong>de</strong><br />
calidad docente en el Plan <strong>de</strong> Calidad <strong>de</strong>l<br />
Sistema Nacional <strong>de</strong> Salud.<br />
La Comisión <strong>de</strong> Docencia <strong>de</strong> facultativos<br />
organizó el año pasado un total <strong>de</strong> 49<br />
activida<strong>de</strong>s docentes, que supusieron un<br />
total <strong>de</strong> 434 horas <strong>de</strong> docencia y formación,<br />
21% más que el año anterior. Todas<br />
estas medidas buscan mejorar la atrac-<br />
ción <strong>de</strong> nuestro centro para los resi<strong>de</strong>ntes,<br />
muchos <strong>de</strong> ellos el futuro recambio<br />
<strong>de</strong> los actuales profesionales. En el año<br />
2008, el 42% <strong>de</strong> los resi<strong>de</strong>ntes que escogieron<br />
plaza en <strong>Basurto</strong> lo hicieron como<br />
primera opción en Bizkaia.<br />
El nuevo Plan Estratégico <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong><br />
2008-2012 apuesta por mantener el apoyo<br />
a las activida<strong>de</strong>s docentes. Los esfuerzos<br />
en esta área redundarán sin duda en<br />
una mejora <strong>de</strong> la competencia <strong>de</strong> nuestros<br />
profesionales, <strong>de</strong> la calidad asistencial<br />
y <strong>de</strong> la atención a los pacientes <strong>de</strong> Bilbao<br />
y Bizkaia.<br />
ACTIVIDADES DOCENTES DEL HOSPITAL<br />
■ Formación <strong>de</strong> alumnos <strong>de</strong> la Facultad <strong>de</strong> Medicina <strong>de</strong> la UPV/EHU<br />
■ Formación <strong>de</strong> alumnos <strong>de</strong> la Escuela <strong>de</strong> Enfermería <strong>de</strong> la UPV/EHU<br />
■ Formación <strong>de</strong> médicos en 26 especialida<strong>de</strong>s, psicólogos y farmacéuticos<br />
especialistas<br />
■ Formación <strong>de</strong> enfermeras especialistas en Obstetricia- Ginecología (Matronas)<br />
■ Estancias <strong>de</strong> intercambio <strong>de</strong> alumnos médicos <strong>de</strong> otros países<br />
■ Estancias formativas <strong>de</strong> médicos extranjeros<br />
■ Colaboración con otras instituciones docentes en la formación <strong>de</strong> técnicos <strong>de</strong><br />
formación profesional, diplomados y licenciados<br />
Evolución <strong>de</strong>l número <strong>de</strong> resi<strong>de</strong>ntes<br />
129 141 149 167<br />
2005 2006 2007 2008<br />
Recorrido histórico por los hospitales civiles <strong>de</strong> Bilbao<br />
el <strong>Hospital</strong> ha comenzado a repartir<br />
entre todo el personal <strong>de</strong>l centro. El<br />
proyecto es fruto <strong>de</strong> la colaboración<br />
<strong>de</strong> los médicos, ya retirados, Antonio<br />
Villanueva y Juan Gondra, quienes, a<br />
lo largo <strong>de</strong> más <strong>de</strong> 500 páginas recorren<br />
la historia <strong>de</strong> la Villa <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la<br />
Carta Puebla, repasando los centros<br />
construidos, el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> Santo Domingo,<br />
La Magdalena o Santos Juanes,<br />
hasta el <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong> <strong>Basurto</strong>, y<br />
también aquellos proyectos que no<br />
llegaron a cuajar como los hospitales<br />
<strong>de</strong> Deusto y Leioa.
Inmigrazioa eta Psikiatria<br />
Sindrome psikiatriko nagusiak unibertsalak badira ere, adierazpen<br />
klinikoa faktore kulturalen araberakoa da.<br />
Mugimendu migratzaileek historiaren joan<br />
etorria aldatu dute zalantzarik gabe.<br />
Pasa diren bost-hamar urteetan azken<br />
men<strong>de</strong>etan jaso dugun etorkin emaririk<br />
handiena ari gara jasotzen. Fenomeno migratzaileak<br />
EAEn Estatuko beste leku ba -<br />
tzuetan baino inpaktu txikiagoa izan badu<br />
ere, azken datu estadistikoek %5 inguruan<br />
kokatzen dute etorkinen kopurua gure artean.<br />
Egoera honek erronka berri baten<br />
aurrean kokatzen ditu bai Medikuntza orokorra,<br />
baita Psikiatria ere, modu berezian.<br />
Datu epi<strong>de</strong>miologikoen arabera, etorkinen<br />
arteko ospitalaratzeen % 3,5 eta 16,5 artean<br />
arazo psikiatrikoek eragindakoak dira.<br />
Basurtuko Ospitaleko Psikiatriako larrialdi<br />
zerbitzuan ere, adibi<strong>de</strong>z, gaixoen %22 gu -<br />
txi gorabehera etorkina da. Aberastasun<br />
handia dira etorkinak gure eguneroko<br />
praktikan, ohizko gaixoen erronkez gain<br />
berriak ere baitakartzate.<br />
Sindrome psikiatriko nagusiak fenomenologikoki<br />
unibertsalak izanik ere, adierazpen<br />
klinikoa, batez ere, faktore kulturalen<br />
araberakoa da. Kulturaren eragina erabatekoa<br />
da gaixotasunen aurkezpen klinikoan,<br />
hau <strong>de</strong>la eta, jatorri <strong>de</strong>sberdineko gizarteek<br />
gaixotasun psikikoa <strong>de</strong>sberdin<br />
adieraziko dute. Zentzu honetan, berebiziko<br />
garrantzia dauka paziente atzerritar batekin<br />
gau<strong>de</strong>nean, bere jatorrizko hizkuntza<br />
zein <strong>de</strong>n eta gure hizkuntzaz duen ezagutza<br />
argitzea. Hizkuntza oztopo bat izan daitekeela<br />
sumatzen dugun kasuetan itzul -<br />
tzaile baten laguntza edukitzea liteke<br />
onena. Itzultzaileak, gaixoaren hizkuntza<br />
menperatzeaz gain jatorrizko kulturaren<br />
ezagutza badu, komunikazioa maila orotan<br />
erraztuko digu, oinazearen ikusmol<strong>de</strong> etnikoaz<br />
ere informazioa emateko gai izango<br />
baita. Oinaze horren izatea patologikoa, erlijiosoa<br />
edo ezbeharrak eragindako eran -<br />
tzun arrunt gisa ulertu behar dugun argi -<br />
tzea da lehen eginbeharra. Izan ere,<br />
kulturak, sintomen aurkezpenaz gain, patologikotzat<br />
hartzen dugun adierazpen horren<br />
izatea azaltzen du.<br />
Bi faktore<br />
Depresio eta antsietateari dagokionez,<br />
badira ezberdintasunak kulturaren arabera,<br />
baina atzematen errazagoak direla<br />
esango genuke beste patologia batzuekin<br />
al<strong>de</strong>ratuz gero. Etorkinen kasuan bi faktore<br />
hartu behar ditugu oso kontuan: batetik,<br />
etorkinaren berezitasunak (izaera, harremanetarako<br />
erraztasuna, aurretiko gaixotasunak,<br />
jatorrizko herrial<strong>de</strong>an utzitako<br />
egoera etab) eta bestal<strong>de</strong> medioak jarritako<br />
zailtasun edo erraztasunak. Bi faktore<br />
hauek kontuan hartuta etorkinak duen gai-<br />
“Bertako ohituretara<br />
moldatzea eta<br />
zaharrak ez<br />
galtzearen arteko<br />
oreka da osasun<br />
mentalarentzat<br />
egokiena”<br />
xotzeko probabilitatea gutxi gorabehera<br />
aurreikus <strong>de</strong>zakegu.<br />
Garrantzi berezia izaten du etorkinak<br />
bere jatorrizko herrial<strong>de</strong>arekin gor<strong>de</strong>tzen<br />
duen loturak. Bertako ohituretara molda -<br />
tzea eta zaharrak ez galtzearen arteko oreka<br />
izaten da osasun mentalarentzat egokiena.<br />
Adituen arabera, jatorrizko<br />
kulturarekiko gehiegizko loturak <strong>de</strong>presioa<br />
jasateko aukerak areagotzen ditu. Jatorrizko<br />
kultura al<strong>de</strong> batera utzi eta bertakoa bakarrik<br />
bizi duenak, aldiz, antsietate arazoak<br />
izateko erraztasun handiagoa du.<br />
Gaixotasun psikotikoetan, or<strong>de</strong>a, ezberdintasunak<br />
nabariagoak izaten dira. Kontuz<br />
ibili behar izaten dugu zeren, guretzat<br />
<strong>de</strong>lirioaren sintoma izan daitekeena, etorkinentzat<br />
euren kultura aberatsaren ezaugarri<br />
izan daiteke. Erlijioak, erritoak eta tradizioak<br />
garrantzitsuak diren herrial<strong>de</strong>etatik<br />
datoz askotan eta guretzat i<strong>de</strong>ia asko ez dira<br />
ulergarriak izaten. Gaixotasunaren sintoma<br />
gisa hartzea akatsa izango litzateke.<br />
www.hospitalbasurto.org<br />
Bilbon, itzulpen zerbitzua<br />
Bilbon, Bizkaiko beste eskual<strong>de</strong> batzuekin<br />
al<strong>de</strong>ratuz, etorkinen zenbatekoa handiagoa<br />
izanik, gure ospitaleak azken urteotako<br />
fenomeno hau modu berezian<br />
nabaritu du. Ia urtebete da telefono bi<strong>de</strong>zko<br />
itzulpen zerbitzu bat eskaintzen duela.<br />
Pazienteak eta medikuak aurikular bana<br />
ipiniz, telefonoaz bestal<strong>de</strong>ra dagoen itzul -<br />
tzaileak elkarrizketa ulergarri egiten digu.<br />
Kasu askotan, gainera, itzultzailea bera atzerritarra<br />
da, eta lehen aipaturiko testuinguru<br />
kulturala irudikatzen ere laguntzen<br />
digu.<br />
Gure alorrean Psikiatria Transkulturala<br />
dugu berezitasun hauen ikerketaz ardura -<br />
tzen <strong>de</strong>n adarra. 1904ean Kraepelin psikiatra<br />
ospetsuak Javan neurosiaren gainean<br />
egindako ikerketetatik abiatuz, asko<br />
izan dira Psikiatria konparatibo, Etnopsikiatria<br />
edota Psikiatria Transkulturalean<br />
sakondu dutenak. Hala ere, arlo honen<br />
ikuspegia errotik aldatu da azken urteetan:<br />
XX. men<strong>de</strong>an zeukan interes, batez ere,<br />
intelektualetik gaur egun daukan garrantzi<br />
praktikora.<br />
Bada Bilbon gobernuz kanpoko erakun<strong>de</strong><br />
batean etorkinentzat propio egindako<br />
tal<strong>de</strong> psikoterapeutiko bat. Horrelako ekimenak<br />
haziz joango direlakoan gau<strong>de</strong>. Bitartean,<br />
erronka berri honi aurre egin<br />
nahian gabiltza, gure burua ahalik eta ondoen<br />
prestatuz.<br />
Egileak: Nora Olazabal, Leire Erkoreka, Reda Rahmani, Maria Azcarraga,<br />
Zuria Alonso, Lucía Pérez, Alejandra González eta Cristina Leon.<br />
BASURTU<br />
13
14<br />
RECUERDA<br />
www.<strong>basurtu</strong>koospitalea.org<br />
Obesidad<br />
Un problema<br />
<strong>de</strong> salud que<br />
trascien<strong>de</strong><br />
lo estético<br />
La OMS <strong>de</strong>scribe la obesidad<br />
como “uno <strong>de</strong> los problemas <strong>de</strong><br />
salud pública más<br />
<strong>de</strong>scaradamente visibles, aunque<br />
más <strong>de</strong>satendidos, <strong>de</strong> hoy en<br />
día”. El termino “globesidad” se<br />
refiere a una epi<strong>de</strong>mia mundial.<br />
La prevalencia mundial <strong>de</strong>l sobrepeso<br />
en niños y jóvenes con eda<strong>de</strong>s entre 5 y<br />
17 años es <strong>de</strong>l 10% y la correspondiente a<br />
la obesidad <strong>de</strong>l 3%. Cifras que se transforman<br />
cuando nos referimos a EEUU, don<strong>de</strong><br />
es <strong>de</strong>l 30% o a Europa don<strong>de</strong> es <strong>de</strong>l<br />
20%. Si nos ceñimos a nuestro medio, según<br />
la encuesta <strong>de</strong> nutrición realizada por<br />
el Departamento <strong>de</strong> Sanidad en 2005, a la<br />
población entre 4 y 18 años, el 28,1% tiene<br />
peso excesivo, siendo la prevalencia <strong>de</strong><br />
obesidad <strong>de</strong>l 12,2% y la <strong>de</strong> sobrepeso <strong>de</strong><br />
15,9%. La prevalencia <strong>de</strong> obesidad es mayor<br />
en niños y la <strong>de</strong> sobrepeso en niñas.<br />
Se observa igualmente que los grupos mas<br />
<strong>de</strong>sfavorecidos presentan niveles mayores<br />
<strong>de</strong> obesidad. Aunque todos tenemos una<br />
percepción subjetiva <strong>de</strong> a qué nos referimos<br />
cuando hablamos <strong>de</strong> obesidad, <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />
la perspectiva clínica, usamos el parámetro<br />
<strong>de</strong> índice <strong>de</strong> masa corporal (IMC) o<br />
lo que es lo mismo, Kg/Talla2, y <strong>de</strong>cimos<br />
que en las curvas <strong>de</strong> crecimiento, los percentiles<br />
85 y 95 <strong>de</strong>finen el riesgo <strong>de</strong> pa<strong>de</strong>cer<br />
sobrepeso y obesidad.<br />
El control <strong>de</strong> la ingesta y <strong>de</strong>l peso corporal,<br />
es un complejo proceso en el que<br />
intervienen señales que aportan informa-<br />
■ El régimen <strong>de</strong> comidas <strong>de</strong>l niño<br />
implicará en un grado importante al<br />
resto <strong>de</strong> la familia.<br />
■ El contenido calórico <strong>de</strong> los alimentos,<br />
no sólo se relaciona con la cantidad,<br />
sino con la cualidad <strong>de</strong>l mismo; una<br />
bolsa <strong>de</strong> pipas, pue<strong>de</strong> ser el<br />
equivalente en calorías, a un plato<br />
gran<strong>de</strong> con lechuga, tomate, cebolla,<br />
algún espárrago, un huevo y un filete a<br />
la plancha.<br />
BASURTU<br />
ción <strong>de</strong> varios lugares <strong>de</strong>l organismo y <strong>de</strong><br />
muchas áreas <strong>de</strong>l cerebro. A nivel cerebral<br />
<strong>de</strong> forma resumida el principal regulador<br />
<strong>de</strong>l apetito esta a nivel <strong>de</strong>l nucleo arcuato<br />
(AN) don<strong>de</strong> existen dos tipos <strong>de</strong> grupos<br />
neuronales: las neuronas productoras <strong>de</strong><br />
neuropeptidoY (NPY) y agute related pepti<strong>de</strong><br />
(AGRP), que estimulan la ingesta; y<br />
las neuronas productoras <strong>de</strong> proopiomelanocortina<br />
(POMC) y cocaine-and amphetamine-regulated<br />
transcript (CART), que<br />
inhiben la ingesta. Estas neuronas a su vez<br />
son moduladas por señales periféricas<br />
(leptína, insulina, ghrelina…).<br />
La obesidad se ha triplicado<br />
Somos una población here<strong>de</strong>ra <strong>de</strong> genes<br />
ahorradores <strong>de</strong> energía, <strong>de</strong> ahí que no sea<br />
extraño que cuando el estilo <strong>de</strong> vida cambia<br />
tengamos ten<strong>de</strong>ncia al aumento <strong>de</strong> peso.<br />
Los datos publicados nos obligan a hacer<br />
una reflexión ¿qué ha ocurrido en poblaciones<br />
genéticamente estables como la <strong>de</strong><br />
nuestro medio para que la inci<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong><br />
obesidad se haya triplicado en los últimos<br />
15 años?. Los cambios en el estilo <strong>de</strong> vida<br />
<strong>de</strong> los últimos años, nos han instalado en el<br />
se<strong>de</strong>ntarismo y nos han llevado al consumo<br />
<strong>de</strong> productos tremendamente calóricos, <strong>de</strong><br />
rápida y fácil ingestión, <strong>de</strong>jando en el olvido<br />
la clásica dieta mediterránea.<br />
■ 1 <strong>de</strong>cilitro <strong>de</strong> aceite tiene casi 1.000<br />
calorías. Si somos generosos en fritos,<br />
rebozados o aliños convertiremos un<br />
plato ligero en hipercalórico.<br />
■ Verduras y legumbres como plato<br />
principal y frutas como postre.<br />
■ Importancia <strong>de</strong> evitar hamburguesas y<br />
pizzas, privándoles <strong>de</strong>l protagonismo<br />
social que se les ha otorgado.<br />
■ Evitar las chucherías, la mayoría son el<br />
equivalente <strong>de</strong> una comida completa.<br />
Javier Núñez<br />
Pediatra<br />
No están lejos los tiempos en los que al<br />
niño con sobrepeso, se le <strong>de</strong>finía como “lucido”<br />
o “hermoso”. Hoy, al hilo <strong>de</strong> la observación<br />
y <strong>de</strong> la investigación po<strong>de</strong>mos afirmar<br />
que es un importante problema <strong>de</strong><br />
salud y por primera vez en la historia <strong>de</strong> la<br />
humanidad y en relación con la obesidad<br />
infantil, se da la paradoja que las expectativas<br />
<strong>de</strong> vida <strong>de</strong> la generación actual puedan<br />
ser inferiores a las <strong>de</strong> sus progenitores.<br />
La obesidad en la infancia y adolescencia<br />
se ha asociado a un riesgo aumentado<br />
<strong>de</strong> pa<strong>de</strong>cer hipertensión (34% en adolescentes<br />
obesos), dislipemias, diabetes tipo<br />
2 (estudios refieren una prevalencia <strong>de</strong> intolerancia<br />
a la glucosa en el 20-25% <strong>de</strong> los<br />
niños y adolescentes obesos y <strong>de</strong> diabetes<br />
tipo 2 en el 4% <strong>de</strong> los adolescentes obesos.)<br />
y arteriesclerosis. Este conjunto <strong>de</strong><br />
elementos <strong>de</strong> riesgo es el que <strong>de</strong>fine el llamado<br />
Síndrome Metabólico <strong>de</strong>l adulto.<br />
Por otro lado, no olvi<strong>de</strong>mos que la obesidad,<br />
sobre todo en adolescentes, pue<strong>de</strong><br />
asociarse a ansiedad y <strong>de</strong>presión, y se ha<br />
relacionado con un cierto grado <strong>de</strong> rechazo<br />
social, que repercute en la adaptación social<br />
y <strong>de</strong>sarrollo psicológico <strong>de</strong>l niño. Cuando<br />
nos referimos a la obesidad como problema<br />
<strong>de</strong> salud pública, parece claro que<br />
para que las actuaciones sean capaces <strong>de</strong><br />
modificar la ten<strong>de</strong>ncia actual, han <strong>de</strong> venir<br />
las Administraciones, que interactuando<br />
con empresas y medios <strong>de</strong> comunicación,<br />
<strong>de</strong>terminen un cambio en el mensaje percibido<br />
por nuestros jóvenes. Sin embargo,<br />
cuando abordamos el problema <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la<br />
perspectiva individual basamos nuestra actuación<br />
en tres pilares: Modificación <strong>de</strong> la<br />
conducta alimentaria, estímulo <strong>de</strong> la actividad<br />
física y soporte emocional.
TRAUMATOLOGIA<br />
Nahiz eta gure herrial<strong>de</strong>an futbola <strong>de</strong>n Aurreko Lotailu<br />
Gurutzatuaren (ALG) hausturen erantzule nagusia, mundu mailan<br />
eskia da lesio hau gehien sortzen duen kirola. Azken urteotan<br />
eskiak izan duen arrakastaren ondorioz, traumatologiako<br />
kontsultetan gero eta gehiago ikusten dugun lesioa da, neguko<br />
www.hospitalbasurto.org 15<br />
Aurreko lotailu<br />
gurutzatuaren<br />
haustura<br />
hilabete hauetan gorakada nabarmena izaten du. Haizea Peña / Axier Ikutza<br />
Nola eragiten da lesio hau?<br />
Gehienetan kontaktuzko kiroletan gertatzen<br />
da; bai belauna bihurritzen <strong>de</strong>lako<br />
edo bai oina lurrean izanik belaunaren<br />
gainean gorputzak biratzen duelako.<br />
Zeintzuk dira sortzen dituen sintomak?<br />
Mina da lehenengo unean sentitzen <strong>de</strong>na.<br />
Jarraian giltzaduraren hantura gerta -<br />
tzen da, belaun barneko odol jarioaren<br />
ondorioz. Hori <strong>de</strong>la eta, belaunaren mugikortasuna<br />
galtzen da, nahiz eta normalean<br />
oinez ibiltzeko gai izan.<br />
Zeintzuk dira tratamendua eta diagnostikoa?<br />
Fase akutuan atse<strong>de</strong>na, hotza eta tratamendu<br />
analgesikoa gomendatzen da; ba -<br />
tzuetan giltzadura barneko odoljarioaren<br />
hustuketa beharrezkoa da.<br />
Nahiz eta momentu honetan lesioaren<br />
susmoa izan <strong>de</strong>zakegun, gomendagarria<br />
izaten da 2-3 asteren buruan beste behaketa<br />
fisiko bat egitea. Susmoarekin jarraituz<br />
gero, erresonantzia magnetikoak<br />
baieztatuko du diagnostikoa, aldi berean<br />
beste lesio batzuk baztertuz.<br />
Behin diagnostikoa baieztatu ondoren,<br />
lauzpabost hilabeteko errehabilitazio tratamendua<br />
gomendatzen da izterreko<br />
muskuluak indartzeko eta era horretan<br />
Traumatologoak<br />
“La otra historia <strong>de</strong>l grano <strong>de</strong> trigo”<br />
El capellán <strong>de</strong>l <strong>Hospital</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>Basurto</strong> es el autor <strong>de</strong> este<br />
libro que se publicará en los<br />
próximos meses.<br />
Cuando se lee así, <strong>de</strong> golpe y a<br />
primera vista, parece el título <strong>de</strong> un<br />
cuento para niños <strong>de</strong>l Pabellón San<br />
Pelayo, pero <strong>de</strong>trás <strong>de</strong> ese enunciado<br />
está una redacción diferente <strong>de</strong><br />
lo que han sido los cien años <strong>de</strong>l<br />
“Santo <strong>Hospital</strong> Civil <strong>de</strong> Bilbao” que<br />
hemos venido celebrando.<br />
Al estilo <strong>de</strong> quienes se ponen a<br />
mirar las “fotos <strong>de</strong> la abuela” se<br />
van recorriendo los avatares y las<br />
circunstancias que han ro<strong>de</strong>ado a<br />
esta institución <strong>de</strong>s<strong>de</strong> su fundación<br />
y algo antes. Claro que están un<br />
tanto amarillentas y son en blanco y<br />
belaunari egonkortasuna emateko; kasu<br />
batzuetan honekin nahikoa izaten da.<br />
negro, pero tienen todo el buen humor<br />
<strong>de</strong> ver a aquellos pioneros y<br />
cómo se parecen a los <strong>de</strong>l oeste, en<br />
las películas, con sus batas larguísimas<br />
y sus bigotes engominados,<br />
formando por “jerarquías” en el recuadro<br />
<strong>de</strong> la foto.<br />
O aquellos “primeros resi<strong>de</strong>ntes”<br />
<strong>de</strong>l imborrable Colegio Mayor, con<br />
su aire <strong>de</strong> novato y sus posturas para<br />
dar senectud a su insultante juventud<br />
o aquellas otras <strong>de</strong> los quirófanos<br />
que vistos hoy evi<strong>de</strong>ncian<br />
que cualquier parecido con nuestra<br />
realidad es pura coinci<strong>de</strong>ncia.<br />
Recordar a aquellas beneméritas<br />
Hijas <strong>de</strong> la Caridad, que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que<br />
<strong>de</strong>sembarcaron en Bilbao no han<br />
<strong>de</strong>jado <strong>de</strong> aten<strong>de</strong>r, y cómo, a este<br />
Santo “H”. Las que pasaron <strong>de</strong>l <strong>de</strong><br />
Atxuri a este, aquellas ochenta que<br />
Gaixoaren aktibitate maila, adina eta<br />
lortutako egonkortasunaren arabera erabakitzen<br />
da ebakuntza egin ala ez (kasu<br />
askotan ez da erraza izaten erabaki hau<br />
hartzea, ez baitago arau finkorik).<br />
Zertan datza ebakuntza?<br />
Artroskopia bi<strong>de</strong>z egiten da lotailuaren<br />
or<strong>de</strong>zkapena (Lotailuaren plastia), lotailuak<br />
berez sendatzeko ahalmenik ez baitauka.<br />
Or<strong>de</strong>zkapenerako normalean autoinjertoa<br />
erabiltzen da (Belaunezurreko<br />
tendoi zati bat edo Semitendinoso eta<br />
Grazilis muskuluen tendoiak). Kasu ba -<br />
tzuetan or<strong>de</strong>a, injerto heterologoa erabiltzen<br />
da, emaile bankutik lor <strong>de</strong>zakeguna.<br />
Suspertzea<br />
Kirurgia ondorengo errehabilitazio prozesua<br />
nahiko luzea izaten da, gutxienez 6-<br />
8 hilabete inguru behar dira normaltasunera<br />
bueltatzeko.<br />
Hori <strong>de</strong>la eta, oso garrantzitsua da eski<br />
<strong>de</strong>nboraldia hasten <strong>de</strong>nerako forma fisiko<br />
egokia lortu eta, batez ere, izterretako<br />
muskuluak indartzea, hau baita lesio hau<br />
ekiditeko modurik eraginkorrena.<br />
encabezaron la lista hasta las más<br />
<strong>de</strong> trescientas que han sido la espina<br />
dorsal <strong>de</strong> este Centro Sanitario,<br />
que como el grano <strong>de</strong> trigo han pasado<br />
tal vez <strong>de</strong>sapercibidas en estos<br />
fastos, en comparación con su<br />
gran labor a lo largo <strong>de</strong> tantos años.<br />
Ya sé que su trabajo, como el <strong>de</strong><br />
cualquier otro tiene sus admiradores<br />
y sus <strong>de</strong>tractores, pero lo que<br />
nadie podrá <strong>de</strong>cir es que no fueron<br />
el hilo conductor que ha llevado<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> aquel 1898 hasta la realidad<br />
actual. Su resistencia en los momentos<br />
difíciles y su capacidad <strong>de</strong><br />
trabajo, son el origen <strong>de</strong> “La otra<br />
historia <strong>de</strong>l grano <strong>de</strong> trigo”, el libro<br />
que esperamos vea la luz prontamente<br />
y como cura y autor <strong>de</strong>l mismo<br />
confío en que os guste y disfrutéis<br />
<strong>de</strong> su lectura.<br />
BASURTU
Musikaosasun<br />
Joan <strong>de</strong>n martxoaren 28an goizeko<br />
11:00etan “Musikaosasun” musikakontzertuaren<br />
bigarren emanaldia izan<br />
zen Areilza Dk Bloke kirurgikoaren<br />
itxarongelan. Aukeratutako lana<br />
“Pulcinella, una historia <strong>de</strong>l más<br />
divertido personaje <strong>de</strong> la Commedia<br />
<strong>de</strong>ll´arte” izan zen, Igor Stravinskyren<br />
musikarekin eta Fernando Palacioren<br />
hitzekin. Bilboko Orkestra<br />
Sinfonikoak jarri zuen musika Iker<br />
Sanchezen zuzendaritzapean eta<br />
Javier Irigoyenek kontakizuna.<br />
BASURTUKO OSPITALEA<br />
HOSPITAL DE BASURTO