17.07.2018 Views

1997 - Gustavo Bueno, Los límites de la evolución en el ámbito de la Scala Naturae

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

CrlISlmill lilll'llll<br />

<strong>el</strong>cmc'Mlos, tomáronlos <strong>el</strong> carácter l<strong>el</strong>eodmo <strong>de</strong> su estructura, <strong>en</strong>t<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do<br />

por tal lina disposicicni <strong>de</strong> sus partes formales difer<strong>en</strong>ciadas y concat<strong>en</strong>adas<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> metabolismo tal c]iie haga posible c]ue <strong>la</strong> cap<strong>la</strong>cicíii rotatoria<br />

<strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía o materia <strong>de</strong>l medio t<strong>en</strong>ga lugar <strong>en</strong> <strong>la</strong> línea <strong>de</strong> una concat<strong>en</strong>ación<br />

<strong>en</strong> causalidad circu<strong>la</strong>r (c<strong>en</strong>trípeta) <strong>en</strong>tre sus partes formales, pero<br />

mediando unas partes <strong>en</strong> <strong>la</strong> concat<strong>en</strong>ación <strong>de</strong> otras no contiguas: <strong>la</strong>s partes<br />

formales <strong>de</strong>l todo t<strong>el</strong>eoclino son organillos ii <strong>en</strong>gaños, c]ue <strong>de</strong>terminan una<br />

conformacicHi ovoi<strong>de</strong>a (sin perjuicio <strong>de</strong> arboresc<strong>en</strong>cias o disposiciones<br />

«torales» <strong>de</strong> los cuerpos vivi<strong>en</strong>tes) y unas dim<strong>en</strong>siones volumc'tricas y temporales<br />

re<strong>la</strong>tivam<strong>en</strong>te pequei'ias. La c<strong>la</strong>ve <strong>de</strong> <strong>la</strong> perspectiva icleodina<br />

podría cifrarse (al m<strong>en</strong>os <strong>en</strong> lo cjue ti<strong>en</strong>e <strong>de</strong> contradistinta <strong>de</strong> <strong>la</strong> perspectiva<br />

físico-c]uíniica) <strong>en</strong> un cambio <strong>de</strong> ori<strong>en</strong>tacicín <strong>en</strong> <strong>el</strong> modo <strong>de</strong> tratar con<br />

<strong>el</strong> tiempo, c]ue está necesariam<strong>en</strong>te inmerso <strong>en</strong> los sistemas procesuales.<br />

Mi<strong>en</strong>tras c]ue <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> perspectiva físico-química <strong>el</strong> tiempo se or<strong>de</strong>na «<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong><strong>la</strong>nte hacia atrás», <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> (jres<strong>en</strong>te (o pasado) <strong>de</strong>l sistema a su prctc--<br />

rito (o «pretérito perfecto») —<strong>de</strong> aquí <strong>la</strong>s dificulta<strong>de</strong>s cjue acompañan a <strong>la</strong><br />

teoría <strong>de</strong> <strong>la</strong> gravitación newtoniana, <strong>en</strong> <strong>la</strong> medida <strong>en</strong> que <strong>la</strong> alraccicMi, no<br />

<strong>el</strong> chocjue, introduce un compon<strong>en</strong>te hacia un tc'rmino atractor futuro—<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> perspectiva t<strong>el</strong>eoclina <strong>el</strong> tiempo <strong>de</strong> los sistemas procesuales parece<br />

or<strong>de</strong>naise «<strong>de</strong> atrás a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte», es <strong>de</strong>cir, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> pres<strong>en</strong>te (o pretérito)<br />

hacia <strong>el</strong> futuro (o hacia un «pretérito posterior»). Esto no significa arirmar<br />

que sea <strong>el</strong> propio sistema <strong>el</strong> c]ue está «previ<strong>en</strong>dcj <strong>el</strong> futuro» (concepto<br />

absurdo, <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral, si es que toda prolej)sis resulta <strong>de</strong> una anamnesis); significa<br />

C]ue sc')lo po<strong>de</strong>mos hab<strong>la</strong>r <strong>de</strong> un sistema t<strong>el</strong>eoclino «<strong>en</strong> marcha» cuando<br />

sus procesos se contemp<strong>la</strong>n como si sc)lo alcanzaran su unidad real <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

mom<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>el</strong> que están reproduci<strong>en</strong>do un ciclo. Es obvio, por lo <strong>de</strong>más,<br />

cjue <strong>la</strong> (jerspectiva t<strong>el</strong>eoclina implica <strong>la</strong> tTsico-química; todo proceso biolcV<br />

gico implica un proceso físico químico (y <strong>de</strong> ahí <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia al reduccionismo<br />

(lesc<strong>en</strong><strong>de</strong>nte), pero no recíprocam<strong>en</strong>te. Por <strong>el</strong>lo es imposible pasar<br />

<strong>de</strong> los sistemas procesuales ílsicoquímicos a los sistemas t<strong>el</strong>eoclinos. No es<br />

posible, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> aqu<strong>el</strong>los, conseguir invertir <strong>el</strong> .s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> <strong>la</strong> re<strong>la</strong>cic'm temporal,<br />

salvo que <strong>la</strong> inversión haya sido ya practicada, al m<strong>en</strong>os implícitam<strong>en</strong>te,<br />

al com<strong>en</strong>/.ar <strong>el</strong> análisis. Mi<strong>en</strong>tras cjue una bo<strong>la</strong> <strong>de</strong> material higrosccípico<br />

sumergida <strong>en</strong> un medio acuoso absorbe <strong>la</strong>s molécu<strong>la</strong>s <strong>de</strong> agua sigui<strong>en</strong>do<br />

secu<strong>en</strong>cias puntuales, <strong>de</strong> parle a parte, un organismo vivi<strong>en</strong>te absorbe <strong>el</strong><br />

agua que necesita, no ya tanto por sus «poros» cuanto por una boca, o por<br />

una. faringe (como <strong>la</strong> C]ue .se atribuye a Kugl<strong>en</strong>a) adaptada al efecto, a través<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> cual se redistribuye a <strong>la</strong>s otras partes: <strong>el</strong> organismo bebe, mi<strong>en</strong>tras que<br />

<strong>la</strong> bo<strong>la</strong> higrosc(')pica .sc)lo por metáfora pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>cirse que «bebe» <strong>el</strong> agua.<br />

La disposicic')!! t<strong>el</strong>eoclina, salvo <strong>en</strong> los organismos-sujetos (o sujetos orgánicos),<br />

no implica, por supuesto, int<strong>en</strong>cionalidad o propositividad; por <strong>el</strong><br />

contrario, los análisis l<strong>la</strong>mados tcleolc)gicos o propositivos, pue<strong>de</strong>n rescilverse,<br />

<strong>en</strong> principio, <strong>en</strong> c-1 <strong>ámbito</strong> <strong>de</strong> una estructura t<strong>el</strong>eoclina. He aquí<br />

c(')mo <strong>de</strong>scribe ]. (ioiild <strong>la</strong> célebre Opabinia, <strong>de</strong>scubierta <strong>en</strong> 1906 por<br />

Walcott <strong>en</strong> los <strong>de</strong>pc')sitos <strong>de</strong> Burgess Shale, y reinterpretada por Whittington<br />

<strong>en</strong> 197.5: «... <strong>en</strong> <strong>la</strong> cabeza, <strong>el</strong> tubo digestivo hace una curva <strong>en</strong> forma <strong>de</strong> U<br />

y da una vu<strong>el</strong>ta completa para producir una boca que se abre hacia atrás.<br />

m<br />

<strong>Gustavo</strong> <strong>Bu<strong>en</strong>o</strong>, <strong>Los</strong> <strong>límites</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>evolución</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>ámbito</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Sca<strong>la</strong> <strong>Naturae</strong>, Zaragoza 1998

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!