30.01.2013 Views

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Tab<strong>la</strong> 9: Especies utilizadas con fines comerciales <strong>en</strong> Nicaragua<br />

Nombre ci<strong>en</strong>tífico Nombre común<br />

1 Pithecellobium saman G<strong>en</strong>ízaro<br />

2 Swiet<strong>en</strong>ia macrophyl<strong>la</strong> Caoba<br />

3 Carapa guian<strong>en</strong>sis Cedro macho<br />

4 Cedre<strong>la</strong> odorata Cedro real<br />

5 Ceiba p<strong>en</strong>tandra Ceiba<br />

6 Dialium guine<strong>en</strong>se Com<strong>en</strong>egro<br />

7 Hym<strong>en</strong>aea courbaril Guapinol<br />

8 Terminalia amazonia Guayabo negro<br />

9 Cordia alliodora Laurel<br />

10 Tetragastris panam<strong>en</strong>sis Kerosín<br />

11 Symphonia globulifera Leche María<br />

12 Chlorophora tinctoria Mora<br />

13 Hyeronima alchorneoi<strong>de</strong>s Nancitón<br />

14 Brosimum costarricanum Ojoche b<strong>la</strong>nco<br />

15 Vochyzia hondur<strong>en</strong>sis Palo agua<br />

16 Enterolobium cyclocarpum Guanacaste<br />

17 Astronium graveol<strong>en</strong>s Quitacalzón<br />

18 Calophyllum brasili<strong>en</strong>se Santa María<br />

19 Viro<strong>la</strong> sebifera Sebo<br />

20 Vochyzia ferruginea Zopilote, Manga <strong>la</strong>rga<br />

Fu<strong>en</strong>te: H<strong>en</strong>ning 1972, MADENSA 1992, Kumkyung Co. Ltd 1994<br />

mayoritariam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Ze<strong>la</strong>ya,<br />

es <strong>de</strong>cir, <strong>en</strong> los actuales <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> RAAN<br />

y RAAS (ver Tab<strong>la</strong> 11, pág. 19).<br />

En los últimos años se ha increm<strong>en</strong>tado<br />

notablem<strong>en</strong>te el volum<strong>en</strong> autorizado para<br />

aprovechar <strong>caoba</strong>, hasta el punto <strong>de</strong> que ha<br />

llegado a niveles simi<strong>la</strong>res a los <strong>de</strong> los años 60.<br />

La Tab<strong>la</strong> 12 (pág. 19) muestra que <strong>en</strong> el periodo<br />

2000–2003, el volum<strong>en</strong> total <strong>de</strong> <strong>caoba</strong> aprovechada<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> RAAS fue casi el doble que <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> RAAN. De acuerdo con los datos recopi<strong>la</strong>dos<br />

por SIRCOF/INAFOR sobre el periodo 2000<br />

al 2003, <strong>en</strong> <strong>la</strong> RAAS el municipio <strong>de</strong> La Cruz<br />

<strong>de</strong>l Río Gran<strong>de</strong> produjo el 44% <strong>de</strong>l volum<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>caoba</strong> autorizado y junto con el municipio <strong>de</strong><br />

Prinzapolka <strong>en</strong> <strong>la</strong> RAAN suman el 60% <strong>de</strong>l <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>caoba</strong>, lo que los convierte <strong>en</strong><br />

los dos fr<strong>en</strong>tes más activos <strong>de</strong> explotación <strong>de</strong><br />

esta especie (Tab<strong>la</strong> 12, Figura 1). A partir <strong>de</strong>l año<br />

2000 los <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> Matagalpa, Jinotega,<br />

y Río San Juan no registran autorizaciones para <strong>la</strong><br />

corta <strong>de</strong> <strong>caoba</strong>, dado que el recurso disponible<br />

<strong>en</strong> esos <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos está casi completam<strong>en</strong>te<br />

extinguido. En <strong>la</strong> actualidad no hay explotación<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong> <strong>en</strong> volúm<strong>en</strong>es comerciales al sur <strong>de</strong>l<br />

Río Escondido por <strong>la</strong> misma razón. Hoy <strong>en</strong> día los<br />

fr<strong>en</strong>tes ma<strong>de</strong>reros <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong> se conc<strong>en</strong>tran <strong>en</strong><br />

el bloque I <strong>en</strong> <strong>la</strong> mayor parte <strong>de</strong> su periferia, <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

Rosita y Siuna avanzando hacia el Norte y<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> Puerto Cabezas y Waspán hacia el Oeste.<br />

En el bloque II hay un gran fr<strong>en</strong>te ma<strong>de</strong>rero avanzando<br />

hacia el Sur <strong>de</strong>s<strong>de</strong> La Cruz <strong>de</strong>l Río Gran<strong>de</strong>,<br />

y <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Tortuguero <strong>en</strong> dirección al Este (Figura 1).<br />

Alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> unas 37.000 ha están bajo p<strong>la</strong>nes<br />

g<strong>en</strong>erales <strong>de</strong> manejo, repartiéndose <strong>en</strong> dos<br />

p<strong>la</strong>nes <strong>en</strong> <strong>la</strong> RAAS y el resto <strong>en</strong> <strong>la</strong> RAAN. Pero no<br />

todos ellos están activos. La <strong>caoba</strong> también es<br />

aprovechada a través <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nes mínimos <strong>de</strong><br />

manejo, <strong>en</strong> áreas <strong>de</strong> <strong>en</strong>tre 10 y 50 hectáreas. Los<br />

volúm<strong>en</strong>es explotados bajo este tipo <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nes<br />

son aproximadam<strong>en</strong>te equival<strong>en</strong>tes a los<br />

volúm<strong>en</strong>es aprovechados bajo p<strong>la</strong>nes g<strong>en</strong>erales<br />

<strong>de</strong> manejo, especialm<strong>en</strong>te si se observan <strong>la</strong>s<br />

cifras <strong>de</strong>l año 2003 (ver Tab<strong>la</strong> 12). La difer<strong>en</strong>cia<br />

<strong>en</strong>tre el <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong> actual y el <strong>de</strong> los años<br />

60, <strong>en</strong> que los volúm<strong>en</strong>es eran simi<strong>la</strong>res, es que<br />

Estudio <strong>de</strong> diagnóstico <strong>en</strong> Nicaragua<br />

<strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> los permisos aprobados ahora<br />

son <strong>de</strong>l tipo p<strong>la</strong>nes mínimos, ejecutados por<br />

pequeños empresarios, lo que ha promovido <strong>la</strong><br />

fragm<strong>en</strong>tación <strong>de</strong>l bosque. Los principales<br />

<strong>de</strong>stinos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> <strong>caoba</strong> están<br />

indicados <strong>en</strong> <strong>la</strong> Tab<strong>la</strong> 13 (pág. 20).<br />

Aprovechami<strong>en</strong>to no contro<strong>la</strong>do<br />

Un problema que es reconocido <strong>en</strong> toda el área<br />

<strong>de</strong> distribución natural <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong>, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> México<br />

hasta <strong>la</strong> Amazonia, es <strong>la</strong> ta<strong>la</strong> y comercialización<br />

ilegal <strong>de</strong> esta especie. Ambas pres<strong>en</strong>tan una gran<br />

am<strong>en</strong>aza para <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> esta especie,<br />

pudi<strong>en</strong>do ocasionar <strong>en</strong> el futuro un agotami<strong>en</strong>to<br />

pot<strong>en</strong>cial <strong>de</strong>l abastecimi<strong>en</strong>to comercial (Richards<br />

et al. 2003). En muchos casos, los controles<br />

nacionales han llegado muy tar<strong>de</strong> para prev<strong>en</strong>ir <strong>la</strong><br />

extracción in<strong>sost<strong>en</strong>ible</strong> o son insufici<strong>en</strong>tes para<br />

proteger <strong>la</strong>s exist<strong>en</strong>cias reman<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

extracción ilegal y <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>trada <strong>de</strong> troncos obt<strong>en</strong>idos<br />

ilegalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el comercio internacional.<br />

Esta fue una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s razones por <strong>la</strong>s que los<br />

Gobiernos <strong>de</strong> Nicaragua y Guatema<strong>la</strong> propusieron<br />

<strong>la</strong> inclusión <strong>de</strong> <strong>la</strong> especie <strong>en</strong> el Apéndice II <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> CITES durante <strong>la</strong> 12 a reunión <strong>de</strong> <strong>la</strong> Confer<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s Partes <strong>de</strong> <strong>la</strong> CITES (CdP12) <strong>en</strong> Chile <strong>en</strong><br />

2002. En Nicaragua, <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ra<br />

aserrada <strong>de</strong> <strong>caoba</strong> <strong>de</strong>b<strong>en</strong> contar con un permiso<br />

<strong>de</strong> exportación ext<strong>en</strong>dido por <strong>la</strong> Oficina CITES-NI<br />

<strong>de</strong> MARENA, con el aval <strong>de</strong> INAFOR, según los<br />

procedimi<strong>en</strong>tos establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong> normativa legal.<br />

Las cifras <strong>de</strong> exportaciones realizadas <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el<br />

año 2000 han sido revisadas para este estudio.<br />

Los datos fueron aportados por tres instituciones<br />

que intervi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> el proceso <strong>de</strong> exportación: <strong>la</strong><br />

Oficina CITES-NI <strong>de</strong> MARENA, el MIFIC <strong>en</strong> base<br />

a datos proporcionados por <strong>la</strong> DGA (Dirección<br />

G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Aduanas), y el CETREX (C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong><br />

Trámite <strong>de</strong> Exportaciones), que también <strong>de</strong>be<br />

conocer todas <strong>la</strong>s exportaciones no tradicionales<br />

realizadas.<br />

Para producir un metro cúbico <strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ra<br />

aserrada (1 m3as) es necesario procesar <strong>en</strong>tre 1,7<br />

y 1,9 m3 sólidos sin corteza <strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ra <strong>en</strong> rollo<br />

(ssc) <strong>de</strong> <strong>la</strong>tifoliadas (INTECFOR 2003, FAO 1982)<br />

con el nivel tecnológico actual <strong>en</strong> el país y con <strong>la</strong>s<br />

dim<strong>en</strong>siones tradicionales <strong>de</strong> tab<strong>la</strong>s y tablones<br />

17

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!