30.01.2013 Views

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Taller regional sobre el manejo <strong>sost<strong>en</strong>ible</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>caoba</strong> <strong>en</strong> C<strong>en</strong>troamérica<br />

Pres<strong>en</strong>taciones <strong>de</strong> diversos países<br />

Guatema<strong>la</strong><br />

Resum<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> Edin Or<strong>la</strong>ndo López Tejada, CONAP/PETEN<br />

Los bosques <strong>de</strong> Guatema<strong>la</strong> cubr<strong>en</strong> aproximadam<strong>en</strong>te<br />

37.000 km2 , o un 34% <strong>de</strong> su superficie.<br />

La mayor parte (el 80%) consiste <strong>en</strong> bosque<br />

<strong>la</strong>tifoliado (ver Tab<strong>la</strong> 18). En este país crec<strong>en</strong><br />

dos especies <strong>de</strong> <strong>caoba</strong>, Swiet<strong>en</strong>ia humilis y<br />

S. macrophyl<strong>la</strong>. El área <strong>de</strong> distribución natural<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> S. humilis es <strong>la</strong> l<strong>la</strong>nura costera <strong>de</strong>l Pacífico,<br />

<strong>en</strong> un área <strong>de</strong> 15.000 km2 <strong>de</strong> bosques<br />

subtropicales cálidos y muy húmedos. Des<strong>de</strong><br />

el punto <strong>de</strong> vista comercial, está extinta. El<br />

área natural <strong>de</strong> distribución <strong>de</strong> S. macrophyl<strong>la</strong><br />

cubre 46.000 km2 <strong>en</strong> <strong>la</strong>s tierras bajas <strong>de</strong>l<br />

Atlántico, <strong>en</strong> los <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> El Pet<strong>en</strong>, Alta<br />

Verapaz, Quiche e Izabal. También es posible<br />

<strong>en</strong>contrar<strong>la</strong> <strong>en</strong> bosques subtropicales cálidos y<br />

húmedos.<br />

Tab<strong>la</strong> 18: Cobertura forestal <strong>en</strong> Guatema<strong>la</strong><br />

Categoría Área (km 2 ) % <strong>de</strong>l total<br />

Bosque <strong>la</strong>tifoliadas 30.170 80,5<br />

Bosque <strong>de</strong> coníferas 2.280 6,1<br />

Bosque mixto 1.270 3,4<br />

Otros bosques 3.770 10,1<br />

Total 37.490 100,0<br />

Superficie total 108.889<br />

Fu<strong>en</strong>te: SIRCOF/INAFOR, datos <strong>de</strong>l consultor<br />

Aprovechami<strong>en</strong>to histórico <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong><br />

El interés comercial <strong>de</strong> <strong>la</strong> explotación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong><br />

<strong>en</strong> Guatema<strong>la</strong> com<strong>en</strong>zó <strong>en</strong>tre 1860 y 1870. Entre<br />

1900 y 1956, se extrajeron 2,1 millones <strong>de</strong><br />

metros cúbicos <strong>de</strong> <strong>caoba</strong> tan solo <strong>en</strong> El Pet<strong>en</strong><br />

(37.500 m3 al año). Durante este tiempo, se aprobó<br />

el <strong>de</strong>creto número 543, titu<strong>la</strong>do Ley <strong>de</strong> explotación<br />

<strong>de</strong> bosques naturales. La II Guerra Mundial<br />

influyó <strong>en</strong> <strong>la</strong> explotación <strong>de</strong> <strong>caoba</strong> <strong>en</strong> Guatema<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>bido a que se ta<strong>la</strong>ron 200.000 m3 <strong>en</strong> dos años<br />

para satisfacer <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> los <strong>Estado</strong>s<br />

Unidos <strong>en</strong> aquellos años. El periodo <strong>de</strong> 1958-82<br />

fue un tiempo <strong>de</strong> colonización <strong>en</strong> El Pet<strong>en</strong>, y se<br />

perdió el 50% <strong>de</strong> los bosques. Durante estos<br />

30<br />

años se establecieron industrias para procesar el<br />

cedro y <strong>la</strong> <strong>caoba</strong> extraídos <strong>de</strong> los bosques.<br />

Entre 1983 y 1988 <strong>la</strong> extracción <strong>de</strong> <strong>caoba</strong> <strong>en</strong><br />

Guatema<strong>la</strong> estuvo paralizada. En este periodo<br />

com<strong>en</strong>zaron <strong>la</strong>s operaciones <strong>de</strong> ta<strong>la</strong> ilegal <strong>en</strong> el<br />

país. En 1989 <strong>en</strong>tró <strong>en</strong> vigor <strong>la</strong> Ley <strong>de</strong> áreas protegidas<br />

(Decreto 4-89) y <strong>en</strong> 1990 se estableció <strong>la</strong><br />

Reserva <strong>de</strong> <strong>la</strong> Biosfera Maya (Decreto 5-90).<br />

Áreas protegidas, or<strong>de</strong>nación y<br />

conservación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong><br />

La superficie total <strong>de</strong> suelo <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong>s áreas<br />

protegidas <strong>de</strong> Guatema<strong>la</strong> y <strong>la</strong> superficie <strong>en</strong> el<br />

<strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> El Pet<strong>en</strong> están indicadas <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

Tab<strong>la</strong> 19. El Pet<strong>en</strong> es un refugio para <strong>caoba</strong> <strong>en</strong><br />

Guatema<strong>la</strong>, con más <strong>de</strong>l 90% <strong>de</strong> <strong>la</strong>s reservas <strong>de</strong><br />

<strong>caoba</strong>. También se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra allí alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong>l<br />

83% <strong>de</strong>l suelo <strong>de</strong>l Sistema <strong>de</strong> Áreas Protegidas<br />

<strong>de</strong> Guatema<strong>la</strong>, lo que equivale a un total <strong>de</strong><br />

28.659 km2 (el 26,3% <strong>de</strong> <strong>la</strong> superficie <strong>de</strong>l país).<br />

Los bosques protegidos están administrados por<br />

el Consejo Nacional <strong>de</strong> Áreas Protegidas<br />

(CONAP), mi<strong>en</strong>tras que los bosques no protegidos<br />

son responsabilidad <strong>de</strong>l Instituto Forestal<br />

Nacional.<br />

La Reserva <strong>de</strong> Biosfera Maya es una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s áreas<br />

protegidas más importantes <strong>de</strong>l país. El corazón<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> reserva, ubicada <strong>en</strong> El Pet<strong>en</strong>, ti<strong>en</strong>e<br />

767.000 ha (el 36% <strong>de</strong> <strong>la</strong> reserva), y <strong>la</strong> <strong>caoba</strong><br />

crece <strong>en</strong> 460.000 <strong>de</strong> estas hectáreas. La zona <strong>de</strong><br />

uso múltiple <strong>de</strong> <strong>la</strong> reserva ocupa 848.000 ha<br />

(40%) y también está compuesta <strong>de</strong> bosque con<br />

pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>caoba</strong>. Des<strong>de</strong> 1994, el manejo <strong>de</strong>l<br />

bosque <strong>en</strong> <strong>la</strong> zona <strong>de</strong> uso múltiple ha estado<br />

reforzada y se han hecho concesiones forestales<br />

a comunida<strong>de</strong>s y empresas. Hasta <strong>la</strong> fecha, el<br />

CONAP ha hecho un total <strong>de</strong> 16 concesiones<br />

forestales, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cuales 14 son concesiones a<br />

comunida<strong>de</strong>s y dos a empresas. La Tab<strong>la</strong> 20<br />

muestra <strong>la</strong> superficie <strong>de</strong> bosque protegido y<br />

productivo correspondi<strong>en</strong>te a los dos tipos <strong>de</strong><br />

concesiones forestales.<br />

Tab<strong>la</strong> 19: Área protegida total <strong>en</strong> Guatema<strong>la</strong> y área protegida <strong>en</strong> el <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> El Pet<strong>en</strong><br />

Tierra Área (km2 ) En el <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> El Pet<strong>en</strong><br />

El Pet<strong>en</strong> (km2 ) %<br />

Superficie total<br />

Área <strong>en</strong> el Sistema <strong>de</strong> Áreas<br />

108.889,0 35.854,0 32,9<br />

Protegidas <strong>de</strong> Guatema<strong>la</strong> 28.659,2 23.667,0 82,6<br />

% <strong>de</strong> suelo protegido 26,3 66,0<br />

Tab<strong>la</strong> 20: Área total <strong>de</strong> bosque productivo y bosque protegido correspondi<strong>en</strong>te a <strong>la</strong>s<br />

concesiones a comunida<strong>de</strong>s y <strong>la</strong>s concesiones a empresas <strong>en</strong> <strong>la</strong> Reserva<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Biosfera Maya <strong>de</strong> Guatema<strong>la</strong><br />

Tipo <strong>de</strong> concesión Área Área Bosque Bosque<br />

total (ha) forestada (ha) productivo (ha) protegido (ha)<br />

Concesiones a comunida<strong>de</strong>s 400.830,6 380.682,0 225.731,5 154.950,5<br />

Concesiones a empresas 132.303,0 132.104,0 125.248,5 6.855,5<br />

Total 533.133,6 512.786,0 350.980,0 161.806,0

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!