Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica
Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica
Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Estado</strong> y <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong> <strong>sost<strong>en</strong>ible</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong> <strong>en</strong> C<strong>en</strong>troamérica<br />
<strong>de</strong>spués <strong>de</strong> <strong>la</strong>s operaciones <strong>de</strong> <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong>,<br />
con fines <strong>de</strong> producción <strong>de</strong> semil<strong>la</strong>s y<br />
reg<strong>en</strong>eración. El elevar el DMC a 55 cm t<strong>en</strong>dría el<br />
efecto <strong>de</strong>seable <strong>de</strong> a<strong>la</strong>rgar el ciclo <strong>de</strong> corta, pues<br />
los árboles <strong>de</strong> <strong>la</strong>s c<strong>la</strong>ses inferiores t<strong>en</strong>drían más<br />
tiempo para <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>rse y madurar asegurando<br />
una reproducción más amplia. El introducir<br />
prácticas forestales prev<strong>en</strong>tivas <strong>en</strong> los p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong><br />
manejo actuales también favorecería <strong>la</strong> reg<strong>en</strong>eración<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> especie.<br />
La disponibilidad <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>stos volúm<strong>en</strong>es<br />
aprovechables <strong>de</strong> <strong>caoba</strong> por hectárea indica que<br />
el <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong> <strong>sost<strong>en</strong>ible</strong> se alcanzará solo<br />
si se manejan varias especies <strong>de</strong> <strong>la</strong>tifoliadas al<br />
mismo tiempo. Es imposible subsidiar toda <strong>la</strong><br />
actividad forestal con una so<strong>la</strong> especie, pues los<br />
costos <strong>de</strong> <strong>la</strong> infraestructura son muy altos y <strong>la</strong><br />
búsqueda <strong>de</strong> r<strong>en</strong>tabilidad hace que se sobreexplote<br />
dicha especie. La infravaloración <strong>de</strong> otras<br />
especies y <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> todo el bosque empuja<br />
a los dueños <strong>de</strong>l bosque a p<strong>en</strong>sar que este casi<br />
no ti<strong>en</strong>e valor una vez aprovechada <strong>la</strong> <strong>caoba</strong>, lo<br />
que facilita el cambio <strong>de</strong> uso <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra.<br />
El principio <strong>de</strong> precaución <strong>de</strong>be ser incluido como<br />
una práctica perman<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> formu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong><br />
los p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> manejo forestal y especialm<strong>en</strong>te<br />
cuando se hagan estimaciones <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cuotas<br />
ANEXO 1<br />
Propuesta <strong>de</strong> metodología para <strong>la</strong><br />
<strong>de</strong>terminación <strong>de</strong>l volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> corta<br />
anual<br />
El volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> corta anual se establecerá hasta<br />
el nivel <strong>de</strong> municipio a fin <strong>de</strong> que sirva <strong>de</strong> guía<br />
para <strong>la</strong> implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> niveles <strong>de</strong> <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong><br />
a esos niveles administrativos. El<br />
establecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> volúm<strong>en</strong>es <strong>de</strong> corta <strong>en</strong> forma<br />
directa y nó <strong>de</strong> int<strong>en</strong>sida<strong>de</strong>s o posibilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />
corta se hace fundam<strong>en</strong>talm<strong>en</strong>te porque este<br />
concepto es <strong>de</strong> fácil compr<strong>en</strong>sión y aplicabilidad.<br />
El volum<strong>en</strong> es reconocido como una variable<br />
directam<strong>en</strong>te re<strong>la</strong>cionada con <strong>la</strong> disponibilidad<br />
<strong>de</strong> biomasa <strong>en</strong> un bosque <strong>de</strong> cualquier c<strong>la</strong>se,<br />
mi<strong>en</strong>tras que otros parámetros establec<strong>en</strong> estas<br />
re<strong>la</strong>ciones <strong>en</strong> forma indirecta.<br />
24<br />
anuales <strong>de</strong> <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong>. En <strong>la</strong> práctica este<br />
principio se pue<strong>de</strong> aplicar con <strong>la</strong> utilización <strong>de</strong><br />
cifras conservadoras <strong>de</strong> volúm<strong>en</strong>es aprovechables<br />
por hectárea, junto a prácticas forestales<br />
recom<strong>en</strong>dadas por acuerdos internacionales,<br />
como <strong>la</strong> ret<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> un porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> árboles<br />
para base <strong>de</strong> reg<strong>en</strong>eración. De esta manera ha<br />
sido posible calcu<strong>la</strong>r cifras anuales <strong>de</strong> <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong><br />
<strong>de</strong> <strong>caoba</strong> <strong>de</strong>l or<strong>de</strong>n <strong>de</strong> 12.000 m3 ,<br />
disponibles <strong>en</strong> los bosques <strong>de</strong>limitados como<br />
productivos. Estas cifras solo se <strong>de</strong>bieran concretar<br />
a nivel <strong>de</strong> municipio bajo <strong>la</strong> figura técnica <strong>de</strong><br />
p<strong>la</strong>nes g<strong>en</strong>erales <strong>de</strong> manejo. A<strong>de</strong>más este principio<br />
se ve reforzado al no consi<strong>de</strong>rar <strong>en</strong> los cálculos<br />
<strong>de</strong> volum<strong>en</strong> a los árboles que pudieran estar<br />
pres<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> el tipo <strong>de</strong> bosque <strong>la</strong>tifoliado abierto.<br />
Recom<strong>en</strong>daciones<br />
• Realizar el inv<strong>en</strong>tario forestal <strong>en</strong> aquellos<br />
municipios don<strong>de</strong> haya bosque <strong>la</strong>tifoliado<br />
cerrado con pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>caoba</strong> <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>zo<br />
más breve posible.<br />
• Una vez que el inv<strong>en</strong>tario esté terminado, utilizar<br />
los resultados para establecer cuotas anuales<br />
<strong>de</strong> <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong> a nivel regional y <strong>de</strong><br />
municipio.<br />
• Evaluar <strong>la</strong> concesión <strong>de</strong> permisos <strong>de</strong> extracción<br />
<strong>de</strong> <strong>caoba</strong> con base <strong>en</strong> p<strong>la</strong>nes mínimos con el fin<br />
<strong>de</strong> establecer <strong>la</strong> utilización <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nes g<strong>en</strong>erales<br />
<strong>de</strong> manejo para el <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong> <strong>de</strong> <strong>caoba</strong><br />
<strong>en</strong> bosques naturales.<br />
• Mejorar el seguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los p<strong>la</strong>nes g<strong>en</strong>erales<br />
<strong>de</strong> manejo forestal incluy<strong>en</strong>do indicadores medibles,<br />
según criterios e indicadores para una<br />
or<strong>de</strong>nación forestal <strong>sost<strong>en</strong>ible</strong> indicados <strong>en</strong> <strong>la</strong> ley.<br />
• Avanzar más rápido <strong>en</strong> <strong>la</strong> certificación <strong>de</strong> los<br />
bosques productivos reman<strong>en</strong>tes, <strong>de</strong> tal manera<br />
que los compromisos técnicos se proyect<strong>en</strong> a<br />
<strong>la</strong>rgo p<strong>la</strong>zo con compromisos comprobables.<br />
• Promover el aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l valor añadido <strong>de</strong> los<br />
productos <strong>de</strong> <strong>caoba</strong> para <strong>la</strong> exportación.<br />
• Evaluar <strong>la</strong> posibilidad <strong>de</strong> aum<strong>en</strong>tar el DMC a<br />
55 cm DAP, a<strong>la</strong>rgando así el ciclo <strong>de</strong> corta<br />
hasta unos 40 años.<br />
• Implicar a <strong>la</strong>s universida<strong>de</strong>s regionales <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
investigación forestal, especialm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> lo que<br />
se refiere a <strong>la</strong> insta<strong>la</strong>ción, seguimi<strong>en</strong>to y<br />
evaluación <strong>de</strong> parce<strong>la</strong>s perman<strong>en</strong>tes.<br />
• Evaluar <strong>la</strong> operatividad <strong>de</strong> los difer<strong>en</strong>tes tipos <strong>de</strong><br />
p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> or<strong>de</strong>nación <strong>en</strong> aplicación y analizar su<br />
contribución al <strong>de</strong>sarrollo forestal <strong>sost<strong>en</strong>ible</strong>, actualizando<br />
<strong>la</strong> única evaluación realizada <strong>en</strong> 1996.<br />
• Evaluar y actualizar <strong>la</strong> política <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo forestal<br />
t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta los paradigmas establecidos<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong> nueva Ley Forestal <strong>de</strong>l año 2003.<br />
• Implicar a <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s municipales para que<br />
apoy<strong>en</strong> y difundan <strong>la</strong>s recom<strong>en</strong>daciones <strong>en</strong><br />
aquellos municipios don<strong>de</strong> existe <strong>caoba</strong>.<br />
Tab<strong>la</strong> 15: Distribución <strong>de</strong>l volum<strong>en</strong> por hectárea <strong>en</strong> inv<strong>en</strong>tarios seleccionados <strong>en</strong><br />
Nicaragua (m3ssc) C<strong>la</strong>se DAP (cm)<br />
40 50 60 70 80 90 TOTAL<br />
RAAS<br />
Profosa 0,043 0,073 0,050 0,160 0,240 0,000 0,566<br />
Patch River 0,260 0,170 0,060 - 0,070 - 0,570<br />
Volum<strong>en</strong> promedio (m3ssc/ha) 0,152 0,122 0,055 0,080 0,155 0,000 0,568<br />
RAAN<br />
Kuka<strong>la</strong>ya - 0,008 0,009 0,004 0,014 0,009 0,044<br />
Laguna Kuka<strong>la</strong>ya 1 0,220 0,250 0,660 - - 0,280 1,410<br />
Laguna Kuka<strong>la</strong>ya 2 0,079 0,596 - - - - 0,675<br />
Awas Tigni 0,260 0,300 0,280 0,210 0,150 0,090 1,290<br />
La Esperanza E1 0,162 0,274 0,095 0,129 0,195 0,573 1,428<br />
Volum<strong>en</strong> promedio (m3ssc/ha) ssc: rollo sólido sin corteza<br />
DAP: diámetro a <strong>la</strong> altura <strong>de</strong>l pecho<br />
0,144 0,286 0,209 0,043 0,033 0,190 0,905<br />
Fu<strong>en</strong>te: SIRCOF/INAFOR, datos <strong>de</strong>l consultor