Nieuwsbrief 32 (pdf) - Sophia

echerche 22 onderzoek
sophia | n° 32 | 2002
den gesteld op de werkplaats.
Het is gebleken dat nog andere sociaaldemografische
kenmerken duidelijk verband
hielden met de onderzochte fenomenen
van geweld. Mensen die in
Wallonië en Brussel wonen, beklagen zich
vaker over pesterijen. Wat ongewenst seksueel
gedrag betreft, spelen leeftijd en
burgerlijke staat een rol. Hoewel het probleem
zich op alle leeftijden voordoet,
zijn de jongste werknemers (jonger dan
40 jaar) er het meest aan blootgesteld.
Bovendien is er een groter percentage
slachtoffers merkbaar onder de alleenstaanden.
Maar demografische aspecten zijn niet
de enige risicofactoren bij geweld op het
werk. Een aantal sociaal-professionele
variabelen zijn eveneens van belang gebleken
in verband met de onderzochte problemen.
Wat de pesterijen betreft, waren
er meer personen die werkzaam zijn in
de openbare sector, met name bij een
administratie en in het onderwijs, dan
mensen die in andere activiteitensectoren
werken die zich slachtoffer voelden
van psychologisch geweld op het werk.
Ook in de financiële sector vindt men
een groot aantal werknemers die pestgedrag
hebben ondergaan. De verhoudingen
van slachtoffers nemen toe naarmate
de omvang van de onderneming groter
is. Het statuut van de werknemers houdt
eveneens verband met het feit of men
zich al dan niet slachtoffer van pesterijen
noemt. De loontrekkenden en met name
de bedienden zijn er het vaakst aan blootgesteld.
Het feit dat men slachtoffer is
van ongewenst seksueel gedrag, is duidelijk
gelinkt aan de anciënniteit van de
werknemer en de aard van zijn arbeidsovereenkomst:
werknemers met de minste
anciënniteit en mensen met een
contract van bepaalde duur worden er
het vaakst aan blootgesteld.
De waargenomen verschillen tussen de
groepen kunnen worden geïnterpreteerd
in het licht van de werkorganisatie die
bepaalde activiteitensectoren kenmerkt,
van de informatiegraad van de ondervraagden
tegenover deze vragen, van de
bedrijfscultuur die eigen is aan bepaalde
beroepsmilieus.
De blootlegging van deze risicofactoren
maakt het mogelijk om een representatieve
schets te maken van geweldfenomenen
waarover Belgische werknemers
zich op dit ogenblik beklagen. Toch is
het misschien van fundamenteler belang
voor het opzetten van een doeltreffende
preventie van de beschreven problemen,
om de contextuele processen te kennen
die maken dat het geweld zich kan ontwikkelen
of kan verergeren.
Daarom werd het tweede deel van dit
onderzoekswerk gewijd aan de diepgaande
analyse van de verschillende
geweldsituaties op het werk waarvan melding
werd gemaakt door personen die
zichzelf als slachtoffer van pesterijen en/of
ongewenst seksueel gedrag hebben herkend.
De recruteringmodaliteiten van de
respondenten hebben geleid tot een steekproef
van personen die spontaan hebben
getuigd. Ze waren dus zelfgeselecteerd.
Hoewel dit geheel van getuigenissen niet
representatief is voor de ganse actieve
bevolking, heeft de analyse van deze complexe
gegevens het toch mogelijk gemaakt
om een beeld te scheppen van het leed
dat wordt veroorzaakt door gedragingen
van pesterijen die bij de slachtoffers aanleiding
hebben gegeven tot angst en
symptomen van posttraumatische stress.
Tijdens deze interviews hebben de respondenten
eveneens hun interpretatie
gegeven van de verschillende elementen
die mogelijk hebben bijgedragen tot dit
geweldproces.
Onder hen hebben de ondervraagden
vaak melding gemaakt van een triggergebeurtenis
in de achteruitgang van hun
beroepssituatie. Het vaakst werd de problematiek
van organisatorische veranderingen
benadrukt. Welnu, dit soort verandering
vormt een bijzonder onderdeel
in de huidige sociaal-economische context.
Ongetwijfeld is het een van de redenen
waarom het bestaan van geestelijk
geweld op het werk momenteel wordt
erkend. Hoewel dit soort geweld altijd al
heeft bestaan, wordt het nu door de wet
gedefinieerd en bestraft(3).
Dit element vult de resultaten aan van
de kwantitatieve enquête aangaande de
dynamiek van de onderliggende kracht
van de bestudeerde geweldprocessen.
De manier waarop de mensen die zich
slachtoffer van geweld op het werk voelen,
hebben geprobeerd om met die problematische
situatie om te gaan, is eveneens
uitgebreid aan bod gekomen. Heel
wat pogingen lijken door deze personen
te zijn ondernomen en aanvankelijk
ondervonden ze moeilijkheden om de
situatie die ze meemaakten te benoemen.
Omdat er tot voor kort geen specifiek
wettelijk kader bestond, zijn de respondenten
die wilden getuigen in het kader
van deze studie, er niet in geslaagd een
einde te maken aan de nadelige gedragingen
waaraan ze werden blootgesteld
tijdens hun beroepsactiviteit, zodat het
laatste redmiddel er voor de meesten in
bestond, op de een of andere manier met
hun werk te breken.
In het kader van deze studie was het tevens
wenselijk om de nadruk te leggen op de
differentiële impact die het geweld op de
werkplek op mannen en vrouwen heeft.
De beroepscontext is immers ongetwijfeld
niet voor iedereen identiek.
Het feit dat vrouwen in het bijzonder
worden blootgesteld aan feiten van ongewenst
seksueel gedrag wordt bevestigd
door de getuigenissen van de slachtoffers.
Bovendien leggen de vrouwen, vaker
dan de mannen, de oorzaak van de situaties
van geweld op het werk bij factoren
verbonden met de belager, met name bij
situatiegebonden gebeurtenissen waar-