Bozar.be

In de middeleeuwse kerken werd zingen bewust sober gehouden,en dus eenstemmig uitgevoerd. De gezangen moestenaan de tekst kleven, om die kracht bij te zetten. Saai, denktu? Helemaal niet: dit leidde tot sublieme, zij het volledig verinnerlijktemuziek. En toch... Naar het einde toe van de middeleeuwen,ergens tussen 1150 en 1250, waagde een groepje componistenin de Parijse Notre Damezich aan een experiment: zij voegdenaan deze eenstemmige zang één, tweeof drie ‘lagen’, zeg maar stemmen toe.Meerstemmig zingen bestond weliswaaral in de achtste eeuw, maar metLeoninus en Perotinus van de Notre-Dameschool werd voor het eerst in dewesterse muziekgeschiedenis meerstemmigemuziek neergeschreven alvorenste worden uitgevoerd. De polyfoniewas geboren. Experimenteel wasdeze muziek zeker, nu eens zeer welluidend,dan weer minder, maar steedsmet een sterk ritme. Als een grootweefsel dat gaandeweg geborduurdwordt. Niet altijd evident om naarte luisteren, maar hoogst origineel!En de manier waarop het HuelgasEnsemble die muziek brengt, is – zoalsbij alles wat ze doen – gewoonwegfascinerend (31.05).Ook aan de overzijde van het Kanaal,in de kathedraal van het EngelseWorcester, experimenteerde menrond het jaar 1270 met vroege polyfonie.De typisch Parijse stijl maakt hierplaats voor een klankwereld vol elegantkringelende melodieën en pittige,botsende harmonieën. Een kolfje naarde hand van de drie uitstekende en bevalligeNoorse zangeressen die samenhet Trio Mediaeval vormen (24.05).In de vijftiende eeuw verhuist hetzwaartepunt van Parijs naar de zuidelijkeNederlanden en ontstaat de typische muziekstijl van deFrans-Vlaamse polyfonisten. Het stemmenaantal wordt aanzienlijkuitgebreid, wat de muziek veel complexer maakt. Ookhier geeft ze zich dus niet zomaar prijs. Ze eist enige aandachtop alvorens er een sterkere betrokkenheid vanuit het hart kanontstaan. Maar eenmaal zover, is het zuiver genieten van eenwaar vuurwerk van menselijke stemmen. Muziek die het jongeBritse ensemble Stile Antico (13.05), met zijn frisse, levendigeen evenwichtige aanpak, op het lijf is geschreven. Zij duikenin de 16e eeuw – in volle renaissance! – en verklanken de kunstvan grote polyfonisten als Nicolas Gombert, Orlandus Lassusen Clemens non Papa. Fabuleus! (X. V.)Trio Mediaeval © CF-Wesenberg/kolonihaven“De gezangen moesten aan detekst kleven, om die kracht bij tezetten. Saai, denkt u ?Helemaal niet: dit leiddetot sublieme, zij het volledigverinnerlijkte muziek”« Le chant devait coller au textepour en contenir la force.Quel ennui, direz-vous ?Que nenni ! Il en ressortaitune musique sublime,entièrement intériorisée »Au Moyen Âge, les églises pratiquaient volontairement unchant sobre, monocorde. Le chant devait coller au textepour en contenir la force. Quel ennui, direz-vous ? Que nenni !Il en ressortait une musique sublime, entièrement intériorisée.Cependant, à la fin du Moyen Âge, entre 1150 et 1250, ungroupe de compositeurs s’est prêté à une expérience au cœurde Notre-Dame, à Paris. Au chantmonodique, ils ont ajouté une, deuxou trois « couches » – d’autres voixqui évoluent en parallèle. Les chantspolyphoniques existent déjà au VIII esiècle, mais, avec Léonin et Pérotin del’école de Notre-Dame, pour la premièrefois l’histoire de la musique occidentaleécrit une musique à plusieursvoix avant de l’exécuter. La polyphonieest née. Une musique expérimentale,très harmonieuse à certains moments,beaucoup moins à d’autres, et toujourssoutenue par le rythme. Pour vous lafigurer, pensez à une fileuse occupéeà broder patiemment sa précieusetapisserie. Il y a quelque chose d’hypnotique,et qui ressort parfaitementdans l’interprétation caressante qu’endonne l’ensemble Huelgas (31.05).Outre-Manche, en la Cathédrale deWorcester, on expérimente égalementla polyphonie en l’an de grâce 1270.Place ici à une palette de mélodiesélégantes, scintillantes et d’harmoniesentraînantes, pétillantes. En témoignele répertoire des trois excellentes etcharmantes chanteuses scandinaves duTrio Mediaeval (24.05) …Au XV e siècle, le centre de gravitédescend de Paris vers les Pays-Bas méridionaux,donnant naissance au styletypique des polyphonistes franco-flamands.Les voix sont à présent plusnombreuses, ce qui rend aussi la musiquebeaucoup plus complexe. Il faut y concentrer toute sonattention avant qu’elle ne vous émeuve. Mais une fois parvenudans cette région du cœur où le temps et l’espace s’abolissent,la jouissance procurée par le scintillement de voix humainesest totale. Le jeune ensemble britannique Stile Antico (13.05)donne de cette musique une interprétation vivifiante et équilibrée.Il plonge littéralement dans le XVI e siècle – en pleineRenaissance – pour ressusciter l’art des grands polyphonistes,comme Nicolas Gombert, Roland de Lassus et Clemens nonPapa. Fabuleux ! (X. V.)56