31.07.2017 Views

Ismawen n yisaduren d twuriwin

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Ismawen</strong> n <strong>yisaduren</strong> d <strong>twuriwin</strong><br />

Sɣur : D.Messaoudi<br />

Win ara yenadin deg tentaliwin n tmaziγt, ad yaf aṭas n yisemawen n <strong>yisaduren</strong> d <strong>twuriwin</strong>; nutni<br />

ṣken γef mennawt n talγiwin, kra deg-sen d anaṣli, kra niḍen d ajentaḍ. Meccan, aya ur yrnumik<br />

dakken tamaziγt d tanesbaγurt deg temsalt-a ; skud talsa tetteddu γer sdat, skud ttnulfun-d isaduren<br />

imaynuten umi yessefk ad d-nefk isem s tmaziγt. Deg wayen d-yetteddun, ad d-nefk zwar ayen<br />

yellan yakan, sakkin ad d-nesnulfu wiyaḍ ama s usuddem, ama s ureṭṭal, walγawi niγ wawali.<br />

Awalen yellan:<br />

- Amzun wis 1: aReRRaR / aReR 1 R 2 aR<br />

- Aqeddac<br />

- aceṭṭaḥ, arekkas<br />

- azeddam<br />

- agezzar<br />

- amessal<br />

- ameggar<br />

- akeyyas, axebbac<br />

- akewwac, axebbaz<br />

- axerraz, amellax<br />

- acennay<br />

- agezzan<br />

- agennay, axeyyaṭ<br />

- asekkak<br />

- adebbaγ<br />

- aṭebbab<br />

- anekkad<br />

- afellaḥ, akerraz<br />

- aḥeddad<br />

- aṭebbax<br />

- abennay<br />

- azemmam<br />

- aḍebbal<br />

- ajeddab<br />

- ameddaḥ<br />

- ajebbaṛ<br />

- aεeṭṭar<br />

- asebbab<br />

- aεessas<br />

- anejjaṛ<br />

- aneccad<br />

- aḥejjam<br />

- abeggaṛ<br />

- aseḥḥar<br />

- aεewwam<br />

- areqqam<br />

- abeqqal<br />

- aḍelmas<br />

- serveur<br />

- danseur<br />

- bûcheron<br />

- boucher<br />

- potier<br />

- moissonneur<br />

- masseur<br />

- boulanger<br />

- cordonnier<br />

- chanteur<br />

- devin<br />

- couturier, tailleur<br />

- orfèvre<br />

- tanneur<br />

- rapiéceur<br />

- observateur<br />

- cultivateur<br />

- forgeron<br />

- cuisinier<br />

- maçon<br />

- notaire<br />

- tambourineur<br />

- danseur de trans<br />

- troubadour<br />

- orthopédiste traditionnel<br />

- vendeur de friperie, épicier<br />

- commerçant<br />

- surveillant<br />

- menuisier<br />

- poète<br />

- barbier<br />

- bouvier<br />

- magicien<br />

- nageur<br />

- décorateur<br />

- épicier<br />

- magicien


- Amzun wis 2: ameRRaR / ameR 1 R 2 aR / amaR 1 R 2 R<br />

- amejjay<br />

- ameẓẓad<br />

- amekkas<br />

- amekraz<br />

- amenqac<br />

- amelqaḍ<br />

- amenhaṛ<br />

- amedyaz<br />

- amenday<br />

- amagdal<br />

- amankad<br />

- médecin<br />

- meunier<br />

- releveur de taxes<br />

- laboureur<br />

- bêcheur<br />

- cueilleur d’olive<br />

- conducteur<br />

- poète<br />

- trappeur<br />

- chasseur<br />

- examinateur<br />

- Amzun wis 3: amaRaR<br />

- amagaẓ<br />

- amaray<br />

- amazan<br />

- gardien<br />

- secrétaire<br />

- messager<br />

- Amzun wis 4: amaRiR<br />

- amarir - chanteur<br />

- Amzun wis 5: ameR 1 R 2 a<br />

- ameksa - berger<br />

- Amzun wis 6: amRaR<br />

- amnay<br />

- amṛay<br />

- amcax<br />

- cavalier<br />

- gérant, administrateur<br />

- gouverneur<br />

- Amzun wis 7: amRiR<br />

- amzil<br />

- amnir<br />

- forgeron, armurier<br />

- éclaireur<br />

- Amzun wis 8: amRaReR<br />

- amkacef - devin<br />

- Amzun wis 9: amRaRRu / amRaRRi<br />

- amḥaddu<br />

- amḥaddi<br />

- réconciliateur, protecteur


- Amzun wis 10: amsuR 1 R 2 u<br />

- amsurḍu - élève de l’école coranique<br />

- Amzun wis 11: amsiReR / amsiRaR / amseR 1 R 2 aR<br />

- amsired<br />

- amsifeḍ<br />

- amsiḍan<br />

- amsenday<br />

- laveur de morts<br />

- messager<br />

- personne chargée de compter<br />

- personne chargée de faire le petit lait<br />

- Amzun wis 12: amesReRRaR<br />

- amesdellal - commerçant, négociant<br />

- Amzun wis 13: amesRaRi<br />

- amesgani - sentinelle<br />

- Amzun wis 14: imReRReR<br />

- imṣerref - gérant, économe<br />

- Amzun wis 15: amesReRu<br />

- amesgezu - Devin<br />

- Amzun wis 16: aneR 1 R 2 aR<br />

- anegmar<br />

- anelmad<br />

- aneslaf<br />

- aneεzam<br />

- aneḥkam<br />

- anezdam<br />

- chasseur<br />

- apprenti<br />

- masseur<br />

- instituteur<br />

- juge, arbitre<br />

- bûcheron<br />

- Amzun wis 17: anaReR / anaRaR<br />

- anagem<br />

- anaǧaw<br />

- ouvrier chargé de puiser l’eau<br />

- vendeur d’huile ou d’orge<br />

- Amzun wis 18: aneR1R2uR<br />

- anelmud - apprenti<br />

- Amzun wis 19: aniR 1 R 2<br />

- anilti - berger


- Amzun wis 20: aseR 1 R 2 aR<br />

- aselmad<br />

- aselwac<br />

- enseignant<br />

- magicien<br />

- Amzun wis 21: wa+n+isem<br />

- wantiḍaf - éclaireur<br />

- Amzun wis 22: isem+i / isem+wi<br />

- aḥanuti<br />

- atwati<br />

- abusṭawi<br />

- boutiquier<br />

- jardinier<br />

- postier<br />

- Amzun wis 23: isem+ǧi<br />

- aqehwaǧi<br />

- axeznaǧi<br />

- acermaqǧi<br />

- aḥmamǧi<br />

- asiεaǧi<br />

- axbarǧi<br />

- serveur au café<br />

- receveur<br />

- chiffonnier<br />

- tenancier<br />

- horloger<br />

- espion<br />

- Amzun wis 24: bu+isem<br />

- butsura<br />

- buγerman<br />

- buyisufar<br />

- buyeẓdiyen<br />

- serrurier<br />

- boulanger<br />

- droguiste<br />

- colporteur<br />

Awalen imaynuten :<br />

Awal s tmaziγt Aγbalu n usuddem Agdazal-is s tefṛansist<br />

- aγeccad<br />

- aṣeṭṭal<br />

- ajeggar<br />

- γecced<br />

- ṣeṭṭel<br />

- jegger<br />

(déchirer)<br />

(coiffer)<br />

(peindre)<br />

- chirurgien<br />

- coiffeur<br />

- peintre<br />

- amennaḍ<br />

- ameddal<br />

- ameddas<br />

- nneḍ<br />

- ddel<br />

- ddes<br />

(balayer)<br />

(jouer)<br />

(organiser)<br />

- balayeur<br />

- joueur, sportif<br />

- organisateur<br />

- ameḍkal<br />

- ameslaγ<br />

- amefran<br />

- ḍkel<br />

- sleγ<br />

- fren<br />

(élever)<br />

(crépir)<br />

(élire)<br />

- éleveur<br />

- crépisseur<br />

- électeur<br />

- amawlaf<br />

- tawlaft<br />

(image)<br />

- photographe<br />

- amẓawan<br />

- aẓawan<br />

(musique)<br />

- musicien


- amagaḍ<br />

- egḍ<br />

(voler)<br />

- pilote<br />

- ameṣka<br />

- eṣk<br />

(construire)<br />

- constructeur<br />

- amlil<br />

- amγiz<br />

- ilel<br />

- eγz / γiz<br />

(mer)<br />

(creuser)<br />

- marin<br />

- fossoyeur<br />

- amesnadi<br />

- amesṛami<br />

- nadi<br />

- ṛami<br />

(chercher)<br />

(viser et tirer)<br />

- chercheur<br />

- tireur<br />

- amesunuγ<br />

- amsedlis<br />

- amsuγmes<br />

- unuγ<br />

- adlis<br />

- tuγmest<br />

(dessin)<br />

(livre)<br />

(dent)<br />

- dessinateur<br />

- bibliothécaire<br />

- dentiste<br />

- amsexsay<br />

- amseḍsay<br />

- sexsi<br />

- seḍs<br />

(éteindre)<br />

(faire rire)<br />

- pompier<br />

- clown<br />

- anegmay<br />

- aneḍlaw<br />

- anefraḍ<br />

- anektal<br />

- anefran<br />

- gmi<br />

- ḍlu<br />

- freḍ<br />

- ktil<br />

- fren<br />

(chercher)<br />

(peindre)<br />

(nettoyer)<br />

(mesurer)<br />

(sélectionner)<br />

- chercheur<br />

- peintre<br />

- nettoyeur<br />

- mesureur<br />

- sélectionneur<br />

- asegraw<br />

- asekraw<br />

- segrew<br />

- sekru<br />

(collectionner)<br />

(louer)<br />

- collectionneur<br />

- locateur<br />

- imkellef<br />

- imneggez<br />

- kellef<br />

- neggez<br />

(assigner une mission)<br />

(sauter)<br />

- missionnaire<br />

- sportif spécialiste en saut<br />

Kra n timawin :<br />

1. Uqbel ad yekker umesnadi (unegmay) ad d-yesnulfu awalen imaynuten, yessefk fell-as zwar<br />

ad inadi γef yemzunen yellan yakan deg tmaziγṭ, acku fell-asen ara yebnu awalen-is, mulac<br />

agmuḍ n unadi-ines ad yili d awalen ur yemtawan d yilugan n wawal amaziγ. Deg temsalt-a,<br />

nnudaγ dγa deg kra n yimawalen, ufiγ deg-sen ayen yessedhacen ; hatenin kra n<br />

yimedyaten :<br />

- Amawal n tmaziγt tatrart (français / tamazihgt), HCA :<br />

‣ amekla (peintre) ; awal-a yebna γef umzun wis 5 ay deg d-nefka awal n « ameksa », maca<br />

talγa tamyagant n wawal-a ur terwis γer tin n wawal-nni ; walit : « klu / eks ». Amek ihi ara d-<br />

udumen sin wawalen kifkif-iten walγawi ? Seg umyag « klu », yessefk ad yudum yisem s<br />

umzun wis 1, wis 2, atg, am akk-a: akellaw, ameklaw, atg.<br />

‣ Sneqdet daγen awalen-a iman-nwen: amasnamak (sémioticien), amsuji (médecin), anfares<br />

(producteur), amenṣab (officiel), ameẓẓawan (musician), atg.<br />

- Aseγti umawal awezlan n tmaziγt, ENAG (A.Abdesselam):<br />

‣ amleggam (boxeur); awal-a ur yebni ula γef yiwen umzun aḥeqqani n tmaziγt. Netta<br />

yettwasuddem-d seg umyag s tergalt tussidt « leggem » ay yettaken isem yebnan γef umzun<br />

wis 1; ihi ilaq ad yili d « aleggam ».


‣ Sneqdet daγen awalen-a iman-nwen: amaccah (conteur), amgaǧu (déménageur), amazzun<br />

(modéliste), atg.<br />

2. Nezmer daγen ad d-nesnulfu awalen seg wid yellan yakan s talγiwin-nsen iwejden s wallal n<br />

usiγzef n unamek; amedya: « amnir » (éclaireur) ad as-nefk anamek niḍen ay t-iqerben, d<br />

(guide touristique).<br />

3. Seg yemzunen ay d-fkiγ iwessawen, kkes ala amzun wis 24, mulac wiyaḍ akk laqen i useqdec<br />

deg usnulfu n yisemawen imaynuten n yisuduren d <strong>twuriwin</strong>.<br />

Iγbula:<br />

- ABDESSELAM A., 1997. – Dictionnaire abrégé du vocabulaire redressé de la langue berbère,<br />

ENAG.<br />

- ALOJALY Gh., 1980. – Lexique touareg-français (parlers berbères du Niger), Copenhague,<br />

Akademisk Forlag.<br />

- CHAKER S., 1981. – Tableau récapitulatif des procédures de création lexicale berbère (kabyle),<br />

Bulletin intérieur du C.R.A.P.E., Alger, pp 143-145.<br />

- DELHEURE J., 1984. – Dictionnaire mozabite-français, Paris, SELAF.<br />

- DELHEURE J., 1987. – Dictionnaire ouargli-français, Paris, SELAF.<br />

- DESTAING E., non daté. – Étude sur le tachelhit du Sous (vocabulaire français-berbère), tome<br />

7, Ed. Ernest Leroux.<br />

- FOUCAULT Le P. de, 1918. – Dictionnaire touareg-français (dialecte ahaggar), tomme 1, Paris,<br />

Ed. Maisonneuve Frères.<br />

- HADDADOU M.A., (non date). – Guide de la culture et de la langue berbères, ENAL-ENAP.<br />

- HCA, 2004. – Amawal n tmazight tatrart (français-tamazight), Ed. Ministère de la Culture.<br />

Asefhem n kra n wawalen yuεṛen ittwaseqdecen deg uḍris-a<br />

- agmuḍ<br />

- amzun<br />

- asadur<br />

- asuddem<br />

- meccan<br />

- mennaw<br />

- namek<br />

- tawuri<br />

- walγawi<br />

- wawali<br />

- zwar<br />

- résultat<br />

- modèle<br />

- profession<br />

- dériver<br />

- cependant<br />

- plusieurs, divers<br />

- signifier<br />

- tâche<br />

- formellement<br />

- lexicalement<br />

- d’abord

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!