You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Ismawen</strong> n <strong>yisaduren</strong> d <strong>twuriwin</strong><br />
Sɣur : D.Messaoudi<br />
Win ara yenadin deg tentaliwin n tmaziγt, ad yaf aṭas n yisemawen n <strong>yisaduren</strong> d <strong>twuriwin</strong>; nutni<br />
ṣken γef mennawt n talγiwin, kra deg-sen d anaṣli, kra niḍen d ajentaḍ. Meccan, aya ur yrnumik<br />
dakken tamaziγt d tanesbaγurt deg temsalt-a ; skud talsa tetteddu γer sdat, skud ttnulfun-d isaduren<br />
imaynuten umi yessefk ad d-nefk isem s tmaziγt. Deg wayen d-yetteddun, ad d-nefk zwar ayen<br />
yellan yakan, sakkin ad d-nesnulfu wiyaḍ ama s usuddem, ama s ureṭṭal, walγawi niγ wawali.<br />
Awalen yellan:<br />
- Amzun wis 1: aReRRaR / aReR 1 R 2 aR<br />
- Aqeddac<br />
- aceṭṭaḥ, arekkas<br />
- azeddam<br />
- agezzar<br />
- amessal<br />
- ameggar<br />
- akeyyas, axebbac<br />
- akewwac, axebbaz<br />
- axerraz, amellax<br />
- acennay<br />
- agezzan<br />
- agennay, axeyyaṭ<br />
- asekkak<br />
- adebbaγ<br />
- aṭebbab<br />
- anekkad<br />
- afellaḥ, akerraz<br />
- aḥeddad<br />
- aṭebbax<br />
- abennay<br />
- azemmam<br />
- aḍebbal<br />
- ajeddab<br />
- ameddaḥ<br />
- ajebbaṛ<br />
- aεeṭṭar<br />
- asebbab<br />
- aεessas<br />
- anejjaṛ<br />
- aneccad<br />
- aḥejjam<br />
- abeggaṛ<br />
- aseḥḥar<br />
- aεewwam<br />
- areqqam<br />
- abeqqal<br />
- aḍelmas<br />
- serveur<br />
- danseur<br />
- bûcheron<br />
- boucher<br />
- potier<br />
- moissonneur<br />
- masseur<br />
- boulanger<br />
- cordonnier<br />
- chanteur<br />
- devin<br />
- couturier, tailleur<br />
- orfèvre<br />
- tanneur<br />
- rapiéceur<br />
- observateur<br />
- cultivateur<br />
- forgeron<br />
- cuisinier<br />
- maçon<br />
- notaire<br />
- tambourineur<br />
- danseur de trans<br />
- troubadour<br />
- orthopédiste traditionnel<br />
- vendeur de friperie, épicier<br />
- commerçant<br />
- surveillant<br />
- menuisier<br />
- poète<br />
- barbier<br />
- bouvier<br />
- magicien<br />
- nageur<br />
- décorateur<br />
- épicier<br />
- magicien
- Amzun wis 2: ameRRaR / ameR 1 R 2 aR / amaR 1 R 2 R<br />
- amejjay<br />
- ameẓẓad<br />
- amekkas<br />
- amekraz<br />
- amenqac<br />
- amelqaḍ<br />
- amenhaṛ<br />
- amedyaz<br />
- amenday<br />
- amagdal<br />
- amankad<br />
- médecin<br />
- meunier<br />
- releveur de taxes<br />
- laboureur<br />
- bêcheur<br />
- cueilleur d’olive<br />
- conducteur<br />
- poète<br />
- trappeur<br />
- chasseur<br />
- examinateur<br />
- Amzun wis 3: amaRaR<br />
- amagaẓ<br />
- amaray<br />
- amazan<br />
- gardien<br />
- secrétaire<br />
- messager<br />
- Amzun wis 4: amaRiR<br />
- amarir - chanteur<br />
- Amzun wis 5: ameR 1 R 2 a<br />
- ameksa - berger<br />
- Amzun wis 6: amRaR<br />
- amnay<br />
- amṛay<br />
- amcax<br />
- cavalier<br />
- gérant, administrateur<br />
- gouverneur<br />
- Amzun wis 7: amRiR<br />
- amzil<br />
- amnir<br />
- forgeron, armurier<br />
- éclaireur<br />
- Amzun wis 8: amRaReR<br />
- amkacef - devin<br />
- Amzun wis 9: amRaRRu / amRaRRi<br />
- amḥaddu<br />
- amḥaddi<br />
- réconciliateur, protecteur
- Amzun wis 10: amsuR 1 R 2 u<br />
- amsurḍu - élève de l’école coranique<br />
- Amzun wis 11: amsiReR / amsiRaR / amseR 1 R 2 aR<br />
- amsired<br />
- amsifeḍ<br />
- amsiḍan<br />
- amsenday<br />
- laveur de morts<br />
- messager<br />
- personne chargée de compter<br />
- personne chargée de faire le petit lait<br />
- Amzun wis 12: amesReRRaR<br />
- amesdellal - commerçant, négociant<br />
- Amzun wis 13: amesRaRi<br />
- amesgani - sentinelle<br />
- Amzun wis 14: imReRReR<br />
- imṣerref - gérant, économe<br />
- Amzun wis 15: amesReRu<br />
- amesgezu - Devin<br />
- Amzun wis 16: aneR 1 R 2 aR<br />
- anegmar<br />
- anelmad<br />
- aneslaf<br />
- aneεzam<br />
- aneḥkam<br />
- anezdam<br />
- chasseur<br />
- apprenti<br />
- masseur<br />
- instituteur<br />
- juge, arbitre<br />
- bûcheron<br />
- Amzun wis 17: anaReR / anaRaR<br />
- anagem<br />
- anaǧaw<br />
- ouvrier chargé de puiser l’eau<br />
- vendeur d’huile ou d’orge<br />
- Amzun wis 18: aneR1R2uR<br />
- anelmud - apprenti<br />
- Amzun wis 19: aniR 1 R 2<br />
- anilti - berger
- Amzun wis 20: aseR 1 R 2 aR<br />
- aselmad<br />
- aselwac<br />
- enseignant<br />
- magicien<br />
- Amzun wis 21: wa+n+isem<br />
- wantiḍaf - éclaireur<br />
- Amzun wis 22: isem+i / isem+wi<br />
- aḥanuti<br />
- atwati<br />
- abusṭawi<br />
- boutiquier<br />
- jardinier<br />
- postier<br />
- Amzun wis 23: isem+ǧi<br />
- aqehwaǧi<br />
- axeznaǧi<br />
- acermaqǧi<br />
- aḥmamǧi<br />
- asiεaǧi<br />
- axbarǧi<br />
- serveur au café<br />
- receveur<br />
- chiffonnier<br />
- tenancier<br />
- horloger<br />
- espion<br />
- Amzun wis 24: bu+isem<br />
- butsura<br />
- buγerman<br />
- buyisufar<br />
- buyeẓdiyen<br />
- serrurier<br />
- boulanger<br />
- droguiste<br />
- colporteur<br />
Awalen imaynuten :<br />
Awal s tmaziγt Aγbalu n usuddem Agdazal-is s tefṛansist<br />
- aγeccad<br />
- aṣeṭṭal<br />
- ajeggar<br />
- γecced<br />
- ṣeṭṭel<br />
- jegger<br />
(déchirer)<br />
(coiffer)<br />
(peindre)<br />
- chirurgien<br />
- coiffeur<br />
- peintre<br />
- amennaḍ<br />
- ameddal<br />
- ameddas<br />
- nneḍ<br />
- ddel<br />
- ddes<br />
(balayer)<br />
(jouer)<br />
(organiser)<br />
- balayeur<br />
- joueur, sportif<br />
- organisateur<br />
- ameḍkal<br />
- ameslaγ<br />
- amefran<br />
- ḍkel<br />
- sleγ<br />
- fren<br />
(élever)<br />
(crépir)<br />
(élire)<br />
- éleveur<br />
- crépisseur<br />
- électeur<br />
- amawlaf<br />
- tawlaft<br />
(image)<br />
- photographe<br />
- amẓawan<br />
- aẓawan<br />
(musique)<br />
- musicien
- amagaḍ<br />
- egḍ<br />
(voler)<br />
- pilote<br />
- ameṣka<br />
- eṣk<br />
(construire)<br />
- constructeur<br />
- amlil<br />
- amγiz<br />
- ilel<br />
- eγz / γiz<br />
(mer)<br />
(creuser)<br />
- marin<br />
- fossoyeur<br />
- amesnadi<br />
- amesṛami<br />
- nadi<br />
- ṛami<br />
(chercher)<br />
(viser et tirer)<br />
- chercheur<br />
- tireur<br />
- amesunuγ<br />
- amsedlis<br />
- amsuγmes<br />
- unuγ<br />
- adlis<br />
- tuγmest<br />
(dessin)<br />
(livre)<br />
(dent)<br />
- dessinateur<br />
- bibliothécaire<br />
- dentiste<br />
- amsexsay<br />
- amseḍsay<br />
- sexsi<br />
- seḍs<br />
(éteindre)<br />
(faire rire)<br />
- pompier<br />
- clown<br />
- anegmay<br />
- aneḍlaw<br />
- anefraḍ<br />
- anektal<br />
- anefran<br />
- gmi<br />
- ḍlu<br />
- freḍ<br />
- ktil<br />
- fren<br />
(chercher)<br />
(peindre)<br />
(nettoyer)<br />
(mesurer)<br />
(sélectionner)<br />
- chercheur<br />
- peintre<br />
- nettoyeur<br />
- mesureur<br />
- sélectionneur<br />
- asegraw<br />
- asekraw<br />
- segrew<br />
- sekru<br />
(collectionner)<br />
(louer)<br />
- collectionneur<br />
- locateur<br />
- imkellef<br />
- imneggez<br />
- kellef<br />
- neggez<br />
(assigner une mission)<br />
(sauter)<br />
- missionnaire<br />
- sportif spécialiste en saut<br />
Kra n timawin :<br />
1. Uqbel ad yekker umesnadi (unegmay) ad d-yesnulfu awalen imaynuten, yessefk fell-as zwar<br />
ad inadi γef yemzunen yellan yakan deg tmaziγṭ, acku fell-asen ara yebnu awalen-is, mulac<br />
agmuḍ n unadi-ines ad yili d awalen ur yemtawan d yilugan n wawal amaziγ. Deg temsalt-a,<br />
nnudaγ dγa deg kra n yimawalen, ufiγ deg-sen ayen yessedhacen ; hatenin kra n<br />
yimedyaten :<br />
- Amawal n tmaziγt tatrart (français / tamazihgt), HCA :<br />
‣ amekla (peintre) ; awal-a yebna γef umzun wis 5 ay deg d-nefka awal n « ameksa », maca<br />
talγa tamyagant n wawal-a ur terwis γer tin n wawal-nni ; walit : « klu / eks ». Amek ihi ara d-<br />
udumen sin wawalen kifkif-iten walγawi ? Seg umyag « klu », yessefk ad yudum yisem s<br />
umzun wis 1, wis 2, atg, am akk-a: akellaw, ameklaw, atg.<br />
‣ Sneqdet daγen awalen-a iman-nwen: amasnamak (sémioticien), amsuji (médecin), anfares<br />
(producteur), amenṣab (officiel), ameẓẓawan (musician), atg.<br />
- Aseγti umawal awezlan n tmaziγt, ENAG (A.Abdesselam):<br />
‣ amleggam (boxeur); awal-a ur yebni ula γef yiwen umzun aḥeqqani n tmaziγt. Netta<br />
yettwasuddem-d seg umyag s tergalt tussidt « leggem » ay yettaken isem yebnan γef umzun<br />
wis 1; ihi ilaq ad yili d « aleggam ».
‣ Sneqdet daγen awalen-a iman-nwen: amaccah (conteur), amgaǧu (déménageur), amazzun<br />
(modéliste), atg.<br />
2. Nezmer daγen ad d-nesnulfu awalen seg wid yellan yakan s talγiwin-nsen iwejden s wallal n<br />
usiγzef n unamek; amedya: « amnir » (éclaireur) ad as-nefk anamek niḍen ay t-iqerben, d<br />
(guide touristique).<br />
3. Seg yemzunen ay d-fkiγ iwessawen, kkes ala amzun wis 24, mulac wiyaḍ akk laqen i useqdec<br />
deg usnulfu n yisemawen imaynuten n yisuduren d <strong>twuriwin</strong>.<br />
Iγbula:<br />
- ABDESSELAM A., 1997. – Dictionnaire abrégé du vocabulaire redressé de la langue berbère,<br />
ENAG.<br />
- ALOJALY Gh., 1980. – Lexique touareg-français (parlers berbères du Niger), Copenhague,<br />
Akademisk Forlag.<br />
- CHAKER S., 1981. – Tableau récapitulatif des procédures de création lexicale berbère (kabyle),<br />
Bulletin intérieur du C.R.A.P.E., Alger, pp 143-145.<br />
- DELHEURE J., 1984. – Dictionnaire mozabite-français, Paris, SELAF.<br />
- DELHEURE J., 1987. – Dictionnaire ouargli-français, Paris, SELAF.<br />
- DESTAING E., non daté. – Étude sur le tachelhit du Sous (vocabulaire français-berbère), tome<br />
7, Ed. Ernest Leroux.<br />
- FOUCAULT Le P. de, 1918. – Dictionnaire touareg-français (dialecte ahaggar), tomme 1, Paris,<br />
Ed. Maisonneuve Frères.<br />
- HADDADOU M.A., (non date). – Guide de la culture et de la langue berbères, ENAL-ENAP.<br />
- HCA, 2004. – Amawal n tmazight tatrart (français-tamazight), Ed. Ministère de la Culture.<br />
Asefhem n kra n wawalen yuεṛen ittwaseqdecen deg uḍris-a<br />
- agmuḍ<br />
- amzun<br />
- asadur<br />
- asuddem<br />
- meccan<br />
- mennaw<br />
- namek<br />
- tawuri<br />
- walγawi<br />
- wawali<br />
- zwar<br />
- résultat<br />
- modèle<br />
- profession<br />
- dériver<br />
- cependant<br />
- plusieurs, divers<br />
- signifier<br />
- tâche<br />
- formellement<br />
- lexicalement<br />
- d’abord