03.06.2013 Views

Tavi 13. mineraluri resursebi reziume saqarTvelo mdidaria ...

Tavi 13. mineraluri resursebi reziume saqarTvelo mdidaria ...

Tavi 13. mineraluri resursebi reziume saqarTvelo mdidaria ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Tavi</strong> <strong>13.</strong> <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong><br />

<strong>reziume</strong><br />

<strong>saqarTvelo</strong> <strong>mdidaria</strong> <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>T. Tumca maTi<br />

mopoveba, saTanado regulirebisa da kontrolis gareSe garemosTvis<br />

didi zianis momtani SeiZleba iyos. gansakuTrebiT es exeba liTonebis<br />

mopovebas. am obieqtebze aucilebelia ara marto garemosdacviTi<br />

kontrolis gamkacreba, aramed garemos sareabilitacio RonisZiebebis<br />

Catareba. gansakuTrebiT WiaTuraSi, kazreTSi, luxunze, canaze sadac<br />

garemos dabinZureba wlebis ganmavlobaSi mimdinareobda.<br />

1. Sesavali<br />

<strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong> qveynis ekonomikis sayrdenia. aqve aRsaniSnavia,<br />

rom samTo-mopovebas erT-erTi wamyvani adgili uWiravs garemoze mavne<br />

zemoqmedebis SesaZleblobis TvalsazrisiT da amdenad, saTanado<br />

garemosdacviTi regulirebis gareSe <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopoveba<br />

SeiZleba didi zianis momtani iyos garemosTvis.<br />

saxelmwifo regulireba.<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si yvela saxis <strong>mineraluri</strong> resursi saxelmwifos<br />

sakuTrebas warmoadgens. maT damuSavebas specialuri nebarTva –<br />

sasargeblo wiaRiseulis mopovebis licenzia esaWiroeba, romelsac<br />

saxelmwifo auqcionis wesiT, <strong>mineraluri</strong> resursis saxisa da masze<br />

moTxovnis gaTvaliswinebiT sxvadasxva vadiT gascems. licenziasTan<br />

erTad wiaRiT mosargeble droebiT sargeblobaSi iRebs miwis farTs _<br />

miwis minakuTvnis saxiT, romelic aucilebelia resursis mopovebasTan<br />

dakavSirebuli saqmianobisaTvis. wiaRiseulis mopovebis dasrulebis<br />

Semdeg igi valdebulia ganaxorcielos am teritoriis rekultivacia da<br />

ise daubrunos saxelmwifos.<br />

licenziantis mier <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopovebis licenziis<br />

miRebis Semdeg aucilebelia garemoze zemoqmedebis nebarTvis aReba da<br />

saqarTvlos garemos dacvisa da bunebrivi <strong>resursebi</strong>s saministroSi<br />

garemoze zemoqmedebis Sefasebis proeqtis wardgena. am procedurebis<br />

gavlis gareSe licenziants ekrZaleba mopovebiTi samuSaoebis dawyeba da<br />

garemoze raime saxis zemoqmedeba.<br />

<strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopovebis periodSi licenzianti valdebulia<br />

daicvas garemos dacvis saTanado wesebi. isini dReisaTvis dadgenilia<br />

mxolod sasargeblo wiaRiseulis mopovebisas atmosferuli haeris<br />

dacvisTvis (afeTqebiTi samuSaoebis warmoebisas).<br />

<strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopovebisas garemoze zemoqmedebis<br />

saxelmwifo kontrols garemos dacvis inspeqcia axorcielebs. masve<br />

evaleba garemos dabinZurebis faqtebis gamovlena da aRkveTa, aseve _<br />

sasargeblo wiaRiseulis mopovebis licenziebis pirobebis Sesrulebis<br />

kontroli. is uflebamosilia garemisdacviTi Semowmebis procesSi<br />

regulirebis obieqtisgan kanonmdeblobiT dadgenili wesiT moiTxovos<br />

axsna-ganmartebebi, daubrkolebriv miiRos saWiro informacia da<br />

Semowmebis procesSi regulirebis obieqtis saqmianobis Seswavlisa da<br />

laboratoriuli sinjebis aRebis mizniT moiwvios Sesabamisi eqspertebi<br />

da specialistebi.


2. arsebuli mdgomareoba<br />

<strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s maragi<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s geologiur <strong>Tavi</strong>seburebas gansazRvravs misi mdebareoba<br />

evraziul da afro-arabul filaTa Sesayarze. teritoria<br />

araerTgvarovania <strong>Tavi</strong>si agebulebiTa da geologiuri ganviTarebis<br />

istoriiT (ruka 1.), rac ganapirobebs wiaRiseuli sabadoebis<br />

mravalferovnebas. geologiuri procesebis intensivoba, maTi<br />

ganviTarebis areali da masStabi gansazRvravs sabadoebis sididesa da,<br />

xSir SemTxvevaSi, maT xarisxs. <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s didi sabadoebi<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si aRmoCenili ar aris. aq <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong> ZiriTadad<br />

saSualo da mcire zomis sabadoebsa da gamovlinebebSia ganawilebuli.<br />

ruka 1. <strong>saqarTvelo</strong>s geologiuri ruka<br />

<strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s sabadoebis Seswavlis safuZvelze xdeba am<br />

sabadoebSi arsebuli resursis maragis Sefaseba _ daTvla/gadaTvla.<br />

yvela saxis <strong>mineraluri</strong> resursis maragis daTvlisaTvis mopovebuli<br />

geologiuri informaciis Semowmeba da maragebis damtkiceba xdeba<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s garemos dacvisa da bunebrivi <strong>resursebi</strong>s saministrosTan<br />

arsebul sasargeblo wiaRiseulis maragebis saxelmwifo uwyebaTaSoris<br />

komisiaze. komisiis daskvna <strong>mineraluri</strong> resursis maragis saxelmwifo<br />

balansze ayvanis erTaderTi safuZvelia. monacemebi damtkicebuli<br />

maragis Sesaxeb gadaecema wiaRis Sesaxeb informaciis erTian saxelmwifo<br />

fonds (<strong>saqarTvelo</strong>s garemos dacvisa da bunebrivi <strong>resursebi</strong>s<br />

saministros ssip „garemos erovnul saagentos~) maragebis mineralurresursul<br />

fondSi aRsaricxavad.<br />

amdenad, mineralur-resursuli fondi warmoadgens qveynis<br />

teritoriasa da mis ekonomikur zonaSi ganTavsebul im sabadoTa da<br />

maRaroTa erTobliobas, romelTaTvisac damtkicebulia saxelmwifo<br />

balansze ayvanili maragebi. es fondi aris resursuli bazis nawili,<br />

romlic <strong>Tavi</strong>si ekonomikuri da samrewvelo maCveneblebiT SeiZleba<br />

CaerTos sabazro urTierTobebSi.<br />

dRevandeli mdgomareobiT <strong>saqarTvelo</strong>s myari <strong>mineraluri</strong><br />

<strong>resursebi</strong>s fondi moicavs 552 sabados. maTgan mopovebisa da<br />

gadamuSavebis procesSi garemosaTvis potenciurad meti zianis miyeneba<br />

SeuZliaT LliTonebs, xolo myari <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s sxva saxeebi<br />

SedarebiT inertulia (cxr. 1; diagr. 1) da Sesabamisad naklebi zianis<br />

momtani.<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si gansakuTrebuli mniSvnelobis mqone sabadoTa rigs<br />

ganekuTvneba: liTonTa sabadoebidan – WiaTuris manganumisa da<br />

madneulis (bolnisis madniani raionis) polimetaluri sabadoebi. amave<br />

rangis sabadoebad SeiZleba CaiTvalos aramadniani sabadoebidan<br />

ceoliTSemcveli (Zegvi, TeZami, axalcixe da sxva) sabadoebi da<br />

samSeneblo-mosapirkeTebeli masalebi.<br />

cxrili 1. <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s fondSi ricxuli sabadoebi


# <strong>mineraluri</strong> raodenoba ganzomile maragi<br />

resursis saxeoba<br />

ba damtkicebuli<br />

1 liTonebi (Savi,<br />

feradi,<br />

keTilSobili,<br />

iSviaTi)<br />

52 aTasi t 419965,00<br />

myari<br />

<strong>resursebi</strong><br />

sawvavi<br />

2 naxSiri 3 aTasi t 373 934,00<br />

3 torfi<br />

mosapirkeTebeli<br />

qvebi<br />

5<br />

107<br />

aTasi t 47 644,00<br />

4 gabro aTasi m3 7 224,00<br />

5 gabro-dioriti aTasi m3 5 972,00<br />

6 sieniti aTasi m3 660,00<br />

7 graniti aTasi m3 5400,00<br />

8 tufobreqCia aTasi m3 14 938,00<br />

9 daciti aTasi m3 2 289,00<br />

10 teSeniti aTasi m3 6 165,00<br />

11 diabazi aTasi m3 10 741,00<br />

12 bazalti aTasi m3 45 051,60<br />

13 doleriti aTasi m3 19 579,00<br />

14 marmarilo aTasi m3 15 marmarilosebri<br />

4 259,00<br />

kirqva aTasi m3 qimiuri<br />

mrewvelobis<br />

78 026,00<br />

nedleuli 44<br />

16 bariti<br />

mJavagamZle<br />

aTasi t 4 731,00<br />

andeziti aTasi t 12 717,00<br />

17 mirabiliti aTasi m3 1493,00<br />

18 bentoniti<br />

19 <strong>mineraluri</strong><br />

aTasi t 6 418,00<br />

pigmenti aTasi t 437,00<br />

20 talki aTasi t 2 774,00<br />

21 kalciti aTasi t 27 211,00<br />

22 diatomiti aTasi m3 samSeneblo<br />

7 995,00<br />

masalebi 312<br />

23 RorRi aTasi m3 459 221,00<br />

24 qviSa-xreSi aTasi m3 658 487,00<br />

25 saagure Tixebi aTasi m3 135 207,00<br />

26 carci aTasi m3 3 962,00<br />

27 sakire kirqvebi aTasi t 292 173,00<br />

28 TabaSiri aTasi t 20 342,00<br />

29 sacemente Tixebi aTasi m3 64 070,00<br />

30 sacemente kirqvebi aTasi t 392 014,00<br />

31 gaji aTasi m3 14 917,00


32 saxuravi fiqlebi aTasi m3 11 796,00<br />

33 msubuqi<br />

Semavseblebi<br />

aTasi m3 220 323,00<br />

34 sakedle qvebi aTasi m3 4 898,00<br />

35 kvarcis qviSa aTasi m3 168 804,00<br />

36 perliti aTasi m3 13 500,00<br />

damxmare nedleuli<br />

metalurgiisaTvis<br />

10<br />

37 dolomiti aTasi t 44 904,00<br />

38 cecxlgamZle Tixa aTasi m3 91 636,00<br />

39 sayalibe qviSa aTasi m3 2 300,00<br />

40 spongoliTi aTasi m3 19 57,008<br />

41 safluse kirqva<br />

samrewvelo<br />

masalebis<br />

maragebi<br />

42 Camosasxmelo<br />

aTasi t 1 700,00<br />

bazalti 2 aTasi m3 9 892,00<br />

43 loTografiuli qva 1 aTasi m3 120,00<br />

44 sanakeTo qvebi 3 t 919,80<br />

nedleuli soflis 9<br />

meurneobisaTvis<br />

45 torfi aTasi t 41 880,00<br />

46 ceoliTi aTasi t 30 381,00<br />

47 Tixiani TabaSiri aTasi t 3 460,00<br />

nedleuli<br />

keramikis<br />

warmoebisaTvis<br />

9<br />

48 keramikuli Tixa aTasi m3 2 504,00<br />

49 traqiti aTasi m3 945,00<br />

50 Tixiani TabaSiri aTasi t 2 232,00<br />

Savi liTonebi. <strong>saqarTvelo</strong> ar ganekuTvneba msoflios rkinis Semcvel<br />

ZiriTad auzebs. miuxedavad amisa, rkinis prognozuli <strong>resursebi</strong> da rkinis 4<br />

ZiriTadi sabado (foladauris, Zamis, tyibuli-Saoris da sufsa-natanebis)<br />

sakmaod mniSvnelovania (diagr. 1, ruka 2). tradiciul sabadoebTan erTad<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si gvaqvs mdidari zRviuri magnetit-titanomagnetituri<br />

qviSrobebi, romlebic mniSvnelovan dagrovebebs qmnian md. sufsisa da md.<br />

natanebis deltebSi. dReisaTvis rkinis sabadoebi ar muSavdeba, magram maTi<br />

Seswavla grZeldeba da damuSavebis procesis dawyeba uaxloesi momavlis<br />

saqmea.<br />

ruka 2. liTonebis gavrceleba <strong>saqarTvelo</strong>Si.


alumini<br />

rkina<br />

manganumi<br />

spilenZi<br />

TuTia<br />

tyvia<br />

surma<br />

dariSxani<br />

vercxli<br />

kadmiumi<br />

vercxliswyali<br />

bismuti<br />

teluri<br />

seleni<br />

indiumi<br />

oqro<br />

kobalti<br />

volframi<br />

diagrama 1. liTonebisa da iSviaTi elementebis maragebi<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si.<br />

me-19 saukunis bolodan 1 <strong>saqarTvelo</strong>Si daiwyo manganumis mopoveba da<br />

is iTvleba msoflios erT-erT ZiriTad manganummatarebel provinciad<br />

(cxr. 2; ruka 2.). manganumis mopoveba dResac aqtiurad mimdinareobs.<br />

dReisaTvis gacemuli licenziis pirobebis mixedviT, WiaTuris manganumis<br />

sabadodan 2008-2011 ww. mopovebuli unda yofiliyo 1,6 milioni tona<br />

liToni, momdevno wlebSi _ 40 aTasi tona weliwadSi, jamuri minimaluri<br />

mopoveba _ 200 aTasi tona. Cxari-ajameTis sabadoze licenzia gacemulia<br />

27 wlis vadiT, jamuri mopovebaa 20 aTasi tona.<br />

cxrili 2. manganumis sabadoebi, maTi maragebi da mopoveba<br />

raioni sabado maragi muSavdeba Tu<br />

aTasi t<br />

ara<br />

WiaTuris<br />

r-ni<br />

WiaTura 201921 muSavdeba<br />

Terjolis Cxari- 5000 muSavdeba<br />

r-ni ajameTi<br />

zestafonis yvirilis 15460 ar muSavdeba<br />

r-ni depresia<br />

(ubani<br />

1<br />

roca didi qarTveli poetis akaki wereTlis ZalisxmeviT aRmoaCines WiaTuris<br />

manganumis sabado.


uka 3. keTilSobili, feradi da msubuqi liTonuri <strong>mineraluri</strong><br />

<strong>resursebi</strong>s gavrceleba <strong>saqarTvelo</strong>Si.<br />

iSviaTi liTonebi da elementebi. <strong>saqarTvelo</strong>s iSviaTi liTonebi<br />

Tavmoyrilia kavkasionis mTavari qedis dariSxanis, vercxliswylis,<br />

volframisa da molibdenis mcire sabadoebze. oqro-dariSxanis,<br />

dariSxanisa da oqro-stibiumis sabadoebs saerTaSoriso mniSvneloba<br />

aqvT. dariSxanis mopoveba amJamad Sewyvetilia, Tumca mopovebis licenzia<br />

luxunis sabadoze gacemulia 25 wlis vadiT, 9534 tona jamuri mopovebis<br />

moculobiT.<br />

liTonebis, maT Soris oqros da vercxlis mopoveba intensiurad<br />

mimdinareobs bolnisis raionis oqro-spilenZ-barit-polimetaluri sabadoebze,<br />

sadac kompleqsuri damuSavebis licenzia gacemulia 20 wlis<br />

vadiT, weliwadSi 0,4-1 milioni tona madnis mopovebis pirobiT. aq,<br />

madneulis sabados damuSavebis procesis paralelurad mimdinereobs<br />

axali saeqspluatacio ubnebis daZieba da arsebuli liTonebis maragebis<br />

daTvla, SemdgomSi maTi mopovebis procesSi CarTvisaTvis.<br />

cxrili 3: dariSxani da misi Tanmxlebi liTonebi<br />

raioni sabado ganzomileba maragi muSavdeba Tu<br />

ara<br />

amrolauris<br />

r-ni<br />

luxuni aTasi t. 8,7 aRar muSavdeba<br />

lentexis r- cana aTasi t. 30,225<br />

aRar muSavdeba<br />

ni<br />

lentexis rni<br />

rodinauli)<br />

onis r-ni Sqmeri 1576 ar muSavdeba<br />

Woroxi aTasi t.<br />

1,85 ar muSavdeba<br />

ruka 4. araliTonuri <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s gavrceleba <strong>saqarTvelo</strong>Si.<br />

<strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopovebis zemoqmedeba garemoze<br />

<strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopovebasTan dakavSirebuli garemoze<br />

zemoqmedebis ZiriTadi problemebia haeris, wylisa da miwis dabinZureba,<br />

mewyerebis gaaqtiureba da tyis safaris gaCexva. Tumca dro da<br />

masStabebi, romlis farglebSic <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopovebis<br />

Sedegad garemos ziani adgeba, gansxvavebulia. igi damokidebulia<br />

sabados `sicocxlis mosalodneli xangrZlivobaze~, romelic yvela<br />

sabadosTvis gansxvavdeba. igi ganisazRvreba sabadoSi arsebuli maragis<br />

odenobiTa da sasargeblo wiaRiseulis mopovebis licenziis vadiT<br />

(<strong>saqarTvelo</strong>Si sasargeblo wiaRiseulis mopovebis licenziebi gaicema 2-5<br />

wlidan 20-45 wlamde vadiT) da licenziiT dadgenili yovelwliuri<br />

mopovebis raodenobiT. garda amisa, mniSvnelovania resursis saxeobac.<br />

magaliTad, liTonebis an myari sawvavi <strong>resursebi</strong>s Seswavlasa da


mopovebas gacilebiT meti dro sWirdeba, vidre samSeneblo<br />

masalebisaTvis saWiro nedleuls.<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si amJamad moqmedi samTo-mompovebeli sawarmoebidan<br />

garemos erT-erTi Zlieri damabinZurebelia manganumis mopoveba. mas Tan<br />

axlavs md. yvirilas dabinZureba Mn-is ionebiT. magaliTad 2009 wlis<br />

ianvarSi q. WiaTuris SesasvlelTan, mdinaris wyalSi manganumis ionebis<br />

Semcveloba 3,9 mg/l dafiqsirda (manganumis ionis zRvrulad dasaSvebi<br />

koncentracia wylebSi 0,1 mg/l-ia). mopovebis adgilidan dawyebuli<br />

mdinaris qvemo weli da misi momijnave miwebi mTlianad dabinZurebulia<br />

im niSnulamde, sadac ganzaveba xdeba. sawarmoo dabinZurebas aZlierebs<br />

is garemoebac, rom mdinere <strong>Tavi</strong>s mxriv recxavs madnian horizontebs da<br />

masSi <strong>Tavi</strong>sTavad momatebulia Mn-is ionebis Semcveloba.<br />

garemosTvis didi zianis momtania, agreTve, bolnisis jgufis<br />

polimetaluri sabadoebis madnebis mopovebasTan dakavSirebuli<br />

saqmianoba. aq madnis mopoveba Ria karieruli wesiT xdeba. karieris<br />

damuSavebis siRrmem 300 metrs miaRwia. karierze warmoebs burRvaafeTqebiTi<br />

samuSaoebi, rasac emateba karieris terasebze da karierze<br />

misasvlel gzebze, avtoTviTmclelebis aqtiuri ormxrivi moZraoba, rac<br />

haerSi mtvrisa da sxva dambinZurebeli nivTierebebis mniSvnelovan<br />

gafrqvevebs iwvevs.. dabinZurebul haerSi mavne nivTierebebis gadatana<br />

emisiis centridan did manZilze xdeba, gansakuTrebiT _ wvrili, wminda<br />

fraqciebis. atmosferuli naleqebis zegavleniT am mtvridan gamotutuli<br />

mZime liTonebis garemoSi moxvedra seriozul zians ayenebs niadagsa da<br />

gruntis wylebs.<br />

mopovebiTi samuSaoebis garda, garemoze mniSvnelovan gavlenas<br />

axdens nedleulis gadamuSavebasTan dakavSirebuli procesebi, rac aisaxa<br />

magaliTad md. kazreTulas mdgomareobaze, romelic wlebis ganmavlobaSi<br />

binZurdeboda bolnisis madnis gamamdidrebeli sawarmos saqmianobis<br />

Sedegad. nawilobriv agreTve dabinZurebulia md. maSaverac. wina wlebSi<br />

Catarebuli mdinareebis wylis xarisxis monitoringis Sedegebi aCvenebs,<br />

rom md. kazreTulas monakveTSi (karieris naJuri wylebis Cadinebidan –<br />

md. maSaveras SesarTavamde) TiTqmis ar aris araviTari piroba imisa, rom<br />

masSi arsebobdes raime cocxali organizmebi, anu mdinare arsebiTad<br />

mkvdaria. md. maSaveraSi ki, romelsac TviTgawmendisa da ganzavebis<br />

maRali SesaZleblobebi aqvs, dafiqsirebulia zRvrulad dasaSvebi<br />

koncentraciebis gadaWarbeba mxolod calkeul SemTxvevebSi (ZiriTadad<br />

im periodSi, rodesac mamdidrebeli fabrika ar muSaobda).<br />

fabrikis fuWi qanis sanayaros da gamosatuti grovebis ganTavsebis<br />

teritoria Zalze mniSvnelovnad dabinZurebulia mZime liTonebis<br />

ionebiT (ZiriTadad spilenZi, TuTia, rkina, aseve sulfatis ionebi).<br />

seriozuli saremediacio RonisZiebebis gareSe am teritoriis soflis<br />

meurneobisaTvis gamoyeneba momavalSi dauSvebelia.<br />

mniSvnelovan safrTxes Seicavs sabadoebi da maRaroebi, romlebzec<br />

droebiT SeCerebulia sasargeblo wiaRiseulis mopovebis samuSaoebi.<br />

aseTi obieqtebi dakonservebulia, magram rCeba didi albaToba imisa, rom<br />

maTgan moxdes garemos damabinZurebeli nivTierebebis gatana, magaliTad,<br />

miwisqveSa wylebiT. es garemoeba gansakuTrebul SeSfoTebas iwvevs maSin,<br />

roca saqme exeba vercxliswyals, dariSxansa da sxva Zlier momwamlavi


nivTierebebis gatanas sabados an samTo gamonamuSevris konservaciis<br />

adgilidan.<br />

am mxriv aRsaniSnavia luxunis oqro-dariSxanis (realgarauripigmenturi)<br />

da canas dariSxanis (arsenopirituli) sabadoebi. gasuli<br />

saukunis 90-ian wlebamde raWis (uravi) da svaneTi (canas) samTo-qimiuri<br />

qarxnebi awarmoebdnen maRali sisuf<strong>Tavi</strong>s dariSxans, gankuTvnils<br />

naxevargamtaruli sistemebisaTvis da 16 dasaxelebis sxvadasxva<br />

dariSxanSemcvel preparats. dariSxanisa da misi naerTebis miRebis<br />

mizniT koncentrats wvavdnen specialur RumelSi. Sedegad sahaero<br />

sivrce da Sesabamisi teritoria 20 km-is radiusze sistematurad<br />

binZurdeboda dariSxanis sulfiduri formebis gamowvis Sedegad<br />

gamonabolqvi gazebisagan, romelic garda gogirdis dioqsidisa dasaSveb<br />

normaze meti raodenobiT Seicavda wvis sxva produqtebsac, maT Soris<br />

“TeTr dariSxans”. raWa da svaneTi ekologiuri katastrofis safrTxis<br />

winaSe aRmoCnda. dReisaTvis es warmoebebi gaCerebulia, magram arsebuli<br />

monacemebiT [1-5] aq sasoflo sameurneo savargulebis niadagSi<br />

dariSxanis Semcveloba saerTo fonTan SedarebiT gazrdilia 20-30 jer,<br />

moimata pirutyvisa da adamianebis onkologiuri daavadebebis ricxvma. md.<br />

madnis Relis (md. luxunis wylis) xeobis da misi mimdebare teritoriis<br />

anTropogenuli dabinZurebiT xsnis raWis mosaxleoba regionSi futkris<br />

ojaxTa ricxvis da gadamfreni frinvelebis katastroful Semcirebas.<br />

garda mavne gamonabolqvi gazebisa, dariSxanis gadamamuSavebeli<br />

sawarmoebi aseve warmoqmnidnen dariSxanis Semcvel, saxifaTo narCenebs<br />

(e.w. “kudebs”), romelic didi odenobiT daxvavebulia sabadosa da<br />

sawarmos mimdebare teritoriebze. saWiroa am saxifaTo narCenebisgan<br />

teritoriebis gadaudebeli aRdgena-gasufTaveba raTa gamoiricxos saSiS<br />

nivTierebaTa gadarecxva da gavrceleba garemomcveli bunebasa da<br />

garemoSi.<br />

agreTve mniSvnelovan safrTxeebs Seicavs <strong>saqarTvelo</strong>s mTavrobis<br />

mier ukontrolo teritoriebze darCenili sabadoebi da maRaroebi:<br />

qvaisis tyvia-TuTiis sabado _ samxreT oseTis teritoriaze; tyvarCelis<br />

qvanaxSiri sabado, axeisa da avadxaras vercxliswylis sabadoebi -<br />

afxazeTis avtonomiuri respublikis teritoriaze. maT mdgomareobasTan<br />

dakavSirebiT informacia ar mogvepoveba.<br />

keramikuli, naxevradZvirfasi da sanakeTobo qvebis, inertuli da<br />

samSeneblo masalebis <strong>resursebi</strong>s mopoveba-gadamuSaveba zogadad naklebi<br />

zianis momtania, Tumca araswori warmarTvis SemTxvevSi garemos<br />

mniSvnelovani dabinZureba seiZleba gamoiwvios. aq mTavari riskebi<br />

dakavSirebulia atmosferuli naleqebiT teritoriis gadarecxvis<br />

Sedegad dabinZurebul wylebTan, romlebic wylis obieqtebSi SeiZleba<br />

moxvdes, xmaursa da vibraciasTan, mopovebasa da gadazidvis samusaoebTan<br />

dakavSirebul mtverTan. amitom am zemoqmedebaTa saTanado regulireba<br />

da kontroli aucilebelia.<br />

3. ZiriTadi gamowvevebi<br />

qveynis ekonomikuri ganviTarebisaTvis aucilebelia <strong>mineraluri</strong><br />

<strong>resursebi</strong>s mopoveba da damuSaveba-gadamuSaveba, Tumca am procesebs Tan<br />

axlavs garemoze mniSvnelovani zemoqmedeba. dResdReobiT <strong>saqarTvelo</strong>Si<br />

samTo-mopovebiTi mrewveloba garemosTvis potenciurad erT-erTi


yvelaze saSiSi saqmianobaa. man SeiZleba gamoiwvios da rig SemTxvevebSi<br />

ukve gamoiwvia kidec niadagebis, wylebis (zedapiruli da miwisqveSa) da<br />

haeris mniSvnelovan dabinZurebs, ramac seriozuli uaryofiTi<br />

zemoqmedeba SeiZleba iqonios mimdebare teritoriis mosaxleobaze. ufro<br />

metic, wylisa da haeris saSualebiT dabinZureba SesaZloa sakmaod did<br />

teritoriazec gavrceldes.<br />

gansakuTrebiT aRsaniSnavia garemoze zemoqmedeba <strong>mineraluri</strong><br />

<strong>resursebi</strong>s Ria karieruli wesiT mopovebisas. am dros adgili aqvs<br />

mimdebare teritoriebis dabinZurebas nayari masalebiT, niadagebis<br />

mospobas an dazianebas, xSirad tyis safaris gaCexvas. samwuxarod,<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si momuSave samTo-geologiuri kompaniebi xSirad iyeneben<br />

moZvelebul da gaumarTav teqnologiebs, riTac mniSvnelovan zians<br />

ayeneben garemos. axali teqnologiebis danergva ki did<br />

kapitaldabandebasTanaa dakavSirebuli. amitom am saqmianobaTa garemoze<br />

zemoqmedebis Sefasebisas mopovebiTi saqmianobiT garemosTvis<br />

potenciurad miyenebadi zianisa da misi <strong>Tavi</strong>dan acilebisaTvis saWiro<br />

investiciebis Sejereba-dabalansebis safuZvelze unda moxdes adeqvaturi<br />

teqnologiis SerCeva da Sesabamisi emisiebis SeTanxmeba/damtkiceba.<br />

garemoze <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopovebis zemoqmedebis Sefasebisas<br />

gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom myari <strong>mineraluri</strong> resursis<br />

TiToeul saxes gaaCnia mopovebisa da gadamuSavebis misTvis<br />

damaxasiaTebeli <strong>Tavi</strong>sebureba da garemosdacviTi problemebic<br />

gansxvavebulia TiToeuli maTganisaTvis. aucilebelia saqmianobis<br />

saxelmwifo kontrolis gamakontrolebel organos (garemos dacvis<br />

inspeqcias) warmomadgenlebs am riskebis da maTi <strong>Tavi</strong>dan acilebis an<br />

Serbilebis programebis Sefaseba SeeZloT. samwuxarod dReisaTvis<br />

garemos dacvis inspeqcias sakmarisi raodenobis Sesabamisi specialobis<br />

mqone kadrebi (geologebi, samToelebi, hidrogeologebi da sxv.) ar hyavs<br />

da am mxriv aucilebelia inspeqciis SesaZleblobaTa gaZliereba.<br />

aucilebelia agreTve gaZlierdes garemos monitoringi im samTomopovebiTi<br />

da gadamamuSavebeli sawarmoebis garSemo, romelTa saqmianoba<br />

saSiS nivTierebebTan da mZime metalebTan aris dakavSirebuli.<br />

monitoringi ar unda Semoifarglebodes garemos faqtorebis kontroliT<br />

mxolod regulirebis obieqtis axlos, aramed moSorebul<br />

teritoriebzec, raTa gaTvaliswinebuli iqnes haerisa da wylis<br />

saSualebiT dambinZurebelTa gadatanis SesaZlebloba.<br />

rac Seexeba samTo-mopovebiTi saqmianobis Sedegad istoriulad<br />

dabinZurebul teritoriebs, aucilebelia SemuSavdes maTi aRdgenaremediaciis<br />

programebi da axali samarTlini midgomebi teritoriis<br />

aRdgenis xarjebis mosaZieblad. am mxriv misasalmebelia rigi mewarmeebis<br />

iniciativebi. magaliTad, 2006 wlis noebridan saaqcio sazogadoeba<br />

“madneulSi”, romelic bolnisis madans amuSavebs, funqcionirebs Sromis<br />

usafrTxoebis, janmrTelobis dacvisa da ekologiis samsaxuri, romlis<br />

mimarTulebaa sawarmos teritoriaze arsebuli istoriuli dabinZurebis<br />

aRmofxvra da garemoze SesaZlo mavne zemoqmedebis Semarbilebeli<br />

RonisZiebebis gatareba. am mimarTulebiT sawarmo aqtiurad<br />

TanamSromlobs <strong>saqarTvelo</strong>s garemos dacvisa da bunebrivi <strong>resursebi</strong>s<br />

saministrosTan.


gamoyenebuli literatura:<br />

1. R Gigauri, M. Gakhutishvili, K. Giorgadze & Z. Machaidze, A Method of Sodium<br />

Dithioarsenate(V) Production from Hydrometaiiurgical Industrial Wastes of Non-ferrous<br />

and Noble Metals, Proc. Georgian Acad. Sci. 2004, 30, 205.<br />

2. R. Gigauri, I. Chelidze, A. Chiraqadze, M. Gakhutishvili, R. Sakhvadze The New<br />

Technology of Production of High Pure Metallic Arsenic. First International<br />

Conference on Nanochemistry and Nanotechnologies, March 23-24, 2010. Tbilisi,<br />

Georgia<br />

3. M. Gakhutishvili and R. Gigauri Arsenic Removals. International Conference and<br />

Exhibition, Batumi-Spring-2010.<br />

4. dariSxani da garemomcveli buneba r. gigauri, g. CaCava Tbilisis<br />

universitetis gamomcemloba, Tbilisi 2004<br />

5. mdinare rionis auzSi mTavari damabinZurebeli wyaroebis (`cxeli<br />

wertilebis~) identificireba da Sefaseba (Identification and Evaluation of<br />

Pollution Sources (Hot Spots) in the River Rioni Basin), CENN, 2008 w.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!