29.01.2015 Views

soxumis saxelmwifo universiteti soxumis saxelmwifo universitetis ...

soxumis saxelmwifo universiteti soxumis saxelmwifo universitetis ...

soxumis saxelmwifo universiteti soxumis saxelmwifo universitetis ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

iuridiuli fakulteti<br />

<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s<br />

iuridiuli fakultetis<br />

Seqmnis 30 wlisadmi miZRvnili<br />

respublikuri samecniero<br />

konferenciis masalebi<br />

Tbilisi<br />

2010-2012


krebulSi mocemulia <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s iuridiuli<br />

fakultetis Seqmnis 30 wlisTavisadmi miZRvnil samecniero konferenciaze<br />

warmodgenili moxsenebebi, romelic eTmoba samarTlis aqtualur<br />

problemebs. publikaciebSi mocemul mosazrebebi ekuTvniT maT<br />

avtorebs. krebuli gankuTvnilia praqtikosi iuristebis, iuridiuli<br />

fakultetis studentebisa da samarTlebrivi sakiTxebiT dainteresebul<br />

mkviTxvelTa farTo wrisaTvis.<br />

saredaqcio sabWo:<br />

samarTlis doqtori, asocirebuli profesori vefxvia gvaramia (redaqtori);<br />

iuridiul mecnierebaTa doqtori, profesori guram naWyebia;<br />

iuridiul mecnierebaTa doqtori oTar gamyreliZe; iuridiul<br />

mecnierebaTa doqtori, profesori SoTa fafiaSvili; samarTlis<br />

doqtori, asocirebuli profesori asmaT gugava; samarTlis doqtori,<br />

asocirebuli profesori lali gabisonia; samarTlis doqtori,<br />

profesori mixeil mamniaSvili; samarTlis doqtori ediSer futkaraZe;<br />

samarTlis doqtori, asistent profesori aleqsandre giorgi-<br />

Ze; asistent profesori sofio gvaramia; samarTlis doqtori, asistent<br />

profesori laSa gelantia.<br />

kompiuteruli redaqtireba:<br />

marine kilaberia, irma gabelia<br />

© ssu iuridiuli fakulteti — 2010-2012


Sokhumi State University<br />

Faculty of Law<br />

MATERIALS<br />

OF THE REPUBLICAN SCIENTIFIC CONFERENCE<br />

DEDICATED TO THE 30 th ANNIVERSARY<br />

OF THE FACULTY OF LAW<br />

OF SOKHUMI STATE UNIVERSITY<br />

Tbilisi<br />

2010-2012


This collection of includes the works presented at the scientific conference dedicated to<br />

30 th anniversary of establishment of the Faculty of Law of Sokhumi State University dealing<br />

with the significant problems of law. Ideas in these publications belong to their<br />

authors. Collection of works is intended to the practitioners, students of the faculties of<br />

law and wide audience interested in the legal issues.<br />

EDITORIAL BOARD:<br />

PhD in Law, Associated Professor Vephkhvia Gvaramia (Editor-in-Chief); Doctor of<br />

Juridical Science, Professor Guram Nachkebia; Doctor of Juridical Science, Otar<br />

Gamkrelidze; Doctor of Juridical Science, Professor Shota Phaphiashvili; PhD in<br />

Law, Associated Professor Asmat Gugava; PhD in Law, Associated Professor Lali Gabisonia;<br />

PhD in Law, Professor Mikheil Mamniashvili; PhD in Law Edisher Phutkaradze;<br />

PhD in Law, Assistant Professor Aleksander Giorgidze; Assistant Professor Sophio<br />

Gvaramia; PhD in Law; PhD in Law, Assistant Professor Lasha Gelantia.<br />

Computer Editing:<br />

Marine Kilaberia, Irma Gabelia.<br />

© Faculty of Law of SSU – 2010-2012


S i n a a r s i<br />

oTar gamyreliZe<br />

guram naWyebia<br />

nikoloz (nugzar)<br />

gabriCiZe<br />

SoTa fafiaSvili<br />

mixeil<br />

mamniaSvili<br />

Tea SayulaSvili<br />

paata kobalaZe<br />

ediSer futkaraZe<br />

petre<br />

dauTaSvili<br />

aleqsandre<br />

giorgiZe<br />

irma gabelia<br />

gimzer alania<br />

jemal gaxokiZe<br />

vefxvia gvaramia<br />

qeTevan jinWaraZe<br />

daviT geferiZe,<br />

avTandil xazalia<br />

qeTevan<br />

qoqraSvili<br />

marTlwinaaRmdegobis cneba da sisxlis<br />

samarTlis kanoni .................................................. 11<br />

eventualuri ganzraxvis problema sisxlis<br />

samarTalSi ............................................................. 25<br />

saproceso SeTanxmeba:<br />

ganviTareba, perspeqtivebi ............................... 34<br />

axali sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsis calkeuli aspeqtebi .......................... 40<br />

axali sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsis calkeuli aspeqtebi .......................... 47<br />

mowmis imunitetis problemebi sisxlis<br />

samarTlis procesSi ............................................ 62<br />

prokuroris uari braldebaze - funqcia<br />

Tu disfunqcia .................................................... 77<br />

marTlwinaaRmdegobis sakiTxisaTvis<br />

germanul sisxlis samarTalSi ......................... 89<br />

erTiani danaSauli da kvalifikaciis<br />

zogierTi Tavisebureba ...................................... 97<br />

aracnobieri fsiqikuris gavlena<br />

danaSaulis motivaciaze da damnaSavis<br />

resocializaciaze ............................................... 100<br />

kriminalizacia da masTan dakavSirebuli<br />

procesebi, rogorc sisxlis samarTlis<br />

kanonSemoqmedebis damoukidebeli<br />

mimarTulebani ....................................................... 112<br />

dazaralebulis dakiTxvis Taviseburebebi<br />

biznesis sferoSi Cadenili TaRliTobis<br />

saqmeze ..................................................................... 123<br />

ruseTis mier afxazeTisa da samxreT oseTis<br />

cnobis politikur-samarTlebrivi<br />

aspeqtebi ................................................................. 132<br />

eqstradiciis saerTaSoriso<br />

samarTlebrivi da Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi<br />

normatiuli wyaroebis ierarqiis<br />

aqtualuri sakiTxebi .......................................... 138<br />

suverenitetis cneba da misi gagebis<br />

Tanamedrove tendenciebi .................................. 151<br />

Tanamedrove saerTaSoriso arasamTavrobo<br />

organizaciebi ....................................................... 164<br />

samewarmeo kanonmdeblobis reforma<br />

saqarTveloSi (mokle mimoxilva) .................... 170<br />

7


asmaT gugava<br />

Tamar zarandia,<br />

Tea juReli<br />

sofio gvaramia<br />

lali gabisonia<br />

xelovnuri ganayofierebis gziT dabadebul<br />

bavSvTa samarTlebrivi statusi ...................... 175<br />

sakuTrebis uflebis borotad gamoyeneba<br />

da gausxviseblobis piroba qarTuli da<br />

franguli samarTlis mixedviT ........................ 182<br />

sagamomcemlo xelSekrulebis subieqtebis<br />

statusis koncefciis sakiTxi saqarTvelos<br />

kanonmdeblobaSi .................................................. 198<br />

qarTuli samarTlis istoriis<br />

mniSvnelovani aspeqtebi ..................................... 205<br />

jano wulukiZe Cuqebis Zveli qarTuli terminologia .......... 217<br />

laSa gelantia<br />

qarTlos<br />

fridonaSvili<br />

Teimuraz<br />

beJoSvili<br />

badri<br />

kvaracxelia<br />

saqarTvelos konstituciur sivrceSi<br />

afxazeTis gansakuTrebuli statusis<br />

Sesaxeb ...................................................................... 228<br />

saxalxo damcvelis uflebamosilebani<br />

saqarTvelosa da sazRvargareTis<br />

qveynebSi .................................................................. 235<br />

pativisa da Rirsebis dacva da pirad<br />

cxovrebaSi Caurevloba ...................................... 250<br />

samegrelos (odiSis) samTavroSi moqmedi<br />

kanonebi ................................................................... 258<br />

avtorebi ..................................................................................... 263<br />

avtorebi<br />

(inglisur enaze) ..................................................................................... 265<br />

8


C O N T E N T S<br />

Otar Gamkrelidze The Problem of Unlawfulness in Criminal Law ..................... 11<br />

Guram Nachkebia The Problem of Eventual Intent in Criminal Law .................. 25<br />

Nikoloz (Nugzar)<br />

Gabrichidze Procedural Agreement: Development, Perspectives ……...... 34<br />

Shota Phaphiashvili The Concept Oof Investigatory Experiment and Its<br />

Procedural Nature in Accordance With the New Procedual<br />

Legislation .............................................................................. 40<br />

Mikheil Mamniashvili Separate Aspects of Law of New Code of Practice ................ 47<br />

Tea Sakulashvili Witness Immunity Problems in Criminal Law Process .......... 62<br />

Paata Kobaladze The Prosecutor is Refusal to Pursue a Charge<br />

– a Function or Dysfunction ................................................. 77<br />

Edisher Phutkaradze For the Issues of Illegal Action in the<br />

German Criminal Law ............................................................ 89<br />

Petre Dautashvili Common Crime and Some Peculiarities of Qualification ...... 97<br />

Alexander Giorgidze The Influence of The Unconscious Psyche on the Motive<br />

for Crime and Tthe Resocialization of the Criminal .............. 100<br />

Irma Gabelia Criminalization and its adjacent Processes as Independent<br />

Directions of Criminal Lawmaking ........................................ 112<br />

Gimzer Alania Particularities of Victim’s Interrogation in the Case of<br />

Swindling in Business Sphere ................................................ 123<br />

Jemal Gakhokidze The Political - Legal Aspects of Abkhazia and South<br />

Ossetia’s Recognition by Russia ............................................ 132<br />

Vepkhvia Gvaramia Significant Issues of Hierarchy of Normative Sources of<br />

International Law and National Law on Extradition .............. 138<br />

Ketevan Jincharadze The Concept of Sovereignty and Its Understanding of<br />

Contemporary Trend ............................................................... 151<br />

David Geperidze,<br />

Avtandil Khazalia<br />

About the Contemporary International Non-Governmental<br />

Organizations .......................................................................... 164<br />

Ketevan Kokrashvili Law on Entrepreneurs Reforms in Georgia ............................ 170<br />

Asmat Gugava The Legal Status of Children Born Through Artificial<br />

Insemination ........................................................................... 175<br />

Tamar Zarandia,<br />

Tea Jugheli<br />

Sophio Gvaramia<br />

Abuse of Property Rights and Terms of Non-Alienation<br />

According to Georgian and French Laws ............................... 182<br />

The Issue of Publication Agrecement Subjects Status<br />

Conception in Gergian Legistation ......................................... 198<br />

Lali Gabisonia Significant Aspects of History of the Georgian Right ............ 205<br />

Jano Tsulukidze Ancient Georgian Terminology of Donation .......................... 217<br />

Lasha Gelantia The Particular Status of Abkhazia Within Georgian<br />

Constitutional Sphere ............................................................. 228<br />

Kartlos Pridonashvili The Public Defender in Georgia and Abroad ......................... 235<br />

9


Teimuraz Bezhoshvili The Protection of Honor and Dignity and Non-Interference<br />

in Private Life ......................................................................... 250<br />

Badri Kvaratskhelia Laws of Samegrelo (Odishi) Princedom of Georgia .............. 258<br />

Authors (In Georgian) ......................................................................................... 263<br />

Authors .............................................................................................. 265<br />

10


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

oTar gamyreliZe<br />

marTlwinaaRmdegobis cneba da<br />

sisxlis samarTlis kanoni<br />

1.<br />

danaSaulis cnebis erTerTi aucilebeli niSania marTlwinaaRmdegoba.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis VII muxlis<br />

Tanaxmad, sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis safuZvels<br />

am kodeqsiT gaTvaliswinebuli `marTlsawinaaRmdego~ da<br />

braleuli qmedeba warmoadgens. marTlwinaaRmdegobis problemis<br />

mecnieruli Seswavla da damuSaveba XIX saukuneSi daiwyo. es<br />

is dro iyo, roca danaSaulis cnebis samniSnovani aRnagoba jer<br />

kidev ar iyo SemuSavebuli. am droisTvis gabatonebuli Tvalsazrisis<br />

mixedviT, sisxlis samarTlis kanoni adgens adamianis<br />

qcevis wess, romelsac damnaSave arRvevs.<br />

germaneli iuristi k. bindingi pirveli iyo, vinc am debulebis<br />

winaaRmdeg gailaSqra. k. bindingma sakiTxi ase daayena: ra damokidebuleba<br />

arsebobs sisxlis samarTlis kanonsa da im normas Soris,<br />

romelsac damnaSave arRvevs am kiTxvaze man aseTi pasuxi gasca:<br />

norma, romelsac damnaSave arRvevs, sisxlis samarTlis kanons<br />

gareTaa. maSasadame, damnaSave, vTqvaT, mkvleli. qurdi da sxv. sisxlis<br />

samarTlis kanons ver daarRvevs, radgan sisxlis samarTlis<br />

kanoni ar awesebs normebs `ara kac kla~, `ar iparo~ da sxv. sisxlis<br />

samarTlis kanoni awesebs mxolod sasjels imisTvis, vinc daar-<br />

Rvevs normas `ara kac kla~ da Caidens mkvlelobas, daarRvevs normas<br />

`ar iparo~ da Caidens qurdobas da a. S. es normebi, rogorc<br />

vTqviT, sisxlis samarTlis kanons gareTaa.<br />

marTlwinaaRmdegobis cnebis aseTi gageba SemdegSi safuZvlad<br />

daedo danaSaulis samniSnovani cnebis aRnagobas, romelic<br />

Semdeg germaniaSi list-belingis sistemaSi Camoyalibda. akrZalva,<br />

romelsac damnaSave arRvevs, sisxlis samarTlis kanons gare-<br />

Taa. Tu am akrZalvas sisxlis samarTlis wesiT daicavs kanonmdebeli<br />

da mis darRvevas sisxlis samarTlis danaSaulad gamoacxadebs,<br />

amiT is Seqmnis qmedebis Semadgenlobas, da Tu amas bralsac mivumatebT,<br />

miviRebT danaSaulis samniSnovan cnebas:<br />

1. qmedebis Semadgenloba,<br />

2. marTlwinaaRmdegoba,<br />

3. brali.<br />

samniSnovani cneba Camoyalibda 1906 w. germaniaSi, roca e. belingis<br />

cnobili wigni “Die Lehre vom Verbrechen” (danaSaulis moZRvreba)<br />

gamoica. 1<br />

1<br />

Die Lehre vom Verbrechen. Von Dr. Ernst Beling, Professor in Tübingen. Tübingen,<br />

11


12<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

dRes aseTi aRnagoba danaSaulis cnebisa miRebulia ara marto<br />

saqarTveloSi, aramed yvela qveyanaSi, romelic romanul-germanul<br />

samarTlebriv sistemas aRiarebs.<br />

danaSaulis cnebis samniSnovani aRnagoba sabWoTa sisxlis<br />

samarTalSi pirvelad 1958w. 25 dekembris kanoniT (sabWoTa kav-<br />

Sirisa da mokavSire respublikebis sisxlis samarTlis kanonmdeblobis<br />

safuZvlebi) Semovida. `safuZvlebis~ VII muxlis Tanaxmad,<br />

`danaSaulad CaiTvleba sisxlis samarTlis kanoniT gaTvaliswinebuli<br />

sazogadoebrivad saSiSi qmedoba (moqmedeba an<br />

umoqmedoba)~. brali ganzraxvisa da gaufrTxileblobis saxiT<br />

mocemuli iyo am kanonis VIII da IX muxlebiT. rogorc vxedavT, aq<br />

termini `marTlwinaaRmdegoba~ Secvlilia terminiT `sazogadoebrivi<br />

saSiSroeba~. am terminis aseTi saxecvlileba maSin<br />

ideologiur safuZvelze moxda. sabWoTa mecnierul literaturaSi<br />

miCneuli iyo, rom sazogadoebrivi saSiSroeba qmedebis<br />

obieqtur Tvisebas gamoxatavda, xolo marTlwinaaRmdegoba<br />

`burJuaziuli mosamarTlis~ TviTneburi, subieqturi Sefasebis<br />

nayofs warmoadgenda. `amrigad, marTlwinaaRmdegoba aRniSnavs<br />

aq ara obieqtur sazogadoebriv saSiSroebas TviTon dana-<br />

Saulisa, romelic kanoniTaa aRiarebuli, — wers a. piantkovski,<br />

— aramed mxolod qmedebis subieqtur Sefasebas sasamarTlos<br />

mier, gansakuTrebuli saxis ~SefasebiT~ msjelobas da amitomac<br />

TiTqos arcTu mTlad realuri sinamdvilis samyarosadmi kuTvnils~.<br />

1<br />

swored mecnieruli sakiTxisadmi aseTi politikuri midgomis<br />

Sedegi iyo, rom mokavSire respublikebis kodeqsebSi termin<br />

`marTlwinaaRmdegobis~ nacvlad Semotanili da damkvidrebuli<br />

iyo `sazogadoebrivi saSiSroeba~. es termini aseTive savaldebulo<br />

wesiT aisaxa agreTve saqarTvelos 1960w. sisxlis<br />

samarTlis kodeqsSic (ix. VIII mux.). amJamad, terminma `marTlwinaaRmdegoba~<br />

daibruna Tavisi WeSmariti Sinaarsi da is oficialurad<br />

damkvidrda damoukidebeli saqarTvelos 1999w. 22 ivlisis<br />

kodeqsSi (ix. VII mux.).<br />

miuxedavad amisa, marTlwinaaRmdegobis cneba arc qarTul<br />

da arc rusul literaturaSi mecnierulad sakmao siRrmiT mainc<br />

1906; k. bindingisa da e.belingis Teoriebis mimoxilva ixileT T. wereTlis<br />

monografiaSi `sazogadoebrivi saSiSroeba da marTlwinaaRmdegoba<br />

sisxlis samarTalSi~ (Tb., 2006). k. bindingis Teoria Tavis<br />

droze aRiara cnobilma rusma iuristma n. tagancevma, ix.: Н. С. Таганцев.<br />

Русское уголовное право. Часть общая. Т. I. СПб. 1902, gv. 34-35.<br />

1 А. А. Пионтковский. Преступление, — wgn.: Курс советского уголовного права.<br />

В 6-ти томах. Часть общая. Т. 2. Под редакцией А. А. Пионтковского, П. С. Ромашкина,<br />

В. М. Чхиквадзе. М., 1970, gv. 140.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

ar aris Seswavlili. upirveles yovlisa, gasarkvevia, ramdenad<br />

sworad aris Sefasebuli germaneli mecnieris k. bindingis Teoria,<br />

kerZod, misi damokidebuleba sisxlis samarTlis kanonsa da samar-<br />

Tlis im normas Soris, romelsac damnaSave arRvevs. kerZod, sisxlis<br />

samarTlis kanoni awesebs Tu ara raime iseT akrZalvas, romelsac<br />

damnaSave arRvevs. sagulisxmoa am mxriv prof. T. wereTlis<br />

mosazreba, romelic k. bindingis Teorias kritikulad afasebs.<br />

am Teoriis erT-erT naklad T. wereTls miaCnia k. bindingis<br />

is mosazreba, `TiTqos amkrZalavi norma yovelTvis samarTlis<br />

sxva dargSi arsebobs da arasodes ar aris mocemuli uSualod sisxlis<br />

samarTlis kanonSi, sad, romeli sxva dargis normiT aris akrZaluli,<br />

magaliTad, mamaTmavloba an garyvnili moqmedeba da<br />

a.S.~, — svams kiTxvas sabolood T. wereTeli. 1 amitom k. bindingi<br />

`iZulebulia aRiaros pozitiuri samarTlis gareSe arsebuli anu<br />

kanongareSe samarTlis normatiuli Zala sisxlis samarTlis sferosaTvis~,<br />

2 rac T. wereTlis azriT, `sisxlis samarTlisaTvis did<br />

safrTxes warmoadgens, radgan im sakiTxis gadasaWrelad, aris Tu<br />

ara qmedoba marTlsawinaaRmdego, bindingma , dasaSvebad scno kanongareSe<br />

kriteriumebis gamoyeneba~. 3 T. wereTlis azriT, normebi,<br />

romlebic ar arseboben pozitiur samarTalSi, samarTlis normebad<br />

ver CaiTvlebian, radgan `ar arsebobs samarTali pozitiuri<br />

samarTlis gareSe~. 4<br />

ramdenad misaRebia samarTlis arsis aseTi gageba dRevandeli<br />

qarTuli azrovnebisaTvis es xom samarTlis pozitivizmis<br />

aRiarebaa rogorc cnobilia, samarTlis pozitivizmis mimarTuleba<br />

pozitiuri, ese igi sakanonmdeblo samarTlis iqiT samar-<br />

Tals ver xedavs da izRudeba kanoniT. sagulisxmoa, rom es sakiTxi<br />

qarTul samarTlebriv mecnierebaSi jer kidev XX saukunis<br />

ocian wlebSi damuSavda. `marTlac, amoiwureba Tu ara saerTod<br />

mTeli sfero uflebrivi cxovrebisa, — wers g. naneiSvili, — mTeli<br />

sfero realur uflebriv urTierTobaTa im uflebrivi cxovrebiT,<br />

romelic pozitiuri samarTlis ganxorcielebas warmoadgens<br />

Cven gvgonia, rom ara, vinaidan uflebrivi cxovrebis sfero<br />

saerTod gacilebiT farToa, vidre is sfero, romelsac pozitiuri<br />

samarTali Seicavs~. 5<br />

1<br />

T. wereTeli. sazogadoebrivi saSiSroeba da marTlwinaaRmdegoba<br />

sisxlis samarTalSi. Tb., 2006, gv. 102.<br />

2 T. wereTeli. sazogadoebrivi saSiSroeba da marTlwinaaRmdegoba<br />

sisxlis samarTalSi, gv. 102.<br />

3 T. wereTeli. sazogadoebrivi saSiSroeba da marTlwinaaRmdegoba<br />

sisxlis samarTalSi, gv. 102-103.<br />

4 T. wereTeli. sazogadoebrivi saSiSroeba da marTlwinaaRmdegoba<br />

sisxlis samarTalSi, gv. 103.<br />

5<br />

g. naneiSvili. samarTlis filosofiis sakiTxebi. Tb., 1992, gv. 107.<br />

13


14<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

g. naneiSvils am SemTxvevaSi mxedvelobaSi aqvs normatiuli<br />

faqtebi, e. i. is cxovrebiseuli SemTxvevebi, roca faqts TavisTavad,<br />

<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi akrZalvis gareSe aqvs savaldebulo Zala.<br />

am Zalas ama Tu im faqts sazogadoebrivi cxovreba aniWebs da ara<br />

<strong>saxelmwifo</strong>. magaliTad, saqarTvelos 1928 wlis sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsis 173-e muxliT danaSaulad iyo gamocxadebuli<br />

`sisxlis aRreva~, ese igi sqesobrivi kavSiri axlo naTesavTa (da-<br />

Zma da sxv.) Soris. es qmedeba 1960w. sisxlis samarTlis kodeqsSi<br />

aRar SeutaniaT. miuxedavad amisa, is dResac uaryofiTad fasdeba.<br />

arsebobs dauwereli norma, romelic am qmedebas uaryofiTad<br />

afasebs, krZalavs mas. amitom, roca adamiani am qmedebas sCadis,<br />

icis, rom arRvevs normas, sCadis akrZalul qmedebas. maSasadame,<br />

aseT dros adamians Secnobili aqvs, rom is moqmedebs marTlsawinnaaRmdegod,<br />

rac danaSaulis erT-erTi niSania, rasakvirvelia,<br />

Tu es qmedeba sisxlis samarTlis kanoniT danaSaulad aris<br />

gamocxadebuli. ase rom, k. bindingis Teoriis naklad ar SeiZleba<br />

CaiTvalos is, rom samarTlis cnebas ra moculobiT gavigebT, gavigebT<br />

samarTals rogorc pozitiurs, Tu ufro farTod, rogorc<br />

dauwerel samarTals. ufro zustad, samarTali farTod<br />

unda gavigoT. sazogadoebaSi bevri dauwereli norma moqmedebs,<br />

magram es ar niSnavs imas, rom is samarTlis norma ara aris. erTi<br />

sityviT, k. bindingis Teoriis winaaRmdeg wamoyenebul am debulebas<br />

ver gaviziarebT.<br />

garda amisa, T. wereTels k. bindingis Teoriis naklad miaCnia<br />

`is debulebac, TiTqos damnaSave ar arRvevs sisxlis samar-<br />

Tlis kanons imis gamo, rom igi am kanonis dispoziciis Sesabamisad<br />

moqmedebs~. `rodesac sisxlis samarTlis kanoni raime moqmedebas<br />

dasjadad acxadebs, — ganagrZobs T. wereTeli, — igi<br />

amiT krZalavs am moqmedebas. sisxlis samarTlis kanonis ZiriTadi<br />

daniSnuleba swored imaSi mdgomareobs, rom igi qmnis amkrZalav<br />

normas, igi ukrZalavs yvela moqalaqes gansazRvruli moqmedebis<br />

Sesrulebas~. 1<br />

amave mosazrebas gamoTqvamda T. SavguliZec: `sabWoTa <strong>saxelmwifo</strong><br />

sasjelis muqariT krZalavs sazogadoebrivad saSiS<br />

moqmedebaTa mxolod garkveul jgufs... roca kanonmdebeli ama<br />

Tu im sazogadoebrivad saSiS qmedobas danaSaulad aRiarebs, es<br />

qmedoba iRebs danaSaulis formas, e. i. xdeba am qmedobis akrZalva<br />

sisxlis samarTlis kanoniT~. 2<br />

sisxlis samarTlis kanonis daniSnulebis aseT gagebas vera<br />

1 T. wereTeli. sazogadoebrivi saSiSroeba da marTlwinaaRmdegoba<br />

sisxlis samarTalSi, gv. 103-104.<br />

2 T. SavguliZe, l. surgulaZe. sazogadoebrivi saSiSroebis gamomricxveli<br />

garemoebani sisxlis samarTlis kanonmdeblobaSi. Tb., 1988,<br />

gv. 7.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

da ver daveTanxmebiT. ar SeiZleba imis mtkiceba, TiTqos sisxlis<br />

samarTlis kanoni `ukrZalavs yvela moqalaqes gansazRvruli moqmedebis<br />

Sesrulebas~. es ar aris sisxlis samarTlis kanonis daniSnuleba.<br />

SeuZlebelia daveTanxmoT debulebas, TiTqos damnaSave<br />

arRvevs `akrZalvas, rac sisxlis samarTlis kanonSia mocemuli~. 1<br />

am debulebis sawinaaRmdegod uamravi magaliTis motana SeiZleba.<br />

cota zemoT Cven vTqviT, rom saqarTvelos 1928w. sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsis 173-e muxliT isjeboda `sisxlis aRreva~. arc 1960<br />

wlis da arc dRes moqmedi saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsiT<br />

es qmedeba pasuxismgeblobas aRar iwvevs. gamodis, rom `sisxlis<br />

aRreva~ dRes nebadarTuli moqmedebaa. 1960w. kodeqsiT pasuxismgebloba<br />

iyo dawesebuli Seuracxyofisa da ciliswamebisaTvis.<br />

dRes moqmedi kodeqsidan es muxlebi amoRebulia. SegviZlia<br />

vamtkicoT, rom dRes Seuracxyofa da ciliswameba akrZaluli<br />

aRar aris<br />

am debulebis sisworis naTelsayofad mkiTxvelis yuradRebas<br />

blanketur muxlebs mivapyrob. saqarTvelos sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsis 276-e muxliT pasuxismgeblobaa dawesebuli<br />

transportis moZraobis usafrTxoebis an eqspluataciis wesis<br />

darRvevisaTvis. am muxlis pirveli nawilis Tanaxmad isjeba `1.<br />

avtomobilis, tramvais, troleibusis, traqtoris an sxva meqanikuri<br />

transportis moZraobis usafrTxoebis an eqspluataciis<br />

wesis darRveva imis mier, vinc am satransporto saSualebas mar-<br />

Tavs, ramac gamoiwvia janmrTelobis naklebad mZime dazianeba~.<br />

aq laparakia qmedebis Semadgenlobaze, magram ar aris mocemuli<br />

moZraobis wesi. es wesi mocemulia samarTlis sxva dargSi da ara<br />

sisxlis samarTlis kodeqsSi. maSasadame, qmedebis akrZalva sisxlis<br />

samarTlis kanons gareTaa. moqalaqis, am SemTxvevaSi mZRolis<br />

qcevis wesi sisxlis samarTlis kodeqsis gareTaa. 276-e muxliT<br />

mocemulia mxolod dispozicia, e. i. Semadgenloba da sasjeli.<br />

maSasadame, sisxlis samarTali ki ar krZalavs raime qmedebas,<br />

aramed — danaSaulad acxadebs qmedebas da sasjels awesebs<br />

misi CadenisaTvis.<br />

marTlwinaaRmdegobis problemaze qarTul iuridiul literaturaSi<br />

cotaa dawerili. am sakiTxs SedarebiT mokled warmogvidgens<br />

profesori g. naWyebiac Tavis erT-erT monografiul<br />

gamokvlevaSi. avtori gakvriT aq k. bindingis Teoriasac exeba<br />

da uaryofiTad afasebs mas. `arsebobs Tu ara sisxlissamar-<br />

Tlebrivi marTlwinaaRmdegoba am kiTxvaze germaneli kolegebi,<br />

— wers g. naWyebia, — rogorc wesi, uaryofiTad pasuxoben. isini,<br />

rogorc Cans, iziareben karl bindingis e. w. `normaTa Teo-<br />

1<br />

T. wereTeli. sazogadoebrivi saSiSroeba da marTlwinaaRmdegoba<br />

sisxlis samarTalSi, gv. 103-104.<br />

15


16<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

riis~ `im ideas, rom danaSaulebrivi qmedeba akrZalulia sisxlis<br />

samarTlis kanonamde... am ideis Tanaxmad, sisxlis samar-<br />

Tlis kanoni arafers ar krZalavs. es ukanaskneli aRwers qmedebis<br />

Semadgenlobas da awesebs sasjels danaSaulis CadenisaTvis~.<br />

1 amis Semdeg k. naWyebia iwyebs k. bindingis Teoriis kritikas.<br />

magram misi msjeloba metad bundovania da moklebulia<br />

praqtikul daniSnulebas. magaliTad, g. naWyebias k. bindingis<br />

normaTa Teoria saeWvod miuCnevia imis gamo, rom `termini `mar-<br />

TlwinaaRmdegoba~ samarTlis zogadi Teoriis kuTvnilebaa da<br />

niSnavs qmedebis uaryofiT samarTlebriv Sefasebas: `marTlwinaaRmdegoba<br />

samarTlis zogadi Teoriis kategoriaa, radgan is<br />

aris qmedebis Semadgenlobisa da bralis kavSiris forma. mar-<br />

Tlac, qmedebis Semadgenlobisagan mowyvetiT brali SeuZlebelia,<br />

magram brali qmedebis marTlwinaaRmdegobis gareSe ar arsebobs~.<br />

2<br />

Znelia am sityvebidan mkiTxvelma raime azri gamoitanos<br />

da gaerkves, ra kavSiri aqvs am msjelobas k. bindingis normaTa<br />

TeoriasTan. ufro mogvianebiT g. naWyebiam gamoTqva aseTi mosazreba:<br />

`meores mxriv, arsebobs sakuTriv sisxlissamarTlebrivi<br />

marTlwinaaRmdegobac, radgan, danaSaulebrivi qmedeba ar-<br />

Rvevs am qmedebis sisxlissamarTlebriv arZalvas (aqtiuri dana-<br />

Saulebrivi qmedebis winaaRmdeg) an sisxlis samarTlis kanoniT<br />

dadgenili aqtiuri moqmdebis valdebulebas (danaSaulis umoqmedobis<br />

gziT Cadenis SesaZleblobis winaaRmdeg)~. 3<br />

rogorc aqedan Cans, yofila Turme `sisxlissamarTlebrivi<br />

akrZalvac~, romelsac damnaSave arRvevs. magram avtori arc am<br />

SemTxvevaSi asabuTebs, ras niSnavs es `sisxlissamarTlebrivi akrZalva~,<br />

rogor unda gavigoT is. am debulebis dasabuTebisaTvis<br />

is eyrdnoba prof. T. wereTels, romelic wers: `sazogadoebrivi<br />

urTierToba ~SeiZleba daculi iyos sxva dargis samarTlebrivi<br />

normebiTac. magaliTad, sakuTrebis uflebas icavs samoqalaqo<br />

samarTalic. magram am SemTxvevaSic sisxlissamarTlebrivi mar-<br />

TlwinaaRmdegoba Tavis Sinaars sulac ar iRebs samarTlis am<br />

sxva dargebis normebisagan~. `sisxlis samarTlis sferoSi iqmneba<br />

umarTlobis axali tipi, — ganagrZobs g. naWyebia T. wereTlis<br />

sityvebiT msjelobas, — da es axali tipis umarTloba iqmneba<br />

imiT, rom igi aRwerilia sisxlis samarTlis kanonSi rogorc da-<br />

1 g. naWyebia. sisxlis samarTlis mecnierebis meTodologiuri anbani.<br />

Tb., 2006, gv. 183.<br />

2 g. naWyebia. sisxlis samarTlis mecnierebis meTodologiuri anbani,<br />

gv. 184.<br />

3 g. naWyebia. qmedebis danaSaulad kvalifikaciis zogadi Teoria. Tb.,<br />

2010, gv.176.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

naSaulis Semadgenloba~. 1<br />

samwuxarod, verc am sityvebidan ver vigebT, ras niSnavs<br />

sisxlissamarTlebrivi marTlwinaaRmdegoba, qmedebis sisxlissamarTlebrivi<br />

akrZalva. umarTloba, rogorc viciT, danaSaulis<br />

or niSans — qmedebis Semadgenlobasa da marTlwinaaRmdegobas<br />

moicavs. magram is sakiTxi, Tu ras niSnavs marTlwinaaRmdegoba,<br />

amas calke msjeloba unda, is calke kvlevas moiTxovs.<br />

zemoT Cven vnaxeT, rom T. wereTeli da zogierTi sxva avtori<br />

germaneli mecnieris k. bindingis Tvalsazrisis sawinaaRmdegod<br />

amtkicebdnen, TiTqos, damnaSave `arRvevs sisxlis samarTlis<br />

kanons~. magram es sityvebi im wlebSi iwereboda, roca<br />

misi avtorebi sabWouri ideologiuri wnexis qveS imyofebodnen.<br />

gasaocaria, roca saqarTveloSi dResac gvxvdebian adamianebi,<br />

romlebic am mosazrebas kbilebiT icaven.<br />

mxedvelobaSi myavs al. kvaSilava, romelic wers: `sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxismgeblobis safuZvelia danaSauli, e. i. mar-<br />

TlsawinaaRmdego da braleuli qmedeba (moqmedeba an umoqmedoba),<br />

romelic mis Cadenamde akrZaluli iyo moqmedi sisxlissamar-<br />

Tlebrivi normiT... danaSaulis Cadena SesaZlebelia mxolod maSin<br />

da iq, rodesac da sadac igi akrZalulia moqmedi sisxlissamar-<br />

Tlebrivi normiT...~ da sxv. 2<br />

zemoT Cven visaubreT im sakiTxze, rom sisxlis samarTlis kanoni<br />

ar krZalavda, magaliTad, ciliswamebasa da Seuracxyofas. winaaRmdeg<br />

SemTxvevaSi, dRes, roca es qmedebebi sisxlis samarTlis<br />

kodeqsidan amoRebulia da maTi Cadena sisxlis samarTlis wesiT<br />

aRar isjeba, isini akrZaluli aRar iqnebodnen. aseve iTqmis `sisxlis<br />

aRrevazec~, romelic isjeboda saqarTvelos 1928w. sisxlis<br />

samarTlis kodeqsiT. zemoT CamoTvlil qmedebebs kodeqsidan amo-<br />

Rebis Semdeg erTi ram daakldaT: isini aRar iTvlebian danaSaulad<br />

da aRar iwveven sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas. sxva mxriv,<br />

ciliswameba, magaliTad, iseTive sazianoa sazogadoebisaTvis, rogorc<br />

manamde iyo. dResac isevea akrZaluli ciliswameba dauwereli<br />

normiT, rogorc manamde iyo, roca is sisxlis samarTlis danaSaulad<br />

iTvleboda.<br />

qarTul iuridiul literaturaSi am sakiTxze sworad msjelobs<br />

Tamaz donjaSvili: `marTlwinaaRmdegoba, rogorc danaSaulis<br />

cnebis konstituciuri elementi, niSnavs qmedebis winaaRmdegobas<br />

ara marto pozitiuri samarTlis (kanonis) normebisadmi,<br />

aramed agreTve zneobisa da `kulturis normebisadmi~, anu civi-<br />

1<br />

g. naWyebia. qmedebis danaSaulad kvalifikaciis zogadi Teoria,<br />

gv.177.<br />

2 al. kvaSilava. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis zogadi<br />

nawili. komentarebi. Tb., 2009, gv. 36.<br />

17


iuridiuli fakulteti — 30<br />

lizebul <strong>saxelmwifo</strong>Ta samarTlebrivi Sexedulebebisadmi~. 1 cota<br />

qvemoT avtori kidev ufro azustebs am mosazrebas. qmedebis<br />

Semadgenlobis dadgenis Semdeg `mosamarTlem unda gadawyvitos<br />

sakiTxi, aris Tu ara danaSaulis Semadgenlobis Sesabamisi qmedeba<br />

amave dros marTlsawinaaRmdego... es msjeloba emyareba sisxlis<br />

samarTlis kanonis gareSe mdebare normas~. 2<br />

ra udevs safuZvlad sakiTxis aseT gadawyvetas ratom vambobT,<br />

rom norma, romelsac damnaSave arRvevs, sisxlis samar-<br />

Tlis kanons gareTaa erTi SexedviT es Zneli warmosadgenia.<br />

rogor SeiZleba, rom sisxlis samarTlis kanoni arafers krZalavdes!<br />

am sakiTxis dasabuTeba unda daviwyoT bralis sakiTxiT.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis me-9 muxlis Tanaxmad<br />

`qmedeba pirdapiri ganzraxviTaa Cadenili, Tu pirs gacnobierebuli<br />

hqonda Tavisi qmedebis marTlwinaaRmdegoba, iTvaliswinebda<br />

marTlsawinaaRmdego Sedegis dadgomis SesaZleblobas da<br />

surda es Sedegi, anda iTvaliswinebda aseTi Sedegis ganxorcielebis<br />

gardauvalobas~ (II naw.).<br />

upirveles yovlisa, es muxli bralis fsiqologiuri Teoriis<br />

gamomxatvelia. sxvagvarad arc SeiZleba gavigoT, radgan<br />

ganzraxva fsiqologiuri cnebaa da araviTari kavSiri ara aqvs<br />

marTlwinaaRmdegobasa da marTlzomierebasTan. magram am Sem-<br />

TxvevaSi Cven sul sxva ram gvainteresebs. bralis aucilebel ni-<br />

Sans, miuxedavad imisa, Cven bralis fsiqologiur Teorias gaviziarebT<br />

Tu normatiuls, Cadenili qmedebis marTlwinaaRmdegobis<br />

Secnoba warmoadgens. rogorc cnobilia, bralis normatiuli<br />

Teoriis mixedviT brali aris damnaSavis gakicxva Cadenili<br />

qmedebis gamo. amitom, ver gakicxav adamians, Tu mas ganzraxi<br />

moqmedebis dros Tavisi qmedebis marTlwinaaRmdegoba Secnobili<br />

ar hqonda.<br />

marTlwinaaRmdegobis Secnoba ki imas niSnavs, rom damnaSave<br />

arRvevs samarTlebriv akrZalvas da, Tu mxedvelobaSi miviRebT<br />

ganzrax danaSauls, man es icis. magram sad aris es akrZalva rogorc<br />

zemoT vnaxeT, k. bindingis Teoriis mowinaaRmdegeTa azriT,<br />

es akrZalva sisxlis samarTlis kanonSia. Tu es marTlac asea, maSin<br />

dgeba meore sakiTxi, rogor unda davumtkicoT kacs, rom mas wakiTxuli<br />

hqonda sisxlis samarTlis kanoni, roca qmedebas sCadio-<br />

1 T. donjaSvili. saqarTvelos sisxlis samarTali. zogadi nawili. Tb.,<br />

2002, gv. 141.<br />

2 T. donjaSvili. saqarTvelos sisxlis samarTali. zogadi nawili, gv.<br />

141; e. futkaraZe. marTlwinaaRmdegobis sakiTxisaTvis, — kreb.:<br />

`sisxlis samarTlis Tanamedrove problemebi~ (TinaTin wereTlis<br />

<strong>saxelmwifo</strong>sa da samarTlis instituti). Tb., 2006; ix. agreTve: m.<br />

turava. sisxlis samarTali. zogadi nawilis mimoxilva. Tb., 2008, gv.<br />

193.<br />

18


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

da saqarTvelos konstituciis 68-e muxlis Tanaxmad, `kanoni Zala-<br />

Si Sedis misi oficialur organoSi gamoqveynebidan me-15 dRes, Tu<br />

sxva vada ar aris dadgenili~ (VI naw.). am muxlis safuZvelze saqar-<br />

Tvelos 1999w. 22 ivlisis kodeqsi ZalaSi Sevida 2000w. 1 ivnisidan.<br />

ra daskvna unda gamoitanos aqedan sasamarTlom Tuki akrZalva<br />

sisxlis samarTlis kanonSia, maSin rogor daasabuTos sasamarTlom<br />

brali im SemTxvevaSi, roca gansasjeli kategoriulad amtkicebs<br />

procesze, rom kanoni ar waukiTxavs rasakvirvelia, amas<br />

gansasjeli ver ityvis ganzraxi mkvlelobis, qurdobis da sxva iseT<br />

danaSaulTa Cadenis dros, romlebic sayovelTaod cnobilia. magram<br />

kodeqsSi uamravi iseTi qmedebaa Setanili, romelTa danaSaulad<br />

gamocxadeba bevrma ar icis. magaliTad, saqarTvelos sisxlis<br />

samarTlis kodeqsis 375-e muxliT pasuxismgeblobaa dawesebuli<br />

danaSaulis dafarvisaTvis. bevrma SeiZleba arc icis, rom es qmedeba<br />

danaSauladaa gamocxadebuli da sisxlis samarTlis kodeqsSia<br />

Setanili. aseT SemTxvevaSi rogor gaigos damnaSavis damfaravma,<br />

rom daarRvia akrZalva, romelic sisxlis samarTlis kanoniTaa<br />

dadgenili Tu im mosazrebas gavyvebiT, TiTqos akrZalva sisxlis<br />

samarTlis kanonSia, maSin danaSaulis damfaravs unda davumtkicoT,<br />

rom 375-e muxli wakiTxuli hqonda, roca es qmedeba Caidina.<br />

aq meore sakiTxic wamoiWreba. Tu sisxlis samarTlis kanoni<br />

ar ukrZalavs moqalaqes raime qmedebis Cadenas, maSin ratom<br />

aris dadgenili konstituciiT kanonis gamoqveynebis vada, is<br />

dro, romlis Semdeg kanoni iwyebs moqmedebas sisxlis samar-<br />

TalSi am gamoqveynebas is mniSvneloba aqvs, rom sazogadoebis<br />

yvela wevrma unda icodes kanonis amoqmedebis dro, raTa mis-<br />

Tvis moulodneli ar iyos sasjelis dakisreba, rac mZime tvir-<br />

Tad awveba pirovnebas, mis ojaxs. magram kanonis ZalaSi Sesvlis<br />

drois daweseba sulac ar aris dakavSireuli qmedebis akrZalvasTan.<br />

ai, ratom aris qmedebis Cadenis akrZalva sisxlis samar-<br />

Tlis kanons gareT. kanonis gamoqveynebiT da misi ZalaSi Sesvlis<br />

wesis dadgeniT, kanonmdebeli SesaZleblobas aZlevs yvela<br />

adamians, gaecnos am kanons da imoqmedos mis Sesabamisad. Tu<br />

is amas ar gaakeTebs, rogorc ityvian, Tavis Tavs daabralos. <strong>saxelmwifo</strong>m<br />

moqalaqis winaSe Tavisi vali moixada da acnoba mas,<br />

rom aseTi qmedebis Cadenis SemTxvevaSi igi pasuxs agebs. magram<br />

norma, romelic daculia sisxlis samarTlis kanoniT, am kanons<br />

gareTaa, is sazogadoebis yvela wevrisaTvis ufro nacnobi da<br />

kargad garkveuli unda iyos, vidre sisxlis samarTlis kanoni.<br />

ase rom, sisxlis samarTlis kanons yovelTvis win uZRvis dawerili<br />

an dauwereli norma, romelsac damnaSave arRvevs da amiT<br />

sCadis is sisxlis samarTlis kanoniT aRweril qmedebas. amitom<br />

vambobT Cven, rom damnaSave arRvevs normas da asrulebs qmedebis<br />

Semadgenlobas, romelic sisxlis samarTlis kanoniTaa aRwerili.<br />

19


iuridiuli fakulteti — 30<br />

mkvleli, qurdi, mZarcveli, yaCaRi, TaRliTi arasdros ar ar-<br />

Rvevs sisxlis samarTlis kanons. isini moqmedeben kanonis Sesabamisad.<br />

108-e muxlSi naTqvamia: `ganzrax mkvleloba — isjeba Tavisuflebis<br />

aRkveTiT Svididan TxuTmet wlamde~. damnaSave asrulebs<br />

am kanonis dispozicias, sCadis ganzrax mkvlelobas. magram<br />

arRvevs normas _ ara kac kla. saqarTvelos konstituciis XV muxlSi<br />

naTqvamia, `sicocxle adamianis xelSeuvali uflebaa da mas<br />

icavs kanoni~.<br />

magaliTad, aviRoT sisxlis samarTlis kodeqsis 168-e muxli<br />

— Sromis Tavisuflebis darRveva. norma aris `Sroma Tavisufalia~,<br />

romelic dadgenilia saqarTvelos konstituciis 30-e<br />

muxliT. sisxlis samarTli kodeqsis 168-e muxliT pasuxismgeblobas<br />

iwvevs `nebismieri saxis kanonier SromiT saqmianobaSi xelis<br />

SeSla ZaladobiT an Zaladobis muqariT~. am SemTxvevaSi<br />

normis darRveva ZaladobaSia. aravis ar aqvs ufleba Zala gamoiyenos<br />

sxvis mimarT.<br />

2.<br />

axla dgeba aseTi sakiTxi: nuTu sisxlis samarTlis kanoni<br />

akrZalvas saerTod ar awesebs, aravisaTvis qcevis wess ar warmoadgens<br />

am kiTxvas ase unda vupasuxoT: sisxlis samarTlis kanoni<br />

qcevis wess, normas warmoadgens imisaTvis, visac misi gamoyeneba<br />

evaleba Tavis saqmianobaSi. es aris, upirveles yovlisa,<br />

mosamarTle. am debulebas pirdapir amtkicebs ukanaskneli wlebis<br />

Cveni sasamarTlo praqtika. magram, vidre am praqtikaze raimes<br />

vityodeT, unda iTqvas is, rom istoriulad yoveli qveynis<br />

da yoveli drois sasamarTlo praqtikaSi Cven vxvdebiT mosamar-<br />

Tlis mxridan sisxlis samarTlis kanonis darRvevas. marTalia,<br />

es darRveva ar aris danaSaulebrivi, magram faqtia, rom mosamarTle<br />

arRvevs sisxlis samarTlis kanons. amis nimuSia sasamar-<br />

Tlo ganaCenis gasaCivrebis safexurebrivi sistema (apelacia,<br />

kasacia), romlis drosac xSirad vlindeba mosamarTlis mxridan<br />

kanonis darRvevis SemTxvevebi. 1<br />

1<br />

n. tagancevi wers: `amave dros, sisxlis samarTlis kanoni adgens mosamarTlis<br />

dasjiTi xelisuflebis farglebs calkeuli danaSaulebrivi<br />

qmedebis mimarT da gansakuTrebiT sazRvravs im Seviwroebisa da<br />

dasjis maqsimums, romelic SeiZleba Seexos damnaSaves Cadenili qmedebisaTvis,<br />

xolo amis meoxebiT kanoni qmnis arsebiT garantias yoveli<br />

gansasjelisaTvis: braldebuls ar daedeba sxva iseTi sasjeli, romelic<br />

ar aris dadgenili kanonmdeblis avtoritetuli xelisuflebis<br />

mier, anda sasjelis is zoma, romelic kanoniT dadgenil sazRvrebs<br />

aWarbebs~ (Н. С. Таганцев. Русское уголовное право. Часть общая. Т. I, gv. 144).<br />

aqedan is daskvna gamomdinareobs, rom, Tu mosamarTle am uflebamosilebis<br />

farglebSi ar imoqmdebs, igi arRvevs sisxlis samarTlis kanons.<br />

20


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

ukanasknel wlebSi ramdenime mosamarTle sisxlis samar-<br />

Tlis wesiTac ki dasajes. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis<br />

336-e muxliT. q. foTis saqalaqo sasamarTlos mosamar-<br />

Tle b. g.-s daedo msjavri. 2005w. 29 agvistos foTis saqalaqo<br />

sasamarTlos ganaCeniT b. g.-s braldebis erT-erT epizods sisxlis<br />

samarTlis kodeqsis 67-e muxlis V nawilis darRveva warmoadgenda.<br />

sxva sakiTxia, ramdenad dasabuTebuli iyo es braldeba.<br />

am sakiTxze Cven aq aRar SevCerdebiT. CvenTvis aq sayuradReboa<br />

is, rom mosamarTles bralad edeboda sisxlis samar-<br />

Tlis kanonis moTxovnis darRveva. msgavsi magaliTebis motana<br />

uxvad SeiZleba Cveni sasamarTlo praqtikidan.<br />

2007w. 4 ivlisis kanoniT sisxlis samarTlis kodeqsis 336-e<br />

muxli gauqmda. magram es rodi niSnavs, rom mosamarTle sisxlis<br />

samarTlis wesiT aRar daisjeba. mosamarTle sisxlis samar-<br />

Tlis kanonis ganzrax darRvevisaTvis pasuxs agebs sisxlis samarTlis<br />

kodeqsis 333-e muxliT (samsaxureobrivi uflebamosilebis<br />

gadameteba). magaliTad, 184-e muxli kodeqsidan amoiRes<br />

2007w. 23 maisis kanoniT. vinaidan es muxli amoRebuli iyo kodeqsidan,<br />

Tbilisis saapelacio sasamarTlom manqanis daufleba<br />

droebiT gamoyenebis mizniT 178-e (Zarcva) muxliT daakvalificira.<br />

magram saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos sakasacio palatam<br />

es qmedeba ukve gauqmebul 184-e muxlze gadaakvalificira.<br />

1 rogorc Tbilisis saapelacio sasamarTlos, ise uzenaesi<br />

sasamarTlos sisxlis samarTlis saqmeTa palatis moqmedebebi<br />

aSkarad Seicavs danaSaulis niSnebs. sisxlis samarTlis kodeqsis<br />

romeli muxlic ar unda aviRoT, aSkarad davinaxavT, rom kanonmdebeli<br />

iq mxolod mosamarTlis qcevis wess adgens. zogjer<br />

es wesi konkretulia, zogjer ki mosamarTles ganusazRvravs savaldebulo<br />

qcevis farglebs. magaliTad, sisxlis samarTlis<br />

kodeqsis 56-e muxlis IV nawilis Tanaxmad ~uvado Tavisuflebis<br />

aRkveTa ar SeiZleba dainiSnos danaSaulis momzadebis an mcdelobisaTvis~.<br />

qcevis farglebis nimuSad SeiZleba movitanoT<br />

sisxlis samarTlis kodeqsis nebismieri muxlis sanqcia, romelic<br />

SedarebiT gansazRvruli sanqciis principzea agebuli (xu-<br />

Ti wlidan aT wlamde Tavisuflebis aRkveTa da a. S.).<br />

erTi sityviT, sisxlis samarTlis kanoni savaldebulo qcevis<br />

wess adgens mosamarTlisaTvis da ara moqalaqisaTvis. sisxlis samarTlis<br />

kanoni moqalaqisaTvis awesebs mxolod sasjels Cadenili<br />

samarTaldarRvevis gamo.<br />

maSasadame, sisxlis samarTlis kanoni mosamarTlisaTvis qcevis wess<br />

adgens, is ar aZlevs mosamarTles sxvagvarad qcevis SesaZleblobas.<br />

1<br />

ix. am sakiTxze ufro dawvrilebiT: o. gamyreliZe. gauqmebuli<br />

muxliT dasja, — Jurn.: `cxovreba da kanoni~. #2(10)2010.<br />

21


iuridiuli fakulteti — 30<br />

3.<br />

samarTlis bunebas Tu gaviTvaliswinebT, unda vTqvaT, rom<br />

marTlwesrigi qcevis wess adgens adamianis saqmianobis yvela<br />

sferoSi. adamianis qcevis wesi arsebobs imisda miuxedavad, isjeba<br />

Tu ara sisxlis samarTlis kanoniT adamiani am wesis dar-<br />

RvevisaTvis. `ara kac kla~ rom sisxlis samarTlis kanonSi iyos<br />

mocemuli, maSin am kanonis gauqmebis SemTxvevaSi es wesic unda<br />

gauqmdes. aseve iTqmeba `ar iparo~ SemTxvevaSic. cxovrebis ama<br />

Tu im sferoSi adamianis saqmianobis wesi zogjer dawerilia,<br />

zogjer dauwereli.<br />

rogorc zemoT vTqviT, sisxlis samarTlis kanoni qcevis<br />

wess adgens mosamarTlisaTvis. rogor unda moeqces mosamarTle<br />

gansasjels, es sisxlis samarTlis kodeqsiTaa dadgenili. mosamarTlem<br />

sisxlis samarTlis kanoniT unda gaarkvios, ra ekrZaleba<br />

da risi ufleba aqvs, roca is konkretuli sisxlis samarTlis saqmes<br />

ixilavs. magram sisxlis samarTlis kanonSi aseT akrZalvas ver<br />

naxavs, magaliTad, mkvleli, qurdi, TaRliTi da sxv. es pirdapir<br />

gamomdinareobs kanonidan. magaliTad, saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

kodeqsis 28-e muxlSi (aucilebeli mogerieba) naTqvamia:<br />

`marTlsawinaaRmdegod ar moqmedebs is, vinc am kodeqsiT gaTvaliswinebul<br />

qmedebas Caidens aucilebeli mogeriebis mdgomareobaSi~.<br />

maSasadame, aucilebeli mogeriebis dros mkvleli moqmedebs<br />

marTlzomierad. magram rogor davadginoT es nebarTva, ese<br />

igi marTlzomieri moqmedeba kanonis teqstidan saqarTvelos<br />

sisxlis samarTlis kodeqsis 108-e muxlSi naTqvamia: `ganzrax<br />

mkvleloba~ isjeba ase da ase. es teqsti erTi da igivea miuxedavad<br />

imisa, Cadenilia ganzraxi mkvleloba marTlzomierad Tu mar-<br />

TlsawinaaRmdegod. `ganzrax mkvleloba~ rom marTlzomierad ar<br />

iyo Cadenili, amas sagangebo mtkiceba sWirdeba. es ki imas niSnavs,<br />

rom am qmedebis `marTlzomiereba~ mkvlelobis Semadgenlobis gareTaa.<br />

aqedan ki is daskvna gamomdinareobs, rom, Tuki mkvlelobis<br />

marTlzomiereba am qmedebis Semadgenlobis gareTaa, aseve unda<br />

iyos gareT mkvlelobis marTlwinaaRmdegobac. radgan marTlzomierebas<br />

sWirdeba sagangebo dadgena, aseTive dadgena sWirdeba<br />

marTlwinaaRmdegobasac.<br />

sisxlis samarTlis kodeqsiT aRwerili klasikuri deliqtebis<br />

marTlwinaaRmdegobis dadgena did sirTules ar warmoadgens<br />

praqtikulad. amis dadgena davas iwvevs mxolod maSin, roca<br />

wamoiWreba marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli garemoebis<br />

dadgenis sakiTxi. Tu dadginda, rom marTlwinaaRmdegoba ar iyo<br />

gamoricxuli, igulisxmeba, rom qmedeba marTlsawinaaRmdegoa.<br />

sabolood SeiZleba davaskvnaT: radgan qmedebis Semadgenlobis<br />

ganxorcieleba sakmarisi ar aris marTlwinaaRmdegobis dasadgenad,<br />

es imas niSnavs, rom marTlwinaaRmdegoba, ese igi danaSau-<br />

22


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

lis cnebis meore niSani sisxlis samarTlis kanons gareTaa. ma-<br />

Sasadame, akrZalva sisxlis samarTlis kanoniT aRwerili Semadgenlobis<br />

niSans ar warmoadgens.<br />

qmedebis akrZalvas rom sisxlis samarTlis kanoni ar adgens,<br />

es naTlad Cans sisxlis samarTlis kodeqsis 36-e muxlis teqstidanac.<br />

am muxlis I nawilSi vkiTxulobT: `1. is, vinc ar icis, rom qmedeba,<br />

romelsac sCadis, akrZalulia, ar daisjeba mxolod im Sem-<br />

TxvevaSi, roca Secdoma misatevebelia~. rogor gavigoT sityva<br />

`akrZalulia~ xom ar momdinareobs es Secdoma sisxlis samar-<br />

Tlis kanonis arcodnidan, am kanonis Sinaarsis mcdari warmodgenidan<br />

rasakvirvelia, es ase ar aris. Secdoma am SemTxvevaSi momdinareobs<br />

im `akrZalvis~ arsebobidan, romelic sisxlis samar-<br />

Tlis kanons gareTaa. am SemTxvevaSi igulisxmeba ara marto sisxlis<br />

samarTlis gareT arsebuli pozitiuri samarTlis norma, akrZalva,<br />

aramed pozitiuri samarTlis gareT arsebuli dauwereli<br />

normac.<br />

dauwereli wesis darRvevis danaSaulad gamocxadebis nimu-<br />

Sia agreTve saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 376-e (dana-<br />

Saulis Seutyobinebloba) muxliT aRwerili Semadgenloba. `damnaSaveobasTan<br />

brZola warmatebuli ver iqneba — vkiTxulobT ~sisxlis<br />

samarTlis kerZo nawilSi~ — Tu moqalaqeebi ar daexmarebian<br />

samarTaldamcav organoebs. bevri adamiani amas Tavis moqalaqeobriv<br />

movaleobad da moralur valdebulebad aRiqvams~. 1 aqedan aSkaraa,<br />

rom es samarTlis dauwereli wesia, romelic moqalaqes<br />

avaldebulebs, Seatyobinos Sesabamis organoebs Cadenili danaSaulis<br />

ambavi.<br />

samwuxarod, xsenebuli teqstis avtori arasworad wers,<br />

TiTqos `am normis axali redaqcia sasjelis muqariT krZalavs<br />

imis Seutyobineblobas, rom mzaddeba an Cadenilia mZime an/da<br />

gansakuTrebiT mZime danaSauli~. rasakvirvelia, ar aris swori,<br />

TiTqos dasaxelebuli muxli `sasjelis muqariT krZalavs~ danaSaulis<br />

Seutyobineblobas, razedac Cven zemoT ukve vilaparakeT<br />

da aq aRar SevCerdebiT.<br />

zemoT naTqvamidan sabolood unda gavakeToT daskvna, rom<br />

yovel adamians sazogadoebriv cxovrebaSi gaaCnia Tavisi qcevis<br />

wesi, imis mixedviT, Tu ra saqmianobas eweva is. upirveles yovlisa,<br />

aris iseTi qcevis wesi, romlis dacva yovel adamians moeTxoveba,<br />

aseTia, magaliTad, ara kac kla, ar iparo, ar Seaviwrovo<br />

sxva da a. S. da a. S.<br />

magram sazogadoebaSi aris adamianis saqmianobis iseTi<br />

sfero, sadac sagangebod am sferosaTvis damaxasiaTebeli wesebia<br />

dadgenili. aseTia, magaliTad, avto-moto Tu sxva saxis<br />

1<br />

sisxlis samarTlis kerZo nawili. t. II. Tb., 2007, gv. 301.<br />

23


iuridiuli fakulteti — 30<br />

transportis moZraobis wesebi. am wesebis dacva mxolod transportis<br />

muSaks moeTxoveba.<br />

aseve unda vTqvaT, <strong>saxelmwifo</strong> organoebis muSakTa mimar-<br />

Tac, romelTac am organoebis saqmianobisaTvis dadgenili wesebis<br />

dacva evalebaT. swored aq moiazreba mosamarTlis saqmianoba.<br />

amitom, rogorc zemoT vTqviT, sisxlis samarTlis kanoni adgens<br />

mosamarTlis da ara moqalaqis qcevis wess. moqalaqem sisxlis<br />

samarTlis kanoni unda icodes imdenad, ramdenadac es kanoni<br />

mas misTvis cnobili wesis darRvevisaTvis sasjeliT emuqreba.<br />

ase rom, k. bindingis Teoria ise ki ar unda gavigoT, TiTqos<br />

sisxlis samarTlis kanoni araviTar wess ar adgens. sisxlis<br />

samarTlis kanoni adgens wess, magram es wesi ar adgens akrZalvas<br />

qurdis an mkvlelis mimarT. sisxlis samarTlis kanoni adgens<br />

mosamarTlis ufleba-movaleobas sisxlis samarTlis saqmis<br />

ganxilvis dros.<br />

OTAR GAMKRELIDZE<br />

THE PROBLEM OF UNLAWFULNESS IN CRIMINAL LAW<br />

The dependence of offence from criminal law is discussed in the work.<br />

The author criticizes the opinion, according to which criminal law sets prohibition,<br />

which is violated by an offender. Author reasons that the norm breached by<br />

the criminal lies outside criminal law. Criminal law sets the norm only for the<br />

judge. Criminal law defines the rule of conduct, which can only be breached by<br />

the judge, because the law stipulates the rule of conduct for the judge.<br />

24


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

guram naWyebia<br />

eventualuri ganzraxvis problema<br />

sisxlis samarTalSi<br />

eventualuri (arapirdapiri) ganzraxvis problema bralis<br />

araerTi Teoriis aqilevsis quslia. am mxriv, pirvel rigSi, yuradRebas<br />

iqcevs bralis fsiqologiuri Teoria.<br />

marTlac, bralis fsiqologiuri Teoriis Tanaxmad, brali<br />

aris qmedebisa da misi Sedegebisadmi subieqtis fsiqikuri damokidebuleba,<br />

romelic ganzraxvis an gaufrTxileblobis formiT<br />

gamoixateba. am poziciidan gasagebia, rom ganzraxva da gaufrTxilebloba<br />

bralis formebia.<br />

ganzraxva, Tavis mxriv, ori saxisaa: pirdapiri da arapirdapiri<br />

anu eventualuri. pirdapiri ganzraxva, wminda fsiqologiurad,<br />

TiTqos, davas ar iwvevs, radgan am mimarTebiT qmedebisa<br />

da misi Sedegebisadmi subieqtis fsiqikuri damokidebuleba aSkaradaa<br />

gamokveTili. magaliTad, eWvianobis niadagze mkvlelobis<br />

SemTxvevaSi, subieqtis qmedebis fsiqikuri sazrisi msxverplis<br />

sicocxlis mospobaSi mdgomareobs. magram pirdapiri ganzraxva<br />

araa wminda fsiqologiuri fenomeni. marTlac, xSiria<br />

SemTxveva, roca subieqti moqmedebs pirdapiri ganzraxviT, magram<br />

ara marTlsawinaaRmdego Sedegebis dadgomis surviliT,<br />

aramed — sul sxva motiviT. magaliTad, angarebiT mkvlelobis<br />

SemTxvevaSi, subieqti adamianis sicocxlis mospobis surviliT<br />

ki ar moqmedebs, aramed angarebis dakmayofilebisaTvis, roca<br />

subieqti eufleba moklulis qonebas an Tavisufldeba msxverplis<br />

valebisagan. mkvleloba ki, mocemul SemTxvevaSi, aris ara<br />

qceva fsiqologiurad, rogorc es Tavis droze iyo miRebuli<br />

iuridiul literaturaSi, aramed fsqologiuri qcevis (motivisa<br />

da miznis) ganxorcielebis xerxia. 1<br />

marTlac, `qceva~ aris fsiqologiis cneba, `danaSauli~ ki —<br />

sisxlis samarTlis cnebas warmoadgens. danaSauli qcevisagan<br />

anu motivisa da miznisagan mowyvetiT SeuZlebelia, magram qcevaze<br />

danaSaulis dayvana fsiqologizmia sisxlis samarTlis<br />

sferoSi. magaliTad, mkvleloba gansakuTrebuli sisastikiT<br />

aris am qmedebis iseTi Sefaseba, romelic wminda fsiqologiurad<br />

ar arsebobs. kidev ufro aSkaraa am mxriv is garemoeba, rom<br />

eventualuri (arapirdapiri) ganzraxva wminda fsiqologiurad<br />

SeuZlebelia. amis sabuTad Cven SegviZlia movitanoT is argumenti,<br />

rom `ganzraxva“ wminda fsiqologiurad sxva araferia,<br />

Tu ara `gadawyvetileba~ (e.i. ganizraxa, maS, gadawyvita kidec).<br />

aqedan gamomdinare, SesaZlebelia Tu ara eventualuri ganzrax-<br />

1 Б. В. Хорнабуджели. Психологическая сторона вины. Тб., 1981, gv. 6.<br />

25


iuridiuli fakulteti — 30<br />

va anu eventualuri, arapirdapiri, gadawyvetileba fsiqologiurad<br />

exeboda ra bralis fsiqologiur aspeqtebs, prof. b. xornabujeli<br />

(xaraziSvili) logikurad msjelobda, roca man ganzraxvis<br />

dayofa pirdapirad da arapirdapirad wminda fsiqologiurad<br />

gaumarTlelad miiCnia. misi azriT, Tu ganzraxva aris<br />

gadawyvetilebis sinonimi, maSin fsiqologiurad Znelia SevurigdeT<br />

gamoTqmas `arapirdapiri gadawyvetileba~ im SemTxveva-<br />

Sic ki, Tu ganzraxvas vuwodebT stabilizirebul gadawyvetilebas,<br />

rogorc amas akeTebs d. uznaZe. 1<br />

amrigad, Tu iqidan amovalT, rom ganzraxva gadawyvetilebis<br />

sinonimia, maSin `eventualuri gadawyvetileba“ fsiqologiurad<br />

marTlac SeuZlebelia. aqedan logikurad gamomdinareobs<br />

daskvna, rom eventualuri ganzraxva fsiqologiurad ar arsebobs.<br />

meorenairad rom vTqvaT, eventualuri ganzraxvis analogi<br />

fsiqologiaSi ar arsebobs. magram maSin bralis fsiqologiuri<br />

Teoria am mimarTebiT seriozul gadasinjvas moiTxovs. mar-<br />

Tlac, saqarvelos sisxlis samarTlis kodeqsis (SemdegSi — sssk)<br />

IX muxlis III nawilis Tanaxmad, `qmedeba arapirdapiri ganzraxvi-<br />

Taa Cadenili, Tu pirs gacnobierebuli hqonda Tavisi qmedebis<br />

marTlwinaaRmdegoba, iTvaliswinebda maRalsawinaaRmdego Sedegis<br />

dadgomis SesaZleblobas da ar surda es Sedegi, magram<br />

Segnebulad uSvebda an gulgrilad ekideboda mis dadgomas~.<br />

Tu kargad CavukvirdebT eventualuri ganzraxvis am sakanonmdeblo<br />

formulas, davinaxavT, rom aq fsiqikurze dauyvanadi<br />

viTareba ikveTeba. jer erTi, subieqti Segnebulad uSvebs<br />

marTlsawinaaRmdego Sedegis dagomas anu ar gamoricxavs am Sedegis<br />

dadgomas (maSin, rodesac TviTimedovnebisas, piriqiT,<br />

upasuxismgeblod gamoricxavs). meorec, aq mTavari isaa, rom subieqti<br />

am Sedegis dadgomas ekideba gulgrilad. termini `gulgrili“<br />

SefasebiTia. kanonmdebeli subieqts axasiaTebs, rogorc<br />

gulgrils, e.i. afasebs uaryofiTad. Tu termini `gulgrili~ gamoxatavs<br />

subieqtis uaryofiT Sefasebas, `gulmxurvale~, piriqiT,<br />

dadebiT Sefasebas gamoTqvams (radgan SesaZloa arsebobdes,<br />

magaliTad, `gulmxurvale mamuliSvili“).<br />

amrigad, termini `gulgrili~ subieqtis iseTi Sefasebaa,<br />

romelic fsiqologiurad ar arsebobs. amgvar SefasebiT cnebebs<br />

fsiqologia ar icnobs. ufro metic, sisxlis samarTlis<br />

moqmed kanonmdeblobaSi termini `gulgrili~ daudevrobis sinonimadac<br />

gamoiyeneba. magaliTad, sssk 342-e muxlis Tanaxmad,<br />

samsaxurebriv gulgrilobad fasdeba qmedeba, roca moxele an<br />

masTan gaTanabrebuli piri samsaxurebrivi movalobisadmi dau-<br />

1<br />

Б. В. Хорнабуджели. Психологическая сторона вины, gv. 30-31.<br />

26


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

devari damokidebulebis gamo arsebiTad arRvevs fizikuri da<br />

iuridiuli piris uflebas, sazogadoebis an <strong>saxelmwifo</strong>s kanonier<br />

interesebs.<br />

gamodis, rom termini `gulgrili~ gamoxatavs ara marto<br />

eventualuri ganzraxvis SefasebiT mxares, aramed — daudevrobis<br />

arsebiT daxasiaTebasac. es, Cveni azriT, SemTxveviTi ar unda<br />

iyos. kerZod, ganzraxva da gaufrTxilebloba bralis formebia,<br />

magram ara bralis fsiqologiuri Teoriis logikiT, aramed<br />

bralis arsebiTad sxva koncefciis mixedviT. marTlac, Tu brali<br />

sxva araferia, Tu ara qmedebisa da misi Sedegebisadmi subieqtis<br />

fsiqikuri damokidebuleba, maSin subieqtis Sefaseba, rogorc<br />

`gulgrili~, `qarafSuta~, `daudevari“, `sastiki~ da ase<br />

Semdeg SeuZlebelia. cxadia, ganzraxva da gaufrTxilebloba<br />

qmedebisa da misi Sedegebisadmi subieqtis fsiqikuri damokidebulebisagan<br />

mowyvetiT SeuZlebelia, magram am fsiqikur damokidebulebaze<br />

maTi dayvana dauSvebelia. ufro garkveviT rom<br />

vTqvaT, ganzraxvis da gaufrTxileblobis fsiqologiuri analogi<br />

ar arsebobs. magram vidre am mimarTebiT ganvagrZobdeT<br />

msjelobas, gvinda yuradReba mivaqcioiT `finaluri Teoriis“<br />

im postulats, rom ganzraxva da gaufrTxilebloba bralis<br />

formebi ki ar arian, aramed qmedebis Semadgenlobis bunebrivi<br />

elementebi. qarTul sisxlis samarTlis mecnierebisaTvis sakmaod<br />

cnobili es debuleba, rogorc wesi, kritikis sagani iyo da<br />

aris kidec. magaliTad, profesori T. werTeli kategoriulad<br />

ar erTanxmeboda am debulebas da mas meTodologiur safuZvlebs<br />

uwunebda. kerZod, Tu ganzraxva bralis forma ki araa,<br />

aramed qmedebis Semadgenlobis bunebrivi anu fsiqologiuri<br />

elementi, maSin, jer erTi, ganzrax SeiZleba imoqmedos Seuracxadmac,<br />

1 xolo es Seracxvis problematikaSi srul arev-darevas<br />

gamoiwvevs. meorec, Tu ganzrxva qmedebis Segnebulobis sinomimia<br />

da meti araferi, maSin marTlwinaamdegobis obieqturi gageba<br />

SeuZlebelia. mesamec, Tu bralis cnebidan ganzraxva da gaufrTxilebloba<br />

gavaZeveT, maSin raRaa brali Tu ganzraxva SeiZleba<br />

iyos keTili an boroti, magram `ar SeiZleba iyos kargi<br />

gaufrTxilebloba. gaufrTxilebloba yovelTvis gulisxmobs<br />

uaryofiT msjelobas, gulisxmobs imas, rom subieqtma daaRRvia<br />

jerovani, swori moqmedebis norma“. 2<br />

`finaluri Teoriis“ moZRvreba bralis Sesaxeb nawilobriv<br />

gaiziara profesorma o. gamyreliZem. misi azriT, ganzraxva<br />

marTlac SeiZleba iyos keTili an boroti, maSin rodesac gaurTxilebloba<br />

bralis formaa. 3 gamodis, rom ganzraxva bralis<br />

1 T. wereTeli. sisxlis samarTlis problemebi. t. I. Tb., 2007, gv. 158.<br />

2 T. wereTeli. sisxlis samarTlis problemebi, gv. 163.<br />

3<br />

o. gamyreliZe. Seracxvis problema sisxlis samarTalSi da bralis<br />

27


iuridiuli fakulteti — 30<br />

formas ar warmoadgens. magram, rogorc ukve Cans, eventualuri<br />

ganzraxva wminda fsiqologiurad SeuZlebelia, radgan marTlsawinaaRmdego<br />

Sedegisadmi subieqtis gulgrili damokidebuleba<br />

am subieqtis sakanondeblo Sefasebaa, romelsac, rogorc<br />

ukve vTqviT, fsiqologia saerTod ar icnobs. miT ufro, rom<br />

`gulgriloba~ daudevrobis sinominadac gamoiyeneba.<br />

`finalur Teorias“ im nawilSi, rom ganxraxva da gaufrTxilebloba<br />

bralis formebs ar warmoadgenen, iziarebs m. turavac,<br />

oRond avtori fiqrobs, rom ganzraxvas da gaufrxileblobas<br />

ormagi mniSvneloba aqvT. maT dadgenas bralis etapze is<br />

azri aqvs, rom ganzraxva ufro metad ikicxeba, vidre gaufrTxilebloba.<br />

1<br />

debuleba, rom ganzraxva ufro metadaa gasakicxi, vidre<br />

gaufrTxilebloba, arsebiTad sworia, magram maSin ganzraxva da<br />

gaufrTxilebloba bralis formebia, radgan `gakicxva“ fsiqologiurad<br />

ar arsebobs. sakiTxavia: brali marTlac aris gakicxva<br />

marTlsawinaaRmdego qmedebisaTvis Tu gakicxvis safuZvelia<br />

abstraqtuli `gakicxva“ bralis sinonimi ver iqneba. miT<br />

umetes, rom Tavisi qmedebisaTvis pasuxi moeTxoveba socializirebul<br />

pirovnebas, romelsac unari aqvs normatiulad dadgenil<br />

movaleobas moekidos pasuxismgeblurad da mowodebulia<br />

kidec amisaTvis. cxadia, aq igulisxmeba pasuxismgeblobis pozitiuri<br />

aspeqti, roca subieqti nebayoflobiT, pasuxismgeblobis<br />

maRali grZnobiT, axorcielebs moralurad gamarTul an samar-<br />

Tlebrivad marTlzomier qmedebas. SeiZleba iTqvas, rom `pasuxismgebloba<br />

“ gulisxmobs ara marto negatiur aspeqts, roca<br />

subieqti pasuxs agebs braleuli qmedebisaTvis, aramed mis pozitiur<br />

aspeqtsac, roca subieqti pasuxismgeblurad ekideba<br />

Tavis movaleobas da Tavisi qmedebiT qmnis moralur Tu samarTlebriv<br />

wesrigs.<br />

gasagebia, rom `pasuxismgebloba“ aris ara fsiqologiuri,<br />

aramed filosofiuri kategoria da adamianis pirovnebis socialur<br />

Tvisebaze miuTiTebs. aqedan gamomdinare, arc brali unda<br />

iyos wminda fsiqologiuri cneba, radgan pasuxismgebloba, misi<br />

pozitiuri aspeqtiT, adamianis sazogadoebriv grZnobas gamoxatavs.<br />

saqme isaa, rom pasuxismgebloba, misi pizitiuri aspeqtiT,<br />

gamoxatavs subieqtis urTierTobas garkveul `instanciasTan~,<br />

vis winaSec subieqtia pasuxismgebeli rogorc pozitiurad, ise<br />

— negatiurad. magaliTad, `sindisi“ aris instancia, romlis winaSe<br />

subieqti zneobrivadaa pasuxismgebeli. sisxlis samarTalnormatiuli<br />

cnebis dasabuTebis cda, — Jurn.: `adamiani da konstitucia~.<br />

¹3-4, 2002.<br />

1 m. turava. sisxlis samarTlis zogadi nawilis mimoxilva. Tb., 2010, gv.<br />

126.<br />

28


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

Si ki `instancia“ aris <strong>saxelmwifo</strong>, rogorc kanonmdebeli, romelic<br />

sisxlis samarTlis kanons danaSaulTa Tavidan acilebis<br />

mizniT aamoqmedebs.<br />

amrigad, aSkaraa, rom `pasuxismgebloba“ qmnis garkveul<br />

urTierTbas instanciasa da subieqts Soris. sisxlis samarTlis<br />

sferoSi igulisxmeba saxelmwofosa da sisxlis samarTlis subieqtebs<br />

(pasuxismgeblobis unaris mqone fizikuri pirebis da<br />

zogierTi kategoriis iuridiuli pirebs) Soris urTierToba,<br />

romelic danaSaulTa Tavidan acilebis mizans emsaxureba. aqedan<br />

gamomdinare, mcdaria rusul iuridiul literaturaSi<br />

TiTqmis gabatonebuli debuleba, rom sisxlissamarTlebrivi<br />

urTierTooba danaSaulis Cadenis gamo warmoiSoba. kerZod, ver<br />

uaryofen imas, rom sisxlis samarTlis norma marTlzomier qmedebas<br />

moiTxovs, magram, samwuxarod, danaSaulis Cadenas sisxlissamarTlebriv<br />

urTierTobas ukavSireben, 1 maSin rodesac danaSaulis<br />

Cadenas misi Camdeni piri <strong>saxelmwifo</strong>sTan urTierTobaSi<br />

ki ar Sehyavs, aramed, piriqiT, <strong>saxelmwifo</strong>sTan sisxlissamarTlebrivi<br />

urTierTobis farglebidan gamohyavs. 2<br />

marTlac, sisxlis samarTlis kanonis ZalaSi Sesvlis momentidan<br />

sisxlis samarTlis subieqti valdebulia moqmdebdes<br />

marTlzomierad da mowodebulia am valdebulebas moekidos pasuxismgeblurad,<br />

e.i. am valdebulebis aRsrulebis ganwyobiT.<br />

Tu moxda piriqiT, ese igi subieqti marTlzomieri qmdebis valdebulebas<br />

moekida upasuxismgeblod, maSin man marTlsawinaaRmdego<br />

qmdeba Caidina braleulad. mocemul SemTxvevaSi<br />

marTlzomieri qmedebis valdebulebisadmi subieqtis upasuxismgeblo<br />

damokidebuleba, rogorc marTlsawinaaRmdego qmedebis<br />

subieqturi mizezi, bralis sinonimad gamoiyureba. subieqts<br />

rom <strong>saxelmwifo</strong>s winaSe pasuxismgeblobis grZnobiT<br />

emoqmeda, misi es qmedeba iqneboda marTlzomieri. misi es<br />

marTlsawinaaRmdego qmdeba ki <strong>saxelmwifo</strong>s winaSe subieqtis<br />

upasuxismgeblobis anu misi braleulobis Sedegia da amitom igi<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s winaSe negatiuradaa pasuxismgebeli am upasuxismgeblobisaTvis.<br />

3<br />

SeiZleba iTqvas, rom brali, rogorc marTlzomieri qmedebis<br />

valdebulebisadmi subieqtis upasuxismgeblo damokidebuleba,<br />

marTlsawinaamdedgo qmedebis subieqturi mizezia. samwuxarod,<br />

imis gamo, rom iuridiul literaturaSi samarTlebrivi<br />

urTierTobis problema an ugulebrelyofilia (magaliTad, ro-<br />

1 Уголовное право России. Части Общая и Особенная: Учебник. Под редакцией А.<br />

И. Рарога. М., 2004, gv. 12-16.<br />

2 g. naWyebia. sisxlis samarTlis sagani. Tb., 1997.<br />

3 g. naWyebia. brali, rogorc sicialuri filosofiis kagtegoria. Tb.,<br />

2001.<br />

29


iuridiuli fakulteti — 30<br />

gorc wesi, germanuli sisxlissamarTlebrivi doqtrina) an TiTqmis<br />

gabatonebulia danaSaulis Cadenis gamo sisxlissamarTlebrivi<br />

urTierTobis yalbi idea, (rogorc wesi, sabWouri da<br />

postsabWouri ruseTis sisxlissamarTlebrivi literatura),<br />

bralis problema dRemde gadauWreli darCa. isic samwuxaroa,<br />

rom brlis problemis axleburi gadaWris is cda, romelic didi<br />

xania warmovadgineT, dremde uyuradRebod rCeba.<br />

amdenad, Cven iZulebuli varT, mkiTxvels zogi ram kvlav<br />

SevaxsenoT. magram amjerad gvinda yuradReba mivaqcioT im<br />

friad mniSvnelovan garemoebas, rom profesori al. vaCeiSvili<br />

bralis problemis gadaWris zRurblze aRmoCnda. exeboda ra<br />

danaSaulebrivi qmedebis motivebis problemas, xsenebuli avtori<br />

werda: `erT SemTxvevaSi motivi gamoxatavs pirovnebis saer-<br />

To ganwyobas, romelsac aqvs garkveuli naklovaneba im azriT,<br />

rom misi xasiaTi Tavisi ZiriTadi TvisebiT ar upasuxebs marTlwesrigis<br />

interesebs, ewinaaRmdegeba mas“. 1 iqve avtori ixilavs<br />

meore SemTxvevas, roca adamiani mTeli sicocxle asrulebda<br />

marTlwesrigis moTxovnebs, raRac garemoebaTa zegavleniT sCadis<br />

danaSauls. amgvar SemTxvevebSi is faqti, rom sazogadoebrivad<br />

mavne motivma gaimarjva sawinaaRmdego motivTan brZola-<br />

Si, 2 miuTiTebs im grZnobis sisusteze, romelsac igi unda Seekavebina<br />

danaSaulis Cadenisagan. aqedan avtori akeTebs metad sagulisxmo<br />

daskvnas: `amrigad, orive SemTxvevaSi saqme gvaqvs im<br />

fsiqikur mdgomareobasTan, romelsac SeiZleba vuwodoT sazogadoebrivi<br />

grZnobis sisuste an arasakmao ganviTareba (xazgasma<br />

avtorisaa — g.n.) im grZnobisa, romelic Seesabameba adamianTa<br />

Tanacxovrebis intersebs... Cveni azriT, amaSi unda veZioT<br />

braleulobis Sinaarsi“(xazgasma avtorisaa — g.n.). 3<br />

Cveni azriT, avtors imisi Tqma undoda, rom saqme exeba pasuxismgeblobis<br />

grZnobis sisustes an mis arasakmao ganviTarebas,<br />

roca pasuxismgeblobis grZnobaze upasuxismgebloba<br />

imarjvebs. samwuxarod, im droisaTvis, rodesac profesor al.<br />

vaCeiSvilis xsenebuli naSromi iqmneboda, pozitiuri pasuxismgeblobis<br />

idea saTanadod ar iyo ganviTarebuli da amitom am<br />

avtormac movlenebs zusti saxeli ver daarqva, magram misi ZiriTadi<br />

idea metad sayuradReboa. miT ufro, rom mkvlevari xazgasmiT<br />

werda: `sisxlis samarTalSi braleulobis orive cnobili<br />

formas moicavs erTi zogadi cneba. isini araa mowyvetili<br />

1 al. vaCeiSvili. danaSaulis subieqturi mxare sabWoTa sisxlis samarTalSi.<br />

Tb., 1957, gv. 32.<br />

2 motivTa brZolis ideas ver gaviziarebT, radgan erTmaneTs upirispirdebian<br />

ara motivebi, aramed motivaciis faqtorebi.<br />

3 al. vaCeiSvili. danaSaulis subieqturi mxare sabWoTa sisxlis samarTalSi,<br />

gv. 32.<br />

30


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

erTmaneTisagan, maT Soris araa SeuTanxmebloba, romelic aucileblobiT<br />

daaRRvevda konstruqciis mTlianobas. amgvarad,<br />

ganzraxva da gaufrTxilebloba saerTo safuZvels pouloben“.<br />

1 marTlac, Tu Cven amovalT iqidan, rom danaSaulis Cadenas<br />

subieqturad pasuxismgeblobis sazogadoebrivi grZnobis sisuste<br />

an misi arasakmarisi ganvTareba iwvevs, maSin brali subieqtis<br />

upasuxismgeblo saqciels unda niSnavdes. Tu ganzraxva,<br />

am poziciidan, aris pasuxismgelobis pozitiuri aspeqtis<br />

Segnebuli uaryofa, gaufrTxilebloba am pasuxismgeblobis<br />

ugulvebelyofiT vlindeba. aqedan gamomdinare, ukve SegviZlia<br />

imisi axsna, Tu ratom moxda is, rom termini `gulgrili“<br />

erT SemTxvevaSi axasiaTebs eventualur ganzraxvas, xolo, meore<br />

SemTxvevaSi — daudevrobas. kerZod, Tu brali aris marTlzomieri<br />

qmedebis movaleobisadmi subieqtis upasuxismgeblo<br />

damokidebuleba, maSin gasagebia, rom termini “gulgrili“ meorenairad<br />

gamoxatavs `upasuxismgeblos~, e.i. im pirs, romelic<br />

upasuxismgeblod, ese igi pozitiuri pasuxismgeblobis sapirispirod,<br />

ekideba marTlsawinaaRmdego Sedegis dadgomas, xolo<br />

daudevrobis SemTxvevaSi saqme exeba windaxedulobis normebisadmi<br />

subieqtis upasuxismgeblo damokidebulebas. isic gasagebia,<br />

rom eventualuri ganzraxvis SemTxvevaSi subieqtis upasuxismgebloba<br />

ufro maRalia, vidre daudevrobis dros. amitom<br />

negatiuri pasuxismgebloba pirvel SemTxvevaSi ufro mkacri<br />

unda iyos, vidre meore SemTvevaSi. magram amjerad mokled aRvniSnavT,<br />

rom brali, rogorc upasuxismgeblobis sinonimi, pasuxismgeblobis<br />

pozitiuri da negatiuri aspeqtebis kavSiris<br />

formaa. Tu termini `pasuxismgebluri~ niSnavs subieqtis dadebiT<br />

Sefasebas, `upasuxismgeblo~, piriqiT, subieqtis uaryofiT<br />

Sefasebas, mis gakicxvas gamoxatavs. aqedan gamomdinare, brali<br />

subieqtis abstraqtuli gakicxva ki araa, rogorc amas bralis<br />

normativistuli TeoriaSi fiqroben, aramed gakicxvis safuZvelia.<br />

laSa-giorgi kutalia, exeboda ra bralis problematikaSi<br />

gasakicxobis cnebas, savsebiT marTebulad werda, rom gasakicxoba<br />

warmoadgens SefasebiTobas, romelsac Sefasebis obieqti<br />

ara aqvs, sul sxvaa am mxriv gakicxva, rogorc Sefaseba. 2 aqedan<br />

gamomdinare, avtori h. velcelis Teoriis safuZvlian kritikas<br />

iZleva, roca acxadebs, rom am TeoriaSi `subieqtis personaluri<br />

gakicxva, negatiuri msjeloba nebisyofis araswori warmarTvis<br />

Sesaxeb — es aris ara damnaSavis fsiqikaSi mimdinare<br />

1 al. vaCeiSvili. danaSaulis subieqturi mxare sabWoTa sisxlis samarTalSi,<br />

gv. 32.<br />

2<br />

l.-g. kutalia. brali sisxlis samarTalSi. Tb., 2000, gv. 346.<br />

31


iuridiuli fakulteti — 30<br />

procesebi, aramed sasamarTlo organoTa saqmianobis gamoxatuleba“.<br />

1<br />

amrigad, gasakicxoba bralis problematikaSi imdenad uniadagoa,<br />

rom mas konkretuli obieqtic ki ar gaaCnia. sul sxva am<br />

mxriv, brali, rogorc gakicxvis safuZveli. kerZod, subieqti<br />

ikicxeba imis gamo, rom is upasuxismgeblod moekida marTlzomieri<br />

qmedebis valdebulebas da amis gamo man gamoiwvia<br />

marTlsawinaaRmdego Sedegebi. upasuxismgeblobis ukiduresad<br />

maRali xarisxi gamoxatulia pirdapiri ganzraxviT, roca<br />

subieqti acnobierebs marTlsawinaaRmdego Sedegis gardauvalobasac<br />

ki. upasuxismgeblobis ufro dabali xarisxi gamoxatulia<br />

eventualuri ganzraxviT, roca subieqti marTlsawinaaRmdego<br />

Sedegebisadmi dauSveblad gulgrilia. TviTimedovnebis<br />

dros piri upasuxismgeblod imedovnebs, rom mocemul SemTxvevaSi<br />

marTlsawinaaRmdgo Sedegi ar dadgeba, maSin rodesac is<br />

realurad dgeba kidec. bolos, daudevrobis dros subieqti<br />

marTlsawinaaRmdego Sedegs windaxedulobis normisadmi upasuxismgeblo<br />

damokidebulebis gamo ar iTvaliswinebs.<br />

amrigad, aSkaraa, rom brali aris pasuxismgeblobis pozitiuri<br />

da negatiuri aspeqtebis kavSiris forma, roca subieqti<br />

maRalzomieri qmedebis movaleobas ekideba upasuxismgelod da<br />

iwvevs marTlsawinaaRmdego Sedegebs. isic aSkaraa, rom bralis<br />

es axali koncefcia ganzraxvas da gaurTxileblobas bralis gamovlenis<br />

formebad acxadebs, Tumca am mxriv bralis formebis<br />

Semdgomi dazusteba momavlis amocanaa.<br />

1<br />

l.-g. kutalia. brali sisxlis samarTalSi, gv, 347.<br />

32


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

GURAM NACHKEBIA<br />

THE PROBLEM OF EVENTUAL INTENT IN CRIMINAL LAW<br />

In the article it is proved that eventual premeditation side as the negligent<br />

dependence the subject before his infringing activities is unknown to the traditional<br />

fault theories.This is the evaluative “negligence” conception, which psychological<br />

analog does not exist. The same points the 342 nd Article of Criminal<br />

Code of Georgian (service negligence), that is the sign of indifference.<br />

It comes of it that eventual premeditation and negligence are both characterized<br />

as common sign(indifference). This wiil be justified that the “indifferent”<br />

we can change with the term “irresponsible”. This means that the subject<br />

revealed the irresponsible dependence before the requirement of the criminal or<br />

provided norms, as the result of which he committed a infringing activity<br />

provoded by the criminal law. The premeditation before the state is the conscious<br />

negation of the positive responsibility, and the carelessness is recognized<br />

by his repudiation.<br />

From the other side,the fault for: the infringing activity – this is not an<br />

abstract accusal, as it is taken in the normative fault theory (the accusalhas not<br />

the corresponding subject), but is the basis of the accusal (the subject is accused<br />

of his irresponsibility in the infringing acrivity). Though the problem needs to<br />

be examinated.<br />

33


iuridiuli fakulteti — 30<br />

34<br />

nikoloz (nugzar) gabriCiZe<br />

saproceso SeTanxmeba:<br />

ganviTareba, perspeqtivebi<br />

ukanasknel wlebSi saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />

kanonmdeblobaSi mniSvnelovani da arsebiTi xasiaTis<br />

cvlilebebi Sevida, rac, pirvel rigSi, ganpirobebulia imiT,<br />

rom qarTulma kanonmdebelma sisxlissamarTalwarmoebis is modeli<br />

airCia, romelic ufro angloamerikuli qveynebis sistemebs<br />

axasiaTebs. aRniSnulidan gamomdinare, saqarTvelos parlamentis<br />

mier 2009 wlis oqtomberSi miRebuli sisxlis samar-<br />

Tlis axali saproceso kodeqsi, romelic ZalaSi Sevida 2010w. 1<br />

oqtombridan, angloamerikuli saproceso kanonmdeblobis Sesabamis<br />

kodeqss warmoadgens.<br />

saproceso SeTanxmeba, romelic pirvelad amerikis Seer-<br />

Tebul StatebSi iqna SemoRebuli 1900 wels da myarad damkvidrda<br />

qveynis marTlmsajulebis sistemaSi, calkeuli TaviseburebebiT<br />

da gansxvavebebiT dReisaTvis warmatebiT moqmedebs evropis<br />

mraval qveyanaSi (inglisSi, belgiaSi, germaniaSi, safrangeTSi<br />

da a.S.).<br />

saproceso SeTanxmebis instituti saqarTveloSi SemoRebuli<br />

iqna adre moqmed sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi,<br />

2004w. 13 Tebervals da vidre axal sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsSi calkeuli umniSvnelovanesi cvlilebebiT daimkvidrebda<br />

Tavis adgils, garkveuli istoriuli gza ganvlo.<br />

aRsaniSnavia, rom wina sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis<br />

64 1 -e Tavma, sadac saproceso SeTanxmeba iyo gaTvaliswinebuli,<br />

miRebidan (2004w. 13 Tebervali) misi moqmedebis CaTvliT,<br />

gansakuTrebiT 2005 wlis martidan, sistematiuri da mniSvnelovani<br />

cvlilebebi ganicada, romelTa raodeneoba 27-s aRwevs.<br />

Seicvala wina sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 64 1<br />

Tavis dasaTaurebac. Tu ki miRebis dros mas ewodeboda-erqva<br />

„saproceso SeTanxmeba~, Semdeg dasaTaurda rogorc „saproceso<br />

SeTanxmeba da sasjelisagan srulad gaTavisufleba~. amasTanave,<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis XV 1 muxlis Sesabamisad,<br />

imave kodeqsis 679 1 -e muxlis I nawili gansazRvravda, rom<br />

sasamarTlos mier saqmis arsebiTad ganxilvis gareSe ganaCenis<br />

safuZvelia saproceso SeTanxmeba. wina (2004w. 13 Tebervlis) redaqciisagan<br />

gansxvavebiT, kanonmdebelma ar miiCnia savaldebulod<br />

braldebulis mier braldebis mxaresTan TanamSromlobis<br />

sakiTxi, rac danaSaulis aRiarebis da sagamoZiebo organoebisaTvis<br />

iseTi utyuari informaciis an mtkicebulebis an Tanam-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

debobis piris mier Cadenili danaSaulis Sesaxeb cnobis miwodebaSi<br />

gamoixateba, romelic xels uwyobs am danaSaulis gaxsnas.<br />

kanonis pirveli redaqciis mixedviT, saproceso SeTanxmebis aucilebel<br />

pirobas warmoadgenda braldebulis neba daxmareboda<br />

da eTanamSromla gamoZiebasTan.<br />

gamoZiebasTan TanamSomloba ki, rogorc iuridiul literaturaSia<br />

miTiTebuli, niSnavda imas, rom braldebuli gamoZiebas<br />

miawvdida ufro mZime danaSaulis an ufro maRali Tanamdebobis<br />

piris mier Cadenil danaSaulze utyuar informacias, an<br />

naklebad mZime danaSaulis Camdeni braldebulis aRiarebiTi<br />

Cvenebis safuZvelze sisxlissamarTlebrivi devna ganxorcieldeboda<br />

im piris mimarT, romelmac ufro mZime danaSauli Caidina.<br />

1 aseTi pirobebis Sesrulebis SemTxvevaSi, prokurors ufleba<br />

hqonda moeTxova braldebulisaTvis sasjelis Semcireba an<br />

danaSaulis erTobliobisas mieRo gadawyvetileba misTvis<br />

braldebis Semsubuqebis an nawilobriv moxsnis Taobaze. magram,<br />

kanonis amoqmedebidan ramodenime Tvis Semdeg (2004w. 24 ivlisis<br />

kanoni), saproceso kanonmdeblobam ganicada cvlilebebi, wina<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 679 1 -e muxlis I nawilidan<br />

amoRebuli iqna braldebulis aRiarebis savaldebuloba da<br />

Tanxmoba eTanamSromla gamoZiebasTan, miewodebina utyuari informacia<br />

an mtkicebulebebi mZime danaSaulis an Tanamdebobis<br />

piris mier Cadenili danaSaulis Sesaxeb, rac xels Seuwyobda<br />

aseTi kategoriis danaSaulis gaxsnas. amasTanave, saproceso Se-<br />

Tanxmebis pirobebi orad gaiyo da miTiTebuli iqna „bralze garigeba~<br />

an „sasjelze SeTanxmeba~, 2 anu SemoRebuli iqna aSS-s<br />

saproceso kanonmdeblobis msgavsi instituti. bralze garigebis<br />

SemTxvevaSi, braldebulis mier danaSaulis aRiareba savaldebulod<br />

iqna miCneuli; amasTanave, SenarCunda gamoZiebasTan<br />

TanamSromlobis moTxovna. rac Seexeba sasjelze SeTanxmebas,<br />

aseT dros braldebuls ar moeTxoveboda danaSaulis aRiareba,<br />

xolo gamoZiebasTan TanamSromloba savaldebulo moTxovnad<br />

rCeboda sasjelis zomaze prokurorTan braldebulis dasaTanxmeblad.<br />

wina sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobaSi ukanasknel<br />

periodSi (garda 2005w. 25 martis kanonis redaqciisa)<br />

sssk 64 1 TavSi Sevida mTeli rigi arsebiTi xasiaTis cvlilebebi.<br />

wina sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis XV 1 muxli miuTi-<br />

Tebda, rom saproceso SeTanxmeba xorcieldeboda sasamarTlo<br />

1<br />

n. gabriCiZe. saproceso SeTanxmeba, — Jurn.: „adamiani da<br />

konstitucia~. #3, 2004, gv. 55; n. gabriCiZe. saproceso SeTanxmeba, —<br />

Jurn.: `samarTali~. #5-6, 2004, gv. 57-63.<br />

2<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi, cvlilebebi da<br />

damatebebi. 2004w. oqtombris mdgomareobiT. Tb., 2004, gv. 377-378.<br />

35


36<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

damoukideblobis principis dacviT, saproceso SeTanxmebis mizania<br />

swrafi da efeqtiani marTlmsajulebis ganxorcieleba,<br />

xolo imave kodeqsis 64 1 -e specialur TavSi gaTvaliswinebulia<br />

saproceso SeTanxmeba da sasjelisagan srulad gaTavisuflebis<br />

pirobebi da procesualuri wesebi. amasTanave, Tu braldebulisaTvis<br />

saproceso SeTanxmebis SeTavazeba warmoadgenda prokuroris<br />

uflebamosilebas, Sesuli cvlilebebiT, saproceso Se-<br />

Tanxmebis SeTavazeba SeeZlo rogorc braldebuls (gansasjels),<br />

ise — prokurors saqmis arsebiTad ganxilvisas, sasamar-<br />

Tlo kamaTis dawyebamde. sasamarTlo (mosamarTle) uflebamosili<br />

iyo mxareebisaTvis SeeTavazebina saproceso kanonmdeblobis<br />

farglebSi werilobiTi saproceso SeTanxmebis dadeba.<br />

aRsaniSnavia, rom 2006w. 28 aprils sssk-is 679 1 -e muxlis II<br />

nawilSi Sesulma cvlilebebma gansxvavebuli interpretacia<br />

misca saproceso SeTanxmebas sasjelze SeTanxmebisas, radgan<br />

saerTod amoRebuli iqna braldebis nawilSi araRiareba da mi-<br />

TiTebulia, rom „sasjelze SeTanxmebisas braldebuli (gansasjeli)<br />

ar ewinaaRmdegeba wayenebul braldebas, Tumca eTanxmeba<br />

prokurors sasjelis zomaze an misgan srulad gaTavisuflebaze”.<br />

amdenad, braldebuli (gansasjeli) aRiarebs Tu ar aRiarebs<br />

wayenebul braldebas — saproceso SeTanxmebisaTvis mas mniSvneloba<br />

ara aqvs.<br />

wina sisxlis samarTlis saproceso kodeqsTan SedarebiT,<br />

axal sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi saproceso SeTanxmebis<br />

instituti ufro srulyofili da daxvewilia. is dasaTaurebulia<br />

rogorc „saproceso SeTanxmeba~, xolo mis Sinaarss,<br />

Tu ar CavTvliT mcireoden damatebas, arsebiTi cvlileba ar<br />

ganucdia.<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 209-e muxlis I nawilis<br />

Tanaxmad, sasamarTlos mier saqmis arsebiTi ganxilvis gareSe<br />

ganaCenis gamotanis safuZvelia saproceso SeTanxmeba. saproceso<br />

SeTanxmebis safuZvelia SeTanxmeba bralze an sasjelze.<br />

amdenad, saproceso SeTanxmeba SeiZleba daidos bralis<br />

aRiarebisas anda sasjelze SeTanxmebisas. am ukanasknel Sem-<br />

TxvevaSi, braldebuli ar ewinaaRmdegeba wayenebul brals, Tumca<br />

eTanxmeba prokurors sasjelis zomaze an misgan srulad ga-<br />

Tavisuflebaze, xolo bralze SeTanxmebisas braldebuli aRiarebs<br />

danaSauls.<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 210-e muxlis III nawilis<br />

Tanaxmad, braldebulisaTvis sasjelis Semcirebis an<br />

braldebis Semsubuqebis an nawilobriv moxsnis Taobaze gadawyvetilebis<br />

miRebisas prokurorma unda gaiTvaliswinos sajaro<br />

interesi, Cadenili danaSaulisaTvis gaTvaliswinebuli sasjelis<br />

simZime, qmedebis marTlsawinaaRmdegoba da braleulobis<br />

xarisxi. prokurors ufleba aqvs saproceso SeTanxmeba dados


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

yvela kategoriis danaSaulze, magram sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsis 218-e muxlis VIII nawilis Tanaxmad braldebulTan<br />

(msjavrdebulTan) saproceso SeTanxmebis dadeba (braldebulis<br />

pasuxismgeblobisagan an sasjelisagan srulad gaTavisufleba<br />

da Tavisuflebis aRkveTiT msjavrdebulis sasjelis gadaxedva)<br />

dauSvebelia saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 144 1 -e,<br />

144 2 -e da 144 3 -e muxlebiT gaTvaliswinebul danaSaulTa saqmeebze<br />

(wameba; wamebis muqara; damamcirebeli an araadamianuri mopyroba).<br />

siaxles warmoadgens isic, rom saproceso kodeqsis 217-e<br />

muxlis I nawili prokurors avaldebulebs konsultacia gaiaros<br />

dazaralebulTan da Seatyobinos mas saproceso SeTanxmebis<br />

dadeba. sxva sityvbiT rom vTqvaT, prokurori valdebulia<br />

pirvelad Sexvdes dazaralebuls, auxsnas mas saproceso SeTanxmebis<br />

pirobebi, Tumca dazaralebuls ara aqvs ufleba gaasaCivros<br />

saproceso SeTanxmeba.<br />

saproceso SeTanxmebis institutis saqarTveloSi SemoRebas<br />

sazogadoebaSi araerTgvarovani reaqcia mohyva. aseve, gaCnda<br />

gansxvavebuli azri da midgoma saproceso SeTanxmebis institutTan<br />

mimarTebaSi mecnier-iuristTa Soris, rac aisaxa<br />

publikaciebSi bolo xuTi wlis ganmavlobaSi 1 .<br />

mag. sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobis cnobili<br />

mecnieri, profesori. g. mefariSvili Tavidanve uaryofiTad<br />

afasebda saproceso SeTanxmebis SemoRebas saqarTvelos sisxlis<br />

samarTlis saproceso kanonmdeblobaSi. mas miaCnda, rom<br />

Cveni qveynis saproceso kodeqsi romanul-germanuli samar-<br />

Tlis sistemas miekuTvneba da misi principebi ar Seesadageboda<br />

saproceso SeTanxmebis debulebebs. 2<br />

c. ratiani uaryofiTad afasebda saproceso SeTanxmebis<br />

institutis arsebobas saqarTvelos saproceso kanonmdebloba-<br />

Si da miiCnevs, rom rogorc principi — saproceso SeTanxmeba,<br />

aseve es instituti ewinaaRmdegeba sisxlis samarTlis procesis<br />

amocanebsa da principebs; amasTanave, misi srulyofis mizniT,<br />

gvTavazobs calkeul siaxleebs. 3<br />

aseve cnobil mecniers, aw gansvenebul, profesor revaz<br />

1 n. gabriCiZe. saproceso SeTanxmeba korufciis winaaRmdeg brZolis<br />

saimedo berketia, — gaz.: `saqarTvelos respublika~. 2004, 13-14<br />

oqtomberi, #238, #239.<br />

2 g. mefariSvili. samarTaldamcavi organoebis instituti da sisxlis<br />

samarTalwarmoebis zogierTi konceptualuri sakiTxi, — gaz.: „saqar-<br />

Tvelos respublika~. 16.08. 2002.; . mefariSvili. sisxlissamarTalwarmoebis<br />

zogierTi koceptualur sakiTxTan dakavSirebiT, — Jurn.:<br />

„marTlmsajuleba da kanoni~. #3, 2006.<br />

3 c. ratiani. saproceso SeTanxmeba sisxlis samarTlis procesSi: miTi<br />

da realoba, — Jurn.: „marTlmsajuleba da kanoni~. #3, 2006, gv. 117-153.<br />

37


iuridiuli fakulteti — 30<br />

gogSeliZes miaCnda, rom saproceso SeTanxmebis instituti unda<br />

vrceldebodes ara yvela kategoriis danaSaulze, aramed<br />

mxolod „bralis aRiarebis gamocxadebis an/da wardgenili<br />

braldebis cnobis naklebad mZime kategoriis, samewarmeo da safinanso<br />

sferoSi Cadenil danaSaulze”. 1<br />

prof. m. mamniaSvili, marTalia dadebiTad afasebs saproceso<br />

SeTanxmebis instituts, magram mainc uaryofiT mxared miiCnevs<br />

imas, rom saproceso SeTanxmebis dadebis Semdeg dazaralebuli<br />

saerTod gaZevebulia sisxlissamarTalwarmoebidan, da<br />

amitom Tvlis, rom umjobesia, saproceso SeTanxmebis arseboba<br />

naklebad mZime kategoriis an/da korufciul danaSaulebze. 2<br />

saproceso SeTanxmebis SemoRebas qarTul saproceso kanonmdeblobaSi<br />

dadebiTad afasebs g. WanturiZe, romelsac miaCnia,<br />

rom aRniSnuli instituti sisxlissamarTalwarmoebis daCqarebis<br />

erT-erTi saukeTeso saSualebaa da keTilmsyofel zegavlenas<br />

moaxdens qarTuli marTlmsajulebis swraf da efeqtur<br />

ganxorcielebaze. 3<br />

amdenad, rogorc davinaxeT, iuridiul mecnierebaSi dResac<br />

mimdinareobs dava saproceso SeTanxmebis isntitutTan dakavSirebiT:<br />

aRniSnaven rogorc mis dadebiT, aseve uaryofiT<br />

mxareebs. magram, Tu ufro Rrmad CavufiqrdebiT saproceso kanonmdeblobaSi<br />

saproceso SeTanxmebis institutis ganviTarebasa<br />

da misi praqtikaSi realizaciis problematikas, damajereblad<br />

SeiZleba iTqvas, rom aRniSnulma institutma ukve myarad<br />

daimkvidra adgili qarTuli marTlmsajulebis sistemaSi, amis<br />

mkafio gamoxatulebaa statistikuri monacemebi 4 , romelTa<br />

1 r. gogSeliZe. saproceso SeTanxmeba — yvela kategoriis danaSaulze,<br />

— Jurn.: `profesia advokati~. #2, 2007, gv. 78.<br />

2 m. mamniaSvili. gamoZieblis uflebamosilebis zogierTi konceptualuri<br />

sakiTxi, — <strong>soxumis</strong> <strong>universiteti</strong>s Sromebi. humanitarul da socialur-politikur<br />

mecnierebaTa seria. t. I. 2007.<br />

3<br />

g. WanturiZe. saproceso SeTanxmeba sisxlis samarTlis procesis<br />

principebTan mimarTebaSi. Tb., 2007, gv. 44.<br />

4<br />

2005 wels pirveli instanciis sasamarTlo organoebis mier saproceso<br />

SeTanxmebiT ganaCeni dadgenilia 932 saqmeze 1269 piris mimarT; 2006<br />

wels — 3791 saqmeze 4847 piris mimarT. sasamarTlo organoebis mier saproceso<br />

SeTanxmebiT dadgenili ganaCenebis raodenoba mkveTrad gaizarda<br />

momdevno wlebSi: 2007 wels saproceso SeTanxmebiT ganaCeni<br />

dadgenilia 8422 saqmeze 1059 piris mimarT (48,7%); 2008 wels — 9207<br />

saqmeze 11513 piris mimarT (52,2%); xolo 2009 wels — 9073 saqmeze 11027<br />

piris mimarT (58,2%). zrdis tendencia aSkarad SeimCneva momdevno<br />

wlebSic. amis Sesaxeb dawvrilebiT ix.: Jurn.: „marTlmsajuleba saqar-<br />

TveloSi. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo~, 2005-2009ww. statistikuri<br />

monacemebi.<br />

38


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

odenoba yovelwliurad mkveTrad izrdeba da, vfiqrobT, is ukve<br />

gadaiqca danaSaulis winaaRmdeg brZolis erT-erT efeqtur<br />

saSualebad.<br />

NNIKOLOZ (NUGZAR) GABRICHIDZE<br />

PROCEDURAL AGREEMENT:<br />

DEVELOPMENT, PERSPECTIVES<br />

In the work is given the historical aspects of procedural agreement<br />

development considered by the Code of Practice of Criminal Law. There<br />

are analyzed the works published in Georgian legal literature in which<br />

are given the positive and negative parties of procedural agreement. The<br />

author thinks that procedural agreement is a positive case in Georgian<br />

procedural legislation and based on the statistical data it has been well established<br />

in Georgian System of Justice.<br />

39


40<br />

SoTa fafiaSvili<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

sagamoZiebo eqsperinemtisa da Cvenebis<br />

adgilze Semowmebis cnebisa da arsis sworad<br />

gagebisaTvis<br />

sagamoZiebo eqsperimenti da Cvenebis adgilze Semowmeba<br />

uaRresad rTuli da saintereso sagamoZiebo moqmedebebia. maT<br />

sworad da miznobriv Catarebaze bevradaa damokidebuli gamosaZiebeli<br />

da sasamarTloSi gansaxilveli sisxlis samarTlis<br />

saqmeze mniSvnelobis mqone ama Tu im garemoebis dadgenisa da<br />

danaSaulebrivi qmedebis mTliani meqanizmis axsna.<br />

aRsaniSnavis, rom orive am sagamoZiebo moqmedebam sisxlis<br />

samarTlis saproceso kanonmdeblobaSi damoukidebeli saxis<br />

sagamoZiebo moqmedebad aRiarebamde uaRresad rTuli da saintereso<br />

gza ganvlo. aqedan pirveli — sagamoZiebo eqsperimenti<br />

praqtikulad ufro adre iqna aRiarebuli damoukidebeli saxis<br />

sagamoZiebo moqmedebad vidre Cvenebis adgilze Semowmeba. amitom<br />

Sevecdebi mec am TanmimdevrobiT ganvixilo da gadmovce<br />

TiToeuli maTganis arsi, mniSvneloba da maTi Catarebis procesualuri<br />

reglamentacia.<br />

XX saukunis 40-50-ian wlebSi sisxlis samarTlis procesualur<br />

da kriminalistikur literaturaSi mimdinareobda uaRresad<br />

saintereso cxare kamaTi sagamoZiebo eqsperimentis miznebis,<br />

misi arsis mniSvnelobisa da iuridiuli bunebis Sesaxeb.<br />

miuxedavad imisa, rom sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobiT<br />

gaTvaliswinebuli ar iyo damoukidebeli saxis sagamoZiebo<br />

moqmedebad mas praqtikaSi mainc farTod iyenebdnen da<br />

kriminalistTa didi nawili moiTxovda, rom igi Setanili yofiliyo<br />

saproceso kodeqsSi damoukidebeli saxis sagamoZiebo<br />

moqmedebad, procesualur-kriminalistTa meore, jgufi ki mas<br />

ganixilavda rogorc gamoZiebis gansakuTrebul taqtikur<br />

xerxs an daTvalierebis nairsaxeobad da moiTxovdnen rom igi<br />

Catarebuli yofiliyo uSualod SemTxvevis adgilis daTvalierebisTanave<br />

imave garemoebaSi, ra garemoebaSic moxda sagamoZiebo<br />

eqsperimentiT Sesamowmebeli faqti. am mosazrebas gansakuTrebiT<br />

icavda profesori m. stragoviCi. 1958 wels gamocemul<br />

Tavis fundamentur naSromSi — `sabWoTa sisxlis samar-<br />

Tlis procesis kursi~, sadac pirdapir aRniSnavda, rom sagamo-<br />

Ziebo eqsperimenti sxva ara aris ra, Tu ara daTvalierebis gansakuTrebuli<br />

saxe mis meore (dinamikur stadiazeo). 1<br />

zogierTi avtori aseTsave araswor, mcdar mosazrebas an-<br />

1<br />

М. С. Строгович. Курс советского уголовного процесса. М., 1958.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

viTarebda maSinac ki, roca 1960-1961ww. gatarebuli reformis<br />

Sedegad sagamoCiebo eqsperimenti damiukidebeli saxis sagamo-<br />

Ziebo moqmedebad iqna aRiarebuli axali sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsebiT. Tumca, aqve unda aRiniSnos, rom yofil sab-<br />

WoTa kavSirSi Semavali zogierTi respublikis sisxlis samar-<br />

Tlis saproceso kodeqsebSi igi mainc srulyofilad ar iqna gamokveTili<br />

damoukidebeli saxis sagamoZiebo moqmedebad da mas-<br />

Si amJamad moqmedi saqarTvlos sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsis msgavsad sruliad usafuZvlod moxda meore damoukidebeli<br />

saxis sagamoZiebo moqmedebis `Cvenebis adgilze Semowmebis~<br />

Catarebis zogierTi niSani, rac udaod ar Seesabameba sagamoZiebo<br />

eqsperimentis iuridiul bunebas, mis arssa da mniSvnelobas.<br />

samwuxarod, aseTsave araswor gzas daadga saqarTvelos<br />

amJamindeli moqmedi sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi,<br />

romlis 130-e muxlSi gaerTianebuli saxiT iqna warmodgenili<br />

sagamoZiebo eqsperimentisa da Cvenebis adgilze Semowmebis CatarebisaTvis<br />

damaxasiaTebeli niSnebi da mas ewoda `sagamoZiebo<br />

eqsperimentis Catarebis wesi~.<br />

kidev ufro rTuli da ekliani gza ganvlo Cvenebis adgilze<br />

Semowmebam, romelic, kriminalistikur literaturaSi jer<br />

aRmocenda rogorc gamoZiebis erT-erTi mniSvnelobani taqtikuri<br />

xerxi. Semdeg igi daixvewa da sakanonmdeblo rangSic iqna<br />

ayvanili. amJamad moqmed sisxlis samarTlis saproceso kodeqsidan<br />

ki Cvenebis adgilze Semowmeba kvlav ratomRac, sruliad<br />

dausabuTeblad iqna amoRebuli da misi calkeuli elementebi<br />

Setanili iqna sagamoZiebo eqsperimentis amsaxvel muxlSi. rac,<br />

Cemi azriTa da Rrma rwmeniT arasworia da igi kvlav damoukidebeli<br />

saxis sagamoZiebo moqmedebad unda Camoyalibdes.<br />

Cvenebis adgilze Semowmeba iseve, rogorc sagamoZiebo eqsperimenti,<br />

ar SeiZleba ganvixiloT rogorc SemTxvevis adgilis<br />

daTvalierebis nairsaxeobad, arc dakiTxvisa da Cxreki Catarebis<br />

taqtikur xerxad da arc TviT sagamoZiebo eqsperimentis<br />

nairsaxeobad, rogorc amis dasabuTebas cdilobs zogierTi<br />

procesualisti.<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis Sesabamis muxlSi,<br />

marTalia, araferia naTqvami sagamoZiebo eqsperimentis cnebisa<br />

da misi iuridiuli bunebis Sesaxeb da aseve arasworadaa Camoyalibebuli<br />

sagamoZiebo eqsperimentis Catarebis miznebi da amocanebi,<br />

magram miuxedavad amisa vinaidan es sagamoZiiebo moqmedeba<br />

saproceso kanonmdeblobiT kvlav damiukidebeli saxis sagamoZiebo<br />

moqmedebadaa aRiarebuli. sxva sagamoZiebo moqmedebebisgan<br />

mis ganmasxvavebel niSnebze da misi Semdgomi srulyofis<br />

sakiTxebze aRar SevCerdebiT da mxolod zogadad movixsenieb<br />

misTvis damaxasieTebel iuridiuli bunebis zogierT aucilebel<br />

niSans.<br />

41


iuridiuli fakulteti — 30<br />

sagamoZiebo eqsperimenti tardeba cdebis saxiT gamosaZiebel<br />

saqmeze mniSvnelobis mqone raime garemoebis an faqtis arsebobis<br />

dasadgenad. kerZod, igi SeiZleba Catardes smenadobis,<br />

mxedvelobis, garkveuli drois monakveTSi ama Tu im saxis moqmedebis<br />

Sesrulebis SesaZleblobis, ama Tu im saxis simZimis<br />

tvirTis erTi adgilidan meoreze gadatanis SesaZleblobis,<br />

garkveuli moculobis mqone sagnis Ria fanjridan an sxva gamongreuli<br />

xvrelidan gatanis SesaZleblobis Sesaxeb da sxv., dana-<br />

Saulebrivi qmedebis gameorebis gareSe. amasTan, sagamoZiebo eqsperimenti<br />

ar SeiZleba Catardes, Tu igi laxavs da amcirebs eqsperimentSi<br />

monawile piris Rirsebas. magaliTad, ar SeiZleba<br />

gaupatiurebis saqmeze eqsperimentis Catareba ama Tu im piris<br />

mier dazaralebulTan sqesobrivi kavSiris daWeris SesaZleblobis<br />

dadgenis mizniT an, roca eqsperimentis Catareba SeiZleba<br />

safrTxe Seuqmnas eqsperimentSi monawile pirebis janmrTelobas<br />

da Selaxos maTi Rirseba da pativi an, roca eqsperimentis<br />

Catarebam SeiZleba safrTxe Seuqmnas eqsperimentis Catarebis<br />

adgilze an mis garSemo mdebare sacxovrebel binebsa da iq myof<br />

pirTa sicocxlesa da janmrTelobas da sxv. amasTan eqsperimentis<br />

Catarebis mizania ara marto gamosaZiebel saqmeze mniSvnelobis<br />

mqone ama Tu im saxis faqtis dadgena, rogorc es miTiTebulia<br />

eqsperimentis amsaxveli muxlis dispoziciaSi, aramed<br />

imavdroulad igi aris axal mtkicebulebaTa miRebis saSualebac.<br />

radga eqsperimentis Catarebis mTeli procesi Tavisi dadebiTi<br />

an uaryofiTi SedegebiT aucileblad unda aisaxos sagamo-<br />

Ziebo eqsperimentis Catarebis oqmSi. eqsperimentis warmoebi<br />

mTeli procesi SeiZleba aisaxos agreTve foto, kino da video<br />

gadaRebebiT.<br />

sagamoZiebo eqsperimentis Catarebis mTavari organizatori,<br />

misi `damdgmeli reJisori~, romelic eqsperimentSi monawile<br />

pirebs `unawilebs~ Sesabamis `rolebs~ da arCevs misi Catarebis<br />

adgilsa da pirobebs aris gamomZiebeli, prokurori, sasamarTlo<br />

an am moqmedebis Catarebis uflebiT aRWurvili piri.<br />

eqsperimentis miznebisa da amocanebis gaTvaliswinebiT gamomZiebelma<br />

an mis Camtarebelma sxva pirma aucileblad unda<br />

SearCios da gansazRvros Casatarebeli cdebis Sinaarsi, maTi<br />

Tanmimdevroba da is, saWiroa Tu ara mocemuli cdebis Catareba<br />

da sxv.<br />

sagamoZiebo eqsperimentis msgavsad Cvenebis adgilze Semowmebis<br />

Sesaxeb Teoriuli msjeloba procesualur da kriminalistikur<br />

literaturaSi daiwyo 1950-ian wlebSi da sagamoZiebo<br />

praqtikaSi damkvidrda rogorc dakiTxul pirTa Cvenebebis Semowmebis<br />

specialuri taqtikuri xerxi.<br />

qarTul kriminalistikur literaturaSi pirvelad Cems<br />

42


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

mier iqna Seswavlili da damuSavebuli Cvenebis adgilze Semowmebis<br />

probleba da misi sisxlis samarTlis saproceso kodeqsiT<br />

damoukidebeli saxis sagamoZiebo moqmedebad gaTvaliswinebulobis<br />

aucilebloba. Semdeg, aseve pirvelad Cems mier, 1970-ian<br />

wlebSi momzadebul iqna Cvenebis adgilze Semowmebis specialuri<br />

muxlis redaqcia da TxovniT mivmarTe saqarTvelos sakanonmdeblo<br />

ganzraxulobaTa komisias, rom igi mieRoT da saqarTvelos<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi SeetanaT damoukidebeli<br />

saxis sagamoZiebo moqmedebad. magram, specialistTa<br />

mxardaWeris miuxedavad, komunisturi reJimis pirobebSi ver<br />

moxerxda sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi misi Setana.<br />

misi praqtikuli realizacia SesaZlebeli gaxda mxolod saqar-<br />

Tvelos damoukideblobis mopovebis Semdeg miRebul saqarTvelos<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi da gaTvaliswinebuli<br />

iqna 344-e, 345-e da 346-e muxlebiT, manamde ki igi moixsenieboda<br />

rogorc danaSaulTa gamoZiebis erT-erTi mniSvnelovani<br />

taqtikuri xerxi. kerZod, mowmis, dazaralebulis, eWvmitanilisa<br />

da braldebulis Cvenebis Semowmebis mniSvnelovan taqtikur<br />

xerxad, da praqtikaSi mis Catarebas aformebdnen sagamoZiebo<br />

eqsperimentis an SemTxvevis adgilis daTvalierebis an Cxrekisa<br />

da amoRebis oqmiT, rac araswori iyo, radgan Tavisi iuridiuli<br />

bunebiTa da Catarebis taqtikuri xerxebis erTobliobiT igi<br />

arsebiTad gansxvavdeba yvela sxva sagamoZiebo moqmedebebisagan.<br />

Cvenebis adgilze Semowmebis mTavari dedaazri mdgomareobs<br />

gamosaZiebel saqmeze dakiTxuli mowmis, dazaralebulis,<br />

eWvmitanilisa da braldebulis CvenebebSi miTiTebuli garemoebebis<br />

SemTxvevis adgilze arsebul faqtobriv garemoebebTan<br />

SepirispirebaSi da amiT maTgan miRebuli Cvenebebis sisworis<br />

Semowmeba da axali mtkicebulebebis mopoveba.<br />

Cvenebis adgilze Semowmeba SeiZleba Catardes maSin, roca<br />

aucilebelia adre dakiTxuli piris `mowmis, dazaralebulis,<br />

eWvmitanilis an braldebulis~ Cvenebis Semowmeba adgilze faqtobriv<br />

garemoebasTan SepirispirebiT. misi arsi mdgomareobs<br />

imaSi, rom gamomZiebels (prokurors an mosamarTles an sxva am<br />

uflebiT aRWurvil pirs) mowveuli pirebis TandaswrebiT adre<br />

dakiTxuli Cvenebis mimcemi piri gahyavs SemTxvevis adgilze<br />

faqtobriv garemoebasTan Sesapirispireblad, ra drosac es piri<br />

ara marto axdens ubralo Txrobas Sesamowmebeli faqtis an<br />

garemoebis Sesaxeb, aramed xsnis da uCvenebs kidec saqmisaTvis<br />

nmiSvnelobis mqone garemoebas. kerZod, braldebulis Cvenebis<br />

Semowmebisas braldebuli ganmartavs ara marto imas, Tu sad,<br />

rodis da rogor Caidina danaSauli, aramed uCvenebs kidec Sem-<br />

Txvevis adgilze darCenil danaSaulis Cadenis kvals, danaSaulis<br />

Cadenis iaraRs da danaSaulis Cadenis meqanizmisaTvis dama-<br />

43


44<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

xasiaTebel sxva garemoebas.<br />

Cvenebis adgilze SemowmebiT dasadgen garemoebaTa wre metad<br />

mravalferovania. misi Catareba aucilebelia maSin, roca<br />

saWiroa gamosaZiebel saqmeze iseTi mniSvnelovani romelime garemoebis<br />

dadgena, rogoricaa: namdvilad arsebobs Tu ara is adgili<br />

da garemoeba, romlis Sesaxebac mogvca Cveneba adre dakiTxulma<br />

pirma; danaSaulis Cadenis adgili, roca igi Cadenilis<br />

tyeSi, mindorSi an sxva iseT adgilas romelzec dakiTxuli piri<br />

Tavis CvenebaSi zustad ver miuTiTebs, magram aRwers im adgilmdebareobisaTvis<br />

damaxasiaTebel garemoebebs; gvamis danaSaulis<br />

Cadenis iaraRebis an sxva nivTier mtkicebulebaTa adgilsamyofeli;<br />

gza, saidanac mivida danaSaulis Cadenis adgilze<br />

braldebuli dazaralebulTan an danaSaulSi monawile sxva pir-<br />

Tan; adgili sadac braldebuli Sexvda dazaralebuls an danaSaulSi<br />

monawile sxva pirebs; danaSaulis Cadenis Semdeg ra gaake-<br />

Ta braldebulma (saiT wavida, sad waiRo da damala danaSaulis<br />

Cadenis iaraRi da sxv.); danaSaulis Cadenis xerxebi da saSualebebi;<br />

roca mowmis, dazaralebulis da braldebulis CvenebebSi<br />

arsebobs winaaRmdegobebi danaSaulis Cadenis adgilis, danaSaulSi<br />

monawile pirTa urTierTSexvedris adgilisa da garemoebis<br />

Sesaxeb da sxv.<br />

marTalia, Cvenebis adgilze Semowmeba TavianTi miznebiTa<br />

da amocanebiT SedarebiT axlosaa SemTxvevis adgilis daTvalierebasa<br />

da sagamoZiebo eqsperimentTan,magram maT Soris ufro<br />

meti sxvaobaa vidre msgavseba. isini radikalurad gansxvavdebian<br />

TavianTi Catarebis taqtikuri TaviseburebebiTac.<br />

sagamoZiebo eqsperimentis Catarebisagan gansxvavebiT, Cvenebis<br />

adgilze Semowmebis Catarebisas gamomZieblis roli metad<br />

martivi da pasiuria, igi gvevlineba mayureblis rolSi, romelic<br />

mxolod afiqsirebs Cvenebis adgilze Semowmebis mTel ptocess.<br />

Cvenebis adgilze Semowmebasa da sagamoZiebo eqsperiments<br />

Soris arsebuli ZiriTadi sxvaoba imaSi mdgomareobs, rom sagamoZiebo<br />

eqsperiments, rogorc wesi, atareben garkveul pirobebsa<br />

da garemoebebSi cdebis saxiT ama Tu im faqtTan an SemTxvevis<br />

arsebobis SesaZleblobis an SeuZleblobis dasadgenad. Cvenebis<br />

adgilze Semowmebas ki imis dasadgenad, Tu rogor, ra garemoeba-<br />

Si da sad moxda gamosaZiebeli SemTxveva, an saqmisTvis mniSvnelobis<br />

mqone sxva dasadgeni garemoeba da Seesabameba Tu ara, dakiTxuli<br />

pirisgan miRebuli Cveneba, adgilze arsebul faqtobriv<br />

monacemebs. amasTan, mTel rig SemTxvevebSi sagamoZiebo eqsperimentisaTvis<br />

aucilebelia, momxdari Sesamowmebeli faqtis an<br />

garemoebis pirvandeli saxiT, garemo-viTarebis aRdgenada misi<br />

Catareba cdebis warmoebiT. Cvenebis adgilze SemowmebisaTvis ki<br />

aseTi ram saerTod damaxasiaTebeli araa. igi tardeba maTgan mi-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

Rebuli Cvenebebis adgilze obieqturad arsebul mowmeebTan ubralo<br />

SepirispirebiT, yovelgvari garemo viTarebis aRdgenis gareSe.<br />

aseve sagamoZiebo eqsperimentisagan gansxvavebiT, Cvenebis<br />

adgilze Semowmeba xdeba TviT im piris aqtiuri monawilebiT,<br />

romlisgan miRebuli Cvenebac mowmdeba adgilze arsebul faqtiur<br />

garemoebebTan SepirispirebiT da sxv.<br />

Cvenebis adgilze Semowmeba, aseve, arsebiTad gansxvavdeba<br />

SemTxvevis adgilis daTvalierebisagan. kerZod, Cvenebis adgilze<br />

SemowmebisaTvis sruliad ucxoa SemTxvevis adgilis daTvalierebis<br />

Catarebis iseTi taqtikuri xerxebi, rogoricaa: Sem-<br />

Txvevis adgilis daTvalierebis sazRvrebis gansazRvra da imis<br />

garkveva, Tu saidan moxdes daTvalierebis dawyeba (centridan<br />

Tu periferiidan), daTvalierebis statikuri da dinamikuri<br />

stadia da sxv. amasTan, Cvenebis adgilze Semowmeba tardeba uSualod<br />

Cvenebis mimcemi piris (dazaralebulis, mowmisa da braldebulis)<br />

aqtiuri monawileobiT maTi TxrobiTa da miRebuli<br />

monacemebis adgilze faqtiur garemoebebTan SepirispirebiT.<br />

SemTxvevis adgilis daTvalierebisas ki, maTi monawileoba da<br />

Txroba saWiro da aucilebeli araa. miTumetes, rom SemTxvevis<br />

adgilis daTvalierebis dros, umetes SemTxvevaSi daudgenelia<br />

danaSaulis Camdeni piri. SemTxvevis adgilis daTvaliereba warmoudgenelia<br />

danaSaulis niSnebis aRmoCenis an uSualod danaSaulis<br />

Cadenis adgilis gareSe. Cvenebis adgilze Semowmeba ki SeiZleba<br />

Catardes ara uSualod danaSaulis Cadenis an danaSaulis<br />

niSnebis aRmoCenis adgilze, aramed mowmis, dazaralebulis<br />

da braldebulis urTierTSexvedris, urTierTgacnobis adgilis<br />

an TviT danaSaulebrivi qmedebis Cadenis adgilmdebarebis<br />

Seswavla-gamokvlevis mizniT da sxv.<br />

im SemTxvevaSi, roca ama Tu im faqtis dasadgenad saWiroa<br />

ramodenime piris Cvenebisa Semowmeba, aseT dros rekomendebulia<br />

TiToeuli maTganis Cvenebis adgilze Semowmeba moxdes<br />

cal-calke sxvadasxva mowveuli pirebis monawileobiT.<br />

yovelive zemoaRniSnulis gamo, arafriT ar SeiZleba gamarTlebuli<br />

iqnas Cvenebis adgilze Semowmebis Serwyma, misi gaerTianeba<br />

sagamoZiebo eqsperimentTan da misi damaxasiaTebeli<br />

niSnebis Setana sagamoZiebo eqsperimentis amsaxvel muxlSi. sa-<br />

Wiroa kvlav aRdges Semowmebis amsaxveli muxlis redaqcia masSi<br />

Setanili mcireodeni cvlilebebiT amJamad moqmed sisxlis samarTlis<br />

saproceso kodeqsSi da amiT igi kvlav aRiarebuli iqnes<br />

damiukidebeli saxis sagamoZiebo moqmedebad.<br />

45


SHOTA PHAPHIASHVILI<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

THE CONCEPT OF INVESTIGATORY EXPERIMENT AND ITS<br />

PROCEDURAL NATURE IN ACCORDANCE WITH THE NEW<br />

PROCEDUAL LEGISLATION<br />

The work of Professor Shota Papiashvili - “Investigative Experiment and<br />

Appropriate Understanding of Essence and Concept of Testimony Inspection<br />

On-site” implies discussion and provision of essence, concept and importance<br />

of investigative experiment and testimony inspection on-site for a case to be inquired<br />

in terms of determination of required conditions and receipt of new evidences.<br />

Simultaneously, it is substantiated that investigative experiment and testimony<br />

inspection on-site are two, distinctive to each other investigative activities<br />

and their arrangement in one article of investigative experiment under code<br />

of practice of criminal law is not right action. For this reason the request has been<br />

risen that similarly to old code of practice of criminal law, “testimony inspection<br />

on-site” shall be envisaged as an independent investigative action in<br />

code of practice of criminal law currently in force.<br />

46


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

mixeil mamniaSvili<br />

axali sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsis calkeuli aspeqtebi<br />

2010 wlis 1 oqtombridan amoqmedda axali sisxlis samar-<br />

Tlis saproceso kodeqsi da SeiZleba darwmunebiT iTqvas, rom<br />

wina saproceso kodeqsTan SedarebiT ufro daxvewili, gamartivebuli<br />

da praqtikosi muSakebisaTvis ufro advilad gamosayenebelia.<br />

rac mniSvnelovania, masSi gaTvaliswinebulia araerTi<br />

iseTi saxis instituti, romelsac qarTuli saproceso kanonmdebloba<br />

adre ar icnobda da es, upirveles yovlisa, marTlmsajulebis<br />

daCqarebisaken aris mimarTuli.<br />

unda SevniSnoT isic, rom qarTuli saproceso kanonmdeblobis<br />

strategiuli mimarTuleba — marTlmsajulebis gamartiveba<br />

da daCqareba, romelic angloamerikulma samarTlis sistemam<br />

daudo saTave, marTebulia da es mxolod Cveni qveynis saproceso<br />

kanonmdeblobisaTvis ar aris damaxasiaTebeli.<br />

jer kidev, 1987 wlis 17 seqtembers evropis sabWos ministrTa<br />

komitetSi, specialurad iqna miRebuli rekomendacia, romelic<br />

mis wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs sTavazobda samarTalwarmoebis<br />

gamartivebuli formebis danergvas da „sisxlis samarTlis davebis~<br />

gadawyvetis daCqarebuli formebis SemoRebas. 1<br />

kontinenturi evropis samarTlis sistemis qveynebSi, sadac<br />

samarTalwarmoeba droSi Zalze gawelili iyo, 2 daiwyes samarTalwarmoebis<br />

arsebuli modelebis srulyofa da tradiciuli<br />

meqanizmebis gamartiveba, SemoRebuli iqna mTeli rigi iseTi<br />

saxis novaciebi (saproceso SeTanxmeba da sxv.), romlebic samar-<br />

Talwarmoebas droSi aCqarebda da saproceso moqmedebebs amartivebda,<br />

ris gamoc dReisaTvis evropis umravles qveyanaSi saproceso<br />

kanonmdeblobis sxvadasxva formebiT es moTxovnebi realizebulia<br />

da warmatebiTac funqcionirebs.<br />

saqarTvelo SeuerTda msoflio civilizebuli qveynebis<br />

saproceso kanonmdeblobis models, axla mTavaria amoqmedebis-<br />

Tanave misi kanonSesabamisi gamoyeneba da calkeuli problemebis<br />

Semdgomi Rrma mecnieruli kvleva.<br />

albaT, yvela dagveTanxmeba imaSi, rom saproceso kanonmdebloba<br />

warmoadgens im „barometrs~, riTac qveyanaSi demokratiulobis<br />

done izomeba. amitomacaa, rom yvela civilizebuli<br />

qveynebis saproceso kanonmdeblobas wiTel xazad gasdevs<br />

1 Доступы к правосудию. Комитет министров - государствам-членам относительно<br />

упрощения уголовного правосудия. №12(87), 17-18 сентября, 1987, – Jurn.:<br />

Российская юстиция. №8, 1987, gv. 3.<br />

2<br />

J. pradeli. SedarebiTi sisxlis samarTali. Tb., 1999, gv. 393.<br />

47


48<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

sisxlis samarTalwarmoebis procesSi braldebulis, dazaralebulis<br />

da yvela moqalaqis uflebebisa da Tavisuflebebis dacva.<br />

gamonakliss arc moqmedi sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi<br />

warmoadgens, romlis pirvel muxlSi asaxulia sisxlis samarTlis<br />

saproceso kanonmdeblobis amocanebi.<br />

saqarTvelos axali sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis<br />

proeqtSi, romelic parlamentis mier pirveli mosmeniT iyo<br />

miRebuli, pirveli Tavi dasaTaurebuli iyo, rogorc „sisxlis<br />

samarTlis saproceso kanonmdebloba, misi amocanebi da moqmedebis<br />

sfero~, xolo pirveli muxli iTvaliswinebda sisxlis samarTlis<br />

saproceso kanonmdeblobis amocanebs, kerZod, masSi<br />

naTqvami iyo, rom: „sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobis<br />

amocanaa daadginos danaSaulis an sxva marTlsawinaaRmdego<br />

qmedebis faqtobrivi garemoebani da misi Camdeni piri, uzrunvelyos<br />

kanonis sworad gamoyeneba, ar dauSvas udanaSaulo piris<br />

msjavrdeba, daicvas adamianis uflebebi da Tavisuflebebi,<br />

sazogadoebaSi daamkvidros kanonis, humanizmisa da samarTlianobis<br />

ideebis pativiscema~. magram parlamentis mier kanonproeqtis<br />

mesame mosmenis Semdeg (pirveli Tavis dasaTaurebis Secvlis<br />

gareSe) pirveli muxli „sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobis<br />

amocanebi~ saerTod amoRebulia da dasaTaurda<br />

rogorc kodeqsis mizani da masSi Caiwera, rom „es kodeqsi adgens<br />

danaSaulis gamoZiebis, sisxlissamarTlebrivi devnisa da<br />

marTlmsajulebis ganxorcielebis wesebs~. amdenad, kodeqsis<br />

pirvel TavSi gaTvaliswinebul sisxlis samarTlis saproceso<br />

kanonmdeblobis amocanas axali sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsi saerTod aRar iTvaliswinebs, xolo pirvel muxls sul<br />

sxva interpretacia aqvs micemuli da sul sxva Sinaarsisaa, vidre<br />

amas kodeqsis pirveli Tavi iTvaliswinebs, arada Cveni azriT<br />

saproceso kanonmdeblobis amocanebis amoReba saproceso kodeqsidan<br />

arafriT ar aris gamarTlebuli. kidev meti, sisxlis<br />

samarTlis saproceso kanonmdeblobis amocanebs, romlebic am-<br />

Jamad amoRebulia kodeqsidan, gansakuTrebuli da aucilebeli<br />

datvirTva hqonda, vidre kodeqsis miznebs, romlebic amJamad<br />

pirveli muxliTaa gaTvaliswinebuli. es mosazreba logikuria,<br />

radgan amocanebi da miznebi urTierTgansxvavebuli cnebebia.<br />

gamomZieblis statusis daregulirebas saqarTevlos axali<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi eniWeba uaRresad<br />

didi rogorc Teoriuli, aseve praqtikuli mniSvneloba.<br />

wina sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis miRebisTanave<br />

gamomZiebels moiazrebda braldebis mxared. sisxlis samarTlis<br />

saproceso kodeqsis 2004 wlis 15 maisis redaqciis XV muxlis IV<br />

nawilis Tanaxmad: „braldebis funqcia ekisreba prokurors, gamomZiebels,<br />

sagamoZiebo organos ufross, mokvlevis organos,<br />

momkvlevs, agreTve dazaralebulebs, samoqalaqo mosarCeles


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

da maT warmomadgenels~, xolo XXIV muxlis Sesabamisad: „sajaro<br />

sisxlis samarTlebriv deknas axorcielebs momkvlvi organo,<br />

prokurori da gamomZiebeli, amave dros gamomZiebeli uflebamosili<br />

iyo pirisaTvis waredgina braldeba, Seedgina sabraldebo<br />

daskvna~, rac dasamtkiceblad unda waredgina prokurorisaTvis.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 2005<br />

wlis 25 martis 1204 cvlilebebiT XV muxlidan amoRebulia gamomZieblis<br />

rogorc braldebis mxaris uflebamosileba, amave<br />

dros mas SeunarCunda sajaro sisxlissamarTlebrivi devnis<br />

statusi. amasTanave, prokuroris TanxmobiT gamomZiebels ufleba<br />

aqvs pirs warudginos braldeba. rac Seexeba sabraldebo<br />

daskvnas, mas adgens mxolod prokurori, ris Semdegac saqmes<br />

arsebiTad gansaxilvelad warmarTavs sasamarTloSi.<br />

gamomZieblis statusTan dakavSirebiT qarTul iuridiul<br />

literaturaSi araerTgvarovani mosazrebaa gamoTqmuli. jer kidev<br />

1997w. Sedgenili saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsis proeqtiT, romelic sazogadoebis samsjavroze iyo gamotanili,<br />

gamomZiebeli aRar moiazreboda arc braldebis mxared<br />

da arc sisxlissamarTlebrivi devnis subieqtad. is, klasikuri<br />

formiT, namdvilad neitraluri figura iyo. swored am<br />

droidan xsenebul proeqts gamouCndnen mowinaaRmdegeebi, ker-<br />

Zod, g. qarqaSaZe ukiduresad uaryofiTad afasebda warmodgenil<br />

saproceso kodeqsSi gamomZieblis statuss da miaCnda, rom gamomZiebeli<br />

unda darCeniliyo braldebis mxared da miscemoda<br />

sisxlissamarTlebrivi devnis ganxorcielebis ufleba. 1<br />

prof. i. gabisonia Teoriuli TvalsazrisiT marTalia dadebiTad<br />

afasebda sisxlissamarTlebrivi devnisa da gamoZiebis<br />

praqtikul gamijvnas „sabraldebo gadaxrisaTvis~ da Tavisufali,<br />

neitraluri (miukerZoebeli) gamomZieblis koncefcias, magram<br />

praqtikuli aspeqtiT mas mainc uaryofiTad miaCnda. „gadauwyveteli<br />

rCeba, — wers mkvlevari, — mizani (damnaSavis pasuxisgebaSi<br />

micema) fsiqologiurad ganapirobebs gamomZieblis saproceso<br />

aqtivobas da piriqiT, adeqvaturi miznis uqonloba mas<br />

mkveTrad asustebs~. 2<br />

avtorTa meore jgufs misaRebad miaCnda xsenebuli sisxlis<br />

samarTlis saproceso kodeqsis proeqti da miiCnevdnen,<br />

rom gamomZiebels ar unda hqonoda sisxlissamarTlebrivi dev-<br />

1 g. qarqaSaZe. aseTi gamomZiebeli RmerTma mSvidobaSi mogaxmaroT, —<br />

gaz. `saqarTvelos respublika~. #282, 11 noemberi, 1997.<br />

2 i. gabisonia. prokuroris statusi sazRvargareT da saqarTveloSi.<br />

Tb., 1999, gv. 259-260; i. gabisonia. sisxlissamarTalwarmoebis gamartivebis<br />

Tanamedrove problemebi (kompaqturi skematuri formati), — wgn.:<br />

<strong>saxelmwifo</strong>sa da samarTlis aqtualuri problemebi. Tb., 2003, gv. 461.<br />

49


iuridiuli fakulteti — 30<br />

nis funqcia da ar unda yofiliyo braldebis mxare. maTi azriT<br />

gamomZiebels unda miscemoda mxolod gamoZiebis Catarebis<br />

funqcia. gamomZiebeli garkveuli sagamoZiebo moqmedebis Catarebis<br />

Semdeg, Tu ki Seikribeboda gamamtyunebeli mtkicebulebebi,<br />

saqmes gadascemda prokurors, romelic Sekrebda sxva<br />

mtkicebelebebs, Seadgenda sabraldebo daskvnas da saqmes arsebiTad<br />

gansaxilvelad warmarTavda sasamarTloSi, riTac realurad<br />

ganxorcieldeboda prokurorisaTvis miniWebuli sisxlissamarTlebrivi<br />

devnis funqcia. 1<br />

amave Sexedulebas iziarebda prof. r. gogSeliZec, romelsac<br />

miaCnda, rom aucilebeli iyo erTmaneTisagan mkveTrad gamijnuliyo<br />

gamoZiebisa da sisxlissamarTlebrivi devnis funqcia,<br />

gamomZieblis funqciaSi unda yofiliyo mxolod gamoZiebis<br />

funqcia, xolo prokurors unda hqonoda mxolod sisxlissamarTlebrivi<br />

devnis funqcia, rogorc es klasikuri formiT<br />

mraval qveyanaSia. 2<br />

k. kereseliZes miaCnia, rom gamomZieblis statuss unda Camocileboda<br />

braldebis funqcia, radganac aseT pirobebSi gamomZieblis<br />

saqmianobis ZiriTadi aqcenti ufro metad gadatanili<br />

iqneboda gamamtyunebel mtkicebulebaTa Sekrebisaken imisaTvis,<br />

rom kanoniT dadgenil mcire droSi moeswro eWvmitanilisaTvis<br />

braldebis wardgena. misive azriT, sabraldebo daskvna<br />

unda Seedgina ara gamomZiebels, aramed prokurors. 3<br />

prof. S. fafiaSvilis azriT, sisxlissamarTlebrivi devnis<br />

ganxorcielebis ufleba aqvs mxolod prokuraturas da am uflebis<br />

sxvadasxva Tanamdebobis pirebsa da organizaciebze gadanawileba<br />

dauSvebelia. „...amiT, — marTebulad aRniSnavs mkvlevari,<br />

— moqalaqeTaTvis kanoniT miniWebuli uflebebis msuye niadagis<br />

aRmocenebis „kanonier~ bazas hqmnis~. 4<br />

T. mamniaSvilsac miaCnia, rom sisxlissamarTalwarmoebis<br />

procesSi mxolod prokurors unda hqondes ufleba ganaxorcielos<br />

sisxlissamarTlebrivi devna, xolo gamomZiebeli unda yofiliyo<br />

mxolod neitraluri figura, romlis funqciebSi unda<br />

Sediodes mxolod da mxolod saqmis srulyofili da obieqturi<br />

1<br />

v. iosava, m. mamniaSvili. uflebebis CamogvarTves, mainc Cven gvedavebian,<br />

— gaz. `saqarTvelos respublika~. #282, 11 noemberi, 1997.<br />

2 r. gogSeliZe. rogori unda iyos gamomZieblis xvalindeli dRe —<br />

wgn.: <strong>saxelmwifo</strong>sa da samarTlis aqtualuri problemebi, gv. 447-449.<br />

3 k. kereseliZe. sagamoZiebo funqcia da winaswari gamoZieba saqarTvelos<br />

sisxlis samarTlis procesSi, — wgn.: <strong>saxelmwifo</strong>sa da samarTlis<br />

aqtualuri problemebi, gv. 239, 529.<br />

4 S. fafiaSvili. sisxlis samarTlis saqmisa da sisxlissamarTlebrivi<br />

devnis aRZvris problema sisxlis samarTlis procesSi. Tb., 1999, gv. 18.<br />

50


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

gamoZiebis warmoeba. 1<br />

Cems mier araerTxelaa gamoTqmuli mosazreba imis Sesaxeb,<br />

rom gamomZieblis statuss unda Camocileboda braldebisa da<br />

sisxlissamarTlebrivi devnis funqcia, rac unda dakisreboda<br />

mxolod da mxolod prokurors. gamomZiebeli ki unda gamxdariyo<br />

neitraluri, miukerZoebeli Tanamdebobis piri, romelsac<br />

unda dakisreboda mxolod sisxlis samarTlis saqmis srulyofili,<br />

obeqturi gamoZieba, erTnairi gulmodginebiT unda daedgina<br />

braldebis rogorc gamamtyunebeli, aseve gamamarTlebeli<br />

mtkicebulebebi, rogorc damamZimebeli, aseve Semamsubuqebeli<br />

garemoebebi, erTmaneTisagan mkveTrad unda gamijnuliyo winaswari<br />

gamoZieba da sisxlissamarTlebrivi devna. 2<br />

ramdenadac paradoqsulad ar unda mogveCvenos, saqarTvelos<br />

axali sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis III muxlis VI<br />

nawilis Tanaxmad gamomZiebeli, prokurorTan erTad braldebis<br />

mxared moiazreba, xolo prokurori sargeblobs sisxlissamar-<br />

Tlebrivi devnis diskreciuli uflebiT, ase rom, iuridiul literaturaSi<br />

gamoTqmuli neitraluri, miukerZoebeli gamomZieblis<br />

koncefcia „sapnis buStiviT~ gaqra.<br />

amasTan mimarTebaSi ismeba metad sagulisxmo ori SekiTxva.<br />

pirveli: ras gulisxmobs saproceso kanonmdebloba sisxlissamarTlebriv<br />

devnis cnebaSi<br />

meore: marTlac mxolod prokurori sargeblobs sisxlissamarTlebrivi<br />

devnis diskreciuli uflebiT, Tu am funqciis<br />

ganxorcieleba gamomZiebelsac gaaCnia<br />

wina sisxlis samarTlis saproceso kodeqsisagan gansxvavebiT,<br />

axal sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi sisxlissamar-<br />

Tlebrivi devnis cneba gaTvaliswinebuli ar aris, magram Tu davesesxebiT<br />

wina sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 44-e<br />

muxlis 43 1 nawils „sisxlissamarTlebrivi devnaa am kodeqsiT<br />

gaTvaliswinebuli uflebamosili piris mier ganxorcielebul<br />

moqmedebaTa erToblioba, romlis mizania braldebulis mimarT<br />

sisxlis samarTlisa da sisxlis samarTlis saproceso kanoniT<br />

gaTvaliswinebuli RonisZiebebis gamoyenebis uzrunvelyofa~.<br />

marTalia axal saproceso kodeqsSi, rogorc ukve aRvniSneT, ar<br />

aris mocemuli sisxlis samarTlebrivi devnis cneba, magram 167-<br />

e muxlis pirveli nawili gansazRvravs sisxlissamarTlebrivi<br />

1 m. mamniaSvili. gamomZieblis statusis srulyofis calkeuli problemebi,<br />

— kreb.: `marji~. #2, 2009, gv. 71-72<br />

2<br />

m. mamniaSvili. sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobis<br />

srulyofisaTvis, — kreb.: `marji~. #1, 2008, gv. 178-191; m. mamniaSvili.<br />

gamomZieblis uflebamosilebis zogierTi konceptualuri sakiTxi, —<br />

<strong>soxumis</strong> <strong>universiteti</strong>s Sromebi. humanitarul da socialur-politikur<br />

mecnierebaTa seria. t. I. 2007, gv. 355-356.<br />

51


52<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

devnis dawyebas, romelic iwyeba piris dakavebisTanave an braldebulis<br />

cnobisTanave (Tu is ar dakavebula). Tu Tvals gadavavlebT<br />

axal saproceso kodeqsis calkeul debulebebs, marTlac<br />

mogveCveneba, rom mxolod prokurori sargeblobs diskreciuli<br />

sisxlissamarTlebrivi devnis uflebiT (magaliTad, sisxlis<br />

samarTlis saproceso kodeqsis XVI, 166-e, 196-e muxlebi da a.S.),<br />

magram Tu Rrmad davukvirdebiT — davinaxavT, rom gamomZiebelic<br />

garkveuli doziT axorcielebs sisxlissamarTlebriv devnasac,<br />

magliTad, gamomZiebels aqvs braldebulis dakavebis ufleba<br />

(172-e muxli), aseve; prokuroris davalebiiT gamomZiebeli<br />

braldebis Sesaxeb dadgenilebas gaacnobs braldebuls (169-e<br />

muxlis V naw.) da a.S.<br />

amdenad, is garemoeba, rom mxolod prokurori sargeblobs<br />

diskreciuli sisxlissamarTlebrivi devnis uflebiT, rogorc<br />

es yvela civilizebul qveyanaSia miRebuli, savsebiT mar-<br />

Tebulia, magram vfiqrobT, gamomZiebeli arc braldebis mxares<br />

unda warmoadgenddes da arc ufleba ar unda hqondes ganaxorcielos<br />

sisxlissamarTlebrivi devna, is unda iyos neitraluri,<br />

miukerZoebeli figura sisxlissamarTalwarmoebis procesSi.<br />

amis gareSe SeuZlebelia gamomZiebelma ganaxorcielos sisxlis<br />

samarTlis saproceso kodeqsis 37-e muxlis meore nawiliT dakisrebuli<br />

movaleoba awarmoos gamoZieba yovelmxriv, srulad<br />

da obieqturad.<br />

rac Seexeba saproceso kodeqsis XVI muxlis debulebas,<br />

romlis mixedviTac sisxlissamarTlebrivi devnis dawyebisa da<br />

Sewyvetis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebisas prokurori sargeblobs<br />

diskreciuli uflebamosilebiT, ra drosac xelmZRvanelobs<br />

sajaro interesebiT, savsebiT marTebulia. magram, amas-<br />

Tan dakavSirebiT, ibadeba erTi logikuri kiTxva: prokuroris<br />

am uflebis realizaciisas calkeul danaSaulebaTa Cadenisas<br />

(ssk 137-e muxlis pirveli nawili, 139-e, 153-e, 157-e, 167-e, 175-e,<br />

189-e da 189 1 -e muxlebi) xom ar SeizRudeba dazaralebulis piradi<br />

da saojaxo uflebebi da kanonieri interesebi, rasac imperatiuli<br />

samarTlebrivi normebiT icavs saqarTvelos konstituciis<br />

XX muxli, adamianis uflebaTa evropuli konvenciis VIII<br />

muxli da sxva saerTaSoriso samarTlebrivi dokumentebi da<br />

amasTan dakavSirebiT, xom ar iqneboda umjobesi kanonmdebels<br />

SeenarCunebina moqmed sisxlis samarTlis procesSi gaTvaliswinebuli<br />

kerZo-sajaro sisxlissamarTlebrivi devna.<br />

iseT pirobebSi, rodesac axalma sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsma uari Tqva winaswari gamoZiebis institutze, dazaralebuli<br />

aRar moiazreba braldebis mxared, SemoRebulia<br />

moqmed saproceso kodeqsisagan gansxvavebuli principebi. albaT,<br />

savsebiT logikuria mxolod prokurorma ganaxorcielos


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

sisxlissamarTlebrivi devna. am sakiTxis sawinaaRmdegod gadawyveta<br />

ise, rom dazaralebulsac miscemoda sisxlissamar-<br />

Tlebrivi devnis funqcia da yofiliyo bralddebis mxare, vfiqrob<br />

azrs dakargavda saproceso SeTanxmebis institutis praqtikaSi<br />

realizacia, ramdenadac aseT dros dazaralebuli saer-<br />

Tod gaZevebulia sisxlissamarTalwarmoebis procesidan. ar<br />

aris gamoricxuli mas uari ganecxadebina braldebulisaTvis<br />

saproceso SeTanxmebis gamoyenebis an sasjelisagan mis srul<br />

gaTavisuflebaze, rac prokurors dazaralebulis, rogorc<br />

braldebis mxaris, moTxovna, albad unda daekmayofilebina. aRniSnuli<br />

sakiTxis sxva mxriv gadawyvetiT SeizRudeboda dazaralebulis,<br />

rogorc braldebis mxaris, uflebebi da kanonieri interesebi,<br />

rac aSkarad winaaRmdegobaSi movidoda axali sisxlis<br />

samarTlis procesis principebTan da mis calkeul debulebeb-<br />

Tan. vfiqrob, yovelive am novaciebiT gamosworda is xarvezebi,<br />

romlebic moqmed sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi arsebobda<br />

(mxedvelobaSi maqvs saproceso SeTanxmebis Tanafardoba<br />

sisxlis samarTlis procesis principebTan).<br />

miuxedavad amisa, mainc migvaCnia, rom prokurors Zalze<br />

frTxilad da skrupulozulad mouwevs im danaSaulebebze diskreciuli<br />

sisxlissamarTlebrivi devnis dawyeba, rodesac ama<br />

Tu im doziT ilaxeba dazaralebulis piradi da saojaxo uflebebi<br />

da kanonieri interesebi.<br />

migvaCnia aseve, rom sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis<br />

33-e muxls, sadac prokuroris statuszea saubari, calke<br />

punqtad daematos prokuroris iseTi umnivSnelovanesi saproceso<br />

moqmedeba, rogoricaa piris braldebis Sesaxeb dadgenilebis<br />

gamotana, marTalia es procedura asaxulia sisxlis samarTlis<br />

saproceso kodeqsis 169-e muxlSi, magram aRniSnuli<br />

debulebis calke punqtad Camoyalibeba saproceso kodeqsis 33-<br />

e muxlSi, sadac saubaria prokuroris statusze, ufro mkveTrad<br />

gausvavda xazs sisxlissamarTlebriv devnaSi prokuroris<br />

diskreciul funqciaze.<br />

ukanasknel xans qarTul iuridiul literaturaSi sakmaod<br />

bevri naSromi gamoCnda saproceso kanonmdeblobis iseT SedarebiT<br />

axal institutze, rogoricaa saproceso SeTanxmeba. avtorTa<br />

nawili dadebiTad afasebs mis SemoRebas, 1 zogs ki miaCnia,<br />

rom saproceso SeTanxmeba qarTul saproceso kanonmdeblobisaTvis<br />

uaryofiTi institutia, 2 xolo calkeuli avtorebi<br />

1 n. gabriCiZe. saproceso SeTanxmeba, — Jurn.: „adamiani da konstitucia~.<br />

#3, 2004, gv. 54-63; g. WanturiZe. saproceso SeTanxmeba sisxlis<br />

samarTlis procesis principebTan mimarTebaSi. Tb., 2007, gv. 34.<br />

2 g. mefariSvili. sisxlissamarTalwarmoebis zogierTi koceptualur<br />

sakiTxTan dakavSirebiT, — Jurn.: „marTlmsajuleba da kanoni~. #3,<br />

53


iuridiuli fakulteti — 30<br />

marTalia dadebiTad afaseben mas, magram misi srulyofis mizniT<br />

gvTavazoben calkeul winadadebebs. 1<br />

Cveni SexedulebiT saproceso SeTanxmebis instiutis Semo-<br />

Reba qarTul saproceso kanonmdeblobaSi dadebiTi movlenaa<br />

da marTlmsajulebis daCqarebis saukeTeso saSualebas warmoadgens.<br />

mowinaaRmdegeTa erT-erTi mTavari argumenti is aris, rom<br />

moqmedi sisxlis samarTlis saproceso kodeqsiT saproceso Se-<br />

Tanxmeba ewinaaRmdegeba sisxlis samarTlis procesis principebs.<br />

kidev meti, g. mefariSvils miaCnia, rom saproceso SeTanxmebis<br />

instituti unda arsebobdes mxolod im qveynebSi, sadac<br />

saqmeebs nafici msajulebic ixilaven. 2<br />

mecnierebis es uaryofiTi Sefaseba saproceso SeTanxmebis<br />

institutTan mimarTebaSi wina saproceso kodeqsSi calkeuli<br />

aspeqtiT marTlac arsebobda da garkveul wilad safuZvliani<br />

iyo, radganac sasamarTloSi saproceso SeTanxmebis damtkicebisas<br />

gamoricxulia iseTi principi, rogoricaa SejibbrebiToba,<br />

uSualoba da zepiroba da a.S. aseve wina saproceso kodeqsSi<br />

nafic msajulTa sasamarTlo gaTvaliswinebuli ar iyo, magram<br />

unda iTqvas is, rom yvela es problema axal sisxlis samarTlis<br />

saproceso kodeqsSi gamosworebulia, radganac masSi sisxlis<br />

samarTlis procesis principebi gansxvavebuladaa gadmocemuli<br />

da, rac mniSvnelovania, SemoRebuli iqna nafic msajulTa sasamarTlo<br />

instituti.<br />

Cven ar SevudgebiT saproceso SeTanxmebis institutis detalur<br />

ganxilvas, SevecdebiT am kuTxiT mis calkeul aspeqtze<br />

gadmogceT Cveneuli xedva.<br />

wina sisxlis samarTlis saproceso kodeqsTan SedarebiT,<br />

axali sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi saproceso SeTanxmebis<br />

instituti ufro srulyofili da daxvewilia. savsebiT<br />

samarTlianad igi dasaTaurebulia rogorc „saproceso SeTanxmeba~,<br />

xolo mis Sinaarss, Tu ar CavTvliT mcireoden damatebas,<br />

arsebiTi cvlileba ar ganucdia.<br />

2006; c. ratiani. saproceso SeTanxmeba sisxlis samarTlis procesSi:<br />

miTi da realoba, — Jurn.: „marTlmsajuleba da kanoni~. #3, 2006.<br />

1 g. alania. saproceso SeTanxmeba da sasjelisagan gaTavisuflebis<br />

problemebi. Tb., 2009; m. mamniaSvili. sisxlis samarTlis saproceso<br />

kanonmdeblobis srulyofis zogierTi aspeqti, — Jurn.: „marji~. #1.<br />

gv. 182-183.<br />

2 g. mefariSvili. sisxlissamarTalwarmoebis zogierTi koceptualur<br />

sakiTxTan dakavSirebiT, — Jurn.: „marTlmsajuleba da kanoni~. #3,<br />

2006; g. mefariSvili. samarTaldamcavi organoebis instituti da sisxlis<br />

samarTalwarmoebis zogierTi konceptualuri sakiTxi, — gaz.:<br />

„saqarTvelos respublika~. 16.08. 2002.<br />

54


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 209-e muxlis pirveli<br />

nawilis Tanaxmad sasamarTlos mier saqmis arsebiTi ganxilvis<br />

gareSe ganaCenis gamotanis safuZvelia saproceso SeTanxmeba,<br />

saproceso SeTanxmebis safuZvelia SeTanxmeba bralze an<br />

sasjelze.<br />

amdenad, saproceso SeTanxmeba bSeiZleba daidos bralis<br />

aRiarebisas anda sasjelze SeTanxmebisas. am ukanasknel Sem-<br />

TxvevaSi braldebuli ar ewinaaRmdegeba wayenebul brals, Tumca<br />

eTanxmeba prokurors sasjelis zomaze an misgan srulad ga-<br />

Tavisuflebaze, xolo bralze SeTanxmebisas braldebuli aRiarebs<br />

danaSauls.<br />

unda aRiniSnos isic, rom saproceso SeTanxmebis safuZvlebis<br />

orad gayofaze iuridiul literaturaSi uaryofiTi mosazrebebia<br />

gamoTqmuli. prof. n. gvenetaZes miaCnia, rom sisxlis<br />

samarTlis saproceso kodeqsis 679 1 -e muxlis meore nawilis debuleba,<br />

romelic sasjelze SeTanxmebas Seexeba, braldebuls<br />

uflebas aZlevs daeTanxmos sasjelis zomaze ise, rom ar aRiaros<br />

danaSauli, aseT dros mkvlevaris azriT „gaugebari rCeba<br />

saproceso SeTanxmebis arsi da mizani~, 1 xolo prof. r. gogSeli-<br />

Zes „sasjelis SeTanxmebis~ safuZvlis calke arseboba zedmetad<br />

miaCnia. 2<br />

c. ratianic eTanxmeba n. gvenetaZis mosazrebas da fiqrobs,<br />

rom sasjelze SeTanxmebis safuZveli, rogorc es sisxlis samar-<br />

Tlis saproceso kodeqsSia warmodgenili, ufunqcioa da is saerTod<br />

amoRebuli unda iqnes. 3<br />

Cven ver gaviziarebT zemoaRniSnul mecnierTa Sexedulebebs<br />

da vTvliT, rom saproceso SeTanxmebis or safuZvelze gayofa<br />

(SeTanxmeba bralze an sasjelze) logikuria da gamomdinareobs<br />

praqtikuli mosazrebebidan, radganac sagamoZiebo praqtikaSi,<br />

rogorc wesi, braldebuli an aRiarebs wardgenil braldebas,<br />

an ara, magram Tanaxmaa prokuroris SeTavazebul sasjelis<br />

zomaze. sxva sityvebiT rom vTqvaT, mxareebs ufro meti ufleba<br />

da areali eZleva orive safuZvlis arsebobisas moiTxovos<br />

saproceso SeTanxmebis dadeba. Cveneul xedvas am sakiTxSi iziarebs<br />

aseve g. alaniac. 4<br />

1<br />

n. gvenetaZe. adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacva,<br />

evropuli konvencia, VII oqmi saproceso SeTanxmeba, — wgn.: „samarTliani<br />

sasamarTlos ufleba~. Tb., 2005, gv. 22-23.<br />

2<br />

r. gogSeliZe. saproceso SeTanxmeba — yvela kategoriis danaSaulze,<br />

— Jurn.: `profesia advokati~. #2, 2007, gv. 91.<br />

3 c. ratiani. saproceso SeTanxmebis instituti sisxlis samarTlis<br />

procesSi, — Jurn.: „marTlmsajuleba~. #1, 2007, gv. 169.<br />

4 g. alania. saproceso SeTanxmebisa da sasjelisagan srulad gaTavisuflebis<br />

problemebi. Tb., 2009, gv. 53.<br />

55


56<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

braldebulisaTvis sasjelis Semcirebis an braldebis Semsubuqebis<br />

an nawilobriv moxsnis Taobaze gadawyvetilebis mi-<br />

Rebisas prokurorma unda gaiTvaliswinos sajaro interesi, Cadenili<br />

danaSaulisaTvis gaTvaliswinebuli sasjelis simZime,<br />

qmedebis marTlsawinaaRmdegoba da braleulobiis xarisxi. prokurors<br />

ufleba aqvs saproceso SeTanxmeba dados yvela kategoriis<br />

danaSaulze, magram sisxlis samarTlis kodeqsis 218-e muxlis<br />

pirveli nawili mas imperatiuli normiT ukrZalavs sasjelisagan<br />

srulad gaTavisuflebas saqarTvelos sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsis 144 1 -e, 144 2 -e da 144 3 -e muxlebiT gaTvaliswinebuli<br />

danaSaulis Camdeni pirebi.<br />

novacias warmoadgens isic, rom saproceso kodeqsis 217-e<br />

muxlis I nawili prokurors avaldebulebs konsultacia gaiaros<br />

dazaralebulTan da Seatyobinos mas saproceso SeTanxmebis<br />

dadeba. sxva sityvebiT rom vTqvaT, prokurori valdebulia<br />

piradad Sexvdes dazaralebuls, auxsnas mas saproceso SeTanxmebis<br />

pirobebi, marTalia, dazaralebuls ara aqvs ufleba gaasaCivros<br />

saproceso SeTanxmeba, es logikuricaa, radgan is ar<br />

warmoadgens braldebis mxares, magram TviT is faqti, rom prokurori<br />

unda Sexvdes dazaralebuls da masTan konsultacia gaiaros,<br />

albaT dameTanxmebiT, garkveul dadebiT fsiqologiur<br />

efeqts warmoadgens.<br />

saproceso SeTanxmebis mimarTebiT, gvsurs SevexoT kidev<br />

erT problemas — ramdenad marTebulia saproceso SeTanxmeba<br />

daidos samive kategoriis danaSaulze.<br />

amasTan dakavSirebiT iuridiul literaturaSi urTier-<br />

Tgansxvavebuli mosazrebebia gamoTqmuli. magaliTad, prof. g.<br />

mefariSvils miaCnia, rom saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsis 155 1 muxlis IV punqtiT braldebulis mier<br />

bralis aRiareba ar SeiZleba safuZvlad daedos braldebasa da<br />

gamamtyunebel sasamarTlo ganaCens, Tu bralis aRiareba dadasturebuli<br />

ar aris saqmeze Sekrebili sxva mtkicebulebebiT. 1<br />

prof. r. gogSeliZes miaCnia, rom saproceso SeTanxmebis<br />

instituti unda vrceldebodes ara yvela kategoriis danaSaulze,<br />

aramed mxolod „bralis aRiarebis gamocxadebis an/da<br />

wardgenili braldebis cnobis naklebad mZime kategoriis, samewarmeo<br />

da safinanso sferoSi Cadenil danaSaulebebze~. mkvlevaris<br />

azriT, sakiTxis sxvagvari gadawyvetiT saproceso SeTanxmebis<br />

instituti winaaRmdegobaSi movidoda sasjelis mizneb-<br />

Tan. 2 Cven ver daveTanxmebiT mecnieris im mosazrebas, rom sap-<br />

1 g. mefariSvili. samarTaldamcavi organoebis instituti da sisxlis<br />

samarTalwarmoebis zogierTi konceptualuri sakiTxi, — gaz.: „saqar-<br />

Tvelos respublika~. 16.08. 2002.<br />

2 r. gogSeliZe. saproceso SeTanxmeba.., gv. 78.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

roceso SeTanxmebis dadebisas calke gamoiyos „bralis aRiarebiT<br />

gamocxadebisaTvis~ erT-erTi safuZveli, radganac amiT aSkarad<br />

SeizRudeba sxva SemTxvevebSi saproceso SeTanxmebis dadebis<br />

SesaZlebloba. kidev meti, ar aris gamoricxuli isic, rom<br />

pirma Caidina iseTi danaSauli, romelic sajaro interesebs ewinaaRmdegeba,<br />

magram gamocxadda samarTaldamcav organoSi bralis<br />

aRiarebiT. aseT dros Tu ki kodeqsSi Caiwereba „bralis<br />

aRiarebiT gamocxadebis SemTxvevaSi SesaZlebelia saproceso<br />

SeTanxmebis dadeba~, bralis aRiarebiT gamocxadebul braldebuls<br />

gauCndeba kanonieri (legitimuri) safuZveli (survili)<br />

prokurors mosTxovos saproceso SeTanxmebis gaformeba, rac<br />

aSkarad dauSvebelia.<br />

prof. n. gabriCiZe optimisturadaa ganwyobili saproceso<br />

SeTanxmebis mimarT. misi azriT savsebiT samarTliania saproceso<br />

kodeqsSi saproceso SeTanxmebis dadebis SesaZlebloba yvela<br />

kategoriis danaSaulze. 1 amave Sexedulebas iziarebs g. WanturiZec.<br />

2<br />

Cveni azriT, saproceso SeTanxmebis instituti dadebiTi<br />

movlenaa qarTul saproceso kanonmdeblobisaTvis, magram<br />

vfiqrobT, dazaralebulis (Tundac mxares ar warmoadgendes)<br />

gaZeveba sisxlissamarTalwarmoebis procesidan uaryofiTad<br />

aisaxeba iseT fuZemdeblur principze, rogoricaa mxareTa Tanasworoba<br />

da SejibrebiToba (sssk IX m.). aseT dros dazaralebuli,<br />

rogorc procesis monawile, araTanabar mdgomareobaSi aRmoCndeba<br />

procesis sxva monawileebTan, amitomac, Cveni azriT,<br />

albaT umjobesia saproceso SeTanxmebis gamoyeneba naklebad<br />

mZime kategoriis an/da korufciul danaSaulebebze.<br />

iuridiul literaturaSi davas iwvevs Tu ramdenad mizan-<br />

Sewonilia saproceso SeTanxmebis erT-erTi safuZvlis „SeTanxmeba<br />

bralze~, TviTon am terminis aseTi saxiT interpretacia.<br />

magaliTad, r. gogSeliZis azriT „bralis~ buneba gamoricxavs<br />

masze SeTanxmebas. garda amisa, piris braleulobisa Tu arabralebulobis<br />

sakiTxis gadawyveta sasamarTlos prerogativaa. ar<br />

SeiZleba es ufleba, Tundac iSviaTad, gadaeces prokurors: „arada,<br />

— wers mkvlevari, — Tu vaRiarebT, rom prokurori braldebuls<br />

urigdeba bralze, gamodis is adgens kidec mis braleulobas<br />

da sasamarTlos dasadgeni araferi rCeba~. 3<br />

Cven ver daveTanxmebiT mkvlevaris am pozicias Semdegi garemoebaTa<br />

gamo. marTalia, moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsiT<br />

brali warmoadgens SefasebiT, normatiul kategorias (uar-<br />

1 n. gabriCiZe. saproceso SeTanxmeba, gv. 63.<br />

2 g. WanturiZe. saproceso SeTanxmeba sisxlis samarTlis procesis<br />

principebTan mimarTebaSi, gv. 59.<br />

3 r. gogSeliZe. saproceso SeTanxmeba.., gv. 91.<br />

57


58<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

yofilia bralis fsiqologiuri Teoria), isic udavoa, rom<br />

brals sabolood adgens sasamarTlo Tavis ganaCenSi, rodesac<br />

piris gakicxva xdeba individdualur personalur doneze. 1 magram<br />

ismeba erTi SekiTxva: prokurors, gamomZiebels evaleba Tu<br />

ara gamoZiebis procesSi qmedebis Semadgenlobisa da marTlsawinaaRmdegobis<br />

garda daadginos aseve piris qmedebaSi bralis<br />

arseboba. pasuxi SeiZleba iyos mxolod da mxolod dadebiTi:<br />

„sisxlis samarTlis kanoniT aRwerili qmedebis Cadena, — wers<br />

prof. o. gamyreliZe, — aris sisxlis samarTlis saqmis aRZris safuZveli.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis<br />

XXII muxlis Tanaxmad sisxlis samarTlis saqme unda aRiZras „danaSaulis<br />

niSnebis arsebobisas~. marTalia, aq mravlobiTi forma<br />

„danaSaulis niSnebi~-a gamoyenebuli, magram saqmis aRZvrisaTvis<br />

misi erTi niSnis qmedebis Semadgenlobis ganxorcielebac ki<br />

sakmarisia (rogorc Cans, kanoni am qmedebis Semadgnelobis niSnebs<br />

gulisxmobs). rac Seexeba danaSaulis meore da mesame niSans<br />

— marTlwinaaRmdegobis da damnaSavis brals, is SeiZleba saqmis<br />

aRZvris Semdeg dadgindes~. 2<br />

kidev meti, prokuroris mier gamotanili braldebis saxiT<br />

sisxlis samarTlis pasuxisgebis dadgenilebaSi bralzedac unda<br />

iyos miTiTebuli, magram saqme imaSia, rom prokuroris mier<br />

dadgenili „brali~ atarebs prezumfciul savaraudo xasiaTs.<br />

SeiZleba sasamarTlom Tavis ganaCenSi gaiziaros prokuroris<br />

mier dadgenili brali da braldebuli uaryofiTad gakicxos da<br />

mis mimarT daadginos gamamtyunebeli ganaCeni. anda SeiZleba ar<br />

gaiziaros prokuroris mier dadgenili brali da daadginos gamamarTlebeli<br />

ganaCeni. mocemul konkretul SemTxvevaSi saproceso<br />

SeTanxmebiis dros prokurori braldebuls mxolod da<br />

mxolod uTanxmddeba bralze, magram sabolood individualur<br />

samarTlebriv gakicxvas — ganaCenis dadgenas axorcielebs sasamarTlo.<br />

amis sailustraciod SegviZlia moviyvanoT saqarTvelos<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 213-e muxlis pirveli<br />

nawilis interpretacia, romlis Tanaxmadac „sasamarTlo<br />

uflebamosilia sasamarTlos mier saqmis arsebiTi ganxilvis gareSe<br />

ganaCenis gamotanis Taobaze Suamdgomlobis ganxilvis Sedegad<br />

miiRos gadawyvetileba sasamarTlos mier saqmis arsebi-<br />

Ti ganxilvis gareSe ganaCenis gamotanis an saqmis prokurorisaTvis<br />

dabrunebis Taobaze~. kidev meti, prof. o. gamyreliZis<br />

azriT: „brali aris braldebulis (gansasjelis) gakicxva Cade-<br />

1 o. gamyreliZe. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis ganmarteba.<br />

Tb., 2005, gv. 85.<br />

2 o. gamyreliZe. brZola samarTlebrivi <strong>saxelmwifo</strong>saTvis. wigni I. Tb.,<br />

1998, gv. 219; o. gamyreliZe. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis<br />

ganmarteba, gv. 76.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

nili umarTlobis gamo~. 1 ase rom, Cveni azriT, termini „SeTanxmeba<br />

bralze~ ar ewinaaRmdegeba sisxlis samarTlis arc materialur<br />

da arc saproceso kanonmdeblobas.<br />

sul sxva garemoebas aqvs adgili, rodesac saubaria prokuroris<br />

mier piris bralis wayenebaze. magaliTad, sisxlis samar-<br />

Tlis saproceso kodeqsis 169-e muxlis II nawilSi naTqvamia:<br />

„bralis wayenebisaTvis sakmarisi safuZvlis arseboba~, 38-e muxlis<br />

III nawilSi miTiTebulia „Tu braldebuli Tavs aridebs samarTaldamcav<br />

organoSi gamocxadebas, braldebis dadgenilebis<br />

asli gadaecema mis advokats, rac iTvleba bralis wayenebad~<br />

da a.S.<br />

aseT dros, vfiqrobT, ufro zusti iqneboda Tu ki sityva<br />

„brali~ Seicvleboda „braldebad~. es logikuricaa, radgan<br />

prokurori, axali sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis III<br />

muxlis Tanaxmad warmoadgens braldebis mxares, es gamoZiebis<br />

procesSi axorcielebs sisxlisamarTlebriv devnas, xolo sasamarTloSi<br />

<strong>saxelmwifo</strong> braldebas uWers mxars. amitom sityva<br />

„braldebas~ ufro zusti da tevadi datvirTva aqvs, vidre<br />

„brals~, miT umetes amas arc saproceso kodeqsis Sesabamisi<br />

muxli(magaliTad, sssk 169-e muxlis III nawili) ar uaryofs, sadac<br />

miTiTebulia ara bralis Sesaxeb dadgenilebaze, aramed<br />

„braldebis Sesaxeb dadgenilebaze~. kidev meti, rogorc sworadaa<br />

miTiTebuli iuridiul literaturaSi, braldeba, rogorc<br />

funqcia — saproceso saqmianobis ZiriTadi mimarTuleba — mWidrodaa<br />

dakavSirebuli braldebis saganTan, e.i. im sisxlissamar-<br />

Tlebrivad dasjadi moqmedebis materialur-samarTlebriv gamoxatulebasTan,<br />

romelTa sababiT xorcieldeba sisxlis samar-<br />

Tlis procesi. braldeba materialur-samarTlebrivi TvalsazrisiT<br />

danaSaulis Semadgnelobis procesualuri gamoxatulebaa,<br />

rac konkretul pirs Seeracxeba. braldeba, prokuroris mier<br />

gamotanili braldebis dadgenileba, moicavs danaSaulis<br />

yvela aucilebel niSans, mis yvela elements imgvarad, rogorc<br />

es aris gaTvaliswinebuli sisxlis samarTlis kodeqsis Sesabamisi<br />

muxlis daspoziciaSi, 2 amitom prokurori pirs „brals~ ki<br />

ar uyenebs, aramed , — Jurn.: „braldebas~. amis gamoc migvaCnia Sesabamisi<br />

cvlilebebia Sesatani axali sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsSi.<br />

da bolos, ar SegviZlia ar SevexoT sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsis 180-e muxlis, 105-e muxlis II nawilis „b~ pun-<br />

1 o. gamyreliZe. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis ganmarteba,<br />

gv. 85.<br />

2 p. kobalaZe. <strong>saxelmwifo</strong> braldebis mxardaWera rogorc sisxlis samarTlis<br />

saproceso funqcia: misi arsi da mniSvneloba, — Jurn.: „Temida~.<br />

#3(5), 2009, gv. 5-6.<br />

59


iuridiuli fakulteti — 30<br />

qtis da 191-e muxlis II nawilis interpretacias, rodesac saubaria<br />

piris samedicino dawesebulebaSi moTavsebaze, gamoZiebis<br />

anda sisxlissamarTlebrivi devnis ardawyebis an Sewyvetis safuZvelze<br />

da sisxlissamarTlebrivi devnis Sewyvetaze saqmis<br />

arsebiTi ganxilvis dros. kerZod, sssk 180-e muxlis I nawilSi<br />

miTiTebulia: „Tu arsebobs dasabuTebuli varaudi, rom braldebuli<br />

danaSaulisas Seuracxi iyo an misi Cadenis Semdeg gaxda<br />

Seuracxi~, sssk 105-e muxls II nawilis „b~ punqtSi naTqvamia: „piri<br />

danaSaulis Cadenisas Seuracxi iyo, rac dadasturebulia <strong>saxelmwifo</strong><br />

sasamarTlo-fsiqiatriuli eqspertizis daskvniT~,<br />

xolo sssk 191-e muxlis II nawilSi naTqvamia: „braldebuli Tu<br />

danaSaulis Cadenisas Seuracxi iyo, sasamarTlo mxaris SuamdgomlobiT<br />

wyvets sisxlissamarTlebriv devnas~. amasTan dakavSiirebiT<br />

unda aRniSnos, rom Seuracxis mier Cadenil qmedebas<br />

ar SeiZleba vuwodoT „danaSauli~, xolo mis Camdens „damna-<br />

Save~, radganac, rogorc iuridiul literaturaSia miTiTebuli,<br />

„Seuracxaoba da brali erTmaneTs gamoricxaven~. 1 aseTi piris<br />

mimarT gamoyenebuli unda iqnes ara sasjeli, aramed „fsiqiatriuli<br />

daxmarebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoniT gaTvaliswinebuli<br />

RonisZiebebi. Seuracxze ganxorcielebuli RonisZiebebi<br />

atarebs ara iuridiul, aramed samedicino xasiaTs, mas eniSneba<br />

mkurnaloba imisaTvis, rom gamojanmrTeldes. sxva mdgomareoba<br />

maSin, rodesac braldebulma, marTalia Seracxad mdgomareobaSi<br />

Caidina danaSauli, magram sulierad daavadda danaSaulis<br />

Cadenis Semdeg. saqarTvelos sisxlis samarTls kodeqsis 34-e<br />

muxlis Tanaxmad, aseTi piri sasamarTlos mier Sefardebul sasjels<br />

gamojansaRebamde moixdis Sesabamis samedicino (samkurnalo)<br />

dawesebulebaSi.<br />

amdenad, sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 180-e muxlis,<br />

105-e muxlis II nawilis „b~ punqtSi da 191-e muxlis II nawil-<br />

Si sityvebi „danaSaulis Cadenisas Seuracxi iyo~ unda Seicvalos<br />

sityvebiT „marTlsawinaaRmdego qmedebisas Seuracxi iyo~,<br />

rac, vfiqrob, sworad gamoxatavs Seuracxis samarTlebriv statuss<br />

sisxlissamarTalwarmoebis procesSi.<br />

1 m. mamniaSvili. samedicino xasiaTis iZulebiTi RonisZiebebis gamoyeneba.<br />

Tb., 2003, gv. 31.<br />

60


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

MIKHEIL MAMNIASHVILI<br />

SEPARATE ASPECTS OF LAW OF NEW CODE OF PRACTICE<br />

The author thinks that taking out of tasks of Criminal Law from the Code<br />

of Practice is inadmissible, because exactly in the tasks have to be explained<br />

protection of rights and independence guaranteed by constitution for the procedural<br />

activities subject.<br />

The author positively considers the condition that only prosecutor uses<br />

the function of discrete Criminal Law persecution, but negatively evaluates that<br />

the investigator along with the procurator is considered to be the accusatory party.<br />

From the author’s point of view the investigator doesn’t have to be the accusatory<br />

party, he has to be neutral, objective figure in the Criminal Law process,<br />

he only has to investigate cases, so as to collect as accusative as excusatory proofs,<br />

establish as relieving as excusatory conditions.<br />

The author also positively evaluates establishment of institution of procedural<br />

agreement in the procedural legislation. From his point of view, the given<br />

institution is the best means of acceleration of justice, but he thinks that the institution<br />

of procedural agreement has to concern only the less heavy category<br />

corruptive crimes.<br />

61


Tea SayulaSvili<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

mowmis imunitetis problemebi sisxlis<br />

samarTlis procesSi<br />

Sesavali. sisxlis samarTalwarmoeba <strong>saxelmwifo</strong> saqmianobis<br />

gansakuTrebuli sferoa, romlis prioritetul amocanas<br />

warmoadgens, daadginos sisxlis samarTlis saqmis faqtobrivi<br />

garemoebebi da danaSaulis an sxva marTlsawinaaRmdego qmedebis<br />

Camdeni piri, magram amave dros is valdebulia saproceso<br />

kanoniT gansazRvruli, mkacri da mtkivneuli moqmedebebis ganxorcielebis<br />

drosac ki daicvas yvela monawilis uflebebi da<br />

Tavisuflebebi.<br />

XX s. 60-ian wlebSi herbert pekerma, sisxlis samarTlis politikaze<br />

dakvirvebiT, gamoyo msoflioSi arsebuli marTlmsajulebis<br />

ori modeli: 1. Due process model, romlisTvisac prioritetulia<br />

adamianis uflebebi da Tavisuflebebi da 2. Grim control<br />

model, romelic moqalaqeTa uflebebis SezRudvis xarjze upiratesobas<br />

aniWebs damnaSaveobaze kontrols. 1 Tumca, ra Tqma<br />

unda, gulubryviloba iqneboda gvemtkicebina, rom am modelTagan<br />

romelime SeiZleba iyos absoluturi an idealuri.<br />

kanoniT gaTvaliswinebul gamonaklis SemTxvevebSi, procesis<br />

monawilis kerZo interesis sajaro interesze maRla dayeneba,<br />

rac aseT SemTxvevebSi moralur-eTikuri normebiT aris nakarnaxevi,<br />

dispoziciurobis principiT aris cnobili da is sisxlis samarTlis<br />

procesSi zRvargadasuli sajaroobis sapirwonea.<br />

sisxlis samarTalwarmoebis orbitaze moxvedrili moqalaqis<br />

kerZo interesebis dacvis meqanizmebidan `mowmis imunitetis~<br />

instituti erT-erTi uZvelesi da umniSvnelovanesia.<br />

Tavad sityva `imuniteti~ (“immunitas”) laTinuridan warmodgeba<br />

da raimesagan Tavis dacvas, ganTavisuflebas, Tavis daxsnas niSnavs.<br />

2 sisxlis samarTlis procesSi imuniteti warmoadgens sagamonakliso<br />

uflebas, romelic kanoniT gansazRvrul pirTa wres,<br />

maTi statusis, janmrTelobis mdgomareobis, Tanamdebobis an<br />

profesiis gamo, erTis mxriv, aRWurvavs uflebiT, ar miscen Cveneba<br />

sisxlis samarTlis saqmeze maTTvis cnobil garemoebaTa<br />

Sesaxeb, meores mxriv ki aTavisuflebs maT, Cvenebis armicemis<br />

SemTxvevaSi, kanoniT gaTvaliswinebuli pasuxismgeblobis dakisrebisagan.<br />

Tavisi arsiT mowmis imunitetis instituti rTul da dina-<br />

1 Herbert L. Packer. Two Models of the Criminal Process. Stanford University Press,<br />

1968.<br />

2<br />

qarTuli sabWoTa enciklopedia. t. V. Tb., 1980, gv. 123.<br />

62


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

mikur funqcionalur sistemas warmoadgens, romelic klasikuri<br />

gagebiT, Tavis TavSi moicavs kanonis mier 1. imperatiul akrZalvas,<br />

garkveulma pirebma, survilis miuxedavad, ar miscen<br />

Cveneba; 2. uflebiT aRWurvas, mowmem Tavad gadawyvitos, misces<br />

Tu ara Cveneba; 3. procesis mwarmoebeli Tanamdebobis piris<br />

uflebiT aRWurvas, garkveuli profesiis matarebeli mowmeebis<br />

profesiuli saidumloTi daculi kerZo interesi daayenos<br />

sajaro interesze maRla da Tavad gaaTavisuflos isini<br />

mowmis movaleobisa da profesiulad mindobili saidumlos gan-<br />

Tqmisagan.<br />

axali sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis ZalaSi Sesvlamde,<br />

mowmis imuniteti qarTul sisxlis samarTalwarmoebaSi<br />

swored zemoTaRniSnuli klasikuri gagebiT funqcionirebda.<br />

kanonis 95-e muxliT gansazRvruli iyo pirTa wre, romlebic 1.<br />

ar SeiZleba dakiTxuliyvnen mowmed im garemeobaTa Sesaxeb, romelic<br />

maTTvis cnobili gaxda Tanamdebobrivi mdgomareobis,<br />

profesiul saqmianobis an socialuri statusiT dakisrebuli<br />

movaleobebis ganxorcielebisas (damcveli, warmomadgeneli,<br />

advokati, maT Soris isic, romelic iuridiul daxmarebas uwevda<br />

pirs dacvis an warmomadgenlobis miRebamde, sasuliero piri,<br />

piri, romelsac fizikuri, fsiqikuri mdgomareobis gamo ar<br />

SeeZlo sworad aReqva sisxlis samarTlis saqmisaTvis mniSvnelovani<br />

garemoebebi, saxalxo damcveli, sxvadasxva umaRlesi<br />

warmomadgenlobiTi organoebis deputatebi, mosamarTle da<br />

Jurnalisti); 2. romlebsac ufleba hqondaT, Tavad mieRoT gadawyvetileba,<br />

miecaT Tu ara Cveneba ojaxis wevris an axlo na-<br />

Tesavis winaaRmdeg da 3. pirebi, romlebic sakuTari profesiuli<br />

an samsaxureobrivi mdgomareobidan gamomdinare, SeiZleba<br />

procesis mwarmoebeli Tanamdebobis pirs gaeTavisuflebina<br />

mowmis movaleobisagan, im mizniT, rom maT ar daerRviaT profesiuli<br />

qcevis deontologiuri normebi an samuSaoze miRebisaTvis<br />

nakisri informaciuli wyarosa da Tavad informaciis gauxmaureblobis<br />

valdebuleba.<br />

moqmed sisxlis samarTlis saproceso kanonSi mowmis imuniteti<br />

gaTvaliswinebulia kodeqsis 50-e muxliT _ piri, romelic<br />

ar arsi valdebuli, iyos mowme. aRniSnuli muxliT mowmed<br />

imperatiulad ar SeiZleba daikiTxos mxolod piri, romelsac<br />

fizikuri an fsiqikuri naklis gamo, ar SeuZlia sworad aRiqvas,<br />

daimaxsovros an aRidginos saqmisaTvis mniSvnelovani garemoebebi.<br />

rac Seexeba pirTa danarCen wres, kanonmdebeli maT, ubralod,<br />

sisxlis samarTlis pasuxismgeblobis muqariT, ar akisrebs<br />

Cvenebis micemisa da saqmisaTvis mniSvnelovani informaciis<br />

Semcveli sagnis, dokumentis, nivTis da sxva obieqtis gadacemis<br />

valdebulebas, anu Tavisi samarTlebrivi mdgomareobiT isini<br />

uTanabrdebian Zveli sisxlis samarTlis procesSi arsebul<br />

63


64<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

axlo naTesavis procesualur mdgomareobas, rac erTmniSvnelovnad<br />

unda vaRiaroT, rom kanonmdeblobis humanizaciis procesSi<br />

ukan gadadgmuli nabijia. Zveleburd SenarCunebulia imunitetis<br />

praqtikaSi ar arsebuli forma, mosamarTlis mier profesiuli<br />

saidumlis dacvis mizniT garkveuli pirebis mowmis<br />

movaleobisgan ganTavisuflebisa. moqmedi normis aseTi redaqcia<br />

eWvqveS ayenebs mowmis imunitetis mniSvnelobas da mis samarTlebriv<br />

Rirebulebas.<br />

moqalaqis viziti moZRvarTan, advokatTan, eqimTan, bankirTan,<br />

notariusTan, ufro iSviaTad saxalxo damcvelTan, deputatTan,<br />

JurnalistTan konfidencialur urTierTobaTa kategorias<br />

miekuTvneba. aRniSnuli profesiis adamianebisTvis/<br />

Tanamdebobis pirebisTvis (garda sasulieo pirisa), konfidencialuri<br />

informaciis mindoba xdeba ara `gulis gadaSlis~, aramed<br />

maTgan kvalificiuri profesiuli daxmarebis miRebis mizniT,<br />

swored Tavisi yoveldRiuri saqmianobidan gamomdinare<br />

xdebian isini `ucnobi adamianebis~ saidumloTa Tanamflobelni,<br />

mindobis wuTidan informacia iZens profesiuli saidumlos<br />

statuss, pirs ki uCndeba valdebuleba, kanoniT gaTvaliswinebuli<br />

gamonaklisi SemTxvevebis garda, arasdros, aranairi motiviT<br />

ar gaaxmauron miRebuli informacia mimndobi piris Tanxmobis<br />

gareSe. profesiuli movaleobebidan gamomdinare es adamianebi<br />

ar SeiZleba idgnen rigiT mowmis rangSi, swored amitom kanonmdebloba<br />

maT aRWuravs imunitetiT da Teoriulad mainc<br />

uars ambobs adamianTa piradi cxovrebis xarjze sisxlis samar-<br />

Tlis saqmisTvis mniSvnelovani informaciis miRebaze. ramdenad<br />

uzrunvelyofs saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kanoni<br />

dispoziciurobis am humanur gamovlenas da ramdenad ayenebs<br />

kerZo interess sajaroze maRla ganvixiloT saadvokato,<br />

saeqimo, da sasuliero piris imunitetis magaliTze vinaidan moqalaqeebi<br />

yvelaze xSirad swored am profesiebisa da statusis<br />

mflobel pirebsmimarTaven,kanonbdeblobiT dadgenil sxva pirebze<br />

ki vrceldeba imunitetis analogiuri reJimebi.<br />

saadvokato imuniteti. Soreul warsulSi advokatura<br />

Seiqmna moqalaqeTaTvis iuridiuli daxmarebis aRmoCenis mizniT.<br />

Zvel romSi advokats uwodebdnen im axlobel adamianebs<br />

(naTesavebs, megobrebs), romlebic Tan axldnen moqalaqeebs sasamarTloSi.<br />

imave periodSi Caisaxa `saadvokato imunitetis~<br />

institutic. romaeli iuristebi sasamarTlosagan iTxovdnen,<br />

rom mas ar mieca ufleba advokatisaTvis, yofiliyo mowme im<br />

saqmeze, romelzedac damcvelad gamodioda. am droidan moyolebuli,<br />

sityva ~advokati~ sisxlis samarTalwarmoebaSi Tu yoveldRiur<br />

cxovrebaSi moqalaqis interesebis damcvelis, mis-<br />

Tvis konsultaciisa da kvalificiuri iuridiuli daxmarebis


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

gawevis sinonimia.<br />

sabWoTa kavSiris arsebobis mTel periodSi sakanonmdeblo<br />

doneze formalurad SenarCunebuli iyo `saadvokato imuniteti~.<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi garkveulwilad<br />

icavda `saadvokato saidumlosac~, magram sadao ar aris, rom<br />

advokati sabWoTa sisxlis samarTalwarmoebaSi warmoadgenda<br />

`procesis dekoracias~, romelmac dakarga Tavisi istoriuli<br />

funqcia, yofiliyo braldebulis mesaidumle, misi bralis Semamsubuqebeli<br />

da saimedo dasayrdeni. igi iqca `saqmis momgvareblad~,<br />

~momrigeblad~ braldebuls, dazaralebulsa da mar-<br />

Tlmsajulebas Soris da am stereotips cotam Tu daaRwia Tavi.<br />

damoukideblobis mopovebis Semdeg, saqarTvelos kanonmdeblobam<br />

`daubruna~ advokats procesis damoukidebeli da<br />

sruluflebiani monawilis statusi. saqarTvelos konstituciiT<br />

aRiarebulia TiToeuli moqalaqos ufleba _ uzrunvelyofili<br />

iyos kvalificiuri, srulfasovani dacviT.<br />

saqarTvelos 2001 wlis 20 ivnisis kanoniT `advokatTa Sesaxeb~,<br />

saadvokato saqmianoba miCneulia damoukidebel da Tavisufal<br />

saqmianobad.advokati aris Tavisufali profesiis piri,<br />

romelic emorCileba mxolod kanons da profesiuli eTikis<br />

normebs; misi saqmianobis principebs warmoadgens kanoniereba,<br />

profesiuli saidumlosa da profesiuli eTikis normebis dacva.<br />

saqarTvelos kanoni `advokatTa Sesaxeb~ mTlianad iziarebs<br />

1995 wels iuristTa saerTaSoriso asociaciis mier SemuSavebuli<br />

saadvokato eTikis generaluri principebis suliskve-<br />

Tebas, romelTa Tanaxmadac, `advokati valdebulia mudmivad<br />

mxari dauWiros ndobis uzenaes standartebs klientTan urTierTobaSi<br />

da daicvas konfidencialoba yofil da arsebul klientebTan<br />

mimarTebaSi~.<br />

saadvokato saidumlo profesiulad mindobil piradi<br />

cxovrebis saidumlos ganekuTvneba, anu informaciis (romelsac<br />

moqalaqe advokats andobs) gadacema xdeba ara klientis<br />

surviliT, aramed advokatisagan profesiuli daxmarebis miRebis<br />

sanacvlod. amitom saadvokato saidumlo moicavs moqalaqisa<br />

da damcvelis urTierTobis yvela elements:<br />

advokatis vizitis faqts (ra Tqma umda, Tu pirs ar surs,<br />

am vizitiebis Sesaxeb vinmem icodes);<br />

informacias, romelsac klienti gadascems advokats;<br />

informacia, romelsac advokati Tavad miiRebs saqmis masalebidan<br />

an gaarkvevssxvagziT;<br />

cnobebi piradi cxovrebis sferodan, romelTa saidumlodSenaxvasacmoiTxovsklienti<br />

(aseTi moTxovnis ararsebobis<br />

SemTxvevaSiki is cnobebi, romelTa gaxmaurebac -<br />

sazogadoebaSi damkvidrebuli zneobrivi normebis gaTva-<br />

65


66<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

liswinebiT araeTikurad miiCneva) im wuTidan, roca moqalaqe<br />

gadaabijebs advokatis ofisis zRurbls, yvela Semdgomi<br />

qmedeba warmoadgens `saadvokato saidumlos~.<br />

ukanasknel periodamde saadvokato saidumlo absolutur,<br />

xolo saadvokato imuniteti privilegirebul saxes atarebda.<br />

advokatTa Sesaxeb saqarTvelos kanonis 38-e muxliT, ikrZaleboda<br />

sagamoZiebo moqmedebebis Catareba advokatis binaSi,<br />

ofisSi, manqanaSi, advokatisa da klientis saubris miyuradeba<br />

da Cawera, aseve maTi mimoweris kontroli.sisxlis samarTlis<br />

saproceso kodeqsis 95-e muxliT ki imperatiulad ar SeiZleboda<br />

advokati mowmed dakiTxuliyo im garemoebebTan dakavSirebiT<br />

romelic man klientisgan rwmunebis miRebamde am mas Semdeg<br />

miiRo, rac ara marto uflebas aZlevda damcvels, uari eTqva<br />

Cvenebis micemaze, aramed ukrZalavda gamoZiebis organoebsa da<br />

sasamarTlos, daekiTxa advokati im SemTxvevaSic ki, Tu es ukanaskneli<br />

Tavad Tanaxma iyo mieca Cveneba.<br />

aseTi sakanonmdeblo regulaciis pirobebSi SeuZlebeli<br />

iyo sisxlis samarTlis procesis miznebisTvis saadvokato saidumlos<br />

mikuTvnebuli informaciis kanonieri gziT mopoveba da<br />

mis dasaSveb mtkicebulebad gamoyeneba.<br />

kardinalurad Seicvala mdgomareoba 2005 wlis Semdeg. advokatTa<br />

Sesaxeb kanonis 38-e muxlidan amoRebuli iqna V nawili,<br />

riTac samarTaldamcav organoebs xeli gaexsnaT mosamarTlis<br />

ganCinebiT an gadaaudebel SemTxvevaSi mis gareSe Caataron sagamoZiebo<br />

moqmedebebi advokatis binaSi ofissa da manqanaSi, da<br />

Sedegad klientis Sesaxeb mopovebuli informacia gamoiyenon<br />

kanonier mtkicebulebad. amasTanave axalma sisxlis samarTlis<br />

saproceso kanonmdeblobam ar gamoricxa advokatis mier klientis<br />

sawinaaRmdegod Cvenebis micema da procesualuri mdgomareobiT<br />

is iqca pirad, romelic ar aris valdebuli iyos mowme,<br />

rac gulisxmobs rom sisxlis samarTlis saqmeze, advokatis saqmianobis<br />

ganxorcielebis procesSi misTvis cnobili informaciis<br />

miwodeba sagamoZiebo struqturebisa da sasamarTlosTvis<br />

mTlianad mis keTilsindisierebazea damokidebuli, Tu is gadawyvets<br />

iyos mowme, mis mier klientis sawinaaRmdegod micemuli<br />

Cveneba iqneba kanonis dacviT mopovebuli mtkicebuleba,<br />

amasTanave, xsenebuli kanonebis 50-e da 38-e muxlebi koliziuria,<br />

Tu saproceso kanoni advokats uflebas utovebs misces<br />

Cveneba, advokatTa Sesaxeb saqarTvelos kanoni gamoricxavs am<br />

SesaZleblobas. rogorc wesi, aseT SemTxvevaSi upiratesoba eni-<br />

Weba specialuri kanonis normas, Tumca sisxlis samarTlis procesis<br />

monawilisTvis saproceso kodeqsic aseTi rangis kanonia<br />

dara Tqma unda, saproceso kanonis 50-e muxlis arsebuli redaqciis<br />

miRebisas kanonmdebelma gaiTvaliswina advokatis mier<br />

Cvenebis micemis SesaZlebloba, winaaRmdeg SemTxvevaSi am pro-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

fesiis damianebisaTvis privilegirebuli imunitetis SenarCuneba<br />

araviTar problemas ar warmoadgenda.<br />

vfiqrobT, aRniSnul cvlilebas SeuZlia praqtikaSi Zalian<br />

mZime Sedegi moitanos. profesiis miRma advokati `Cveulebrivi<br />

adamiania~, romelic sxvebze xSirad dgeba dilemis winaSe,<br />

sruliad bunebrivad klientis aRsarebam masSi SeiZleba uaryofiTi<br />

emociebi da siZulvilic ki gamoiwvios. arc Tu iSviaTad,<br />

masac SeiZleba gauCndes kiTxva, ratom unda daexmaros adamians,<br />

romelmac sastiki danaSauli Caidina da ar arsebobs misi mdgomareobis<br />

Semamsubuqebeli garemoebebi. organom, romelic process<br />

awarmoebs, <strong>saxelmwifo</strong>s xarjze advokati SeiZleba dauniSnos<br />

pirs, romlis dacvasac is Tavisi surviliT ar dasTanxmdeboda.<br />

kvalificiuri samarTlebrivi daxmarebis miRebis mizniT,<br />

klientisagan advokatisaTvis gamoZiebis dawyebamde SeiZleba<br />

gaxdes cnobili iseTi danaSauli an danaSaulTan dakavSirebuli<br />

garemoebebi, romelTa Sesaxebac im droisaTvis samarTaldamcavi<br />

organoebi aranair informacias ar floben, an saqmeze mopovebuli<br />

mtkicebulebebi ar aris sakmarisi pirisTvis bralis wasayeneblad.<br />

udaoa, rom aseT dros saadvokato saidumlos dacvis<br />

erTaderTi realuri garantia advokatisaTvis absoluturi<br />

imunitetis arsebobaa, rac niSnavs, rom Tuki klienti jiutad ar<br />

aRiarebs danaSaulis Cadenas an ar apirebs sisxlis samarTlis<br />

saqmisaTvis mniSvnelovani informaciis miwodebas gamomZielblisaTvis/sasamarTlosTvis,<br />

misi daintereseba gamamarTlebeli<br />

ganaCenis gamotanaSi an naklebi bralis wardgenasa da Sesabamisad,<br />

naklebad mZime sasjelis gamotanaSi, savsebiT gamarTlebuli<br />

da kanonieria. kanoni ar avaldebulebs mas aRiaros dana-<br />

Sauli, an misces sakuTari Tavis sawinaaRmdego Cveneba, imisda<br />

miuxedavad, Tu ras fiqrobs mis Sesaxeb advokati, am ~sijiute-<br />

Si~ is uflebamosilia hqondes advokatisagan yovelmxrivi daxmarebis<br />

imedi, advokati ar SeiZleba iyos mtkicebulebis wyaro<br />

aranair ~gamonaklis SemTxvevaSi~ maSinac ki, rodesac is erTaderTia,<br />

vinc raime icis konkretul danaSaulze da maSinac, Tuki<br />

klienti uars ityvis misi momsaxurebiT sargeblobaze (risi<br />

uflebac mas samarTalwarmoebis nebismier stadiaze gaaCnia).<br />

vfiqrobT, procesis mwarmoebel organos ar unda hqondes aranairi<br />

berketi, moaxdinos advokatis mier maTTvis miwodebuli<br />

informaciis saproceso damagreba, rac saeWvoa, Tuki advokatis<br />

imuniteti kanonSi dRes arsebuli definiciiT darCeba. sakmarisia<br />

Tundac erTi SemTxveva, rom advokatma dacvis qveS myofis an<br />

masTan samarTlebrivi daxmarebisaTvis misuli adamianis interesebis<br />

sawinaaRmdegod imoqmedos, advokaturas, rogorc instituts,<br />

gamousworebeli ziani miadgba da safuZvlian eWvqveS<br />

dadgeba misi istoriul-samarTlebrivi Rirebuleba.<br />

sasuliero piris imuniteti. civilizaciis ganviTarebis<br />

67


68<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

yvela etapze religia da religiuri samarTlis normebiudides<br />

gavlenas axdendnen sazogadoebis cxovrebasa da cnobierebaze,<br />

mniSvnelovanwilad gansazRvravdnen qveynebis politikur da<br />

ekonomikur mdgomareobas, <strong>saxelmwifo</strong>sa da samarTlis prioritetul<br />

principebsa da mosaxleobis cxovrebis dones.<br />

rwmenisa da aRmsareblobis Tavisufleba ganuyofel kav-<br />

SirSia aRsarebis saidumlosTan, romlis dacvac uzrunvelyofilia<br />

piradi cxovrebis xelSeuxeblobis konstituciuri uflebiT,<br />

radgan aRsarebis saidumlo rogorc samarTlebrivi kategoria<br />

warmoadgens moqalaqis piradi cxovrebis saidumlos.<br />

aRsareba, anu Cadenil codvaTa sinanuliT gandoba moZRvrisaTvis<br />

(monanieba), ziarebis misaRebad, aris erT-erTi im<br />

Svid qristianul saidumloTagan, romelic Tavad qristem daadgina<br />

da romelsac rogorc xelSeuval saidumlos, cnobs yvela<br />

religiuri konfesia.<br />

oqtombris socialisturi revoluciis Semdeg, ruseTis imperiis<br />

mTels teritoriaze Camoyalibda aTeisturi <strong>saxelmwifo</strong><br />

_ sabWoTa kavSiri, romelSic religia moiazreboda komunisturi<br />

moZRvrebis dauZinebel mtrad. revoluciis Semdgom pirvel<br />

aTwledSi, usastikesi brZola iqna gamocxadebuli sasuliero<br />

pirebis mimarT, daingra eklesiebi, gatacebuli da ganadgurebuli<br />

iqnasaeklesio qoneba. mogvianebiT, ssrk konstituciis 52-<br />

e muxliT (Sesabamisad, saqarTvelos ssr konstituciis 50-e muxliT),<br />

`sindisis Tavisufleba~ sabWoTa moqalaqis xelSeuval<br />

uflebad iqna aRsarebuli. ~sindisis Tavisufleba~ samoqalaqo<br />

terminia, masSi moiazreba adamianis ufleba, aRiarebdes religias<br />

an ar aRiarebdes araviTar religias, asrulebdes nebismier<br />

religiur kultebs. magram am droisaTvis eklesia, iseve, rogorc<br />

yvels sxva struqtura, mTlianad moeqca uSiSroebis organoTa<br />

interesebisa da gavlenis sferoSi. dRes ukve saidumlos<br />

aRar warmoadgens, rom sasuliero wodebis warmomadgenelTa<br />

umravlesoba Tavad iyo specsamsaxuris TanamSromeli. xSirad<br />

moZRvrisaTvis aRsarebis Cabareba igive iyo, rac Cvenebis micema<br />

samarTlebrivi organoebisaTvis, xolo sasuliero piri iseve<br />

isjeboda danaSaulis dafarvisaTvis, SeutyobineblobisaTvis,<br />

mowmis movaleobisagan Tavis aridebisaTvis, rogorc rigiTi moqalaqe.<br />

aseT samarTlebriv garemoSi eklesiam dakarga Tavisi<br />

statusi da daniSnuleba.<br />

aTeisturi epoqis dasrulebis Semdeg saqarTvelos eklesias<br />

daubrunda Tavisi mravalricxovani mrevli, `dRes saeklesio<br />

rolis zrdasTan erTad sul ufro meti adamiani midis<br />

moZRvarTan aRsarebis saTqmelad da codvaTa mosananieblad,<br />

gandobis Semdeg sasuliero pirebi SeiZleba gaxdnen danaSaulis<br />

Sesaxeb informaciis Tanamflobelni da nebsiT Tu uneblied<br />

moxdes maTi `CaTreva~ sisxlis samarTalwarmoebis sferoSi, ami-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

tom mniSvnelovania zustad ganisazRvros, Tu rogoria nebismieri<br />

aRmsareblobis sasuliero piris, rogorc sisxlis samar-<br />

Tlis procesis monawilis samarTlebrivi mdgomareoba~. 1<br />

2002 wlis 14 oqtombers sveticxovlis sapatriarqo taZar-<br />

Si saqarTvelos <strong>saxelmwifo</strong>sa da saqarTvelos samociqulo, avtokefalur,<br />

marTlmadidebel eklesias Soris gaformda konstituciuri<br />

SeTanxmeba. aRniSnuli SeTanxmebis II muxlis ZaliT,<br />

<strong>saxelmwifo</strong> mxars uWers aRsarebisa da saeklesio saidumlos<br />

dacvas, sasuliero piri valdebulia ar gasces informacia, romelic<br />

mas, rogorc sulier moZRvars, gaandes an misTvis, rogorc<br />

sasuliero pirisaTvis, gaxda cnobili.<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 50-e muxliT, sasuliero<br />

pirs ufleba aqvs ar misces Cveneba im garemoebaTa Sesaxeb,<br />

romelic misTvis cnobili gaxda aRsarebis an sxvagvarad<br />

gandobis SemTxvevaSi, saproceso kanonis aRniSnuli norma savsebiT<br />

samarTlianad ar Semoifargleba mxolod `aRsarebis saidumloTi~<br />

da igi moicavs im informaciasac, romelic sulac<br />

urwmuno adamianma SeiZleba gaandos sasuliero pirs ara codva-<br />

Ta misateveblad, aramed ubralod sulieri simSvidis mosapoveblad,<br />

Tumca rogorc vxedavT axali sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsiT, sasuliero imunitetmac dakarga absoluturi<br />

xasiaTi.<br />

Zveli sisxlis samarTlis saproceso kanonis 95-e muxli _<br />

sasuliero pirs (iseve, rogorc advokats) aRWuravda privilegirebuli<br />

imunitetiT, rac TavisTavad gamoricxavda procesis<br />

mwarmoebeli organos mxridan sasuliero pirisagan informaciis<br />

miRebis mcdelobas, sasuliero piri ver iqneboda mtkicebulebis<br />

kanonieri wyaro, informacia ki ubralod, ver iqneboda<br />

gamoyenebuli sasurveli miznis misaRwevad.<br />

aRsarebis saidumlos Semcveli informacia sisxlis samar-<br />

Tlis miznebis misaRwevad kanonieri gziT SeiZleba mopovebuli<br />

iqnas or SemTxvevaSi, operatiul-samZebro saqmianobis ganmaxorcielebis<br />

gziT, vinaidan saqarTvelos kanoni operatiulsamZebro<br />

saqmianobis Sesaxeb ar krZalavs operatiul- samZebrmo<br />

moqmedebebis (magaliTad faruli mosmenis, Caweris) ganxorcielebas<br />

religiur-sakulto nagebobebSi da rogorc saproceso<br />

kodeqsis 50-e muxlis logika gvkaraxobs, Tu sasuliero piri gadawyvets<br />

misces Cveneba sisxlis samarTlis saqmesTan dakavSirebul<br />

im garemoebebze, romelic cnobili gaxda misTvis aRsarebis<br />

an sxvagvarad gandobis wyalobiT.<br />

unda aRiniSnos,rom sasuliero pirisgan Cvenebis miRebis<br />

mcdeloba sulac ar aris qarTuli sakanonmdeblo novacia, mec-<br />

1 g. mefariSvili. aRsarebis saidumlo, - marTlmsajulebis macne. 1994,<br />

gv. 7-8.<br />

69


70<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

nierTa garkveuli jgufi miiCnevs, rom samarTlebriv da demokratiul<br />

<strong>saxelmwifo</strong>Si aravin, maT Soris arc sasuliero piri ar<br />

unda iyos SezRuduli ukiduresad dogmaturi kanoniT da survilis<br />

SemTxvevaSi, rogorc sruluflebian moqalaqes unda mieces<br />

Cvenebis micemis ufleba. 1 Tundac yvelaze mniSvnelovani<br />

faseulobebis xaTriT am mosazrebebs ver daveTanxmebiT, radgan<br />

igi ugulvebelyobs ara marto religiur aramed Tavad sisxlis<br />

samarTlis procesis moralur-zneobriv principebs. a. koni,<br />

ganixilavda ra saeklesio piris imunitets sisxlis samar-<br />

Tlis procesSi, werda: `mRvdeli, romelic hpirdeba monaniebas,<br />

rom ~RmerTi uxilavad mdgomi ismens mis aRsarebas~ Semdeg ki<br />

Seundobs mas codvebs RmerTisa saxeliT _ ar SeiZleba iyos<br />

mamxilebeli miwieri sasamarTlos winaSe, aseT dros danaSaulis<br />

gaxsnis SesaZleblobas da braleulobis dadgenas msxverplad<br />

ewireba amaRlebuli da gabrwyinebuli mniSvneloba aRsarebisa...<br />

kanoni aTasgzis marTalia maSinac, rodesac aRsarebis gamJRavnebiT<br />

ar aqcevs mas danaSaulis gamoZiebis iaraRad, is marTalia<br />

maSinac, rodesac krZalavs aRsarebis Sesaxeb raime SeekiTxos<br />

RvTismsaxurs da ar ixibleba SesaZleblobiT, moxerxebulad Semoifarglos<br />

mxolod aseTi Cvenebis mimcemisagan misi gaTavisuflebis<br />

daSvebiT~. 2<br />

samwuxaroa, rom saqarTvelos kanonmdeblobam Tavi ver daaRwia<br />

udao mtkicebulebaTa mopovebis iseTi ioli gzis momxibvlelobas,<br />

rogorsac aRsarebis saidumlos gamJRavneba warmoadgens.<br />

imedia kanonmdeblismcdeloba, warmatebuli sisxlis samarTalwarmoebis<br />

interesidan gamomdinare, pirdapir an iribad<br />

Semouaros sasuliero piris dakiTxvis SeuZleblobis wess,<br />

mcdelobad darCeba da ar mogvecema saSualeba mowmis skamze sasuliero<br />

pirebi vixiloT.<br />

Tuki sasuliero piri miva im daskvnamde, rom aRsarebis saidumlos<br />

gamJRavneba xels Seuwyobs danaSaulis gaxsnas an daexmareba<br />

udanaSaulod braldebul adamians, maSin mas aqvs sruli<br />

ufleba, maT Soris moraluri, darwmunebisa da sulieri sasjelis<br />

ZaliT ganawyos damnaSave, rom man TviTon aRiaros Tavisi<br />

danaSauli ara marto aRsarebaSi, aramed samarTlebrivi organoebisa<br />

da sasamarTlos winaSec~. 3 yvela sxva SemTxvevaSi sasu-<br />

1<br />

М. В. Духовский. Русский уголовный процесс. Издание для студентов. М.,<br />

1910, gv. 214; Т. М. Москалькова. Этика уголовно-процессуального<br />

доказывания. Стадия предварительного расследования. М. 1996, gv. 50.<br />

2 А. Ф. Кони. Нравственные начала в уголовном процессе, - wgn.: А. Ф. Кони.<br />

Избранные труды и речи. Учебное пособие. Тула. 2000, gv. 94.<br />

3 Г. Королев. Тайна исповеди в уголовном процессе, - Jurn.: Российская<br />

Юстиция. №2, 1995, gv. 30.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

liero piris mier gakeTebuli `sazogadoebisaTvis sasargeblo<br />

arCevani~ unda iyos iuridiuli Zalis armqone, kanonis darRveviT<br />

mopovebuli mtkicebuleba. rogorc saeklesio, ise <strong>saxelmwifo</strong><br />

kanonis normebiT, da am normebs Soris kolizia ar unda<br />

arsebobdes. sasuliero pirs ar SeiZleba hqondes ufleba, gaake-<br />

Tos arCevani aRsarebis saidumlosTan dakavSirebiT.<br />

jer kidev axali sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis<br />

amoqmedebamdec ki, mowmis statusSi sasuliero piri ar sargeblobda<br />

absoluturi privilegiiT. sasuliero pirs mowmis movaleoba<br />

ekisreboda da ekisreba maSin, Tu cnobebi danaSaulis Sesaxeb<br />

misTvis cnobili gaxda ara aRsarebis an gandobis miRebisas,<br />

aramed raime sxva situaciaSi (mag: Tavad gaxda danaSaulis<br />

Semswre, SemTxveviT gaigo ori piris saubridan). am SemTxvevaSi<br />

sasuliero piri valdebulia misces Cveneba, rogorc mowmem, winaaRmdeg<br />

SemTxvevaSi mis mimarT dadgeba sisxlis samarTlis kanonis<br />

371 muxliT gaTvaliswinebuli sisxlis samarTlebrivi pasuxismgeblobis<br />

sakiTxi. sasuliero piris sisxlis samarTlis<br />

pasuxismgeblobis sakiTxi dadgeba iseTi danaSaulis dafarvis<br />

an Seutyobineblobis drosac, romlis detalebic misTvis cnobili<br />

iyo, magram ara aRsarebis an gandobis gamo (sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsiT gaTvaliswinebuli gansakuTrebiT mZime danaSaulebebis<br />

SemTxvevaSi).<br />

vfiqrobT, ar aris marTebuli sasuliero piri, Tavisi Sinagani<br />

rwmenis sawinaaRmdegod, sasjelis muqariT gavxadoT iZulebuli,<br />

iyos mowme an `iTanamSromlos~ samarTaldamcav organoebTan.<br />

sasuliero piri mowmed SeiZleba dakiTxuli iyos mxolod<br />

maSin, Tu igi Tavad gamoTqvams survils (rac nakleb warmosadgenia),<br />

misces Cveneba sasamarTlos misTvis cnobil garemoebaTa<br />

Sesaxeb.<br />

sakanonmdeblo labirinTebma ki ar SeiZleba saTuod aqcios<br />

aRsarebisa da gandobis saidumlo da eWvi daTesos iq, sadac<br />

xSirad adamianis sindisis erTaderTi da ukanaskneli TavSesafaria.<br />

saeqimo (samedicino) imuniteti. profesiulad mindobil<br />

saidumloTa Soris saeqimo saidumlo erT-erTi mniSvnelovania.<br />

sakuTari profesiuli movaleobis Sesrulebisas eqimi mniSvnelovan<br />

informacias iReba pacientis piradi, ojaxuri, intimuri,<br />

yoveldRiuri cxovrebisa da saqmianobis sxvadasxva sferodan.<br />

aRniSnuli informacia SeiZleba miRebuli iqnas rogorc uSualod<br />

pacientis monaTxrobiT, anamnezi SegrovebiT, ise dakvirvebiT,<br />

gamokvleviT, analizebis pasuxebiT. eqimi valdebulia,<br />

kanoniT gaTvaliswinebuli gamonaklisi SemTxvevebis garda, saidumlod<br />

Seinaxos aRniSnuli informacia da ar dauSvas misi gaxmaureba<br />

pacientis Tanxmobis gareSe rogorc mis sicocxleSi,<br />

ise gardacvalebis Semdeg.<br />

71


iuridiuli fakulteti — 30<br />

saeqimo (samedicino) saidumlos gansakuTrebuli mniSvneloba<br />

aqvs pirovnebisaTvis. xSirad, adamianis janmrTelobis<br />

mdgomareobasTan dakavSirebuli informacia uSualod ukavSirdeba<br />

mis pativs, Rirsebasa da avtoritets sazogadoebaSi. amitom<br />

aRniSnuli informaciis konfidencialoba erTgvari garantiaa,<br />

romelic uzrunvelyofs moqalaqisaTvis moraluri zianis<br />

miyenebis Tavidan acilebas.<br />

msoflios samedicino asociacia dRemde myarad dgas saeqimo<br />

saidumlos `absoluturobis~ poziciaze da miiCnevs, rom<br />

eqimi valdebulia yvela SemTxvevaSi usityvod Seinaxos misTvis<br />

mindobili saidumlo. 1<br />

saqarTvelos kanonmdebloba aRiarebs da icavs `samedicino<br />

saidumlos~, rogorc saqarTvelos moqalaqis piradi cxovrebis<br />

xelSeuxeblobis konstituciuri uflebis erT-erT mniSvnelovan<br />

elements.<br />

ukanasknel wlebSi saqarTvelos parlamentis mier miRebuli<br />

iqna ramdenime mniSvnelovani kanoni, romliTac uzrunvelyo-filia<br />

pacientis mier eqimisaTvis gandobili, an mkurnalobis<br />

Sedegad miRebuli im konfidencialuri informaciis dacva,<br />

romlis gaxmaurebamac SeiZleba moraluri da materialuri ziani<br />

miayenos pacients. maT ricxvs mikuTvneba kanoni `adamianis<br />

imunodeficitis virusis infeqcia/Sidsze profilaqtikis Sesaxeb~,<br />

kanoniT `adamianis organoTa gadanergvis Sesaxeb~, kanoniT<br />

`fsiqiatriuli daxmarebis Sesaxeb~, kanoniT `narkotikuli sa-<br />

Sualebebis, fsiqotropuli nivTierebebis, prekusorebis da<br />

narkologiuri daxmarebis Sesaxeb~, saqarTvelos kanoniT `saeqimo<br />

saqmianobis Sesaxeb~, saqarTvelos kanoniT `pacientis uflebebis<br />

Sesaxeb~, aRniSnuli kanonebi adgenen mTel rig garantiebs<br />

romliTac regulirdeba saeqimo saidumlos dacvis reJimi<br />

rogorc pacientis sicocxleSi, ise misi sikvdilis Semdeg. aRniSnuli<br />

informaciis gansaidumloeba SeiZleba mxolod kanoniT<br />

pirdapir gaTvaliswinebul SemTxvevebSi<br />

samedicino saidumlos Semcveli informaciis ukanono gamoyeneba<br />

an gavrceleba imis mier, visac profesiuli saqmianobis,<br />

samsaxurebrivi mdgomareobis an sxva garemoebaTa gamo evaleboda<br />

am saidumlos dacva, warmoadgens saqarTvelos ssk (157-<br />

e) muxliT gaTvaliswinebul danaSauls da iwvevs saidumlos<br />

xelmyofis sisxlis samarTlebriv pasuxismgeblobas.saeqimo saidumlos<br />

gansaidumloeba sisxlis samarTalwarmoebis interesebis<br />

sasargeblos, pacientis Tanxmobis gareSe, kanonieri gziT<br />

SeiZleba moxdes mxolod or SemTxvevaSi:<br />

gamoZiebis, organoebis an sasamarTlosmoTxovniT;<br />

1<br />

Медицина и права человека. М. gv. 176.<br />

72


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

im SemTxvevaSi, Tu eqims safuZveli aqvs ivaraudos, rom<br />

moqalaqis janmrTelobas ziani miadga kanonsawinaaRmdego<br />

moqmedebis Sedegad.<br />

arsebobssamiprocesualurisaSualebasaeqimosaidumlos-<br />

Semcveliinformaciisdasadgenad:<br />

medicinis muSakis dakiTxva mowmed;<br />

eqimisaTvis sasamarTlo-samedicino an sasamarTlo-fsiqiatriuli<br />

eqspertizi sCatarebis davaleba;<br />

samedicino dokumentebis (avadmyofisistoriis, labortoriuli<br />

analizispasuxebis, rentgenissuraTebis da sxv.)<br />

daTvaliereba da amoReba.<br />

rogorc vxedavT, saqarTveloSi arsebobs sakmaod realuri<br />

sakanonmdeblo baza `samedicinosaidumlos~ dacvis uzrunvelyofisaTvis,<br />

magram radikalurad icvleba midgoma rogorc<br />

ki saqme sisxlis samarTlis procesis miznebis ganxorcielebas<br />

Seexeba. saeqimo saidumlos Senaxvis movaleoba da saeqimo imunitetic<br />

mxolod `sasamarTlo darbazebis zRurblamde~ 1 arsebobs,<br />

mowme ki realurad Crdilavs eqims marTlmsajulebis winaSe.<br />

faqtebs adamianis piradi cxovrebis sferodan, romelic-<br />

Cveulebriv pirobebSi saeqimo saidumlos warmoadgenen, SeiZleba<br />

uaRresad didi mniSvneloba hqondes sisxlis samarTlis saqmisaTvis<br />

mniSvnelovan faqtobriv garemoebaTa dasadgenad.<br />

mag.: aiv/Sidsis infeqciis an sxva gansakuTrebiT saSiSi infeqciuri<br />

daavadebis ganzrax Seyris (sskmuxli 131-132-e) Sem-<br />

TxvevaSi aucilebelia dadgindes, icoda Tu ara braldebulma,<br />

rom iyo aRniSnuli virusis (infeqciis) matarebeli, mimarTavda<br />

Tu ara eqims, ra diagnozi iyo misTvis dasmuli. ukanono abortis<br />

saqmeze mniSvnelovania dadgindes, rogori iyo nayofis an<br />

dedis gamokvlevis Sedegi, gafrTxilebuli iqna Tu ara pacienti<br />

mosalodnel Sedegze.<br />

samedicino saidumlosgan saidumloebis aucilebloba<br />

dgeba agreTve, moulodnel an gaurkvevel viTarebaSi damdgari<br />

sikvdilisas. aseT dros aucilebelia dadgindes, namdvilad<br />

damdgaria Tu ara biologiuri sikvdili, xom ar aqvs adgili<br />

mkvlelobas, samedicino saidumlos gamJRavneba xSirad mniSvnelovan<br />

informacias iZleva braldebulis fsiqikur da fizikur,<br />

mis socialur da ojaxur mdgomareobaze, rac SeiZleba danaSaulis<br />

Cadenis mizezs warmoadgendes. aseT dros sisxlis samar-<br />

Tlis saqmeze faqtobriv garemoebaTa dadgenisaTvis erT-erTi<br />

da xSirad erTaderT saSualebas swored eqimisagan Cvenebis mi-<br />

1 И. Я.Фойницкий. Курс уголовного судопроизводства. В двух томах. Т.2. СПб.<br />

1997, gv. 268.<br />

73


iuridiuli fakulteti — 30<br />

Reba da samedicino dokumentaciis (avadmyofis istoria, ambulatoriuli<br />

baraTebis) amoReba da Semowmeba warmoadgens. eqimi<br />

valdebulia mosamarTlis ganCinebis safuZvelze samarTaldamcvel<br />

organoebs gadasces dokumentacia konkretuli piris janmrTelobis<br />

Sesaxeb, agreTve misces Cveneba da miawodos saqmismwarmoebel<br />

organos sisxlis samarTlis saqmisaTvis mniSvnelovani<br />

is cnobebi, romelsac flobs Tavisi profesiuli saqmianobidan<br />

gamomdinare.<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsiT saeqimo imuniteti<br />

mxolod kanonis dekoraciaa, eqimi (samedicino personali), SeiZleba<br />

mowmis movaleobisgan da Sesabamisad profesiuli saidumlos<br />

ganTqmisgan gaTavisufldes mxolod mosamarTlis ganCinebis<br />

safuZvelze, obieqturad mowmis imunitetis es forma Tavidanve<br />

iyo mkvdradSobili da Sesabamisad, erTxelac ar yofila<br />

realizebuli praqtikaSi, amitom sisxlis samarTlis procesSi<br />

saeqimo imunitetze saubari Tavis motyuebaa. eqimze yovelgvari<br />

imunitetisa da privilegiebis gareSe vrceldeba kanoniT dawesebuli<br />

mowmis movaleobebi. arasapatio mizeziT gamoucxadeblobis<br />

SemTxvevaSi, igi SeiZleba moyvanili iqnas iZulebiT (mux.<br />

176-e). Cvenebis micemaze uaris Tqma, misTvis Tavis arideba, agreTve<br />

cru Cvenebis micema iwvevs eqimis (sxva samedicino piris)<br />

sisxlissamarTl pasuxismgeblobas. eqimi SeiZleba dakiTxuli<br />

iqnas nebismier im garemoebaTa gamo, romelic ramenair kavSirSi<br />

SeiZleba iyos konkretul sisxlis samarTlis saqmesTan (pirovnebis,<br />

misi piradi, ojaxuri, intimuri cxovrebis Sesaxeb). yvela<br />

profesias gaaCnia Tavisi moralur-eTikuri principebi, ra Tqma<br />

unda, profesiuli imunitetebis wris gafarToeba da `absolutizacia~<br />

udaod gamoiwvevs mtkicebulebaTa bazis Seviwroebas,<br />

magram, vfiqrobT, angariSgasawevia im mecnierTa azri, romlebic<br />

Tvlian, rom Tavisi specifikuri bunebidan gamomdinare, saeqimo<br />

saidumlos gamJRavnebis moTxovnis ufleba, procesis<br />

mwarmoebel organos (Tanamdebobis pirs) unda hqondes mxolod<br />

mZime da gansakuTrebiT mZime danaSaulis niSnebis arsebobisas.<br />

profesiuli eTikis normebisa da principebis dacvisaTvis,<br />

vfiqrobT, aucilebel pirobas warmoadgens, rom sasamarTlom<br />

gaaTavisuflos eqimi ara marto mowmis movaleobisagan, aramed,<br />

aucilebel SemTxvevaSi, misTvis mindobili saeqimo saidumlos<br />

Senaxvis movaleobisaganac.<br />

daskvna. mowmis imuniteti, rogorc profesiuli saidumlosa<br />

da sisxlis samarTlis procesSi aradozirebuli sajaroobisgan<br />

braldebulis (masTan kavSirSi myofi pirebis) samarTlebrivi<br />

dacvis mniSvnelovani meqanizmi, arsebobda kacobriobis<br />

ganviTarebis yvela stadiaze. samarTlebriv sivrceSi am insti-<br />

74


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

tutis warmoSobasa da mis sicocxlisunarianobas safuZvlad<br />

moqalaqeebsa da garkveuli profesiis, Tanamdebobis da statusis<br />

mqone pirTa Soris arsebuli urTierTobebis konfidencialuri<br />

xasiaTi udevs, am urTierTobaTa Sedegad miRebuli informaciis<br />

maRali standartiT dacvaze, rogorc yoveldRiur<br />

cxovrebaSi, ise sisxlis samarTlis procesis mimdinareobisas<br />

damokidebulia ara marto maTi mflobeli pirebis, aramed im <strong>saxelmwifo</strong><br />

da profesiuli institutebis avtoriteti, romelsac<br />

konkretul situaciaSi es pirebi warmoadgenen.<br />

zogadad, mowmis imuniteti, samarTlebriv sivrceSi gadmotanili<br />

moralur-eTikuri normebia, misi daSvebiT, profesiuli<br />

eTikisTvis prioritetis miniWebis gziT, kanonmdebeli garkveulwilad<br />

uars ambobs mtkicebulebis wyarod aqcios zogier-<br />

Ti profesiis mflobeli pirebi da sisxlis samarTlebrivi pasuxismgeblobis<br />

muqariT aiZulos isini sisxlis samarTlis procesis<br />

miznebis misaRwevad ganTqvan maTTvis mindobili informacia.magram<br />

rogorc saqarTvelos sakanonmdeblo bazis analizi<br />

gviCvenebs dispoziciurois principi am SemTxvevaSi SezRudulad<br />

moqmedebs da sulac ar aris SeuZlebeli am pirTa mowmis<br />

rangSi xilva. upirvelesad, dRes arsebuli mkacri sisxlis samarTlebrivi<br />

politikis prioritetulobis pirobebSi saerTod<br />

ufunqcioa mowmis imunitetis mflobelTa is kategoria romelsac<br />

mowmis movaleobisgan SeiZleba sasamarTlom gaanavisuflos,<br />

qarTuli telesivrcisTvis Tvalyuris midevnebac sakmarisia<br />

imaSi dasarwmuneblad, rom samedicino, sabanko Tu sanitaro<br />

saidumlo daucvelia aramarto sisxlis samarTlis procesSi,<br />

aramed yoveldRiur realobaSi, telekamerasTan mdgomi eqimebi<br />

ise uSurvelad gascemen pacientTa diagnozebs, xolo JurnalistebisTvis<br />

imdenad martivad xelmisawvdomia maTi interesis<br />

sferoSi moxvedril adamianTa sabanko angariSebi, finansuri<br />

mdgomareoba da valdebulebebi, rom saeWvoa aqvT ki am adamianebs<br />

survili Teoriulad mainc imyofebodnen Tundac SezRuduli<br />

profesiuli imunitetis mfarvelobis qveS.<br />

imisTvis, rom mowmis imunitetis institutma avtoriteti<br />

SeinarCunos, zogierT profesiasTan mimarTebaSi ki ubralod<br />

SeiZinos, aucilebelia momqmed sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsSi absoluturi privilegirebulobiT aRdges garkveul<br />

profesiaTa mflobeli pirebis mowmed dakiTxvis SeuZleblobis<br />

wesi, xolo SezRuduli imuniteti unda moqmedebdes im pirebze<br />

romelTa mier Cvenebis micemac dRes mosamarTlis keTil nebazea<br />

damokidebuli, amasTan imunitetis SezRudva unda niSnavdes<br />

mosamarTlis mier maTTvis imunitetiT sargeblobis privilegiebis<br />

moxsnas maSin, rodesac mopovebuli mtkicebulebebi ar<br />

aris sakmarisi saqmeze WeSmaritebis dasadgenad da arsebobs dasabuTebuli<br />

varaudi, rom sisxlis samarTlis procesis miznis<br />

75


iuridiuli fakulteti — 30<br />

misaRwevad aucilebeli informacia mxolod am pirisTvis aris<br />

cnobili. ra Tqma unda, ucvlelad unda darCes ojaxis wevrisa<br />

da axlo naTesavis ufleba, Tavad gadawyvitos misces Tu ara<br />

Cveneba sasamarTlos.<br />

TEA SHAKULASHVILI<br />

WITNESS IMMUNITY PROBLEMS IN CRIMINAL LAW PROCESS<br />

The article discusses witness immunity institution and the problems of<br />

the users of those privileges in the criminal justice process based on the examples<br />

of the legal, medical and religious personnel immunity. Those problems are<br />

caused by the amendments in the new Criminal Procedure Law, article #50. Unfortunately,<br />

due to the interest of strict criminal justice policy the new code “failed”<br />

to refuse obtaining the evidence by simple, but unethical opportunity to interrogate<br />

persons, possessing professional secrets, as witnesses.<br />

Witness immunity in professional secret and criminal procedure is an important<br />

mechanism of legal protection from overdose publicity for the defendant<br />

(and his allies), based on the confidential nature of relations between the citizens<br />

and the people of a certain profession, position and status. High standard<br />

protection of the gained information in everyday life, as well as in the criminal<br />

justice processes stipulates the authority not only individual owners, but the state<br />

and professional institutions, represented by these persons in certain situations.<br />

76


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

paata kobalaZe<br />

prokuroris uari braldebaze<br />

- funqcia Tu disfunqcia<br />

axalma sisxlis samarTlis saproceso kodeqsma, romelic<br />

amoqmedda 2010 wlis 1 oqtombridan, mraval inovaciur normas-<br />

Tan erTad (mxedvelobaSi gvaqvs nafic msajulTa instituti,<br />

dazaralebulis axali statusi, mowmis gansxvavebuli uflebebi,<br />

sagamoZiebo moqmedebaTa Catarebis gansxvavebuli procedurebi<br />

da sxv.) garkveuli cvlilebebi Seitana prokuroris uflebamisilebebSic,<br />

rac gamoixata, upirveles yovlisa, sisxlissamar-<br />

Tlebrivi devnis diskreciulobaSi.<br />

garkveul wilad, siaxle prokuroris erT-erT mTavar funqcias<br />

— sasamarTloSi <strong>saxelmwifo</strong> braldebis mxardaWerasac Seexo,<br />

romelsac igi eqskluziurad axorcielebs <strong>saxelmwifo</strong>s saxeliT,<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s mier miniWebuli (aRWurvili) uflebamosilebiT<br />

da <strong>saxelmwifo</strong>save interesebidan gamomdinare.<br />

<strong>saxelmwifo</strong> braldebis mxardaWeris funqciaSi moiazreba<br />

prokuroris mier braldebaze uaris Tqmac, romelic Taviseburi,<br />

metad specifikuri saproceso institutia; igi Sedgeba garkveuli<br />

saproceso moqmedebebisagan, romelTa erToblioba<br />

prokuroris im saqmianobis struqturas qmnis, romelic arsebuli<br />

mtkicebulebiTi masalis Sefasebis safuZvelze uaryofs sasamarTloSi<br />

gansasjelis mimarT formulirebuli braldebis<br />

safuZvlianobas, gamoxatavs uaryofiT pozicias braldebis<br />

mxardaWerisadmi, xorcieldeba garkveuli motivebiTa da mosazrebebiT<br />

da iwvevs mTel rig samarTlebriv Sedegebs.<br />

prokuroris saqmianobis ZiriTadi mimarTuleba pirveli<br />

instanciis sasamarTloSi sisxlis samarTlis saqmis ganxilvisas,<br />

rogorc iTqva, <strong>saxelmwifo</strong> braldebis mxardaWeraa, ra drosac<br />

igi xelmZRvanelobs kanonis moTxovniT da Tavisi Sinagani<br />

rwmeniT, romelic emyareba sasamarTlo gamoZiebisas gamokvleul<br />

mtkicebulebebs. magram Tu prokurori darwmundeba, rom<br />

sasamarTloSi gamokvleuli mtkicebulebebi aRar adastureben<br />

braldebas, igi valdebulia uari Tqvas braldebis mxardaWeraze.<br />

prokuroris es movaleoba dadgenili iyo saqarTvelos winamorbedi<br />

(1998w. 20 Tebervlis) sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsis 24-e, 57-e, 446-e muxlebiT.<br />

axali (2009w. 9 oqtombris) sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsis 250-e muxlis I nawili ukve aRar adgens braldebaze uaris<br />

Tqmis valdebulebas, aramed prokurors aRWurvavs aseTis<br />

uflebamosilebiT, rac aSkarad ukanonoa da ewinaaRmdegeba<br />

`prokuraturis Sesaxeb~ saqarTvelos 2008 wlis 21 oqtombris<br />

organuli kanonis iv muxlis `a~ da `b~ punqtebiT ganmtkicebul,<br />

77


iuridiuli fakulteti — 30<br />

prokuraturis saqmianobis or umniSvnelovanes princips — kanonierebas,<br />

agreTve fizikuri piris (am SemTxvevaSi, gansasjelis)<br />

uflebebisa da Tavisuflebebis dacvas.<br />

axal saproceso kodeqsSi mocemuli zemoaRniSnuli normis<br />

mcdaroba da usamarTloba imaSi gamoixateba, rom sityva<br />

`valdebulebis~ amoReba normidan prokurors saSualebas miscems,<br />

mxari dauWiros aSkarad ukanono braldebas, radac ar unda<br />

daujdes, amtkicos sasamarTloSi gansasjelis braleuloba<br />

im SemTxvevaSic ki, roca xelT ar aqvs saTanado mtkicebulebebi<br />

da sasamarTlo ganxilvis monacemebiT gansasjeli sruliad<br />

udanaSauloa (!).<br />

xsenebuli normis amgvari formulireba veranair kritikas<br />

ver uZlebs da igi aucileblad unda Seicvalos.<br />

braldebis mxardaWeraze uaris Tqmis subieqti SeiZleba<br />

iyos mxolod is prokurori, romelic uSualod uWerda mxars am<br />

braldebas sasamarTloSi (<strong>saxelmwifo</strong> bralmdebeli).<br />

braldebaze nawilobriv uaris Tqmisas prokurori uaryofs<br />

ward-genili da sasamarTloSi gansasjelis mimarT wamoyenebuli<br />

braldebis romelime punqts, nawils, epizods. am Sem-<br />

TxvevaSi braldeba ar qreba, ar xdeba sruli likvidacia saproceso-samarTlebrivi<br />

gagebiT; xdeba mxolod misi koreqtireba.<br />

rac Seexeba srul (mTlian) uars braldebaze, am SemTxveva-<br />

Si prokurori mTlianad uaryofs braldebas, axdens misi mTeli<br />

moculobis usafuZvlobis dadasturebas da wyvets mis mxarda-<br />

Weras, Sesabamisad ki, Tavis sabraldebo moRvaweobas sasamar-<br />

TloSi.<br />

braldebis faqtiur safuZvels Seadgenen mtkicebulebebi,<br />

romelTa meSveobiTac SesaZlebelia piris mxileba, am mtkicebulebaTa<br />

erToblioba ki, `<strong>saxelmwifo</strong> bralmdeblis saqmianobis<br />

sawyisi punqtia, placdarmaa, romelzec igeba braldebis funqcia~;<br />

1 meore sakiTxia am mtkicebulebebisadmi prokuroris midgoma,<br />

maTi Sefaseba im mizniT, rom isini umcires eWvsac ki ar unda<br />

tovebdnen piris braleulobaSi. esaa prokuroris saqmianobis<br />

azrobrivi, logikuri procesi, Sinagani rwmena imisa, rom<br />

saqmeSi moipoveba sando, utyuari, sakmarisi mtkicebulebebi<br />

braldebis samtkiceblad. aseTi rwmeniT igi iwyebs braldebis<br />

funqciis ganxorcielebas sasamarTloSi.<br />

prokuroris Sinagani rwmena gansasjelis braleulobis Sesaxeb<br />

SeiZleba Seiryes sasamarTlo gamoZiebis procesSi, Tuki<br />

Seicvala faqtiuri baza, safuZveli prokuroris braldebasTan<br />

damokidebulebisa, e.i. arsebuli mtkicebulebebis garda warmodgenilia<br />

sxva mtkicebulebebic, romlebic axleburad xsnian<br />

1<br />

В. М. Савицкий. Государственное обвинение в суде. М., 1971, gv. 193-194.<br />

78


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

saqmis garemoebebs, anda zogierTi arsebuli mamxilebeli mtkicebuleba<br />

ar aRmoCnda utyuari an dasaSvebi. aseT SemTxvevaSi<br />

SesaZlebelia myari rwmenis nacvlad gaCndes eWvi, varaudi mas-<br />

Tan mimarTebaSi, an sulac diametralurad sawinaaRmdego mdgomareoba<br />

— udanaSaulobis rwmena, ra drosac prokurori valdebulia<br />

uari Tqvas braldebis mxardaWeraze, gamomdinare udana-<br />

Saulobis prezumfciis principuli debulebidan — yovelgvari<br />

eWvi, romelic ar dadasturdeba kanoniT dadgenili wesiT, unda<br />

gadawydes gansasjelis sasargeblod (saqarTvelos sssk X muxlis<br />

IV nawili). yvelaze naTlad, mkafiod Sinagani rwmenis Secvla<br />

vlindeba im SemTxvevaSi, roca prokurori mTlianad ityvis<br />

uars braldebis mxardaWeraze. am dros gansasjelis braleulobis<br />

Sesaxeb Sinagan rwmenas cvlis braldebis dausabuTeblobis<br />

rwmena, roca ar arsebobs sakmarisi mamxilebeli mtkicebulebebi,<br />

zogjer ki — sruliad sawinaaRmdego — udanaSaulobis rwmena,<br />

rac Zirfesvianad gansxvavdeba prokuroris sawyisi funqciisa<br />

da poziciisagan. aseT SemTxvevaSi braldebis mtkicebis nacvlad<br />

man unda daasabuTos, Tu ratom araa mtkicebulebani sakmarisi<br />

piris samxelad, anda unda amtkicos gansasjelis sruli<br />

udanaSauloba misTvis wayenebul braldebaSi.<br />

mizezebi, rac iwvevs braleulobis Sesaxeb Tavdapirveli<br />

rwmenis Secvlas, sxvadasxvaa:<br />

— pirvel rigSi, esaa prokuroris mier adre daSvebuli<br />

Secdoma winaswari gamoZiebis mier mopovebuli mtkicebulebebis<br />

Sefasebisas.<br />

— meore mizezi SeiZleba iyos arasruli, calmxrivi, araobieqturi<br />

winaswari gamoZieba, romlis Sevseba ver moxerxda sasamarTlo<br />

gamoZiebis procesSi da gansasjels wardgenili<br />

braldeba aRar udasturdeba.<br />

— mesame mizezi SeiZleba gaxdes sruliad axali, adre gamoukvleveli<br />

garemoebebi, romlebic gamoaSkaravda sasamarTlo<br />

gamoZiebis dros, romlebic sxvagvarad afaseben momxdar faqts,<br />

mianiSneben sruliad sawinaaRmdego movlenebze da ~amsxvreven~<br />

braldebis mTel sistemas.<br />

zemoTCamoTvlili mizezebi — esaa mxolod faqtobrivi safuZvlebi,<br />

romlebic ganapirobeben prokuroris mier braldebaze<br />

uaris Tqmas, magram maT unda miiRon iuriduli xasiaTi, aisaxon<br />

saproceso kanonmdeblobaSi im normebis saxiT, romlebic<br />

gamoricxaven sisxlis samarTalwarmoebas, e.i. iwveven gamamar-<br />

Tlebeli ganaCenis gamotanas an sisxlis samarTlis saqmis Sewyvetas<br />

(saqarTvelos axali sssk 105-e muxliT dadgenili safuZvlebi).<br />

swored amitom, iuridiul literaturaSi prokuroris mier<br />

braldebaze uaris Tqmis safuZvlebs yofen 3 jgufad: 1) samarTlebrivi<br />

— samarTlis is normebi, romlebic adgenen sis-<br />

79


iuridiuli fakulteti — 30<br />

xlis samarTalwarmoebis gamomricxav garemoebebs; 2) faqtiuri<br />

— mtkicebulebiTi masala, romelic miuTiTebs braldebis daudastureblobasa<br />

Tu usafuZvlobaze; 3) fsiqologiuri — kanonis<br />

moTxovnebze da mtkicebulebebis erTobliobaze damyarebuli<br />

Sinagani rwmenis ararseboba gansasjelis braleulobis Sesaxeb.<br />

1<br />

sasamarTloSi prokuroris sabraldebo saqmianobis Sewyvetis,<br />

e.i. <strong>saxelmwifo</strong> braldebis mxardaWeris funqciis likvidaciis<br />

forma erTaderTi SeiZleba iyos — prokuroris mier<br />

mTlianad (mTeli moculobiT) uaris Tqma braldebis mxardaWeraze.<br />

aseve, sasamarTlos mier miRebuli saproceso gadawyvetileba,<br />

axali sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 250-e muxlis<br />

I nawilis Tanaxmad, erTaderTi formiT SeiZleba gamoixatos<br />

— sasamarTlom ganCinebiT unda Sewyvitos saqme (sisxlissamarTlebrivi<br />

devna). 2<br />

amasTan dakavSirebiT unda aRvniSnoT, rom ver daveTanxmebiT<br />

kanonmdeblis calsaxad formulirebul aseT moTxovnas,<br />

rom prokuroris mier braldebaze uaris Tqmis yvela SemTxveva-<br />

Si, miuxedavad uaris Tqmis safuZvlisa, sasamarTlo wyvets saqmes.<br />

Cemi azriT, aRniSnul muxlSi unda Sevides cvlilebebi, rac<br />

daakanonebs sasamarTlos mier miRebuli gadawyvetilebebis or<br />

procesualur formas — gamamarTlebeli ganaCenis gamotanas (im<br />

SemTxvevaSi, roca ar arsebobs danaSaulebrivi qmedeba, an igi ar<br />

aris marTlsawinaaRmdego, an pirs ar miuRwevia sisxlissamar-<br />

Tlebrivi pasuxismgeblobis asakisaTvis — e.w. mareabilitirebeli<br />

safuZvlebi) da saqmis Sewyvetas (sssk 105-e muxliT gaTvaliswinebul<br />

yvela danarCen SemTxvevaSi), e.i. mniSvneloba unda<br />

mieniWos imas, Tu ra safuZvliT ganacxada braldebaze uari<br />

prokurorma.<br />

prokuroris uari braldebaze ar unda gavaigivoT mxolod<br />

im SemTxvevebTan, roca `prokurori mivida udanaSaulobis daskvnamde~,<br />

anda `dadginda gansasjelis udanaSauloba~. isic sakmarisia,<br />

rom man dakargos rwmena gansasjelis braleulobis Sesaxeb,<br />

Seecvalos rwmena varaudebiT, eWvebiT, daurwmuneblobiT,<br />

meryeobiT, rac gansasjelisadmi wayenebuli braldebis daudastureblobas<br />

niSnavs da yovelgvari eWvi unda gadawydes mis<br />

sasargeblod. magram aq erTi garemoebaa gasaTvaliswinebeli —<br />

saqmis garemoebaTa yovelmxrivi, obieqturi da sruli gamokvlevis<br />

principidan gamomdinare, prokurorma unda gamoiyenos<br />

1<br />

ufro dawvrilebiT ix.: В. С. Зеленецкий. Отказ прокурора от<br />

государственного обвинения. Учебное пособие. Харьков, 1979, gv. 70-76; В. М.<br />

Савицкий. Государственное обвинение в суде, gv. 203-207.<br />

2 aqve aRvniSnavT, rom miTiTebuli safuZvlebis dawvrilebiTi ganxilva<br />

scildeba mocemuli Sromis formats.<br />

80


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

misTvis miniWebuli yvela saSualeba am eWvebis gasafantavad,<br />

guldasmiT gamoikvlios da analizi gaukeTos yvela mtkicebulebas<br />

cal-calke da erTobliobaSi imis dasadgenad, ganicada<br />

Tu ara (da konkretulad ra) cvlileba braldebam sasamarTlo<br />

gamoZiebisas, miiRos yvela kanonieri zoma arsebuli mamxilebeli<br />

mtkicebulebebis gasamyareblad, axali mtkicebulebebis mosaZieblad<br />

da warmosadgenad. magram Tu es SeuZlebelia da mis<br />

xelT arsebuli mtkicebulebiTi masala aRaraa sakmarisi gansasjelis<br />

braleulobis samtkiceblad, xolo prokurorma yvela<br />

SesaZleblobebi amowura braldebis Tezisis samtkiceblad, —<br />

uari unda Tqvas braldebaze da es uari mxolod aseT pirobebSi<br />

iqneba gamarTlebuli, pozitiuri da dasabuTebuli.<br />

gamoTqmulia mosazreba, rom braldebaze uaris Tqmis Sem-<br />

TxvevaSic ki, prokurori inarCunebs <strong>saxelmwifo</strong> bralmdeblis<br />

statuss, misi procesualuri mdgomareoba ucvleli rCeba, vinaidan<br />

mTeli misi Semdgomi saqmianoba — esaa braldebaze uaris<br />

Tqmis sisworis, safuZvlianobis dasabuTeba. 1 aseT mosazrebas<br />

ver gaviziarebT, radgan braldebis funqciis ganxorcieleba<br />

gulisxmobs <strong>saxelmwifo</strong> braldebis mxardaWeras, rogorc saqmianobis<br />

ZiriTad mimarTulebas, xolo Tuki prokurori <strong>saxelmwifo</strong><br />

braldebis mxardaWeraze uars ganacxadebs, TavisTavad ispoba<br />

es funqciac, rogorc prokuroris saqmianobis ZiriTadi<br />

mimarTuleba sasamarTloSi. prokurori Tavisive funqciis likvidacias<br />

axdens da igi rCeba yovelgvari funqciis gareSe.<br />

ganacxadebs ra uars braldebis mxardaWeraze da daasabu-<br />

Tebs ra mis safuZvlianobas, prokurori am momentidan gvevlineba<br />

sasamarTlo darbazSi myofi Cveulebrivi msmenelis rolSi,<br />

romelsac araviTari funqcia ar gaaCnia da Sesabamisad, arc movaleobebi<br />

aRar ekisreba. aseT pirobebSi igi procesis monawilis<br />

statusiT aRar sargeblobs. amdenad, saubaric aRar SeiZleba<br />

prokuroris mier am mimarTebiT raime funqciis ganxorcielebaze.<br />

am situaciaSi saxezea ara <strong>saxelmwifo</strong> braldebis mxardaWeris<br />

funqcia, aramed misi sawinaaRmdego pozicia, e.i. disfunqcia.<br />

amasTan dakavSirebiT samarTlianad aRniSnavs v. zelenecki,<br />

rom Tuki braldebis formulireba da wamoyeneba prokurors<br />

<strong>saxelmwifo</strong> bralmdeblis statuss aniWebs, maSin logikuria,<br />

rom braldebis mxardaWeraze uari mas ukargavs am statuss.<br />

igive azrs iziareben sxvebic. 2<br />

1 В. М. Савицкий. Государственное обвинение в суде, gv. 220-222.<br />

2 В. С. Зеленецкий. Отказ прокурора от государственного обвинения, gv. 98; Б.<br />

А. Галкин. Советский уголовно-процессуальный закон. М., 1962, gv. 185; Г. Н.<br />

Агеева. О процессуальном положении прокурора в судебном разбирательстве, –<br />

«Учёные записки Всеюзного юридического заочного института». Вып. VI. М.,<br />

1958, gv. 124.<br />

81


iuridiuli fakulteti — 30<br />

davas iwvevs sakiTxi, Tu ra momentSi SeuZlia prokurors,<br />

gaakeTos gancxadeba braldebis mxardaWeraze uaris Tqmis Sesaxeb.<br />

mecnierTa erTi nawili Tvlis, rom saamisod mxareTa kamaTi<br />

yvelaze xelsayreli momentia. Tumca, aris SemTxvevebi, roca<br />

braldebis dausabuTebloba cxadi xdeba sasamarTlo gamoZiebis<br />

dasrulebamdec, Tundac sxdomis sawyis etapze (magaliTad, pasuxismgeblobis<br />

dadgomisaTvis saWiro asakis miuRwevloba) da<br />

sasamarTlo gamoZiebis Semdgomi warmoeba saWiro aRaraa. amitom<br />

prokurors ufleba unda hqondes, braldebaze uari ganacxados<br />

sasamarTlo ganxilvis nebismier momentSi. 1 meore nawili<br />

samarTlianad aRniSnavs, rom braldebaze uaris Tqma SesaZlebelia<br />

mxareTa kamaTSi, mxolod sasamarTlo gamoZiebis damTavrebis<br />

Semdeg, roca gamokvleuli iqneba yvela mtkicebuleba. 2<br />

am mosazrebasac savsebiT viziarebT Semdegi argumentebiT:<br />

konkretuli moyvanili magaliTis ganxilvisas mxedvelobaSia<br />

misaRebi is garemoeba, rom winaswar gamoZiebas ar SeiZleboda<br />

ar hqonoda garkveuli mtkicebulebebi, romlebic miuTiTebdnen<br />

im faqtze, rom braldebuli miRweulia im asaks, romlidanac<br />

dgeba sisxlis samarTlis pasuxismgebloba; winaaRmdeg Sem-<br />

TxvevaSi mas braldebas ver wauyenebdnen da prokurori sabraldebo<br />

daskvnac ar Seadgenda. sasamarTlo ganxilvis sawyis etapze<br />

dacvis mxaris mier warmodgenili raime cnoba, dokumenti an<br />

sxva mtkicebuleba gansasjelis asakTan dakavSirebiT, romelic<br />

saeWvos xdis winaswari gamoZiebis mier mopovebul mtkicebulebebs,<br />

mainc saWiroebs detalur gamokvlevas maTi utyuarobis,<br />

sandoobis mimarTebiT, gansasjelisa da mowmeebis dakiTxvebs,<br />

saTanado eqspertizis wesiT dokumentis gamokvlevas da a.S. xo-<br />

1<br />

Я. О. Мотовиловкер. Вопросы дальнейшего совершенствования уголовно-процессуального<br />

законодательствa. Томск, 1966, gv. 59-60; В. М. Савицкий.<br />

Государственное обвинение в суде, gv. 223-224; Научно-практический<br />

комментарий уголовно-процессуального кодекса РСФСР. Под редакцией Л. Н.<br />

Смирнова. М., 1970, gv. 308; Л. Д. Кокорев. Судебное разбирательство, –<br />

Уголовный процесс РСФСР. Под редакцией В. Е. Чугунова и Л. Д. Кокорева.<br />

Воронеж, 1968, gv. 268.<br />

2<br />

a. faliaSvili. saprokuroro zedamxedveloba ssr kavSirSi. Tb., 1970,<br />

gv. 194; А. Г. Халиулин. Уголовное преследование как функция прокуратуры<br />

Российской Федерации. Диссертация на соискание ученой степени доктора<br />

юридических наук. М., 1997, gv. 216-217; В. Г. Лебединский, Ю. А. Каленов.<br />

Прокурорский надзор в СССР. М., 1957, gv. 163; В. Д. Финько. Прокурор в<br />

судебном разбирательстве уголовных дел. Харьков, 1965, gv. 16; Научнопрактический<br />

комментарий к уголовно-процессуальному кодексу РСФСР. Под<br />

редакцией В. М. Лебедева. М., 1997, gv. 411 (248-e muxlis komentaris<br />

avtoria v. b. aleqseevi); Прокурорский надзор в Российской Федерации. Под<br />

редакцией А. А. Чувилева. М., 1999, gv.243, da sxv.<br />

82


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

lo am moqmedebebis Catareba SesaZlebelia mxolod sasamarTlo<br />

gamoZiebis Semdgom etapebze, ris Sedegadac unda moxdes yvela<br />

urTierTsawinaaRmdego monacemis Sejereba da Sefaseba. mxolod<br />

sasamarTlo gamoZiebis damTavrebis Semdeg SeiZleba mivides<br />

prokurori im rwmenamde, rom gamokvleuli da Semowmebulia<br />

yvela mtkicebuleba, xolo maTi Sefasebis Semdeg aSkaraa,<br />

rom braldebaze uari unda iTqvas.<br />

iuridiul literaturaSi araa erTiani azri Camoyalibebuli<br />

imasTan dakavSirebiT, valdebulia Tu ara sasamarTlo Sewyvitos<br />

saqmis warmoeba prokuroris mier braldebis mxardaWeraze<br />

uaris Tqmis SemTxvevaSi.<br />

amasTan dakavSirebiT gamoTqmulia aqvs mosazreba, rom<br />

roca prokurori braldebas mxars aRar uWers, qreba davis sagani,<br />

xolo aseT SemTxvevaSi sasamarTlos mier saqmis ganxilvis<br />

gagrZeleba da gamamtyunebeli ganaCenis gamotana niSnavs, rom<br />

sasamarTlom `aaRorZina~ braldeba, anulirebuli prokuroris<br />

mier, e.i. sasamarTlo sabraldebo funqcias Tavis Tavze iRebs;<br />

aqedan gamomdinare v. savicki gvTavazobs erTaderT gamosavals:<br />

saWiroa sakanonmdeblo wesiT dadgindes, rom prokuroris mier<br />

braldebaze uaris Tqmis SemTxvevaSi sasamarTlom Sewyvitos<br />

saqmis warmoeba an gamoitanos gamamarTlebeli ganaCeni. 1 daaxloebiT<br />

aseTive Sinaarsobriv midgomas uWeren mxars n. polianski,<br />

p. lupinskaia da s. kasatkina, gamomdinare Tezisidan, rom<br />

`mosamarTles ara aqvs ufleba, gascdes mxareTa moTxovnebs~. 2<br />

zemoTnaxsenebi Tvalsazrisi, prokuroris mier braldebaze<br />

uaris Tqmis ganacxadis sasamarTlosaTvis savaldebulo Zalis<br />

miniWebis Sesaxeb, — samarTlianadaa gakritikebuli mecnier-procesualistebis<br />

mier, rogorc miuRebeli da dausabuTebeli,<br />

kerZod:<br />

prof. S. fafiaSvili samarTlianad aRniSnavs, rom sasamar-<br />

Tlos davaldebulebiT saqmis ganxilvis Sewyvetis Taobaze, pro-<br />

1<br />

ix.: В. М. Савицкий. Очерк теории прокурорского надзора в уголовном<br />

судопроизводстве. М., 1975, gv. 359-378; В. М. Савицкий. Отказ прокурора от<br />

обвинения, — Jurn.: «Советское государство и право». №5, 1971, gv. 103-108;<br />

В. М. Савицкий. Процесcуальные последствия отказа от обвинения, — Jurn.:<br />

«Правоведение». №1, 1972, gv. 70-79.<br />

2 Н. Н. Полянский. К вопросу о юридической природе обвинения перед судом, —<br />

Jurn.: «Правоведение». №1, 1960, gv. 109; С. А. Касаткина. Последствия отказа<br />

прокурора от обвинения в суде, – Государство и право на рубеже веков.<br />

Материалы всероссийской конференции. Криминология, уголовное право,<br />

судебное право. М., 2001, gv. 234; Уголовно-процессуальное право Российской.<br />

Под редакцией П. А. Лупинской. М., 2001, gv. 384; А. Г. Халиулин. Уголовное<br />

преследование как функция прокуратуры Российской Федерации. Диссертация на<br />

соискание ученой степени доктора юридических наук. М., 1997, gv. 217-218.<br />

83


iuridiuli fakulteti — 30<br />

kuroris mier braldebaze uaris Tqmis SemTxvevaSi, prokurori<br />

iWreba marTlmsajulebis ganxorcielebis sferoSi da iTvisebs<br />

sasamarTlos funqciebs. sasamarTlom, rogorc marTlmsajulebis<br />

ganmxorcielebelma erTaderTma organom, bolomde unda eZios<br />

WeSmariteba, mas unda mieces ufleba, Seuferxeblad gaagrZelos<br />

saqmis ganxilva da mtkicebulebebis amomwuravi gamokvleviT<br />

uzrunvelyos swori, samarTliani ganaCenis gamotana. msgavs<br />

marTebul mosazrebebs gvTavazobs r. gogSeliZec. 1<br />

prof. a. faliaSvili dasabuTebulad uTiTebs, rom prokuroris<br />

mosazreba, daskvna, Suamdgomloba ar atarebs sasamar-<br />

TlosaTvis savaldebulo xasiaTs, sasamarTlo valdebulia<br />

mxolod ganixilos prokuroris mier dayenebuli yvela sakiTxi<br />

da gadawyvitos ise, rogorc sasamarTlos miaCnia sworad da dasabuTebulad.<br />

2<br />

i. gabisonias azriT, braldebaze uaris Tqmis SemTxvevaSi<br />

sasamarTlos mier saqmis Sewyvetis kodeqsismieri (saubaria saqarTvelos<br />

sssk 205-e muxlze, — p.k.) imperatiuli moTxovna samarTlian<br />

SeniSvnebs iwvevs, radgan eWvqveS dgeba mosamarTlis<br />

damoukideblobis sakiTxi erT-erTi mxaris moTxovnis savaldebuloobiT<br />

misi SeboWvis gamo. 3 analogiur mosazrebebs gamoTqvamen<br />

a. zozulinski, v. zelenecki, v. afanasievi, o. motovilovkeri,<br />

v. kobzari, b. meurmiSvili da sxvebi. 4<br />

1 S. fafiaSvili. sisxlis samarTlis saqmisa da sisxlissamarTlebrivi<br />

devnis aRZvris problema sisxlis samarTlis procesSi. Tb., 1999, gv.<br />

29-31; sisxlis samarTlis procesi. saxelmZRvanelo. a. fafiaSvilis<br />

redaqciiT. Tb., 2002, gv. 427; r. gogSeliZe. prokuraturis roli demokratiul<br />

sazogadoebaSi, — Jurn.: `samarTali~. #7-8, 2002.<br />

2<br />

sabWoTa sisxlis samarTlis procesi. a. faliaSvilis da l. Talakva-<br />

Zis redaqciiT. Tb., 1988, gv. 418-420; a. faliaSvili. pirveli instanciis<br />

sasamarTloSi <strong>saxelmwifo</strong> bralmdeblis procesualuri mdgomareobis<br />

Sesaxeb, — Jurn.: `sabWoTa samarTali~. #5, 1981, gv. 35-37.<br />

3<br />

i. gabisonia. prokuraturis statusi sazRvargareT da saqarTvelo-<br />

Si. Tb., 1999, gv. 305; i. gabisonia. sisxlis samarTlis saqmeTa ganxilva<br />

sasamarTloSi. Tb., 2002, gv. 120-123;<br />

4 ix.: А. Зозулинский. Отказ прокурора от обвинения и его правовые последствия,<br />

— Jurn.: «Советское государство и право». №7, 1978, gv. 139; В. С. Зеленецкий.<br />

Отказ прокурора от государственного обвинения, gv. 90-95; В. Афанасьев.<br />

Рецензия на книгу В. Савицкого «Очерк теории прокурорского надзора», —<br />

Jurn.: «Социалистическая законность». №5, 1976, gv. 93; Я. О. Мотовиловкер.<br />

Установление истины в советском уголовном процессе. Ярославль, 1974, gv. 33;<br />

В. Кобзарь. Отказ прокурора от обвинения, — Jurn.: «Законность». №4, 2001,<br />

gv. 24-26; Ф. Багутдинов, А. Васин. Последствия отказа прокурора от обвинения<br />

в суде, — Jurn.: «Российская Юстиция». №3, 2000, gv. 40-41; b. meurmiSvili.<br />

prokurori, rogorc sisxlissamarTlebrivi devnis subieqti, — Jurn.:<br />

84


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

ruseTis federaciaSi samarTlebrivi reformebis ganxorcielebis<br />

pirobebSi kanonmdebelma datova is samarTlis<br />

norma, romelic sasamarTlos avaldebulebda, gaegrZelebina<br />

saqmis ganxilva prokuroris mier braldebaze uaris Tqmis miuxedavad<br />

da saerTo wesis safuZvelze gadaewyvita gansasjelis<br />

braleulobis sakiTxi (rsfsr sssk 248-e, paralelurad — saqar-<br />

Tvelos ssr sssk 248-e muxlebi), rac, Cveni azriT, swori pozicia<br />

iyo da yovelmxriv gamarTlebuli iqneboda, sakiTxi analogiurad<br />

mowesrigebuliyo amJamad moqmed saqarTvelos sisxlis<br />

samarTlis saproceso kodeqsSic.<br />

Tumca, SemdgomSi, ruseTis federaciis sakonstitucio sasamarTlom,<br />

rogorc Cans, garkveulwilad mainc gaiziara v. savickisa<br />

da misi Tanamoazreebis mier wlebis win Camoyalibebuli<br />

pozicia da 1999w. 20 aprilis dad-genilebiT rsfsr 248-e muxlis<br />

IV nawili konstituciasTan Seusabamod cno im motiviT, rom<br />

braldebaze prokuroris mier uaris Tqmis SemTxvevaSi saqmis<br />

ganxilvis gagrZeleba sasamarTlos mier misTvis uCveulo —<br />

braldebis funqciis ganxorcielebas niSnavs. 1<br />

aRniSnulTan dakavSirebiT viziareb qarTvel mecnierprocesualistTa<br />

mosazrebebs da miviCnev, rom sasamarTlos unda<br />

mieniWos ufleba (ufro marTebuli iqneba — aRudges), prokuroris<br />

mier braldebis mxardaWeraze uaris Tqmis SemTxvevaSi<br />

gaagrZelos saqmis ganxilva da sakiTxi gadawyvitos sakuTari<br />

Sexedulebisamebr, ra mimarTebiTac unda Sevides saTanado<br />

cvlilebebi saproceso kodeqsis Sesabamis muxlebSi. davZen,<br />

rom ara marto konstituciuri, saerTaSoriso da saproceso-samarTlebrivi<br />

normebiT, marTlmsajulebisa da zogadsamar-<br />

Tlebrivi principebiTa da fuZemdebluri debulebebiT, aramed<br />

TeoriaSi dominirebuli mosazrebebiTac sayovelTaodaa aRiarebuli<br />

sasamarTlos, rogorc marTlmsajulebis ganmaxorcielebeli<br />

organos, uzenaesoba da damoukidebloba, mis saqmianobaSi<br />

da marTlmsajulebis ganxorcielebaSi Caurevloba, sasamarTlos<br />

mier gadawyvetilebis miReba Sinagani rwmeniT da mxolod<br />

kanonidan gamomdinare. amasTan, SejibrebiTobis principis<br />

mixedviT, sasamarTlo ar aris SeboWili mxareTa mosazrebebiT,<br />

`samarTali~. #8, 2001, gv. 62-63.<br />

1 ix.: Уголовный процесс. Под редакцией К. Ф. Гуценко. М., 2000, gv. 353; aseT<br />

formulirebas ar iziarebs germaniis (§§ 153-b da 156) da ukrainis (264)<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsebi, romlebic sasamarTlos ani-<br />

Weben uflebas, gaagrZelos saqmis ganxilva da gadawyvitos igi saerTo<br />

safuZvelze, miuxedavad prokuroris mier braldebis mxardaWeraze<br />

gancxadebuli uarisa, rac savsebiT marTlzomierad mimaCnia, — ix.: В.<br />

М. Тертышник. Научно-практический комментарий к уголовно-процессуальному<br />

кодексу Украины. Киев, 2001, gv. 567-568; УПК ФРГ. М., 1994, gv. 84-88.<br />

85


86<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

igi ar asrulebs dacvisa da braldebis funqciebs, mas erTader-<br />

Ti funqcia akisria — ganixilos da arsebiTad gadawyvitos saqme.<br />

aRniSnulidan gamomdinare, prokuroris mier braldebis<br />

mxardaWeraze uaris Tqmas sasamarTlosaTvis erTaderTi samar-<br />

Tlebrivi Sedegi SeiZleba hqondes — Seamowmos braldebaze uaris<br />

Tqmis siswore. misTvis araviTarma e.w. `formalurma~ momentma<br />

(uaris Tqmis motivebis Semowmebis gareSe, pirdapir saqmis<br />

Sewyveta sworedac formalur momentad unda miviCnioT) ar unda<br />

ganapirobos avtomaturad uaris Tqma marTlmsajulebis ganxorcielebaze.<br />

arada, aseT pirobebSi samarTalwarmoebis (sasamarTlo<br />

ganxilvis proceduris) gasagrZeleblad arsebobs obieqturi<br />

safuZveli — TviT realurad arsebuli ganxilvis sagani<br />

— braldeba, romlis mxardaWerazec uari iTqva, magram igi arsebobas<br />

ganagrZobs (materialur-samarTlebrivi gagebiT), arsebobs<br />

saqmis masalebSi da sasamarTlos mier guldasmiT Seswavla-Semowmebis<br />

sagania. amas emateba kidev erTi — braldebaze<br />

prokuroris mier uaris Tqmis gadawyvetilebis (mosazrebis,<br />

daskvnis) kanonierebisa da dasabuTebulobis Semowmebis sakiTxi.<br />

swored amitom sasamarTlom unda gaagrZelos saqmis ganxilva,<br />

gulmodgined Seiswavlos braldebis formulireba gamokvleuli<br />

sasamarTlo gamoZiebis masalebisa da yvela arsebuli<br />

faqtobrivi garemoebebis Sejerebis safuZvelze, Seamowmos<br />

braldebaze uaris Tqmis argumentebis siswore da mxolod amis<br />

Semdeg, kanonidan gamomdinare da Sinagani myari rwmenis safuZvelze<br />

miiRos erTaderTi kanonSesabamisi da dasabuTebuli gadawyvetileba<br />

ise, rom ar SeizRudos mxareTa mosazrebebiT. sasamarTlos<br />

mTeli es saqmianoba aris ara braldebis funqciis<br />

ganxorcieleba, rogorc amas v. savicki miiCnevs, aramed braldebis<br />

arsis, misi sisworis sakiTxis, masze uaris Tqmis argumentaciis<br />

Semowmebis da gadawyvetis procesi, rac swored marTlmsajulebis<br />

ganxorcielebas niSnavs.<br />

prokuroris (da masTan erTad dazaralebulis) mier braldebis<br />

mxardaWeraze uaris Tqmis miuxedavad braldeba agrZelebs<br />

funqcionirebas. amasTan dakavSirebiT saintereso da, Cveni<br />

azriT, savsebiT misaReb mosazrebas gvTavazobs v. zelenecki,<br />

romelic ambobs, rom aseT SemTxvevebSi procesis mamoZravebel<br />

Zalas warmoadgens winaswar gamoZiebaSi formulirebuli braldeba,<br />

swored isaa <strong>saxelmwifo</strong> braldebis mxardaWeris safuZveli,<br />

bazisi; isini arseboben, rogorc erTi mTliani, radgan <strong>saxelmwifo</strong><br />

braldebis mxardaWeris funqcia `amoizarda~ misgan,<br />

aRmocenda am bazisidan da braldebis mxardaWeraze uaris Tqmis<br />

Semdeg winaswar gamoZiebaSi Camoyalibebulma braldebam SeiZina<br />

damoukidebeli statusi, darCa samarTlos ganxilvis sagnad,


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

romelsac saTanado Semowmeba da misi dasabuTebulobis argumentirebuli<br />

gadawyveta esaWiroeba. 1<br />

axali, 2009w. 9 oqtombris sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsi dazaralebuls aRar cnobs mxared (57-e muxli), xolo<br />

sisxlissamarTlebrivi devnis ganxorcielebasa da sasamarTlo-<br />

Si <strong>saxelmwifo</strong> braldebis mxardaWeras mTlianad prokurors andobs.<br />

aseT SemTxvevaSi, braldebis mxardaWeraze uaris Tqmisas<br />

prokurors ar esaWiroeba dazaralebulis Tanxmoba (subsidiur<br />

sisxlissamarTlebriv devnas axali saproceso kanonmdebloba<br />

aRar iTvaliswinebs). am viTarebaSi, axali saproceso kodeqsis<br />

191 muxlis I nawilis Tanaxmad, sasamarTlo, mxaris (romelSic,<br />

cxadia, moiazreba prokuroric) SuamdgomlobiT wyvets sisxlissamarTlebriv<br />

devnas, Tuki arsebobs devnis Sewyvetis sa-<br />

Tanado safuZveli (maT Soris — prokuroris uari braldebis<br />

mxardaWeraze, axali sssk 105 muxlis I nawilis `i~ punqti).<br />

mimaCnia, rom zemoTqmuli mosazreba unda gavrceldes mocemul<br />

SemTxvevazec da sasamarTlom (maT Soris — nafic msajulTa<br />

sasamarTlom), nacvlad prokuroris moTxovnis brmad,<br />

avtomaturad dakmayofilebisa da gansasjelis mimarT devnis<br />

Sewyvetisa, unda gaagrZelos saqmis sasamarTlo ganxilva, detalurad<br />

Seamowmos da gaaanalizos prokuroris mier braldebis<br />

mxardaWeraze uaris Tqmis motivebi da mxolod amis Semdeg mii-<br />

Ros kanonieri, dasabuTebuli da samarTliani gadawyvetileba<br />

(SesaZloa, daadginos gamamtyunebeli ganaCenic ki).<br />

saproceso kanonmdebloba (arc adre moqmedi, da miTumetes,<br />

arc axali, Sekvecil-gamartivebuli kodeqsi) ar awesrigebs<br />

braldebaze uaris Tqmis mosazrebis Camoyalibebis formis sakiTxs.<br />

es gamarTlebulia, radgan ar SeiZleba prokuroris davaldebuleba,<br />

maincdamainc werilobiT Camoayalibos sityva. es<br />

mxolod prokuroris survilzea damokidebuli, iseve rogorc<br />

sabraldebo sityvis SemTxvevaSi. amdenad, SesaZlebelia braldebaze<br />

uaris Tqmis sityvis zepiri formiT Camoyalibebac, rac<br />

gadatanili iqneba sasamarTlo sxdomis oqmSi. rac Seexeba mis<br />

Sinaarss: sityvis dawyeba rekomendebulia braldebis arsis gadmocemiT<br />

da im mtkicebulebaTa mokle analiziT, romlebzec Tavis<br />

droze aigo braldeba, Semdeg ki saWiroa imis Cveneba, ra<br />

cvlilebebi ganicades am mamxilebelma mtkicebulebebma, ra siaxle<br />

Seitana winaswari gamoZiebis monacemebSi sasamarTlo gamoZiebam,<br />

ra mtkicebulebebi aqarwyleben braldebas da ratom<br />

mivida prokurori braldebaze uaris Tqmis daskvnamde. bolos<br />

prokurori akeTebs gancxadebas, rom saqmeSi arsebuli da sasamarTlo<br />

gamoZiebisas detalurad gamokvleuli mtkicebulebebis<br />

analiziT igi mivida im dasabuTebul mosazrebamde, rom ua-<br />

1<br />

В. С. Зеленецкий. Отказ прокурора от государственного обвинения, gv. 94-96.<br />

87


iuridiuli fakulteti — 30<br />

ri Tqvas braldebis mxardaWeraze.<br />

prokuroris mier dasabuTebul, argumentirebul uaris<br />

Tqmas braldebis mxardaWeraze uaRresad didi mniSvneloba gaaCnia<br />

piro-vnebis uflebebis dacvis mimarTebiT, uzrunvelyofs<br />

udanaSaulo piris dacvas dausabuTebeli msjavrdebisagan, amkvidrebs<br />

sazogadoebaSi samarTlianobis, humanizmis ideebis pativiscemas,<br />

exmareba marTlmsajulebas kanonieri, dasabuTebuli,<br />

samarTliani ganaCenis (verdiqtis) dadgenaSi.<br />

PAATA KOBALADZE<br />

THE PROSECUTOR IS REFUSAL TO PURSUE A CHARGE<br />

– A FUNCTION OR DYSFUNCTION<br />

The work of Law Doctor, Professor Paata Kobaladze analyses one of the<br />

most important intitutions of criminal proceedings – support of state accusation<br />

during the court discussion of the case by public prosecutor and its separated<br />

type – refusal of criminal charge.<br />

A real criminal code holdes that the main function of a public prosecutor<br />

is the support of a state accusation, but according to the same code the public<br />

prosecutor is in liability to deny the realization of above mentioned function if<br />

during the case hearing and investigational process becomes clear that the convicted<br />

is not gulity.<br />

The author parallels a real criminal code issued on October 9, 2009 (in<br />

force from October 1, 2010) and proves that the obligation (and not a right as it<br />

should be) of public prosecutor to refuse a criminal charge is incorrect and is<br />

against the principles holded by Procuracy Law (organic law), degrades the<br />

rights of convicted and allows the public prosecutor to assert the accusation<br />

even the person is innocent.<br />

In his work the author considers following circumstances which logically<br />

direct the public prosecutor to make a desicion of refusal the criminal charge:<br />

factious (lack of an evidence or a proof), legal (terms) and psychological (lack<br />

of a self-belief).<br />

Author examines a form of refusal of the criminal charge during criminal<br />

proceedings and two varieties of court decision – decision of justification or ceasation<br />

the case and holdes that the refusal of criminal charge is not the function<br />

of public prosecutor. Also pays an attention to different problems appearing in<br />

this sphere.<br />

88


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

ediSer futkaraZe<br />

marTlwinaaRmdegobis sakiTxisaTvis germanul<br />

sisxlis samarTalSi<br />

marTlwinaaRmdegobis problema erT-erTi aqtualuri da<br />

mniSvnelovani Temaa sisxlis samarTalSi, maT Soris germanul<br />

da qarTul sisxlis samarTalSic. germanul sisxlis samarTalSi<br />

am sakiTxze sakmaod mdidari literatura arsebobs. vgulisxmob,<br />

specialur monografiebs marTlwinaaRmdegobis sakiTx-<br />

Tan dakavSirebiT, rom aRaraferi vTqvaT uamrav samecniero<br />

publikaciebze da sisxlis samarTlis zogadi nawilis saxelmZRvaneloze,<br />

sadac es sakiTxi sxvadasxva moculobiT yvelganaa<br />

ganxiluli.<br />

qarTul sisxlis samarTlis mecnierebaSi bolo periodSi<br />

gamocemul saxelmZRvaneloebSic ki ar aqvs saTanado adgili<br />

daTmobili am problemas. arada igi iseTive mniSvnelobisaa, rogorc<br />

qmedebis Semadgenlobisa da bralis problema. marTlwinaaRmdegoba<br />

xom qmedebis Semadgenlobasa da bralTan erTad danaSaulis<br />

damoukidebel niSans warmoadgens.<br />

am naSromSi SevecadeT mokled gamogvekvlia marTlwinaaRmdegobis<br />

sakiTxTan dakavSirebiT, Cveni azriT, umniSvnelovanesi<br />

naSromebi, romlebic gamoxataven germanel mecnierTa midgomas am<br />

sakiTxisadmi. ra Tqma unda, samecniero publikaciaSi SeuZlebelia<br />

germanul sisxlis samarTlis mecnierebaSi arsebuli literaturis<br />

srulyofili gamokvleva-ganxilva. am naSromis mizans es ar<br />

warmoadgens, magram cnobil mkvlevarTa mosazrebebis analizi<br />

garkveuli daskvnebis gakeTebis saSualebas udaod mogvcems.<br />

I<br />

xSirad umoqmedoba ganisazRvreba, rogorc `mosalodneli~<br />

an `savaldebulo~ qmedebis Seusrulebloba. samarTlebrivi<br />

movaleobis winaaRmdegobis (Rechtspflichtwidrigkeit) TvalsazrisiT<br />

moqmedebasa da umoqmedobas Soris gansxvaveba ar arsebobs.<br />

i. krausi sisxlis samarTlis kanonmdeblobaze dayrdnobiT<br />

adasturebs, rom umoqmedoba dasjadi iqneboda mxolod kanonmdeblobiT<br />

ganszaRvrul SemTxvevebSi. krumi, glaseri, merkeli<br />

umoqmedobis dasjadobas ukavSireben winare qmedebiT Sedegis<br />

gamomwvevi safrTxis Seqmnas.garkveuli winapirobebisas<br />

umoqmedoba Sedegis gamowveviT gauTanabrdeba pozitiur qmedebas.<br />

f. listis mixedviT, umoqmedobis cneba gulisxmobs mosalodneli<br />

Sedegis Tavidan acilebis SesaZleblobas. 1<br />

1 i. krausis, fr. krugis, f. listis mosazrebebi ganxilulia zigfrid<br />

kisinis mixedviT. ix. dawvrilebiT: S. Kissin. Die Rechtspflicht zum Handeln<br />

89


iuridiuli fakulteti — 30<br />

umoqmedoba SeiZleba miviCnioT mizezobrivad maSin, roca<br />

adamians Tanamdebobis gamo valdebuleba akisria, xolo igi ar<br />

Cadis Sesabamis qmedebas, romelsac SeeZlo saziano Sedegis Tavidan<br />

acileba. umoqmedobiT ganxorcielebul qmedebis Semadgenlobas<br />

mniSvneloba aqvs maSin, roca safrTxe ar iqneba acilebuli.<br />

qmedebis Semadgenloba umoqmedobiT an moqmedebiT _<br />

formalurad marTlsawinaaRmdegoa maSin, roca marTlwinaaRmdegobas<br />

ar gamoricxaven kanoniT gaTvaliswinebuli garemoebebi.<br />

1 k. Tregeris mixedviT, qmedeba mosalodnelia mxolod ma-<br />

Sin, roca arsebobs misi Cadenis samarTlebrivi valdebuleba.<br />

kolrauSis TvalsazrisiT, umoqmedoba marTlsawinaaRmdego<br />

iqneba mxolod maSin, roca samarTlebrivad savaldebuloa pozitiuri<br />

qmedeba.<br />

qmedeba marTlsawinaaRmdegoa, roca igi Semadgenlobis Sesabamis<br />

Sedegs gamoiwvevs da ar aris nebadarTuli gansakuTrebuli<br />

samarTlebrivi normebiT. amave mosazrebas iziareben<br />

franki, maieri, Smidti.<br />

f. listis mixedviT, danaSaulebrivi qmedeba formalurad<br />

marTlsawinaaRmdegoa rogorc <strong>saxelmwifo</strong> normis darRveva, materialurad<br />

ki marTlsawinaaRmdegoa rogorc sazogadoebis-<br />

Tvis saziano. 2<br />

graf cu donas formulireba aseTia: qmedebis Semadgenlobis<br />

Sesabamisoba da marTlwinaaRmdegoba arian erTmaneTis gadamkveTi<br />

ori wre, romelTa gadakveTa mijnavs dasjad qmedebas<br />

aradasjadi qmedebisagan. marTlsawinaaRmdegoa is qmedeba, romelic<br />

<strong>saxelmwifo</strong>ebrivad aRiarebul kulturis normebs ewinaaRmdegeba.<br />

marTlzomiereba niSnavs: sazogadoebisaTvis zianze meti<br />

sargeblobis micemas. marTlwinaaRmdegoba aris ara Semadgeneli<br />

nawili, ara niSani qmedebis Semadgenlobisa, aramed misi logikuri<br />

winapiroba. sisxlissamarTlebrivi norma samarTliania<br />

maSin, roca igi uaryofs usamarTlo qmedebas. donas surs gviCvenos,<br />

rom qmedeba Semadgenlobis Sesabamisobis miuxedavad dausjeli<br />

unda darCes, roca igi calkeul SemTxvevaSi gamoiyureba<br />

rogorc samarTliani miznis samarTliani saSualeba. qmedebis<br />

marTlzomiereba, marTlwinaaRmdegobis gamoricxva efuZneba<br />

imas, rom sazianos gverdiT mas aqvs sasargeblo Sedegic da es<br />

sasargeblo Sedegebi sazianos aRemateba.<br />

bei den Unterlassungsdelikten. Breslau Neukirch, 1933.<br />

1 am sakiTxTan dakavSirebiT sainteresoa: W. Rost. Die Rechtfertigungsgründe<br />

bei Fahrlässigkeitsdelikten. Mü nchen, Druck. Ch. Schö n, 1965.<br />

2 k. Tregeris, fr. kolrauSis da f. listis mosazrebebi ganxilulia z.<br />

kisinis mixedviT. ix. z. kisinis zemoT dasaxelebuli naSromi.<br />

90


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

marTlwinaaRmdegoba gamoricxulia mxolod maSin, roca<br />

sargebloba metia, vidre ziani. es principi safuZvlad udevs<br />

marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli zekanonuri garemoebebis<br />

gamoyenebas, romlis mixedviTac qmedeba <strong>saxelmwifo</strong>sa da sazogadoebas<br />

aZlevs met sargeblobas, vidre zians. am principis Sesabamisad<br />

qmedeba marTlzomieria, radgan igi zianze met sargeblobas<br />

gvaZlevs. zogierTi avtori gansxvavebul terminologias<br />

iyenebs. zogi ambobs marTlsawinaaRmdegos “rechtswidrig” (franki),<br />

zogi ki qmedebas uwodebs sazogadoebis sawinaaRmdegos (“gesellschaftswidrig”).<br />

umoqmedoba mxolod maSin aris dasjadi, roca moqmedeba<br />

aucilebelia metadRirebuli samarTlebrivi sikeTis gadasar-<br />

Cenad. Cadenili qmedebis materialuri marTlwinaaRmdegobis<br />

dasadastureblad sakmarisia imis dadgena, rom am saxis qmedeba<br />

vargisia damdgari sazogadoebrivad saziano Sedegis gamosawvevad.<br />

II<br />

i. Saferi, f. ianka da i. merkeli ganasxvaveben samoqalaqo--<br />

samarTlebriv, sisxlissamarTlebriv da a.S. marTlwinaaRmdegobas.<br />

am mosazrebas emxrobian aseve qiTcingeri, ferneki da Stosi.<br />

aqtualuria marTlwinaaRmdegobis erTianoba (belingi). 1<br />

qmedebis marTlwinaaRmdegoba emTxveva normis winaaRmdegobas.<br />

samarTlis sawinaaRmdegoa nebismieri darRveva, romelic<br />

gansakuTrebuli garemoebebiT ar gamarTldeba. marTlwinaaRmdegoba<br />

pirdapir kavSirSia safrTxeSi myofi samarTlebrivi sikeTis<br />

damcav normasTan.<br />

samarTlebrivi sikeTis dasacavad saSualebis SerCevis Taobaze<br />

sainteresoa Stamleris mosazreba, romlis mixedviTac<br />

swori gadawyvetilebis, swori miznis ganxorcielebisaTvis aucilebelia<br />

aseve swori gzis povna. es swored iseTi saSualebis<br />

SerCevas niSnavs, romelic aucilebeli da nebadarTulia miznis<br />

misaRwevad da qmedebis marTlzomierebis, marTlwinaaRmdegobis<br />

gamoricxvis winapirobaa.<br />

i. nagleris azriT, marTlwinaaRmdegoba dgindeba maSin,<br />

roca igi ar aris gamoricxuli marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli<br />

garemoebiT.<br />

marTlwinaaRmdegoba da qmedebis Semadgenloba iseT damokidebulebaSi<br />

arian erTmaneTTan, rogorc forma da Sinaarsi.<br />

1<br />

i. merkelis, k. Selingis mosazrebebi ganxilulia i. nagleris<br />

mixedviT. ix. J. Nagler. Der Heutige stand der Lehre von der Rechtswidrigkeit.<br />

Festschrift für Karl Binding zum 4 Juni 1911, Band 2, Leipzig, 1911.<br />

91


92<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

zogi avtoris azriT, marTlwinaaRmdegobas sxva Sinaarsi<br />

unda hqondes, vidre `marTlwesrigisadmi winaaRmdegobas~ (h. maieri,<br />

k. lipmani, graf cu dona).<br />

marTlwinaaRmdegoba aris samarTlis darRveva, upirveles<br />

yovlisa ki samarTlis normis, kanonis darRveva, meore mxriv ki<br />

interesis, samarTlebrivi sikeTis xelyofa, samarTlebrivi sikeTis<br />

xelyofiT sisxlis samarTlis damcavi normebis darRveva.<br />

amasTan dakavSirebiT sainteresoa qiTcingeris mosazreba,<br />

romlis mixedviTac ar arsebobs subieqturi samarTlis xelyofa<br />

obieqtur samarTalTan winaaRmdegobis gareSe. marTlsawinaaRmdegoa<br />

mxolod marTlwesrigis TvalsazrisiT gasakicxi qmedeba<br />

(bindingi). Tumca aRsaniSnavia is garemoeba, rom sanam qmedeba<br />

akrZaluli ar aris, ar SeiZleba igi marTlsawinaaRmdego<br />

iyos.<br />

materialuri samarTlis darRveva ar aris aucilebeli da<br />

sakmarisi formaluri marTlwinaaRmdegobis arsebobisaTvis.<br />

III<br />

marTlwinaaRmdegobis gamijvnas formalur da materialur<br />

marTlwinaaRmdegobad pirvelad vxvdebiT listTan.<br />

marTlwinaaRmdegoba gviCvenebs, rom saxezea samarTlis<br />

darRveva. i. Toni, berkeli iziareben, rom marTlwinaaRmdegoba<br />

gamoxatavs <strong>saxelmwifo</strong> brZanebis winaaRmdeg qmedebas.<br />

gasaziarebelia aseve is, rom marTlwinaaRmdegobis Semecnebis<br />

wyaroa, upirveles yovlisa, sisxlis samarTlis kanoni,<br />

Semdgom ki saerTo samarTlis sistema.<br />

Tu romeli interesi unda iqnes aRmatebulad miCneuli, unda<br />

gadawydes obieqturi SexedulebiT. aq gasaTvaliswinebelia<br />

is Sexedulebebi, romelsac samarTali gamoiyenebda sxvadsxva<br />

socialur interesebsa da RirebulebebTan mimarTebaSi.<br />

k. bindingis mixedviT, is, rac aucilebelia samarTlebrivad<br />

aRiarebuli miznis misaRwevad, ar unda iyos akrZaluli, Tu<br />

ara nebadarTuli.<br />

f. listis mixedviT materialuri marTlwinaaRmdegoba<br />

wminda sociologiurad ganisazRvreba. meti sargebloba, vidre<br />

ziani — formulireba marTlwinaaRmdegobisaTvis qmnis garkveul<br />

sirTuleebs marTlwinaaRmdegobis gamomricxvel garemoebebTan<br />

mimarTebaSi.<br />

qmedeba Sefasebis Semdeg unda miekuTvnos marTlsawinaaRmdegos<br />

an marTlzomiers. marTlzomierad miiCneva maSin, roca<br />

igi Sesabamisi saSualebaa <strong>saxelmwifo</strong>ebrivad aRiarebuli miznis<br />

misaRwevad.<br />

dona cdilobs Camoayalibos qmedebis marTlzomierebis<br />

safuZvlebi. misi azriT aseTs warmoadgens:


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

1) samarTlebrivi valdebulebis Sesruleba arasdros ar<br />

aris marTlsawinaaRmdego;<br />

2) uflebis gamoyeneba arasdros ar aris marTlsawinaaRmdego;<br />

3) ori dapirispirebuli interesidan SeiZleba metad Rirebuli<br />

interesis dacva naklebad Rirebulis xarjze;<br />

4) qmedeba, romelic samarTlebrivi sikeTis SenarCunebas<br />

emsaxureba, ar SeiZleba imavdroulad ewinaaRmdegebodes<br />

normas, romelic gansazRvravs am samarTlebrivi sikeTis<br />

dacvas;<br />

5) marTlwesrigiT aRiarebuli miznis misaRwevad Sesabamisi<br />

saSualebis gamoyeneba ar SeiZleba marTlsawinaaRmdego<br />

iyos;<br />

6) dazaralebulis Tanxmoba gamoricxavs marTlwinaaRmdegobas,<br />

ramdenadac Tanxmoba ar arRvevs sazogadoebaSi<br />

miRebul moralur normebs. 1<br />

unda aRiniSnos is garemoeba, rom donas mier didi xnis winaT<br />

Camoyalibebul qmedebis marTlzomierebis am safuZvlebs<br />

Tavisi Teoriuli da praqtikuli mniSvneloba dResac ar daukargavs.<br />

ama Tu im marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli garemoebis<br />

formulirebisas arc Tu ise iSviaTad gamoiyeneba mar-<br />

Tlzomierebis zemoT miTiTebuli donas mier SemoTavazebuli<br />

safuZvlebi.<br />

sakmaod gansxvavebulia zaueris mier ganxiluli SemTxvevebi.<br />

marTlzomierad igi miiCnevs:<br />

1) SemTxvevebs, sadac kanoni Semadgenlobis Sesabamis qmedebas<br />

nebadarTulad an savaldebulod gamoxatavs;<br />

2) SemTxvevebs, sadac interesTa Sefaseba mindobilia mosamarTleze;<br />

3) SemTxvevebs, sadac kanoniT ar aris gamoxatuli regulireba.<br />

2<br />

rogorc donas, ise zaueris mier SemoTavazebul safuZvelTa<br />

da SemTxvevaTa CamonaTvali gvaZlevs saSualebas mar-<br />

Tlzomierebis, marTlwinaaRmdegobis gamoricxvis, am Tu im<br />

konkretuli garemoebis formirebis Taobaze. amas aqvs, ra Tqma<br />

unda, udidesi mniSvneloba. marTlzomierebis pirobebi imavdroulad<br />

marTlwinaaRmdegobis gamoricxvis pirobebia. amitom<br />

marTlwinaaRmdegobis sakiTxis kvleva imavdroulad misi gamomricxveli<br />

garemoebebis kvlevacaa. es imitom, rom marTlwinaaRmdegoba<br />

aris maSin, roca is ar aris gamoricxuli da gamo-<br />

1 graf cu donas mosazreba mocemulia e. hainitcis mixedviT. ix.: E. Heinitz.<br />

Das Problem der materiellen Rechtswidrigkeit. Breslau, 1926, gv. 115.<br />

2 zaueris mosazreba mocemulia e. hainitcis mixedviT. ix.: E. Heinitz.<br />

Das Problem der materiellen Rechtswidrigkeit, gv. 114.<br />

93


94<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

ricxulia maSin, roca saxezea romelime gamomricxveli garemoeba.<br />

IV<br />

marTlwinaaRmdegoba an arsebobs an gamoricxulia. Sesabamisad<br />

qmedeba marTlsawinaaRmdegoa an marTlzomieri. qmedeba<br />

marTlzomieria maSin, roca igi sisxlis, samoqalaqo, administraciuli<br />

an samarTlis sxva dargis romelime normis mixedviT<br />

savaldebulo an nebadarTulia. imis garkveva, aris Tu ara qmedeba<br />

savaldebulo an nebadarTuli, yovel konkretul SemTxvevaSi<br />

calke gamokvlevas saWiroebs. es ki ama Tu im garemoebis<br />

srulyofil Seswavlas moiTxovs. maSasadame, calkeuli garemoebis<br />

Seswavlas pirdapiri kavSiri aqvs marTlwinaaRmdegobis<br />

zogadi problemis SeswavlasTan.<br />

aRsaniSnavia isic, rom yvela garemoebis winaswar sakanonmdeblo<br />

gaTvaliswineba SeuZlebelia, Sesabamisad, misi gamokvlevac.<br />

am dros upiratesoba eniWeba kulturul Sexedulebebsa<br />

da zneobriv normebs. isini ki Tavis mxriv zekanonieri garemoebebis<br />

Camoyalibebisa da gamoyenebis winapirobebs warmoadgenen.<br />

samarTlis sxvadasxva dargis specifikis gaTvaliswinebiT<br />

marTlwinaaRmdegoba sxvadasxva terminiT gamoixateba. ase, magaliTad,<br />

movaleobaTa winaaRmdegoba “Pflichtwidrigkeit” (disciplinarul<br />

samarTalSi), dauSvebloba “Uunzulssigkeit” (administraciul<br />

samarTalSi), umoqmedoba “Ichtigkeit” (samoqalaqo da sajaro<br />

samarTalSi), zneobis, moralis winaaRmdegoba “Sittenwidrigkeit”<br />

(samoqalaqo samarTalSi) da a.S. 1<br />

unda aRiniSnos is garemoebac, rom marTlwinaaRmdegobis<br />

samarTlis dargis specifikuri cneba ufro viwro da specialuria,<br />

vidre `saerTo marTlwinaaRmdegobis cneba~ _ “allgemeine<br />

Rechtswidrigkeitsbegriff”.<br />

zogi avtori samarTlis dargebis specifiuri marTlwinaaRmdegobisa<br />

da saerTo marTlwinaaRmdegobis cnebis problemaze<br />

imitom amaxvilebs yuradRebas, rom saTanado mniSvneloba mianiWos<br />

sisxlissamarTlebriv marTlwinaaRmdegobas “Strafrechtswidrigkeit”.<br />

qmedebis Sefasebisas sisxlissamarTlebrivi gakicxvis<br />

safuZvels swored sisxlissamarTlebrivi marTlwinaaRmdegoba<br />

unda warmoadgendes.<br />

vfiqrob, mniSvnelovania saerTo marTlwinaaRmdegobis<br />

problemis gamokvleva, romelic samarTlis sxvadasxva dargis<br />

specifikis gaTvaliswinebiT saerTo-samarTlebrivi mniSvnelo-<br />

1 am sakiTxTan dakavSirebiT sainteresoa: U. Hellmann. Die Anwendbarkeit<br />

der zivilrechtlichen Rechtfertigungsgründe. Koln, 1987; H. Otto. Pflichtenkollision<br />

und Rechtswidrigkeitsurteil. Hamburg, 1965; aseve: A. Kösch. Der Status des Merkmals<br />

`rechtswidrig~ in Zueignungsabsicht. Münster, 1999.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

bis iqneba. marTlwinaaRmdegoba saerTo samarTlebrivi problemaa.<br />

igi qmedebis samarTlis normasTan Sesabamisoba-winaaRmdegobis<br />

problemasTanaa dakavSirebuli. marTlwinaaRmdegobis<br />

dadgena an gamoricxva dakavSirebulia saerTo marTlwesrigTan,<br />

rogorc aseTTan, da ar SeiZleba misi samarTlis romelime<br />

dargis CarCoebSi moqceva.<br />

ar SeiZleba sazogadoebaSi gabatonebul kulturul Rirebulebebs,<br />

zneobriv, moralur normebs, romlebsac veyrdnobiT<br />

marTlwinaaRmdegobis dadgena-gamoricxvisas, gansxvavebuli<br />

mniSvneloba hqondeT samarTlis dargebis specifiurobis gamo.<br />

vfiqrob, marTlwinaaRmdegoba saerTo unda iyos nebismieri<br />

qmedebisaTvis. specifiuri ki SeiZleba iyos marTlzomierebis<br />

pirobebi. samarTlis sxvadasxva dargSi qmedebis marTlzomierad<br />

cnobisaTvis sxvadasxva winapirobaa saWiro. aq ki mar-<br />

Tlac SeiZleba visaubroT specialur, dargobriv marTlzomierebis,<br />

marTlwinaaRmdegobis gamomricxvel garemoebebze.<br />

is rac zneobis, moralis normebis TvalsazrisiT gakicxvas<br />

daimsaxurebs samoqalaqo samarTalSi, man SeiZleba aseTive Sefaseba<br />

daimsaxuros sisxlis samarTalSi. e.i. marTlsawinaaRmdego<br />

iyos samoqalaqo-samarTlebrivadac da sisxlis samarTlebrivadac,<br />

magram garemoebam, romelmac SeiZleba gamoricxos sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxismgebloba marTlwinaaRmdegobis<br />

niSniT, SeiZleba ar gamoricxos samoqalaqo-samarTlebrivi<br />

marTlwinaaRmdegoba. magaliTad, agresiuli ukiduresi aucileblobis<br />

dros gamoricxulia sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba,<br />

magram moqmeds SeiZleba daekisros miyenebuli zianis<br />

anazRaureba-samoqalaqo-samarTlebrivi pasuxismgebloba.<br />

amdenad, marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli garemoebebi<br />

samarTlis dargebis mixedviT specifiuria, isini gansxvavebulad<br />

moqmedeben.<br />

marTlwinaaRmdegoba niSnavs qmedebis winaaRmdegobas samarTlis<br />

normisadmi. an kidev, rogorc zemoT aRvniSneT, kulturis,<br />

zneobis normebisadmi. rogorc saerToa samarTlis normis<br />

cneba, kulturuli Rirebulebebi, zneobrivi normebi, aseve<br />

saerToa maTdami winaaRmdegoba e.i. marTlwinaaRmdegoba, Tu, ra<br />

Tqma unda, marTlwinaaRmdegobas ase ganvmartavT. amdenad, arsebobs<br />

saerTo marTlwinaaRmdegoba.<br />

gansxvavebulia samarTlis normis Sinaarsi, rogorc dargebis<br />

mixedviT, aseve TiToeuli dargis SigniTac. Tu am TanmimdevrobiT<br />

vimsjelebT, da Tuki SesaZlebelia samoqalaqo, sisxlissamarTlebrivi<br />

da a.S marTlwinaaRmdegoba, maSin ratom ar<br />

SeiZleba iyos Sida dargobrivi marTlwinaaRmdegoba, magali-<br />

Tad, mkvlelobis marTlwinaaRmdegoba, janmrTelobis dazianebis<br />

marTlwinaaRmdegoba da a.S. vfiqrob, yvela dagveTanxmeba,<br />

rom amis aucilebloba ar arsebobs. seve gasaTvaliswinebelia,<br />

95


iuridiuli fakulteti — 30<br />

rom specifiurad xdeba marTlwinaaRmdegobis gamoricxva-dadgena<br />

mkvlelobis, janmrTelobis dazianebis da sxva samarTlebriv<br />

sikeTeTa winaaRmdeg Cadenili danaSaulis Sefasebis dros.<br />

specifiuroba, gansakuTrebuloba swored im garemoebas<br />

ukavSirdeba, ra garemoebaSic moxda qmedebis ganxorcieleba.<br />

qmedebis Cadenis garemoebis specifiuroba, Tavisebureba gvaZlevs<br />

saSualebas saerTo, zogadi wesidan gamonaklisis gakeTebisa<br />

da zneobrivi, moraluri Tu kulturuli Sexedulebebis<br />

gaTvaliswinebiT qmedebis an moqmedis gakicxvaze uaris Tqmisa.<br />

e.i. qmedebis Cadenis garemoebaa specialuri, gansxvavebuli, rac<br />

saerTo, Cveulebrivi Sefasebisgan gamonaklisis gakeTebis, sisxlissamarTlebrivi<br />

TvalsazrisiT ki marTlwinaaRmdegobis gamoricxvis<br />

safuZvels gvaZlevs. amdenad, saerTo samarTlebrivi<br />

marTlwinaaRmdegobis problemis gamokvleva specialuri, misi<br />

gamomricxveli garemoebebis gareSe SeuZlebelia. es imitom,<br />

rom marTlwinaaRmdegoba aris maSin, roca ar aris misi gamomricxveli<br />

garemoeba da piriqiT.<br />

amdenad, marTlwinaaRmdegobis gamomricxvel garemoebaTa<br />

gamokvleva imavdroulad aris marTlwinaaRmdegobis problemis<br />

gamokvleva.<br />

EDISHER PHUTKARADZE<br />

FOR THE ISSUES OF ILLEGAL ACTION<br />

IN THE GERMAN CRIMINAL LAW<br />

In the work one of the main signs of a crime-an illegal action- is discussed<br />

according to the German Criminal law. The views about the issues of illegal<br />

action of famous German criminalists: List, Krauss, Kreg, Graf zu Dohna,<br />

Frank, Meyer etc are discussed as well. The research of the issues of illegal action<br />

is linked to its offering justification circumstances. Illegal action is when<br />

there is no its offering justification cisrcumstances and vice versa. The identification<br />

of illegal action or the issues of exclusion is connected with the offering<br />

justification circumstances of illegal action.<br />

96


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

petre dauTaSvili<br />

erTiani danaSauli da kvalifikaciis<br />

zogierTi Tavisebureba<br />

samarTaldamcavi organoebis sagamoZiebo praqtikaSi arcTuise<br />

xSirad vxvdebiT konkretuli danaSaulis detalur kvalifikacias<br />

erTiani danaSaulis romelime (muxli13 da muxli 14)<br />

muxlze miTiTebiT, romelic samwuxarod am institutis srul an<br />

nawilobriv ignorirebaze metyvelebs. aqedan gamomdinare, sxvadasxva<br />

subieqturi, Tu obieqturi faqtorebis safuZvelze dana-<br />

Saulis kvalifikacia xdeba iseTi institutebis CanacvlebiT,<br />

rogoricaa daumTavrebeli danaSauli an danaSaulis simravlis<br />

erTerTi saxe — araerTgzisoba, romelsac danaSaulis subieqtis<br />

mimarT sisxlis samarTlis pasuxismgeblobisa da sasjelis daniSvnis<br />

iuridiulad gaumarTav da arasamarTlian gadawyvetilebamde<br />

mivyavarT. sisxlis samarTlis TeoriaSi, kanonmdeblobaSi, sagamoZiebo<br />

da sasamarTlo praqtikaSi arsebobs erTiani danaSaulis<br />

cneba. igi Sedgeba erTi an ramdenime danaSaulebrivi qmedebisagan,<br />

romlebic Cadenilia piris mier mis sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxisgebaSi micemamde, xasiaTdebian Sinagani kavSiriT da moicaven<br />

erTi danaSaulis obieqtur da subieqtur niSnebs.<br />

obieqturi niSnebis erTianoba gamoixateba imaSi, rom Tvi-<br />

Toeuli cal-calke ganxorcielebuli danaSaulebrivi aqti moicavs<br />

erTian danaSauls, romelic xelyofs da zians ayenebs erT<br />

da imave uSualo obieqts da iuridiulad xasiaTdebian erTnairi<br />

danaSaulebrivi SedegebiT. magram TavianTi faqtiuri TvisebebiT<br />

isini SeiZleba arsebiTad gansxvavdebodnen erTmaneTisagan.<br />

subieqturi niSnebis erToblioba gamoixateba imaSi, rom erTiani<br />

danaSaulis Semadgeneli yoveli danaSaulebrivi qmedebis aqti<br />

xorcieldeba erTnairi bralis formiT. winaaRmdeg SemTxvevaSi,<br />

saxeze iqneba danaSaulTa simravle. magaliTad, pirma ganizraxa<br />

meore pirs gamosTxaros erTi Tvali. Cadenili qmedeba<br />

kvalificirdeba ssk-s 117-e muxliT: janmrTelobis ganzrax mZime<br />

dazianeba. im SemTxvevaSi, Tu magaliTad aTi dRis gasvlis<br />

Semdeg meore Tvalic gamosTxara, maSin saxeze kvlav erTiani danaSauli<br />

iqneba da ara danaSaulTa simravle.<br />

zemoT aRniSnulidan gamomdinare, sisxlis samarTlis kodeqsis<br />

meoTxe Tavi icnobs erTiani danaSaulis or saxes: denads<br />

(muxli 13) da gangrZobads (muxli 14). orive saxis erTiani dana-<br />

Sauli faqtiurad farul danaSaulobebs warmoadgenen. xSir<br />

SemTxvevaSi maTi danaSaulebrivi qmedebis mimdinareobisa da<br />

arsebobis Sesaxeb pirvel rigSi samarTaldamcavi organosaTvis<br />

cnobili araა.<br />

1. `denadia am kodeqsis erTi muxliT an muxlis nawiliT<br />

97


98<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

gaTvaliswinebuli danaSauli, romlis Cadena iwyeba moqmedebiT<br />

an umoqmedobiT da romelic Semdeg uwyvetad<br />

xorcieldeba.<br />

2. denadi danaSauli damTavrebulia qmedebis Sewyvetis<br />

momentidan~.<br />

magaliTad, pirovnebam danaSaulis Casadenad ukanonod SeiZina<br />

cecxlsasroli iaraRi, magram mas igi ar Caudenia da iara-<br />

Ri saxlSi Seinaxa. swored, iaraRis ukanono SeZena-Senaxvidan<br />

aTvla daiwyo danaSaulma gaTvaliswinebuli sisxlis samarTlis<br />

kodeqsis 236-e muxliT: `cecxlsasroli iaraRis (garda gluvluliani<br />

sanadiro Tofisa), sabrZolo masalis, feTqebadi niv-<br />

Tierebis an asafeTqebeli mowyobilobis marTlsawinaaRmdego<br />

SeZena, Senaxva, tareba, damzadeba, gadazidva, gadagzavna an gasa-<br />

Reba)~, romelic grZeldeba uwyvetad xangrZlivi drois ganmavlobaSi<br />

da Sewydeba maSin, rodesac samarTaldamcavi organoebi<br />

aRmoaCenen iaraRis arsebobas an kidev misi ukanono mflobeli<br />

an axlobeli nebayoflobiT Caabarebs cecxlsasrol iaraRs. nebayofilobiTi<br />

Cabareba ki gamoricxavs sisxlis samarTlis pasuxismgeblobas,<br />

Tu danaSaulis Cadenis ganzraxvas ganacxadebs da<br />

am iaraRis saSualebiT sxva danaSauli ar iqna Cadenili. winaaRmdeg<br />

SemTxvevaSi am pirovnebas ekisreba sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxismgebloba 236-e muxliT.<br />

kanonmdebeli qmedebis (qmedebaTa) intensivobasa da xangrZlivobaze<br />

saubrobs midis mag. muxlebi: 388, 389, 144 1 da a.S.<br />

388-e da 389 muxlebis dispoziciebSi mocemulia samxedro<br />

nawilis an samsaxuris sxva adgilis TviTneburad datoveba (mux.<br />

388) da dezertiroba (mux. 389) drois sxvadasxva xangrZlivobiT.<br />

144 1 muxlis `wameba~ dispozicia pirdapir miuTiTebs iseT<br />

qmedebebze, romlebic dazaralebulis Zlier fizikur tkivil-<br />

Tan an fsiqikur an moralur tanjvasTanaa dakavSirebuli Tavisi<br />

intensivobiTa da xangrZlivobiT da a.S.<br />

kanonmdebelma adamianis uflebebisa da Tavisuflebebis<br />

winaaRmdeg mimarTul am danaSaulis saxes, wamebas, mianiWa didi<br />

mniSvneloba da aseTi saxis denad qmedebaze ar gaavrcela sisxlissamarTlis<br />

pasuxismgeblobis xandazmulobis vadebi.<br />

`1. gangrZobadia am kodeqsis erTi muxliT an muxlis nawiliT<br />

gaTvaliswinebuli danaSauli, romelic moicavs erTiani<br />

mizniTa da saerTo ganzraxviT Cadenil or an met qmedebas.<br />

2. gangrZobadi danaSauli damTavrebulia ukanaskneli qmedebis<br />

Cadenis momentidan~.<br />

magaliTad, biblioTekis gamgem ganizraxa enciklopediis<br />

ormocdaaTtomeulis moparva. obieqturi mxaris mixedviT, misi<br />

qmedeba moicavs erTian ganzraxvas, mizansa da motivs. amitom Cadenilia<br />

ara ormocdaaTi qurdoba, aramed erTi — ormocdaaTtomeulis<br />

qurdoba. e.i. qurdoba iwyeba erTi tomis qurdobiT


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

da mTavrdeba yvela tomis qurdobiT. im SemTxvevaSi, Tu mas ganzraxva<br />

hqonda moepara ormocdaaTtomeulis mxolod erTi romelime<br />

tomi, maSin iqneba ara gangrZobadi, aramed Cveulebrivi<br />

danaSauli — qurdoba.<br />

maSasadame, gangrZobadi danaSaulis arsidan gamomdinare,<br />

danaSaulis subieqtis nebismier ganzraxvaSi, denadi danaSaulisagan<br />

gansxvavebiT, yovelTvis gansazRvrulia xelyofis obieqtis<br />

iseTi zusti, drosa da sivrceSi winaswar gaTvlili garegnuli<br />

niSnebi Tu sxva Tvisebebi, rogoricaa: raodenoba, moculoba,<br />

wona, xarisxi da a.S. swored, am kriteriumebis araswori,<br />

Tu zedapiruli Sefaseba iZleva aseTi qmedebiT Cadenili dana-<br />

Saulis araswor kvalifikacias.<br />

amrigad, erTiani danaSaulis codnas didi mniSvneloba<br />

aqvs ara marto danaSaulis kvalifikaciisaTvis, aseve damnaSavis<br />

pirovnebis daxasiaTebisaTvis da Sesabamisad sasjelis gamotanisaTvis,<br />

imis gaTvaliswinebiT, Tu pirovneba ramdenadaa kriminaluri,<br />

romelic sazogadoebisaTvis warmoadgens mometebul<br />

safrTxes. e.i. misi miswrafeba imdenad dauokebelia, rom subieqti<br />

yovel Rones xmarobs, raTa xangrZlivi drois ganmavlobaSi<br />

an etapobrivad anu nawil-nawil ganaxorcielos Tavisi danaSaulebrivi<br />

ganzraxva da miaRwios sasurveli danaSaulebrivi Sedegis<br />

dadgomas.<br />

PETRE DAUTASHVILI<br />

COMMON CRIME AND SOME PECULIARITIES<br />

OF QUALIFICATION<br />

Preceding work of Law Doctor, Professor Petre Dautashvili examines<br />

and analyses some problems of a qualification of common criminal offences,<br />

appearing in the sphere of Georgian criminal proceedings. In the theory of Criminal<br />

Law, legislation, investigational and court practice exsits the meaning of<br />

common criminal offence. It consists of a one or more criminal actions, commited<br />

by a person before accusation and the characteristic features are an internal<br />

union and existence of unprejudiced (objective) and subjective marks. Understending<br />

the main principles of common offences is very important to qualificate<br />

criminal actions, also for describing the person who perpetrated an offence<br />

and for compatible punishment, considering such an extant of criminality of a<br />

person and how high is a rate of danger in the society. In this case the gulity has<br />

got an burning ambition to continue criminal actions for a long time continuosly<br />

or stage by stage and tries all kinds of possibilities to reach an expected result.<br />

99


100<br />

aleqsandre giorgiZe<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

aracnobieri fsiqikuris gavlena danaSaulis<br />

motivaciaze da damnaSavis resocializaciaze<br />

Sesavali. Tanamedrove pirobebSi warmoudgenelia mecnierebis<br />

romelime dargis ganviTareba izolirebulad, sxva mecnierebaTa<br />

monacemebis da miRwevebis gaTvaliswinebis gareSe. miT<br />

ufro, es SeiZleba iTqvas, samarTlis mecnierebaze. kriminologia,<br />

rogorc viciT, damnaSaveobas da damnaSaves Seiswavlis. am<br />

saqmeSi ki seriozuli Sedegebis miRweva warmoudgenelia iseTi<br />

mecnierebaTa monacemebis gaTvaliswinebis gareSe, rogoricaa<br />

sociologia, fsiqologia, fiziologia, genetika da sxv. ra Tqma<br />

unda, am mecnierebebs ar ZaluZT damnaSaveobis da damnaSaveobasTan<br />

dakavSirebuli sakiTxebis gadawyveta da Seswavla. es sakiTxebi<br />

mxolod iuridiul mecnierebaTa farglebSi (sisxlis<br />

samarTali, kriminologia da sxv). unda gadawydes, magram aucileblad<br />

zemoxsenebul mecnierebaTa monacemebis gaTvaliswinebiT,<br />

radganac sakiTxisadmi kompleqsuri midgoma yovelTvis sakiTxSi<br />

ukeTesad garkvevisa da efeqturad gadawyvetis saSualebas<br />

iZleva.<br />

Cven gvinda SevexoT erT-erT urTules da kriminologiaSi<br />

praqtikulad Seuswavlel sakiTxs _ aracnobieri fsiqikuris<br />

gavlena danaSaulis motivaciaze da damnaSavis resocializaciaze.<br />

rogorc sayovelTad cnobilia, adamianis fsiqikuri procesebi<br />

ar amoiwureba mxolod cnobierebiT da masSi udidesi adgili<br />

uWiravs aracnobier fsiqikur procesebs, romlebic didwilad<br />

zemoqmedeben adamianis qcevaze da mniSvnelovnad gansazRvraven<br />

mas.<br />

Cveni naSromis mizans warmoadgens imis Cveneba, Tu ramdenad<br />

seriozul gavlenas axdenen aracnobieri fsiqikuri procesebi,<br />

ara mxolod danaSaulebrivi qmedebebis realizaciaze, maT<br />

motivaciaze, aramed raoden didi mniSvneloba SeiZleba hqondeT<br />

maT damnaSavis gamosworebasa da resocializaciisaTvis da<br />

danaSaulis prevenciisaTvis.<br />

1. aracnobieri fsiqikuris gavlena danaSaulis motivaciaze.<br />

motivis warmoSoba ukavSirdeba individis moTxovnilebas,<br />

mis ganwyobas da garemos. motivaciis dros xdeba fsiqikur<br />

procesTa da mdgomareobaTa, cnobierisa da aracnobieris ur-<br />

TierTqmedeba. fsiqologebi miuTiTeben, rom SeiZleba gamoiyos<br />

adamianis qcevis motivis ori done — xiluli da uxilavi. meore<br />

done warmoadgens qmedebis sazrisis matarebels, e.i. Seicavs pasuxs,<br />

Tu ratom xdeba esa Tu is qmedeba, risTvis realizdeba igi.<br />

v. iadovi aRniSnavs, rom arsebobs ganwyobaTa ierarqia. am ierarqiis<br />

pirvel dones warmoadgenen aracnobieri fsiqikuri proce-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

sebi. meore dones qmnian fiqsirebuli socialuri ganwyobebi,<br />

romlebic moqmedeben gansazRvrul situaciebSi. mesame dones<br />

qmnian sabazo socialuri ganqyobebi, romlebic gansazRvraven<br />

adamianis interesTa dominirebad mimarTulebebs saqmianobis<br />

ama Tu im sferoSi. meoTxe done aris adamianis RirebulebaTa<br />

sistema, misi zneobrivi, samarTlebrivi, politikuri da sxva<br />

msoflmxedveloba. aRsaniSnavia, rom adamianSi fsiqikuri procesebi<br />

erTdroulad ramodenime doneze mimdinareoben da maTi<br />

erTmaneTisagan gaTiSva did Secdomas warmoadgens. 1<br />

arsebobs SemTxvevebi, roca konkretuli moqmedebis Cadenisas<br />

adamianSi SeiZleba upiratesi gamovlineba hpovos qveda<br />

doneze mimdinare fsiqikurma procesebma da maT gansazRvron<br />

misi moqmedeba. es damokidebulia imaze, Tu ramdenad Zlieria<br />

adamianSi esa Tu is done da ramdenad SeuZlia zeda doneebs qveda<br />

donis kompensireba. yvelaze naTlad aseTi SemTxvevebi vlindeba<br />

stresul, afeqtur, impulsur moqmedebebSi, fsiqikuri<br />

darRvevebis situaciebSi. aracnobieris zemoqmedebis qveS adamiani<br />

irCevs qcevis im variants, romelic yvelaze metad Seesabameba<br />

mocemul momentSi mis ganwyobas. amitom, xSiria SemTxvevebi,<br />

roca marTlsawinaaRmdego qmedebis Cadenisas mis mier ar<br />

xdeba qmedebis realuri motivis gacnobiereba.<br />

fsiqologebi aRniSnaven, rom arseboben e.w. fsevdo da namdvili<br />

motivebi. fsevdo motivebs miekuTvnebian iseTi motivebi,<br />

romelTa meSveobiTac adamianebi cdiloben axsnan sakuTari<br />

moqmedebebi, maSin roca maTi moqmedebis namdvili motivebi maT<br />

mier ar aris gacnobierebuli. magaliTad, axalgazrda kaci konfliqturi<br />

situaciis Semdeg, sadac mas Seuracyofa miayenes da<br />

daamcires, brundeboda Sin. gzad axalgazrda qalis da mamakacis<br />

kamaTs Seeswro da dainaxa, rom mamakacma xeli gaartya qals. man<br />

aiRo iqve dagdebuli rkinis naWeri da ramdenjerme daartya mamakacs.<br />

rogorc Semdgom man axsna, is cdilobda daecva qali Zaladobisa<br />

da Seuracyofisagan. sinamdvileSi, misi aseTi qcevis<br />

realuri motivi ganpirobebuli iyo ara qalis dacvis surviliT,<br />

aramed sakuTari Selaxuli Rirsebis kompensaciis moTxovniT.<br />

swored aracnobierma fsiqikurma procesebma, romlebic ar<br />

iyo naTlad gacnobierebuli subieqtis mier konkretul Sem-<br />

TxvevaSi, gamoiwvies misi mxridan aRniSnuli qmedebis Cadena.<br />

rogorc Cans, aq saubaria orgvar motivze. m. neimarki aRniSnavs,<br />

rom arsebobs SemTxvevebi, roca qmedeba qezdeba rogorc cnobierad<br />

miRebuli gadawyvetilebiT, aseve aracnobieri moTxovnilebiT.<br />

verc erTze ver vityviT, rom mas ara aqvs motivaciuri<br />

1 А. Ф. Зелинский. Осознаваемое и неосознаваемое в преступном поведении.<br />

Харьков, 1986, gv. 45-47.<br />

101


iuridiuli fakulteti — 30<br />

funqcia. realurad orive motivebi iwvevs qmedebas. ufro metic,<br />

es motivebi TiTqos inawileben erTmaneTSi ,,movaleobebs”.<br />

aracnobieri uzrunvelyofs adamianisaTvis saWiro rezultats,<br />

cnobieri uzrunvelyofs piris emociur damokidebulebas Tavisi<br />

qmedebisadmi. 1<br />

rogorc vxedavT, cnobieri motivebi aq erTgvar fars, dacvas<br />

warmoadgenen, romliTac pirovneba cdilobs axsnas Tavisi<br />

moqmedeba, Tumca moqmedebis realuri motivi sul sxvaa. rogorc<br />

fsiqologebi da fsiqofiziologebi aRniSnaven, adamianis<br />

qcevis (maT Soris marTlsawinaaRmdego) zusti motive rom davadginoT,<br />

aucilebelia xangrZlivi drois manZilze adamianis<br />

qcevis analizi im subieqturi da obieqturi faqtorebis gaTvaliswinebiT,<br />

romlebic adamians da mis konkretul moqmedebas<br />

axasiaTebda. ganasxvaveben motivis or mxares: Sinaarsobrivs da<br />

dinamiurs. Sinaarsobrivi mxare aris qmedebis cnobieri dasabu-<br />

Tebuloba, anu cnobieri warmodgena qmedebis mizezebis Sesaxeb,<br />

xolo dinamiur mxares warmoadgens emociuri gancdebi, romlebic<br />

gamoixateba survilebSi, miswrafebebSi, ltolvebSi. eqsperimentalurad<br />

dadgenilia, rom xSirad adamianis mier adekvaturad<br />

arcerTi mxare ar cnobierdeba. swored aseT SemTxveveb-<br />

Si saubroben e.w. umitivo, gaurkveveli motivaciis danaSaulze.<br />

rogorc specialur literaturaSi aRniSnaven, aseTi gaucnobiereblobis<br />

mizezi mdgomareobs imaSi, rom adamianis fsiqikidan<br />

xdeba moqmedebis gamomwvevi im faqtorebis gandevna, romlebic<br />

adamianze damTrgunvel, matravmirebel zemoqmedebas axdenen<br />

da mis mier sakuTari moqmedeba aixsneba sxva, misTvis ufro misa-<br />

Rebi, sasurveli motivebiT. magaliTad, vinme an-ma Tavis Svils<br />

da meuRles miayena sxeulis mZime dazianeba. Tavisi moqmedeba<br />

axsna imiT, rom isini mas ar usmendnen, mis azrs ar iTvaliswinebdnen<br />

da ojaxis biujets TavianTi Sexedulebisamebr gankargavdnen.<br />

sinamdvileSi misi aseTi moqmedeba iyo gamowveuli ojaxSi<br />

dominirebis surviliT, magram misTvis amis aRiareba fsiqologiurad<br />

iyo damTrgunveli, amitom is Tavis moqmedebas sxvagvarad<br />

xsnida. 2<br />

xSiria SemTxvevebi, roca adamiani, miuxedavad imisa, rom<br />

acnobierebs Tavis moqmedebas, mis Sedegs, icis ra SeiZleba moyves<br />

amas misTvis, mainc cadis aseT qmedebas. rogorc fiziologebi<br />

aRniSnaven, adamianis tvinSi arseboben gansakuTrebuli<br />

1 М. С. Неймарк. О соотношении осознаваемых и неосознаваемых мотивов в поведении<br />

характеризующем направленность личности подростков, – «Вопросы<br />

психологии» . №5, 1968, gv. 104-110.<br />

2 А. Ф. Зелинский. Осознаваемое и неосознаваемое в преступном поведении, gv.<br />

60.<br />

102


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

struqturebi, romelTa funqcias warmoadgens adamianSi dadebiTi<br />

da uaryofiTi gancdebis formireba. aqedan gamomdinare,<br />

adamianSi arsebobs aracnobieri ltolva iseTi situaciebisadmi,<br />

sadac es fiziologiuri sistemebi miiReben adekvatur stimulirebas,<br />

anu adamianSi arsebobs aracnobieri ltolva ara<br />

mxolod dadebiTi, aramed uaryofiTi emociebis miRebisaken. 1<br />

adamianis nervul centrebSi mimdinareobs motivaciuri<br />

energiis Tavmoyra, manam, sanam es energia ar iqneba gaTavisuflebuli<br />

ganmuxtviTi impulsiT. Tu ar xdeba am energies ganmuxtva,<br />

Cndeba damaxinjebuli an arasruli reaqcia, roca energia<br />

TviTon ikvlevs gzas da eZebs ganmuxtvis impulsebs. akumulirebuli<br />

energiis arseboba adamianSi, romelic vlindeba dadebiTi<br />

emociebis moTxovnilebaSi warmoadgens gaucnobierebel motivaciur<br />

faqtors, romelic aiZulebs adamians daisaxos garkveuli<br />

miznebi, raTa miiRos is emociuri gancdebi, rac am miznis<br />

miRwevas ukavSirdeba. rac Seexeba uaryofiTi emociebis sistemas,<br />

misi neironebi, Tu isini ar iReben ganmuxtviT impulsebs,<br />

axdenen spontanur ganmuxtvas, ra drosac xdeba im impulsebis<br />

generireba, romlebic ayalibeben yaryofiT emociebs. aqedan gamomdinare,<br />

uaryofiTi emociuri sistema, romelic moklebulia<br />

adekvatur stimulirebas gareSe zemoqmedebisagan, SeuZlia<br />

spontanurad gamoiwvios emociurad uaryofiTi gancdebi, romelTa<br />

mizezi adamianisaTvis rCeba gaucnobierebeli. 2 uaryofi-<br />

Ti emociebis sistemis aqtivacia saboloo jamSi ganpirobebulia<br />

dadebiTi emociebis sistemis aqtivaciis moTxovnilebiT,<br />

anu adamianis moTxovnilebiT miiRos siamovneba.<br />

adamianis nebismieri moqmedebis mizani aris garkveuli siamovnebis,<br />

kmayofilebis miReba, xolo Tu es ver miiRweva dadebi-<br />

Ti motivaciiT, adamians uaqtiurdeba uaryofiTi motivaciis<br />

sistema, romelic saboloo jamSi konkretul marTlsawinaaRmdego<br />

moqmedebaSi SeiZleba gamovlindes. dadebiTi da uaryofiTo<br />

motivaciis sistemebi erToblivi funqcionirebisas ewinaaRmdegebian<br />

adamianSi `wesrigis~ biologiur instinqts da iwveven<br />

adamianSi periodulad am instinqtis darRvevis moTxovnilebas.<br />

isini qmnian erTgvar qanqarisebur sistemas, romelic<br />

garkveuli kanonzomierebiT iwvevs adamianis fsiqikis gadaxras<br />

nulovani emociuri mdgomareobidan. aseTi meqanizmi uzrun-<br />

1 В. А. Файвишевский. О существовании неосознанных негативных мотиваций и<br />

их проявлении в поведении человека, – wgn.: Бессознательное: Природа, функции,<br />

методы исследования. В 4 томах. Под общей редакцией А. С. Прангишвили, А. Е.<br />

Шерозия, Ф. В. Бассина. Т. 3. Тб., 1978, gv. 433.<br />

2 В. А. Файвишевский. О существовании неосознанных негативных мотиваций и<br />

их проявлении в поведении человека, gv. 438-439.<br />

103


104<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

velyofs adamianis mudmiv aqtivobas nebismier socialur garemoSi.<br />

1 sisxlis samarTlis kodeqsis araerTi muxli miuTiTebs danaSaulis<br />

motivze, rogorc qmedebis subieqturi Semadgenlobis<br />

aucilebel niSanze. mTel rig muxlebSi aseT miTiTebas ver<br />

vxvdebiT, magram es imas ar niSnavs, TiTqos am danaSaulis umotivod<br />

Cadena SesaZlebelia. motivi adamianis qcevis mamoZravebel<br />

Zalas warmoadgens, magram rogorc zemoT Tqmulidan Cans,<br />

adamianis qcevis mamotivirebel faqtorebs, maT Soris marTlsawinaaRmdego<br />

qcevisas, warmoadgenen rogorc cnobieri ise aracnobieri<br />

fsiqikuri procesebi. aracnobieri fsiqikuris garkveva<br />

SesaZleblobas iZleva pasuxi gaeces iseT umniSvnelovanes<br />

kiTxvebze, rogoricaa: 1) ratom xdeba iseTi danaSaulis Cadena,<br />

romelTa motivebi araa nateli; 2) ratom idens konkretu;li<br />

adamiani mocemul situaciaSi swored am da ara sxva danaSauls;<br />

3) ra gavlenas axdens aracnobieri danaSaulis cnobieri motivebis<br />

formirebaze; 4) ra rols asruleben avtomatizmebi da aracnobieris<br />

sxva analogiuri elementebi gaufrTxilebeli danaSaulis<br />

CadenaSi. mTeli rigi danaSaulis ( mag. mkvleloba, xulignoba)<br />

motivebi devs adamianis fsiqikis siRrmeSi da mis mier naTlad<br />

ar cnobierdeba, ris gamoc adamianebi ver axdenen sakuTari<br />

qmedebebis analizs da TviTkontrols. 2 mkvlelobebis da janmrTelobis<br />

dazianebis erT-erT yvelaze gavrcelebul motivs<br />

warmoadgens SesaZlo, xSirad ararsebuli agresiissgan Tavdacva.<br />

aq saubaria fsiqologiuri dacvis Sesaxeb da es ise ar unda<br />

gavigoT, TiTqos aq saubari iyos aucilebeli mogeriebis, an sxva<br />

SemTxvevebze. gamoZiebis da sasamarTlos mier aseTi qmedebebis<br />

kvalifikacia xdeba rogorc xulignuri, an sxva qvenagrZnobiT<br />

Cadenilis, rac srulad ver asaxavs am qmedebaTa realuri motivis<br />

sakiTxs. amis sailustraciod SesaZloa Semdegi magaliTis<br />

moyvana. an-ma mokla Tavisi meuRle mas Semdeg, rac man ganucxada,<br />

rom apirebda masTan ganqorwinebas. gamoZiebis mier qmedeba<br />

dakvalificirda mkvlelobad eWvianobis niadagze. rogorc saqmis<br />

masalebidan dadginda meuRleebs Soris ar iyo Tbili urTierToba.<br />

maT xSirad hqondaT konfliqtebi. an-ma aseve icoda,<br />

rom misi meuRle sxva kacebs xvdeboda, magram man mkvleloba<br />

mxolod mas Semdeg Caidina, roca gaigo, rom is masTan ganqorwinebas<br />

apirebda. sasamarTloze man ganacxada, rom miuxedavad<br />

1 В. А. Файвишевский. О существовании неосознанных негативных мотиваций и<br />

их проявлении в поведении человека, – wgn.: Бессознательное: Природа, функции,<br />

методы исследования. В 4 томах. Под общей редакцией А. С. Прангишвили, А. Е.<br />

Шерозия, Ф. В. Бассина. Т. 4. Тб., 1985, gv. 331.<br />

2 Криминальная мотивация. Под редакцией В. Н. Кудрявцева. М., 1986, gv. 160-<br />

161.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

konfliqturi urTierTobisa, mas mainc uyvarda meuRle da ar<br />

undoda ganqorwineba. Cveni azriT, am danaSaulis realuri motivi<br />

swored aq unda veZioT. am mkvlelobis motivi aris ara eWvianoba,<br />

radganac an-ma icoda, rom mas meuRle Ralatobda, aramed<br />

sakuTari arasrulfasovnebis gancda, da amave dros sakuTari<br />

`me~-s demonstrirebis aracnobieri survili. am SemTxvevaSi<br />

araa gamoricxuli eWvianobasac garkveuli motivaciuri funqcia<br />

Seesrulebina, Tumca is ar iyo pirvelxarisxovani da aRniSnuli<br />

qmedebis Cadenas am saxiT, Cveni azriT, ver gamoiwvevda. am<br />

magaliTidan Cans, rom xSirad konkretuli danaSaulebrivi qmedebis<br />

motivi srulebiTac ver asaxavs am qmedebis namdvil, realur<br />

motivs, radganac is adamianis cnobierebis zedapirze ar<br />

imyofeba da mxolod aracnobiered axdens gavlenas masze. amitomaa,<br />

rom adamianebi xSirad ver xsnian TavianTi marTlsawinaaRmdego<br />

qmedebis motivs, an xsnian mas fsevdo, moCvenebiTi motiviT.<br />

aqve gvinda aRvniSnoT, rom aracnobieris gavleniT adamianma<br />

SeiZleba Caidinos ara mxolod marTlsawinaaRmdego, aramed<br />

marTlzomieri, pozitiuri qmedeba. aracnobieri fsiqikuri<br />

ar unda gavigoT ise, TiTqos is mxolod negatiuri, marTlsawinaaRmdego<br />

qcevis mamotivirebeli iyos. Zalian xSirad Tavdadebis,<br />

altruizmis, gmirobis aqti SeiZleba swored aracnobieri<br />

fsiqikuris gavleniT iqnes Cadenili. yovelive ki saboloo jam-<br />

Si damokidebulia imaze, Tu ra principebis, Rirebulebebis matarebelia<br />

esa Tu is adamiani.<br />

2. aracnobieri fsiqikuris gavlena danaSaulis profilaqtikaze<br />

da damnaSavis resocializaciaze. aracnobierma<br />

fsiqikurma, Cveni azriT, SesaZlebelia seriozuli gavlena moaxdinos<br />

ara mxolod konkretuli marTlsawinaaRmdego qmedebis<br />

Cadenaze, mis motivaciaze, aramed konkretuli damnaSavis gamosworebaze<br />

da axali danaSaulis Tavidan acilebaze. adamianis<br />

qcevis koreqciis dros mxedvelobaSi aris misaRebi ara mxolod<br />

garemos faqtorebi (ojaxi, socialuri wre, Tanatolebi da sxv.),<br />

aramed konkretuli adamians genotipi da misi urTierTqmedeba<br />

konkretul socialur garemosTan. rogorc mecnierebi aRniSnaven,<br />

arsebobs genotipisa da garemos urTierTqmedebis ori ZiriTadi<br />

varianti. pirveli gulisxmobs rom garemos pirobebi axdenen<br />

adamianebze gansxvavebul gavlenas misi genotipis gaTvaliswinebiT.<br />

meore ki, rom genotipur da garemos faqtorebs Soris<br />

arsebobs korelacia. garemosa da genotipis urTierTqmedebis<br />

sakiTxi miekuTvneba iseT SemTxvevebs, roca erTi da imave garemo<br />

pirobebSi garemos zemoqmedebis Sedegebi arian gansxvavebuli<br />

adamianTa Soris genetikuri gansxvavebulobis gamo. genotip<br />

garemos korelacia aRwers iseT situaciebs, roca adamiane-<br />

105


iuridiuli fakulteti — 30<br />

bi, romlebic arian gansxvavebuli genotipis matareblebi, amave<br />

dros ganicdian garemos gansxvavebul gavlenas, Tumca garemos<br />

zemoqmedeba araa damoukidebeli maTi genotipisagan. rogorc<br />

gamokvlevebiTaa dadgenili garemos ama Tu im faqtorTa gavlena<br />

SeiZleba naTlad gamovlindes im SemTxvevebSi, Tu isini zemoqmedeben<br />

TandaTanobiT drois xangrZliv monakveTSi. amave<br />

dros mniSvnelovania imis gaTvaliswinebac, rom garemos faqtorebi<br />

ar axdenen uSualo zemoqmedebas adamianze da maTi gavlena<br />

SeiZleba gamovlindes bevrad ufro gvian. garkveuli drois gasvlis<br />

Semdeg. gasaTvaliswinebelia isic, rom gansxvavebuli garemos<br />

pirobebma SeiZleba srulebiT ar gamoiwvios gansxvavebuli<br />

fsiqologiuri Tvisebebis ganviTareba, aramed piriqiT gansxvavebuli<br />

garemo SeiZleba gaxdes msgavsi fsiqologiuri Tvisebebis<br />

ganviTarebis mizezi, maSin roca erTi da igive garemo<br />

gansxvavebuli Tvisebebisa. mag., dedis erTma da imave pirovnulma<br />

Taviseburebebma SeiZleba bavSvebze iqonios gansxvavebuli<br />

gavlena, maTi individualuri Taviseburebebis gaTvaliswinebiT<br />

da piriqiT bavSvebisadmi gansxvavebulma damokidebulebam SeiZleba<br />

erTi da igive Sedegi gamoiwvios. 1<br />

rogorc fsiqologebi aRniSnaven antisocialuri qcevis<br />

ganwyoba adamians uyalibdeba, rogorc wesi bavSvobis asakSi.<br />

rogorc viciT, ganwyoba aris fsiqologiuri mzaobis mdgomareoba<br />

garkveuli qcevisaken, moqmedebisaken, romlis arsebobis Sesaxeb<br />

adamianma SeiZleba arc ki icodes am mdgomareobis maprovocirebeli<br />

situaciis warmoSobamde. erTxel Camoyalibebuli<br />

ganwyoba SesaZlebelia iyos miZinebuli garkveul dromde, sanam<br />

misi moqmedeba ar iqneba provocirebuli Sesabamisi situaciiT.<br />

adamianSi ganwyoba yalibdeba obieqturi da subieqturi faqtorebis<br />

zemoqmedebiT. asocialuri ganwyobis formirebis procesSi<br />

xdeba moTxovnilebaTa transformacia da yalibdeba gaukuRmarTebuli<br />

moTxovnilebebi. aseve asocialuri qcevis damagreba<br />

xdeba cnobierebis mier arakontrolirebadi avtomatizmebis<br />

doneze, rac iwvevs fiqsirebuli ganwyobis Camoyalibebas.<br />

2<br />

am mxriv saintereso magaliTs vxvdebiT beliCevas statia-<br />

Si. 16 wlis mozardi iyo axalgazrduli danaSaulebrivi dajgufebis<br />

lideri, romelsac hqonda Cadenili araerTi ZaladobiTi<br />

1<br />

М. С. Егорова, Н. М. Зырянова, О. В. Паршикова, С. Д. Пьянкова, Ю. Д.<br />

Черткова. Генотип. Среда. Развитие. М., 2004. gv. 40-41.<br />

2 III.3. Проблема неосознаваемой регуляции преступного повеления в превентивной<br />

теории и практике. – wgn.: С. А. Беличева. Основы превентивной<br />

психологии. М., 1994. el. versia: http://poznaisebya.com/book/sociopsy/belicheva/-<br />

gl11.shtm.<br />

106


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

danaSauli, maT Soris mkvlelobebi, gaupatiurebebi, yaCaRobebi.<br />

misi fsiqologiuri eqspertizis dros dadgenili iqna misi<br />

qcevis cnobieri da aracnobieri regulatorebis SeuTanxmebloba.<br />

erTis mxriv, mas SeeZlo sworad Seefasebia Tavisi da sxvisi<br />

moqmedebebi, mieca zusti Sefaseba Tavisi jgufis wevrebis Sesaxeb,<br />

maTi naklovanebebi da Rirsebebi, iyo TviTkritikuli,<br />

kicxavda Tavis Tavs sisastikisaTvis, romelic vlindeboda<br />

calkeul maprovocirebel situaciebSi. is aRniSnavda rom sisastikis<br />

magaliTebs, mas aZlevda mamamisi, romelic sastikad<br />

eqceoda garSemomyofebs. bavSvobis erT-erT aseT magonebad mas<br />

axsendeba, Tu rogor cdilobda mamamisi SarfiT daekidebina misi<br />

umcrosi Zma. es qceva iqna bukvalurad ganmeorebuli mis mier,<br />

roca erT-erTi Tavdasxmis dros man uecrad swored aseTi<br />

xerxiT moaxrCo dazaralebuli. rogorc statiis avtori aRniSnavs,<br />

cnobieri da aracnobieri sferos SeuTanxmebloba, sisastikis<br />

gamovlinebebi mowmoben im fiqsirebuli ganwyobis Sesaxeb,<br />

romelic Camoyalibda adreul bavSvobaSi da romelic vlindeba<br />

aracnobieri avtomatizmebis doneze. 1<br />

adreul asakSi Camoyalibebuli fiqsirebuli ganwyobis Taviseburebas<br />

warmoadgens misi mdgradoba da simyare, romlis safuZvels<br />

warmoadgens myarad Camoyalibebuli dinamiuri stereotipi.<br />

amitom, fiqsirebul ganwyobaTa cvla Zalzed rTul saqmes<br />

warmoadgens da xSirad arc eqvemdebareba koreqcias. am<br />

mxriv fsiqologebi gvTavazoben STagonebis, TviTSTagonebis,<br />

autotreningis, socialur-fsiqologiuri treningis meTodebis<br />

gamoyenebas, romlebic uSualod mimarTuli arian aracnobier<br />

sferoze da saSualebas iZlevian ufro efeqturad moxdes<br />

arasocialur ganwyobaTa neitralizeba da blokireba da maT<br />

adgilze axal ganwyobaTa Camoyalibeba.<br />

amerikeli fsiqiatri d. konori miuTiTebs rom, agresia absoluturad<br />

normalur da xSir qcevas warmoadgens patara bav-<br />

SvebSi. agresiis jansaRi aspeqtebi xels uwyoben sakuTari interesebis<br />

dacvas. sxva adamianebTan urTierTobas, paeqrobas Tama-<br />

SebSi da yoveldRiuri problemebis warmatebul gadawyvetas. aq<br />

mxedvelobaSia e.w. adapturi agresia, romelic araa mimarTuli<br />

sxvisTvis zianis miyenebaze. rogorc gamokvlevebiTaa dadgenili<br />

agresiiis es forma saTanado koreqciuli Carevis SemTxveva-<br />

Si ar warmoadgens problemas da is TavisTavad gaivlis, rac Seexeba<br />

araadaptiur agresias, romelsac bavSvi iCens mcirewlovnebis<br />

asakSi, mas gacilebiT seriozuli Careva da yuradReba sWir-<br />

1 III.3. Проблема неосознаваемой регуляции преступного повеления в превентивной<br />

теории и практике. – wgn.: С. А. Беличева. Основы превентивной<br />

психологии. М., 1994. el. versia: http://poznaisebya.com/book/sociopsy/belicheva/-<br />

gl11.shtm.<br />

107


108<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

deba, radganac is gamoirCeva mdgradobiT da xangrZlivobiT da<br />

SesaZlebelia asakTan erTad ufro mZime xasiaTi miiRos. mag.<br />

londonSi Catarebuli kvlevebis mixedviT, sadac iqna gamokvleuli<br />

185 bavSvi 4 wlis asakSi da gamovlenili iqna agresiuloba,<br />

igive bavSvebis 61%, 9-10 wlis asakSi gamokvlevisas aseve<br />

avlenda agresiulobis maRal dones. faringtonis gamokvlevebiT<br />

49% im bavSvebisa, romlebsac 8-10 wlis asakSi gamouvlindaT<br />

araadaptiuri agresia. es mdgomareoba SeunarCundaT 32<br />

wlis asakSic. 1 gamokvlevebiT dadgenilia, rom agresiuloba adreul<br />

bavSvobaSi seriozul negatiur gavlenas axdens zrdasrulobisas<br />

qcevis formaze. imis mixedviT, Tu ra tipis agresiul<br />

qcevasTan gvaqvs saqme profilaqtikuri RonisZiebani SeiZleba<br />

sxvadasxvagvari iyos. mag. mdgradi agresia adreul asakSi SeiZleba<br />

iyos fsiqopaTologiis forma da moiTxovdes fsiqiatriul<br />

Carevas, maT Soris farmakologiursac. kumulaciuri qvetipi<br />

SeiZleba warmoadgendes SeZenil da adaptaciur reaqcias gareSe<br />

pirobebze (adaptiuri agresia) da moiTxovdes multimodalur-ekonomikur<br />

(mSobelTa da ojaxis mxardaWera) adreuli koreqciuli<br />

Careva pedagogiuri, fsiqokoreqciuli RonisZiebebiT.<br />

2 vfiqrobT, sainteresoa am mxriv hipnozis zemoqmedeba adamianze.<br />

rogorc cnobilia hipnoturi seansis dros SesaZlebelia<br />

adamians STaagonon esa Tu is moqmedeba, romelsac is rogorc<br />

wesi, seansis Semdeg Seasrulebs. aseve SesaZlebelia misgan<br />

informaciis miReba, romelic mas ar surs rom gaTqvas, an ubralod<br />

ver ixsenebs. Tumca amave dros, rogorc aRniSnaven specialistebi<br />

klinikuri dakvirvebebiT dadasturebulia, rom hipnotur<br />

mdgomareobaSi yofnisas piri inarCunebs kontrols hipnotur<br />

situaciaze. magaliTad SesaZlebelia adamians aiZulo iseT<br />

moqmedebaTa Sesruleba, romlebic misTvis miuRebelia, anu adamiani<br />

hipnotur mdgomareobaSic ki inarCunebs unars da Tavisuflebas<br />

miiRos Tu ara hipnozi. 3<br />

amave dros unda gvaxsovdes, rom aq saubaria iseT SemTxvevebze<br />

roca hipnotiziori da misi pacienti imyofebian Cveulebriv<br />

mdgomareobaSi, romelic araa ganpirobebuli raime damokidebulebiTi<br />

urTierTobiT maT Soris. xolo Tu adamiani gamo-<br />

1 Д. Коннор. Агрессия и антисоциальное поведение у детей и подростков: исследования<br />

и терапевтические стратегии. Современное пособие по дисциплинам, связанным<br />

с детским и подростковым возрастом. Перевод с английского. Под общей<br />

научной редакцией А. А. Алексеева. СПб, 2005, gv. 32-33.<br />

2 Д. Коннор. Агрессия и антисоциальное поведение у детей и подростков: исследования<br />

и терапевтические стратегии. Современное пособие по дисциплинам, связанным<br />

с детским и подростковым возрастом, gv. 46-47.<br />

3<br />

Л. П. Гримак. Гипноз и преступность. М., 1997, gv. 96-97.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

irCeva STagonebis maRali unariT, an aqvs fsiqikis defeqti da<br />

sxva, misi gipnotur mdgomareobaSi Cayeneba gacilebiT advilia.<br />

praqtikaSi moipoveba uamravi SemTxvevebi, roca gipnozis zemoqmedebis<br />

qveS myofi adamiani idenda ama Tu im qmedebas (maT<br />

Soris danaSaulsac). gipnozis gamoyenebiT SesaZlebelia adamianis<br />

qcevis kodireba, mexsirebis blokireba, STagoneba, misi umweo<br />

mdgomareobaSi moqceva da a.S. rogorc mkvlevarebi aRniSnaven<br />

hipnozis gamoyenebas aqvs rogorc dadebiTi, aseve uaryofi-<br />

Ti mxareebi. hipnozis gamoyeneba ar iZleva 100% garantias imisa,<br />

rom piri swored ise ganaxorcielebs moqmedebas, rogorc es<br />

misTvis iyo STagonebuli. garda amisa SesaZlebelia zianis miyeneba<br />

TviT hipnoziT, rogorc fsiqofiziologiuri procesiT,<br />

romelic uaryofiTad imoqmedebs fsiqikaze da organizmis sxva<br />

funqcionalur sistemebze, aseve mxedvelobaSia misaRebi hipnozSi<br />

uaryofiTi informaciis mravaljeradi zrdis saSiSroeba,<br />

ris Sedegadac uaryofiTi gamaRizianeblebi SeiZleba gaxdes<br />

saSiSi paTogenuri faqtori ara mxolod janmrTelobisaTvis,<br />

aramed sicocxlisTvisac. 1 Cven vfiqrobT, hipnozis gamoyeneba<br />

SesaZlebelia konkretuli marTlsawinaaRmdego qmedebaTa Tavidan<br />

acilebisaTvis, gansakuTrebiT efeqturi is SeiZleba iyos<br />

arasrulwlovanTa qcevis koreqciisaTvis, raTa moxdeba konkretuli<br />

marTlsawinaaRmdego gamovlinebebis, asocialuri<br />

qcevis ganwyobaTa blokireba. Tumca aqve unda iTqvas, rom amas<br />

gansakuTrebuli sifrTxiliT midgoma sWirdeba da is aucileblad<br />

unda ganxorcieldes profesionali da gamocdili specialistis<br />

mier, raTa ar moxdes raime Secdomis daSveba.<br />

rac Seexeba profilaqtikur RonisZiebebs, rogorc vxedavT<br />

ZiriTadad profilaqtika unda iyos mimarTuli adreul<br />

asakze, roca pirovnebas uyalibdeba antisocialuri ganwyoba,<br />

radganac am etapze pozitiuri Sedegis miRweva ufro advilia<br />

da ufro met SemTxvevaSi aris SesaZlebeli. sxva SemTxvevebSi is<br />

gacilebiT ufro met dros, energias da saxsrebs moiTxovs da<br />

efeqtic naklebi aqvs. midgoma profilaqtikuri RonisZiebebisadmi<br />

yovelTvis kompleqsuri unda iyos, anu araa mizanSewonili<br />

raime erT RonisZiebaze orientireba. yovelTvis ukeTesia<br />

maTi kompleqsurad da urTierTSeTanxmebulad gatareba, radganac<br />

adamianis ganwyobis, maTi Rirebulebebis xasiaTis koreqtireba<br />

urTulesi da xSirad miuRweveli amocanac ki aris.<br />

daskvna. Cven SevecadeT gveCvenebina, rom aracnobieri<br />

fsiqikuri procesebi gavlenas axdenen adamianis qcevebze da aZleven<br />

mas ama Tu im mimarTulebas. isini vlindebian adamianis nebismier<br />

qcevaSi, magram unda iTqvas, rom gansakuTrebiT mkafiod<br />

maTi kvali Cans impulsur, CveviT moqmedebebSi, aseve im Sem-<br />

1<br />

Л. П. Гримак. Гипноз и преступность, gv. 115-116.<br />

109


iuridiuli fakulteti — 30<br />

TxvevebSi, roca pirs aqvs fsiqikis defeqti, anomalia imyofeba<br />

stresul viTarebaSi.<br />

rogorc davinaxeT aracnobieri fsiqikuris sferos didi<br />

mniSvneloba aqvs danaSaulis prevenciis da damnaSavis antisocialuri<br />

ganwyobis, stereotipebis koreqcirebis saqmeSi. antisocialuri<br />

ganwyobis Camoyalibeba rogorc wesi adamianSi bav-<br />

Svobis asakSi xdeba da mas multifaqtoruli xasiaTi aqvs. amitom<br />

Zalze mniSvnelovania adreul etapze iqnes igi gamovlenili,<br />

raTa gacilebiT ufro efeqturad da naklebi ZalisxmeviT<br />

moxdes misi Secvla da koreqcia. am saqmeSi didi wvlili SeuZlia<br />

Seitanos fsiqoanalizis meTodis gamoyenebam im pirebSi vinc gamoirCeva<br />

agresiulobiT, aRgznebadobiT, aqvs sxvadasxva kompleqsebi,<br />

romlebic arTuleben maT socializacias da garemos-<br />

Tan Seguebas. prevenciis RonisZiebebis dagegmvisas unda iqnes<br />

gaTvaliswinebuli faqtorebis mravali jgufi (ojaxi, socialuri<br />

wre, ganaTleba, xasiaTis Tvisebebi da sxv.) aseve aucilebelia<br />

saTanado specialistebis aqtiuri Cabma am saqmeSi, radgan<br />

maTi didi daxmarebis gaweva SeuZliaT damnaSaveebis winaaRmdeg<br />

brZolaSi.<br />

110


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

ALEXANDER GIORGIDZE<br />

THE INFLUENCE OF THE UNCONSCIOUS PSYCHE<br />

ON THE MOTIVE FOR CRIME AND THE RESOCIALIZATION<br />

OF THE CRIMINAL<br />

In this article we consider the influence of the unconscious psychic on the<br />

motive for crime and the resocialization of the criminal. Unconscious psychic<br />

seriously impacts the motivation of human behaviour and illegal behavior<br />

among them. Under the influence of unconscious the human chooses the version<br />

of behavior that is the mostly appropriate for his mood at the moment. In this<br />

article author consider psychological literature about the motive and some psychologists<br />

view on unconscious nature and its influence to the criminal behavior.<br />

As for the preventive measures the prevention should mainly be directed to<br />

the early age when the antisocial mood is formed in person as at this age it is<br />

easier to achieve the positive results and iti is possible in more cases. In other<br />

cases it requires much more time, energy and funds and is less effective. The<br />

approach toward the preventive measures should always be complex i.e. it is not<br />

appropriate to accent some precise action. It is always better to implement the<br />

measures in complex, agreed way as correcting of human mood, honors and<br />

character is the most difficult and frequently unrealizable task. Proceeding from<br />

all the abovementioned we believe it is very important to consider the unconscious<br />

psychic processes for avoiding the crime and resocialization of criminal<br />

as far as we belive that considering these processes will make the fighting<br />

against crime and criminal more effective than thay are in case of ignoring the<br />

unconscious psychic processes.<br />

111


112<br />

irma gabelia<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

kriminalizacia da masTan dakavSirebuli<br />

procesebi, rogorc sisxlis samarTlis<br />

kanonSemoqmedebis damoukidebeli<br />

mimarTulebani<br />

iuridiul literaturaSi kriminalizaciis urTules problemas<br />

naklebi yuradReba eqceva. arada, sisxlis samarTlis arsis<br />

gageba, imis axsnisa da dasabuTebis gareSe, Tu ratom xdeba<br />

garkveul qmedebaTa kriminalizacia an, piriqiT dekriminalizacia,<br />

SeuZlebelia.<br />

am problemis sirTuleze metyvelebs is garemoebac, rom<br />

ganmartebani, romelic kriminalizacias exeba, araerTgvarovania.<br />

yvela maTgani, SeiZleba or damoukidebel koncefcias mivakuTvnoT.<br />

erT-erTis momxreebi amtkiceben, rom kriminalizacia<br />

gulisxmobs ara mxolod axal danaSaulTa Semadgenlobebis Seqmnasa<br />

da kanonSi ganmtkicebas, aramed ukve arsebul SemadgenlobaTa<br />

CarCoebSi sanqciebis gazrdas, sasjelisagan gaTavisuflebis<br />

saxeebis gamoyenebisas calkeul SezRudvebs, zogadi xasiaTis<br />

normebis Seqmnas, romlebic iwvevn arasasurvel samarTlebriv<br />

SedegTa farTo speqtrs. 1 ufro metic, literaturaSi<br />

SeiZleba SvxvdeT kriminalizaciis iseT ganmartebasac, romlis<br />

Tanaxmad, kriminalizacia aris <strong>saxelmwifo</strong> organoebis saqmianoba,<br />

rac gamoixateba garkveuli pirebisadmi danaSaulis SeracxvaSi<br />

da maT mimarT sisxlis samarTlis sasjelis gamoyenebaSi.<br />

am gagebiT kriminalizaciis obieqts warmoadgens ara qmedebaTa<br />

garkveuli saxeebi, aramed calkeuli pirovnebebi an socialuri<br />

jgufebi. 2<br />

zemoT xsenebul avtorebs ver daveTanxmebiT, vinaidan Tu<br />

krimanilzacia gulisxmobs sanqciebis gazrdasa da gamoyenebas,<br />

maSin ismeba kiTxva: ra aris penalizacia penalizacia — es aris<br />

konkretuli danaSaulisaTvis sanqciis dadgena. imdenad, ramdenadac<br />

qmedebis danaSaulad gamocxadeba ukve gulisxmobs sisxlis<br />

samarTlis sanqciis dadgenis aucileblobas, penalizaciis<br />

problema, arsebiTad gamoixateba, misi saxis, zomis gansazRvraSi.<br />

aqedan gamomdinare, penalizaciis sfero gulisxmobs, rogorc<br />

sanqciebis gazrdas, aseve TavisTavad mis gamoyenebasac.<br />

ase rom, Tu kriminalizacia moicavs qmedebis danaSaulad ga-<br />

1 Р. Р. Галиакбаров. Проблемы криминализаций многосубьектных общественно<br />

опасных деяний, – Актуальные проблемы криминализаций и декриминализаций<br />

общественно опасных деяний. Сборник научных трудов. Омск, 1980, gv. 40-41.<br />

2<br />

K. Luderssen. Kriminologie, einfuhrung in die probleme. Baden-Baden,1984,<br />

gv.161.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

mocxadebas da plus amas sanqciis gazrdasa da gamoyenebasac, ma-<br />

Sin raRa saWiroa penalizaciis cneba Zneli misaxvedri ar aris,<br />

rom kriminalizaciis amgvari gageba winaaRmdegobaSia penalizaciis<br />

cnebasTan. marTalia, ar arsebobs kriminalizacia penalizaciis<br />

gareSe da piriqiT, magram penalizacia kanonSemoqmedebi-<br />

Ti saqmianobis damoukidebeli procesia da igi calke kvlevis<br />

obieqtia. meore, ufro tradiciuli koncefciis momxreni, kriminalizacias<br />

ganixilaven, rogorc danaSaulis saxiT „ama Tu im<br />

qmedebis (moqmedebis an umoqmedobis) legalur dadgenas“, 1 an<br />

rogorc „garkveul sazogadoebrivad saSiS qmedebaTa danaSaulad<br />

gamocxadebas“, 2 „kanonmdeblis mier sisxlissamarTlbrivi<br />

pasuxismgeblobis dadgenas sazogadoebrivad saSiSi qmedebisaTvis,<br />

sisxlissamarTlebrivi normis formis saxiT“, 3 „sisxlis<br />

samarTlis kanonSi qmedebis dadgenas sazogadoebrivad saSiSis,<br />

braleulisa da dasjadis saxiT“. 4<br />

Cveni azriT, kriminalizaciSi ar unda vigulisxmoT mxolod<br />

Sedegi, e. i. romeliRac qmedebis danaSaulad gamocxadeba,<br />

vinaidan igi ufro farTo cnebaa. rogorc v. kudriavcevi miuTi-<br />

Tebs: `kriminalizacia farTo cnebaa da moicavs qmedebaTa garkveuli<br />

saxeebis danaSaulad da dasjadad aRiarebis rogorc<br />

process, aseve rezultats~. 5 am gansazRvrebas SeiZleba garkveulwilad<br />

daveTanxmoT, magram winaaRmdegoba TviT kriminalizaciis<br />

procesis araswor gagebaSi gvxvdeba. igi wers: `kriminalizaciis<br />

procesi gulisxmobs ama Tu im qmedebisaTvis sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxismgeblobis dadgenis miznebis, safuZvlebisa<br />

da SesaZleblobebis gamovlenasa da sisxlis samarTlis kanonebis<br />

gamocemas, romlebic ganamtkiceben am gadawyvetilebas.<br />

kriminalizaciis Sedegi ki aris sisxlis samarTlis normaTa er-<br />

Toblioba, romlebic, Seicaven danaSaulTa CamonaTvals da maT-<br />

Tvis gaTvaliswinebul sasjelebs, agreTve sisxlissamarTleb-<br />

1<br />

Г. А. Злобин, С. Т. Келина. Некоторые теоретические вопросы криминализасий<br />

общественно опасных деяний, – kreb.: Проблемы правосудия и уголовного права.<br />

М., 1978, gv.108.<br />

2 Н. И. Загородников. Советская уголовная политика и деятельность органов<br />

внутренных дел. М, 1979, gv. 48.<br />

3 Б. П. Терентьев. НТР и вопросы криминализаций технической неосторожности,<br />

– Проблемы борьбы с преступной неосторожностью. Межвузовский тематический<br />

сборник. Владивосток, 1978, gv. 25.<br />

4 А. М. Яковлев. Методология и цели иследования процесса криминализаций, –<br />

Конституция СССР и дальнейшее укрепление законности и правопорядка, М.,<br />

1979, Стр. 69.<br />

5<br />

Основания уголовно-правового запрета. М., 1982, gv. 17.<br />

113


iuridiuli fakulteti — 30<br />

rivi pasuxismgeblobis dakisrebisa da misgan gaTavisuflebis<br />

safuZvlebsa da pirobebs~. 1 am mosazrebas ver daveTanxmebiT,<br />

dasasabuTeblad ki jer movitanT sityva `procesis~ ganmartebas:<br />

`procesi es aris Tanmimdevrul moqmedebaTa erToblioba,<br />

raRac Sedegis misaRwevad~. 2<br />

unda avRniSnoT, rom ama Tu im qmedebisaTvis sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxismgeblobis dadgenis safuZvlebis, miznebisa<br />

Tu SesaZleblobebis gamovleniT ver miiRweva qmedebis dana-<br />

Saulad gamocxadeba. ra Tqma unda, imis gaTvaliswineba, Tu ramdenad<br />

efeqturi da mizanSewonili iqneba sasjelis gamoyeneba<br />

ama Tu im qmedebisaTvis, aucilebelia, magram igi qmedebis dana-<br />

Sulad gamocxadebis erTaderTi safuZveli ar aris. meore SeniSvna<br />

mdgomareobs imaSi, rom kriminalizacia sisxlis samar-<br />

Tlis kanonSemoqmedebis damoukidebeli procesia da misi Sedegi<br />

mxolod qmedebis danaSaulad gamocxadebaa. rac Seexeba, mis-<br />

Tvis sanqciebis gansazRvras, igi penalizaciis sferoa.aqedan<br />

gamomdinare, kriminalizaciis Sedegi ar SeiZleba iyos sisxlis<br />

samarTlis norma, vinaidan igi kanonSemoqmedebis produqtia.<br />

rac Seexeba sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis dakisrebis<br />

safuZvlebs (asaki, Seracxadoba, brali), maTi miCneva kriminalizaciis<br />

Sedegad ar iqneboda marTebuli, radgan sisxlis samarTali<br />

qmedebis samarTalia da ara pirovnebis samarTali. kriminalizaciis<br />

obieqti mxolod gansazRvruli saxis sazogadoebrivad<br />

saSiSi qmedebaa da ara pirovneba (subieqti), Tumca marTalia<br />

qmedebaSi garkveulwilad subieqticaa gamoxatuli da igi<br />

kriminalizaciis obieqtis elementia, magram qmedeba da misi subieqti<br />

erTmaneTze ar dayvaneba da amitomac, kriminalizaciis<br />

Sedegi mxolod danaSauli SieZleba iyos.<br />

ar SeiZleba avtors imaSic daveTanxmoT, rom kriminalizaciis<br />

Sedegi sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan gaTavisuflebis<br />

safuZvlebisa da pirobebis gansazRvraa. magram am<br />

sakiTxze qvemoT visaubrebT. maSasadame, kriminalizacia aris<br />

procesi, romelic Tanmimdevruli moqmedebebisagan Sedgeba da<br />

romelTa Sedegia qmedebis danaSaulad gamocxadeba. ismeba<br />

kiTxva, raSi gamoixateba es moqmedebebi daviwyoT iqedan, rom<br />

kanonmdebeli roca qmedebas danaSaulad acxadebs (ra Tqma unda<br />

garkveuli safuZvlebis gaTvaliswinebiT), mag., `Zarcvas~, amiT<br />

igi ayalibebs `Zarcvis~ cnebas zogadad, rac garesinamdvilisadmi<br />

teoriuli damokidebulebis logikur formas warmoadgens,<br />

e.i. Teoriulad ukve arsebobs danaSaulis, kerZod, `zoga-<br />

1 Основания уголовно-правового запрета, gv. 17.<br />

2 Большая Советская Энциклопедия. Третье издание. М., 1972, gv. 161.<br />

114


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

di Zarcvis~ cneba, magrm Teoria Teoriaa da praqtika praqtika.<br />

amiT imis Tqma gvinda, rom kanonmdebeli marto danaSaulis zogadi<br />

cnebis dadgeniT ar unda Semoifarglos, iqidan gamomdinare,<br />

rom `zogadi danaSaulis~, `zogadi Zarcvis~ praqtikulad<br />

ganxorcieleba SeuZlebelia, iseve rogorc `zogadi qurdobis~,<br />

`zogadi mkvlelobis~ da a. S., e. i. kanonmdebelma unda izrunos<br />

imazec, rom ama Ti im konkretuli danaSaulis praqtikulad Cadenis<br />

yvelaSesaZlo varianti gaTvalos. mag., Zarcva Cadenili<br />

binaSi, sacavSi, Tu sadgomSi SeRweviT, romlebic Tavis mxriv<br />

danaSaulTa konkretul Semadgenlobebs warmoadgenen. magram,<br />

isic unda avRniSnoT, rom kanonmdebels danaSaulis Sesabamisi<br />

Semadgenlobebis Seqmna praqtikuli analizis anu qmedebis dana-<br />

Saulad kvalifikaciis sasamarTlo gamocdilebis gareSe ar SeuZlia,<br />

vinaidan danaSaulis Semadgenloba danaSaulis Cadenis<br />

praqtikis ZiriTadi maCvenebelia, ramdenadac danaSaulis Cadena<br />

mxolod danaSaulis Semadgenlobis ganxorcielebiT aris SesaZlebeli.<br />

amiT imis Tqma gvinda, rom `danaSaulis~ an `danaSaulis~<br />

Cadena ki ar xdeba, aramed xorcieldeba konkretuli dana-<br />

Saulis konkretuli Semadgenloba, rac SemdgomSi kvalificirdeba<br />

danaSaulad. rogorc, prof. g naWyebia aRniSnavs: `kanonmdebeli,<br />

rogorc sazogadoebrivi praqtikis subieqti, Tavdapirvelad<br />

wyvets im sakiTxas, Tu romeli sazogadoebrivad saSi-<br />

Si qmedeba CaiTvalos danaSaulad da mxolod amis Semdeg qmnis<br />

calkeul danaSaulTa Semadgen.lobebs, romelTa Sesabamisad<br />

esa Tu is danaSaulebrivi qmedeba xorcieldeba~. 1 am sakiTxTan<br />

dakavSirebiT sawinaaRmdego mosazreba gaaCnia a. korobeevs. igi<br />

wers: `mag., Zarcvis dispoziciaSi, iseTi makvalificirebeli niSnis<br />

CarTva, rogoricaa, `SenobaSi an sxva sacavSi SeRweva~, ar SeiZleba<br />

SevafasoT rogorc Zarcvis mocemuli nairsaxeobis kriminalizaciis<br />

aramed rogorc misi intensiurobis gaZliereba,<br />

Sesabamisad, `teqnikuri saSualebebis gamoyenebiT~ Zarcvis gamoricxva<br />

danaSaulTa ricxvidan, dekriminalizaciad ki ar unda<br />

CaiTvalos, aramed rogorc kriminalizaciis intensiurobis Sesusteba~.<br />

2<br />

am mosazrebas ver daveTanxmebiT, radgan fraza `kriminalizaciis<br />

intensiuroba~ aramarTebulad aris gamoyenebuli.<br />

sityva `intensiuroba~ aixsneba sxvadasxva mniSvnelobiT: gaZlierebuli,<br />

mwarmoebluri. 3 pirveli mniSvnelobiT es fraza ase<br />

1<br />

g. naWyebia. qmedebis danaSaulad kavalifikaciis zogadi Teoriis<br />

Sesavali. Tb., 2000, gv. 60.<br />

2 А. И. Коробеев. Советская уголовно-правовая политика. Владивосток, 1987, gv.<br />

62.<br />

3<br />

Большая Советская Энциклопедия, gv. 316.<br />

115


116<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

SeiZleba ganimartos: kriminalizaciis anu qmedebis danaSaulad<br />

gamocxadebis gaZliereba. Tu avtori am frazaSi gulisxmobs danaSaulad<br />

gamocxadebuli qmedebis nairsaxeobaTa raodenobriv<br />

zrdas, maSin es SeiZleba marTlac gaZlierebul kriminalizaciad<br />

CaiTvalos, magram ara kriminalizaciis etapze, aramed sakanonmdeblo<br />

saqmianobis analizisas. sakanonmdeblo saqmianobis<br />

analizs ki win uswrebs gasaanalizebeli moqmedebebi, am Sem-<br />

TxvevaSi ki qmedebaTa kriminalizacia. Zarcva `SenobaSi an sxva<br />

sacavSi SeRweviT~, xom Zarcvis praqtikulad ganxorcielebis<br />

erT-erTi xerxia, romelic danaSaulis Semadgenlobis saxiT unda<br />

dafiqsirdes Zarcvis dispoziciaSi. ase rom, Tu qmedeba jer<br />

danaSaulad ar gamovacxadeT, e.i. ar movaxdineT misi kriminalizacia,<br />

romel analizze da romel gaZlierebul kriminalizaciaze<br />

SeiZleba visaubroT rac Seexeba sityva `intensiurobis~ meore<br />

mniSvnelobas —(mwarmoebluroba) — igi ufro Seesatyviseba<br />

kriminalizaciis cnebas, vinaidan kriminalizacia marTlac aris<br />

danaSaulTa axali Semadgenlobebis Seqmna. ase rom, avtori winaaRmdegobaSi<br />

vardeba, roca ambobs, rom danaSaulTa axali Semadgenlobebis<br />

Seqmna kriminalizaciad ki ar unda CaiTvalos,<br />

aramed kriminilizaciis intensiurobis gaZlierebad.<br />

kidev erTxel vimeorebT, rom fraza `kriminalizaciis intensiuroba~<br />

SeiZleba gamoyenebul iqnas mxolod sakanonmdeblo<br />

saqmianobis analizisas da ara im mniSvnelobiT, rogorc igi<br />

avtors aqvs warmodgenili.<br />

a. korobeevis azriT: `kriminalizacia — es aris, individualuri<br />

qcevis sazogadoebrivad saSiSi formebis gamovlenis,<br />

maTTan sisxlissamarTlebrivi brZolis daSvebis, SesaZleblobisa<br />

da mizanSewonilobis aRiarebisa da danaSaulebrivisa da<br />

dasjadis saxiT, maTi kanonSi fiqsaciis procesi~. 1<br />

unda avRniSnoT, rom qmedebis winaaRmdeg sisxlissamar-<br />

Tlebrivi brZolis SesaZlebloba da mizanSewoniloba kriminalizaciis<br />

safuZvlebs ganekuTvnebian, romlebzedac sxvaTa Soris,<br />

avtoric miuTiTebs. kerZod, igi wers: `im faqtorebs (ratomRac<br />

avtori, dasaxelebul monografiaSi, safuZvlebs zogjer<br />

faqtorebsac uwodebs, rac CvenTvis gaugebaria, magram es<br />

faqti calke ganxilvis sagania da amitomac masze yuradRebas ar<br />

SevaCerebT — i.g.), romlebic ganapirobeben kriminalizacias ganekuTvnebian:<br />

`6. naklebad represiuli RonisZiebebiT maTTan<br />

warmatebuli brZolis SeuZlebloba; 7. maTze sisxlissamar-<br />

Tlebrivi saSualebebiT zemoqmedebis SesaZlebloba..~. 2 cxadia,<br />

marto am safuZvlebis gaTvaliswineba ar kmara imisaTvis, rom<br />

1 А. И. Коробеев. Советская уголовно-правовая политика, gv. 59.<br />

2<br />

А. И. Коробеев. Советская уголовно-правовая политика, gv. 66.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

qmedebis danaSaulad gamocxadebis sakiTxi gadawydes, rasac avtoric<br />

iTvaliswinebs, iqidan gamomdinare, rom am ori safuZvlis<br />

garda, mas kidev ocdasami safuZveli aqvs CamoTvlili. 1 ase<br />

rom, Cveni azriT, safuZvelTa am saxeebs araviTari upiratesoba<br />

ar gaaCniaT sxvebTan SedarebiT da maTi gamoyofa da Sesabamisad<br />

cnebaSi moTavseba ar aris mizanSewonili.<br />

meore mxriv, danaSaulebrivisa da dasjadis saxiT kanonSi<br />

qmedebis fiqsacia, anu normis Seqmna kriminalizaciis Sedegi ar<br />

aris, aqedan gamomdinare, arc kriminalizaciaa, vinaidan igi<br />

mxolod kanonSemoqmedebis produqtia. `sisxlis samarTlis kanoni<br />

danaSaulis Semadgenlobis SeqmniT da masTan sasjelis dakavSirebiT<br />

qmnis normas, romelic savaldebuloa Sesasruleblad<br />

yvela moqalaqisaTvis~. 2<br />

davubrundeT Cvens mosazrebas imis Taobaze, rom kanonmdebelma<br />

romeliRac qmedebis danaSaulad gamocxadebis Semdeg,<br />

unda izrunos am qmedebis praqtikulad Cadenis yvela SesaZlo<br />

variantis gaTvlazec (anu danaSaulTa Semadgenlobebis<br />

Seqmnaze, rac ufro rTulia, vidre danaSaulis zogadi cnebis<br />

Camoyalibeba), winaaRmdeg SemTxvevaSi, adgili eqneba xarvezs<br />

sisxlis samarTlis kanonmdeblobaSi. Cveni azriT, kriminalizacia<br />

aris individualuri qmedebis sazogadoebrivad saSiSi formis<br />

gamovlenis, misi praqtikulad Cadenis yvela SesaZlo variantis<br />

gaTvlisa da danaSaulis saxiT maTi sisxlis samarTlis kanonSi<br />

fiqsaciis procesi. Sesabamisad, dekriminalizacia — es<br />

aris danaSaulTa ricxvidan qmedebis gamoricxva.<br />

arasworad aqvs gagebuli a. korobeevs dekriminalizaciis<br />

arsic, iqidan gamomdinare, rom qmedebis gamoricxva danaSaul-<br />

Ta ricxvidan, misi azriT, dekriminalizacia ki ar aris, aramed<br />

kriminalizaciis intensivobis Sesustebaa. misi mosazrebiT:<br />

,,dekriminalizacia SeiZleba gaisazRvros, rogorc qmedebaTa<br />

sazogadoebrivi saSiSroebis dakargvis safuZvlebis dadgenis,<br />

maTTan sisxlissamarTlebrivi brZolis mizanSeuwonlobis aRiarebisa<br />

da maTi dasjadobis gauqmebis procesi’’ 3 . Tu am ganmartebiT<br />

vimsjelebT, qmedebis danaSaulTa ricxvidan gamoricxva<br />

marTlac ar aris dekriminalizacia, misi warmodgeniT, qmedebis<br />

dasjadobis gauqmebas Seicavs, raSic ar SeiZleba mas daveTanxmoT.<br />

saqme isaa, rom qmedebis dasjadobis gauqmeba depenalizaciaa<br />

da ara dekriminalizacia. magram am daskvnamde avtori ver<br />

miva, radgan igi wers: `depenalizacia — es ukev kriminalizebul<br />

qmedebaTa CadenisaTvis sasjelis gamouyeneblobaa, agreTve<br />

1 А. И. Коробеев. Советская уголовно-правовая политика, gv. 66.<br />

2 T. wereTeli, g. tyeSeliaZe. moZRvreba danaSaulze. Tb., 1969, gv. 51.<br />

3<br />

А. И. Коробеев. Советская уголовно-правовая политика, gv. 59.<br />

117


118<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan da sasjelisagan<br />

gaTavisuflebis sxvadasxva saxeebis kanonSi dadgena da praqtikaSi<br />

gamoyeneba~. 1 v. kudriavcevi ki fiqrobs, rom sisxlissamar-<br />

Tlebrivi pasuxismgeblobisagan gaTavisufleba kriminalizaciis<br />

Sedegia, razedac ukve zemoT mogaxseneT. es mosazrebani Cven-<br />

Tvis misaRebi ar aris. jer erTi, gaugebaria fraza `ukve kriminalizebul<br />

qmedebaTa CadenisaTvis sasjelis gamouyenebloba~.<br />

Cveni azriT, igi ufro sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan<br />

da sasjelisagan gaTavisuflebas Seesabameba, vinaidan<br />

swored aRniSnul SemTxvevbSi dgeba sakiTxi, Tu ramdenad mizan-<br />

Sewonili iqneba sisxlis samarTlis subieqtis mimarT sasjelis<br />

gamoyeneba an gamouyenebloba. rac Seexeba, TviT sisxlissamar-<br />

Tlebrivi pasuxismgeblobisagan da sasjelisagan gaTavisuflebis<br />

saxeebis praqtikaSi gamoyenebas, maT depenalizacid miviCnevT,<br />

im mosazrebiT, rom rogorc cnobilia sasjelisagan gaTavisuflebis<br />

saxeebia: sasjelis mouxdeli nawilis Secvla ufro<br />

msubuqi saxis sasjeliT da sasjelis moxdis gadavadeba orsuli<br />

qalisaTvis, an qalisaTvis, romelsac hyavs xuT wlamde asakis<br />

Svili.am SemTxvevebSi romel depenalizaciaze SieZleba saubari,<br />

Tu sasjelisagan gaTavisuflebis es saxeebi, sasjelis faqtobriv<br />

moxdas gulisxmoben rac Seexeba sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxismgeblobisa da sasjelisagan gaTavisuflebis sxva saxeebis<br />

praqtikaSi gamoyenebas, gana SeiZleba isini depenalizaciad<br />

CaiTvalos, maSin roca, piri Tavisufldeba ara imitom,<br />

rom mis mier Cadenili qmedeba ar aris danaSauli, aramed imitom,<br />

rom marTlmsaju;lebis organo, konkretul garemoebebSi<br />

mizanSewonilad miiCnevs, rom aRar gamoiyenos sasjeli.aqedan<br />

gamomdinare, depenalizacia SeiZleba mxolod qmedebis danaSaulad<br />

gauqmebas anu dekriminalizacias davukavSiroT. rac Seexeba,<br />

zemoT dasaxelebul wamaxalisebel institutebs, kanonmdebeli<br />

xelmZRvanelobs ra humanizmisa da samarTlianobis principebiT,<br />

uSvebs am RonisZiebebis gamoyenebis SesaZleblobas, im<br />

TvalsazrisiT, rom konkretul SemTxvevebSi, mizanSeuwonelia<br />

piris micema sisxlissamarTlebriv pasuxisgebaSi an mis mimarT<br />

sasjelis gamoyeneba, rac SeiZleba miCneul iqnes depenalizaciad,<br />

rac Seexeba v. kudriavcevis mosazrebas, kidev erTxel av-<br />

RniSnavT imas, rom kriminalizaciis Sedegi mxolod danaSauli<br />

SeiZleba iyos da ara sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan<br />

gaTavisufleba.<br />

rogorc zemoT avRniSneT, depenalizacia es aris garkveuli<br />

danaSaulebrivi qmedebis dasjadoobis Semsubuqeba an gauqmeba.<br />

depenalizacia Tavis mxriv, safexurebrivia, imdenad, ram-<br />

1<br />

А. И. Коробеев. Советская уголовно-правовая политика, gv. 139.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

denadac qmedebis dasjadobis gauqmeba warmoadgens mxolod<br />

sruli depenalizaciis Sedegs. nawilobrivi depenalizacia niSnavs<br />

sasjelis Semsubuqebas, magram igi ar unda gavaigivoT dana-<br />

SaulTa darRvevebad gadakvalificirebasTan. amasTan nawilobrivi<br />

depenalizacia ar unda davikavSiroT dekriminalizacis,<br />

vinaidan igi gamoixateba mxolod im qmedebisaTvis sasjelis SemsubuqebaSi,<br />

romelic danaSaulad aRiarebulia.<br />

dekriminalizacia, Tavis mxriv, safexurebrivi ar aris, vinaidan<br />

ar SeiZleba metnaklebi xarisxis danaSauls warmoadgendnen<br />

(marTlwinaaRmdegobas xarisxi ar gaaCnia). Cveni azriT,<br />

mcdaria n. vasalisa da i. kornilas mosazreba imis Sesaxeb, rom<br />

`dekriminalizacia amsubuqebs an auqmebs qmedebis danaSaulebriv<br />

xasiaTs~. 1 Tu zemoT xsenebul avtorebs mxedvelobaSi hqondaT<br />

is situacia, roca, mag., qmedeba ukve aRar iTvleba danaSaulad<br />

da kvalificirdeba rogorc samarTaldarRveva, maSin dasafiqrebelia,<br />

aris Tu ara aseTi gansazRvreba zusti, e.i. namdvilad<br />

aris Tu ara danaSauli `ufro danaSaulebrivi~ vidre dar-<br />

Rveva, da Tu es ukanaskneli `naklenad danaSaulebrivia~, gamodis,<br />

rom darRvevac danaSauli yofila, maSin ra gansxvavebaa<br />

darRvevasa da danaSauls Soris literaturaSi gvxvdeba zemoT<br />

xsenebul cnebaTa sxvanairi gagebac, romlis Tanaxmad, dekriminalizacia<br />

niSnavs <strong>saxelmwifo</strong>s uflebis gauqmebas, daados sanqcia<br />

sasjelis saxiT garkveul qmedebas, depenalizacia ki, gulisxmobs<br />

danaSaulis gadakvalificirebas samarTaldarRvevad,<br />

agreTve mkacri sasjelis Secvlas ufro msubuqi saxis sasjeliT<br />

2 . am mosazrebas ver daveTanxmebiT, radgan, rogorc iTqva,<br />

depenalizacia efuZneba sasjelis Semsubuqebas an gauqmebas an<br />

moicavs qmedebis gatanas tradiciuli sisxlis samarTlis Car-<br />

Coebidan sanqciis ideis gamoricxvis gareSe: qmedeba aRar aris<br />

danaSaulebrivi, magram isjeba administraciuli an sxva wesiT.<br />

ekriminalizacia ki ufro radikaluria, vinaidan aRniSnul qmedebas<br />

marTlzomierad miiCnevs an gadaaqvs sxva saxis samarTaldarRvevaTa<br />

kategoriaSi.<br />

miuxedavad imisa, rom zemoT dasaxelebuli procesebi Sinaarsobrivad<br />

erTmaneTisagan gansaxvavdebian da damoukidebelni<br />

arian, kanonmdeblobis ganviTareba maT gareSe warmoudgenelia,<br />

vianidan ar SeiZleba kriminalizacia penalizaciis gareS arsebobdes,<br />

xolo dekriminalizacia—depenalizaciis gareSe.<br />

ver daveTanxmebiT v. kudriavcevs, romelic fiqrobs, rom<br />

kriminalizacia da penalizacia, iseve rogorc maTi sawinaaRmdego<br />

procesebi—dekriminalizacia da depenalizacia, SeiZle-<br />

1 The Decriminalization Transactins of colloquium of Bellgio 1973. Milano, 1975, gv.<br />

156- 405.<br />

2<br />

Rapport sur la decriminalisation. Strasbourg, 1980, gv.13-17<br />

119


120<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

ba movicvaT cnebiT `kriminalizacia~, romelic am SemTxvevaSi<br />

farTo gagebiT gamoiyeneba. 1 Cveni azriT, kriminalizaciis cnebis<br />

viwro da farTo gageba ar arsebobs. misi erTaderTi gageba<br />

is aris, rom igi qmedebis danaSaulad gamocxadebaa da misi cnebis<br />

ukan sakanonmdeblo saqmianobis sxva procesebis amofareba,<br />

niSnavs am procesebis damoukideblobis uaryofas. marTalia,<br />

kriminalizacia, umTavresia sisxlis samarTlis kanonSemoqmedebaSi<br />

da mis gareSe ver iarsebebs sxva procesebi, magram maT<br />

sul sxva funqciebi akisriaT, sxva sfero ainteresebT da Sinaarsobrivad<br />

gansxvavdebian misgan, amitom maTi kriminalizaciis<br />

cnebiT Semofargvla ar iqneba mizanSewonili.<br />

gvinda isic avRniSnoT, rom termins `kriminalizacia~<br />

hyavs mowinaaRmdegeebic, romlebic miiCneven, rom mis gareSe SeiZleba<br />

iolad gavideT da gamoviyenoT ufro Cveuli cneba, mag.,<br />

`sisxlissamarTlebrivi akrZalva~. rasac ar SeiZleba daveTanxmoT.<br />

terminebs `kriminalizacia~ da `dekriminalizacia~ aqvT<br />

udavo upiratesoba da arsebobis ufleba sul cota ori safuZvliT<br />

mainc. jer erTi, isini ekonomiurni arian, radgan TiToeuli<br />

gamoixateba erTi sityviT, meore mxriv, rac yvelaze mTavaria<br />

— es terminebi ufro gansazRvrulia, vidre maTi Semcvleli.<br />

sinamdvileSi, sakiTxi imis Sesaxeb, Tu ramdenad marTebulia<br />

cneba `sisxlissamarTlebrivi akrZalva~, sakamaToa. SeiZleba<br />

vamtkicoT, rom sisxlis samarTali, umravles SemTxvevebSi, ar<br />

qmnis sakuTar akrZalvebs, aramed adgens imis dasjadobas, rac<br />

ukve akrZaluli iyo moralis mier da rom realuri socialuri<br />

normis akrZalvaze orientacia sisxlis samarTlis kanonis socialuri<br />

ganpirobebulobis erT-erT aucilebel moments warmoadgens.<br />

2<br />

am mosazrebas ZiriTadSi veTanxmebiT, magram ver gaviziarebT<br />

imas, rom sisxlis samarTali ar qmnis sakuTar akrZalvebs.<br />

marTalia, sxvisi qonebis mitaceba, religiiT akrZalulia, rac<br />

gamoxatulia kidevac erT-erTi mcnebiT `ara iparo~ da SeiZleba<br />

Semogvedavon miaSi, rom akrZalvis meord akrZalva SeuZlebelia.<br />

gvinda isic avRniSnoT, rom termins `kriminalizacia~ hyavs<br />

mowinaaRmdegeebic, romlebic miiCneven, rom mis gareSe SeiZleba<br />

iolad gavideT da gamoviyenoT ufro Cveuli cneba, mag., `sisxlissamarTlebrivi<br />

akrZalva~. rasac ar SeiZleba daveTanxmoT.<br />

terminebs `kriminalizacia~ da `dekriminalizacia~ aqvT udavo<br />

upiratesoba da arsebobis ufleba sul cota ori safuZvliT mainc.<br />

jer erTi, isini ekonomiurni arian, radgan TiToeuli gamo-<br />

1 Основания уголовно-правового запрета. Криминализация и декриминализация.<br />

М., 1982, gv.18.<br />

2 Г. А. Злобин, С.Т.Келина. Некоторые теоретические вопросы криминализасий<br />

общественно опасных деяний, – kreb.: Проблемы правосудия. 1978, gv. 104-105.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

ixateba erTi sityviT, meore mxriv, rac yvelaze mTavaria — es<br />

terminebi ufro gansazRvrulia, vidre maTi Semcvleli. sinamdvileSi,<br />

sakiTxi imis Sesaxeb, Tu ramdenad marTebulia cneba<br />

`sisxlissamarTlebrivi akrZalva~, sakamaToa. SeiZleba vamtkicoT,<br />

rom sisxlis samarTali, umravles SemTxvevebSi, ar qmnis<br />

sakuTar akrZalvebs, aramed adgens imis dasjadobas, rac ukve<br />

akrZaluli iyo moralis mier da rom realuri socialuri normis<br />

akrZalvaze orientacia sisxlis samarTlis kanonis socialuri<br />

ganpirobebulobis erT-erT aucilebel moments warmoadgens.<br />

1 am mosazrebas ZiriTadSi veTanxmebiT, magram ver gaviziarebT<br />

imas, rom sisxlis samarTali ar qmnis sakuTar akrZalvebs.<br />

marTalia, sxvisi qonebis mitaceba, religiiT akrZalulia, rac<br />

gamoxatulia kidevac erT-erTi mcnebiT `ara iparo~ da SeiZleba<br />

Semogvedavon miaSi, rom akrZalvis meord akrZalva SeuZlebelia.<br />

es pozicia gasagebicaa, magram am SemTxvevebSi, yvelaze ioli<br />

gamosavali is iqneba, Tu akrZalvebs davtovebT religiaSi,<br />

moralSi Tu zneobaSi da aRar SeviwuxebT Tavs danaSaulisa Tu<br />

danaSaulis Semadgenlobebis SeqmniT, magram, imTaviTve, Cndeba<br />

kiTxvebi: ra funqcia akisria sisxlis samarTals da saerTod<br />

ramdenad marTebulia, misi rogorc samarTlis damoukidebeli<br />

dargis arseboba. sruliad veTanxmebiT prof. T. wereTlis mosazrebas:<br />

,,sisxlis samarTlis kanoni danaSaulis Semadgenlobis<br />

SeqmniT da masTan sasjelis dakavSirebiT qmnis normas, romelic<br />

savaldebuloa yvela moqalaqisaTvis. marTlia, sisxlis<br />

samarTlis kanoni redaqciulad is ar aris agebuli: qurdoba<br />

yvelasaTvis akrZalulia da Tu vinmem moipara, — ase da ase daisjebao,<br />

magram igi amas sakanonmdeblo teqnikis mosazrebiT ar<br />

akeTebs, vinaidan yvelasaTvis gasagebia, rom Tu kanoni raime<br />

moqmedebas dasjadad acxadebs, igi am moqmedebas krZalavs~ 2 .<br />

am mosazrebas verafers davumatebT, mxolod avRniSnavT<br />

imas, rom `sisxlissamarTlebrivi akrZalvis~, rogorc cnebis<br />

marTebuloba udavoa. magram igi ufro farTo cnebaa, vidre<br />

kriminalizacia, vinaidan masSi sisxlis samarTlis normaa gamoxatuli,<br />

xolo kriminalizaciaSi ki — qmedebis danaSaulad gamocxadeba.<br />

kriminalizaciis cnebis da zogadad, kanonSemoqmedebas-<br />

Tan dakavSirebuli sakiTxebis gadawyveta sakmaod rTulia da<br />

Semdgom kvlevas moiTxovs.<br />

1 Г. А. Злобин, С.Т.Келина. Некоторые теоретические вопросы криминализасий<br />

общественно опасных деяний, gv. 104-105.<br />

2<br />

T. wereTeli, g. tyeSeliaZe. moZRvreba danaSaulze, gv. 51.<br />

121


IRMA GABELIA<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

CRIMINALIZATION AND ITS ADJACENT PROCESSES<br />

AS INDEPENDENT DIRECTIONS OF CRIMINAL LAWMAKING<br />

In legal literature there is a popularized consensus of opinion that criminal<br />

legislation and associated with it criminalization should be considered within<br />

the criminal policy. In our opinion, criminalization is a subject not of the<br />

criminal policy but criminal lawmaking which serves as an independent field. In<br />

spite of the fact legislative process includes such political principles as a principle<br />

of,,democraty’’ and ,,political expediency’’ as well, it does not mean that<br />

the policiy is a unique basis of lawmaking. Criminal lawmaking is a variation of<br />

constructive process and lawmaker is a subject of public practice. The outcome<br />

of criminal lawmaking is the development of new regulations or modification of<br />

the existing procedures. Criminal lawmaking is an only independent category of<br />

creative ability where very difficult problems of criminalizations should be studied<br />

and solved.<br />

122


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

gimzer alania<br />

dazaralebulis dakiTxvis Taviseburebebi<br />

biznesis sferoSi Cadenili TaRliTobis<br />

saqmeze<br />

biznesis sferoSi Cadenili TaRliTobis gamovlenisaTvis,<br />

braldebuli pirisa da saqmeze albaTobis maRali xarisxiT piris<br />

braleulobis dadgenisaTvis, uaRresad didi mniSvneloba<br />

eniWeba dazaralebulis srulyofil dakiTxvas saproceso kanonmdeblobis<br />

sruli dacviT. es, bunebrivia, radganac TaRli-<br />

TobiT, pirvel rigSi, swored dazaralebuls adgeba moraluri,<br />

qonebrivi da, arc Tu iSviaTad, fizikuri zianic.<br />

ukanasknel wlebSi, moqmedi saqarTvelos sisxlis samar-<br />

Tlis saproceso kodeqsiT, mniSvnelovnad gafarTovda dazaralebul<br />

pirTa wre. sakmarisia aRiniSnos, rom saqarTvelos sisxlis<br />

samarTlis saproceso kodeqsis III muxlis XXII punqtis Tanaxmad,<br />

dazaralebulad CaiTvleba ara marto fizikuri an iuridiuli<br />

piri, aramed — <strong>saxelmwifo</strong>c. amitomac gamomZiebeli, gamoZiebis<br />

sawyis etapze, valdebulia, daadginos is piri — fizikuri<br />

Tu iuridiuli, romelsac, danaSaulis Sedegad, miadga ziani<br />

uSualod danaSaulis an Seuracxi piris marTlsawinaaRmdego<br />

qmedebis Sedegad, anda romelsac aseTi ziani miayena danaSaulis<br />

Cadenis Semdeg fsiqikurad daavadebulma pirma. piris dazaralebulad<br />

cnoba SesaZlebelia rogorc gamoZiebisas, ise — mTavar<br />

sasamarTlo sxdomis procesze. 1<br />

aRsaniSnavia, rom saqarTvelos axali sisxlis samarTlis<br />

saproceso kodeqsis 56-59-e muxlebis mixedviT, dazaralebuli<br />

procesis monawilea da ara — mxare. mas eniWeba mowmis yvela ufleba<br />

da ekisreba misi yvela movaleoba. prokuroris mier xdeba<br />

piris cnoba dazaralebulad an mis uflebamonacvled, magram<br />

misi dakiTxva sasamarTlo sxdomaze mxolod mowmis saxiT xdeba.<br />

dazaralebuls, rogorc mxares, ar aqvs ufleba, warmoadginos<br />

mtkicebulebani da monawileoba miiRos maT gamokvlevaSi, gamovides<br />

kamaTSi da gamoTqvas azri braldebis dasabuTebulobis,<br />

qmedebis kvalifikaciis, sasjelis saxisa da zomis Sesaxeb da gaasaCivros<br />

sasamarTlos gadawyvetileba. misi uflebaa, icodes<br />

braldebulisaTvis wardgenili braldebis arsi, ufasod miiRos<br />

Sesajamebeli sasamarTlos gadawyvetilebebis aslebi da informacia,<br />

ganmarteba kanonSi miTiTebuli saproceso moqmedebebis<br />

Catarebis adgilisa da dros Sesaxeb. dazaralebuls SeuZlia miyenebuli<br />

zianis anazRaurebis Taobaze idavos mxolod samoqa-<br />

1 М. С. Строгович. Курс советского уголовного процесса. Т. 1: Основные<br />

положения науки советского уголовного процесса. М., 1968, gv.115.<br />

123


iuridiuli fakulteti — 30<br />

laqo samarTalwarmoebis wesiT.<br />

saqarTvelos axali sssk-s Sesabamisad, dazaralebuli mxare<br />

aRar aris. igi, Tavisi samarTlebrivi statusiT, gauTanasworda<br />

procesis sxva monawileebs, magaliTad — mowmes, eqsperts<br />

da a.S.<br />

iuridiul literaturaSi arsebobs Sexeduleba, romlis<br />

Tanaxmadac dazaralebulis, rogorc braldebis mxaris, uflebis<br />

CamorTmeviT SeizRudeba saproceso kanonmdeblobiT masze<br />

miniWebuli garantiebi: `dazaralebulTan mimarTebaSi qarTuli<br />

kanonmdeblobis pozicia kidev ufro met dafiqrebas moiTxovs,<br />

ramdenad marTebulia dazaralebulTan mimarTebiT ganxorcielebuli<br />

cvlileba, vinaidan dazaralebuli ar aris da arc yofila<br />

gaTanasworebuli procesis im monawileebTan, rogorebic<br />

arian mowme, eqsperti da a.S. procesis am monawileebisagan gansxvavebiT,<br />

dazaralebuls aqvs saproceso interesi, anu is mowodebulia<br />

daicvas sakuTari uflebebi da Tavisuflebebi da miaRwios<br />

misi uflebebis xelmyofi piris dasjas, e.i. mTlianad misi<br />

saqmianoba, iseve, rogorc <strong>saxelmwifo</strong> sisxlissamarTlebrivi<br />

devnis ganmaxorcielebeli prokurorisa, dakavSirebulia dana-<br />

Saulis CadenaSi braldebuli piris mxilebasTan da sasamar-<br />

Tlos winaSe misi dasjis dasabuTebis moTxovnasTan~. 1<br />

prof. g. mefariSvilsac miaCnia, rom aucilebelia moxdes<br />

dazaralebulis uflebebis gafarToeba. 2<br />

Cveni azriT, axali sisxlis samarTlis saproceso kodeqsiT<br />

savsebiT sworad aris dadgenili, rom dazaralebuli aRar<br />

warmoadgens arc braldebis mxares da arc sisxlis samarTlebriv<br />

devnas ar axorcielebs. iseT pirobebSi, rodesac axalma sisxlis<br />

samarTlis saproceso kodeqsma uari Tqva winaswari gamo-<br />

Ziebis institutze, dazaralebuli aRar moiazreba braldebis<br />

mxared. SemoRebulia wina saproceso kodeqsisgan gansxvavebuli<br />

principebi.<br />

albaT, savsebiT logikuria, mxolod prokurorma ganaxorcielos<br />

sisxlissamarTlebrivi devna. am sakiTxis sawinaaRmdegod<br />

gadawyveta ise, rom dazaralebulsac miscemoda sisxlis<br />

samarTlebrivi devnis funqcia da yofiliyo braldebis mxare,<br />

vfiqrob, azrs dakargavda saproceso SeTanxmebis institutis<br />

praqtikaSi realizacia, ramdenadac aseT dros dazaralebuli<br />

saerTod gaZevebulia sisxlissamarTalwarmoebis procesidan.<br />

ar aris gamoricxuli isic, mas uari eTqva braldebulisaTvis<br />

1 m. oSxareli. mtkicebis procesi da misi etapebi Tanamedrove sisxlis<br />

samarTlis procesSi. samarTlis doqtoris akademiuri xarisxis<br />

mosapoveblad wardgenili disertacia. Tb., 2010, gv. 64-65.<br />

2 g. mefariSvili. cxovreba da kanoni. me-2 Sevsebuli gamocema. Tb.,<br />

2008, gv. 133.<br />

124


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

saproceso SeTanxmebis gamoyenebis an sasjelisagan mis srul<br />

gaTavisuflebaze, rac prokurors, dazaralebulis rogorc<br />

braldebis mxaris moTxovna, albaT, unda daekmayofilebina. aRniSnuli<br />

sakiTxis sxva mxriv gadawyvetiT SeizRudeboda dazaralebulis,<br />

rogorc braldebis mxaris, uflebebi da kanonieri interesebi,<br />

rac aSkarad winaaRmdegobaSi movidoda axali sisxlis<br />

samarTlis procesis principebTan da mis calkeul debulebeb-<br />

Tan. vfiqrob, yovelive am novaciebiT gamosworda is xarvezebi,<br />

romlebic moqmed sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi arsebobda<br />

(mxedvelobaSi maqvs saproceso SeTanxmebis Tanafardoba<br />

sisxlis samarTlis procesis principebTan).<br />

TaRliTobis specifiurobidan gamomdinare, dazaralebulad<br />

SeiZleba gamovlindes: Cveulebrivi moqalaqe, individualuri<br />

mewarme, aseve sxvadasxva organizaciul-samarTlebrivi<br />

da sakuTrebis formebis iuridiuli pirebi. 1<br />

biznesis sferoSi Cadenili TaRliTobis gamoZieba am mimarTulebiTac<br />

garkveuli sirTuleebiT da calkeuli TaviseburebebiTac<br />

xasiaTdeba, radganac ar aris gamoricxuli TviT dazaralebuli<br />

(firma, Sps da a.S.) organizaciis Tanamdebobis pirebic<br />

raime doniT gareulni iyvnen TaRliTur saqmianobaSi an<br />

sxva damoukidebeli danaSaulic ki hqondes Cadenili, ris gamoc<br />

isini yvelanairad Seecdebian dakiTxvis procesSi TavianTi danaSaulis<br />

dafarvis sanacvlod ar gascdnen gamovlenil TaRli-<br />

Tobis faqts da gamomZiebels miawodon Zalze mwiri da zerele<br />

informacia. yovelive amis gamo gamoZiebis procesSi, rodesac<br />

ukve dadgindeba dazaralebulTa wre, gamomZiebeli saTanadod<br />

unda moemzados maT dasakiTxad. am mizniT gamomZiebelma operatiuli<br />

muSakebis daxmarebiT rac SeiZleba srulyofili informacia<br />

unda moipovos dazaralebuli piris (fizikuri an iuridiuli<br />

piris, misi sameurneo saqmianobis kavSirebis, partniorebis<br />

da a.S.) Sesaxeb.<br />

aRniSnuli informaciis mopovebiT, gamomZiebeli SeZlebs<br />

zogadad mainc gaerkves TaRliTobis Cadenis meqanizmsa da motivs,<br />

ukeT moemzados dazaralebulis dasakiTxad, amisTanave<br />

gamomZiebelma unda Seadginos maTi dakiTxvis gegma.<br />

dazaralebulis dakiTxvis procesualuri wesebi reglamentirebulia<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis sapoceso kodeqsis<br />

114-e da 115-e muxlebiT. amasTanave, saproceso kanonmdebloba<br />

gansakuTrebuli TaviseburebebiT iTvaliswinebs arasrulwlovani<br />

dazaralebulis dakiTxvis procesualur wesebs. 2<br />

1 Н. П. Яблоков. Основы методики расследования финансовых преступлений, —<br />

Jurn.: «Вестник МГУ». Серия Право. № 2, 1999, gv. 14.<br />

2<br />

В. М. Савицкий, Ю. Н. Феофанов. Потерпевший от преступления.<br />

Юридические диалоги, — gaz.: «Известия», 10.10.1998, gv. 2.<br />

125


126<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

Tumca axali saproceso kodeqsiT, dakiTxvis debulebebis amoqmeddeba<br />

2012 wlis 1 oqtombridan, manamde ki sagamoZiebo organoebma<br />

unda ixelmZRvanelon wina saproceso kodeqsis 294-309-e<br />

muxlebiT.<br />

saproceso kanonmdeblobis Sesabamisad, gamomZiebelma SeiZleba<br />

dazaralebuli dakiTxos rogorc gamoZiebis warmoebis,<br />

aseve misi adgilsamyofelis adgilze. rodesac gamomZiebeli<br />

daadgens dazaralebulis pirovnebas, aucilebelia gaarkvios<br />

icis Tu ara man samarTalwarmoebis ena an romel enaze surs Cvenebis<br />

micema. saWiroebis SemTxvevaSi, gamomZiebelma dasakiTx<br />

pirs unda dauniSnos Tarjimani, ris Sesaxebac unda gamoitanos<br />

Sesabamisi dadgenileba da Tarjimanis mosvlamde gadados dakiTxva.<br />

dakiTxvis win gamomZiebelma unda daadginos dazaralebulis<br />

saxeli da gvari, dabadebis TariRi (weli, Tve, ricxvi) da adgili,<br />

aseve samuSao da sacxovrebeli adgilebi, Tanamdeboba,<br />

sargeblobs Tu ara piri imunitetiT, aris Tu ara warsulSi nasamarTlevi<br />

da es monacemebi unda Seadaros dasakiTxis pirad<br />

dokumentebSi arsebul monacemebs an sxvagvarad darwmundes mis<br />

vinaobaSi.<br />

aRniSnuli proceduris dasrulebis Semdeg, gamomZiebeli<br />

adgens Tu ra urTierTobaSi imyofeba dazaralebuli braldebulTan<br />

da afrTxilebs mas winaswari SecnobiT cru Cvenebisa da<br />

Segnebulad Cvenebis micemisagan Tavis aridebis SemTxvevaSi sisxlis<br />

samarTlis pasuxismgeblobis Taobaze. dazaralebuls unda<br />

ganemartos, rom igi valdebuli ar aris misces danaSaulis<br />

CadenaSi Tavisi an axlo naTesavebis mamxilebeli Cveneba. dazaralebulis<br />

TxovniT dakiTxvas eswreba misi warmomadgeneli.<br />

warmomadgenlis gamoucxadebloba ar abrkolebs sagamoZiebo<br />

moqmedebis Catarebas.<br />

Tavisufali Txrobis damTavrebis Semdeg gamomZiebels<br />

ufleba aqvs dazaralebulis Cvenebis Sevsebis an dazustebis<br />

mizniT dausvas SekiTxvebi. amasTanave, dauSvebelia gamomZiebelma<br />

dazaralebuls dausvas misaxvedri kiTxvebi, romlebic<br />

pirdapir an arapirdapir mianiSneben savaraudo pasuxs.<br />

dakiTxvis dros dazaralebuls ufleba aqvs gamoiyenos mis<br />

xelT arsebuli an saqmeze darTuli dokumentebi an sxva Canawerebi,<br />

amasTanave gamomZiebeli uflebamosilia dazaralebuls<br />

mosTxovos dokumentebi da sxva Canawerebi, romlebsac is iyenebda<br />

dakiTxvisas, xolo Semowmebis Semdeg daubrunos an daur-<br />

Tos saqmes.<br />

gamomZiebels SeuZlia dazaralebuls warudginos saqmeze<br />

darTuli dokumentebi an sagnebi, amasTanave dakiTxvis oqmSi<br />

aucilebelia mieTiTos Tu ra dokumentebi an sagnebi warudgina<br />

da aRweros isini. maSin, rodesac dokumentebi moTavsebulia


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

saqmeSi, aucilebelia gamomZiebelma miuTiTos saqmis furclis<br />

numeraciaze da a.S. dakiTxva ar unda gagrZeldes 4 saaTze mets,<br />

daSvebulia dRis ganmavlobaSi dazaralebulis ramdenjerme<br />

dakiTxva dasasveneblad aranakleb erTsaaTiani intervaliT.<br />

amasTanave dakiTxvis saerTo xangrZlivoba 8 saaTs ar unda aRematebodes.<br />

aucilebelia, gamomZiebelma, saproceso kanonmdeblobis<br />

sruli dacviT, gamoiyenos kriminalistikis mecnierebis<br />

mier damuSavebuli dakiTxvis taqtikuri xerxebi da meTodebi,<br />

fsiqologiis mecnierebis iseTi rekomendaciebi, romlebic ar<br />

laxaven pirovnebis uflebebs da kanonier interesebs. 1<br />

gaTvaliswinebuli unda iqnes dazaralebulis dakiTxvis<br />

formirebis ori momenti: 1) procesualuramdeli da 2) procesualur<br />

stadiebs Soris, ramdenadac yoveli gamosakvlevi viTareba<br />

TiTqmis yovelTvis eqstraordinaluria. pirveli stadia<br />

mTlianad moicavs uflebamosil subieqtTa moqmedebis Semecnebis<br />

mxares (mopovebuli informaciis aRqmis, damaxsovrebis, reproduqciis<br />

faqtebs). meore stadiis sawyisi uSualod ukavSirdeba<br />

procesualur moqmedebebs (sisxlissamarTlebrivi devnis<br />

aRZvra; mowmeTa, braldebulTa, dazaralebulTa da sxv. dakiTxva;<br />

sxvadasxva saxis sagamoZiebo moqmedebaTa Catareba). am dros<br />

yuradReba unda mieqces procesis subieqtTa fsiqologiur<br />

datvirTvas. amis Taobaze, sagamoZiebo (sasamarTlo) praqtika<br />

amowmebs fiqsirebuli Cvenebis obieqturobas prezumpciis eWvs,<br />

rasac ZiriTadad iwvevs iseTi obieqturi da subieqturi motivebi,<br />

rogoricaa: informaciis mravaljeradi gadamuSavebis individualuri<br />

xasiaTi; pirTa verbalizaciis, Sinagani metyvelebis<br />

zepiri formis micemis Taviseubrebebi; aRqmisa da Semdgomi daskvnebis<br />

gakeTebis unari da sxv. saboloo jamSi, gamosakvlevi vi-<br />

Tarebis sawyiss aerTianebs saoqmo (procesualuri) forma da,<br />

amdenad, igi iZens mtkicebulebis saxes. 2<br />

radganadac mtkicebis formirebis dros fsiqikur procesebs<br />

gadamwyveti mniSvnelba eTmoba, mizanSewonilia, rom yuradReba<br />

mieqces dakiTxvis dros SesaZlo gavlenis momxden<br />

sxvadasxva subieqtur viTarebaTa daSvebis SesaZleblobebs. dakiTxva<br />

yovelTvis iwyeba pirisaTvis imis ganmartebiT, rom Tqvas<br />

yvelaferi, rac saqmis Sesaxeb icis (saqarTvelos sisxlis samar-<br />

Tlis saproceso kodeqsis 238-e muxli). am droisTvis didi<br />

mnSvneloba aqvs dasakiTxi pirisaTvis e.w. dakiTxvis sagnis sworad<br />

gansazRvras, anu mis winaSe mocemuli reproduqciuli amo-<br />

1<br />

М. Мамниашвили. Общие положения следственных действий, — Jurn.:<br />

«Кавказ и Мир», 2009, №4, gv. 37-38.<br />

2<br />

А. А. Облоков. Расследования мошейничеств в сфере оптового<br />

потребительского рынка. Диссертация на соискание научной степени кандидата<br />

юридических наук. М., 2001, gv. 185.<br />

127


128<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

canis mizanmimarTul formulirebas, radganac Tu dasakiTxad<br />

gamoZaxebulma dazaralebulma ver aRiqva sworad sakvlevi obieqti,<br />

aman SeiZleba migviyvanos mcdar daskvnamde. amitom dasmuli<br />

SekiTxva aucileblad unda xasiaTdebodes sizustiT, sinaTliT<br />

da erTmniSvnelobiT. taqtikuri mosazrebebiT gamarTlebulia<br />

dakiTxvis warmoeba dasakiTxi pirisaTvis gasagebi eniT,<br />

agreTve saWiroa metyvelebis maneris SerCeva misawvdomi individualuri<br />

Taviseburebebis da kulturis mixedviT.<br />

aseve mniSvnelovania kiTxvis dasmis intonacia. fsiqologiur<br />

literaturaSi intonacia ganisazRvreba imiT, rom sityvis<br />

azrobriv mniSvnelobas hqondes leqsikuri Semadgnelobis, sintaqsuri<br />

wyobis, stilisturi Taviseburebebisa da komunikabelobis<br />

datvirTva. esoden sapasuxismgeblo amocanis Sesrulebis<br />

dros gasaTvaliswinebelia Cvenebis micemis procesi, roca<br />

subieqts, arc Tu iSviaTad, uyalibdeba dabneulobisa da Sinagani<br />

daurwmuneblobis grZnoba, rac yovelTvis mcdari msjelobebisa<br />

da Sefasebis momaswavlebelia. rogorc aRiniSna, Secdomebs<br />

ver gamovricxavT maSinac, rodesac adgili aqvs metyvelebis garegnuli<br />

mxaris gamovlinebas, xolo msjelobis Sinagani forma<br />

subieqturad aRiqmeba, rac, xSir SemTxvevaSi, fragmentulobiT<br />

da azrTa SemoklebiT viTardeba. amasTan dakavSirebiT angariSgasawevia<br />

fsiqolingvistTa mier sami dialeqtologiuri jgufis<br />

gamoyofa: 1) profesionaluri; 2) Jargoni; 3) pirobiTi enebi.<br />

dasaxelebuli dialeqtebi sxvadasxva xarisxiT vrceldeba saer-<br />

To sazogadoebriv enebSi. es yovelive saWiroa imisaTvis, rom<br />

saTanadod naTelyofili iqnes zogierTi metyvelebiTi Taviseburebani<br />

uflebamosili pirisaTvis. amitom, swori gagebisTvis<br />

mizanSewonilia dakiTxvis procesSive informacia Semowmdes<br />

dublirebuli, ganmeorebiTi Tu sakontrolo kiTxvebis meSveobiT.<br />

aqve sagamoZiebo (sasamarTlo) praqtikis analizi gvaZlevs<br />

imis konstataciis saSualebas, rom winaT mocemul CvenebaSi<br />

cvlilebebisa da damatebebis Setanis yvelaze gavrcelebul mizezad<br />

migvaCnia dazaralebulis mier imis mtkiceba, rom uflebamosil<br />

pirTa mier arasworad an arasrulyofilad moxda Cvenebis<br />

(Txrobis) aRqma da misi fiqsacia.<br />

aseve xSiria SecdomaTa albaToba maSinac, rodesac dakiTxva<br />

warmoebs Tarjimnis monawileobiT. misaRebad SeiZleba<br />

CaiTvalos cnobili fsiqologis s.l. rubenSteinis debuleba,<br />

sadac igi upiratesobas aniWebs subieqtis azrobriv konstruqcias,<br />

rig SemTxvevaSi _ arasrulad gamomJRavnebuls, vidre gamokveTilad<br />

naTqvam winadadebas, radganac subieqtis azrma, rogorc<br />

cxovrebiseulma faqtma, sworad unda hpovos Tavisi gamoxatuleba,<br />

risTvisac aucilebelia, rom igi aRqmul iqnes ara<br />

rogorc martooden metyvelebis formaluri teqsti, aramed<br />

moxdes e.w. qveteqstis zusti gaSifvra ara mxolod formaluri


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

mniSvnelobiT, aramed imis gamosarkvevad, Tu ra hqonda mxedvelobaSi<br />

an risi Tqma surda subieqts, e.i. mTavaria ganisazRvros<br />

motivi da mizani. 1<br />

rac Seexeba mtkicebis procesTa saoqmo formas, sagamoZiebo<br />

(sasamarTlo) praqtikaSi didi xania damkvidrebulia e.w. stilisturi<br />

oqmebis iseTi formebi, rogoricaa: „saqmis irgvliv<br />

dasmul kiTxvaze gipasuxebT~, an „kiTxvaze gipasuxebT, rom~ da<br />

sxv. yovelive aRniSnuli miRebulia taqtikuri TvalsazrisiT,<br />

vinaidan igi sagrZnoblad amcirebs mis mtkicebiT Rirebulebas<br />

maSin, roca uflebamosili subieqti yovelTvis unda idgas ara<br />

mxolod teqnikuri, aramed SemoqmedebiTi amocanis winaSe. sxva<br />

ramea kidev Cvenebis micemis, Tavisufali Txrobisa da kiTxva--<br />

pasuxis saxiT Camoyalibebuli imperatiuloba (sisxlis samar-<br />

Tlis saproceso kodeqsis 298-e muxli). es garemoeba gansakuTrebiT<br />

maSin ipyrobs yuradRebas, rodesac warmoiSveba logikuri<br />

winaaRmdegobis aRmofxvris realuri saWiroeba.<br />

gavrcelebulia Sexeduleba uSualod danaSaulis Cadenis<br />

Semdeg dakiTxvis efeqturobis Sesaxeb, rodesac warmoiSveba<br />

windaxedulebis realuri aucilebloba imis gaTvaliswinebiT,<br />

rom aseT dros miRebuli Cveneba SesaZlebelia gamoirCeodes<br />

fragmentulobiT, logikuri araTanmimdevrobiTa da, rig Sem-<br />

TxvevaSi, Sinagani SeusabamobebiT. amis mizezebad SeiZleba uamravi<br />

magaliTis moyvana _ momxdari qmedebis socialur-fsiqologiuri<br />

atmosfero, mowmis (dazaralebulis) emociuroba,<br />

aRelvebuli mdgomareoba da a.S. savaraudoa isic, rom dakiTxva<br />

ufro produqtiuli iqneba, Tu igi warimarTeba yvela dasaxelebuli<br />

subieqturi faqtoris ganzogadebiT. sisxlis samarTlis<br />

saqmeTa warmoebis dros xSiria piris damatebiTi dakiTxvis sa-<br />

Wiroebis SemTxvevebi, rasac, erTis mxriv, iwvevs subieqturi<br />

(saqmis faqtiuri viTarebaTa aragulmodgined gaanalizeba da<br />

zogierT detalTa uyuradReboba), meore mxriv, obieqturi (axlad<br />

gamovlenil garemoebaTa gamokvlevisa da mravali sxva) mizezi.<br />

miuxedavad amisa taqtikuri poziciidan gamarTlebulad<br />

miiCneva, Tu ki dakiTxva warimarTeba aratradiciulad damkvidrebuli<br />

mimarTvis wesiT _ „adasturebT Tu ara winaT micemul<br />

Cvenebas~, rasac mohyveba faqtis aRqma arapirveladi foriT,<br />

rasac piri amJRavnebs igive gamonaTqvamiT, rac pirveli dakiTxvisas.<br />

garda aRniSnulisa, dakiTxvis procesi xSirad mimdinareobs<br />

Semdegi frazeologiiT: „etyoba~, „daaxloebiT vixseneb~ an<br />

Tundac „zustad vici~, „kategoriulad vacxadeb~ da a.S.<br />

biznesis sferoSi Cadenili TaRliTobis TiToeuli danaSauli<br />

Tavisi specifikurobiT xasiaTdeba saqmis srulyofili ga-<br />

1<br />

С. Л. Рубинштейн. Основы психологии. М., 1947, gv. 27.<br />

129


iuridiuli fakulteti — 30<br />

moZiebisaTvis masze Casatarebeli sxvadasxva saxis sagamoZiebo<br />

moqmedebebiT, magram saerTo wesidan SeiZleba gamovyoT is tipiuri<br />

niSnebi, romelTa dadgena saWiroa dazaralebulis dakiTxvis<br />

dros. 1 sxva sityvebiT rom vTqvaT, am saerTo niSnebidan<br />

unda gamoikveTos dazaralebulis dakiTxvisas dasadgeni garemoebebi,<br />

kerZod, miRebuli iqnes informacia dazaralebuli pirovnebis<br />

(fizikuri piris) an iuridiuli piris (misi sameurneo<br />

saqmianobis, kavSirebis, partniorebis da a.S.) Sesaxeb da aseve<br />

yovelive amaze, rac man icis misi Cadenili TaRliTobis Taobaze.<br />

dazaralebulis dakiTxvis dros mizanSewonilia dadgindes<br />

Semdegi garemoebebi: sad, rodis da ra garemoebebSia Cadenili<br />

TaRliToba, danaSaulebrivi qmedeba Caidina erTma Tu ramdenime<br />

pirma, Tanamonawileebs Soris rogor ganawilda rolebi, ras<br />

akeTebda TiToeuli maTgani, rogor urTierTobaSi iyvnen isini<br />

erTmaneTTan, raze saubrobdnen, visi TandaswrebiT moxda TaRliToba,<br />

ra mizeziT aRmoCnda danaSaulis adgilze dazaralebuli<br />

da braldebuli, ras akeTebdnen isini im dromde, sanam moxdeboda<br />

TaRliToba, ra rekomendacias iZleoda bralddebuli,<br />

aCvenebda Tu ara is raime dokuments, ramdenjer moxda dazaralebulisa<br />

da TaRliTis Sexvedra, ras iTxovda da ra miiRo misgan,<br />

ra mihyida dazaralebuls an iyida misgan, raSi gamoixata<br />

dazaralebulis materialuri zarali, dazaralebulis mier<br />

braldebulisaTvis. gadacemuli fulis, fasiani qaRaldebisa da<br />

sxva nivTebis gansakuTrebuli niSnebi, icnobs Tu ara dazaralebuli<br />

im braldebulis, romelmac Caidina TaRliToba da Tu icnobs<br />

_ vin da ra viTarebaSi gaacno informacia firmis Sesaxeb,<br />

romlis saxeliTac moxda TaRliTuri qmedebebi, ra mizans isaxavda<br />

is, xolo Tu mas ar icnobs, rogoria TaRliTobis Camdeni<br />

adamianis qceva, cxovrebis wesi, iyo Tu ara is dakavebuli adre,<br />

TaRliTobis CadenisaTvis da Tu ki _ maSin rodis, vis mier, ra<br />

formiT, ra garemoebebSi da ra icis dakiTxulma amis Sesaxeb,<br />

dasadgenia xsenebul TaRliTobaSi braldebuli piris kavSirebi,<br />

visTan megobrobs, visTan imyofeboda axlo urTierTobaSi<br />

da sxv.<br />

amasTanave, dazaralebulis dakiTxviT unda dadgindes<br />

sxva garemoebebic, romelTac mniSvneloba gaaCniaT biznesis<br />

sferoSi Cadenili TaRliTobis Sesaxeb sisxlis samarTlis gamoZiebisaTvis,<br />

rac unda gamomdinareobdes Camoyalibebuli sagamoZiebo<br />

situaciis Taviseburebebis gaTvaliswinebiT. 2<br />

1 А. А. Облоков. Расследования мошейничеств в сфере оптового потребительского<br />

рынка, gv. 186-187.<br />

2 Р. Р. Курмаев. Методика расследования мошейничества на рынке ценных<br />

бумаг. Диссертация на соискание научной степени кандидата юридических наук.<br />

130


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

dazaralebulis dakiTxvis Semdeg, rodesac gairkveva gamoZiebisTvis<br />

saintereso garemoebebi, aucilebeli xdeba misi<br />

Cvenebis Semowmeba da Sefaseba. amasTanave, mxedvelobaSi unda<br />

gvqondes is garemoeba, rom saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

saproceso kodeqsis 13-e muxlis Tanaxmad, arc erT mtkicebulebas,<br />

maT Soris dazaralebulis Cvenebas, ara aqvs winaswar<br />

dadgenili Zala da is unda Sefasdes sisxlis samarTlis saqmes-<br />

Tan misi damokidebulebiT, dasaSvebobiT, utyuarobis TvalsazrisiT,<br />

saqmeze Sekrebili yvela mtkicebulebaTa erTobliobiT,<br />

romelic gonivruli eWvis miRma adasturebs piris braleulobas.<br />

GIMZER ALANIA<br />

PARTICULARITIES OF VICTIM’S INTERROGATION IN THE<br />

CASE OF SWINDLING IN BUSINESS SPHERE<br />

The author firstly in Georgian legal literature investigates such actual<br />

problems as particularities of victim’s interrogation in the case of swindling in<br />

business sphere.<br />

In the work is firstly analyzed the procedural conditions of the victim in<br />

the Criminal Law process, there are given the procedural conditions of interrogation.<br />

From the author’s point of view it depends on the victim’s legal and thorough<br />

interrogation not only the exact qualification of the victim’s activity, but<br />

also finally it influences making a justified sentence.<br />

In the work is compactly given those conditions which have to be established<br />

while interrogation of the victim. In connection to this question the author<br />

uses the psychological recommendations to receive the right and thorough<br />

testimony.<br />

And finally, the author offers separate recommendations for the purpose<br />

of interrogation of the victim in case of swindling in business sphere.<br />

М., 2004, gv. 77.<br />

131


132<br />

jemal gaxokiZe<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

ruseTis mier afxazeTisa da samxreT oseTis<br />

cnobis politikur-samarTlebrivi aspeqtebi<br />

afxazeTisa da samxreT oseTis cnobis sakiTxi ruseTis<br />

mxridan ar aris marto politikuri sakiTxi. ruseTis mier ganxorcielebuli<br />

qmedebebi TavisTavad avtomaturi reJimiT gadadis<br />

politikur-samarTlebriv sibrtyeSi. saqme imaSi gaxlavT,<br />

rom ruseTis xelisuflebis politikuri gadawyvetileba afxazeTisa<br />

da samxreT oseTis damoukideblobis cnobis Sesaxeb ar<br />

iyo sakmarisi da mas iuridiuli xasiaTis dadastureba sWirdeboda,<br />

rac moxda kidec da miRebuli iqna ramdenime samarTlebrivi<br />

xasiaTis aqti. e.i. es ori movlena organulad aris dakavSirebuli<br />

da Sefasebisas aseTive midgomas moiTxoven.<br />

miuxedavad imisa, rom ruseTis cnobas calmxrivi deklaraciuli<br />

xasiaTi hqonda, aucileblad saWiroebda ganmartebas _<br />

aseTi gadawyvetileba efuZneboda Tu ara saerTaSoriso samar-<br />

Tlis sayovelTaod aRiarebul fundamentur principebsa da<br />

normebs. samwuxarod, arc erT saerTaSoriso organizacias, arc<br />

erT <strong>saxelmwifo</strong>s da, maT Soris, arc Cven aseTi politikur-samarTlebrivi<br />

Sefaseba ar gaukeTebia. ruseTis am gadawyvetilebis<br />

dagmobac aseve deklaraciul xasiaTs atarebs.<br />

aqedan gamomdinare, interesmoklebuli ar iqneba, Tu ganvixilavT<br />

da SevafasebT ruseTis zemoaRniSnul gadawyvetilebebs<br />

swored politikisa da saerTaSoriso samarTlis normebiT<br />

sayovelTaod aRiarebuli principebis safuZvelze.<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s uflebebisa da valdebulebebis Sesaxeb montevideos<br />

1933 wlis konvenciis pirveli muxlis Tanaxmad, <strong>saxelmwifo</strong>,<br />

rogorc saerTaSoriso samarTlis subieqti, Semdegi TvisebebiT<br />

unda xasiaTdebodes:<br />

a) mudmivi mosaxleoba;<br />

b) gansazRvruli teritoria;<br />

g) mTavroba;<br />

d) sxva <strong>saxelmwifo</strong>ebTan urTierTobis damyarebis unari.<br />

am CamonaTvalidan a punqtSi miTiTebuli mudmivi mosaxleobis<br />

Sesaxeb SeiZleba iTqvas, rom afxazeTisa da oseTis mudmivi<br />

mosaxleobis TiTqmis 2/3 iZulebiT gamoZevebulia (ZiriTadad<br />

qarTvelebi) da cxovroben ltolvilis statusiT sxvagan da ara<br />

TavianT mudmiv sacxovrebel adgilebSi. darRveulia afxazeTisa<br />

da oseTis mkvidri mosaxleobis udidesi nawilis sayovelTao<br />

aRiarebuli fundamenturi uflebebi da Tavisuflebebi sacxovrebel<br />

adgilTan dakavSirebiT (1948 wlis adamianis uflebaTa<br />

sayovelTao deklaracia, 1966 wlis saerTaSoriso paqti adamia-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

nis samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb da saerTaSoriso<br />

paqti ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis<br />

Sesaxeb, 1953 wlis evropis konvencia adamianis uflebebisa da<br />

ZiriTadi Tavisuflebis dacvis Sesaxeb) da es darRveva calsaxad<br />

dafiqsirebulia gaerosa da sxva saerTaSoriso organizaciebis<br />

gadawyvetilebebSi. marto im garemoebis gamo, rom mosaxleobis<br />

2/3 nebis sawinaaRmdegod afxazeTisa da samxreT ose-<br />

Tis damoukidebel <strong>saxelmwifo</strong>ebad gamocxadeba moaxdina<br />

ruseTma, misive mxridan zemoaRniSnuli deklaraciebis, paqtebisa<br />

da konvenciebis sruli ugulebelyofaa, romelTa pativiscema<br />

maTTan mierTebiT da araerTxel TviTonve daadastura.<br />

es, rac Seexeba mudmiv mosaxleobas.<br />

garda amisa, sabWoTa kavSiris daSlisa da iugoslaviaSi<br />

mimdinare movlenebis fonze evrokavSirma Camoayaliba saxelmZRvanelo<br />

principebi <strong>saxelmwifo</strong>Ta cnobisa da maTTan diplomatiuri<br />

urTierTobis damyarebisaTvis aucilebeli moTxovnebis<br />

TvalsazrisiT. esenia:<br />

_ maTi Seqmna demokratiul safuZvelze;<br />

_ gaeros wesdebis debulebebSi, helsinkis daskvniT aqtsa<br />

(1975w.) da parizis qartiaSi (1990w.) miTiTebuli valdebulebebis,<br />

gansakuTrebiT ki, kanonierebis, demokratiisa<br />

da adamianis uflebebis pativiscema;<br />

_ eTnikuri da erovnuli jgufebisa da umciresobaTa<br />

uflebebis dacva;<br />

_ pativiscema sazRvrebis mimarT, romlebic SeiZleba<br />

Seicvalos, mxolod mSvidobiani saSualebebiTa da er-<br />

Toblivi SeTanxmebebis safuZvelze;<br />

_ aRebuli saerTaSoriso valdebulebebis, aseve samSvidobo<br />

procesebsa da molaparakebebze miRebuli gadawyvetilebebis<br />

keTilsindisierad Sesruleba.<br />

arc erT am moTxovnas afxazeTi da samxreT oseTi, aramcTu<br />

ar akmayofilebs, aramed mcdelobac ki ar yofila maT Sesasruleblad.<br />

aq mxolod erTze SevCerdebi, sazRvrebis Secvla dasaSvebia<br />

mxolod mSvidobiani gziT, orive mxaris SeTanxmebiT,<br />

rac mTlianad ugulebelyofilia Cvens SemTxvevaSi. garda<br />

amisa, parizis qartiis mixedviT gamoricxulia `im warmonaqmnebis<br />

cnoba, romlebic agresiis Sedegia~ da aseve mxedvelobaSia<br />

misaRebi `cnobis Sedegebi mezobeli <strong>saxelmwifo</strong>ebisaTvis~.<br />

afxazeTisa da samxreT oseTis e.w. <strong>saxelmwifo</strong>ebrivi warmonaqmnebi<br />

mxolod erToblivi agresiis Sedegia. is, rom ruseTma<br />

isini saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebuli<br />

normebis ugulebelyofiT cno da amiT gamousworebeli ziani<br />

miayena saqarTvelos erovnul interesebs, mis suverenitets, es,<br />

ra Tqma unda, ruseTs aranairad ar abrkolebda.<br />

gasaTvaliswinebelia, rom saerTaSoriso samarTlis Teo-<br />

133


134<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

riaSi dominirebs azri imis Sesaxeb, rom axali <strong>saxelmwifo</strong>ebis<br />

warmoqmna da deda<strong>saxelmwifo</strong>ebisagan gamoyofa ar unda iwvevdes<br />

samoqalaqo omebs. amasTan, ar unda arRvevdes saerTaSoriso<br />

samarTlis normebsa da TviT deda<strong>saxelmwifo</strong>s uflebebs.<br />

Teoretikosebis mier calkeul <strong>saxelmwifo</strong>Ta mier axali<br />

<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi warmonaqmnebis aRiareba miCneulia, rogorc<br />

amRiarebeli <strong>saxelmwifo</strong>s calmxrivi aqti, romelic, umravles<br />

SemTxvevaSi, <strong>saxelmwifo</strong>Ta aRmasrulebeli Stoebis politikur<br />

Sexedulebazea damokidebuli. 1 ruseTis qmedebebi swored am motivaciiTaa<br />

mTlianad ganpirobebuli.<br />

zemoaRniSnuli gvaZlevs imis safuZvels, rom davaskvnaT,<br />

saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebuli principebi<br />

da normebi, sayovelTaod dadgenili saerTaSoriso samarTlis<br />

praqtika da Teoria gamoricxavs afxazeTisa da samxreT oseTis<br />

damoukidebel <strong>saxelmwifo</strong>ebad aRiarebis yovelnair samar-<br />

Tlebriv SesaZleblobasa da samomavlo perspeqtivas.<br />

ra xdeboda manamdis afxazeTisa da samxreT oseTis konfliqtidan<br />

moyolebuli ruseTis xelisufleba saerTaSoriso<br />

institutebis yvela donis RonisZiebebze, gaeros generaluri<br />

asambleis sxdomebidan dawyebuli dsT-s samitiT damTavrebuli,<br />

afiqsirebda Tavis ~uryev~ pozicias saqarTvelos teritoriuli<br />

mTlianobis da afxazeTisa da oseTis saqarTvelodan ganuyoflobis<br />

Sesaxeb. amis Taobaze, mTeli am xnis ganmavlobaSi,<br />

araerTi gancxadeba aqvT gakeTebuli ruseTis prezidentebs:<br />

elcins, putins da medvedevs, premier-ministrebs, dumisa da federaciis<br />

sabWos Tavmjdomareebs, sagareo saqmeTa ministrebs,<br />

ruseTis warmomadgenels gaero-Si. maTive monawileobiT miRebulia<br />

uamravi rezolucia da gadawyvetileba gaeros, euTos,<br />

evrokavSiris, dsT-s forumebze saqarTvelos teritoriul<br />

mTlianobasTan da afxazeTis da samxreT oseTis konfliqtis<br />

mSvidobian mowesrigebasTan dakavSirebiT (cudi ar iqneboda saqarTvelos<br />

sagareo saqmeTa saministros aseTi rezoluciebisa<br />

da gadawyvetilebebis krebuli gamoeqveynebina, miTumetes,maTma<br />

ricxvma 100-s gadaaWarba. es iqneboda erTi kargi TvalsaCinoeba<br />

imisa, rom am gadawyvetilebebidan miviReT mxolod wignad<br />

akinZuli krebuli da meti araferi. ase iqneba sul, manam am gadawyvetilebebs<br />

ar moyveba masSive gaTvaliswinebuli qmediTi<br />

RonisZiebebi)<br />

ruseTi erT-erTi pirveli didi <strong>saxelmwifo</strong> iyo, romelmac<br />

politikurad `gailaSqra~ kosovos damoukideblobis winaaRmdeg.<br />

igi samarTlianad miiCnevda, rom kosovos damoukideblobis<br />

aRiareba gamoiwvevda gaumarTlebel precedentebs msofli-<br />

1 p. malanCuki. akeharstis Tanamedrove saerTaSoriso samarTali. Tb.,<br />

2005.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

oSi da Seuqmnida seriozul safrTxeebs msoflios bevr qveyanas,<br />

maT Soris ruseTsac.<br />

amasTan dakavSirebiT, aRvniSnav ruseTis prezidentis medvedevis<br />

agvistos omamde ramdenime dRiT adre gakeTebul gancxadebas<br />

kosovos damoukideblobasTan dakavSirebiT. kerZod,<br />

2008 wlis 15 ivliss rf-is prezidenti medvedevi q. moskovSi Sexvda<br />

ruseTis federaciis elCebs. Sexvedrisas mTavari aqcenti<br />

gakeTda msoflios wamyvani qveynebisa da rigi saerTaSoriso<br />

organizaciebis mxridan kosovos damoukideblobis aRiarebas-<br />

Tan dakavSirebiT. rf-is prezidentma sastikad dagmo kosovosaTvis<br />

damoukideblobis miniWeba da ganacxada, rom mxaris damoukideblobis<br />

ase calmxrivad aRiareba aris saerTaSoriso samarTlis<br />

normebis uxeSi darRveva.<br />

swored ruseTis mier zemoT dafiqsirebuli poziciebis<br />

Semdeg agvistos ruseT-saqarTvelos omis Semdeg misi xelisufleba<br />

iRebs politikur-samarTlebriv gadawyvetilebas afxaze-<br />

Tisa da samxreT oseTis damoukidebel <strong>saxelmwifo</strong>ebad cnobis<br />

Sesaxeb.<br />

sxvaTa Soris, ruseTis xelisuflebam, am gadawyvetilebebis<br />

miRebis dros, moxerxebulad gamoiyena kosovos precedenti.<br />

swored amitom gverds ver avuvliT kosovoSi ganviTarebul<br />

movlenebs da misi damoukideblobis sakiTxs.<br />

afxazeTSi, samxreT oseTisa da kosovoSi konfliqtis warmoSobis,<br />

maTi SemdgomSi ganviTarebul scenarebis mixedviT<br />

uamravi Tanxvedra SeiZleba davinaxoT, maT Soris drois mixedviTac.<br />

mxedvelobaSi maqvs separatizmTan, SemdgomSi ki agresiul<br />

separatizmTan dakavSirebuli safrTxeebi _ asiaTasobiT<br />

ltolvili, aTasobiT faqtiurad udanaSaulo adamianis mkvleloba,<br />

maTi qonebis sayovelTaod saSiSi saSualebebiT ganadgureba,<br />

erebs Soris ramdenime TaobebSi gadazrdili SurisZieba<br />

da mtroba.<br />

miuxedavad amisa, kosovos avtonomiuri mxaris parlamentis<br />

mier 2008 wlis 17 Tebervlis gadawyvetileba kosovos damoukidebel<br />

respublikad gamocxadebis Sesaxeb mxardaWerili iqna<br />

ramdenime didi <strong>saxelmwifo</strong>s, rigi saerTaSoriso institutebis<br />

da, rac metad sagulisxmoa _ samxedro-politikuri blokis nato-s<br />

mier.<br />

samwuxarod, dRemde kosovosaTvis damoukideblobis mini-<br />

Webis sakiTxi sadavoa. msoflio azri am uaRresad mniSvnelovan<br />

movlenasTan dakavSirebiT oradaa gayofili. Tu am movlenas<br />

erTni Tvlian saerTaSoriso samarTlis fundamenturi principis<br />

erTa TviTgamorkvevbis pativiscemad, meoreni Tvlian ase-<br />

Tive fundamenturi principis <strong>saxelmwifo</strong>s teritoriuli<br />

mTlianobis uxeS darRvevad.<br />

ufro samwuxaroa da gaugebari saerTaSoriso Tanamegob-<br />

135


iuridiuli fakulteti — 30<br />

robis pozicia _ ratom mianiWa prioriteti erTa TviTgamorkvevis<br />

princips da ugulebelyo teritoriuli mTlianobis<br />

principi. es maSin, rodesac kosovoc, rogorc <strong>saxelmwifo</strong>ebrivi<br />

warmonaqmni swored agresiis Sedegi iyo da misi damoukidebel<br />

<strong>saxelmwifo</strong>d cnoba parizis 1990 wlis zemoT aRniSnuli<br />

qartiis moTxovnebs ewinaaRmdegeba.<br />

dRemdis kosovos damoukideblobis mxardamWerT ar gauke-<br />

TebiaT aramarto politikur-samarTlebrivi, aramed istoriuli<br />

da ekonomikur-kulturuli dasabuTeba TavianTi gadawyvetilebebisaTvis.<br />

usafuZvloa, arafrismTqmelia da ar gamomdinareobs<br />

saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebuli<br />

principebidan da normebidan mtkiceba `kosovos unikalobis~<br />

Sesaxeb. damoukideblobis mxolod deklarireba saerTaSoriso<br />

samarTals TviTlikvidaciiT emuqreba.<br />

rusi politologi s. prokofievi svams kiTxvas da ayenebs<br />

sakiTxs _ `msoflio Tanamegobroba kvlav dgas arCevanis wina-<br />

Se: ra vqnaT momavalSi, romel mxares da ra xarisxiT unda davu-<br />

WiroT mxari, saerTaSoriso urTierTobebSi, romeli principi<br />

warmoadgens prioritetuls _ <strong>saxelmwifo</strong>Ta teritoriuli<br />

mTlianobis Tu erTa TviTgamorkvevis principi 2<br />

masze Cveni pasuxi aseTia: msoflio Tanamegobrobam unda<br />

dagmos da SeaCeros agresiuli separatizmis gziT warmoSobili<br />

politikuri warmonaqmnebis damoukidebel <strong>saxelmwifo</strong>ebad<br />

cnoba, e.i. erTa TviTgamorkvevis waxalisebiT... winaaRmdeg Sem-<br />

TxvevaSi gavrcelebas iwyebs ~politikuri Wiri~, romelic erTa<br />

TviTgamorkvevis safarqveS, uciloblad religiaTa Soris arsebul<br />

dapirispirebebTan gadaixlarTeba da globalur safrTxed<br />

moevlineba msoflios. amitom yvelaferi msoflio Tanamegobrobis<br />

arCevanze iqneba damokidebuli, vidre es procesebi ase<br />

Tu ise jer kidev marTvas, kontrols da Realpolitik-as eqvemdebareba.<br />

mere yvelaferi gvian iqneba.<br />

daskvnis magivrad:<br />

ar unda vidaoT imaze, rom<br />

1. kavkasiaSi dasavleTisa da aRmosavleTis globalur geopolitikur<br />

da geostrategiul interesTa gadakveTisa da Sejaxebis<br />

centrad saqarTvelo iqca.<br />

2. ruseTTan urTierTobis dalageba, afxazeTisa da samxreT<br />

oseTis konfliqtis gadawyveta da dasavleTTan integracia<br />

_ erTmaneTTan organulad dakavSirebuli, erT politikur<br />

2<br />

С. Прокопьев. К вопросу о способах и механизмах урегулирования конфликтов.<br />

– `saistorio vertikalebi~. #17, 2008, gv. 77-81.<br />

136


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

sibrtyeze dominos principiT dalagebuli problemebia.<br />

amitomaa maTi gadawyveta urTulesi da umZimesi, magram mainc<br />

SesaZlebeli, Tu igi saqarTveloSi yvelas sakeTebel saqmed<br />

iqca.<br />

JEMAL GAKHOKIDZE<br />

THE POLITICAL - LEGAL ASPECTS OF ABKHAZIA AND<br />

SOUTH OSSETIA’S RECOGNITION BY RUSSIA<br />

Georgia became the center of collision of West and the East global geopolitical<br />

and geostrategic interests in Caucasus. Regulation relations with Russia,<br />

resolution of conflicts with Abkhazia and South Ossetia, and integration<br />

with the West are problems organically connected to each other. These problems<br />

are putting in order of principle of domino on the same political space.<br />

That is why the solution of these problems are complex and difficult, but it will<br />

be possible, if everyone in Georgia recognizes, that it is his own task.<br />

137


vefxvia gvaramia<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

eqstradiciis saerTaSoriso<br />

samarTlebrivi da Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi<br />

normatiuli wyaroebis<br />

ierarqiis aqtualuri sakiTxebi<br />

dRiTidRe izrdeba saerTaSoriso samarTlis ZiriTadi<br />

principebis Sesabamisad dadebuli xelSekrulebis raodenoba,<br />

romelic zegavlenas axdens Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi kanonmdeblobis<br />

formirebaze, 1 romelTa safuZvelzec miaxloebiT SesaZloa<br />

CamovayaliboT eqstradiciis an masze uaris Tqmis saerTa-<br />

Soriso standartebi.<br />

saqarTveloSi mimdinare sakanonmdeblo reformebis fonze,<br />

mizanSewonilad miviCnieT naSromSi Camogveyalibebina eqstradiciis<br />

normatiuli wyaroebis Tavisebureba da maTi ierarqia,<br />

rac SeiZleba eqstradiciaze uaris Tqmis, konkurirebadi<br />

moTxovnebis, koliziis da sxva mravali problemis daZlevis sa-<br />

Sualebad iqces.<br />

SesaZloa pirobiTad eqstradiciis normatiul wyaroebi<br />

or nawilad davyoT: 1) saerTaSoriso (sisxlis) samarTlebrivad<br />

da 2) Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivad, am ukanasknelSi SeiZleba gamovyoT,<br />

konstituciuri samarTlis, sisxlis samarTlis da sisxlis<br />

samarTlis procesis dargobrivi normebi.<br />

saerTaSoriso samarTalSi eqstradiciis normatiul wyaroebs<br />

Soris mniSvnelovani adgili ukavia saerTaSoriso samar-<br />

Tlis im ZiriTad principebs, romelic mWidrodaa dakavSirebuli<br />

eqstradiciasTan.<br />

l. aleqsiZe aRniSnavs, rom `saerTaSoriso samarTlis Ziri-<br />

Tadi principebi igive saerTaSoriso samarTlebrivi normebia,<br />

romlebic iqmnebian saerTaSoriso xelSekrulebis an saerTaSoriso<br />

samarTlebriv CveulebaTa saxiT, magram, Tavisi xasiaTiT,<br />

sxva normebis mimarT igive TanafardobaSi arian, rogorc konstituciuri<br />

da CveulebiTi kanonebi~. 2 avtori dasZens, `is normebi,<br />

romlebic ar Seesabamebian ~ZiriTad principebs~, marTlsawinaaRmdego<br />

aqtebia da ver warmoSoben iuridiul ufleba-movaleobebs~.<br />

3<br />

saerTaSoriso samarTlis ZiriTadi principebis Tavisebureba<br />

misi universalurobaa, rogorc iu. kolosovi da v. kuzne-<br />

1 k. korkelia. saerTaSoriso xelSekruleba saerTaSoriso da Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebriv<br />

samarTalSi. disertacia warmodgenili iuridiul mecnierebaTa<br />

kandidatis xarisxis mosapoveblad. Tb., 1998, gv. 29.<br />

2 l. aleqsiZe. Tanamedrove saerTaSoriso samarTali. Tb., 1998, gv. 26.<br />

3<br />

l. aleqsiZe. Tanamedrove saerTaSoriso samarTali, gv. 26.<br />

138


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

covi aRniSnavs, `saerTaSoriso samarTlis principebi warmoadgenen<br />

kanonierebis kriteriums saerTaSoriso samarTlebrivi<br />

normebis mTeli sistemisaTvis. principebis moqmedeba vrceldeba<br />

subieqtTa urTierTobis im sferoze, romlebic garkveuli<br />

mizezebis gamo araa regulirebuli konkretuli normebiT~. 1<br />

msgavs mosazrebas aviTarebs i. lukaSuki, romelic miuTi-<br />

Tebs rom `saerTaSoriso samarTlis ZiriTadi principebis daxmarebiT<br />

ganmtkicebulia saerTaSoriso urTierToba da saerTa-<br />

Soriso samarTlis Tanamedrove sistema~. 2<br />

saerTaSoriso samarTlis yvela dargisaTvis wyaros warmoadgens<br />

saerTaSoriso samarTlis ZiriTadi principebi. aseve<br />

ismis kiTxva, warmoadgens Tu ara is Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi samarTlis<br />

wyaros k. korkelia aRniSnavs, rom `<strong>saxelmwifo</strong>ebi ZiriTadad,<br />

upiratesobas aniWeben saerTaSoriso xelSekrulebis<br />

Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi statusis dadgenas. isini kanonmdeblobiT<br />

iSviaTad gansazRvraven saerTaSoriso CveulebiTi samar-<br />

Tlis normebis Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebriv statuss, rac ganpirobebulia<br />

sxvadasxva garemoebiT, maT Soris, erovnuli sasamar-<br />

Tloebis mier saerTaSoriso CveulebiTi samarTlis normebis<br />

dadgenasTan dakavSirebuli sirTuleebiT~. 3 avtori iqve das-<br />

Zens, rom `saerTaSoriso CveulebiTi samarTlis normis CamoyalibebisaTvis~<br />

aucilebelia ori iseTi elementis arseboba, rogoricaa<br />

<strong>saxelmwifo</strong>Ta praqtika da am praqtikis iuridiulad<br />

savaldebulobis aRiareba~. 4 k. korkelia aseve aRniSnavs: `<strong>saxelmwifo</strong>Ta<br />

praqtika adasturebs, rom saerTaSoriso samarTlis<br />

sayovelTaod aRiarebul principebsa da normebSi gaigeba saer-<br />

TaSoriso CveulebiTi samarTlis normebi~. 5<br />

saqarTvelos konstituciis VI muxlis II punqtiT `saqar-<br />

Tvelos kanonmdebloba Seesabameba saerTaSoriso samarTlis<br />

sayovelTaod aRiarebul principebs da normebs. saqarTvelos<br />

saerTaSoriso xelSekrulebas an SeTanxmebas, Tu igi ar ewinaaRmdegeba<br />

saqarTvelos konstitucias, konstituciur SeTanxmebas,<br />

aqvs upiratesi iuridiuli Zala Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi normatiuli<br />

aqtebis mimarT~. 6 saqarTvelos sisxlis samarTlis ko-<br />

1<br />

Ю. Колосов, В. Кузнецов. Международное право. М., 1999, gv. 13.<br />

2 И. Лукашук. Курс международного права. Т. II. М., 1989, gv. 7.<br />

3 k. korkelia. saerTaSoriso CveulebiTi samarTali saqarTvelos samarTlebriv<br />

sistemaSi, — saqarTvelo da saerTaSoriso samarTali<br />

(statiaTa krebuli). Tb., 2001, gv. 63.<br />

4 k. korkelia. saerTaSoriso CveulebiTi samarTali saqarTvelos samarTlebriv<br />

sistemaSi, gv. 63.<br />

5 k. korkelia. saerTaSoriso CveulebiTi samarTali saqarTvelos samarTlebriv<br />

sistemaSi, gv. 65.<br />

6<br />

j. xecuriani. saqarTvelos konstitucia da kanonmdebloba sakons-<br />

139


140<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

deqsis pirveli muxlis II punqtiT, `es kodeqsi Seesabameba saqar-<br />

Tvelos konstitucias, saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod<br />

aRiarebul principebs da normebs. aRniSnulidan gamomdinare, k.<br />

korkelia askvnis, rom `Tu saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi<br />

ar Seesabameba saqarTvelos konstitucias, upiratesoba<br />

mieniWeba konstitucias~, xolo kodeqssa da saerTaSoriso samarTlis<br />

sayovelTaod aRiarebul principebsa da normebs Soris<br />

koliziis aRmoCenis SemTxvevaSi, upiratesoba mieniWeba saerTaSoriso<br />

samarTlis sayovelTaod aRiarebul principebsa<br />

da normebs~. 1<br />

saqarTvelos sssk II muxlis I punqtSi mocemulia sisxlis<br />

samarTlis procesis wyaroebis Semdegi ierarqia: 1. saqarTvelos<br />

konstitucia; 2. saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebebi<br />

da SeTanxmebebi; 3. es kodeqsi; 4. saerTaSoriso samarTlis<br />

sayovelTaod aRiarebuli principebi da normebi. k. korkelia<br />

marTebulad miuTiTebs, rom sisxlis samarTlis saproceso kodeqsiT<br />

saerTaSoriso CveulebiTi samarTlis normebs `eniWebaT<br />

saqarTvelos kanonebze ufro dabali adgili~. 2 avtori uTiTebs<br />

prezidentis 1997 wlis 284 brZanebulebas `saqarTveloSi adamianis<br />

uflebaTa ganmtkicebis Sesaxeb~, romelic saerTaSoriso<br />

samarTlis sayovelTaod aRiarebuli principebisa da normebis<br />

uSualo gamoyenebas adasturebs.<br />

k. korkelia sruliad marTebulad askvnis, rom `saerTaSoriso<br />

CveulebiTi samarTali gaxda saqarTvelos kanonmdeblobis<br />

nawili, mis normebs eniWeba Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi iuridiuli<br />

Zala saqarTveloSi, rac saerTaSoriso CveulebiTi samar-<br />

Tlis normebis uSualo gamoyenebis winapirobaa~. 3 `Tavad is faqti,<br />

rom sakonstitucio sasamarTlo uSualod iyenebs saerTa-<br />

Soriso CveulebiTi samarTlis normebs, adasturebs pozicias,<br />

rom saerTaSoriso CveulebiTi samarTali saqarTvelos samar-<br />

Tlebrivi sistemis nawilia~. 4 sruliad logikuria, rodesac avtori<br />

miuTiTebs, rom saerTaSoriso CveulebiTi samarTali saerTaSoriso<br />

samarTlis wyarosTan erTad gaxda Sida<strong>saxelmwifo</strong>brivi<br />

samarTlis wyaro.<br />

k. korkelia warmogvidgens qarTul iuridiul literatutitucio<br />

sasamarTlos Sesaxeb. Tb., 2002, gv. 21.<br />

1 k. korkelia. saerTaSoriso CveulebiTi samarTali saqarTvelos samarTlebriv<br />

sistemaSi, gv. 68.<br />

2 k. korkelia. saerTaSoriso CveulebiTi samarTali saqarTvelos samarTlebriv<br />

sistemaSi, gv. 68.<br />

3 k. korkelia. saerTaSoriso CveulebiTi samarTali saqarTvelos samarTlebriv<br />

sistemaSi, gv. 69.<br />

4 k. korkelia. saerTaSoriso CveulebiTi samarTali saqarTvelos samarTlebriv<br />

sistemaSi, gv. 72.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

raSi arsebul or mosazrebas: 1) saqarTvelos konstituciis me-6<br />

muxlis meore punqtis Sesabamisad, saerTaSoriso CeveulebiTi<br />

samarTlis normebs saqarTvelos kanonmdeblobis mimarT upiratesoba<br />

eniWeba, magram ara konstituciis mimarT; 2) qveyanaSi<br />

moqmed sxva aqtebTan adamianis sayovelTaod aRiarebul uflebebs<br />

da Tavisuflebebs aqvT upiratesi iuridiuli Zala TviT<br />

saqarTvelos konstituciis mimarT. avtori pirvel mimarTulebas<br />

uWers mxars, radgan `am kategoriis normebisadmi gamoyenebuli<br />

unda iqnes saerTaSoriso CveulebiTi samarTlis normeb-<br />

Tan dakavSirebiT saqarTveloSi arsebuli saerTo midgoma~. 1<br />

meore mimarTulebas icavs prof. i. futkaraZe, romelic<br />

eyrdnoba konstituciis VII muxls, romlis mixedviTac `<strong>saxelmwifo</strong><br />

cnobs da icavs adamianis sayovelTaod aRiarebul uflebebsa<br />

da Tavisuflebebs, rogorc wamyvan da uzenaes adamianur<br />

Rirebulebebs. xelisuflebis ganxorcielebisas xalxi da <strong>saxelmwifo</strong><br />

SezRuduli arian am uflebiTa da TavisuflebiT, rogorc<br />

uSualod moqmedi samarTliT~. 2 avtori iqve uTiTebs amave<br />

muxlis debulebas, romlis Tanaxmadac `xelisuflebis ganxorcielebisas<br />

xalxi da <strong>saxelmwifo</strong> SezRudulni arian am uflebebiTa<br />

da TavisuflebebiT, rogorc uSualod moqmedi samar-<br />

TliT~. 3 aqedan gamomdinare i. futkaraZe aRniSnavs, rom `adamianis<br />

sayovelTaod aRiarebuli uflebebi da Tavisuflebebi saqarTveloSi<br />

moqmedeben pirdapir, uSualod, im garemoebisagan<br />

damoukideblad _ aisxebian Tu ara isini saqarTvelos Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebriv<br />

sakanonmdeblo aqtebSi es niSnavs saqarTvelos<br />

mTeli samarTlebrivi sistemis mniSvnelovan gafarToebas~. 4<br />

eqstradiciisas vxvdebiT iseT sakiTxebs, rogoricaa sayovelTaod<br />

aRiarebuli adamianis uflebebi da Tavisuflebebi, <strong>saxelmwifo</strong>Ta<br />

suverenuli uflebebi da sxva. SesaZloa eqstradiciisas<br />

dairRves sayovelTaod aRiarebuli adamianis uflebebi,<br />

1 k. korkelia. saerTaSoriso CveulebiTi samarTali saqarTvelos samarTlebriv<br />

sistemaSi, gv. 72.<br />

2 i. futkaraZe. saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebuli<br />

normebi da moqalaqeTa socialur-ekonomikuri da socialur-kulturuli<br />

uflebebida da Tavisuflebebis dacva saqarTvelos sakonstitucio<br />

samarTalSi, — Jurn.: `adamiani da konstitucia~. #3, 1998. gv.<br />

27.<br />

3 i. futkaraZe. saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebuli<br />

normebi da moqalaqeTa socialur-ekonomikuri da socialur-kulturuli<br />

uflebebida da Tavisuflebebis dacva saqarTvelos sakonstitucio<br />

samarTalSi, gv. 27.<br />

4 i. futkaraZe. saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebuli<br />

normebi da moqalaqeTa socialur-ekonomikuri da socialur-kulturuli<br />

uflebebida da Tavisuflebebis dacva saqarTvelos sakonstitucio<br />

samarTalSi, gv. 27.<br />

141


142<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

maSin saqmis gadawyvetisas marTebuli iqneboda am sferoSi sasamarTlos<br />

da prokuraturas saerTaSoriso CveulebiTi samar-<br />

TlisaTlis normebisaTvis mieniWebina upiratesoba konstituciasTan<br />

SedarebiT. sxva SemTxvevaSi ki (rodesac dgeba <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

suverenuli uflebebis problema), saerTaSoriso CveulebiT<br />

samarTalis normebze meti Zala konstitucias unda mieniWos.<br />

naklebad savaraudoa is, rom konstitucia winaaRmdegoba-<br />

Si movides saerTaSoriso CveulebiT samarTalTan, Tumca SesaZlebelia.<br />

amdenad, orive mosazrebis gamoyeneba eqstradiciis<br />

praqtikaSi marTebuli iqneba Tu eqstradiciis normatiul wyaroebs<br />

Soris saqarTvelos konstitucias da CveulebiTi samar-<br />

Tlis normebs I safexurze movaTavsebT. eqstradiciis konkretuli<br />

SemTxvevidan gamomdinare, upiratesoba unda mieniWos<br />

erT-erTs.<br />

eqstradiciis sakiTxis ganxilvis dros, rodesac ar arsebobs<br />

sakmao normatiuli baza, mizanSewonilia gamoyenebul iqnas<br />

saerTaSoriso samarTlis is ZiriTadi principebi, kerZod:<br />

1. <strong>saxelmwifo</strong>Ta suverenuli Tanasworobis principi;<br />

2. Zalis gamoyenebaze an ZaliT damuqrebaze uaris Tqma;<br />

3. sxva <strong>saxelmwifo</strong>s saSinao saqmeebSi Caurevlobis principi;<br />

4. adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa pativiscema;<br />

5. saerTaSoriso samarTliT gansazRvrul valdebulebaTa<br />

keTilsindisieri Sesruleba.<br />

es principebi SesaZlebelia iqces eqstradiciaze uaris<br />

Tqmis safuZvlad.<br />

l. galenskaias mosazrebiT, `arsebobs principebis meore<br />

jgufi _ specialuri principebi, romelic saerTaSoriso-samarTlebrivi<br />

sagnis specifikurobidan gamomdinare, xasiaTdeba<br />

gamoyenebis ufro viwro sferoTi~. 1 is dasZens, rom `specialur<br />

principebs ar SeuZliaT winaaRmdegoba Tanamedrove saerTaSoriso<br />

samarTlis principebTan~. 2 principebis am or jgufs Soris<br />

unda arsebobdes subordinaciuli damokidebuleba. mecniers<br />

mocemuli saerTaSoriso samarTlebrivi principebis dayofa ar<br />

miaCnda amomwuravad, radganac Tvlida, rom socialisturi saerTaSoriso<br />

samarTlis sferoSi moqmedebda principebis Taviseburi<br />

sistema.<br />

aRniSnuli problemisadmi msgavsi midgoma politizirebuli<br />

da mecnierul safuZvels moklebuli iyo. danaSaulobasTan<br />

1 Л. Галенская. Правовые проблемы сотрудничества в борьбе с преступностью.<br />

Л., 1978, gv. 18.<br />

2<br />

Л. Галенская. Правовые проблемы сотрудничества, gv. 18.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

saerTaSoriso samarTlebrivi TanamSoromlobis dros, socialisturi<br />

samarTlis principebis calke gamoyofa iwvevda dapirispirebas<br />

kapitalistur <strong>saxelmwifo</strong>ebTan, rac Sesabamisad<br />

aferxebda eqstradiciis normatiuli wyaroebis srulyofas.<br />

aRniSnulidan gamomdinare, SeiZleba davaskvnaT, rom saer-<br />

TaSoriso samarTlis ZiriTad principebs Seesabameba saerTaSoriso<br />

sisxlis samarTlis dargobrivi principebi, romlebic garkveul<br />

zegavlenas axdenen eqstradiciis normatiuli wyaroebis<br />

Camoyalibebaze. saerTaSoriso sisxlis samarTlis dargobriv<br />

principebs miekuTvneba:<br />

1. teritoriulobis principi;<br />

2. moqalaqeobis principi (aqtiuri personalurobis principi);<br />

3. dacvis principi (realurobis principi);<br />

4. universalurobis principi; 5. monacvleobiTi marTlmsajulebis<br />

principi.<br />

es principebi damkvidrebulia romanul-germanuli samar-<br />

Tlis sistemis qveynebSi, maT anglo-amerikul sistemaSic cnoben,<br />

magram zogierT maTgans gansxvavebul interpretacias aZleven.<br />

saerTaSoriso sisxlis samarTlis principebze srul warmodgenas<br />

gvaZlevs d. hioleri, 1 xolo m. turava mxars uWers am<br />

principebis transformacias saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

kodeqsSi. 2<br />

romanul-germanuli samarTlis qveynebSi Camoyalibda eqstradiciis<br />

specialuri principebi:<br />

1) ormxrivi kriminalurobis principi, rac gulisxmobs,<br />

rogorc momTxovni, ise adgilsamyofeli qveynis kanonmdeblobiT<br />

dasjadobas;<br />

2) specializaciis principi, romlis qveS igulisxmeba, gansazRvrul<br />

moTxovnebTan qmedebis Sesabamisoba, am Sem-<br />

TxvevaSi gasaTvaliswinebelia mocemuli qmedebisaTvis<br />

sasjelis saxe da zoma, xandazmulobis vada, on bis in<br />

idem, konkretulobis wesi da sxva;<br />

3) sakuTar moqalaqeTa gadaucemlobis principi (rasac ar<br />

cnobs anglo-amerikuli samarTali);<br />

4) politikuri mizniT devnis SemTxvevaSi gadaucemlobis<br />

principi.<br />

saerTaSoriso sisxlis samarTlis da eqstradiciis specialuri<br />

principebi SesaZloa gaxdes eqstradiciaze uaris Tqmis<br />

1 D. Qehler. Internationals strafrecht. «Carl Heymanns Velag KG Köln, Berlin, Bonn,<br />

München», 1983, gv. 155, 367, 413, 431, 443, 519, 547.<br />

2 m. turava. saerTaSoriso sisxlis samarTlis principebi, — saqarTvelo<br />

da saerTaSoriso samarTali (statiaTa krebuli), gv. 96-203.<br />

143


144<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

safuZveli.<br />

eqstradiciis sakiTxis ganxilvisas, aRniSnul sferoSi<br />

xelSekrulebis dadebisas an kanonis miRebisas, mizanSewonilia<br />

gadamowmdes ramdenad Seesabamebian isini saqarTvelos konstitucias,<br />

saerTaSoriso samarTlis principebs, dargobriv da<br />

specialur principebs (sqema 1,1). eqstradiciis sxva normatiuli<br />

wyaroebis ararsebobis SemTxvevaSi SesaZleblad migvaCnia<br />

praqtikaSi mocemuli principebis gamoyeneba.<br />

Tanamedrove saerTaSoriso samarTalSi universaluri<br />

xelSekruleba, romelic daaregulirebda eqstradiciisas wamoWril<br />

yvela problemas ar arsebobs, magram saerTaSoriso danaSaulTan<br />

da adamianis uflebebis dacvasTan dakavSirebiT arsebuli<br />

konvenciebi <strong>saxelmwifo</strong>ebs avaldebulebs gamoiyenon<br />

isini eqstradiciis sakiTxis gadawyvetisas (sqema 1,2). 1<br />

saerTaSoriso xasiaTis danaSaulebTan dakavSirebul konvenciebSi<br />

mocemulia am danaSaulSi braldebulis gadacemis saerTaSoriso<br />

standartebi (sqema 1,3). 1950 wlis 21 martis `adamianebiT<br />

vaWrobasTan da mesame pirTa mier prostituciis eqsploataciasTan<br />

brZolis konvenciis~ VIII muxlis Tanaxmad, aRniSnuli<br />

qmedeba ganixileba, rogorc danaSauli, romelic iwvevs eqstradicias,<br />

masze vrceldeba braldebulis gadacemis yvela<br />

xelSekruleba, romelic dadebuli iyo an dadebuli iqneba am<br />

konvenciis yvela monawile mxares Soris. am konvenciis mxareebi,<br />

romlebic eqstradicias xelSekrulebis safuZvelze ar axorcieleben,<br />

aseTi danaSaulebi urTierTSeTanxmebiT gadacemis safuZvlad<br />

unda aRiaron. analogiur normas Seicavs haagis 1970<br />

wlis `sahaero xomaldis ukanono gatacebasTan brZolis konvencia~<br />

(VIII muxli), monrealis 1971 wlis `samoqalaqo aviaciis<br />

usafrTxoebis winaaRmdeg mimarTuli ukanono aqtebTan brZolis<br />

konvencia~ (VIII muxli), 1929 wlis yalbi fuladi niSnebis<br />

damzadebis winaaRmdeg brZolis konvencia (X muxli), niu-iorkis<br />

1979 wlis `mZevlebis ayvanis winaaRmdeg brZolis konvencia~ (X<br />

muxli) da sxva. 2<br />

eqstradiciisas mniSvnelovan rols asrulebs regionaluri<br />

konvenciebi (sqema 1, 4), maTi Camoyalibeba nakarnaxevia ara<br />

marto socialur-ekonomikuri, aramed iuridiuli faqtorebiT.<br />

isini saerTaSoriso samarTlis, dargobrivi da specialuri<br />

principebis realizaciis saukeTeso saSualebas warmoadgenen.<br />

regionaluri konvenciebis roli dRiTi dRe izrdeba, mag-<br />

1 v. gvaramia. saerTaSoriso danaSaulSi braldebulis eqstradicia.<br />

Tb., 2002, gv. 38, 43, 69-82.<br />

2<br />

И. Павлова. Выдача преступников, как средство борьбы с уголовными<br />

преступлениями международного характера. Автореферат диссертации на<br />

соискание ученой степени кандидата юридических наук. М., 1984, gv. 10.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

ram man ar unda SeuSalos xeli saerTaSoriso samarTlis normebis<br />

realizacias an Secvalos isini. u. batleri wers, rom regionalurma<br />

normebma ar unda Secvalos saerTaSoriso samarTlis<br />

sistema, mas gaumarTleblad miaCnia, aRniSnulma normebma `areguliros<br />

araregionalur <strong>saxelmwifo</strong>Ta qceva.~ 1 adamianis uflebebis<br />

dacvis regionalur konvenciebSi mocemuli standartebTan<br />

SesabamisobaSi unda iyos eqstradiciis regionaluri<br />

konvenciebi. normatiul wyaroebs Soris mniSvnelovani adgili<br />

ukavia azia-afrikis eqstradiciis principebis Semcvel muxlebs,<br />

evropis da saerToamerikul eqstradiciis regionalur<br />

konvenciebs.<br />

regionaluri konvenciebis ganmtkicebas emsaxureba lokaluri<br />

konvenciebi, romelic regionis <strong>saxelmwifo</strong>ebis mcire<br />

jgufs Soris ideba (sqema 1,5). am mxriv aRsaniSnavia 1962 wlis<br />

`beneluqsis <strong>saxelmwifo</strong>Ta (belgia, niderlandebi, luqsemburgi)<br />

sisxlis samarTlis saqmeebze urTierTdaxmarebis da eqstradiciis<br />

konvencia~. i. vasilevi aRniSnavs, rom es <strong>saxelmwifo</strong>ebi<br />

qmnian `damnaSaveTa gadacemis~ damoukidebel sistemas, arcerT<br />

maTgans ar mouxdenia eqstradiciis evropuli konvenciis ratifikacia,<br />

garkveuli specifikurobis gamo. 2 aRniSnuli SeiZleba<br />

aixsnas am qveynebis geografiuli, ekonomikuri da kulturuli<br />

TaviseburebebiT. msgavsi konvencia miRebulia 1962 wels skandinaviis<br />

qveynebis mier (dania, fineTi, islandia, norvegia da<br />

Svecia). i. vasilevi miuTiTebs, rom am SeTanxmebiT maT samar-<br />

Tlebrivi sistemebis harmonizaciis safuZvelze Seqmnes eqstradiciis<br />

regionaluri sqema. 3<br />

erTa Tanamegobrobis (yofili `britanul erTa Tanamegobroba~)<br />

iusticiis ministrebis xangrZlivi Sexvedrebis safuZvelze<br />

1966 wels miRebuli iqna erTa Tanamegobrobis sazRvreb-<br />

Si myofi braldebulis gadacemis kanoni. am SemTxvevaSi <strong>saxelmwifo</strong>Ta<br />

gamaerTianebel kriteriumad gvevlineba ara geografiuli<br />

mdebareoba, aramed samarTlebrivi sistema, romelsac<br />

safuZvlad daedo inglisis saerTo samarTali (Common Law),<br />

masSi Sedis 35 <strong>saxelmwifo</strong> sxvadasxva kontinentidan.<br />

arabul <strong>saxelmwifo</strong>Ta ligis farglebSi saerTaSoriso<br />

sisxlis samarTlis iusticiis sferoSi 1952 wels miRebuli iqna<br />

konvencia, romlis mixedviTac misi sxva xelSekrulebebTan ko-<br />

1 W. Butler. Regional and Sectional Diversites in International Law, – in: Intenational<br />

Law: Teaching and Practice. L., 1982, gv.. 49.<br />

2 Ю. Васильев. Институт выдачи преступников (Экстрадиции) в современном<br />

международном праве. Диссертация на соискание ученной степени кандата юридических<br />

наук. М., 2003. gv. 94-95.<br />

3<br />

Ю. Васильев. Институт выдачи преступников.., gv. 96.<br />

145


iuridiuli fakulteti — 30<br />

liziis SemTxvevaSi gamoiyeneba is xelSekruleba, romelSic optimaluradaa<br />

regulirebuli eqstradicia. aqedan gamomdinare<br />

iu. vasilevi miuTiTebs mis pragmatulobaze. 1<br />

dsT-s 1993 wlis `samoqalaqo, saojaxo da sisxlis samar-<br />

Tlis saqmeebSi samarTlebrivi daxmarebis konvenciis~, 1995<br />

wlis `evropis kavSiris wevr saxelmwifiTa eqstradiciis proceduris<br />

gamartivebis konvenciis~, 1996 wlis `evropis kavSiris<br />

wevr-<strong>saxelmwifo</strong>Ta eqstradiciis konvenciis~, sxva regionaluri<br />

da lokaluri konvenciis monawile <strong>saxelmwifo</strong>ebi erTmaneT-<br />

Tan aformeben ormxriv xelSekrulebebs (sqema 1,6), raTa Seavson<br />

konvenciis debulebebi da moaxdinon masSi mocemuli principebis<br />

Sidasakanonmdeblo implementacia. ormxrivi xelSekrulebebi<br />

ar unda ewinaaRmdegebodes CamoTvlil wyaroebs, magram<br />

dasaSvebia Seicavdes dazustebas.<br />

saqarTveloSi arsebuli eqstradiciis xelSekrulebebi SeiZleba<br />

davyoT or jgufad: 1) <strong>saxelmwifo</strong>TaSorisi da 2) uwyebaTaSorisi<br />

saerTaSoriso xelSekrulebebi.<br />

<strong>saxelmwifo</strong>TaSorisi xelSekrulebis Sinaarsidan gamomdinare,<br />

SesaZleblad migvaCnia gamovyoT: a) specialuri da b)<br />

zogadi xelSekrulebebi.<br />

specialur xelSekrulebebs SeiZleba mivakuTvnoT msjavrdebulis<br />

2 da braldebulis gadacemis xelSekruleba. 3<br />

zogad xelSekrulebebs ki samarTlebrivi urTierTdaxmarebis<br />

<strong>saxelmwifo</strong>TaSoris xelSekrulebebi, samoqalaqo, saojaxo<br />

da sisxlis samarTlis saqmeebze, sadac eqstradicias calke<br />

1 Ю. Васильев. Институт выдачи преступников (Экстрадиции) в современном<br />

международном праве, gv. 106.<br />

2<br />

`xelSekruleba saqarTvelos da yazaxeTis respublikas Soris Tavisuflebis<br />

aRkveTiT msjavrdebul pirTa sasjelis mosaxdelad im<br />

<strong>saxelmwifo</strong>saTvis gadacemis Sesaxeb, romlis moqalaqeebic isini<br />

arian~, — ix.: parlamentis uwyebani. 1997, ¹ 7-8. gv. 4; `saqarTvelosa<br />

da somxeTis respublikas Soris Tavisuflebis aRkveTiT msjavrdebul<br />

pirTa sasjelis mosaxdelad gadacemis Sesaxeb~, — ix.: parlamentis<br />

uwyebani. 1996, ¹13, gv. 31; `saqarTvelos da uzbekeTis respublikas<br />

Soris msjavrdebul pirTa sasjelis mosaxdelad im <strong>saxelmwifo</strong>saTvis<br />

gadacemis Sesaxeb, romlis moqalaqeebic isini arian~, —<br />

ix.: parlamentis uwyebani. 1996, ¹22-23, gv. 53.<br />

3 `xelSekruleba saqarTvelos da yazaxeTis respublikas Soris danaSaulis<br />

Camden pirTa gadacemis Sesaxeb maTi sisxlis samarTlis<br />

pasuxisgebaSi micemis an ganCinebis sisruleSi moyvanisaTvis~, —<br />

ix.: parlamentis uwyebani. 23.03.1997, ¹11-12, gv. 4; `xelSekruleba saqarTvelosa<br />

da somxeTis respublikas Soris eqstradiciis Sesaxeb~<br />

saqarTvelos parlamentis mier ratificirebulia saqarTvelos parlamentis<br />

1998 wlis 1 aprilis 1328-Is dadgenilebiT.<br />

146


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

Tavi eTmoba. 1<br />

uwyebaTaSorisi xelSekrulebebi samarTlebrivi urTier-<br />

Tdaxmarebis sferoSi xels uwyobs <strong>saxelmwifo</strong>TaSoris arsebuli<br />

xelSekrulebis cxovrebaSi realizacias (sqema 1,7). mag.,<br />

`xelSekruleba saqarTvelos prokuraturasa da azerbaijanis<br />

generalur prokuraturas Soris samarTlebrivi urTierTdaxmarebis<br />

Sesaxeb~.<br />

CamoTvlili xelSekrulebebis ierarqiis dadgenas praqtikuli<br />

mniSvneloba aqvs. rodesac evropis eqstradiciis konvenciis<br />

monawile <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris arsebobs mravalmxrivi<br />

(lokaluri) an ormxrivi xelSekrulebebi, mxareebi uflebamosilni<br />

arian ixelmZRvanelon aseTi xelSekrulebiT, isini avseben<br />

am konvencias, magram ar unda ewinaaRmdegebodnen masSi mocemul<br />

principebs. dReisTvis dsT-s qveynebSi efeqturad moqmedebs<br />

samoqalaqo, saojaxo da sisxlis samarTlis saqmeebze samarTlebrivi<br />

daxmarebis konvencia, <strong>saxelmwifo</strong>TaSorisi da<br />

uwyebaTaSorisi xelSekrulebebi, isini damxmare rols asruleben<br />

evropuli konvenciis realizaciaSi.<br />

msjavrdebulis gadacemas aregulirebs evropis 1983 wlis<br />

msjavrdebulis gadacemis konvencia, Tumca mas avsebs dsT-s<br />

sasjelis Semdgomi moxdis mizniT TavisuflebaaRkveTili<br />

msjavrdebulis gadacemis 1998 wlis moskovis lokaluri konvencia<br />

2 da <strong>saxelmwifo</strong>TaSoris msjavrdebulis gadacemis ormxrivi<br />

xelSekrulebebi.<br />

serTaSoriso konvenciebis da xelSekrulebebis garda eqstradiciis<br />

normatiul wyaroebs saqarTveloSi Seicavs konstitucia,<br />

sisxlis samarTlis kodeqsi, sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsi da kanonebi (mag. kanoni saqarTvelos moqalaqeobis<br />

Sesaxeb). calkeul dargebSi eqstradiciasTan dakavSirebuli<br />

normebi xSirad meordeba an ewinaaRmdegeba erTmaneTs. mar-<br />

Tebulia saqarTveloSi specialuri kanonSi eqstradiciis normatiuli<br />

wyaroebis ierarqiis asaxva, rac xels Seuwyobs eqstra-<br />

1 `saqarTvelos da azerbaijanis respublikas Soris samoqalaqo, saojaxo<br />

da sisxlis samarTlis saqmeebze samarTlebrivi daxmarebisa<br />

da samarTlebriv urTierTobaTa Sesaxeb xelSekruleba~, — ix.: parlamentis<br />

uwyebani. 1996, ¹18, gv. 47; `saqarTvelos da ukrainis respublikas<br />

Soris samoqalaqo da sisxlis samarTlis saqmeebze samar-<br />

Tlebrivi daxmarebisa da samarTlebriv urTierTobaTa Sesaxeb<br />

xelSekruleba~, — ix.: parlamentis uwyebani. 1996, ¹5-6, gv. 120; `saqarTvelos<br />

da uzbekeTis respublikas Soris samoqalaqo, saojaxo<br />

da sisxlis samarTlis saqmeebze samarTlebrivi daxmarebisa da samarTlebriv<br />

urTierTobaTa Sesaxeb xelSekruleba~, — ix.: parlamentis<br />

uwyebani. 1996, ¹22-23, gv. 71.<br />

2<br />

Конвенция о передаче осуждённых к лишению свободи для дальнейшего<br />

отбывания наказания. М., 06. 03. 1998. – KONV-376. DOC.<br />

147


148<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

diciis an masze uaris Tqmis safuZvlebis dadgenas.<br />

zogierT <strong>saxelmwifo</strong>Si eqstradiciis normatiuli wyaroebis<br />

Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi regulireba gansxvavebulia. i. luka-<br />

Suki da a. naumovi am mxriv <strong>saxelmwifo</strong>Ta or jgufs gamohyofs.<br />

pirvels miakuTvneben qveynebs, romlebSic mocemuli problema<br />

regulirdeba konstituciuri, sisxlis samarTlis da sisxlis<br />

samarTlis saproceso normebiT (mag., italia, safrangeTi, saqarTvelo,<br />

yazaxeTi, ruseTi da sxva qveynebi), meores ki im <strong>saxelmwifo</strong>ebs,<br />

sadac es sakiTxi mowesrigebulia specialuri kanonebiT<br />

(azerbaijani, 1 Sveicaria, 2 kanada, 3 inglisi, 4 germania, 5<br />

avstria, 6 islandia, 7 tailandi, 8 pakistani, 9 da sxva). dasmuli sakiTxis<br />

sworad warmoCenis mizniT marTebulia <strong>saxelmwifo</strong>Ta mesame<br />

jgufis gamoyofac, radgan eqstradiciis kanonebi kompleqsurad<br />

mocemulia krebulSi, sadac maT calke Tavi (an kari) eTmoba<br />

(mag., aSS, 10 malta, 11 da sxva).<br />

aSS-s, maltis da sxva <strong>saxelmwifo</strong>ebis eqstradiciis normatiuli<br />

wyaroebis sakanonmdeblo krebulSi gaerTianeba gamowveulia<br />

am qveynebis kanonmdeblobis sistematizaciis specifikurobiT.<br />

aRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gamovyoT <strong>saxelmwifo</strong>Ta<br />

sami jgufi, romlebSic eqstradiciis normatiuli wyaroebi<br />

mocemulia: 1. calkeul dargebSi; 2.specialur kanonSi; da 3.<br />

erTian kanonTa krebulSi (sqema 1, 8, a,b,g).<br />

eqstradiciis an masze uaris Tqmis gadawyvetilebis misa-<br />

Rebad mniSvnelovani roli xelSekrulebas eniWeba, magram misi<br />

1 Закон Азербайджанской Республики о выдаче лиц, совершивших преступления<br />

(экстрадиции). 15.05.2001, – http://www.mia.gov.az/index.php/ru/content/29413/.<br />

2 Loi fédérale sur l’entraide internationale en matière pénale (Loi sur l’entraide pénale<br />

internationale, EIMP) , – http://www.admin.ch/ch/f/rs/3/351.1.fr.pdf.<br />

3<br />

Extradition Act, – http://canlii.ca/en/ca/laws/stat/sc-1999-c-18/latest/sc-1999-c-<br />

18.html.<br />

4 Extradition Act, – http://www.opsi.gov.uk/acts/acts2003/ukpga_20030041_en_1.<br />

5<br />

Gesetz über die internationale Rechtshilfe in Strafsachen. 23. Dezember 1982. (IRG),<br />

– http://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/irg/gesamt.pdf.<br />

6 Auslieferung und Rechtshilfegesetz (ARHG). Bundesgesetzblatt für die Republik Ősterreich,<br />

Ausgegeben am 28. Dezember 1979 (BGBl Nr. 529/1979), Das Auslieferungs<br />

und Rechtshilfegesetz, zuletzt geändert durch das Bundesgesetz BGBl. I Nr. 164/2004.<br />

7 Extradition of Criminals and Other Assistance in Criminal Proceedings Act, – http://-<br />

eng.domsmalaraduneyti.is/laws-and-regulations/nr/104.<br />

8 Extradition Act, – http://www.thailawforum.com/database1/Extradition-Act.html.<br />

9 Extradition Act, – http://www.oecd.org/dataoecd/2/54/39365414.pdf.<br />

10 18 USC Chapter 209 – Extradition, – http://www.law.cornell.edu/uscode/html/uscode-<br />

18/usc_sup_01_18_10_II_20_209.html.<br />

11 Chapter 276, Extradition Act, – http://docs.justice.gov.mt/lom/legislation/english/leg/-<br />

vol_6/chapt276.pdf.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

ararsebobis SemTxvevaSi am sakiTxis mowesrigeba SesaZlebelia<br />

specialuri kanonis meSveobiT.<br />

n. safarovi aRniSnavs, rom azerbaijanSi eqstradiciis<br />

xelSekrulebis ararsebobisas xarvezs `danaSaulis Camden pir-<br />

Ta (eqstradiciis) gadacemis kanoni~ avsebs. 1 rogorc avtori<br />

dasZens eqstradiciis erovnuli kanoni aRniSnul sakiTxs gamokveTil<br />

samarTlebriv CarCoebSi svams, romelic axdens eqstradiciis<br />

yvela etapis reglamentacias. 2<br />

sxvadasxva samarTlebrivi sistemis <strong>saxelmwifo</strong>ebSi eqstradiciis<br />

normebi xSirad gansxvavebulia, Tumca eqstradiciis<br />

normatiuli wyaroebis Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi reguulireba<br />

xSirad msgavsia, rasac mowmobs specialuri kanonebis arseboba,<br />

romanul-germanuli (germania, Sveicaria), saerTo (inglisi, kanada)<br />

da religiuri samarTlebrivi sistemis ojaxis qveynebSi.<br />

aseTi msgavseba xels uwyobs eqstradiciis an masze uaris Tqmis<br />

saerTaSoriso standartebis Camoyalibebas.<br />

eqstradiciis sakanonmdeblo regulirebis, Teoriis da<br />

praqtikis SedarebiT-samarTlebrivi, normativistuli da dogmaturi<br />

meTodis mixedviT Catarebuli kvleva cxadyofs, rom<br />

marTebulia saqarTveloSi braldebulis da damnaSavis (msjavrdebulis)<br />

gadacemis sakiTxi specialuri kanoniT iqnas regulirebuli,<br />

romelic SesaZloa iwodebodes `saqarTvelos eqstradiciis<br />

kanonad~ an an miRebuli iqnas kompleqsuri saxis<br />

`saqarTvelos saerTaSoriso sisxlisamarTlebrivi TanamSromlobis<br />

kanoni~ sadac eqstradicias calke Tavi daeTmoba.<br />

1 Н. Сафаров. Комментарий к Закону Азербайджанской Республики «О выдаче<br />

(экстрадиции) лиц, совершивших преступления». Баку, 2001, gv. 9.<br />

2 Н. Сафаров. Комментарий к Закону Азербайджанской Республики «О выдаче<br />

(экстрадиции) лиц, совершивших преступления», gv. 9.<br />

149


VEPKHVIA GVARAMIA<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

SIGNIFICANT ISSUES OF HIERARCHY OF NORMATIVE<br />

SOURCES OF INTERNATIONAL LAW AND NATIONAL LAW<br />

ON EXTRADITION<br />

Against the background of legislative reforms ongoing in Georgia we found<br />

that it would be reasonable to formulate the characteristics and hierarchy of<br />

normative sources on extradition, what could be the means for dealing with the<br />

rejection of extradition, competing requests, collision and many other problems.<br />

Three groups of the states could be distinguished, those, where the nomative<br />

sources of extradition are provided in: 1. individual sectors, 2. in the special<br />

laws; and 3. in general corpus juris.<br />

Research conducted according to the legislative regulation of extradition,<br />

theory and practice comparative-legal, normative and dogmatic method shows<br />

that in Georgia it would be reasonable to regulate the issue of passing of the accused<br />

and charged by special law, which could be titled as “Georgian Law on<br />

Extradition”, or to adopt the law of complex type: “Georgian Law on International<br />

Criminal Collaboration”, where separate chapter will be dedicated to extradition.<br />

eqstradiciaze uaris Tqmis normatiuli wyaroebis ierarqia<br />

sqema ¹1<br />

150


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

qeTevan jinWaraZe<br />

suverenitetis cneba da misi gagebis<br />

Tanamedrove tendenciebi<br />

suvereniteti, rogorc <strong>saxelmwifo</strong>s ZiriTadi niSani, pirvelad<br />

frangi iuristis Jan bodenis (XVIs) SromebSi gvxvdeba,<br />

magram, aq `<strong>saxelmwifo</strong> xelisufleba~ suverenis xelisuflebas-<br />

Tan aris gaigivebuli. 1 es arcaa gasakviri, radgan bodenis politikur<br />

ideals centralizebuli <strong>saxelmwifo</strong> warmoadgens, sadac<br />

xelisufleba erT pirs, erT romelime krebas ekuTvnis. 2<br />

1648w. vestfaliis zavis Semdeg, suverenitetma axali Sinaarsi<br />

SeiZina. Camoyalibda e.w. vestfalis suverenitetis koncefcia,<br />

rac niSnavs xelisuflebis iseT organizacias, romlis<br />

drosac <strong>saxelmwifo</strong> uzenaesia Tavisi teritoriis farglebSi,<br />

damoukidebelia saSinao da sagareo politikis ganxorcielebisas<br />

da iuridiulad Tanasworia sxva <strong>saxelmwifo</strong>ebTan urTier-<br />

Tobis damyarebis dros. amgvarad, safuZveli Caeyara Tanamedrove<br />

sistemas, romlis mixedviTac suvereniteti nebismieri <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

ZiriTadi atributi gaxda.<br />

suverenitetis cneba sxvadasxvagvarad aris Camoyalibebuli<br />

zogad ganmartebiT leqsikonebsa da enciklopediebSi, specialur<br />

iuridiul leqsikonebsa da enciklopediebSi, aseve samecniero<br />

literaturaSi. ganvixiloT ramdenime maTgani.<br />

magaliTad, `qarTuli enis ganmartebiT leqsikonSi~ suverenitetis<br />

cnebac ar aris, mxolod misi sakmaod mwiri mniSvnelobaa<br />

mocemuli, romlis mixedviTac `suvereniteti — <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

damoukideblobas, sakuTari mmarTvelobis uflebas niSnavs<br />

(polit.)~. 3 erT-erTi uaxlesi iuridiuli leqsikoni suverenitetis<br />

SedarebiT vrcel mniSvnelobas gvaZlevs: `suvereniteti<br />

— (frang. uzenaesi xelisufleba) <strong>saxelmwifo</strong> suvereniteti<br />

— <strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis uzenaesoba da damoukidebloba,<br />

rac vlindeba <strong>saxelmwifo</strong>s saSinao da sagareo-politikuri saqmianobis<br />

saTanado formaSi~. 4 am leqsikonSi mocemuli suverenitetis<br />

ganmarteba axali ar aris. igi `qarTuli sabWoTa leqsikonidanaa~<br />

gadmotanili, romelSic, garda suverenitetis zemoT<br />

1 v. metreveli, g. daviTaSvili. politikur da samarTlebriv moZRvrebaTa<br />

istoria. leqciebis kursi. Tb., 1999, gv. 84.<br />

2 v. metreveli, g. daviTaSvili. politikur da samarTlebriv moZRvrebaTa<br />

istoria, gv. 84.<br />

3<br />

qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni. rvatomeuli. t. VI. Tb., 1960,<br />

gv. 1171.<br />

4 l. daneliSvili, m. mesxiSvili. iuridiuli leqsikoni. Tb., 2008, gv.<br />

450.<br />

151


152<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

Camoyalibebuli cnebisa, mocemulia misi gamovlinebis zogier-<br />

Ti forma, mag., rogoricaa: <strong>saxelmwifo</strong>s uflebamosileba daamyaros<br />

marTlwesrigi sazogadoebaSi (Tund iZulebis gamoyenebiT),<br />

daakisros movaleoba da mianiWos uflebebi Tanamdebobis<br />

pirebs, dawesebulebebs, organizaciebs, moqalaqeebsa da a. S., da<br />

niSnebi: `...<strong>saxelmwifo</strong>s suverenitetis safuZvelia xalxis sruluflebianoba,<br />

rac uzrunvelyofilia xalxis suverenuli uflebebiT<br />

sazogadoebrivi cxovrebis yvela sferoSi da xorcieldeba<br />

socialuri demokratiis institutebis saSualebiT. suvereniteti<br />

damoukidebels xdis <strong>saxelmwifo</strong>ebs saerTaSoriso<br />

urTierTobebSi; igi gamodis rogorc saerTaSoriso samarTlis<br />

damoukidebeli subieqti~. 1<br />

s. TezeliSvilis `iuridiul enciklopediaSi~, gaugebradaa<br />

Camoyalibebuli suverenitetis mniSvneloba, TiTqos gaigivebulia,<br />

aRreulia <strong>saxelmwifo</strong> da saxalxo suvetreniteti, rac, Cemi<br />

azriT, marTebuli ar aris da didi Secdomaa. aq suvereniteti<br />

Semdegnairadaa daxasiaTebuli: `<strong>saxelmwifo</strong> suvereniteti — <strong>saxelmwifo</strong>ebriobis<br />

arsebobis bunebrivi da aucilebeli piroba.<br />

<strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis wyarosa da suverenitetis matarebels<br />

warmoadgens misi mravalerovani xalxi, romelic <strong>saxelmwifo</strong><br />

xelisuflebas axorcielebs uSualod da konstituciis safuZvelze<br />

warmomadgenlobiTi organoebis meSveobiT~. 2<br />

rusi mecnieris s. aleqseevis SromebSi suvereniteti Semdegnairadaa<br />

daxasiaTebuli: `suvereniteti, rogorc <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

erT-erTi ZiriTadi niSani, aris misi SesaZlebloba, sruluflebiana<br />

awarmoos saSinao da sagareo-politikuri urTier-<br />

Tobebi da ar dauSvas Tavis saqminaobaSi sxva <strong>saxelmwifo</strong>Ta da<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s SigniT arsebuli sxvagvari Zalebis (organizaciebis)<br />

Careva~. 3<br />

qarTveli mecnieri, g. inwkirveli odnav ganavrcobs s. aleeqseevis<br />

ganmartebas da mas Semdegi saxiT ayalibebs: `<strong>saxelmwifo</strong><br />

suvereniteti gulisxmobs mis SesaZleblobas, qveyanaSi moqmedi<br />

samarTlisa da aRiarebuli saerTaSoriso normebis farglebSi<br />

sruluflebianad awarmoos saSinao da sagareo saqmeebi<br />

da ar dauSvas Tavis saqmianobaSi sxva <strong>saxelmwifo</strong>ebis an <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

SigniT arsebuli sxva Zalebis (organizaciebis) Careva. e.<br />

i. suvereniteti niSnavs <strong>saxelmwifo</strong>s uzenaesobas qveynis SigniT<br />

da damoukideblobas sxva qveynebTan urTierTobaSi.~ 4 mocemul<br />

1<br />

qarTuli sabWoTa enciklopedia. Tormettomeuli. t. IX. Tb., 1985, gv.<br />

1235.<br />

2 s. TezeliSvili. iuridiuli enciklopedia. Tb., 2008, gv. 571.<br />

3 С. С. Алексеев. Государство и право. Начальный курс. М., 1999, gv. 215.<br />

4 g. inwkirveli. <strong>saxelmwifo</strong>sa da samarTlis Teoria. ZiriTadi cnebebi<br />

da debulebebi. Tb., 1999, gv. 30.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

cnebaTagan es yvelaze srulyofili ganmartebaa da suverenitetis<br />

yvela Tvisebas axasiaTebs.<br />

rogorc davinaxeT, warmodgenil cnebebSi, sityvaTa sxvadasxvagvari<br />

Tanwyobis miuxedavad, suverenitets erTi da igive<br />

arsi da iuridiuli buneba devs. es aris <strong>saxelmwifo</strong>s, da misi<br />

funqciebis ZiriTadi Semsruleblis — <strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis,<br />

damoukidebloba qveynis SigniT da sagareo urTierTobebSi.<br />

suverenitetis ganusxvisebel iuridiul Tvisebebad aRiarebulia<br />

<strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis erTianoba, uzenaesoba da<br />

damoukidebloba. 1<br />

<strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis uzenaesoba vlindeba mis SesaZleblobaSi,<br />

damoukideblad daadginos sazogadoebis yvela wevrisaTvis<br />

savaldebulo qcevis wesebi, daawesos da uzrunvelyos<br />

saerTo marTlwesrigi, gansazRvros uflebebi da movaleobebi<br />

moqalaqeebis, Tanamdebobis pirebis, <strong>saxelmwifo</strong> da partiuli,<br />

sazogadoebrivi organoebisa da organizaciebisaTvis.<br />

uzenaesobis zogadi mniSvnelobidan unda gamovyoT <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

teritoriuli uzenaesoba, romelic <strong>saxelmwifo</strong>s umaRles,<br />

srul da gansakuTrebul xelisuflebas niSnavs Tavis teritoriaze.<br />

teritoriuli uzenaesoba moicavs umaRles xelisuflebas<br />

(imperium) da suverenul mmarTvelobas (dominium). es ukanaskneli<br />

gansxvavdeba samoqalaqo sakuTrebis uflebisagan, romelic <strong>saxelmwifo</strong><br />

teritoriis an misi resursebis gankargvis SesaZleblobas<br />

niSnavs. sakuTrebis samoqalaqo ufleba arsebobs <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

mier dadgenili kanonis Sesabamisad. piris mier miwis nakveTze<br />

sakuTrebis uflebis SeZena ar iwvevs am miwis nakveTis <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

teritoriidan amoRebas, maSinac ki, Tu mesakuTre<br />

sxva <strong>saxelmwifo</strong> xdeba. 2<br />

radgan <strong>saxelmwifo</strong> gansakuTrebul xelisuflebas axorcielebs<br />

Tavis teritoriaze, mas ekisreba Sesabamisi pasuxismgeblobac<br />

yvela im qmedebaze, rac am teritoriaze xorcieldeba. is<br />

valdebulia, uzrunvelyos sxva <strong>saxelmwifo</strong>Ta da maTi moqalaqeebis<br />

kanonieri interesebi da uflebebi. winaaRmdeg SemTxveva-<br />

Si misi saerTaSoriso-samarTlebrivi pasuxismgeblobis sakiTxi<br />

1 suverenitetis cnebis fuZemdebeli Jan bodeni mis Tvisebad <strong>saxelmwifo</strong><br />

xelisuflebis mudmivobasac miiCnevda: `suverenul <strong>saxelmwifo</strong><br />

xelisuflebas aqvs mudmivi xasiaTi. es imas niSnavs, rom <strong>saxelmwifo</strong>ebrivi<br />

xelisufleba ar SeiZleba gadaeces vinmes droebiT an garkveuli<br />

pirobebiT~ (cit.: v. metreveli, g. daviTaSvili. politikur da samar-<br />

Tlebriv moZRvrebaTa istoria, gv. 84). misi Sexeduleba gasagebia, is<br />

xom erTaderT suverenad monarqs aRiarebda.<br />

2 И. И. Лукащук. Международное право. Общая часть. 3-е издание, переработанное<br />

и дополненное. М., 2005, gv. 407.<br />

153


154<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

dgeba.<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s teritoriis farglebSi ganxorcielebulma<br />

qmedebam, maT Soris iseTmac, romelic saerTaSoriso samar-<br />

TliT ar aris akrZaluli, ziani ar unda miayenos sxva <strong>saxelmwifo</strong>s,<br />

mis teritoriul da politikur damoukideblobas. dRes,<br />

gansakuTrebul mniSvnelobas iZens transsasazRvro zianis<br />

problema. am ukanasknelis qveS gaigeba iseTi ziani, romelic miadga<br />

sxva <strong>saxelmwifo</strong>s mocemuli <strong>saxelmwifo</strong>s teritoriaze an<br />

mis iurisdiqciaSi Semaval an mis kontrols daqvemdebarebul<br />

sxva adgilze ganxorcielebuli qmedebiT. pirvel rigSi, es gare<br />

samyaros ekologiuri mdgomareobis gauaresebas exeba.<br />

teritoriul princips gadmwyveti mniSvneloba aqvs <strong>saxelmwifo</strong><br />

xelisuflebis moqmedebis sferos gansazRvris dros. mas<br />

eqsteritoriulobis aspeqtic gaaCnia. es imas niSnavs, rom <strong>saxelmwifo</strong><br />

iurisdiqcia Tavis moqalaqeebze saerTaSorsio sivrceSic<br />

moqmedebs.<br />

<strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis teritoriuli uzenaesobis mkafio<br />

gamoxatulebas <strong>saxelmwifo</strong>s mTel teritoriaze xelisuflebis<br />

umaRlesi warmomadgenlobiTi da sakanonmdeblo organos<br />

mier miRebuli konstituciisa da sxva saxis kanonTa uzenaesoba<br />

warmoadgens.<br />

saqarTvelos <strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis uzenaesoba, rogorc<br />

saqarTvelos suverenitetis niSani, saqarTvelos konstituciis<br />

VI muxlis I nawiliTaa ganmtkicebuli. masSi aRiarebulia,<br />

rom `saqarTvelos konstitucia <strong>saxelmwifo</strong>s uzenaesi kanonia.<br />

yvela sxva samarTlebrivi aqti unda Seesabamebodes konstitucias~.<br />

uzenaesoba, es is Tvisebaa, romelic <strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebas<br />

erTaderT politikur xelisuflebad aqcevs da suverenuli<br />

<strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis gverdiT sxva politikuri xelisuflebis<br />

arsebobas gamoricxavs.<br />

<strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis erTianoba, rogorc suverenitetis<br />

Tviseba, imaSi mdgomareobs, rom <strong>saxelmwifo</strong>Si erTi organo<br />

an organoTa sistema arsebobs, romelic erTobliobaSi<br />

umaRles <strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebas moicavs.<br />

<strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis erTianobis iuridiuli niSnebi<br />

imaSi gamoixateba, rom <strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis momcvel organoTa<br />

sistemis erToblivi kompetencia gulisxmobs mTel uflebamosilebebs,<br />

rac aucilebelia <strong>saxelmwifo</strong>s funqciebis<br />

ganxorcielebisaTvis, xolo calkeul organoebs, romlebic am<br />

sistemas miekuTvnebian, ar SeuZliaT erTi da imave subieqtebs<br />

identuri garemoebebis arsebobisas urTierTgamomricxavi qcevis<br />

wesebi daudginon.<br />

saqarTvelos konstituciis III muxlSi im sakiTxTa amomwu-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

ravi CamonaTvalia mocemuli, romlebic mxolod saqarTvelos<br />

umaRles <strong>saxelmwifo</strong> organoTa gansakuTrebul gamgeblobas miekuTvneba.<br />

<strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis sistemis erTianoba — <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

mTlianobis erT-erTi mniSvnelovani garantiaa. amave dros,<br />

igi <strong>saxelmwifo</strong> suverenitetis erT-erTi mkafio gamovlinebaa.<br />

suverenuli <strong>saxelmwifo</strong>s xelisuflebis umniSvnelovanesi<br />

Tvisebaa misi damoukidebloba. <strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis damoukidebloba<br />

niSnavs, mis damoukideblobas rogorc qveynis<br />

SigniT, ise sxva <strong>saxelmwifo</strong>ebTan urTierTobebSi.<br />

<strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis damoukidebloba da uzenaesoba<br />

gamoixateba:<br />

universalurobaSi — <strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis gadawyvetilebebi<br />

savaldebuloa am <strong>saxelmwifo</strong>s teritoriaze<br />

myofi yvela adamianisa da moqalaqisaTvis,<br />

aseve aq arsebuli an moqmedi organizaciisaTvis;<br />

prerogativaSi — sxva sazogadoebrivi xelisuflebis<br />

nebismieri arakanonieri gamovlinebis ukugdebisa<br />

da ararad gamocxadebis, aseve sazogadoebrivi<br />

xelisuflebis nebismieri gamovlinebis <strong>saxelmwifo</strong><br />

xelisuflebiT ganmtkicebis SesaZlebloba;<br />

zemoqmedebis specialuri saSualebebis arseboba-<br />

Si, romelsac ar flobs sxva aranairi sazogadoebrivi<br />

organizacia.<br />

aqve unda avRniSno, rom suverenitetis zemoCamoTvlil<br />

niSnebs ar aqvT absoluturi xasiaTi. Tanamedrove msoflioSi<br />

arcerTi <strong>saxelmwifo</strong>s suvereniteti ar niSnavs, rom is saerTod<br />

arafriTaa SeboWili <strong>saxelmwifo</strong>s SigniT da absoluturad damoukidebelia<br />

sxva <strong>saxelmwifo</strong>ebsa, da mTlianad msoflio Tanamegobrobisagan.<br />

aq, Cven saubari gvaqvs TviTon suverenitetis<br />

cnebis SefardebiT xasiaTze da ara mis SezRudvaze. Tumca, samecniero<br />

literaturaSi vxvdebiT mosazrebebs, sadac suverenitetis<br />

SefardebiTi xasiaTi da misi SezRudva identur movlenebad<br />

aris ganxiluli. magaliTad, <strong>saxelmwifo</strong>sa da samarTlis Teoriis<br />

sferoSi momuSave cnobili frangi mecnieri m. oriu <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

mier sakuTari suverenitetis SezRudvis faqts xedavda<br />

imaSi, rom <strong>saxelmwifo</strong> xelisufleba samarTlis fargleb-<br />

Si moqmedebda: `yvela dameTanxmeba, rom TviTSezRudva unda arsebobdes~.<br />

1 e.i. politikuri xelisufleba Tavisdauneburad unda<br />

emorCilebodes moqmed samarTals `da aseve Tavisdauneburad<br />

unda asrulebdes sakuTari saqmianobis SezRudvis mizniT<br />

1<br />

М. Н. Марченко. Теория государства и права. М., 2004, gv. 59.<br />

155


156<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

moqmedi samarTlis Seqmnis masze dakisrebul valdebulebas~. 1 m.<br />

oriusTvis problema mxolodis is iyo, rom ar icoda, Tu rogor<br />

ganexila es TviTSezRudva, rogorc <strong>saxelmwifo</strong>s subieqturi<br />

nebis gamovlineba, Tu rogorc <strong>saxelmwifo</strong>ebrivi organizaciis<br />

obieqturi Sedegi. 2<br />

suverenitetis cnebis damfuZnebeli Jan bodenic, miuxedavad<br />

Tavisi aRiarebisa, suverenuli <strong>saxelmwifo</strong>ebrivi xelisuflebis<br />

SeuzRudvelobaze, rac imas niSnavs, rom <strong>saxelmwifo</strong>ebrivi<br />

xelisufleba yvela im kanonze maRla dgas, romelic mas daudgenia<br />

an gamoucia, bolos mainc suverenitetis SemzRudvel<br />

faqtorebze saubrobs. am SemzRudvel faqtorebs J. bodeni,<br />

upirveles yovlisa, miakuTvnebs bunebiT kanonebs, romlebic<br />

bunebis mier aris dadgenili da yovelgvari <strong>saxelmwifo</strong>ebrivi<br />

xelisufleba, romlebic adgens kanonebs, unda xelmZRvanelobdes<br />

bunebiTi kanonebiT. 3<br />

piradad Cven, migvaCnia, rom adamianis uflebebiT an bunebiTi<br />

samarTliT <strong>saxelmwifo</strong>Ta SesaZleblobebis, anu <strong>saxelmwifo</strong><br />

xelisuflebis moqmedebis SezRudva sulac ar niSnavs am <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

an misi xelisuflebis suverenitetis SezRudvas. <strong>saxelmwifo</strong>c<br />

da xelisuflebac xalxis mier Seqmnili meqanizmia.<br />

amitom, swored xalxi awesebs <strong>saxelmwifo</strong>sa da xelisuflebis<br />

moqmedebis farglebs, misi nebaa es farglebi ramdenad viwro an<br />

farTo iqneba.<br />

aqedan gamomdinare, vinaidan suvereniteti <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

ZiriTadi damaxasiaTebeli niSania, Cven ar gvaqvs ufleba, visaubroT<br />

mis SezRudvaze, is SeiZleba mxolod sruli iyos, radgan<br />

Tu <strong>saxelmwifo</strong>s suvereniteti gaaCnia is suverenuli <strong>saxelmwifo</strong>a,<br />

Tu ara — maSin amgvari warmonaqmni ar SeiZleba <strong>saxelmwifo</strong>d<br />

CaiTvalos. SeiZleba <strong>saxelmwifo</strong>, romelsac SezRuduli<br />

suverenuli uflebebi gaaCnia, saerTaSoriso samarTlis subieqtad<br />

ganvixiloT am SemTxvevaSi eWvis qveS dadgeba TviT saerTa-<br />

Soriso samarTlis arsebobis sakiTxi, radgan Tu <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

damoukidebloba iZulebiTi wesiTaa SezRuduli, maSin <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

dacvis saerTaSoriso-samarTlebrivi meqanizmebi unda<br />

amoqmeddes da samarTaldamrRvevi daisajos, Tu nebayoflobiT<br />

izRudavs <strong>saxelmwifo</strong> suverenul uflebebs da amiT sxva uflebebis<br />

realizacias axdens, TavisTavad, es suverenitetis SezRudva<br />

ki ara, piriqiT, misi realizaciaa. am sakiTxze saintereso<br />

mosazreba aqvs warmodgenili valerian xaburZanias Tavi. misi<br />

azriT, `rogori mniSvnelovani moculobiT ar unda izRudebo-<br />

1 М. Н. Марченко. Теория государства и права, gv. 59.<br />

2 М. Н. Марченко. Теория государства и права, gv. 59.<br />

3<br />

v. metreveli, g. daviTaSvili. politikur da samarTlebriv<br />

moZRvrebaTa istoria, gv. 84.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

des <strong>saxelmwifo</strong>s xelisuflebiTi uflebebi, ra movaleobebic<br />

ar unda ekisrebodes mas, Tu es movaleobani TviT <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

gansakuTrebul nebelobiT aqts efuZnebian, an gamomdinare<br />

xelSekrulebidan, an kanonidan, <strong>saxelmwifo</strong> damoukidebeli<br />

rCeba, igi savsebiT inarCunebs suverenul xasiaTs da piriqiT:<br />

Tu erTi raime ufleba erTmeva <strong>saxelmwifo</strong>s, an erTi raime valdebuleba<br />

ekisreba mas gareSe uzenaesi xelisuflebisagan, am xelisuflebis<br />

sakuTari uflebiT, maSin <strong>saxelmwifo</strong>s TviTgansazRvra<br />

aRar aris gansakuTrebuli da Sesabamisad sruliad<br />

uaryofs mis suverenul, damoukidebel xasiaTs. Tviseba, romlis<br />

ZaliTac <strong>saxelmwifo</strong> TviTgansazRvris gansakuTrebuli<br />

uflebiT sargeblobs, aris suvereniteti. aSkaraa, rom es Tviseba<br />

SeiZleba iyos, an ar iyos. gamomdinare aqedan suverenitetis<br />

dayofaze, naxevar an SezRudul suverenitetze saerTod ar<br />

SeiZleba saubari~ (xazgasma Cvenia — q.j.). 1<br />

maSasadame, Cven suverenitetis SezRudvaze saubris ufleba<br />

ar gvaqvs, SegviZlia mxolod mis SefardebiT xasiaTsa da ganxorcielebis<br />

farglebze vimsjeloT.<br />

suverenitetis SefardebiTi xasiaTis ukeT gasagebad saWiroa,<br />

ganvixiloT saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebuli<br />

<strong>saxelmwifo</strong>Ta suverenuli Tanasworobis principi. es<br />

principi mTeli Tanamedrove saerTaSoriso samarTlis safuZvelia.<br />

<strong>saxelmwifo</strong>Ta suverenuli Tanasworobis principis Sinaarsi<br />

mdgomareobs SemdegSi:<br />

<strong>saxelmwifo</strong>ebi valdebulni arian, pativi scen erTmaneTis<br />

suverenul Tanasworobasa da Taviseburebebs,<br />

aseve suverenitetisaTvis damaxasiaTebel yvela uflebas,<br />

maT Soris samarTalsubieqturobas; TiToeul<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s ufleba aqvs, Tavisuflad airCios da ganaviTaros<br />

sakuTari politikuri, socialuri, ekonomikuri,<br />

da kulturuli sistema, daadginos sakuTari<br />

kanonebi da administraciuli wesebi;<br />

yvela <strong>saxelmwifo</strong>s Tanabari ZiriTadi uflebebi da<br />

movaleobebi gaaCnia;<br />

isini valdebulni arian pativi scen erTmaneTis uflebas,<br />

sakuTari Sexedulebisamebr gansazRvron da<br />

ganaxorcielon TanamSromloba sxva <strong>saxelmwifo</strong>eb-<br />

Tan saerTaSoriso samarTlis Sesabamisad;<br />

TiToeul <strong>saxelmwifo</strong>s ufleba aqvs, monawileoba mii-<br />

1 v. xaburZania. suverenitetis Teoria da konstituciuri kanonmdebloba.<br />

disertacia wardgenili iuridiul mecnierebaTa kandidatis samecniero<br />

xarisxis mosapoveblad. Tb., 2008, gv.58-59.<br />

157


158<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

Ros saerTaSoriso organizaciebsa da xelSekrulebebSi;<br />

<strong>saxelmwifo</strong>ebi valdebulni arian keTilsindisierad<br />

Seasrulon saerTaSoriso samarTliT maTze dakisrebuli<br />

valdebulebebi. 1<br />

maSasadame, suverenuli Tanasworobis principi ori elementisagan<br />

Sedgeba — suvereniteti da Tanasworoba. maT Soris<br />

ganuyofeli kavSiri arsebobs. suvereniteti realuri SeiZleba<br />

mxolod Tanasworobis pirobebSi iyos. da piriqiT, suverenitetis<br />

pativiscema — Tanasworobis aucilebebli pirobaa.<br />

rogorc zeviT avRniSneT, suverenitets — ori (saSinao da<br />

sagareo) aspeqti gaaCnia. <strong>saxelmwifo</strong> damoukidebelia rogorc<br />

qveynis SigniT, ise saerTaSoriso urTierTobebSi. amitom, rodesac<br />

suverenitetis SefardebiT xasiaTze vsaubrobT, igi swored<br />

am or aspeqtSi unda ganvixiloT.<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s damoukidebloba qveynis SigniT adamianisa da<br />

moqalaqis ZiriTadi uflebebiTa da TavisuflebebiT aris SezRuduli.<br />

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciam konstituciuri<br />

da saerTaSoriso samarTlisaTvis saerTo principi<br />

aRiara: `xalxis neba <strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebis safuZvelia~. 2<br />

saqarTvelos konstituciis VII muxlis Sesabamisad, `<strong>saxelmwifo</strong><br />

cnobs da icavs adamianis sayovelTaod aRiarebul uflebebsa da<br />

Tavisuflebebs, rogorc waruval da uzenaes adamianur Rirebulebebs.<br />

xelisuflebis ganxorcielebisas xalxi da <strong>saxelmwifo</strong><br />

SezRuduli arian am uflebebiTa da TavisuflebebiT, rogorc<br />

uSualod moqmedi samarTliT~.<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s sagareo damoukideblobac SefardebiTi xasiaTisaa.<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s suvrenuli xelisufleba sxva <strong>saxelmwifo</strong>-<br />

Ta analogiuri xelisuflebiT aris SezRuduli. amitom, Cven Tu<br />

`absoluturi suverenitetis~ koncefcias vaRiarebT, erTi <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

suvereniteti SeuTavsebeli iqneba sxva <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

suverenitetTan. saerTaSoriso samarTlis erT-erTi mniSvnelovani<br />

funqciaa — <strong>saxelmwifo</strong>Ta suverenuli xelisuflebebis<br />

moqmedebis sferoebis gamijvna. amasTan, suvereniteti saerTa-<br />

Soriso samarTlis farglebSi xorcieldeba. SemTxveviTi araa,<br />

rom suverenuli Tanasworobis principi <strong>saxelmwifo</strong>s mxridan,<br />

masze saerTaSoriso samarTliT dakisrebuli valdebulebis<br />

Sesrulebis moTxovnas Seicavs.<br />

literaturasa da praqtikaSi gavrcelebulia mosazreba,<br />

1 ix.: gaero-s wesdeba; 1970 wlis deklaracia principebis Sesaxeb, romliTac<br />

unda ixelmZRvanelon gaero-s wevrma <strong>saxelmwifo</strong>ebma urTier-<br />

TSoris; evropaSi uSiSroebisa da TanamSromlobis TaTbiris 1975 wlis<br />

TaTbiris daskvniTi aqti.<br />

2<br />

1948 wlis adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia. muxli 21.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

rom saerTaSoriso samarTali zRudavs <strong>saxelmwifo</strong> suverenitets,<br />

da rom suvereniteti da saerTaSoriso samarTali SeuTavsebeli<br />

cnebebia. magaliTad, h. kelzeni fiqrobs, rom `<strong>saxelmwifo</strong>ebi,<br />

romlebsac saerTaSoriso samarTliT gaTvaliswinebuli<br />

valdebulebebi akisriaT, ukve amis ZaliT suverenulebi ar arian~,<br />

1 xolo amerikeli iuristi m. jenisi saerTod amtkicebs, rom<br />

`suvereniteti da saerTaSoriso samarTali aSkarad antagonisturi<br />

cnebebia~. 2 magram, sinamdvileSi, suvereniteti da saerTa-<br />

Soriso samarTali erTmaneTTan mWidrod dakavSirebulni arian.<br />

swored, sakuTari suverenuli uflebebis ZaliT SeuZlia <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

saerTaSoriso samarTlis normis Camoyalibebasa da misi<br />

Sesrulebis uzrunvelyofaSi monawileobis miReba. saerTaSoriso<br />

samarTlis erT-erT ZiriTad subieqtad suverenuli <strong>saxelmwifo</strong><br />

gvevlineba.<br />

saerTaSoriso samarTali suverenitetis umniSvnelovanesi<br />

garantiaa. misi ZiriTadi principebi <strong>saxelmwifo</strong>Ta suverenuli<br />

uflebebis qartias warmoadgenen. saerTaSoriso samarTali er-<br />

TmaneTisagan mijnavs <strong>saxelmwifo</strong>Ta suverenuli xelisuflebebis<br />

urTierTmoqmedebebs da uzrunvelyofs maT mier suverenuli<br />

uflebebis realizacias.<br />

rogorc adamianis uflebebisa da ZiriTadi Tavisuflebebis<br />

uzrunvelyofaa SesaZlebeli mxolod moqmedi samarTlis<br />

safuZvelze, aseve, suverenitetic realuri SeiZleba iyos, mxolod<br />

saerTaSoriso marTlwesrigis pirobebSi.<br />

nebismieri demokratiuli <strong>saxelmwifo</strong>, saerTaSoriso ur-<br />

TierTobebSi Tavis Tavze iRebs valdebulebas, mxedvelobaSi<br />

miiRos da daeqvemdebaros saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod<br />

aRiarebul normebs (ius cogens), mis mier dadebul xelSekrulebebs.<br />

saqarTvelos konstituciis VI muxlis II nawilis Tanaxmad,<br />

`saqarTvelos kanonmdebloba Seesabameba saerTaSoriso samarTlis<br />

sayovelTaod aRiarebul principebsa da normebs. saqarTvelos<br />

saerTaSoriso xelSekrulebas an SeTanxmebas, Tu igi<br />

ar ewinaaRmdegba saqarTvelos konstitucias, konstituciur<br />

SeTanxmebas aqvs upiratesi iuridiuli Zala Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi<br />

normatiuli aqtebis mimarT~.<br />

<strong>saxelmwifo</strong>, debs ra, saerTaSoriso xelSekrulebas, axdens<br />

Tavisi suverenitetis realizacias, igi amiT zRudavs qmedebis<br />

Tavisuflebas da ara suverenul uflebas. amas garda, xelSekruleba<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s aniWebs axal SesaZleblobebs, romlebic<br />

SeTanxmebul SezRudvebs aRematebian.<br />

saerTaSoriso samarTali aseve xels uwyobs suverenitetis<br />

1 American Journal of International Law (AJIL). #1, 1950, gv. 276.<br />

2<br />

M. Janis. An Introduction to International Law. Boston, 1993, gv. 151.<br />

159


160<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

sivrciTi sferos gafarToebas, aniWebs ra <strong>saxelmwifo</strong>ebs gansazRvrul<br />

suverenul uflebebs kosmosur sivrceSi, kontinentalur<br />

Selfze, gansakuTrebul ekonomikur zonaSi. is SesaZleblobas<br />

aZlevs <strong>saxelmwifo</strong>s, monawileoba miiRos saerTo<br />

problemebis gadwyvetaSi.<br />

amgvarad, suvereniteti did rols TamaSobs rogorc <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

SigniT, ise saerTaSoriso urTierTobebSi. is <strong>saxelmwifo</strong>Ta<br />

urTierTdamokidebulebis zrdis pirobebSi zRudavs<br />

maT mier qcevis erTmxrivi arCevanis SesaZleblobas. msoflioSi<br />

izrdeba globaluri mniSvnelobis mqone problemebis raodenoba,<br />

rac SeiZleba gadawydes mxolod <strong>saxelmwifo</strong>Ta urTierTTanamSromlobis<br />

Sedegad. SeiZleba davaskvnaT, rom suvereniteti<br />

xalxisgan momdinare <strong>saxelmwifo</strong>s umaRlesi xelisuflebaa, romelic<br />

damoukideblad xorcieldeba erovnuli da saerTaSoriso<br />

samarTlis Sesabamisad.<br />

axla, rac Seexeba, suverenuli Tanasworobis principis meore<br />

elements — Tanasworobas, romelic ganuyofel kavSirSia<br />

suverenitetTan. aq saubaria <strong>saxelmwifo</strong>Ta suverenuli uflebebis<br />

Tanasworobaze. saerTaSoriso urTierTobebSi yvela <strong>saxelmwifo</strong><br />

Tanasworia, isini erTnairad sargebloben saerTaSoriso<br />

samarTlis normebiT, miuxedavad maTi teritoriuli sididisa,<br />

mosaxleobis raodenobisa, ekonomikuri da samxedro siZlierisa.<br />

aqve, unda gaviTvaliswinoT, rom praqtikaSi, xSirad<br />

warmoiSveba Tanasworobis problema, ver gamovricxavT <strong>saxelmwifo</strong>Ta<br />

faqtiur uTanasworobas, magram es mxolod xazs usvams<br />

maTi iuridiuli Tanasworobis mniSvnelobas.<br />

rogorc viciT, da yoveldRiur cxovrebaSi vxedavT, adamianebic<br />

araTanasworni arian Tavis realur SesaZleblobebSi,<br />

magram es ar gamoricxavs kanonis winaSe maT Tanasworobas. <strong>saxelmwifo</strong>Ta<br />

suverenuli Tanasworobis principis garda, <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

mier Tavisi saSinao da sagareo politikis ganxorcielebis<br />

mniSvnelovan iuridiul garantiebad gvevlinebian saerTa-<br />

Soriso samarTlis iseTi sayovelTaod aRiarebuli principebic,<br />

rogoricaa: teritoriuli mTlianoba, sazRvrebis urRvevoba,<br />

saSinao saqmeebSi Caurevloba. amitom <strong>saxelmwifo</strong> suverenitetis<br />

iuridiuli bunebis srulad warmoCena SeuZleblad mimaCnia,<br />

maTi Sinaarsis ganxilvis gareSe. teritoriuli mTlianobis<br />

principi ara marto suverenitetis garantia, aramed, misi Semadgeneli<br />

mniSvnelovani nawilicaa. is gaTvaliswinebulia, evropaSi<br />

uSiSroebisa da TanamSromlobis TaTbiris 1975 wlis<br />

daskvniT aqtSi. <strong>saxelmwifo</strong>Ta teritoriuli mTlianobis principi,<br />

niSnavs <strong>saxelmwifo</strong>s teritoriis nebismieri xelyofisagan<br />

dacvas, gaero-s wesdebasTan Seusabamo nebismieri qmedebisagan<br />

TavSekavebas, romelic mimarTuli iqneba nebismieri <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

teritoriuli mTlianobis, politikuri damoukideblobisa


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

da erTianobis winaaRmdeg.<br />

teritoriuli mTlianobis principis Sinaarsi mdgomareobs<br />

SemdegSi:<br />

akrZalulia nebismieri qmedeba, romelic mimarTulia<br />

<strong>saxelmwifo</strong> teritoriuli mTlianobis an xelSeuxeblobis<br />

winaaRmdeg;<br />

<strong>saxelmwifo</strong>ebi valdebulni arian, Tavi Seikavon saer-<br />

TaSoriso samarTlis normebis sawinaaRmdegod, er-<br />

TmaneTis teritoriis okupaciis an Zalis gamoyenebis<br />

obieqtad gadaqcevisagan;<br />

bunebrivi resursebi <strong>saxelmwifo</strong> teritoriis Semadgeneli<br />

konponentebia. maTi gamoyeneba ucxoelebis an<br />

sxva <strong>saxelmwifo</strong>Ta mier teritoriuli suverenis Tanxmobis<br />

gareSe teritoriuli xelSeuxeblobis dar-<br />

Rvevas warmoadgens. 1<br />

rac Seexeba sazRvrebis urRvevobis princips, is avsebs teritoriul<br />

mTlianobas. 1970 wlis deklaraciaSi principebis Sesaxeb,<br />

romliTac unda isargeblon gaeros wevrma <strong>saxelmwifo</strong>ebma<br />

urTierTSoris sazRvrebis urRvevobis principi damoukidebel<br />

principad ar aris Camoyalibebuli. misi Sinaarsi Zalis gamouyeneblobis<br />

principSia gaxsnili: `yoveli <strong>saxelmwifo</strong> valdebulia<br />

Tavi Seikavos Zalis, muqaris, an misi gamoyenebisagan<br />

sxva <strong>saxelmwifo</strong>Ta saerTaSoriso sazRvrebis darRvevis an saerTaSoriso<br />

davebis, maT Soris teritoriuli an <strong>saxelmwifo</strong><br />

sazRvrebTan dakavSirebulis, gadawyvetis mizniT~. sazRvrebis<br />

urRvevoba damoukidebeli principis saxiT 1975 wlis helsinkis<br />

TaTbiris daskvniT aqtSi Camoyalibda.<br />

saSinao kompetenciaSi Caurevlobis principi mWidrod<br />

aris dakavSirebuli <strong>saxelmwifo</strong>s mier Tavisi suverenuli uflebebis<br />

ganxorcielebasTan. 1970 wlis deklaracia saerTaSoriso<br />

samarTlis principebis Sesaxeb, romliTac unda ixelmZRvanelon<br />

gaero-s wevrma <strong>saxelmwifo</strong>ebma urTierTSoris adgens, rom<br />

arcerT <strong>saxelmwifo</strong>s an <strong>saxelmwifo</strong>Ta jgufs ar aqvs ufleba<br />

pirdapir an arapirdapir, ra mizeziTac ar unda iyos ganpirobebuli,<br />

Caerios sxva <strong>saxelmwifo</strong>s kompetenciaSi Semaval saqmeeb-<br />

Si. yvela <strong>saxelmwifo</strong> damoukideblad gansazRvravs da awarmoebs<br />

Tavis saSinao politikas. saerTaSoriso samarTali ar axdens<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s saSinao kompetenciis reglamentacias, ramdenadac<br />

is <strong>saxelmwifo</strong> suverenitetiTaa ganpirobebuli da Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi<br />

aqtebiT ganisazRvreba. amitom, saSinao saqmeebSi<br />

Carevad unda CaiTvalos <strong>saxelmwifo</strong>s an saerTaSoriso or-<br />

1 ix.: gaero-s wesdeba da evropaSi uSiSroebisa da TanamSromlobis<br />

TaTbiris 1975 wlis TaTbiris daskvniTi aqti.<br />

161


iuridiuli fakulteti — 30<br />

ganizaciis nebismieri RonisZieba, romliTac es ukanasknelebi<br />

cdiloben, xeli SeuSalon qveyanas mis kompetenciaSi Semavali<br />

saqmeebis gadawyvetaSi. saSinao kompetencias ar ganekuTvneba<br />

qmedeba, romelic Tavisi arsiTa da mizanmimarTulebiT safrTxes<br />

uqmnis saerTaSoriso mSvidobasa da uSiSroebas, uxeSad<br />

arRvevs sayovelTaod aRiarebul saerTaSoriso samarTlis<br />

normebs. gaero-s wesdebis VII TaviT gaTvaliswinebulia iZulebiTi<br />

RonisZiebebi, romlebic SeiZleba gamoyenebuli iqnas samarTaldamrRvevTa<br />

winaaRmdeg.<br />

Tanamedrove saerTaSoriso samarTalSi Caurevlobis kriteriumi<br />

<strong>saxelmwifo</strong>Ta mkacrad gansazRvrul saerTaSoriso<br />

valdebulebas warmoadgens. gaero-s wesdeba iTvaliswinebs wevr-<strong>saxelmwifo</strong>Ta<br />

Soris TanamSromlobis ganviTarebas im sferoebSi,<br />

romlebsac mkveTrad gamoxatuli saSinao xasiaTi aqvs. mag.,<br />

cxovrebis donis amaRlebisaTvis xelSewyoba, mosaxleobis sruli<br />

dasaqmeba ekonomikuri da socialuri programebis pirobeb-<br />

Si, adamianis uflebebisa da Tavisuflebebis dacva. amgvari TanamSromloba<br />

ar iTvleba <strong>saxelmwifo</strong>s saSinao kompetenciaSi Carevad,<br />

radgan <strong>saxelmwifo</strong>s nebis safuZvelze xorcieldeba.<br />

saerTaSoriso cxovrebaSi integraciuli warmonaqmnebisa<br />

da saerTaSoriso organizaciebis rolis zrdasTan erTad sul<br />

ufro matulobs im sakiTxTa ricxvi, romlebsac <strong>saxelmwifo</strong>ebi<br />

nebayoflobiT `iReben~ TavianTi saSinao kompetenciidan da mosawesrigeblad<br />

am ukanasknelebs gadascemen. qveynis SigniT <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

saSinao da sagareo politikis ganxorcielebis garantad<br />

konstitucia gvevlineba. swored konstituciiT xdeba<br />

<strong>saxelmwifo</strong> politikis ganxorcielebis ZiriTadi mimarTulebebisa<br />

da wesebis reglamentacia.<br />

marTalia, arcerTi qveynis konstituciaSi ar gvxvdeba <strong>saxelmwifo</strong><br />

politikis miznebisa da amocanebisadmi miZRvnili<br />

specialuri Tavi, magram es sulac ar niSnavs, rom maTSi saer-<br />

Tod ar arsebobs debulebebi miTiTebul sakiTxTan dakavSirebiT.<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s saSinao da sagareo politikis miznebi, amocanebi<br />

da principebi, rogorc wesi, mocemulia ZiriTadi kanonis<br />

preambulaSi, an calkeul muxlebSia gabneuli, an sulac damoukidebel<br />

konstituciur kanonebSi.<br />

162


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

KETEVAN JINCHARADZE<br />

THE CONCEPT OF SOVEREIGNTY AND ITS<br />

UNDERSTANDING OF CONTEMPORARY TREND<br />

Sovereignty characterized the States as an important subject of the political<br />

relationship and a key component of the political systems of society. It is<br />

one of the special and essential hebit of the State. By the sovereignty is possible<br />

to dissociate State with other different public-legal unions.<br />

State sovereignty is not absolute. Within the Country it is dependent to<br />

the human rights and fundamental freedoms, as well as public and national sovereignty,<br />

but on the external relations it is dependent to the sovereignty of other<br />

States and universally recognized principles to the international law.<br />

International law and State sovereignty is closely related events. International<br />

law is important means for the realization for the States sovereignty.<br />

163


164<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

daviT geferiZe, avTandil xazalia<br />

Tanamedrove saerTaSoriso arasamTavrobo<br />

organizaciebi<br />

arasamTavrobo organizacia — moqalaqeTa nebayoflobiTi<br />

gaerTianeba Seqmnili saerTo interesebisa da miznebis safuZvelze.<br />

es aris kerZo instituti, damoukidebeli nebismieri<br />

mTavrobisagan. msoflioSi sul 40.000-mde saerTaSoriso arasamTavrobo<br />

organizaciaa.<br />

gaero-s generaluri asambleis 1968 wlis 23 maisis 1296 (XIV)<br />

rezoluciis Tanaxmad saerTaSoriso arasamTavrobo organizacia<br />

ewodeba yvela im organizacias, romelic ar aris dafuZnebuli<br />

samTavroboTaSoriso SeTanxmebiT. ekonomikuri da socialuri<br />

sabWos 1996 wlis 25 ivlisis 1996/31 rezoluciis Tanaxmad,<br />

saerTaSoriso arasamTavrobo organizacias warmoadgens<br />

nebismieri arasamTavrobo organizacia, romelic ar aris dafuZnebuli<br />

saerTaSoriso xelSekrulebis safuZvelze da ar<br />

isaxavs miznad komerciul mogebas. k. koliaris (safrangeTi) mosazrebiT,<br />

“organizaciebi, romlebic xSirad SemoklebiT arasamTavrobo<br />

organizaciebad iwodebian, TavianTi bunebiT kerZo<br />

organizaciebs warmoadgenen. isini aerTianeben kerZo pirebs,<br />

xandaxan TviT <strong>saxelmwifo</strong> moxeleebs da sazogadoebriv organizaciebs,<br />

magram ara <strong>saxelmwifo</strong>ebs~. 1 saerTaSoriso arasamTavrobo<br />

organizaciebis ZiriTadi niSnebia: a) finansuri mogebis<br />

miznis arqona; b) aRiareba, rogorc minimum, erTi <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

mier da sakonsultacio statusis arseboba saerTaSoriso sam-<br />

TavroboTaSoriso organizaciebSi; g) fuladi saxsrebis miReba<br />

erTze meti qveynisagan; d) Tavisi saqmianobis ganxorcieleba,<br />

rogorc minimum, or qveyanaSi; e) Camoyalibeba damfuZnebeli aqtis<br />

safuZvelze. saerTaSoriso arasamTavrobo organizaciis<br />

wevri ar SeiZleba iyos saerTaSoriso samarTlis subieqti.<br />

saerTaSoriso arasamTavrobo organizaciebi XIX saukuneSi<br />

warmoiSva. mokle cnobebi am organizaciebis (ise rogorc sxva<br />

nebismieri organizaciis) Sesaxeb SesaZlebelia amovikiTxoT<br />

wignSi “Yearbook of International Organizations”, romelic gamoicema<br />

briuselSi, saerTaSoriso organizaciis mier 2 . pirveli saerTa-<br />

Soriso organizaciebi socialur-politikur sferoSi ZiriTadad<br />

profesiuli, saganmanaTleblo, religiuri da pacifisturi<br />

1 К. Кольяр. Международные организации и учреждения. Перевод с французского<br />

З. И. Луковниковой и А. С. Маликова. Под редакцией В. Г. Шкунаева. М., 1972,<br />

gv. 472<br />

2 Union of International Associations, – http://www.uia.be/yearbook-international-organizations-online.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

xasiaTisa iyo.<br />

arasamTarobo organizaciebi aqtiur rols TamaSoben Tanamedrove<br />

saerTaSoriso urTierTobebis yvela aspeqtSi. ufro<br />

metic, mTel rig dargebSi lideroben kidec. kerZod, humanitaruli<br />

samarTlis saerTaSoriso instituti (Seqmnilia 1970<br />

wels) did samuSaos asrulebs saerTaSoriso humanitaruli samarTlis<br />

normebisa da principebis SemuSavebisa da gamoyenebis<br />

TvalsazrisiT. instituti regularulad atarebs seminarebs<br />

oficerTa mier omis kanonebisa da tradiciebis Seswavlis, devnilTa<br />

dacvis normebis dauflebis mizniT.<br />

saerTaSoriso samarTlis asociacia (Seqmnilia 1873 wels)<br />

koordinacias uwevs gamokvlevebs saerTaSoriso sajaro da saerTaSoriso<br />

kerZo samarTlis aqtualur problemebze. organizacia<br />

yuradRebas uTmobs gamokvlevebs koliziuri samarTlisa<br />

da saerTaSoriso saxelSekrulebo samarTlis dargebSi.<br />

sisxlis samarTlis saerTaSoriso asociacia (Seqmnilia<br />

1924 wels) SeimuSavebs saxelmZRvanelo principebs saerTaSoriso<br />

sisxlis samarTalSi konvenciebis gamoyenebis mizniT. igi SeimuSavebs<br />

rekomendaciebs erovnuli kanonmdeblobebis modernizaciisTvis<br />

da saerTaSoriso sisxlis samarTlis, rogorc<br />

mecnierebis, ganviTarebisTvis, iwvevs konferenciebsa da seminarebs<br />

am dargSi.<br />

wiTeli jvris saerTaSoriso komitetma, romlis moqmedebis<br />

principebsac warmoadgens humanuroba, miukerZoebloba, neitraliteti,<br />

damoukidebloba, moxaliseoba, erTianoba da universaluroba,<br />

didi wvlili Seitana saerTaSoriso humanitaruli<br />

samarTlis principebis SemuSavebaSi. misi aqtiuri monawileobiT<br />

SemuSavda Jenevis konvencia (1906w.) moqmed jarebSi daWrilTa<br />

da avadmyofTa mdgomareobis gaumjobesebis Sesaxeb 1 . haagis<br />

konvencia zRvaze omisas 1949 wlis Jenevis konvenciis principebis<br />

gamoyenebis Sesaxeb omis msxverplTa dacvis Taobaze.<br />

mravalricxovan da umZimes amocanaTa Soris, romelsac humanitaruli<br />

konvenciebi saerTaSoriso wiTeli jvris komitets miakuTvneben,<br />

gansakuTrebulad unda aRiniSnos yvela im adgilis<br />

Tavisuflad monaxulebis ufleba, sadac hyavT samxedro tyveebi<br />

an internirebuli samoqalaqo pirebi, agreTve samxedro tyve-<br />

Ta centraluri sacnobaro saagentos monaxulebis ufleba,<br />

tyveTa Sesaxeb informaciis mosapoveblad. III muxli, romelic<br />

saerToa 1949 wlis 12 agvistos Jenevis oTxi konvenciisaTvis,<br />

acxadebs: `miukerZoebeli humanitaruli organizacia, iseTi,<br />

rogoricaa saerTaSoriso wiTeli jvris komiteti, uflebamosilia<br />

Tavisi daxmareba SesTavazos konfliqtur mxareebs~. warmoadgens<br />

ra neitralur Suamavals SeiaraRebuli konfliqtebisa<br />

1<br />

saqarTveloSi ZalaSia 1994 wlis 14 martidan.<br />

165


166<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

da areulobebis pirobebSi, saerTaSoriso wiTeli jvris komiteti<br />

Zalisxmevas ar iSurebs saerTaSoriso da samoqalaqo omebis<br />

msxverplTa dacvisaTvis (ix. XXII Tavi) 1 .<br />

bevri saerTaSoriso arasamTavrobo organizacia aqtiurad<br />

TanamSromlobs samTavroboTaSoriso organizaciebTan.<br />

msgavsi TanamSromlobis ZiriTad formas sakonsultacio statusi<br />

warmoadgens. yovel samTavroboTaSoriso organizacias<br />

aqvs sakuTari wesi arasamTavrobo organizaciebisTvis sakonsultacio<br />

statusis miniWebis Sesaxeb. aseTi statusis miReba,<br />

garda imisa, rom arasamTavrobo organizaciis dadebiTi saqmianobis<br />

aRiarebas gulisxmobs, miuTiTebs arasamTavrobo organizaciebis<br />

saerTaSoriso avtoritetis zrdaze Tanamedrove saerTaSoriso<br />

urTierTobebis ganviTarebis TvalsazrisiT.<br />

gaero-s wesdebis 71-e muxlis Tanaxmad, 2 am organizaciis<br />

ekonomikuri da socialuri sabWo uflebamosilia gaataros Sesabamisi<br />

RonisZiebebi im arasamTavrobo organizaciebTan konsultaciebisaTvis,<br />

romlebic dainteresebuli arian mis kompetenciaSi<br />

Semavali sakiTxebiT. aseTi RonisZiebebi, SesaZloa, Se-<br />

Tanxmebuli iyos saerTaSoriso organizaciebTan, gaero-s dainteresebul<br />

wevrebTan konsultaciis Semdeg.<br />

gaero-sa da arasamTavrobo organizaciebis urTierToba<br />

reglamentirebulia gaero-s ekonomikuri da socialuri sabWos<br />

rezoluciiT `arasamTavrobo organizaciebTan konsultaciebis<br />

RonisZiebebi~, romelic miRebulia 1946 wels (Semdgomis-<br />

Tvis araerTxel gadaisinja).<br />

sabWosTan sakonsultacio statusi mikuTvnebuli aqvs<br />

1500-ze met arasamTavrobo organizacias. isini sam kategoriad<br />

iyofa: pirvel kategorias miekuTvneba organizaciebi, romlebic<br />

did aspeqtSi sabWos saqmianobas ukavSirdebian; meore kategorias<br />

moekuTvneba organizaciebi, romlebic konkretul sferoebSi<br />

gansakuTrebuli gamocdilebiT gamoirCevian; mesame kategorias<br />

miekuTvneba is uamravi organizacia, romelic exmareba<br />

sabWos, mis damxmare organoebs da gaero-s sxva organoebs aucileblobis<br />

SemTxvevaSi. 3<br />

1 Конвенция (II) об улучшении участи раненых, больных и лиц, потерпевших<br />

кораблекрушение, из состава вооруженных сил на море. Женева, 12 августа<br />

1949 года, – http://www.icrc.org/Web/rus/siterus0.nsf/iwpList133/4B3530A96A2EB19-<br />

9C325710700297558.<br />

2 Устав Организации Объединеных Наций, – http://www.un.org/ru/documents/charter/chapter1.shtml.<br />

3 Организация Объединенных Наций. Доклад Генерального секретаря о<br />

работе Организации Генеральная Ассамблея. Официальные отчеты.<br />

Шестьдесят первая сессия. Дополнение № 1 (A/61/1*), – www.unescap.org/-<br />

EDC/Russian/AnnualReports/2001(57).pdf .


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

ekonomikuri da socialuri sabWos 1996 wlis 25 ivlisis<br />

1996/31 rezolucia 1 adgens arasamTavrobo organizaciebisTvis<br />

sakonsultacio statusis miniWebis Semdeg ZiriTad princips:<br />

sakonsultacio urTierTobebi myardeba gaero-s wesdebis Sesabamisad<br />

mis (gaero-s) muSaobaSi arasamTavrobo organizaciis samarTliani,<br />

dabalansebuli da utyuari CarTvis mizniT. am rezoluciaSi<br />

Camoyalibebulia sakonsultacio statusis SeCerebisa<br />

da CamorTmevis procedurebi. im arasamTavrobo organizaciebs,<br />

romelTac miniWebuli aqvT sakonsultacio statusi, SeuZliaT<br />

TavianTi warmomadgenlebi miavlinon ekonomikuri da socialuri<br />

sabWos da misi damxmare organoebis sxdomaze, agreTve warmoadginon<br />

werilobiTi gancxadebebi, romlebic sabWos muSaobas<br />

Seexeba. maT SeuZliaT moawyon saerTo interesebis mqone sakiTxebis<br />

garSemo konsultaciebi gaero-s samdivnosTan.<br />

gaero-s specializebul dawesebulebebs sakonsultacio<br />

statusis miniWebis sakuTari wesebi gaaCniaT.<br />

magaliTad, saerTaSoriso sazRvao organizacia 2 mxolod<br />

im arasamTavrobo organizaciebs aniWebs sakonsultacio statuss,<br />

romlebsac mniSvnelovani wvlilis Setana SeuZliaT saer-<br />

TaSoriso sazRvao organizaciis muSaobaSi. garda amisa, am arasamTavrobo<br />

organizaciebis miznebi da funqciebi srul harmoniaSi<br />

unda iyos saerTaSoriso sazRvao organizaciis miznebTan<br />

da funqciebTan (wesebi 3 , romlebic Seexeba saerTaSoriso arasamTavrobo<br />

organizaciebTan urTierTobas, 1961w.).<br />

nebismieri arasamTavrobo organizacia, romelic msoflio<br />

jandacvis organizaciasTan 4 TanamSromlobis survils (maT Soris,<br />

sakonsultacio statusis miniWebis gziT) gamoTqvams, Semdeg<br />

kriteriumebs unda akmayofilebdes: a) saerTaSoriso arasamTavrobo<br />

organizacia dakavebulia im sakiTxebiT, romelic<br />

Sedis msoflio jandacvis organizaciis kompetenciaSi; b) saer-<br />

TaSoriso arasamTavrobo organizaciis miznebi da amocanebi ar<br />

ewinaaRmdegeba msoflio jandacvis organizaciis miznebsa da<br />

amocanebs; g) saerTaSoriso arasamTavrobo organizacia aRiarebulia<br />

rogorc mudmivmoqmedi organizacia; d) saerTaSoriso<br />

arasamTavrobo organizacias gaaCnia mmarTveli organo da uflebamosilia<br />

gamovides sakuTari wevrebis saxeliT; e) saerTa-<br />

1<br />

Консультативные отношения между Организацией Объединенных Наций и<br />

неправительственными организациями, – http://www.un.org/russian/dhl/resguide/ecres.htm.<br />

2 International Maritime Organization, – http://www.imo.org.<br />

3 § 9. Международные неправительственные организации, – http://adhdportal-<br />

.com/book_3381_chapter_83_%C2%A7_9._MEZHDUNARODNYE_NEPRAVITELSTV<br />

ENNYE_ORGANIZA%D0%A1II.html.<br />

4<br />

World Helath Organization, – http://www.who.int.<br />

167


168<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

Soriso arasamTavrobo organizacia formalurad warmoadgens<br />

saerTaSoriso organizacias, Tavisi struqturidan da saqmianobis<br />

sferodan gamomdinare; v) mas unda hyavdes Tavisi wevrebi;<br />

romelTac eqnebaT xmis ufleba yvela im sakiTxTan mimarTebaSi,<br />

romelic organizaciis politikasa da saqmianobas Seexeba (wesebi,<br />

1 romlebic Seexeba saerTaSoriso arasamTavrobo organizaciebTan<br />

urTierTobas, 1948 w.).<br />

saerTaSoriso arasamTavrobo organizaciad, romelTanac<br />

iuneskos 2 SeuZlia TanamSromloba, iTvleba nebismieri saerTa-<br />

Soriso organizacia, Tavisi xasiaTidan gamomdinare arasamTavrobo<br />

miznebiTa da funqciebiT, romelic ar aris dafuZnebuli<br />

samTavroboTaSoriso SeTanxmebiT. man Semdegi moTxovnebi unda<br />

daakmayofilos: a) dakavebuli unda iyos iuneskos kompetencia-<br />

Si Semavali sakiTxebiT; unda hqondes survili da SesaZlebloba<br />

aqtiurad daexmaros organizacias misi miznebis SesrulebaSi,<br />

iuneskos wesdebis principebis Sesabamisad; b) gaaerTianos jgufebi<br />

da calkeuli pirebi, romlebic dainteresebuli arian iuneskos<br />

saqmianobis erTi an ramdenime sferoTi, hyavdes mudmivi<br />

wevrebi bevr qveyanaSi, raTa organizacias saSualeba hqondes,<br />

Tavisi SesaZleblobebidan gamomdinare, isaubros rogorc<br />

msoflios sxvadasxva kulturuli raionebis sruluflebianma<br />

warmomadgenelma; g) roca saqme Seexeba regionaluri xasiaTis<br />

organizacias geografiuli an kulturuli TvalTaxedviT, mas<br />

unda hyavdes sakmaod bevri wevri, raTa SesaZlebloba hqondes,<br />

Rirseulad warsdges sakuTari raionis saxeliT; d) mas unda<br />

hyavdes saerTaSoriso safuZvelze Seqmnili mudmivmoqmedi<br />

xelmZRvaneli organo, saTanadod uflebamosili warmomadgenloba<br />

da flobdes samuSao aparatsa da im procedurebs, romelic<br />

mas SesaZleblobas miscems mudmivi kontaqti iqonios sxvadasxva<br />

qveyanaSi myof Tavis wevrebTan.<br />

iuneskosa da saerTaSoriso arasamTavrobo organizaciebis<br />

urTierToba SeiZleba sami kategoriis mixedviT davaxarisxoT:<br />

kategoria (sakonsultacio da saTanamSromlo); kategoria<br />

(informaciuli da sakonsultacio) da kategoria C (ziari informacia).<br />

arasamTavrobo organizaciebs, romlebic am kategorias<br />

miekuTvnebian, mkacrad gansazRvruli uflebebi da movaleobebi<br />

gaaCniaT. 3<br />

1 § 9. Международные неправительственные организации, – http://adhdportal-<br />

.com/book_3381_chapter_83_%C2%A7_9._MEZHDUNARODNYE_NEPRAVITELSTV<br />

ENNYE_ORGANIZA%D0%A1II.html.<br />

2 UNESCO, – http://www.unesco.org.<br />

3 ix. iuneskosa da arasamTavrobo organizaciebis urTierTobebis amsaxveli<br />

direqtivebi, 1960w., — http://unesdoc.unesco.org/images/0015/001556/155-<br />

615r.pdf.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

ufro didi kvlevisas saWiroa gamoyenebul iqnes praqtikosi<br />

qarTveli specialistebis naSromebi da gamocdileba, saer-<br />

TaSoriso arasamTavrobo organizaciebis praqtika da arsebuli<br />

mravali dokumenti, saWiroa sxvaTa gamocdilebis gaziareba.<br />

DAVID GEPERIDZE, AVTANDIL KHAZALIA<br />

ABOUT THE CONTEMPORARY INTERNATIONAL<br />

NON-GOVERNMENTAL ORGANIZATIONS<br />

Under the UN General Assembly 1296 (XIV) resolution 1968, May 23,<br />

International non-governmental organization named all those organizations that<br />

are not based on Intergovernmental agreements. Under the 1996 July 25 No<br />

1996/31 resolution of Economic and Social Council, International NGO is any<br />

non-governmental organization that has not been created on the basis of international<br />

treaty and is not aimed at commercial gain. In terms of K. Koliari (France)<br />

“Organizations that are often abbreviated as non-governmental organizations,<br />

are private organizations in their essence. They gather persons, sometimes<br />

even Government Officials and society organizations, but not States”. General<br />

properties of an international non-governmental organizations, are: a)<br />

lack of financial benefits; b) recognition, at least one state and the existence of<br />

consultative status to international intergovernmental organizations; c) received<br />

funds from more than one country; d) carry out their activities in at least two countries;<br />

e) Formation on the basis of the Founding Act. Member of the International<br />

non-governmental organization can not be a subject of international law.<br />

NGOs play an active role in all aspects of contemporary international relations.<br />

Moreover, they even are leaders in some fields.<br />

169


170<br />

qeTevan qoqraSvili<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

samewarmeo kanonmdeblobis reforma<br />

saqrTveloSi<br />

saqarTveloSi samewarmeo saqmianobis maregulirebeli<br />

kanonmdeblobis srulyofa da unificireba qveyanaSi arsebuli<br />

realobis gaTvaliswinebiT, permanentuli xasiaTisaa. 2003<br />

wlidan dRemde, reforma ganxorcielda upiratesad samewarmeo<br />

saqmianobis maregulirebel kanonmdeblobaSi, maT Soris<br />

mniSvnelovnia `mewarmeTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanonSi Sesuli<br />

cvlilebebi da damatebebi, romelTa umTavres mizans warmoadgens:<br />

samewarmeo urTierTobebis mowesrigeba Tanamedrova<br />

bazrisa da sazogadobis moTxovnebis Sesabamisad;<br />

samewarmeo urTierTobebis momwesrigebel normaTa<br />

gonivruli deregulireba;<br />

sawarmos prtniorTa Tavisufali iniciativisa da<br />

avtonomiis xarisxis gazrda;<br />

saqarTveloSi biznesis dawyebis proceduraTa gamartiveba<br />

da amasTan dakavSrebiT `erTi sarkmlis~<br />

principis danergva;<br />

sawarmoTa marTvis struqturis gamartiveba, menejmentis<br />

moqniloba, mmarTvel subieqtTa mimarT `Saqrisa<br />

da maTraxis~ principis amoqmedeba;<br />

partniorTa saerTo krebis mowvevisa da Catarebis<br />

SedarebiT gamartivebul procedura;<br />

sawarmoTa reorganizaciisas partniorTa da mesame<br />

pirTa interesebis meti daculoba da sxva.<br />

1. biznesis dawyebis, sawarmos registraciis vadebi da xarjebi<br />

sxva da sxva qvyanaSi gansxvavebulia. kerZod, saregistracio<br />

procedurebis raodenoba meryeobs 2-dan (kanada) o21-mde<br />

(domenikis respubleka); saregistracio vada 2 samuSao dRidan<br />

(kanada, avstralia) 152 samuSao dRemde (madagaskari); saregistraciod<br />

gasawevi xarji — 0,5 % mSp-s erT sul mosaxleze (aSS),<br />

4,6% mSp-mde 1 sul mosaxleze (dominikis respublika).<br />

rac Seexeba saqarTvelos, maqsimalurad gamartivebulia<br />

biznesis dawyebis procedura. maze isic metyvelebs, rom Business<br />

Weekly-m saqarTvelos, rogorc biznesisaTvis xelSemwyobi garemos<br />

mqone qveyanas, saerTaSoriso masStabiT XI adgili mianiWa.<br />

Cvens qveyanaSi mewarme subieqtTa registracias 2009<br />

wlis skanonmdeblo cvlilebebis mixedviT axdens saqarTvelos<br />

iusticiis saministros mmarTvelobis sferoSi moqmedi


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

sajaro samarTlis iuridiuli piri — sajaro reestris erovnuli<br />

saagento. igi erTdroulad axdens mewarme subieqtTa<br />

rogorc <strong>saxelmwifo</strong>, ise sagadasaxado registracias. 2010<br />

wlis 1 invridan amonawers mewarmeTa da arasamewarmeo iuridiuli<br />

pirebis reestridan aqvs igive iuridiuli Zala, rac sagadasaxado<br />

registraciis mowmobas. aseve, gamartivda sadamfuZneblo<br />

dokumentTa Sedgenisa da wardgenis wesi, daSvebulia<br />

eleqtronuli xelmowris gamoyeneba, minimumdea dasuli registraciis<br />

vada. aRniSnuli cxadyofs, rom realurad xorcieldeba<br />

`erTi sarkmlis principi~ da biznesis dawyeba faqtobrivad<br />

mxolod mewarmis Tavisufal nebazea damokidebuli da<br />

misi miRweva SeiZleba dauyovnebliv, yovelgvari biurokratuli<br />

barierebis gareSe.<br />

2. mniSvnelovani cvlileba ukavSirdeba partnorTa wilobrivi<br />

monawileobisa da wilisa da partnioris uflebaTa<br />

moculobis urTierTgansazRvrisa da Sefardebis sakiTxs. aRniSnuli<br />

sakiTxis gadawyveta, mTlianad partniorTa SeTanxmebazea<br />

delegirebuli, kerZod, `mewarmeTa Sesaxeb~ saqarTvelos<br />

kanonis III muxlis Sinaarsidan gamomdinare, mewarme subieqtTa<br />

partniorebs Tanabar pirobebSi Tanabari ufleba-movaleobebi<br />

aqvT, Tu kanoniT an Tavad sawarmos wesdebiT sxva ram<br />

ar aris dadgenili. daiSva, rom wesdebiT partniorebma, saku-<br />

Tari Senatanebisagan gansazRvron gansxvavebuli ufleba-movaleobani.<br />

isini deben SeTanxmebas (igiv wesdeba), romliTac<br />

wesrigdeba sawarmos saqmianobasTan, aseve partniorTa Sida<br />

korporaciul urTierTobebTan dakavSirebuli sakiTxebi.<br />

3. Seicvala sawarmos qonebaSi windaTqmuli Senatanis Sinaarsoblivi<br />

datvirTvac. kerZod, aRar aris savaldebulo,<br />

yvela partnioris mier registraciis momentSi windaTqmuli<br />

Sesatanis Setana, Tundac naxevris odenobiT, rac manamde iyo<br />

dadgenili kanonmdeblobiT. dRes moqmedi redaqciiT, es sakiTxi<br />

calsaxad partniorTa gadasawyvetia, amasTan mewarme<br />

subieqtis dafuZnebisas partniorebi unda SeTanxmdnen wilebis<br />

ganawilebaze da iqve daTqvan kapitalSi maTi Senatanis<br />

odenoba. `mewarmeTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-3 muxlis<br />

Tanaxmad, Senatani SeiZleba iyos materiluri da aramaterialuri<br />

qoneba, samuSaos Sesruleba an/da momsaxurebis gaweva.<br />

am ukanasknelTa sawarmos qonebaSi Setana, sruli sakanonmdeblo<br />

novaciaa, Tumca aRsaniSnavia, rom ucxoeTis qveynebis kanonmdeblobaTa<br />

umravlesoba. amgvari Senatanis ganxorcielebis<br />

SesaZleblobas didi xania uSvebs. vTvli, rom warmodgenili<br />

cvlileba seriozuli stimulia ideisa da misi uSualod<br />

ganxorcielebis potencialis mqone pirTaTvis, romelTac sa-<br />

Sualeba eZlevaT, biznesis dawyebis momentSi finansuri saxsrebis<br />

arqonis miuxedavad, moizidon investicia da uproble-<br />

171


172<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

mod daiwyon mewarmeoba.<br />

4. Cveni qveynis ekonomikuri mdgomareobidan gamomdinare,<br />

mniSvnelovani sakanonmdeblo siaxlea sawarmoTa redomicilebis<br />

SesaZlebloba, rac gulisxmobs ucxo qveynis sawarmos<br />

regitraciis saqarTveloSi gadmotanas (redomicilebas)<br />

sawarmos saqmianobis uwyveobis daurRvevlad (`mewarmeTa Sesaxeb~<br />

saqarTvelos kanonis 5 7 muxli). ucxoeTis qveynebis praqtikis<br />

analizi cxadyofs, rom redomicilebis saqarTvelos<br />

teritoriaze daSveba xels Seuwyobs Cveni qveyniT ucxoel mewarmeTa<br />

dainteresebas, ekonomikis ganviTarebisa da ofSorizaciis<br />

process.<br />

5. skanonmdeblo regulireba moixsna samewarmeo warmomadgenlobis<br />

ganmxorcielebel pirTa mimarT. sxva sityvebiT,<br />

pirebTan (garda prokuristisa), romlebic axorcieleben sawarmos<br />

warmomadgenlobas, Tavad sawarmo debs xelSekrulebas<br />

da kerZo samarTlis zogad principebze dayrdnobiT dgeba mxareTa<br />

Soris SeTanxmeba, yovel konkretul SemTxvevaze.<br />

6. mniSvnelovani cvlileba ganicada `mewarmeTa Sesaxeb~<br />

saqarTvelos kanonis XIV muxlma, ris mixedviTac. sakanonmdeblo<br />

doneze mowesrigda da daixvewa mewarme subieqtTa reorganizaciis<br />

procesi, gaizarda reorganizaciis reJimSi myofi sawarmos<br />

kreditorTa, kontragentTa da zogadad mesame pirTa<br />

interesTa daculobis xarisxi.<br />

7. mniSvnelovani cvlilebebi ganxorcielda saaqcio sazogadoebis<br />

mmarTvel subieqtebTan mimarTebaSi. aRiarebuli<br />

definiciiT, korporaciuli marTva iseTi sistemaa, romelic<br />

erTdroulad uzrunvelyofs mewarme subieqtTa xelmZRvanelobasa<br />

da kontrols. korporaciuli marTvis struqtura anawilebs<br />

uflebebsa da movaleobebs sawarmos sxvadasxva Semadgenel<br />

elementebs Soris, rogoricaa partniorTa (aqcionerTa)<br />

saerTo kreba, direqtori (direqtorati) da sameTvalyureo<br />

sabWo; amavdroulad adgens wesebsa da procedurebs korporaciul<br />

sakiTxebze gadawyvetilebebis misaRebad. aRniSnulis<br />

Sedegad is aseve qmnis meqanizms, romliTac ganisazRvreba kompaniis<br />

strategia, miznebi, maTi miRwevisa da saqmianobaze zedamxedvelobis<br />

saSualebebi.<br />

samewarmeo saqmianobis maregulirebeli Tanamedrove kanonmdebloba<br />

sawarmoTa xelmZRvanelobis problemas arsebul<br />

ekonomikur moTxovnaTa Sesabamisad ganixilavs. xelmZRvaneloba<br />

kompetenturi menejmentis gonivrul Seqmnas gulisxmobs,<br />

rac korporaciuli marTvis gansakuTrebuli, sawarmos<br />

saqmanobaze pasuxismgebeli rgolia.<br />

qarTuli kanonmdeblobiT gaTvaliswinebulia marTvis<br />

or safexuriani sistema (direqtori—sameTvalyureo sabWo),


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

Tumca bolo periodSi aSkarad SeimCneva kanonmdebelTa mcdeloba,<br />

gaamartivos saaqcio sazogadoebis marTvis struqtura<br />

da dauxlovdes anglo-amerikul korporaciul marTvis sistemas.<br />

aRniSnulis gaTvaliswinebiT, dadebiTad vafasebT 2008-<br />

2009 wlebSi `mewarmeTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanonSi ganxorcielebul<br />

cvlilebebs, ris mixedviTac moxda saaqcio sazogadoebaTa<br />

marTvis struqturis gamartiveba, gaiolda gadawyvetilebaTa<br />

miRebis operatiuloba. kerZod, moixsna saaqcio sazogadoebaSi<br />

nebismier SemTxvevaSi sameTvalyureo sabWos arsebobis<br />

savaldebuloba da `mewarmeTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis<br />

55-e muxliT dadginda gamonaklisi SemTxveva, kerZod:<br />

`Tu saaqcio sazogadoeba “fasiani qaRaldebis bazris Sesaxeb~<br />

saqarTvelos kanonis mixedviT aris angariSvaldebuli sawarmo,<br />

romlis fasiani qaRaldebi savaWrod aris daSvebuli fasiani<br />

qaRaldebis birJaze, an saaqcio sazogadoeba saqarTvelos<br />

erovnuli bankis mier aris licenzirebuli, an saaqcio sazogadoebis<br />

aqcionerTa raodenoba aRemateba 100-s, savaldebuloa<br />

sameTvalyuro sabWos Seqmna. yvela sxva SemTxvevaSi sameTvalyuro<br />

sabWos Seqmna ar aris savaldebulo~.<br />

8. qarTuli kanonmdeblobis evropul da amerikul sakanonmdeblo<br />

sivrceSi integrirebis TvalsazrisiT metad mniSvnelovania<br />

saaqcio sazogadoebebSi aqciaTa savaldebulo satendero<br />

SeTavazebisa da savaldebulo gamosyidvis institutebis<br />

sakanonmdeblo donze reglamentireba. 1<br />

rTulia erT moxsenebaSi moicva yvela is mniSvnelovani<br />

sakanonmdeblo cvlileba, romelic pozitiurad aisaxa saqar-<br />

TveloSi biznes garemos Seqmna-ganviTarebaze. amasTan, zogier-<br />

Tma cvlilebam ukve warmoaCina dadebiTi Zvrebi praqtikaSi,<br />

zogierT novaciasTan mimarTebaSi nel-nela yalibdeba praqtika,<br />

maT Soris mniSvnelovania sasamarTlo gadawyvetilebebis<br />

ganzogadebac. kanonmdebloba, rogorc cocxali organizmi,<br />

zogadad unda pasuxobdes konkretuli qveynis sazogadoebriv<br />

interesebs, samarTlinobis principis dacviT akmayofilebdes<br />

misi `momxmareblis~ kanonier moTxovnebs, am TvalsazrisiT samewarmeo<br />

urTierTobaTa maregulirebeli kanonmdebloba permanentulad<br />

ganaxlebadia da mudmivad iqneba mecnierTa da<br />

praqtikos iuristTa gansjis sagani.<br />

1 dawvrilebiT ixileT: q. qoqriSvili. aqciaTa savaldebulo miyidva<br />

qarTul korporaciul samarTalSi, — Jurn.: `intelqtuali~. #2, 2006.<br />

173


KETEVAN KOKRASHVILI<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

LAW ON ENTREPRENEURS REFORMS IN GEORGIA<br />

Various important economic and legal reforms concerning to business environment<br />

development have been recently implemented in Georgia. Herewith<br />

were carried out considerable legislative reforms related to the simplification of<br />

legislative regulations for business registration and enterprise management<br />

structure as well as generally legislative regulations for business. This article<br />

represents a brief survey about the benefits of abovementioned reforms and still<br />

existing problems in practise.<br />

174


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

asmaT gugava<br />

xelovnuri ganayofierebis gziT dabadebul<br />

bavSvTa samarTlebrivi statusi<br />

saojaxo kanonmdeblobis erT-erTi umniSvnelovnes princips<br />

warmoadgens mSoblebisa da Svilebis urTerTganpirobebuloba.<br />

es gulisxmobs imas, rom rogorc mSoblebs ekisrebaT gansazRvruli<br />

uflebebi da movaleobebi Svilebis mimarT, ise Svilebs<br />

ekisrebaT garkveuli ufleba-movaleobebi sakuTari mSoblebis<br />

mimarT.<br />

bavSvis dabadeba mniSvnelovani movlenaa meuRleTa cxovrebaSi.<br />

bavSvis warmomavlobis dadgenis samarTlebrivi safuZvelia:<br />

a)mSoblebisagan maTi Svilebis dabadeba, aq mniSvneloba<br />

ara aqvs mSoblebi daqorwinebulebi arian Tu ara; b) sisxliT na-<br />

Tesaoba.<br />

bavSvis dabadeba iuridiul faqtad iqceva mxolod mas Semdeg,<br />

roca moxdeba misi registracia Sesabamis <strong>saxelmwifo</strong> organoSi-saagentos<br />

teritoriul samsaxurSi:<br />

- sisxlis naTesaobis principi, rogorc mSoblebsa da Svilebs<br />

Soris uflebebisa da movaleobebis warmoSobis safuZveli,<br />

ganmtkicebulia saqarTvelos samoqalaqo kanonmdeblobiT<br />

aseve, 1989w. 20noembris `bavSvTa uflebaTa konvenciis~ VII muxlis<br />

Tanaxmad, sadac miTiTebulia Semdegi, rom bavSvi registrirebul<br />

unda iqnes dabadebis Tanave, riTac dasturdeba misi warmoSoba.<br />

- saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 1187-e muxlis Tanaxmad<br />

bavSvis warmoSoba iuridiul faqtad iqceva aseTi registraciis<br />

Semdeg, rac, Tavis mxriv, swored bavSvis warmoSobis dadgena<br />

qmnis obieqtur wanamZRvars bavSvis kanoniT garantirebuli<br />

uflebebis dacvisa da mis aRzrdasTan dakavSirebuli mSoblebis<br />

movaloebebis SesrulebisaTvis<br />

- dedasa da Svils Soris ufleba-movaleobebis warmoSobisaTvis<br />

sakmarisia maT Soris sisxliT naTesaobis faqti-dedisagan<br />

bavSvis dabadeba.<br />

bavSvis dabadeba misi mSoblebisagan bunebrivi gziT yovelTvis<br />

ar aris SesaZlebeli, rac ganpirobebulia sxvadasxva<br />

faqtorebiT, subieqturi Tu obieqturi garemoebebiT. xSiria<br />

SemTxvevebi, roca adgili aqvs wyvilTa fiziologiur SeuTavseblobas,<br />

avdmyofobas, qalis an mamakacis mxridan uSvilobas,<br />

sazogadoebaSi arsebuli sqesobrivi cxovrebis dabal dones da<br />

sxva, rac umetes SemTxvevaSi Sedegia unayofobosa-uSvulobisa.<br />

amas emateba is rTuli socialur-ekonomikuri problemebi, rac<br />

xSirad pirdapir kavSirSia Cvil bavSvTa sikvdiloanobasTan,<br />

175


176<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

rac metyvelebs zogadad mosaxleobos janmrTelobis mdgomareobis<br />

gauaresebaze.<br />

unayofobis-uSvilobis problema odidganve arseboboda<br />

da arsebobos dResac, rac xSirad gamxdara ojaxebis dangrevis<br />

mizezi. evropaSi 1-2 milioni wyvili ganicdis uSvilobas, aSS-Si<br />

ki — 6-7 milioni wyvili. bunebrivia, maTi survili iyolion saku-<br />

Tari, biologiuri Svilebi Zalian didia, amitomac xorcieldeba<br />

Svilad ayvana an xelovnuri ganayofiereba.<br />

arasaxbielo mdgomareobaa am mxriv postsabWoTa qveynebSi<br />

da maT Soris saqarTveloSic uSvilobas bevri wyvili ganicdis.<br />

kanonmdebelma gaTvaliswina ra sazogadoebaSi mimdinare<br />

rTuli socialuri, ekonomikuri da biologiuri procesebi,<br />

rac, xSir SemTxvevaSi, uSvilobaSic iCens Tavs, Svilad ayvanis<br />

gziT SesaZlebloba misca wyvilebs ecxovraT, rogorc srulyofil<br />

ojaxebs da misca saSualeba aseT adamianebs kanonieri gziT<br />

moaxdinon ojaxis am TvalsazrisiT naklovani mxaris Sevseba.<br />

Tumca kanoni ar zRudavs srulfasovani ojaxis mflobelT<br />

TavianTi kanonieri Svilebis gverdiT aRzardon Svilad<br />

ayvanili bavSvebi. mag. aSS-s sinamdvileSi Svilad ayanis miznebi<br />

da motivebi Semdegnairia: amerikelebi Svilad imitom iyvanen,<br />

rom ubralod surT yavdeT Svilebi. isini ufro da ufro rwmundebian<br />

imaSi, rom bavSvis ayvana ojaxis mSeneblobis xelsayreli<br />

saSualebaa da reproduqciis mniSvnelovani alternativa. arian<br />

amerikelebi, romelTac bavSvebi ahyavT uSvilobis gamo, magram<br />

ufro meti arian isini, visac urCevniaT siTbo da mzrunveloba<br />

gamoiCinon mSobliur alerss moklebul bavSvebTan mimarTeba-<br />

Si, vidre iyolion sakuTari Svilebi.<br />

Svileba mxolod srulyofili ojaxuri garemos Seqmnis sa-<br />

Sualeba ar aris. igi miznad isaxavs bavSvis aRzrdas ojaxSi, romelic<br />

mTlianad Seucvlida mas namdvil ojaxs da warmoSobs<br />

SemdegSi mSvilebelsa da naSvilebs Soris iseT urTierTobebs,<br />

rogoricaa RviZl mSoblebsa da Svilebs Soris. Svilad ayvana<br />

ara marto bavSvebis interesebs Seesabameba, aramed mSobliuri<br />

grZnobebis gamovlenisa da ganxorcielebis saSualebacaa. Tumca<br />

arian iseTi ojaxebic, romelTaTvisac miuRebelia sxvisi genetikuri<br />

kodis matarebeli bavSvis yola da surT yavdeT saku-<br />

Tari biologiuri Svilebi, rac maTTvis udidesi bednierebis<br />

momtania.<br />

Tanamedrove pirobebSi samedicino mecnierebisa da teqnologiebis<br />

ganviTarebis kvalobaze, romelic xorcieldeba qalis<br />

an kacis sasqeso ujredis donorobiT an ganayofierebuli<br />

kvercxujredis-embrionis implantaciiT, savsebiT SesaZlebelia<br />

uSvilo wyvilebs hyavdeT sakuTari bilogiuri Svilebi.<br />

aseT SemTxvevaSi mniSvnelovania ganisazRvros am gziT dabadebul<br />

bavSvTa samarTlebrivi statusi. Tumca am sakiTxze samoqa-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

laqo kanonmdebloba arafers gvamcnobs. imedia, kanonmdebeli<br />

upasuxebs cxovrebis moTxovnebs da Sesabamis cvlilebebs Seitans<br />

kodeqsis normebSi miTumetes, rom dRes saqarTveloSic<br />

sakmao warmatetebs aRwevs i. Jordanias saxelobis adamianis<br />

reproduqciis samecniero-kvleviTi instituti, romelTa kedlebSic<br />

mravali bavSvi ibadeba xelovnuri ganayofierebis gziT.<br />

saqarTvelos kanoni `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~ romelic<br />

miRebul iqna 1997w. 10-dekembers, moicavs 2 muxls — 141 da<br />

143 (Tavi 23) — romelic awesrigebs xelovnur ganayofierebas-<br />

Tan dakavSirebul aspeqtebs. surogati deda, rogorc ojaxis<br />

dagegmvis erT-erTi forma daSvebulia, magram, Tu rogor, amaze<br />

araferia naTqvami, rac seriozul xarvezad unda CaiTvalos.<br />

xelovnuri ganayofierebis problema samarTlebrivad SedarebiT<br />

advilad mosagvarebeli iqneboda saqme, rom mxolod<br />

eqimsa da pacients Soris arsebul urTierTobebs exebodes. aq<br />

Tavs iCens donoris problema, rac garkveul sirTuleebs qmnis<br />

aramarto samarTlebrivi TvalsazrisiT, aramed moraluri Tu<br />

religiuri kuTxiTac. yovelgvari donoroba sisxlis gadasxma,<br />

organoTa transplantacia da maT Soris xelovnuri ganayofierebac,<br />

atarebs nebayoflobiT xasiaTs, rac asaxulia yovelTvis<br />

werilobiT gancxadeba-valdebulebaSi.<br />

zemoTxsenebuli kanonis `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~<br />

mixedviT, xelovnuri ganayofierebis ganxorcielebis ufleba<br />

ekisreba mxolod saTanado licenziis mqone dawesebulebas, Tu<br />

mas atarebs Sesabamisi licenziis mqone eqimi (141-e muxli).<br />

qalisa da mamakacis sasqeso ujredebi — spermatozoidi da<br />

kvercxujredi warmoadgenen donorobis gansakuTrebul obieqts<br />

imdenad, ramdenadac maT gadaaqvT memkvidreobiTi masala,<br />

infomacia, monawileoben adamianis genetikur formirebaSi da<br />

praqtikulad, mTlianad gansazRvraven mis fizikur da fsiqikur<br />

xasiaTs.<br />

xelovnuri ganayofirebiT bavSvis dabadeba SeiZleba ganxorcieldes<br />

ori gziT: pirveli, rodesac bavSvis genetikuri<br />

mSoblebi Tanaxma arian TavianTi embrioni ataros ucxo sxeulma<br />

— surogati dedis saxiT. meore, roca qalis kvercxujredis ganayofiereba<br />

xdeba donori mamakacis sasqeso ujredis spermatozoidis<br />

meSveobiT.<br />

donoroba ori saxisaa: pirveli, roca donori qali, romelic<br />

Tavis organizmSi atarebs sxvisi spermiT ganayofierebul<br />

sakuTar kvercxureds, dabadebuli bavSvi ekuTvnis dedas. da meore,<br />

roca bavSvi dabadebis Semdeg ubrundeba spermis donors.<br />

orive SemTxvevaSi es pirebi iTvlebian bavSvis mSoblebad aqedan<br />

gamomdinare pasuxismgeblobebiTa da uflebamosilebebiT (143-<br />

e muxlisaqarTvelos kanoni `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~).<br />

sainteresoa sakiTxis garkveva imis Sesaxeb, Tu vin arian<br />

177


178<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

surogati dedebi, ra uflebebi da movaleobebi akisriaT maT da<br />

ra moTxovnebs unda akmayofilebdes isini, rogoria sakanonmdeblo<br />

reglamentacia sxvadasxva qveynebSi, rogoria sazogadoebisa<br />

da eklesiis damokidebuleba am kompleqsur sakiTxeb-<br />

Tan mimarTebaSi.<br />

ganvixiloT ramodenime qveynis magaliTi: avstriaSi, germaniaSi,<br />

norvegiaSi, safrangeTSi, SvedeTsa da aSS-s ramdenime<br />

StatSi ikrZaleba xelovnuri ganayofierebis es saxe, rogoricaa<br />

surogati dedoba.<br />

pirvelad es teqnologia surogati dedis mier bavSvis ga-<br />

Cena gamoiyenes 1986 wels inglisSi, romlis Sedegad daibada gogona.<br />

surogatma dedam uari ganacxada bavSvis gadacemaze da inglisSi<br />

niujersis sasamarTlom bavSvis mamas mianiWa meurveobis<br />

ufleba, xolo surogat dedas bavSvis aRzrdaSi monawileobis<br />

ufleba darTo.<br />

rac Seexeba germaniis kanonmdeblobas, surogati dedoba<br />

akrZalulia. am sferoSi dadebuli xelSekrulebebi ewinaaRmdegeba<br />

saerTo moralis principebs da, Sesabamisad, ikrZaleba surogat<br />

dedasTan dakavSirebuli saSuamavlo da saeqimo saqmianoba,<br />

romelic `isjeba embrionis dacvis Sesaxeb da Svilad ayvanis<br />

Sesaxeb~ kanonmdeblobis Tanaxmad. germaniis moqmedi kanonmdeblobiT,<br />

bavSvis dedad aRiarebulia mxolod is qali, romelmac<br />

gaaCina igi.<br />

aSS-s ramdenime StatSi nebadarTulia surogacia. virjiniis<br />

StatSi surogati deda unda akmayofilebdes Semdeg moTxovnebs:<br />

unda iyos gaTxovili da hyavdes Svilebi; surogatis qmari<br />

unda monawileobdes xelSekrulebis dadebaSi, romelic formdeba<br />

sasamarTloSi, genetikuri mSoblebi unda iyvnen kanonier<br />

qorwinebaSi.<br />

saqarTveloSi pirvelad surogati dedobis instituti dainerga<br />

1999 wels, i. Jordanias saxelobis kvleviT samecniero<br />

samedicino kvleviT dawesebulebaSi. xolo dawesebuleba, romelic<br />

saqarTvelos surogatuli dedebis centris saxelwodebi-<br />

Taa Seqmnili, funqcionirebs 2004 wlidan, rogorc Sps, romlis<br />

meSveobiT bevri uSvilo wyvili gabednierda (centris xelmZ-<br />

Rvaneli Tamar xaWapuriZe). xelSekruleba xelovnuri ganayofierebis<br />

Sesaxeb ideba centrSi surogat dedasa da embrionis<br />

mSoblebs Soris. mSoblebis an centris rCeviT surogati deda<br />

igzavneba Semdeg samedicino klinikaSi, sadac xdeba mTlian procesze<br />

dakvirveba, gamokvlveva da bavSvis gaCena.<br />

saerTaSoriso konveciiT `adamianis uflebebisa da biomedicinis<br />

Sesaxeb~ saqarTvelo SeuerTda 2001 wels. Cvens qveyana-<br />

Si pirdapir ar aris akrZaluli xelovnuri ganayofiereba, magram<br />

ikrZaleba adamianis sxeulis nawilebis gamoyeneba finansu-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

ri sargeblis miRebis mizniT.<br />

ra moTxovnebs unda akmayofilebdes surogati deda saqar-<br />

TveloSi surogati deda aris qali, romelic uSvilo wyvilis<br />

nayofs-embrions atarebs mucliT da araviTari genetikuri kav-<br />

Siri ar aqvs Casaxul embrionTan, igi 9 Tvis ganmavlobaSi xelovnurad<br />

ganayofierebuli embrionis matarebeli inkubatoria. ma-<br />

Ti asaki ZiriTadad 20-38-mde ganisazRvreba.<br />

donoroba gansxvavdeba surogati dedisagan. donori deda<br />

an mama TviTon aZlevs uSvilo weevils sasqeso ujreds, maSin<br />

roca surogati deda sxvis ganayofierebul kvercxujreds atarebs.<br />

Sesabamisad sxvadasxva samarTlebrivi Sedegi dgeba bav-<br />

Svis mikuTvnebasTan dakavSirebiT. ar SeiZleba surogati deda<br />

iyos donoric, radgan mas aseT SemTxvevaSi eqneba genetikuri<br />

kavSiri nayofTan da Tu bavSvi genetikurad misi Svilia gamodis,<br />

rom igi sakuTar Svils yidis, es ki sisxlis samarTlis danaSaulia.<br />

surogati deda unda iyos fsiqologiurad da fizikurad<br />

janmrTeli, unda eweodes jansaRi cxovrebis wess, ar unda etanebodes<br />

alkohols, narkotikebsa sigarets, ar unda eweodes<br />

mZime fizikur Sromas, aucilebelia yavdes sakuTari Svilebi da<br />

meuRle.<br />

surogati deda bavSvis gaCenis SemTxvevaSi xelSekrulebis<br />

ZaliT ubrunebs Svils genetikur mSoblebs da ar aqvs bavSvis<br />

TavisTan datovebis ufleba (saqaerTvelos `kanoni jandacvis<br />

Sesaxeb” 143-e muxli). surogat dedas bavSvis muclad yolis periodSi<br />

utardeba konsultaciebi, maragdebian medikamentebiTa<br />

da kvebis produqtebiT, imyofeba eqimebisa da fsiqologebis<br />

meTvalyureobis qveS.<br />

ra grZnobebi eufleba mas bavSvis gadacemis Semdeg da<br />

aris Tu ara SemTxvevebi roca igi uars ambobs Cvilis gadacemaze<br />

bavSvTan ganSorebis Semdeg, marTalia yvela normalur adamianSi<br />

Cndeba sicariele, Tumca maTi fsiqologiuri momzadebisa<br />

da xelSekrulebis ZaliT, romelic gulisxmobs gansazRvruli<br />

Tanxis miRebas, SemdegSi maTi damokidebulebac sxvagvari<br />

xdeba. es aris xelSekrulebiT nakisri valdebuleba da surogatma<br />

dedam mSobiarobis Semdeg Svili unda daubrunos, biologiur<br />

mSoblebs.<br />

roca qorwinebaSi myofi pirebi iZlvevian werilobiT Tanxmobas<br />

xelovnuri ganayofierebis meTodiT an embrionis implantaciiT,<br />

bavSvis gaCenis Taobaze, bavSvis gaCenis SemTxveva-<br />

Si ewerebian mis mSoblebad da aZlevT maT uflebas saaqto wignSi<br />

Caeweron bavSvis mSoblebad dambadebeli surogati dedis<br />

TanxmobiT, rac Zalze mniSvnelovania. Tu aseTi winaswari SeTanxmeba<br />

mSoblebisa werilobiTi formiT surogat dedasTan ar arsebobs,<br />

maSin surogati deda Caiwereba dabadebuli bavSvis dedad.<br />

179


iuridiuli fakulteti — 30<br />

saqarTveloSi samoqalaqo kanonmdeblobis mixedviT yvelsa<br />

saojaxo sakiTxi Tu problema wydeba meuRleTa urTierTSe-<br />

TanxmebiT. xelovnuri ganayofierebis SemTxvevaSi saWiroa meuRlis<br />

werilobiTi Tanxmoba. mniSvnelovania gairkves aseTi<br />

gziT dabadebuli bavSvis samarTlebrivi statusi, rac kanonmdeblobis<br />

prerogativas warmoadgens da aisaxos samoqalaqo<br />

kodeqsSi. Tumca amis Taobaze samoqalaqo kodeqsis normebi arafers<br />

gvamcnobs. sazRvargareTis qveynebis kanonmdeblobiT xelovnurad<br />

ganayofirebebis Sedegad dabadebul bavSvebs gaaCniaT<br />

analogiuri uflebebi da movaleobebi bunebrivi gziT damadebuli<br />

bavSvebis msgavsad.<br />

dRes medicina garkveul progresul nabijebs dgams am mimarTulebiT<br />

da izrdeba xelovnuri ganayofierebis gziT bav-<br />

SvTa gaCenis msurvelTa ricxvi, rogorc saqarTveloSi, ise —<br />

ucxoeTis moqalaqeebis mxridan.<br />

sazRvargareT maRali fasebisa da sakanonmdeblo SezRudvebis<br />

gamo, bevri wyvili uSvilobis problemis mogvarebis mizniT<br />

SedarebiT dabali ganviTarebis qveynebSi midis da, radgan<br />

saqarTveloSi, kanonmdeblobiT nebadarTulia xelovnuri ganayofiereba,<br />

bevri ucxoeli wyvili Camodis da axerxebs uSvilobis<br />

problemis mogvarebas saqarTveloSi.<br />

swored amitom, dRis wesrigSi dgeba am movlenasTan dakav-<br />

Sirebuli samarTlebrivi mowesrigebis sakiTxi, radgan samoqalaqo<br />

kanonmdeblobiT es problema ar aris reglamentirebuli<br />

da upasuxod rCeba rigi sakiTxebisa: am gziT dabadebul bavSvTa<br />

samarTlebrivi statusis problema; rogoria maTi uflebebi da<br />

movaleobebi; rogoria daqorwinebuli meuRlis Tanxmobis gare-<br />

Se xelovnuri ganayofierebis gziT dabadebuli bavSvis samar-<br />

Tlebrivi mdgomareoba. Zalze mniSvnelovania aseve konfidecialurobasTan<br />

dakavSirebuli sakiTxi, romelic exeba imas,<br />

bavSvma unda icodes Tu ara Tavisi warmomavlobis Sesaxeb. rusi<br />

mecnieris n. maleinas azriT, aq mniSvnelovania ara saidumloebis<br />

Senaxvis movaleobis dakisreba mSoblebisTvis, aramed saidumloebis<br />

Senaxvis uflebis miniWeba. 1 mniSvnelovania, samoqalaqo<br />

kodeqsSi gaices pasuxi yvela am kiTxvaze da Setanil iqnas<br />

damatebebi.<br />

Cven vfiqrobT, rom igi nawilobriv unda ikrZalebodes,<br />

rogorc zogierT evropul qveyanaSi da ar unda iqces profesiad<br />

— fulis Sovnis saSualebad. igi unda iyos saqvelmoqmedo da<br />

unda daexmaros uSvilo ojaxebs, romelTac surT hyavdeT saku-<br />

Tari Svili, magram ara fulis gadaxdiTa da sxva adamianebis<br />

mosyidviT.<br />

1<br />

Н. М. Малейна. Человек и медицина в современном праве. М., 1996.<br />

180


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

ASMAT GUGAVA<br />

THE LEGAL STATUS OF CHILDREN BORN THROUGH<br />

ARTIFICIAL INSEMINATION<br />

In this article discussed the problem of legal status of children born<br />

through artificial insemination. In article used Georgian and foreign scientific<br />

literature and legislation. This problem is not regulate in Georgian Civil Code.<br />

In Georgia accordingly to December 10, 1997 Health Protection Law artificial<br />

insemination is permitted and successfully realize in Jordania Human Reproduction<br />

Scientific-Research Institute. Accordingly to statistic in Georgia<br />

there are many cases when children born through artificial insemination. The<br />

author think that this problem should be regulate in Georgia Civil Code. For<br />

this problem improvement are necessary to make appropriate amendments in<br />

Georgian Civil Legislation.<br />

181


iuridiuli fakulteti — 30<br />

Tamar zarandia, Tea juReli<br />

sakuTrebis uflebis borotad gamoyeneba da<br />

gausxviseblobis piroba<br />

qarTuli da franguli samarTlis mixedviT<br />

I. Sesavali;<br />

II. sakuTrebis uflebis borotad gamoyeneba;<br />

1. sakuTrebis uflebis borotad gamoyeneba qarTul da frangul<br />

samarTalSi;<br />

a) zogadad uflebis borotad gamoyenebis Sesaxeb;<br />

b) uflebis borotad gamoyenebis Sesaxeb qarTul samar-<br />

TalSi;<br />

g) uflebis borotad gamoyenebis Sesaxeb frangul samar-<br />

TalSi;<br />

d) qarTuli da franguli sasamarTlo praqtika uflebis<br />

borotad gamoyenebis Sesaxeb;<br />

2. sakuTrebis uflebis borotad gamoyeneba Tu sakuTrebis<br />

dacva<br />

III. gausxviseblobis piroba;<br />

1. gausxviseblobis piroba qarTul da frangul samarTalSi;<br />

a) zogadad gausxviseblobis pirobis Sesaxeb;<br />

b) sasamarTlo praqtika gausxviseblobis pirobis Sesaxeb;<br />

2. gausxviseblobis pirobis namdviloba;<br />

3. gausxviseblobis pirobis darRvevis Sedegebi;<br />

IV. daskvna.<br />

Sesavali<br />

sakuTrebis cnebam ganviTarebis grZeli gza ganvlo. sakuTrebasTan<br />

dakavSirebuli dava jer kidev antikur xanaSi<br />

iRebs saTaves. platonidan dawyebuli igi kacobriobis azris<br />

ganviTarebis istoriaSi erT-erT yvelaze mniSvnelovan warmoadgenda.<br />

sakuTrebas ganixilavdnen rogorc adamianis Sromis<br />

Sedegs (jon loki), rogorc adamianis molodinis produqts (ieremia<br />

bentami), rogorc kapitalizmis ganviTarebisa da klasTa<br />

Soris konfliqtis pirvelwyaros (karl marqsi). 1<br />

azrovnebis istoriaSi sakuTrebis Sefaseba sruliad araerTgvarovania,<br />

mas aigiveben xan keTildReobasTan da TavisuflebasTan,<br />

xan kidev zneobriv dacemasTan, socialur usamar-<br />

TlobasTan da omTan. 2 XIX saukuneSi sakuTrebis gagebas safuZ-<br />

1 Barlow Burke, Joseph Snoe. Property. Aspen publishers, 2004, gv. 3.<br />

2<br />

r. paipsi. sakuTreba da Tavisufleba. Tb., 2004, gv. 21.<br />

182


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

vlad edo liberaluri koncefcia, rac gulisxmobda sakuTrebas,<br />

rogorc absolutur da SeuzRudav kategorias.<br />

Tumca, Tuki odesme sakuTrebis ufleba `absoluturi~ yofila,<br />

dRes igi aseTi aRar aris. mesakuTris `suvereniteti~ Zalian<br />

pirobiTia. miwis sakuTrebas dRes kidev ufro mzardi ekonomikuri<br />

da socialuri funqcia gaaCnia da igi, SeiZleba iTqvas<br />

gadaiqca ufleba — funqciad. 1<br />

Tanamedrove sakuTreba, metad ki, miwis sakuTreba imden<br />

valdebulebas axvevs Tavs mesakuTres, ramdensac, SeiZleba, zog<br />

SemTxvevaSi upiratesobebsac ki ar aniWebs mas. 2 Tumca, frangul<br />

samarTalSi miRebuli da safrangeTis samoqalaqo kodeqsis 544—<br />

e muxliT ganmtkicebuli cnobili formula — sakuTrebis ufleba<br />

aniWebs mesakuTres maqsimum prerogativebs, romelic ki<br />

SeiZleba adamians hqondes qonebaze — mainc inarCunebs Tavis Rirebulebas.<br />

am uflebas uflebaTa Soris umaRlesi rangi uWiravs,<br />

misi `fundamenturi xasiaTis~ da misi `konstituciuri Rirebulebis~<br />

gamo. 3 marTlac, sakuTrebis uflebis dacva SeuZlebeli<br />

iqneboda konstituciuri garantiebis gareSe. 4<br />

Tanamedrove samarTalSi sakuTreba aris fizikuri piris<br />

iseTi ganuyofeli Tvisebebis Sedegi, rogoric aris Tavisufleba<br />

da Tavisufali neba, romelic yvelas kuTvnilebaa da ufro<br />

metic, swored es sayovelTaoba aris samarTlis sferoSi civilizaciis<br />

umniSvnelovanesi monapovari. saqarTvelos sakonstitucio<br />

sasamarTlos erT-erT gadawyvetilebaSi saqmeze `moqalaqeebi<br />

zaur elaSvili, suliko maSia, rusudan gogia da sxvebi<br />

saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg~: `adamianis ZiriTadi uflebebisa<br />

da Tavisuflebebis, gansakuTrebiT ki, sakuTrebis uflebis<br />

ignorireba gamoricxavs Tavisufali sabazro ekonomikis<br />

1<br />

amasTan dakavSirebiT ix.: l. Wanturia. uZravi nivTebis sakuTreba.<br />

Tb. 1994, gv. 52-53; b. zoiZe. sanivTo uflebis socialuri funqcia, —<br />

Jurn.: `adamiani da konstitucia~. #2, 1997, gv. 25-30.<br />

2<br />

miwaze sakuTrebis uflebasTan dakavSirebiT ix.: l. izoria. sadisertacio<br />

naSomi: miwaze, wiaRiseulsa da bunebriv resursebze sakuTrebis<br />

uflebis dacva, SedarebiT-samarTlebrivi analizi germanuli da qar-<br />

Tuli samarTlis mixedviT, Göttingen 11.01.2002, gamomcemloba: `bona<br />

kauza”.<br />

3 safrangeTis sakonstitucio sabWo, 1982w. 16 ianvari: JCP G 1982, II<br />

19788; D. 1983, gv. 169; 1989w. 4 ivlisi: D. 1990, gv. 209. sakuTrebis uflebasTan<br />

dakavSirebiT aseve ixileT: 1) Catala, Arshives phil.dr., T. 43. 1966, gv.<br />

61; 2) Raynard Mousseron. Revet Melanges Colomer. Litec, 1993, gv. 281.<br />

4 p. turava. winaTqma l. izorias sadisertacio naSomze, — ix.: l. izoria.<br />

miwaze, wiaRiseulsa da bunebriv resursebze sakuTrebis uflebis<br />

dacva, SedarebiT-samarTlebrivi analizi germanuli da qarTuli samarTlis<br />

mixedviT, gv. 7.<br />

183


184<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

ganviTarebas, mTlianad sazogadoebisa da mis calkeul wevrTa<br />

Rirseuli cxovrebis uzrunvelyofas da politikur, ekonomikur<br />

Tu socialur stabilurobas. demokratiuli, samarTlebrivi<br />

da socialuri <strong>saxelmwifo</strong>s ekonomikuri siZliere swored sakuTrebis<br />

uflebis pativiscemasa da dacvas eyrdnoba~. 1 saerTa-<br />

Soriso samarTalSi igi aRiarebuli iqna adamianis privilegirebuli<br />

rangis uflebad.<br />

da mainc, sakuTrebis SezRudva dRes ukve Cveulebrivi<br />

movlenaa samarTalSi da samarTali icnobs am uflebis sajaro--<br />

samarTlebriv da kerZo-samarTlebriv SezRudvebs.<br />

winamdebare naSromis mizania uflebis borotad gamoyenebisa<br />

da gausxviseblobis pirobis SedarebiT - samarTlebrivi gamokvleva<br />

qarTuli da franguli samarTlis magaliTebze.<br />

II. sakuTrebis uflebis borotad gamoyeneba<br />

1. sakuTrebis uflebis borotad gamoyeneba qarTul da<br />

frangul samarTalSi.<br />

a) zogadad sakuTrebis uflebis borotad gamoyenebis<br />

Sesaxeb: uiSviaTesi gamonaklisebis garda subieqturi uflebebi<br />

ar aris TviTneburi. marTalia isini gamiznulia individualuri<br />

interesebis dasakmayofileblad, magram mainc ar aniWeben maT<br />

mflobels SeuzRudav prerogativebs. sakuTrebis absolutur<br />

xasiaTsa da mis SezRudvebze bevri iTqva. sakuTreba, rogorc<br />

aRiniSna Tavisi sruli, absoluturi xasiaTis gamo gansakuTrebuli<br />

uflebaa, Tumca es sulac ar niSnavs imas rom sakuTrebis<br />

uflebis gamoyenebas ar axlavs Tan raime saxis SezRudvebi da<br />

misi matarebeli mxolod Tavisi ineteresebidan gamomdinare SeiZleba<br />

moqmedebdes. 2 amitomac sainteresoa, rodis aqvs adgili<br />

uflebis borotad gamoyenebas mesakuTris mxridan sakuTrebis<br />

Tavisufleba SemosazRvrulia mxolod im farglebiT, romelsac<br />

mas uwesebs kanoni.<br />

b) uflebis borotad gamoyenebis Sesaxeb qarTul samar-<br />

TalSi; saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis mniSvnelovani danawesia<br />

sakuTrebis uflebis borotad gamoyenebis dauSvebloba.<br />

170-e muxlis II nawilis Tanaxmad `uflebis borotad gamoyenebad<br />

CaiTvleba sakuTrebiT iseTi sargebloba, romliTac mxolod<br />

sxvebs adgebaT ziani ise, rom ar aris gamokveTili mesakuTris<br />

1<br />

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetileba 2/1-370,<br />

382, 390, 402, 404; 18.05.2007.<br />

2 sakuTrebis uflebis borotad gamoyenebis Sesaxeb ixileT: Marcel<br />

Planiol. Abus de droit. Traité élémentaire de droit civil. T. 2. 11e éd. LGDJ, 1931, gv.<br />

747-755; Robert-Joseph Pothier. La propriété. Oeuvres de Pothier. Par M. Bugnet.<br />

T. 9, 1846, gv 102-108; Louis Josserand. De l'Esprit des droits et de leur relativité.<br />

Théorie dite de l'abus des droits. 2e ed. 1939, gv. 3-7.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

interesis upiratesoba, da misi moqmedebis aucilebloba gaumarTlebelia~.<br />

amavdroulad, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi<br />

ar Semoifargleba am erTi muxliT da zogadi normiT krZalavs<br />

sazogadod uflebis borotad gamoyenebas. ssk 115-e muxlis Tanaxmad:<br />

`samoqalaqo ufleba unda ganxorcieldes marTlzomierad.<br />

dauSvebelia uflebis gamoyeneba martooden im mizniT, rom<br />

ziani miadges sxvas”. sainteresoa aseve samoqalaqo kodeqsis me-<br />

VIII muxlis III nawilis danawesi: `samarTlebrivi urTierTobis<br />

monawileni valdebulni arian keTilsindisierad ganaxorcielon<br />

TavianTi uflebebi da movaleobebi~. amdenad, sakuTrebis<br />

Tavisufleba SemosazRvrulia im farglebiT, rasac mas kanoni<br />

udgens da qarTul samarTalSi es aris zemoTmoyvanili 170-e<br />

muxliT dadgenili farglebi.<br />

uflebis borotad gamoyenebis sakiTxi aqtualuria sakorporacio<br />

samarTalSic, zog SemTxvevaSi adgili aqvs aqciiT mini-<br />

Webuli uflebis `borotad gamoyenebas~. 1<br />

g) uflebis borotad gamoyenebis Sesaxeb frangul samarTalSi;<br />

franguli samoqalaqo kodeqsi saqarTvelos samoqalaqo<br />

kodeqsisagan gansxvavebiT ar iZleva uflebis borotad gamoyenebis<br />

cnebas. 2 Code Civil-s cnobili 544-e muxlis Tanaxmad `sakuTreba<br />

aris sagnebis yvelaze absoluturi saxiT sargeblobisa<br />

da gankargvis ufleba, mxolod kanoniT an reglamentebis akrZaluli<br />

formebis gamoyenebis gareSe~. miuxedavad amisa, frangul<br />

iurisprudenciaSi uflebis borotad gamoyenebis Sesaxeb<br />

sakmaod bevri naSromia. calke ganixileba sakuTrebis uflebis<br />

borotad gamoyeneba (abus de droit propriete) da uflebis borotad<br />

gamoyeneba arasaxelSekrulebo valdebulebebSi. 3<br />

1 i. burduli. qonebrivi urTierTobani saaqcio sazogadoebaSi. Tb.,<br />

2008, gv. 205.<br />

2<br />

uflebis borotad gamoyenebasTan dakavSirebiT ixileT: CA Caen 21<br />

févr. 2002: L'éternelle distinction entre abus du droit de propriété et troubles anormaux<br />

du voisinage, D. 2002. somm. 2512, obs. Nadège Reboul-Maupin; CA Grenoble, 1re ch.<br />

civ., 30 juin 1998: Empiétement et abus de droit, D. 2000. 472, note Marie-Christine<br />

Lebreton; Cass. 3e civ. 7 juin 1990, 7 nov. 1990: La défense du droit de propriété contre<br />

un empiétement ne saurait dégénérer en abus, RTD civ. 1991. 562, note Frédéric Zénati;<br />

Req. 3 août 1915 : Propriété, caractère absolu, abus de droit, GAJC 12e éd. #67.<br />

3 safrangeTis samoqalaqo kodeqsis 559-e, 581-e, 628-e da 1382-e muxlebis<br />

komentarebSi saubaria Sesabamisi muxlebiT dadgenili uflebiT<br />

sargeblobis farglebze. im SemTxvevaSi Tu adgili eqneba am uflebebiT<br />

sargeblobis gadametebas sxvaTa sazianod, dadgeba samoqalaqo-samarTlebrivi<br />

pasuxismgeblobis sakiTxi; swored es ukanaskneli<br />

akavSirebs am muxlebs erTmaneTTan sxvagvarad rom vTqvaT, deliqtebs,<br />

kvazi-deliqtebs da uflebis borotad gamoyenebas aerTianebs<br />

Sedegi — samoqalaqo-samarTlebrivi pasuxismgebloba. arasaxelSe-<br />

185


186<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

d) qarTuli da franguli sasamarTlo praqtika sakuTrebis<br />

uflebis borotad gamoyenebis Sesaxeb. miuxedavad imisa,<br />

rom Code Civil ar icnobs uflebis borotad gamoyenebis legalur<br />

definicias, frangulma sasamarTlom erT-erT Zalian saintereso<br />

saqmeze swored 544-e muxlis darRvevidan, sakuTrebis<br />

uflebis wesebisa da Tavisi miwis nakvTis SemoRobvis uflebis<br />

darRvevidan, maTi yalbad gamoyenebidan gamomdinare daadgina,<br />

rom konkretul SemTxvevaSi saxeze iyo uflebis borotad gamoyeneba.<br />

saqmis garemoebani iyo Semdegi: Jiul kokerelma SeiZina<br />

daaxloebiT 170 metris sigrZis da 10-dan 12 metramde siganis<br />

miwis nakveTi, mdebare troli-breis teritoriaze adolf kleman-baiaris<br />

mier agebuli diriJablebis angaris pirdapir misgan<br />

daaxloebiT 90 metris daSorebiT. kokerelma, romelic uTanxmoebaSi<br />

iyo kleman-baiarTan, Tavisi sakuTrebis sazRvarze da<br />

kleman-baiaris angaris karis pirdapir aago daaxloebiT 15 metris<br />

sigrZisa da 10-dan 11 metramde simaRlis xis ori karkasi,<br />

Tavze damagrebuli 2-dan 3 metramde simaRlis da erTmaneTisgan<br />

ramdenime metriT daSorebuli rkinis oTxi sariT. xis es<br />

karkasebi ar iyo arc gadaxuruli da arc dafaruli. es konstruqciebi,<br />

sigrZiv 25-30 metramde manZilze, erTmaneTisgan<br />

ramdenime metriani intervalis daSorebiT, iyo ganlagebuli.<br />

Zlieri qaris dros, kleman baieris diriJablebis manevrireba<br />

gafrenisa da dabrunebis dros amis gamo Zalian iyo garTulebulida<br />

ufro metic, aman gamoiwvia misi erT-erTi diriJablis dazianeba.<br />

kokereli Tavisi qmedebebis gasamarTleblad amtkicebda,<br />

rom is am samuSaoebis CatarebiT ecada kleman-baiaris dainteresebis<br />

gazrdas, misi survili iyo kleman baiers Seesyida misi<br />

miwis nakveTi ufro maRal fasad. swored es iyo misi, rogorc mesakuTris<br />

interesi; is uaryofda, rom amgvar qmedebas ar SeeZlo<br />

misTvis raime sargeblis motana da misi azriT, sargebeli mxolod<br />

imaSi mdgomareobda, rom am moqmedebebiT Sewuxebuli kleman<br />

baieri mas gadauxdida miwis nakveTSi misTvis sasurvel fass.<br />

amdenad, safrangeTis sakasacio sasamarTlos mouwia imis<br />

mtkiceba, rom mesakuTre borotad sargeblobs Tavisi uflebiT<br />

iqidan moyolebuli, rodesac igi mas iyenebs erTaderTi ganzraxviT<br />

ziani miayenos sxvas. am SemTxvevaSi ki — miwis nakveTze<br />

iseTi konstruqciis aRmarTva, romelsac misi mflobelisTvis<br />

araviTari sargebeli ar moaqvs da garda sxvisTvis zianis miyenebisa,<br />

sxva mizani arc gaaCnia, warmoadgens sakuTrebis uflebiT<br />

borotad gamoyenebis klasikur magaliTs.<br />

unda iTqvas, rom sakuTrebis uflebis borotad gamoyenekrulebo<br />

valdebulebebSi uflebis borotad gamoyenebis Sesaxeb ix.:<br />

Marcel Planiol. Abus de droit. Traité élémentaire de droit civil, gv. 312-313.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

bis TeoriaSi aris Sefasebis obieqturi kriteriumebic. mniSvnelovania,<br />

rom mesakuTris moqmedeba moklebuli unda iyos yovelgvar<br />

sargebels Tavad mesakuTrisaTvis da saziano iyos<br />

sxvisTvis. aqedan ki marTlac upirobod gamomdinareobs zianis<br />

miyenebis ganzraxva. magram TviT mesakuTrisaTvis sargeblobianobis<br />

uqonlobis cnebam SeiZleba sxvadasxvagvari ganmarteba<br />

gamoiwvios. saqmeze — kokereli kleman-baiaris winaaRmdeg, sasamarTlom<br />

CaTvala, rom mesakuTris mier aRmarTul konstruqciebs<br />

ar mohqondaT misTvis `araviTari sargebeli~ maSin, roca Tavad<br />

mesakuTre varaudobda am saSualebiT Tavisi miwis nakveTSi<br />

ufro maRali safasuri mieRo anu, erTi SexedviT, sargeblianoba<br />

arsebobda. magram mxolod es ar aris sakmarisi, mxolod sargeblianobis<br />

faqti am SemTxvevaSi sakiTxs ver wyvets, radgan sasamarTlos<br />

ganmartebiT es sargebeli ar iyo `aRiarebadi~, radgan<br />

misi ganmapirobebeli interesi ar iyo seriozuli da kanonieri.<br />

frangul samarTalSi aman warmoSva kidec mosazreba uflebis<br />

normaluri daniSnulebis Sesaxeb. 1<br />

aRsaniSnavia, rom qarTul sasamarTlo praqtikaSic<br />

vxvdebiT miTiTebas zianis mimyeneblis kanonier interesze. samagaliTod<br />

SegviZlia moviyvanoT saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos<br />

2007 wlis 1 martis ganCineba #as—572-955-06, romel-<br />

Sic aRniSnulia, rom: saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 115-e<br />

muxlis Tanaxmad, `samoqalaqo ufleba unda ganxorcieldes mar-<br />

Tlzomierad. dauSvebelia uflebis gamoyeneba im mizniT, rom<br />

ziani miadges sxvas~. aRniSnuli muxlidan gamomdinare, uflebis<br />

borotad gamoyenebis ZiriTad princips warmoadgens is, rom samoqalaqo<br />

samarTlis erTi subieqtis mier uflebis ganxorcielebam<br />

ar unda xelyos meore subieqtis uflebebi da kanonieri<br />

interesebi. samoqalaqo uflebaTa gamoyeneba unda xdebodes ke-<br />

Tilsindisierad. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi dauSveblad<br />

miiCnevs uflebis gamoyenebas im mizniT, rom uflebis gamoyenebiT<br />

sxvas miadges ziani. am SemTxvevaSi gamokveTili unda iyos<br />

zianis mimyeneblis kanonieri interesi da uflebis gamoyeneba<br />

miznad ar unda isaxavdes sxvisTvis mxolod zianis miyenebas. 2<br />

franguli sasamarTlo praqtika icnobs iseT gadawyveetilebebsac,<br />

sadac zianis miyenebis ganzraxvis mtkicebuleba<br />

TviTon uflebis borotad gamoyenebis faqtis gareT moipoveba,<br />

1 ix.: Francois Terre, Philippe Simler. Droit Civil. Les biens. 6-e edition. Dalloz,<br />

2002, 307,313; H. Capitant, F. Terré, Y. Lequette. Les grands arrêts de la jurisprudence<br />

civile. T. 1. Introduction. Personnes-Famille-Biens-Régimes matrimoniaux-Successions.<br />

11e édition. Editions Dalloz, 2000, gv. 325.<br />

2<br />

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis<br />

saqmeTa palata, #as-572-955-06. Tb., 01.03.2007, —http://practice.supremecourt.ge/Text.aspSSID=420701734&JID=1268.<br />

187


iuridiuli fakulteti — 30<br />

im uTanxmoebebSi, romlebic manamde arsebobda or mezobels Soris14.<br />

1 aseTi iyo SemTxveva, rodesac mezoblebs Soris garkveul<br />

sakiTxze uTanxmoebis Semdeg, erT-erTi mezobeli meoris<br />

saxlis win aSenebs kedels, mkafio mizeziT — daufaros meore mezobels<br />

xedi. es mSenebloba ar iyo sargebliani misTvis da nakarnaxevi<br />

iyo boroti ganzraxviT, 2 amitomac mieca uflebis borotad<br />

gamoyenebis kvalifikacia.<br />

aRsaniSnavia isic, rom sakuTrebis uflebis borotad gamoyenebis<br />

Teoria erTgvarad enaTesaveba samoqalaqo pasuxismgeblobas.<br />

sxvaTa Soris, am sakiTxTan dakavSirebiT gamotanil gadawyvetilebebSi<br />

ZiriTadad gaTvaliswinebulia Code Civile-s<br />

1382-e muxli. 3<br />

magram aq saxeze ar gvaqvs am muxlis `wminda~ gamoyeneba.<br />

uflebis borotad gamoyeneba aris gansakuTrebuli bunebis<br />

mqone qmedeba da mxolod maSin, rodesac borotad gamoyeneba<br />

Tavisi sakuTari kriteriumebiT dadgindeba, SeiZleba dadges<br />

pasuxismgeblobis sakiTxi. Tu saxeze ar aris uflebis borotad<br />

gamoyeneba, zianis anazRaurebis sakiTxi saerTod ar ganixileba.<br />

Tanamedrove samarTalSi sakuTrebis uflebis borotad gamoyenebis<br />

Teorias `konkurencias uwevs~ samezoblo zemoqmedebebis<br />

Teoria. mezobel mesakuTreTa Soris wamoWrili problemebis<br />

gadasawyvetad, Tanamedrove iurisprudencia da sasamarTlo<br />

praqtika iZleva samezoblo zemoqmedebebis Teoriis gamoyenebis<br />

SesaZleblobasac. 4<br />

2. sakuTrebis uflebis borotad gamoyeneba Tu sakuTrebis<br />

dacva<br />

sainteresoa kidev erTi pozicia uflebis borotad gamoyenebasTan<br />

dakavSirebiT, romelic gamoiTqva safrangeTis sakasacio<br />

sasamarTlos mier saqmeze elo lekler morles winaaRmdeg. 5<br />

batonebi elo da lekler morle ruanSi mdebare da erTma-<br />

1 Civ. 1964w. 20 ianvari, D. 1964. 518, JCP 1965. II. 14035, RTD, civ. 1972.<br />

395. ix.: Droit Civil: Etude de cas. Les biens. Annexe, — http://www.carlscoaching.-<br />

com/article-28702370.html.<br />

2<br />

Gatien contre époux Tatopoulos, N71-13-473, — http://www.carlscoaching.com/article-28702370.html.<br />

3<br />

safrangeTis samoqalaqo kodeqsis 1382-e muxlSi vkiTxulobT: `piris<br />

yovelgvari qmedeba, romelic zians ayenebs sxvas avaldebulebs, im<br />

pirs visi braliTac ziani dadga aanazRauros miyenebuli zarali~. anu<br />

es muxli samoqalaqo pasuxismgeblobas akisrebs im pirebs, romelTa<br />

gamoc sxvebs ziani miadgaT, — Code Civill. Dalloz, 2008, gv. 1505.<br />

4 #71-13-473, Gatien contre époux Tatopoulos: kedlis ageba mezoblebis sacxovreblisTvis<br />

xedis dafarvis, sinaTlis da misasvlelis moklebis<br />

mizniT, — http://www.carlscoaching.com/article-28702370.html.<br />

5<br />

H. Capitant, F. Terré, Y. Lequette. Les grands arrêts de la jurisprudence.., gv. 334.<br />

188


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

neTisgan saerTo kedliT gayofili ori momijnave saxlis mesakuTreebi<br />

iyvnen. batonma lekler morlem daangria saerTo kedeli<br />

da aRmarTa axali Senoba. batonma elom mSeneblobis dasawyisSive<br />

gaafrTxila igi Seewyvita es samuSaoebi imis gamo,<br />

rom igi gadadioda misi miwis nakveTze. am gafrTxilebis miuxedavad<br />

lekler morlem ganagrZo da daamTavra es konstruqciebi.<br />

batonma elom lekler morles ruanis sasamarTloSi uCivla<br />

da mosTxova axali nagebobis dangreva da moryeuli Senobis gamagreba.<br />

misi azriT aSenebuli konstruqciis demontaJs alternativa<br />

ar hqonda da igi amas kategoriulad iTxovda. man aseve<br />

moiTxova zianis anazRaurebis saxiT 3 000 frankis gadaxda.<br />

rogorc davinaxeT, mocemul SemTxvevaSi elos neba, uciloblad<br />

mieRwia aSenebuli konstruqciis dangrevisTvis, seriozulad<br />

sazianoa lekrer morlesaTvis da SeiZleba umniSvnelod<br />

sasargeblo Tavad elosaTvis. amdenad, aseTi moTxovna Tavidanve<br />

iwvevs arakeTilsindisierebis eWvs. rodesac mesakuTre<br />

iTxovs aSenebuli konstruqciis demontaJs, imis miuxedavad,<br />

rom misi interesi, SeiZleba ekonomikuri gagebiT gacilebiT<br />

naklebmniSvnelovania vidre konstruqciis amgebi piris interesi,<br />

xom ar aris am SemTxvevaSic saxeze uflebis borotad gamoyeneba<br />

uflebis borotad gamoyenebis Sefaseba msgavsi SemTxvevebisaTvis<br />

zogjer kidec miucia safrangeTis sasamarTlos, magram<br />

Tu am gadawyvetilebas xandaxan iRebdnen qvemdgomi sasamar-<br />

Tlos mosamarTleebi, mas sistematurad uaryofda sakasacio<br />

sasamarTlo. sakasacio sasamarTlos pozicia aRniSnul sakiTxze<br />

aseTia: safrangeTis samoqalaqo kodeqsis 545-e muxlidan gamomdinare<br />

`sakuTrebis uflebis dacva miTvisebis winaaRmdeg ar<br />

SeiZleboda gadagvardes uflebis borotad gamoyenebad~. 1 sxva<br />

sityvebiT, Tu sakuTrebis uflebis gamoyeneba SeiZleba gadaizardos<br />

uflebis borotad gamoyenebaSi, misi (sakuTrebis) SenarCuneba<br />

ar SeiZleba borotad gamoyenebad dakvalificirdes.<br />

II. gausxviseblobis piroba<br />

1. gausxviseblobis piroba qarTul da frangul samar-<br />

TalSi.<br />

a) zogadad gausxviseblobis pirobis Sesaxeb.<br />

kerZo samarTlis safuZveli kerZo avtonomiaa. es ukanaskneli<br />

gamoixateba TiToeuli piris TavisuflebaSi, sakuTari<br />

nebiT moawesrigos Tavisi kerZosamarTlebrivi urTierTobebi<br />

anu `kerZo samarTali iZleva Tavisuflebas TviT misi brunvis<br />

monawileebma gansazRvron da gadainawilon erTmaneTSi ufle-<br />

1<br />

H. Capitant, F. Terré, Y. Lequette. Les grands arrêts.., gv. 324-325.<br />

189


190<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

ba-movaleobani~. 1<br />

xelSekrulebis Tavisufleba kerZo samarTlis mTavari<br />

cnebaa, rac niSnavs, rom mxarem Tavisi nebiT gadawyvitos, unda<br />

Tu ara mas xelSekrulebis dadeba, visTan, rasTan dakavSirebiT<br />

da ra pirobebiT, aseve rodis unda Sesruldes xelSekruleba anda<br />

Seicvalos igi. “swored saxelSekrulebo TavisuflebaSi<br />

vlindeba pirovneba rogorc qonebrivi uflebebis matarebeli<br />

subieqti. 2<br />

amavdroulad sainteresoa, SesaZlebelia Tu ara vifiqroT,<br />

rom saxelSekrulebo Tavisuflebis fuZemdebluri principi<br />

gulisxmobs imas, rom mxareebs SeuZliaT xelSekrulebiTac<br />

gaiTvaliswinon sakuTrebis uflebis SezRudva gausxviseblobis<br />

pirobiT da iqneba Tu ara igi yovelTvis namdvili<br />

b) kanonmdebloba da sasamarTlo praqtika gausxviseblobis<br />

pirobis Sesaxeb.<br />

sakuTrebasTan mimarTebiT interess moklebuli ar aris<br />

gausxviseblobis pirobis sakiTxi. frangul samarTalSi es sakiTxi<br />

sadavo gaxda saqmeze: kremio reniarisa da sxvebis winaaRmdeg.<br />

saqmis faqtobrivi garemoebani iyo Semdegi: batonma de sent-kolombma<br />

Tavis sam Svils gauyo da aCuqa mTeli Tavisi qoneba.<br />

Tumca Cuqebis xelSekrulebaSi Cado piroba, rom mCuqebeli<br />

itovebda uzufruqtis uflebas da rom Svilebs ar SeeZloT mamis<br />

sicocxleSi, Tundac misi TanxmobiT, gaesxvisebinaT an daegiravebinaT<br />

maTTvis naCuqari qoneba. Semdeg Tavad sent kolombma<br />

isesxa batoni reniarisgan Tanxa 100 000 frankis odenobiT<br />

da daagirava mis mier gaCuqebuli uZravi qonebis uzufruqti.<br />

saCuqris mimRebi Svilebi, CaerTvnen am aqtSi da mamasTan erTad<br />

Tavis scnes solidarul movaleebad, daagiraves ra sakuTrebis<br />

ufleba am uZrav qonebaze. sent-kolombis gardacvalebis Semdeg<br />

batonma kremiom asesxa 12 000 franki saCuqris erT-erT mim-<br />

Reb qalbaton de ponss, romelmac am sesxis sagarantiod daagirava<br />

misTvis naCuqari erT-erTi saxli. mas Semdeg, rac saxlebi<br />

gasayidad iqna gatanili. kreditori kremio Seedava kreditori<br />

reniaris rigiTobas valebis ganawilebaSi im motiviT, rom am<br />

ukanasknelis girao baTili iyo, radgan sent-kolombis mier Tavisi<br />

SvilebisaTvis naCuqrobis aqtSi Setanili iyo gasxvisebisa<br />

da dagiravebis akrZalvis piroba.<br />

CvenTvis es SemTxveva sainteresoa imdenad, ramdenadac<br />

damokidebuleba gausxviseblobis pirobisadmi qarTuli kanon-<br />

1 T. juReli. valdebulebis cnebis evolucia kerZo da sajaro samar-<br />

TalSi, — Jurn.: `adamiani da konstitucia~. 3, 2005, gv. 86.<br />

2 b. zoiZe. evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi. Tb.,<br />

2005, gv. 269.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

mdebloba pirdapir ar iZleva. ra aris gausxviseblobis piroba<br />

SeuZlia Tu ara mCuqebels gaaCuqos qoneba im pirobiT, rom arasodes<br />

ar moxdeba misi gasxviseba rodis da ra garemoebebis arsebobisas<br />

aris gausxviseblobis piroba namdvili<br />

gausxviseblobis piroba seriozulad zRudavs sakuTrebas,<br />

radgan igi aris gankargvis uflebamosilebis SezRudva.<br />

qarTuli samoqalaqo kodeqsi icnobs aseTi SezRudvis ramdenime<br />

formas. gamosyidva — rodesac mxareebi SeiZleba SeTanxmdnen,<br />

rom SeTanxmebuli vadis ganmavlobaSi gamyidvels SeuZlia<br />

kvlav gamoisyidos gayiduli nivTi. amavdroulad kodeqsi Seicavs<br />

imperatiul moTxovnas gamosyidvis uflebis vadis xandazmulobasTan<br />

dakavSirebiT, kerZod, gamosyidvis vada ar unda<br />

aRemateodes 5 wels. 1 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 513-e<br />

muxlis Tanaxmad Tu myidvelma gamosyidvis uflebis ganxorcielebamde<br />

gaasxvisa nivTi, aseTi gasxviseba baTilia. amdenad gamosyidvis<br />

normebSi aSkarad aris axali mesakuTris gankargviTi<br />

uflebamosilebebis SezRudva 5 wliani vadiT.<br />

sxva SemTxveva, romelic aseve iZleva mesakuTris gankargviTi<br />

uflebamosilebebis SezRudvas, gaxlavT samisdReSio<br />

rCenis xelSekruleba. aq qarTuli samoqalaqo kodeqsi specialurad<br />

iTvaliswinebs gadacemuli qonebis gasxvisebis dauSveblobis<br />

muxls 2 da ambobs: sarCenis sicocxleSi marCenals ufleba<br />

ara aqvs gaasxvisos, daagiravos an sxvagvarad datvirTos gadacemuli<br />

qoneba sarCenis werilobiTi Tanxmobis gareSe. aqac<br />

gvaqvs gankargvis uflebamosilebis SezRudva, Tumca aq kanonmdeblobiT<br />

dadgenilia ganusazRvreli vada, pirovnebis sicocxle.<br />

3<br />

zemoTmoyvanili magaliTebi gaxlavT mesakuTris gankargviTi<br />

uflebamosilebebis sakanonmdeblo SezRudvebi. SesaZlebelia<br />

Tu ara vifiqroT, rom saxelSekrulebo Tavisuflebis<br />

fuZemdebluri principi gulisxmobs imas, rom mxareebs SeuZliaT<br />

xelSekrulebiTac gaiTvaliswinon aseTi SezRudvebi da iqneba<br />

Tu ara gausxviseblobis aseTi piroba namdvili aRniSnul sakiTxs<br />

azrTa sxvadasxvaoba safrangeTis sasamarTloebSic mohyva<br />

da ramdenime erTimeoris sawinaaRmdego gadawyvetileba iqna<br />

miRebuli. kerZod, lionis sasamarTlos gadawyvetilebiT: `imis<br />

gaTvaliswinebiT, rom napoleonis kodeqsis 537-e da 544-e muxlebi<br />

gansazRvraven sakuTrebas, rogorc sagnebiT sargeblobis<br />

da maTi gankargvis yvelaze absolutur uflebas; imis gaTvaliswinebiT,<br />

rom Cuqebis aqtis piroba amaxinjebs sakuTrebis<br />

1<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi. muxli 514.<br />

2<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi. muxli 9.<br />

3 T. zarandia. saxelSekrulebo valdebulebis Sesrulebis adgili da<br />

vadebi. Tb., 2005, gv. 38-39.<br />

191


192<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

uflebis erT-erT elements, romelic misi Semadgeneli nawilia;<br />

- rom marTlac sakuTrebis Tavisufali gankargva mTlianad moispoboda,<br />

saCuqris mimRebebs rom ar SeeZloT gaurkveveli<br />

drois manZilze maTTvis naCuqari qonebis arc gasxviseba da arc<br />

dagiraveba... rasac Sedegad moyveboda is, rom qoneba, romelic<br />

amgvar SeTanxmebas iyo daqvemdebarebuli miiRebda komerciidan<br />

amoRebuli, gamouyenebeli qonebis statuss, gamoakldeboda<br />

brunvasa da kredits, iqneboda ,,gaSeSebul“ mdgomareobaSi,<br />

romlebic gasxvisebas ar eqvemdebareba... rac iqneboda socialuri<br />

ekonomikisa da sazogadoebrivi wesrigis xelyofa, rac<br />

qonebis Tavisufal gamoyenebas, - sakuTrebis uflebis organul<br />

princips arsebiTiad miznad aqvs..“ 1<br />

sakasacio sasamarTlos verdiqti aseTi iyo: `sasamarTlo...<br />

imis gamo, rom sakuTreba aris sagnebis yvelaze ufro absoluturi<br />

saxiT gamoyenebisa da gankargvis ufleba, mxolod Tu mas<br />

ar gamoiyeneben kanonebiT an reglamentebiT akrZaluli saxiT; -<br />

rom arcerTi kanoni ar ukrZalavs ojaxis mamas, romelic Cuqnis<br />

Tavis qonebas Tavis Svilebs, daitovos misi uzufruqti, da an<br />

Tavisi, rogorc uzufruqtuaris interesiT, an dabrunebis uflebis<br />

ganxorcielebis uzrunvelsayofad, romelic SeiZleba<br />

erT dRes mas miekuTvnos, Tavs moaxvios Svilebs piroba, ar gaasxvison<br />

an ar daagiraon naCuqari qoneba mis sicocxleSi; — rom<br />

es droebiTi akrZalva, Tavs moxveuli mCuqebeli mamis interes-<br />

Si, ar SeiZleba gaigivebuli iyos gasxvisebis absolutur da ganusazRvrel<br />

akrZalvasTan, romelsac Sedegad mohyveboda qonebis<br />

didi xniT brunvidan amoReba~. 2<br />

2. gausxviseblobis pirobis kanoniereba.<br />

maS rodis aris namdvili gausxviseblobis piroba safrangeTis<br />

sakasacio sasamarTlos zemoTmoyvanilma dadgenilebam<br />

garkveulwilad moaxdina am sakiTxTn dakavSirebiT adre gamoTqmuli<br />

mosazrebebis unificireba imis damtkicebiT, rom gausxviseblobis<br />

piroba kanonieri Zalis mqone iyo mxolod maSin, Tu<br />

igi `droebiTi~ xasiaTis iyo da CarTuli iyo `mCuqeblis interesisaTvis~.<br />

maSasadame, gausxviseblobis piroba samudamo ar unda<br />

iyos, radgan maSin sakuTrebis reJimi mZimed iqneboda damaxinjebuli.<br />

franguli samarTliT asevea gausxviseblobis akrZalvis<br />

SemTxvevaSic, romelic mesakuTris mTeli sicocxlis man-<br />

Zilze gagrZeldeboda. 3 samagierod, sakasacio sasamarTlom gadawyvita,<br />

rom gausxviseblobis debuleba, (kontraqtSi) Setani-<br />

1 H. Capitant, F. Terré, Y. Lequette. Les grands arrêts de la jurisprudence.., gv. 342.<br />

2 H. Capitant, F. Terré, Y. Lequette. Les grands arrêts de la jurisprudence.., gv. 343.<br />

3 sxvadasxva saxis da maT Soris mboWavi pirobebis Sesaxeb ixileT<br />

safrangeTis samoqalaqo kodeqsis 900-e muxlis komentari, — Code Civil,<br />

gv. 1028.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

li ganmkarguleblis an mesame piris interesiT beneficiaris<br />

mTeli sicocxlis ganmavlobaSi droebiT xasiaTs iZens. 1<br />

rac Seexeba legitimuri interesis moTxovnas, frangul<br />

samarTalSi mas farTo gagebiT gamoiyeneben. legitimuri interesi<br />

saxezea, rodesac gvaqvs ganmkargvelis interesi, romelsac<br />

surs Tavisi gamosyidvis uflebis gamoyenebis garantireba 2 an<br />

kidev uzrunvelyofs qonebis Tavis ojaxSi SenarCunebas. 3 gausxviseblobis<br />

piroba xelSekrulebaSi SeiZleba mesame piris interesebSic<br />

Caidos, magaliTad anderZiT datovebuli qoneba gamocxaddes<br />

argasxvisebadad legataris xelSi, raTa uzrunvelyos<br />

samudamo rentis miReba. frangul samarTalSi, Tu aseTi pirobis<br />

kanoniereba gaxdeba sadao, vis interesSic aris es piroba,<br />

swored mas mouwevs seriozuli da legitimuri interesis arsebobis<br />

dadastureba. 4 aRniSnuli ewinaaRmdegeba zogad princips,<br />

mtkicebis tvirTi aris im pirze, romelic iTxovs garigebis ba-<br />

Tilobas. Cveulebriv, swored mosarCele aris valdebuli daamtkicos<br />

im samarTlebrivi defeqtis arseboba, romelzec igi<br />

afuZnebs Tavis moTxovnas. am SemTxvevaSi mtkicebis tvirTis gadatana<br />

gamarTlebulia gausxviseblobis pirobis „anormaluri<br />

xasiaTiT~, romelic qonebiT Tavisufali sargeblobis princips<br />

arRvevs. 5<br />

da bolos, unda iTqvas, rom safrangeTSi aRniSnul gadawyvetilebebs<br />

gausxviseblobis pirobasTan dakavSirebiT sakanonmdeblo<br />

cvlilebebic mohyva. franguli samoqalaqo kodeqsis<br />

Tavdapirveli redaqcia Seicavda mxolod erT muxls, es<br />

iyo me-900 muxli, romlis Tanaxmadac: `cocxlebs Soris nebismieri<br />

gankargva... CaiTvleba baTilad, Tu daTqmulia Seusrulebeli<br />

piroba an iseT pirobebi, romelic ewinaaRmdegeba kanonsa da<br />

keTil znes~. 1971 wlis 3 ivlisis kanoniT safrangeTis samoqalaqo<br />

kodeqsSi Sevida axali muxli: 900-1, romelic adgens, rom gausxviseblobebis<br />

pirobebi, romlebic exeba naCuqar an anderZiT<br />

micemul qonebas, ZalaSia mxolod Tu isini droebiTia da gamar-<br />

1<br />

H. Capitant, F. Terré, Y. Lequette. Les grands arrêts de la jurisprudence.., gv. 344.<br />

2 ix. amasTan dakavSirebiT Semdegi sasamarTlo gadawyvetilebani: Civ.<br />

1954 w. 27 ivl., Bull. Civ. I, #37; Civ. I, 1994 w. 15 ivnisi, #211; R., gv. 280; D.<br />

1995. 342, note Leborgne; Defrénois 1995. 51, note X. Savatier; D.1995. Somm. 50,<br />

obs. Grimaldi; JCP 1995. I. 3876, #8, obs. Le Guidec; RTD Civ. 1995. 666, obs.<br />

Patarin; ibid. 919,obs. Zenati.<br />

3 Civ. I, 1985w. 20 noemb., ix.: — H. Capitant, F. Terré, Y. Lequette. Les grands arrêts<br />

de la jurisprudence.., gv. 344.<br />

4 Civ. I, 1994w. 15 ivnisi, ix.: — H. Capitant, F. Terré, Y. Lequette. Les grands arrêts<br />

de la jurisprudence.., gv. 344.<br />

5 Civ. I, 1994w. 15 ivnisi, ix.: — H. Capitant, F. Terré, Y. Lequette. Les grands arrêts<br />

de la jurisprudence.., gv. 344.<br />

193


iuridiuli fakulteti — 30<br />

Tlebulia seriozuli da legitimuri interesiT. 1<br />

3. gausxviseblobis pirobis darRvevis Sedegebi.<br />

sainteresoa, rogoria sanqciebi gausxviseblobis pirobis<br />

darRvevisaTvis <br />

Tu gausxviseblobis piroba Cadebulia Cuqebis xelSekrulebaSi<br />

da mCuqebels surs, rom nivTi dasaCuqrebulis xelSi<br />

darCes (ris gamoc daadgina aRniSnuli piroba), frangulma sasamarTlo<br />

praqtikam daadgina, rom mxolod im pirs aqvs ufleba<br />

moiTxovos nivTis gasxvisebis baTiloba, vis sasargeblodac iyo<br />

Cadebuli Cuqebis aqtSi gausxviseblobis piroba, exeba es mCuqebels,<br />

saCuqris mimRebs an mesame pirs. rodesac Cuqebis xelSekrulebaSi<br />

pirobad Setanili gausxviseblobis piroba, miznad<br />

isaxavs sicocxlis bolomde rentis gadaxdis garantirebas, ba-<br />

Tiloba ar SeiZleba iqnes moTxovili, vidre ar amoiwureba im<br />

uflebebis vada, romelnic am urTierTobis iuridiuli sayrdenia.<br />

amdenad, mCuqeblis mier ganxorcielebuli moqmedeba mis sicocxleSi<br />

ar SeiZleba misi memkvidreebis mier iyos uaryofili. 2<br />

safrangeTis samoqalaqo kodeqsSi 1971 wlis 3 ivlisis kanoniT<br />

ganxorcielebuli cvlileba ar Seicavs gausxviseblobis<br />

pirobis SedegebTan dakavSirebul araviTar debulebas. ris safuZvelze<br />

SeiZleba iqnes moTxovili baTiloba aris mosazreba,<br />

rom es aris safrangeTis samoqalaqo kodeqsis 1143-e muxli,<br />

romlis Tanaxmadac kreditors aqvs ufleba moiTxovos, rom is,<br />

rac ganxorcielda valdebulebis darRveviT, ganadgurebul iqnas,<br />

da mas SeuZlia miiRos Tanxmoba gaanadguros es movalis<br />

xarjiT, zianis anazRaurebasTan erTad, Tu amisaTvis arsebobs<br />

samarTlebrivi safuZveli. arsebobs sawinaaRmdego mosazrebac,<br />

radgan 1143-e muxli `materialuri dangrevis, ganadgurebis~<br />

uflebas iZleva da ara baTilobisas. 3 amdenad, albaT ufro damajerebelia<br />

imaze saubari, rom aq saxezea nivTis amoReba samoqalaqo<br />

brunvidan. gausxviseblobis piroba emsgavseba `nivTobriv<br />

datvirTvas~, romelic saxlis/uZravi qonebis gamoyenebas<br />

SeuZlebels xdis.<br />

da bolo sakiTxi, romelic gausxviseblobis pirobas exeba,<br />

es aris gausxviseblobis pirobis sawinaaRmdegod ganxorcielebuli<br />

gasxvisebisas SemZenis dacvis sakiTxi. am SemTxvevaSi sanqciis<br />

moqmedebis sazRvrebis dadgenisas mniSvnelovania SemZe-<br />

1<br />

Code Civil, gv. 1029.<br />

2 Req. 1893w. 27 noemberi, DP 94. 1. 566: Req. 1923w. 16 ianvari, DP 1923. 1.<br />

177, — H. Capitant, F. Terré, Y. Lequette. Les grands arrêts de la jurisprudence.., gv.<br />

345.<br />

3 Léo Saignat. De la clause portent defense d’aliéner. Bordeaux, 1896, gv. 128, — ix.:<br />

H. Capitant, F. Terré, Y. Lequette. Les grands arrêts de la jurisprudence.., gv. 345.<br />

194


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

nis subieqturi damokidebulebani. eWvs gareSea, rom SemZeni SeiZleba<br />

dazaraldes, Tuki igi arakeTilsindisieria, anu Tu man<br />

icoda gausxviseblobis datvirTvis Sesaxeb, romelic miRebul<br />

qonebas ekisreboda. am SemTxvevaSi igi gausxviseblobis pirobis<br />

damrRvevi piris Tanamzraxveli gamodis da frangul samarTal-<br />

Si 1382-e muxliT daekisreba anazRaureba. 1 Seqmnil situaciaSi<br />

miyenebuli zianis yvelaze adekvaturi gamosworeba iqneba Sem-<br />

Zenis iZuleba, daabrunos qoneba. magram rogor unda gadawydes<br />

dava, Tu SemZeni keTilsindisieria rodesac saqme moZrav qonebas<br />

exeba, franguli samarTali, iseve rogorc qarTuli 2 icnobs<br />

moZrav nivTebTan dakavSirebiT sakuTrebis prezumfcias. `moZrav<br />

nivTebTan mimarTebiT mflobeloba tolfasia uflebadamdgeni<br />

dokumentisa~. 3 amdenad keTilsidisieri SemZeni safrange-<br />

Tis samoqalaqo kodeqsis 2279-e muxliT iqneba daculi. Tu saqme<br />

uZrav qonebas exeba, aqti (gayidva, Cuqeba, anderZi), romelic Seicavs<br />

gausxviseblobis pirobas, eqvemdebareba sajaro registracias.<br />

4<br />

IV. daskvna<br />

amdenad, SeiZleba iTqvas, rom Tuki rodesme sakuTreba iyo<br />

SeuzRudavi ufleba, dRes igi aseTi namdvilad ar aris. sakuTrebis<br />

uflebis SezRudvebi atareben kerZosamarTlebriv an sajarosamarTlebriv<br />

xasiaTs. Tavis mxriv kerZosamarTlebrivi<br />

SezRudvebi SeiZleba iyos kanonismieri da saxelSekrulebo.<br />

uflebis borotad gamoyenebis dauSveblobas icnobs TiTqmis<br />

yvela Tanamedrove kodifikacia da mas farTod mimarTaven sasamarTloebi<br />

samezoblo davebis gadawyvetisas. marTalia, uflebis<br />

borotad gamoyenebis sakanonmdeblo definicia safrange-<br />

Tis samoqalaqo kodeqsSi ar aris, magram frangul iurisprudencias<br />

ar gasWirvebia konkretul SemTxvevaSi daedgina uflebis<br />

borotad gamoyeneba da eTqva, rom: mesakuTre borotad sargeblobs<br />

Tavisi uflebiT iqidan moyolebuli, rodesac igi mas<br />

iyenebs erTaderTi ganzraxviT, ziani miayenos sxvas. qarTuli<br />

samarTali icnobs uflebis borotad gamoyenebis cnebas da sasamarTlo<br />

praqtikaSic mas aqvs gamoyeneba. amasTanave franguli<br />

doqtriniT mniSvnelovania, rom mesakuTris moqmedeba moklebuli<br />

unda iyos yovelgvar sargebels Tavad mesakuTrisaTvis da<br />

saziano iyos sxvisTvis. Tumca TviT mesakuTrisaTvis sargeblo-<br />

1 piris nebismieri moqmedeba, romelic zians ayenebs sxvas, avaldebulebs<br />

mas, visi braliTac moxda zianis miyeneba, mis anazRaurebas.<br />

2<br />

ssk 158-e muxlis Tanaxmad moZravi nivTebis SemTxvevaSi `nivTis<br />

mflobeli ivaraudeba mis mesakuTred~.<br />

3 Code Civil, gv. 2261.<br />

4<br />

Code Civil, gv. 2261.<br />

195


iuridiuli fakulteti — 30<br />

bianobis uqonlobis cnebam SeiZleba sxvadasxvagvari ganmarteba<br />

gamoiwvios. sargebeli, romelzec miuTiTebs mesakuTre unda<br />

iyos `aRiarebadi~, xolo misi ganmapirobebeli interesi unda<br />

iyos seriozuli da kanonieri. sainteresoa, rom qarTuli sasamarTlo<br />

praqtikac aseve iSveliebs kanonieri interesis cnebas.<br />

amavdroulad, Tu sakuTrebis uflebis gamoyeneba SeiZleba gadaizardos<br />

uflebis borotad gamoyenebaSi, sakuTrebis Senar-<br />

Cuneba ar SeiZleba dakvalificirdes uflebis borotad gamoyenebad,<br />

rogorc es Cvens mier ganxiluli magaliTidanac Cans.<br />

sakuTrebasTan mimarTebiT sainteresoa gausxviseblobis<br />

pirobis sakiTxi, romelzec qarTul doqtrinaSi araferi Tqmula.<br />

SeiZleba Tu ara sakuTrebis ufleba SeizRudos Tavis erT -<br />

erT elementSi — gankargvaSi aseTi SezRudvis ramdenime Sem-<br />

Txvevas icnobs qarTuli kanonmdebloba. magram Tu gausxviseblobis<br />

piroba ar aris gamarTlebuli araviTari interesiT da<br />

aris mudmivi — iqneba Tu ara is namdvili frangul samarTalSi<br />

gausxviseblobis piroba kanonieri Zalis mqonea mxolod<br />

maSin, Tu igi “droebiTi” xasiaTisaa da gamarTlebulia kanonieri<br />

interesiT. Cveni azriT, swored ase unda ganimartos igi qar-<br />

Tul samarTalSic, radgan Tu davuSvebdiT, rom gausxviseblobis<br />

piroba SeiZleba iyos mudmivi, rasakvirvelia es Zalian daamaxinjebda<br />

sakuTrebis reJims.<br />

196


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

TAMAR ZARANDIA, TEA JUGHELI<br />

ABUSE OF PROPERTY RIGHTS AND TERMS OF<br />

NON-ALIENATION ACCORDING TO<br />

GEORGIAN AND FRENCH LAWS<br />

The authors in their work analyze abuse of property rights and terms of<br />

non-alienation according to Georgian and French laws. Courts widely refer to<br />

the inadmissibility of abuse of rights. The article analyses the notion of abuse of<br />

rights, criteria that can determine abuse of rights, it also analyses French as well<br />

Georgian judicial practice concerning with abuse of rights. It should be noted<br />

that French Civil Code does not recognize legislative definition of abuse of property<br />

rights but in spite of this, French law did not find it difficult to determine<br />

the abuse of rights in specific case and to note that owner abuses rights from the<br />

period when he/she uses it only on purpose to harm someone. It is quite interesting<br />

that French judicial practice as well as Georgian one addresses the concept<br />

of legitimate (acknowledged) interest. At the same time if the use of property<br />

rights can develop into abuse of rights retaining property cannot be qualified as<br />

abuse of rights.<br />

With respect to property terms of non-alienation is a very interesting issue<br />

that has never been discussed in Georgian theory. Is it possible to limit property<br />

rights in one of its elements, namely, in property disposal The article discusses<br />

the cases of terms of non-alienation in Georgian legislation – by the example<br />

of redemption and permanent alimony.<br />

Finally the authors conclude that similar to French Law it shall be proper<br />

if the terms of non-alienation in an agreement is considered valid only when it is<br />

provisional and is justified by the legitimate interest. In the authors’ opinion if<br />

we assume that terms of non-alienation can be permanent this will distort property<br />

regulations.<br />

197


198<br />

sofio gvaramia<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

sagamomcemlo xelSekrulebis subieqtebis<br />

statusis koncefciis sakiTxi saqarTvelos<br />

kanonmdeblobaSi<br />

saqarTveloSi moqmedi saavtoro kanonmdeblobisaTvis<br />

ucnobia sagamomcemlo xelSekrulebis cneba, sagamomcemlo<br />

xelSekrulebis subieqtTa statusi. arsebuli xarvezi Tanamedrove<br />

etapze seriozul problemas qmnis, radganac saqarTvelo-<br />

Si izrdeba gamomcemlobaTa da avtorTa ricxvi, rac safuZveli<br />

unda gaxdes beWduri wignis warmatebuli momavlis, qarTvel avtorTa<br />

da gamomcemelTa saerTaSoriso wignis bazarze adgilis<br />

damkvidrebisaTvis.<br />

sagamomcemlo saqmianobasTan dakavSirebuli praqtika moiTxovs<br />

kanonmdeblobaSi aRniSnuli sakiTxebis dawvrilebiT asaxvas,<br />

amitomac es problema aqtualuria maTi gadaWra ki SesaZlebelia<br />

mocemul sferoSi Teoriisa da praqtikis sakiTxebis kompleqsuri<br />

midgomiT. naSromis mizania: saqarTveloSi saTanado sakanonmdeblo<br />

bazis SeqmnisaTvis xelSewyoba da samarTlebrivi<br />

kuTxiT sagamomcemlo saqmis erTiani koncefciis SemuSaveba.<br />

sagamomcemlo saxelSekrulebo urTierTobebis monawile-<br />

Ta Semadgenloba sakmaod farToa. sagamomcemlo xelSekrulebis<br />

subieqtebad, erTis mxriv, gvevlineba avtori an misi samar-<br />

Talmemkvidre da, meores mxriv, gamomcemloba. nawarmoebis avtori<br />

SeiZleba iyos nebismieri fizikuri piri, sqesis, asakis, moqalaqobis<br />

da qmedunarianobis mdgomareobis miuxedavad, romlis<br />

inteleqtualuri SemoqmedebiTi saqmianobis Sedegadac Seiqmna<br />

nawarmoebi.<br />

nawarmoebze saavtoro ufleba warmoiSoba misi Seqmnis momentidan,<br />

rodesac igi gamoxatulia raime obieqturi formiT da<br />

SesaZlebelia misi aRqma. mniSvneloba ar aqvs nawarmoebi dasrulebulia,<br />

gamoqveynebulia Tu ara, is, misi avkargianobis miuxedavad,<br />

saavtoro samarTliT dacvadia. msoflios umravles <strong>saxelmwifo</strong>Ta<br />

kanonmdeblobis mixedviT, `avtori - aris fizikuri<br />

piri, romlis inteleqtualuri SemoqmedebiTi saqmianobis Sedegadac<br />

Seiqmna nawarmoebi~. 1 avtorebad gvevlinebian, agreTve,<br />

mcirewlovnebi da arasrulwlovnebi. mcirewlovanTa saxeliT<br />

sagamomcemlo xelSekrulebas deben maTi `kanonieri warmomad-<br />

1 s. gvaramia. TanaavtorTa samarTlebrivi mdgomareoba saqarTvelos<br />

kanonmdeblobis mixedviT, — <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s Sromebi.<br />

humanitarul da socialur-politikur mecnierebaTa seria. t. V,<br />

Tb., 2008, gv. 776.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

genlebi~. 1 rac Seexeba arasrulwlovnebs 16-dan 18 wlamde, maT<br />

SeuZliaT kanonieri warmomadgenlis nebarTviT damoukideblad<br />

dadon sagamomcemlo xelSekruleba.<br />

nawarmoebi SeiZleba Seiqmnas ara erTi aramed ramdenime avtoris<br />

(TanaavtorTa) erToblivi inteleqtualuri-SemoqmedebiTi<br />

Sromis Sedegad. 2<br />

`saavtoro da momijnave uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos<br />

kanonis XI muxlis Tanaxmad, `saavtoro ufleba nawarmoebze, romelic<br />

erToblivi inteleqtualur-SemoqmedebiTi saqmianobis<br />

Sedegad Seqmna orma an metma pirma (Tanaavtoroba), erToblivad<br />

ekuTvnis Tanaavtorebs, imis miuxedavad, es nawarmoebi warmoadgens<br />

erT ganuyofel mTlianobas, Tu Sedgeba nawilebisagan, romelTagan<br />

TiToeuls damoukidebeli mniSvneloba aqvs~. 3 aqedan<br />

gamomdinare, sagamomcemlo xelSekrulebis mxared gamodis yvela<br />

Tanaavtori. magram sagamomcemlo xelSekrulebas yvela Tanaavtoris<br />

saxeliT SeiZleba xeli moaweros erT-erTma avtorma.<br />

`saavtoro da momijnave uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis<br />

XI muxlis Tanaxmad, `TanaavtorTa urTierToba ganisazRvreba<br />

maT Soris dadebuli xelSekrulebiT~. 4<br />

sagamomcemlo xelSekrulebaSi meore mxare SeiZleba iyos<br />

gamomcemloba, specializebuli organizacia an sawarmoo, romelsac<br />

aqvs SesaZlebloba moamzados da gamosces nawarmoebi.<br />

gamomcemeli SeiZleba iyos rogorc fizikuri, ise — iuridiuli<br />

piri. gamomcemeli SeiZleba iyos, agreTve, avtoric, Tumca, mizanSewonilia<br />

saqmianobis gadanawileba: `pirs yovelTvis ar SeuZlia<br />

gaaerTianos SemoqmedebiTi unari da materialuri saxsrebi<br />

yvela im samuSaosaTvis rac aucilebelia nawarmoebis gamosacemad~.<br />

5<br />

sagamomcemlo xelSekrulebis subieqti SeiZleba iyos avtoris<br />

qonebrivi uflebebis koleqtiur safuZvelze marTveli<br />

oganizacia. `saavtoro da momijnave uflebebis Sesaxeb“ saqar-<br />

Tvelos kanonSi ar aris zustad gamokveTili avtoris qonebrivi<br />

uflebebis koleqtiur safuZvelze marTveli organizaciis<br />

statusi. amave kanonis X Tavis analizidan SeiZleba gamovyoT is<br />

1 mSoblebi, mSvileblebi, mzrunvelebi.<br />

2 s. gvaramia. TanaavtorTa samarTlebrivi mdgomareoba saqarTvelos<br />

kanonmdeblobis mixedviT, gv. 777.<br />

3 `saavtoro da momijnave uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni,<br />

muxli 11, I nawili.<br />

4 `saavtoro da momijnave uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni,<br />

muxli 11, I nawili.<br />

5 П. Д. Калмыков. О литературной собственности вобще и в особенности об истории<br />

прав сочинителей в Россий, — Журнал Министерства Народнаго Просвещения.<br />

№10, 11, 1851, gv. 99.<br />

199


200<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

niSnebi, romelic am organizaciisaTvis aris damaxasiaTebelia.<br />

qonebrivi uflebebis koleqtiur safuZvelze marTveli<br />

organizacia:<br />

iqmneba arasamewarmeo iuridiuli piris organizaciul-samarTlebrivi<br />

formiT;<br />

ufleba ar aqvs ganaxorcielos samewarmeo saqmianoba;<br />

iqmneba nebayoflobiT, uSualod saavtoro da momijnave<br />

uflebebis mflobelis mier;<br />

maT saqmianobaze ar vrceldeba antimonopoliuri kanonmdeblobiT<br />

gaTvaliswinebuli SezRudvebi;<br />

organizaciis saqmianobaze xelmZRvanelobas anxorcieleben<br />

saavtoro da momijnave uflebaTa mfobelebi,<br />

romelTa qonebriv uflebebsac marTavs es organizacia;<br />

Tavis saqmianobas anxorcielebs sajaroobisa da gam-<br />

Wvirvalobis principebis dacviT;<br />

mosargebleebTan aTanxmebs honoraris odenobas da<br />

licenziis sxva pirobebs;<br />

saqmianobas anxorcielebs saavtoro da momijnave uflebaTa<br />

im mflobelis interesebis Sesabamisad, romlebsac<br />

es organizacia warmoadgens.<br />

qonebrivi uflebebis koleqtiur safuZvelze marTveli<br />

organizacia warmoadgens avtorTa arakomerciul warmomadgenels<br />

xelSekrulebaTa dadebis, honoraris Segrovebis, ganawilebis<br />

da gadaxdis sakiTxebSi.<br />

saqarTveloSi qonebrivi uflebebis koleqtiur safuZvelze<br />

marTveli organizaciis saqmianoba araefeqturia imdenad,<br />

ramdenadac saTanado meqanizmebis uqonlobis gamo ver axorcielebs<br />

avtorTa qonebrivi uflebebis saTanadod dacvas. saWiroa<br />

am organizaciis srulyofa.<br />

`saavtoro da momijnave uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos<br />

kanonis 37-e (`gansakuTrebul licenzia~), 38-e (`Cveulebrivi<br />

licenzia~ da me-40 (`salicenzio xelSekruleba~) muxlebi zogadi<br />

xasiaTisaa da eTmoba saavtoro samarTlis sferoSi mxolod<br />

salicenzio sakiTxebs. miTiTebul muxlebs saerTo ar aqvs sagamomcemlo<br />

xelSekrulebasTan da, Sesabamisad, arc sagamomcemlo<br />

xelSekrulebis subieqtebTan. maT zogadi xasiaTis mniSvnelobasa<br />

da arsebuli xarvezis mowesrigebas xazs usvams d. ZamukaSvili.<br />

1 aRsaniSnavia `saavtoro da momijnave uflebebis Sesa-<br />

1 d. ZamukaSvili, r. Sengelia, d. gabunia, v. xrustali, s. jorbenaZe.<br />

`saavtoro da momijnave uflebaTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis komentarebi.<br />

Tb., 2003, gv. 193.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

xeb~ saqarTvelos kanonis XVIII muxlis II punqtis `a~ qvepunqti,<br />

`reproducirebis ufleba~, romelic zogadi xasiaTisaa da, Sesabamisad,<br />

ar gansazRvravs sagamomcemlo xelSekrulebis subieqtTa<br />

statuss.<br />

d. lifSicis azriT, `sagamomcemlo xelSekruleba aris<br />

xelSekruleba, romliTac literaturis, mecnierebis da xelovnebis<br />

nawarmoebis avtori (an misi samarTalmemkvidre) aZlevs nebarTvas<br />

fizikur an iuridiul pirs (gamomcemels), romelic<br />

valdebulia ganaxorcielos kvlavwarmoeba, gansazRvros egzemplarTa<br />

ricxvi, uzrunvelyos maTi reklama, sakuTari xarjiT<br />

da riskis fasad gaavrcelos da gayidos farTo mkiTxvelze~. 1<br />

aRniSnulidan gamomdinare, sagamomcemlo xelSekrulebis subieqtebad<br />

gvevlineba, erTis mxriv, avtori, misi samarTalmemkvidre<br />

da, meores mxriv, specializebuli sawarmoo gamomcemloba.<br />

sagamomcemlo xelSekrulebas da xelSekrulebis subieqt-<br />

Ta ufleba-movaleobebs mniSvnelovan adgils uTmobs sazRvargareTis<br />

qveynebis kanonmdebloba, kerZod, SvedeTis kanonmdeblobis<br />

Sesabamisad, avtors ufleba aqvs gamomcemels gadasces<br />

Tavisi nawarmoebis gamoqeynebis/gamocemis ufleba beWdvis<br />

an/da msgavsi procesebis gamoyenebis uflebiT. amasTan erTad<br />

SvedeTis kanonmdebloba mniSvnelovan adgils uTmobs sagamomcemlo<br />

xelSekrulebis subieqtTa ufleba-movaleobebs. 2<br />

italiis kanonmdeblobis Tanaxmad, gamomcemeli uflebamosilia,<br />

nawarmoebis dabeWdvis uflebiT, gamocema da gaavrceleba<br />

ganaxorcielos mxolod avtoris TanxmobiT. kanonmdeblobiT<br />

gansazRvrulia, sagamomcemlo xelSekrulebis dadebis wesi<br />

da pirobebi, sagamomcemlo xelSekrulebis subieqtTa uflebamovaleobani.<br />

3<br />

safrangeTis kanonmdeblobis Tanaxmad, sagamomcemlo<br />

xelSekruleba aris gamomcemlisaTvis, garkveuli pirobebiT,<br />

nawarmoebis dabeWdvis uflebis gadacema an mesame pirTaTvis nawarmoebis<br />

egzemplarebis garkveuli raodenobis damzadebis davaleba<br />

misi gamocemisa da gavrcelebis uzrunvelyofis pirobiT.<br />

sagamomcemlo xelSekruleba unda daidos werilobiTi<br />

formiT. aseve kanonmdeblobiT gansazRvrulia sagamomcemlo<br />

1 D. Lipszyc. Droit d ’ auteur et droits voisins. Paris, UNESKO, 1997, gv. 246.<br />

2 Chapter 4: “Duration of Copyright”, – Act on Copyright in Literary and Artistic Works<br />

(Act 1960: 729, of December 30, 1960, as amended up to April 1, 2000). ix. eleqtronuli<br />

versia: http://www.wipo.int/clea/docs_new/pdf/en/se/se052en.pdf.<br />

3 Part VIII: “General, Transitional And Final Provisions”, – Law No. 633 of April 22,<br />

1941: Protection of Copyright and Rights Related to its Exercise (as last amended by<br />

Legislative Decree No. 95 of February 2, 2001). ix. eleqtronuli versia:<br />

http://www.wipo.int/wipolex/en/text.jspfile_id=128287.<br />

201


202<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

xelSekrulebis subieqtTa ufleba-movaleobani. 1<br />

espaneTis kanonmdeblobis Tanaxmad, avtori an misi samar-<br />

Talmemkvidreebi saavtoro xelSekrulebis safuZvelze gadascemen<br />

gamomcemels kvlavwarmoebis uflebas qonebrivi kompensaciis<br />

da saavtoro uflebis obieqtis gavrcelebis sanacvlod.<br />

gamomcemeli valdebulia. xelSekrulebis pirobis Sesabamisad.<br />

sakuTari xarjebiT da riskis fasad Seasrulos movaleoba. 2<br />

aseve, sagamomcemlo xelSekrulebis cnebaSi subieqtTa<br />

statusze da subieqtTa ufleba-movaleobebze yuradRebas amaxvilebs<br />

luqsenburgis, 3 belgiis, 4 bosnia-hercogovinas 5 kanonmdebloba.<br />

sagamomcemlo saqmianoba postsocialistur qveynebSi mowesrigebulia<br />

specialuri kanonmdeblobiT, kerZod: ukrainaSi, 6<br />

yazaxeTSi, 7 tajikeTSi, 8 moldaveTSi 9 `sagamomcemlo saqmis Sesaxeb~kanoniT.<br />

sxvadasaxva samarTlebrivi sistemis qveynebis gamocdilebis<br />

da praqtikiuli aucileblobidan gamomdinare, marTebulia:<br />

1<br />

Section 1: Contrat d’édition, – Code de la propriété intellectuelle.<br />

Version consolidée au 1 juin 2012. ix. el. versia: http://www.legifrance.gouv.fr/affichCode.docidTexte=LEGITEXT000006069414.<br />

2 Titulo V “Transmisión de los derechos”, Capitulo II “Contrato de edición” , – 25628<br />

LEY 22/1987, de 11 de noviembre de Propiedad Intelectual. Martes 17 noviembre 1987.<br />

ix. el. versia: http://www.wipo.int/clea/docs_new/pdf/es/es/es015es.pdf.<br />

3 Loi du 18 avril 2001 sur les droits d’auteur, les droits voisins et les bases de données,<br />

Contrat d'édition Art.14-18. http://www.lexadin.nl/wlg/legis/nofr/eur/lxwelux.htm Section<br />

3: Le contrat d'édition, – Loi du 18 avril 2001 sur les droits d’auteur, les droits<br />

voisins et les bases de données. gv. 1044. ix. el. versia: http://www.eco.public.lu/-<br />

documentation/legislation/lois/2001/04/18_lois_droits_auteurs.pdf.<br />

4 Selection 7: Du Contrat d'édition, – Loi du 30 juin 1994 relative au droit d'auteur et<br />

aux droits voisins. ix. el. versia: http://www.droit-technologie.org/legislation/details.asp.<br />

5<br />

Part 2: Publishing Contract, Article 65-74, – Law on Copyright and Related Rights in<br />

Bosnia and Herzegovina. ix. el. versia: http://www.ohr.int/ohr-dept/legal/othlegist/doc/BH-LAW-ON-COPYRIGHT-AND-RELATED-RIGHTS.doc.<br />

6<br />

Про видавничу справу Закон України. Від 5 червня 1997 року N318/97-ВР, — ix.<br />

el. versia: http://www.nbuv.gov.ua/law/97_pub.html.<br />

7 Закон Республики Казахстан «Об издательском деле (издательском праве)», —<br />

ix. el. versia: http://bcp.kz/kz/zakon/default.html.<br />

8 Закон Республики Таджикистан «Об издательском деле» (от 27 декабря 1993<br />

года, № 897; с изменениями и дополнениями, внесенными Законами РТ № 223 от<br />

1.02.1996 г., № 421 от 15.05.1997 г., № 889 от 11.12.1999 г.), — ix. el. versia:<br />

http://www.nansmit.tj/laws/id=21ю<br />

9 Закон Республики Молдова «Об издательском деле», — ix. el. versia: http://www.advertology.ru/index.phpname=Subjects&pageid=315.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

1) `saavtoro da momijnave uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos<br />

kanonma gansazRvros saavtoro sferoSi standartuli<br />

xelSekrulebis cneba da subieqtTa wre;<br />

2) miRebul iqnas sagamomcemlo saqmianobis Sesaxeb specialuri<br />

kanoni, romelic detalurad daaregulirebs sagamomcemlo<br />

uTierTobas, subieqtTa statuss, maT ufleba-movaleobebs.<br />

warmodgenili koncefciis midgomis gaTvaliswinebiT, `sagamomcemlo<br />

saqmianobis Sesaxeb~ saqarTvelos specialuri kanoni<br />

SesaZlebelia Sedgebodes:<br />

1. zogadi debulebebisagan, romelic mizanSewonilia moicvdeს:<br />

a) saqarTveloSi sagamomcemlo saqmis miznebsa da amocanebs,<br />

romelic daaregulirebs urTierTobas gamomcemels, damamzadebels,<br />

gamavrceleblebsa da avtors Soris;<br />

b) kanonSi gamoyenebil terminTa iseT ganmartebebs, rogoricaa<br />

avtori, gamomcemli, gamomcemloba, sagamomcemlo produqciis<br />

gamavrcelebli, gamocemis, sagamomcemlo produqcia,<br />

tiraJi, ISBN-i, tipografia;<br />

g) sagamomcemlo saqmis Tavisuflebas, <strong>saxelmwifo</strong> politikas<br />

sagamomcemlo sferoSi;<br />

2. sagamomcemlo uflebisagan, am TavSi SeiZleba gaTvaliswinebul<br />

iqnes gamomcemlobis mier gamocemuli produqciaze<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s mier inteleqtualuri sakuTrebis uflebis<br />

aRiareba, gamomcemlobis sakuTreba, gamomcemlobis mier gamocemuli<br />

nawarmoebze `saavtoro da momijnave uflebebis Sesaxeb~<br />

saqarTvelos kanoniT gamomcemlobis inteleqtualuri sakuTrebis<br />

uflebis dacva, kerZo gamomcemlobis uflebis dacva;<br />

3. sagamomcemlo xelSekrulebisagan, sadac mocemuli<br />

iqneba sagamomcemlo xelSekrulebis cneba, forma, dadebis pirobebi,<br />

uflebis gadacema da daTmoba;<br />

4. sagamomcemlo saqmis organizebisagan, sadac SeiZleba<br />

gaTvaliswinebuli iqnes sagamomcemlo saqmis organizaciul-samarTlebrivi<br />

formebi, sagamomcemlo saqmis subieqtTa (gamomcemelTa,<br />

nabeWdi produqciis damamzadebelTa da sagamomcemlo<br />

produqciis gamavrcelebelTa) urTierTobis daregulireba<br />

maT Soris dadebuli xelSekrulebiT an SeTanxmebiT, sagamomcemlo<br />

produqciis SemkveTis cneba da ulebaa-movaleobebi;<br />

5. sagamomcemlo saqmis subieqtTa ufleba-movaleobebisagan,<br />

sadac mocemuli iqneba gamomcemlis ufleba da movaleobeba,<br />

tipografiis/nabeWdi produqciis damamzadeblis/ufleba<br />

da movaleobebi;<br />

6. sagamomcemlo produqciisagan, mocemul TavSi SeiZleba<br />

gaTvaliswinebul iqnes sagamomcemlo produqciis gavrce-<br />

203


iuridiuli fakulteti — 30<br />

lebis wesebi, gamosaSvebi gamocemis Sinaarsi da savaldebulo<br />

egzemplarebis ganawilebis wesi;<br />

7. sagamomcemlo saqmis sakanonmdeblo dacvisagan;<br />

8. sagamomcemlo saqmis sferoSi saerTaSoriso Tanam-<br />

Sromlobisagan;<br />

9. sagamomcemlo saqmianobis Sewyvetisagan;<br />

10. gardamaval debulebebisagan.<br />

saqarTveloSi Sesabamisi sakanonmdeblo cvlilebebiT aRmoifxvreba<br />

sagamomcemlo sferoSi arsebuli mniSvnelovani<br />

problema, kerZod adgils daimkvidrebs sagamomcemlo xelSekruleba,<br />

ganisazRvreba sagamomcemlo xelSekrulebis subieqtTa<br />

statusi. subieqtTa statusis dadgena safuZveli gaxdeba<br />

nawarmoebis avtorsa da gamomcemels Soris urTierTobis samarTlebrivi<br />

regulirebisaTvis.<br />

SOPHIO GVARAMIA<br />

THE ISSUE OF PUBLICATION AGRECEMENT SUBJECTS<br />

STATUS CONCEPTION IN GERGIAN LEGISTATION<br />

Copyright legislation effective in Georgia does not contain the<br />

concept of publication agreements, status of the publication agreement<br />

subjects. At current stage this omission causes significant problems as<br />

number of the publishing houses and of the authors increase in Georgia,<br />

what should become the basis for successful future of the printed books,<br />

entry of Georgian authors and publishers to the international book market.<br />

Practice of publishing activities requires detailing of these issues in<br />

the legislation and therefore this problem is significant and it could be<br />

solved via complex approach including the theoretical and practical issues<br />

in the given sphere. Goal of the work is support to development of the<br />

relevant legislative base in Georgia and elaboration of the unified conception<br />

of the publishing activities in legal aspect.<br />

Based on the experience of the countries with different legal systems,<br />

as well as practical necessity the following would be reasonable: 1.<br />

Georgian Law on Copyright and Related Rights should define the concept<br />

of standard agreement in the copyright sphere and the circle of subjects;<br />

2. special law on publishing activities should be adopted, which<br />

would provide detailed regulation of the relations in the publishing sphere,<br />

status of the subjects and their rights and obligations.<br />

204


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

lali gabisonia<br />

qarTuli samarTlis istoriis<br />

mniSvnelovani aspeqtebi<br />

qarTul saqorwino-saojaxo samarTals Rrmad aqvs gar-<br />

Txmuli fesvebi warmarTobisa da adreuli qristianobis xanaSi.<br />

qarTuli samarTlis es dargi metad mniSvnelovania, radgan mas-<br />

Si kargad aisaxa erovnuli fsiqologia, zneoba, morali da samarTlebrivi<br />

kultura. saqorwino-saojaro samarTlis istoriaSi<br />

martivad amovikiTxavT qarTveli eris umdidres kulturas,<br />

humanurobas, tradiciulobas, RvTismosaobas, zneobriv siwmindes,<br />

mamakacis lomgulobasa da raindobas, qalis sispetakesa da<br />

kdemamosilebas, ufros-umcrosobis wessa da moyvasisadmi er-<br />

Tgulebis saocar magaliTebs.<br />

qarTuli saqorwino-saojaxo samarTlebrivi urTierTobebi<br />

warmarTobis xanaSi iRebs saTaves da TiTqmis xeluxleblad<br />

SemogvrCa dRemde. es warmarTobis xanis cocxali eqsponati eris<br />

ukvdavebis, misi zneobrivi siZlieris simboloa. masze verc<br />

mogvianebiT miRebulma qristianobam moaxdina gavlena. warmar-<br />

Tobis xanaSi Casaxuli qarTuli saqorwino tradiciebi qristianuli<br />

moralisTvis absoluturad misaRebi aRmoCnda. rogorc<br />

Cans, qarTvelebi qristianebad daibadnen am samyaroSi da qvecnobierad<br />

qristianebi iyvnen warmarTobis xanaSic. imitom, rom<br />

qristianoba es aris humanuroba, zneobrivi siwminde, mSoblebisa<br />

da ufrosebis pativiscema, moyvasis Seyvarebisa da dandobis<br />

unari, mtris siyvarulic ki — es yvelaferi xom qarTvelebs uxvad<br />

daabertya RmerTma! amitomac qristianobis Semosvlam arsebiTad<br />

axali veraferi Sehmata qarTul saqorwino-saojaxo<br />

tradiciebs. aki ambobdnen berZnebi, qarTvelebi barbarosebi ar<br />

arian, isini RmerTebis Camomavalni da Cveni Tanasworni ariano.<br />

Zveli qarTuli saqorwino-saojaxo samarTali erTdroulad<br />

ramdenime saintereso institutsa da princips Seicavs. aRsaniSnavia,<br />

nebayoflobiTobis, wodebriobisa da mamakacis privilegirebuli<br />

mdgomareobis principi qarTul saqorwino-saojaxo<br />

samarTalSi. nebayoflobiTobis principi gulisxmobs mxareTa<br />

araiZulebiT kavSirs, aramed keTili nebis SeTanxmebiT<br />

miRweul kavSirs STamomavlobis gagrZelebisa da erToblivi<br />

TanacxovrebisaTvis. am principisadmi pativiscemis gamoZaxilia<br />

erT-erTi gadawyvetileba daviT aRmaSeneblisa, romelic Seexeba<br />

e.w. saqorwino warmomadgenlobis akrZalvas. saqorwino warmomadgenlobis<br />

arseboba utyuari dasturia imisa, rom rac ar<br />

unda patriarqaluri iyos ojaxi, Tu qals ar unda gaTxoveba<br />

konkretul pirovnebaze, is poulobs Sinagan resurss winaaRmdegobis<br />

gasawevad, am SemTxvevaSi winaaRmdegobis TvalsaCino<br />

205


206<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

formasTan gvaqvs saqme. jvrisweraze ar midis patarZali. samagierod<br />

mis nacvlad midioda misi axlo naTesavi (aucileblad<br />

vaJi Zma an biZaSvili), jvriswera mainc tardeboda da mas daviT<br />

aRmaSeneblamde mainc kanonierad Tvlidnen. daviTma akrZala amgavari<br />

saqorwino warmomdgenloba da misi es gadawyvetileba<br />

marTebuli iyo. jer erTi, qorwineba Svid saidumloebas Soris<br />

erT-erTia, romlis drosac jvriswers momentSi meqorwineebze<br />

pirdapir gadmodis RvTiuri madli da siwmindiT manipulireba<br />

mkrexelobis tolfasia. meorec: Tu qorwineba nebayoflobiTobis<br />

principzea agebuli. meqorwineebi, rogorc minimum jvrisweraze<br />

mainc unda cxaddebodnen yovelgvari iZulebis da Zaldatanebis<br />

gareSe.<br />

qorwinebis uZvelesi safuZveli iyo: qalis motaceba. motacebul<br />

qals romelime gavleniani kacis ojaxSi malaven, romelic<br />

mfarvelobs motacebulsac da momtaceblebsac. roca saqmeSi<br />

aseTi gavleniani piri ereva, mSoblebi ufro xSirad devnas<br />

Tavs anebeben, cdiloben mSvidobianad moagvaron saqme. am dros<br />

sasiZos mohyavs qalis mSoblebisaTvis Zroxa, moaqvs puri, Rvino<br />

da tanisamosi. fSavuri samarTali iTvaliswinebs momtaceblis<br />

pasuxismgeblobas sazRauris saxiT. ufro metic, rogorc d. jalabaZe<br />

miuTiTebs: `Cven mogvepoveba cnobebi, romlis mixedvi-<br />

Tac niSnobis darRveva qalis mxridan garkveul pasuxismgeblobas<br />

iwvevda, kerZod, Tu daniSnul qals sxvaze gaaTxovebdnen,<br />

mis mSoblebs vaJis sasargeblod 16 Zroxa unda ezRoT, motacebis<br />

SemTxvevaSi ki es pasuxismgebloba momtacebels ekisreboda. 1<br />

motacebasTan SedarebiT ufro Serbilebuli forma iyo qalis<br />

gamotyueba ojaxidan `giTotyurafa~. es forma motacebisgan<br />

imiT gansxvavdeboda, rom am SemTxvevaSi qali Tanaxma iyo<br />

qorwinebaze, mSoblebi ki winaaRmdegni. mSoblebs rom droze adre<br />

SeetyoT, saqme sisxlisRvramde midioda. motaceba da `motyuebiT<br />

wamoyvana~ qalisTvis misi Rirsebis amamaRlebeli faqtori<br />

iyo; moswonda mas Tu ara misi momtacebeli, amas mniSvneloba<br />

ar hqonda, qals ar eZleoda saqmros arCevis ufleba, amitom<br />

isic emorCileboda beds. motacebul (giTotyurafili) qals<br />

upiratesoba eniWeboda mSvidobiT moyvanil qalTan SedarebiT.<br />

swored motacebul qalze miuTiTebs k. gamsaxurdia: `ramdenadac<br />

sazizRaria daSinebuli mamakaci, imdenad mSvenieria SemkrTali<br />

qali~... `qalis gulis mosaxveWad sami ramea saWiro: si-<br />

Tamame, siTamame da kidev siTamame, mokrZaleba undili adamianebis<br />

saqmea~... `uturfesi umamacesis kerZi yofila maradJams~. 2<br />

arsebobda kidev erTi, albaT yvelaze civilizebuli, saxe qorwinebisa<br />

— Txovna (Txuala), romlis drosac wyvilis daqorwine-<br />

1 d. jalabaZe. qarTuli CveulebiTi samarTali. t. 4, gv. 137.<br />

2<br />

k. gamsaxurdia. aforizmebi da mogonebani. quTaisi, 2001, gv. 25.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

bas win uZRoda mTeli rigi ritualebisa da mSvidobiani gziT<br />

yovelgvari brZolisa da Zaldatanebis gareSe mxareTa SeTanxmebiT<br />

da mSoblebis kurTxeviT qorwindeboda wyvili. vidre uSualod<br />

jvriswerasa da qorwinebaze gadavidodeT, gvinda xazi gavusvaT<br />

qorwinebamdeli urTierTobis ramdenime etaps: 1. sacolis<br />

gasinjva, anu gadanaxuleba (megrulad ginoZirafa); 2. sacolis<br />

daniSvna (Sanua).<br />

swored qorwinebamdeli urTierTobebi iTvaliswinebdnen<br />

qorwinebis gamomricxavi da damabrkolebeli garemoebebis gadamowmebas.<br />

erTi sityviT, qorwinebamdeli urTierTobebisas<br />

mowmdeba qal-vaJis yovelgvari naklovaneba; maT Soris: xom ar<br />

enaTesavebian isini erTmaneTs, naTel-mironiT xom ar arian dakavSirebuli<br />

dasaqorwinebeli wyvilis ojaxebi erTmaneTTan,<br />

xom ar aris sxva raime garemoeba rac abrkolebs an saerTod SeuZlebels<br />

xdis qorwinebas gogos mxare sasiZos ojaxsa da gvarze<br />

da TviT sasiZoze arkvevs yvela SesaZlo informacias: raime<br />

danaSauli xom ar mosdgams mis gvars an codva, an sxva rame naklovaneba<br />

an memkvidreobiTi avadmyofoba, an vaJis gvarSi xom ar<br />

yofila odesme qorwineba gogos romelime mogvareze. es yvelaferi<br />

Zalian arsebiTi da mniSvnelovani iyo. igives akeTebs biWis<br />

mxarec. amasTan dakavSirebiT sainteresoa italieli misioneris<br />

don arqanjelo lambertis Sefaseba `Cvens evropaSi roca cols<br />

irTaven, umTavres sagnad aqvT mziTvis miReba, amitom xSirad<br />

xdeba xolme, rom yuradRebas ar aqceven arc tanis uSnoobas,<br />

arc xnierebas da arc dabal STamomavlobas, roca meores mxriT<br />

aris kargi mdidruli mziTevi, sazogadod hfiqroben, rom yovelsave<br />

naklulovanebas dahfaravs oqro da vercxli. amitomac<br />

xSiria, rom didebulebi Tavs idableben, ymawvilebi uSno da ukbilo<br />

bebrebs irTaven; kolxidaSi ase rodia, iq qals araviTari<br />

mziTevi qmrisTvis ar miaqvs, isini colSi eZeben fizikur simSvenieres,<br />

karg STamomavlobas da saukeTeso zrdilobas~. 1 mar-<br />

Tlac didi mniSvneloba eniWeboda saqarTveloSi karg STamomavlobas<br />

da gvariSvilobas ojaxis Seqmnis dros. keTilSobili<br />

ojaxidan gamosul vaJs ekrZaleboda Zveli adaTiT glexis qalis<br />

SerTva, wodebriobis princips ZvelTaganve icavdnen saqar-<br />

TveloSi.<br />

saintereso masalebi gvaqvs marTlmadidebeli mRvdlis Canawerebidan,<br />

romelic XIX saukueze mogviTxrobs da Seexeba ma-<br />

Wanklobasa da qorwinebas, misi informaciiT yovel sofelSi moiZebneba<br />

ramdenime adamiani, romlis ZiriTadi Semosavali da<br />

saqmianoba maWanklobaa. sazogadoebis wiaRSi cxovrebisas isini<br />

didi mondomebiT akvirdebian axalgazrdebs, rogorc ki Seam-<br />

1 arqanjelo lamberti. samegrelos aRwera. Targmani italiuridan<br />

al. Wyoniasi. meore gamocema. Tb., 1938, gv. 82.<br />

207


208<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

Cnevdnen, rom vinme apirebs colis SerTvas an gaTxovebas, uceb<br />

iq Cndebian da sTavazoben axalgazrdebs daxmarebas Sesaferisi<br />

sacolis an saqmros SerCevaSi. zogjer isec xdeboda, rom maWanklis<br />

SerCeuls mSoblebi iwunebdnen, maSin maWankali eSmakurad<br />

daiZvrenda Tavs uxerxulobidan da umal sxva kandidaturaze<br />

gadahqonda mSoblebis yuradReba. mosawoni kandidatis SerCevis<br />

Semdeg pirvelad mSoblebi gogos ojaxSi agzavnidnen maWankals.<br />

maWankali gogos mSoblebs an Zmas acnobda ojaxSi misvlis<br />

mizezs da iqve kiTxulobda, ra mziTevs gaatandnen gogos da ra<br />

saxiT: fuliT Tu mamulebiT gogos mSoblebi Tu moiwonebdnen<br />

aRniSnul kandidaturas da Tanxmdebian SeTavazebul winadadebas,<br />

pasuxoben, rom isini moxaruli arian gaaTxovon qaliSvili<br />

aRniSnul vaJze, magram jer unda moifiqron, moiTaTbiron ojaxur<br />

TaTbirze da pasuxs droulad Seatyobineben maWankals. im<br />

SemTxvevaSi, Tu winadadeba mSoblisaTvis miuRebelia da vaJis<br />

ojaxi arasasurvelia maTTvis (mizezi SeiZleba iyos vaJis cudi<br />

buneba, cudi Cvevebi da manerebi), pirdapir uars eridebodnen,<br />

eSinodaT pirdapir uaris Tqmis, raTa ganawyenebul vaJs raime<br />

ziani ar mieyenebina gogonasTvis, amitom uars iribad — arapirdapir<br />

ambobdnen, ufro misaReb da sapatio sababs eZebdnen uaris<br />

saTqmelad.<br />

ase iyo Tu ise, Tu maWanklobis pirveli cda Sedegianad<br />

dasruldeboda, iwyeboda saojaxo TaTbiri, sadac aRniSnul<br />

kandidaturas didi yuradRebiT ganixilavdnen, gadawyvetdnen;<br />

Tu ra raodenobiT mziTevs miscemdnen gogos da amasobaSi sa-<br />

TaTbiros wevrebs Soris uceb gaCndeboda maWankali, TiTqos<br />

icoda, rom sakiTxis ganxilva mimdinareobda. sinteresoa is<br />

faqti, rom maWanklobaSi Cans maWankalTa ori mxare: erTi gogos<br />

mxridan, meore biWis. gogos saxlSi saojaxo TaTbirze Cndeba<br />

gogos maWankali, romelic ojaxis gadawyvetilebas umal gaacnobs<br />

biWis mxaris maWankals. orive mxaris maWankali cdilobs,<br />

Seaqos Tavisi mxare, gamodis, rom maTi naTqvamis mesamedi tyuilia,<br />

magram mainc cdiloben miznis miRwevas da mxareebis daTanxmebas<br />

qorwilze. sapatarZlos maWankali zepiri formiT gadascems<br />

sasiZos mziTvis zust raodenobas, aq bevrs cruobs, cdilobs<br />

ufro metad moaCvenos mciredic ki. Semdeg sasiZos iTanxmebs<br />

sapatarZlos naxvaze.<br />

adaTobriv samarTalSi megrulad sapatarZlos monaxulebas<br />

`ginoZirafa~ ewodeba. es cnobilia qorwinebamdel urTier-<br />

TobebSi, Tumca maWanklis instituti didi simpaTiebiT ar sargeblobs,<br />

magram amas adgili hqonda da Sesabamisad fiqsirdeba<br />

am CanawerSic. rodesac sasiZos iTanxmeben Sexvedraze, `ginoZirafa~-ze,<br />

iniSneba dRe da saaTi. drois daTqmis Semdeg maWanklebi<br />

acnobeben sapatarZlos ojaxs, Tu rodis modis sasiZo `gina-<br />

ZirafuSa~ gadasanaxuleblad. sapatarZlos mSoblebi im dRi-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

saTvis iwveven naTesavebs, alamazeben stumrebis misaReb oTaxs,<br />

sapatarZlos pirad oTaxs, sapatarZlos alamazeben da acmeven<br />

uZvirfases kabas, imden nelsacxebelsa da fer-umarils usvamen,<br />

rom sapatarZlo Tavs Zlivs ikavebs, amdeni `galamazebiT~ wonasworoba<br />

ekargeba. sasiZo marTlac modis ojaxSi, magram Zalian<br />

Znelia ucxo garemoSi daakvirde sacoles, amdeni ferumarilis<br />

wasmis Semdeg gaarCio lamazi saxe uSnosagan, verc saxis kanis<br />

naklovanebebs amCvenvs sasiZo, amitom misTvis swored es momentia<br />

yvelaze problematuri. sasiZo, Tavis mxriv, aseTi mniSvnelovani<br />

dRisaTvis saTanadod emzadeba, Tavisi maWanklebisa<br />

da naTesavebis TanxlebiT midis sapatarZlos saxlSi.<br />

sapatarZlos saxlSi maT saTanado pativiT xvdebian, didi<br />

mowiwebiT daabrZaneben sufrasTan da iwyeben msjelobas raRac<br />

sakiTxze. ar aris mniSvnelovani raze, mTavaria, raRacaze isaubron,<br />

rom uxerxulobis SegrZneba moexsnas orive mxares. sapatarZlo<br />

jer ar Cans, uceb gaiReba kari da Semodis angeloziviT<br />

lamazi gogo, banaluri misalmebis Semdeg dajdeba sasiZos<br />

gverdiT, isini akvirdebian erTmaneTs, SoriSor swavloben er-<br />

TmaneTis manerebsa da qcevebs. aseTi moridebuli TvalTvaliT<br />

sruldeba e.w. `ginoZirafa~, romelic daaxloebiT 1 saaTsa da 30<br />

wuTs grZeldeba. am drois gasvlis Semdeg sapatarZlo mowiwebiT,<br />

krZalviT dgeba, simorcxvisagan Zlivs sunTqavs da fexakrefiT<br />

gadis oTaxidan. es is momentia, roca sasiZom unda gaarkvios<br />

koWli xom ar aris sapatarZlo, ramdenad tanadia igi. Tu,<br />

saboloo jamSi, sasiZos moewoneba gogo, igi amis Sesaxeb eubneba<br />

Tavis axlo naTesavebs. isini, Tavis mxriv, iqve acnobeben gogos<br />

mxares da elodebian saboloo pasuxs. gogoc Tanxmobas acxadebs,<br />

amiT SeiZleba iTqvas, rom maWankloba Sedegianad dasrulda,<br />

magram arc gogos da arc biWis maWankali amiT ar kmayofildeba.<br />

isini axla iwyeben maraTons axalgazrdebis dauyovnebliv<br />

dasaqorwineblad. mizezi erTaderTia: orive maWankalma icis<br />

Tavisi `klientis~ naklovani mxareebi (avadmyofoba Tu sxva) da<br />

eSinia SiSis mizezi ki erTaderTia — qorwili ar CaiSalos. es didi<br />

Sroma rom wyalSi ar Caiyaros, cdiloben, rac SeiZleba Cqara<br />

daaqorwinon axalgazrdebi. maWanklebs mSoblebisa da naTesavebis<br />

eSiniaT, eSiniaT, gogos mSoblebma ar gadaifiqron Svilis<br />

gaTxoveba cudi zneobis vaJze, sofeli WoriknebiT aris savse,<br />

sanam vinme vinmeze augs ityvis, qorwili manamde unda Sedges. ma-<br />

Wanklis operatiulobas saboloo Sedegze gadamwyveti gavlena<br />

aqvs. sasiZos dawunebis da Sesabamisad qorwinebis damabrkolebeli<br />

garemoebebia: vaJis loToba, misi simaxinje, Tu igi aris<br />

ukanonod Sobili da a.S. amitom maWankali Cqarobs, eSmakobs,<br />

oxunjobs, iyoliebs vaJsa da gogos mSoblebs jvriswerisa da<br />

qorwilis dRis daniSvnaze. ueWvelia, maWankals arc demografi-<br />

209


210<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

uli problema adardebs da arc qarTuli ojaxis Seqmnis diadi<br />

mizani, misi miznebi merkantiluria, igi gamorCenaze fiqrobs,<br />

dadgenili adaTobrivi wesiT maWankals ergeba qorwilisaTvis<br />

dakluli Zroxebis meaTedi nawili, aseve samziTvo avejidan ra-<br />

Rac nawili. ai, gaTenda jvrisweris dRe, yvelaferi pompezurad<br />

unda Catardes.<br />

sanam patarZals siZis saxlSi Seiyvandnen, yvelani eklesia-<br />

Si midian jvris dasawerad. Tumca es sakiTxic sadavoa. zogjer<br />

jvriswera wina dRes xdeba da ara saqorwino lxinis dRes. rogorc<br />

cnobilia, jvriswerisaTvis saWiro iyo orive mxaris Tanxmoba,<br />

rogorc siZe-patarZlisa, aseve maTi mSoblebisa. qali iSviaTad<br />

ityoda xolme Tanxmobas jvrisweraze. misi dumili, ufro<br />

xSirad Tanxmobad iyo miCneuli. yofila samegrelos sinamdvileSi<br />

SemTvevebi, roca patarZali SeucvliaT, e.i. jvrisweramde<br />

uCvenebdnen sxvas, jvrisweraze ki maxijns gamoaCendnen<br />

(namdvil patarZals). aseT dros siZeTa umravlesoba, ra Tqma<br />

unda, uars ambobda jvrisweraze, xolo ganawyenebuli mxare<br />

iZulebuli iyo SercxvenisaTvis Suri eZia, magram Tu aseTi ram<br />

ar xdeba, Cveulebriv normaluri wesiT qorwinebasTan gvaqvs<br />

saqme. mRvdeli jvars daswers nefe-dedofals da gadascems sefiskveris<br />

TiTo natexs da fialiT Rvinos, romelic TiToeulma<br />

maTganma samjer unda mosvas. lamberti imasac miuTiTebs, rom<br />

zogjer jvrisewera maranSi xdeboda: `Tu iqve aris karis eklesia,<br />

Sekrebilebi iq miemarTebian, Tu karis eklesia ara aqvT, midian<br />

maranSi, romelsac eklesiasaviT pativsa scemen da iq daaqorwineben~<br />

1 . marani qarTveli kacisaTvis iseve wmindaa, rogorc<br />

salocavi taZari. es gasagebicaa, saqarTveloSi qristianoba<br />

svimon kananelTan da andria pirvelwodebulTan erTad wminda<br />

ninos ukavSirdeba. vazis jvriT gaqristianebul ers Rvinisadmi,<br />

vazisa da, Sesabamisad, maranisadmi gansakuTrebulad mowiwebuli<br />

damokidebuleba aqvs. mxold qarTveli aRiqvams Rvinos ~vazis<br />

naJurad~ - es xom qristianobas ukavSirdeba da, amdenad, gasagebia,<br />

ratom iTvleba kanonierad saqarTveloSi maranSi Catarebuli<br />

jvrisweraca da naTlobac.<br />

sasiZos yovelgvari motyueba Tavs iCens ukve jvrisweris<br />

momentSi. zogjer tyuili Semdegi saxiT mJRavndeba: lamazi sapatarZlos<br />

nacvlad uSno, gonji qali SerCeba. zogjer Svilis<br />

nacvlad ojaxi vaJs Tavis uSno mosamsaxures miaTxovebs. amitom<br />

xSiria ojaxuri konfliqtebi da sasamarTlo davebi, ratomRac<br />

axlad daqorwinebulebi erTmaneTTan rogorc kata da ZaRli,<br />

ise cxovroben. motyuebuli qmari iwyebs ojaxur angariSsworebebs,<br />

Cxubobs, scems cols, awamebs mas, surs misi Tavidan mocileba<br />

da amitom aiZulebs cols aRikvecos monazvnad an cdi-<br />

1<br />

arqanjelo lamberti. samegrelos aRwera, gv. 85.


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

lobs TviTon aRikvecos berad, vidre arasasurvel colTan icxovros.<br />

im SemTxvevaSi, Tu maWanklis daxmarebiT Sesaferisi qalvaJi<br />

daqorwindeba, maSin es qorwineba RvTiTkurTxeulia, colqmari<br />

qristianuli wesiT cxovrobs da sikvdilamde, anu kubos<br />

karamde erTad arian.<br />

qorwili erT-erTi uZvelesi da ubrwyinvalesi ritualia,<br />

romelic ZvelTaganve TaviseburebebiT xasiaTdeba. sasiZo, romelsac<br />

miznad dausaxavs qorwilis mowyoba, am ceremoniisTvis<br />

Semdegnairad emzadeba: igi yidulobs ramdnime wyvil xars (dekeuls)<br />

aucileblad dakodils, kargad Casuqebuls, ramdenime<br />

Txas da yvela SesaZlo masalas sursaTs, aseve sasmisebs da, rac<br />

mTavaria Rvinos. yvelaferi rom momzaddeba, axlo megobrebs<br />

daagzavnis sxvadasxva mxares, maTi xeliT agzavnis naTesavebTan<br />

saqorwino mosawvev werilebs. am werilebSi gansazRvrulia qorwilis<br />

dRe da dro.<br />

mosawvevi baraTebis dagzavnidan qorwinebis wminda dRemde<br />

daaxloebiT 10 dRe iyo Sualedi. es vada mxolod gansakuTrebul<br />

SemTxvevebSi grZeldeboda. mowveuli stumrebisaTvis nadimi<br />

imarTeboda `sefa~-Si. es aris ezoSi specialurad am qorwilisaTvis<br />

mowyobili e.w. saqorwino darbazi, aucileblad gadaxuruli<br />

da kapitalurad momzadebuli. winaT specialuri mipatiJebisa<br />

da mosawvevi baraTis gareSe qorwilSi Zalian axlobel<br />

megobarsac ki ar ewveodnen. es uZvelesi tradiciaa, romelic<br />

dRemde SenarCunda. aseve sainteresoa 10-dRiani vada dadgenili<br />

pativcemuli stumrebis mosawvevad. qorwilis wina dRes dapatiJebuli<br />

Tavmoyvare kaci qorwilSi ar midioda. wina dRes<br />

dapatiJeba upativcemulobad iyo miCneuli.<br />

imisaTvis, rom qorwili saTanado doneze Catarebuliyo da<br />

stumrebi nasiamovnebi darCeniliyvnen, siZes didi Sroma adgeboda.<br />

mas unda moemzadebina yvela detali, yvela rituali Tu<br />

wvrilmani problema. megobrebidan erT-erTs avalebs — kamerdinerobas,<br />

1 meores — sufrajobas, mesames _ Rvinis mwdeobas, maT<br />

winaswar afrTxilebs, rom TiToeulma Tavisi funqcia Seasrulos.<br />

ai, dadga qorwilis dRec. sisxam dilidan moyolebuli meore<br />

dRis gaTenebamde duRs ganuwyveteli Sroma sasiZosaTvis:<br />

siZe Tavis mezoblebTan da aseve daqiravebul xalxTan erTad<br />

amzadebs grandiozul vaxSams stumrebisaTvis. mzaddeba uamravi<br />

gemrieli kerZi. daikvleba saklavi, mzaddeba xorci saukeTeso<br />

recepturiT. aucileblad unda daiklas am qorwilisaTvis<br />

specialurad nayidi saklavi. saklavi mzaddeba gansxvavebuli<br />

wesiT, dgeba sadilis dro. xelismomkideebi Tu mayrebi ukve movidnen,<br />

maspinZeli dauRalavi energiiT asrulebs Tavis misias.<br />

1<br />

pirisfareSi, mosamsaxure.<br />

211


212<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

wesis mixedviT saxeldaxelod mzaddeba sadili mayrebisaTvis.<br />

isadileben da miemarTebian sapatarZlos saxlSi. sapatarZlos<br />

saxleuli odnav sevdian STabeWdilebas stovebs. isini ganicdian<br />

ojaxis Semcirebas, Tumca qaliSvilis gaTxovebiT gamowveuli<br />

ojaxis Semcireba, albaT, yvelaze sasixarulo mizezia.<br />

ai, movidnen kidec, ras xedaven, gadaSlilia samefo sefa,<br />

ezoSi yvelgan patara sasadiloebia, yvelgan saWmel-sasmeli<br />

mzaddeba, Tavmoyrilia xalxis kolosaluri raodenoba, yvela<br />

mxiarulebisaTvis emzadeba, e.w. saxalxo veCe — saxalxo kreba saqeifod<br />

emzadeba. banaluri misalmebis mere saxleulobas mayrebidan<br />

erT-erTi Tavmomwone xumrobiTa da oinbazobiT sTxovs,<br />

uCvenon sapatarZlo, rogoria igi, eSxiania Tu ara, aris Tu ara<br />

Savgvremani, magram pasuxad iRebs sayvedurs. aseT tyuil-ubralo<br />

xumrobebsa da ZiebaSi mayrebi atareben saaT-naxevars. am<br />

dros maspinZeli sidedri an simamri mosamsaxureebiTa da uamravi<br />

xalxiT garSemortymulebi yvelafers gaiReben, Zalian ecdebian,<br />

rom pativi scen mayrionsa da TavSeyril mowveul stumrebs.<br />

emociebis dacxrobis Semdeg deda iwyebs qaliSvilis mziTvis<br />

gamolagebas aivanTan, mayrebTan axlos. saxleulebidan er-<br />

Ti adamiani Cerdeba derefanTan, mas xelSi uWiravs sia qonebisa,<br />

romelsac qaliSvils mziTvad atans mama. saxleulis es warmomadgeneli<br />

JReradi xmiT rigiTobis dacviT aJRerebs nivTebis<br />

srul CamonaTvals, jer saxeldeba nivTi, Semdeg mosamsaxures<br />

gamoaqvs igi da uwesrigod alagebs maT. mayrebi da sxva damswreni<br />

gars ertymian am nivTebs da aTvaliereben, amowmeben sapatar-<br />

Zlos sikoxtavesa da punqtualobas. siis dasrulebis Semdeg<br />

mayrebis rigidan gamodis erTi jentlmeni, romelic mimarTavs<br />

maspinZels, Tavs uxris mas da ixdis madlobas. am wuTidan is<br />

aris aRniSnuli nivTebis kuratori da pasuxs agebs nivTebis dakargvis<br />

SemTxvevaSi. es nivTebi Seikvreba da daideba uremze an<br />

cxenze. yvelaferi damokidebuli iyo manZilsa da samziTvo niv-<br />

Tebis raodenobaze. amis Semdeg gadis daaxloebiT 40 wuTi da sadili<br />

ukve mzad aris. maspinZeli cdilobs mayrebs da mowveul<br />

stumrebs saTanadod gaumaspinZldes. Semdeg maspinZeli mosamsaxureebs<br />

aZlevs e.w. firmans, rom intensiurad emsaxuron miwveul<br />

stumrebs. isini pirnaTlad asruleben TavianT movaleobebs.<br />

ai, mayrebma ukve isadiles, zomierad dRes zedmeti oinbazobis<br />

gareSe aiSalnen. maTi xelmZRvaneli is pirovnebaa, visac<br />

abaria siZis saxlSi misatani mziTevi da vinc aris siZis mxridan,<br />

igi cdilobs araferi daaSavebinos misi amalis wevrebs, araferi<br />

gaakeTebinos sasiZos e.w. asambleas. sTavazobs fexze damdgar<br />

sadRegrZelos yvela dapatiJebuli stumrisa, svams am sasmiss<br />

da amiT mayrebis vaxSami sruldeba; Semdeg mayrebi iTxoven sapatarZlos<br />

gamoyvanas. cxenebi ukve Sekazmulia, sapatarZlos cxe-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

nic ukve Sekazmulia. sapirfareSo oTaxidan (buduaridan) gamodis<br />

qalTa didi jgufi, ismis tirli da erTgvari moTqma. sapatarZlos<br />

Tavze mandili axuravs da Sesabamisad misi saxe ar Cans.<br />

mSoblebi dalocaven mas, kurTxevas aZleven, marjvniv daatrialeben<br />

da eubnebian ~Svilo, Cveno nu stiri~, sapatarZloc pasuxad<br />

raRacas ambobs... mamam, icis ra qaliSvilis mier naTqvami<br />

sityvebis mniSvneloba, eubneba mas: ~ara, Cven ara (uTiTebs Tavis<br />

colze), arc Cven arc Sen Cveno mSveniero qmnilebav, arc buneba<br />

ar aris damnaSave, es bedisweris bralia, rom Sen mihyvebi aseT<br />

kacs. Semdeg sapatarZlo cxenze jdeba. ufro sworad mama xelSi<br />

ayvanili svams sapatarZlos cxenze. aq mayrebi iwyeben xmaurian<br />

yiJinas, isini emSvidobebian maspinZlebs. ganSorebis wuTebi<br />

mSobliur ojaxTan elegiuria, kocniT emSvidobeba sapatarZlo<br />

ojaxs, es sulieri wamebaa, rac SemaZrwuneblad moqmedebs Seyvarebulebzec<br />

da mSoblebzec. mayrebi siZesTan erTad miuZRvebian<br />

patarZalsac. qaravani midis rogorc aqlemebi arabeTis udabnoSi,<br />

ismis sazeimo srolebi, xelTofis xma. imanenturad arCeuli<br />

Tavi-mayari miuZRvis sapatarZlos mziTvad gamotanebul saqonels,<br />

raTa saqonels mTvarian an umTvaro RameSi gza ar aebnas.<br />

am mozeime adamianTa amalaSi mxolod erTia sevdiani — es<br />

Cveni patarZalia, romelsac guls uklavs ded-mamis siyvaruli,<br />

magram bedisweris gangebiT dRes zeimis mTavari moqmedi gmiria.<br />

aseT oromtrialsa da vnebaTaRelvaSi miagnes sasiZos saxlsac.<br />

sasiZos saxls miuaxlovdebian Tu ara mayrebidan erT-erTi<br />

auCqarebs cxens, saxlSi Sesuli atexavs srolas, egzaltaciis<br />

gamosawvevad da amiT sasiZos saxleuls acnobs, rom ukan mobrZandeba<br />

sapatarZlo mzeTunaxavi. SeiZleba sapatarZlo sulac<br />

ar aris mzeTunaxavi, magram ase unda iTqvas. maxarobelma arc<br />

icis patarZlis garegnoba, magram mainc mzeTunaxavad moixseniebs<br />

mas. saxleuli madlierebis grZnobiT asaCuqrebs maxarobels<br />

puriT, RviniT da a.S. modian ra sasiZos saxlSi, mayrebi<br />

adian saxlis aivanze da iwyeben utkbilesi xmiT simReras. saxleuli<br />

xvdeba sapatarZlos kibesTan TefSiT xelSi. TefSi savsea<br />

marcvleuliT. aseTi TefSis naxvaze dedamTili xvdeba ra Tef-<br />

Sis daniSnulebas, iRebs cota marcvleuls da yris sxvadasxva<br />

mxares, saerTod mTel saxlSi. amiT aRiniSneba sapatarZlos Svilis<br />

yolis unari. amis Semdeg sapatarZlo mihyavT dekorirebul<br />

oTaxSi da iq mayrebs umaspinZldebian CaiT (es, rogorc Cans, axali<br />

drois tradicia iqneboda, Zvelad umaspinZldebodnen Cveulebrivi<br />

mamapapuri pur-mariliTa da RviniT). aq mdgomareni xedaven,<br />

rom ukve sapatarZlos mziTvic movida da iwyeba ulamazesi<br />

speqtakli, romlis aRwerac eniT SeuZlebelia. ezoSi ukraven<br />

violonCelistebi. ezo xalxiTaa savse, yvelgan ukraven da mRerian,<br />

Cans, ulamazesi cekva-mxiaruleba.<br />

axlovdeba vaxSmis droc. gansakuTrebiT yuradRebas aq-<br />

213


214<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

cevdnen, Tu vin da sad dajdeboda. qarTuli qorwili ulamazesi<br />

sanaxaobaa, es aris uniWieresi reJisoris mier dadgmuli grandiozuli<br />

speqtakli, sadac yvelas Tavisi roli aqvs da SemTxveviTobas<br />

adgili ar SeiZleba hqondes. cal mxares sxdebian siZis<br />

mayrebi, maT sapirispiro mxares sapatarZlos mayrebi. es TiTqos<br />

diplomatiuri xerxia: isini erTmaneTs akontroleben da<br />

adgili aqvs SejibrebiTobis princips. sma-Wamis dros (konkurirebisaTvis)<br />

sefa mTel sigrZeze ganaTebulia sazeimo sanTlebiT,<br />

romlebic idgmeba erTi saJenis daSorebiT (2 metri). maspin-<br />

Zels surs isaxelos Tavi, igi umorCilesad sTxovs msaxurT (mezoblebs)<br />

dauSreteli energiiT emsaxuron sufras da gaakvirvon<br />

stumrebi. msaxurebic maqsimalurad cdiloben asiamovnon<br />

maspinZels da punqtualurad emsaxurebian sufras. ai, msaxurebs<br />

moaqvT puri da marili, maT ukan modis frinvelis xorcis<br />

ulamazesad gawyobili grZeli qaravani, Semdeg saqonlis xorcis<br />

ulamazesi kerZi, aseve SemoaqvT Roris xorcisagan momzadebuli<br />

kerZi, magram maspinZloba amiT rodi mTavrdeba. stumrebs<br />

sTavazoben Txel naWrebad moxarSul saqonlis xorcs, Semdeg<br />

SemoaqvT dakepili xorcis mwvadi, ai, sufrac gaiSala, sefaSi<br />

msxdomni irCeven Rvinis gamgebels, anu ganmkargavs — Tamadas.<br />

mopasuxes irCeven sapatarZlos mxridan. e.w. Rvinis ganmkargavi,<br />

anu Tamada yvela dapatiJebuli stumrisaTvis aris eqskursiam-<br />

ZRolis, gidis rolSi. stumrebidan arc erTs ar SeuZlia misi<br />

oponireba. yvela mas emorCileba. iwyeba Rvinis sma xis TasebiT.<br />

sadRegrZelos svams yvela, sefis erT mxares msxdomni (biWis<br />

mxare) oponirebs sufris meore mxareze msxdomT. mizani erTia:<br />

rac SeiZleba Cqara daaTron `mowinaaRmdege~ mxare, magram am saxalxo<br />

`veCes~ iseTebic gamoerevian, rom sul ar SeuZliaT sma,<br />

nefe-dedoflis sadRegrZelosac ki ver Sesvamen, Tumca TiTqmis<br />

ar moiZebneba iseTi, romelic ar dalevs bevr Rvinos, ar gaixumrebs,<br />

ar imxiarulebs da ar Sesvams uklebliv yvela sadRegrZelos.<br />

aris sadRegrZeloTa kategoria, romelsac svamen gansxvavebuli<br />

RviniTa da gansakuTrebuli sasmisiT. am sadRegrZelos<br />

Sesmis ufleba mxolod Rvinis ganmkargavis brZanebiT eZleva<br />

vinmes. aRniSnuli sasmisis dalevis Semdeg gansakuTrebuli<br />

WurWeli (gansxvavebulis dasalevi) sefis sarkmelidan Cumad<br />

gadaecemaT msaxurebs. Semdeg agrZeleben smas xis jamebiT.<br />

sadRegrZelos daleven, erTmaneTs daulocaven (alaverdi) da<br />

auCqareblad deben sufraze. aq, rogorc wesi, xmaroben eSmakobas,<br />

xis Tasi gaumWvirvalia, asxamen cota Rvinos da ise svamen<br />

TiTqos savse iyos, aseTi WirveulobiT gamoirCeva zogierTi<br />

msmeli, romelsac uzomo sma ar uyvars. magram ai ubedureba, es<br />

eSmakobebi xSirad gamoaSkaravdeboda Tamadis mier, da Tu er-<br />

Txel iqna SemCneuli romelime mxare msgavs eSmakobaSi, maSin


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

etyodnen: es aris salaxanoba, aramzadoba da iwyeba erTmaneTisaTvis<br />

paskvilebis gagzavna, Cxubi, dasaxiCreba, saqmis garCeva,<br />

Semdeg mSvidobianad morigdebodnen da dilamde qeifobdnen. mizani<br />

swored lxini da qeifia. ai, kidec gaTenda, stumarTa didi<br />

nawili ukve mTvralia gonebis dakargvamde.<br />

saqorwino lxinis jerovnad Catarebis Semdeg iwyeba Semdegi<br />

etapi saqorwino urTierTobisa — pirveli Rame. Rame, romelic<br />

xSir SemTxvevaSi gadamwyvetia momavali ojaxis Seqmna-ver-<br />

Seqmnis saqmeSi. Rame, romelic naTels hfens qalis ubiwobis sakiTxs.<br />

`pirveli RamisaTvis amaT awvenen magaTTvis sagangebod<br />

mowyobil calke binaSi, romelsac `amxara hqvia~, sadac imaT<br />

garda sxvas aravis uSveben. patarZlis dades da sxva qalebs didi<br />

xvewna sWirdebaT, daajeron patarZali — rogorme Sevides amxaraSi,<br />

bolos TiTqmis ZalaTi Seagdeben Sig~. 1<br />

meore dilas dedamTili Sedis amxaraSi Tavisi rZlis ubiwobis<br />

Sesamowmeblad, roca rwmundeba amaSi, iswrafvis, raTa<br />

axaros axloblebsa da mezoblebs sasiamovno ambavi. sul sxvagvarad<br />

trialdeba saqme, roca patarZali ubiwobas moklebuli<br />

Sedis ojaxSi. es misi mosvlis pirvel Rames mJRavndeba. siZe da<br />

misi ojaxi Tavs Seuracxyofilad Tvlis ~taxili~ rZlis miCeCebisaTvis.<br />

`ubiwoeba gasaTxovari qalisaTvis gaTxovebis umTavresi<br />

pirobaa, radgan jvardauwerlad sqesobrivi kavSiri sastikad<br />

akrZalulia da dasagmobia. qals ufleba aqvs ekuTvnodes<br />

Tavis sjulier meuRles da sxvas aravis~. 2 namusaxdil qals, rogorc<br />

wesi, gaTxovebis imedi dakarguli hqonda. korneli borozdini<br />

Tavis mogonebebSi erTgvar kuriozul SemTxvevas aRwers<br />

qorwilis pirveli Ramis Sesaxeb. saqme imaSi mdgomareobs,<br />

rom ara mxolod qalis ubiwobis Semowmeba xdeboda pirvel Rames,<br />

aramed mamakacis erTgvari Semowmebis formac iyo. Tu aRmoCndeboda,<br />

rom mamakacma ver Seasrula Tavisi col-qmruli<br />

movaleoba pirvel Rames, mas aranaklebi Sercxvena moeloda.<br />

namusaxdil qals Tu SeZlebuli ded-mama hyavda, mziTvis<br />

xaTriT SeaCeCebdnen vinme Rarib-Rataks, qonebaze daxarbebul<br />

maCanCalas an qvrivs, an moxucs miaTxovebdnen, namusaxdili qalis<br />

gaTxovebisas saqorwilo zeimi minimumamde daiyvaneboda:<br />

mayrebi an Zalian cota mihyveboda siZes an saerTodac ar mihyveboda,<br />

stumrebic Zalze cota iyvnen dapatiJebulni qorwilSi.<br />

qmars ganqorwinebis ufleba eZleoda im SemTxvevaSi, Tu coli<br />

Ralatobda mas, e.i. col-qmruli erTguleba darRveuli iyo qalis<br />

mxridan. ~Zvelis adaTiT qmars SeeZlo aramc Tu gayroda<br />

moRalate cols, aramed TviTonve asamarTlebda. istoriaSi<br />

1 T. saxokia. eTnografiuli nawerebi, gv. 103.<br />

2<br />

T. saxokia. eTnografiuli nawerebi, gv. 104.<br />

215


iuridiuli fakulteti — 30<br />

aris naambobi aseTi faqtis Sesaxeb, romelic momxdara XVII saukuneSi.<br />

levan dadianma brZana cxviri moeWraT misi orguli colisaTvis.<br />

afxazeTis mTavaris Tavad ServaSiZis qalisaTvis da<br />

am saxiT qali Tavis mamas gaugzavna~. 1 magram colisagan naRalatev<br />

qmars es ecotava da gadawyvita simamrzec Suri eZia. Sehyara<br />

jari, daeca mezobel afxazeTs da cecxliTa da maxviliT iavarhyo<br />

ramdenime sofeli.<br />

sul sxvagvarad aris saqme, roca qmari Tavis col-qmrul<br />

movaleobebs ver asrulebs, droebiTi an mudmivi sqesobrivi si-<br />

Zabunis dros qmrisa adaTi arafriT ar mfarvelobs qals. mas ar<br />

SeuZlia gamoTqvas ukmayofileba da verc qmars gaeyreba. rogorc<br />

T. saxokia miuTiTebs, mas isRa SeuZlia, rom dahkras fexi<br />

da mSoblebTan gaiqces.<br />

LALI GABISONIA<br />

SIGNIFICANT ASPECTS OF HISTORY<br />

OF THE GEORGIAN RIGHT<br />

The Georgian marriage and family laws has deep roots, it is the significant<br />

right branch in which the Georgian traditions, psychology, morals and legal<br />

culture are displayed. In the given article the history basic institutes of the Georgian<br />

marriage and family laws are considered.<br />

1<br />

T. saxokia. eTnografiuli nawerebi, gv. 105.<br />

216


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

jano wulukiZe<br />

Cuqebis Zveli qarTuli terminologia<br />

romaul samarTalSi Cuqebas donatio ewodeboda. Tanamedrove<br />

qarTulSi am mniSvnelobiT mtkicedaa damkvidrebuli terminebi:<br />

`Cuqeba~ da `naCuqroba~. ramdenadme gansxvavebuli mdgomareoba<br />

iyo Zveli qarTuli samarTlis da sazogado sityvaTa<br />

xmarebaSi.<br />

Tanamedrove `Cuqebis~, `naCuqrobis~ uZveles qarTul Sesatyviss<br />

`micema~, `niWi~ warmoadgenda.<br />

`micema~ mravalmniSvnelovani sityva iyo da miniWeba — Cuqebasac<br />

aRniSnavda. TviT saCuqari ki qarTul oTxTavSi `misacemelad~<br />

da `sacemelad~ iwodeboda. rac Seexeba mCuqebels, mas<br />

Tamaris pirveli istorikosis TxzulebaSi (`istoriani da azmani<br />

SaravandedTani~) `mimcemeli~ ewodeba. 1<br />

termini `micema~, `Cuqebis~ mniSvnelobiT ixmareba `amirandarejanianSi~.<br />

saCuqars am TxzulebaSic, iseve rogorc qarTul<br />

oTxTavSi, `misacemeli~ ewodeba: `viyveniT erTsa dResa Cvensa<br />

da meoresa maTsa da miscian erTmaneTsa misacemelni. nadimi<br />

gardavixadiT... mesamesa dResa dedoflisasa viyveniT da munca<br />

didi gvboZis~.<br />

saCuqari `amirandarejanianSi~ `mosacemelis~ formiTac<br />

gvxvdeba. erTgan, magaliTad, naTqvamia `... man kacman... pativ-mca<br />

didad da momca diadi mosacemeli da egre miTxra, viTa... ese Cemi<br />

saqoneli SenTvis... uSurveli iyos~. asevea gvianfeodaluri<br />

periodis ZeglSic (beri egnataSvilis `axali qarTlis cxovreba~):<br />

yaenma `gamouSuna baraTianni Sewyalebulni da uboZa mravali<br />

mosacemelni~.<br />

zemaRniSnulis analogiuri viTarebaa qarTuli sakanonmdeblo<br />

ZeglebSi. saxeldobr, `beqa-aRbuRas samarTlis wigni~,<br />

Cuqebis naCuqrobis gamosaxatavad martooden `micemas~ xmarobs:<br />

`...kacman kacsa kargad da piriswylianad yofnisaTvis samoyvrod<br />

misces rame...~ (mux. 61).<br />

aRbuRa aTabag-amirsparsalaris samarTlis 85-e muxlidan<br />

Cans, rom igi saCuqars `misacemelisa~ da `micemulis~ saxelwodebiT<br />

icnobda: `Tu kacsa kacisada an patronisa kargad yolasa<br />

da sauravisaTvis qrTamad misces rame gina samamulo da gina sasaqonlo,<br />

da mas kide romelman gamouaros igi misacemeli, Txovasa<br />

da waRebasa aras emerTlebis~. samarTlis wignis II nusxis mixedviT<br />

ki: `igi micemuli (`qrTami.... rame, gina mamuli~) uala-<br />

1 i. futkaraZe. qarTuli valdebulebiTi samarTlis institutebi.<br />

disertacia. Tb., 2001, gv. 37.<br />

217


iuridiuli fakulteti — 30<br />

los, Txovasa ara emarTlebis~.<br />

`micema~ `Cuqebis~ mniSvnelobiT gvxvdeba vaxtang VI-is samarTlis<br />

wignSic. es Cans vaxtangis samarTlis 80-e muxlidan,<br />

romelSic vkiTxulobT: `sicocxleSi mamam romelmac Svils an<br />

iaraRi an saqoneli misces~ gayrisas ~erTimeores ver uxsenebs~.<br />

zemoaRniSnulis msgavsi viTarebaa berZnuli samarTlis<br />

qarTul versiaSi. aq `misacemeliT~ gadmocemulia berZnuli<br />

teqstis `saCuqari~ — `dorea he~, romelic, demosTenes mixedviT,<br />

rogorc iuridiuli termini mravlobiT ricxvSi naCuqrobasa<br />

da anderZsad gamoxatavda. 1<br />

Cuqebis, naCuqrobis aRsaniSnavad Zvel saqarTveloSi, rogorc<br />

ukve iTqva, termini `niWic~ ixmareboda. misi xmarebis ramdenime<br />

SemTxveva damowmebuli pirvelsave qarTul TariRian<br />

xelnawerSi — `sinur mravalTavSi~. `niWi~ saCuqris aRmniSvneli<br />

terminia qarTul oTxTavSi. aq `misacemeli~, `niWi~ da `sacemeli~<br />

erTmaneTs enacvlebian, riTac aSkarad dasturdeba, rom<br />

isini tolfardi terminebia.<br />

wyaroebSi Cuqebis mniSvnelobiT gvxvdeba `niWeba~, `miniWeba~<br />

da `moniWeba~. gaCuqebas aRniSnavda `ganiWeba~, xolo `momni-<br />

Webeli~, `mboZeblis~ mniSvnelobiT ixmareboda.<br />

yuradRebas ipyrobs is garemoeba, rom vaxtang VI-is samar-<br />

Tlis wignTa krebulSi Sesuli sakanonmdeblo ZeglebisaTvis<br />

ucnobia termini `niWi~. misi Zirisagan nawarmoebi sityvebidan iq<br />

naxmaria martooden `saniWari~ da isic mxolod erTxel. beqa<br />

mandaturTuxucesis samarTlis wignis 34-e muxlis mixedviT<br />

`qorwilisa saniWari valia kacisagan kacsa zeda~.<br />

zemoaRniSnulTan dakavSirebiT sainteresoa iTqvas, rom<br />

vaxtang VI SezRuduli mniSvnelobiT warmoadgens `niWs~. `vefxistyaosanSi~<br />

es termini mxolos erTxelaa damowmebuli. poemis<br />

TargmanSi vaxtangi imas ki swored ambobs, rom `niWi misacemelia~,<br />

magram, misi Sinaarsi viwrod aqvs gagebuli: `niWi misacemelia<br />

TeTrisa da farCisa~. `TeTri~ fulia, magram raaa `farCisa~.<br />

`farCa~ Tu `farCi~ saeWvoa, rom igulisxmebodes `farCi~, romelic<br />

Setanilia TargmanSi da axsnilia viTarca `saRvine~. rogorc<br />

ar unda iyos `niWis~ Sinaarsi mainc SezRuduli gamodis,<br />

rac TviT `vefxistyaosnis~ teqstidanac kargad Cans: `yovlgniT<br />

movides mefeni niWiTa mravalgvariT~. `niWi~ marto `TeTrisa da<br />

farCis~ ki ara, aramed ra ginda ra `misacemelis~ aRmniSvneli<br />

terminic iyo.<br />

termini `niWi~ iSviaTad gvxvdeba saerTo xasiaTis kerZo<br />

iuridiul dokumentSic. igi srulebiT ar ixmareba iseT iuridi-<br />

1 i. futkaraZe. qarTuli valdebulebiTi samarTlis institutebi, gv.<br />

42.<br />

218


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

ul ZeglSi, rogoricaa ioane bagrationis `sjuldeba~.<br />

daviT batoniSvilis samarTalSi CvenTvis saintereso sityvis<br />

xmarebis oriod SemTxvevaa damowmebuli (zmanuri formiT):<br />

`...moWirnaxulei mamulisa mis visdaca niWebies mebatonisagan<br />

misisa~. 1 aznaurobis wodeba ~aramc Tu mistaces mefeTa, aramed<br />

aniWesca~. 2<br />

gansaxilveli termini Taviseburi formiTaa 1263 wlis saeklesio<br />

krebis dadgenilebaSi: `...niWnimca mianiWeniT~, `niWi mieniWebis~.<br />

3 `niWis miniWeba~ igivea, rac dRevandeli gagebiT `sa-<br />

Cuqris Cuqeba~.<br />

sulxan-saba orbeliani qarTul leqsikonSi `niWs~ naCuqrobis<br />

xelSekrulebis subieqtTa socialur mdgomareobas ukav-<br />

Sirebs. misi ganmartebiT `niWi aris ufalTa mier saboZi~. aseT<br />

ganmartebas leqsikonis mxolod erTi — yvelaze adrindeli<br />

nusxa uWers mxars. nusxaTa umravlesobaSi ki niWi gansazRvrulia<br />

rogorc `saboZvari~, yovelgvari sxva axsna-ganmartebis gareSe.<br />

magram es saqmes ar cvlis, radgan, sabas ganmartebiTve,<br />

`saboZvari~ aris `uaResTagan misacemeli~.<br />

axla TviT `Cuqebis~ da `naCuqrobis~ Sesaxeb:<br />

rogorc irkveva `Cuqeba~ da misi Zirisgan nawarmoebi sityvebi,<br />

sazogadod, qarTul enaSi, kerZod ki sasamarTlo praqtikasa<br />

da samarTlebriv ZeglebSi SedarebiT gvian mkvidrdeba. yovel<br />

SemTxvevaSi, es termini ar gvxvdeba arcerT Cvens erovnul<br />

sakanonmdeblo ZeglSi, romlebic vaxtang VI-is samarTlis wignTa<br />

krebulSia Tavmoyrili.<br />

sulxan-saba orbelianis `sityvis kona~ gviCvenebs, rom `Cuqeba~<br />

da misi Ziris danarCeni sityvebi leqsikonis Sedgenis<br />

dros ar ixmareboda im mniSvnelobiT, rogorc dRevandel qar-<br />

TulSi.<br />

CvenTvis saintereso sityvaTa jgufs saba Tavisi leqsikonis<br />

ramdensame adgilas exeba: `Cuqebai ars stumars rai maspin-<br />

Zelman misces rame~. `sityvis konis~ zogierT xelnawerSi aseTi<br />

ganmartebaa: `...Cuqebad vityviT stumari ra gaistumrao maspin-<br />

Zlisa swori iyos, gina udaresi, anu gina udidesi maspinZlisa miersa<br />

misacemelsa~.<br />

amgvarad, sulxan-sabas leqsikonis Tanaxmad, Cuqeba saxeze<br />

gvaqvs maSin, roca maspinZeli stumars miscems rames. amasTan,<br />

stumris gacileba, maspinZliseuli misacemliT, Cuqebad iwode-<br />

1<br />

samarTali batoniSvilis daviTisa. gamosca d. furcelaZem. Tb., 1964,<br />

gv. 76.<br />

2<br />

samarTali batoniSvilis daviTisa, gv. 76.<br />

3<br />

qarTuli samarTlis Zeglebi. t. III: saeklesio sakanonmdeblo Zeglebi<br />

(XI-XIXss). teqstebi gamosca, SeniSvnebi da saZieblebi daurTo prof. i.<br />

doliZem. Tb., 1970, gv.120.<br />

219


220<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

ba stumar-maspinZlis socialur-wodebrivi mdgomareobisagan<br />

damoukideblad. am ukanasknel garemoebasTan dakavSirebiT, unda<br />

iTqvas, rom `sityvis konaSi~ araa daculi erTgavrovneba.<br />

saqme isaa, rom zemoTmoyvanil debulebas ar eTanxmeba termin<br />

`saCuqris~ sabaseuli ganmarteba. `saCuqari~, `sityvis konis~ mixedviT,<br />

aris Rveni. Taviseburad gansazRvravs saba `naCuqarsa~<br />

da `naCuqebsac~.<br />

Tanamedrove qarTulSi `naCuqrebi~ igivea, rac `naCuqari~,<br />

xolo `naCuqari~ ki — `rac aCuqes, Cuqebuli~. maSasadame, `naCuqari~,<br />

`naCuqebi~ Cven gvesmis, rogorc nivTi, naCuqrobis sagani.<br />

sabas ganmarteba ki aseTia: `naCuqari — stumris misacem-waRebuli~,<br />

`naCuqebi~ — ~saCuqarwaRebuli~. TviT `waReba~ ki niSnavs<br />

`sxvagan gatanas~.<br />

amrigad, sabas ganmartebiT `naCuqebi~ is ki araa, rac aCuqes,<br />

aramed dasaCuqrebuli stumari, romelmac saCuqari gaitana<br />

Tu waiRo. isic unda aRiniSnos, rom sulxan-sabas leqsikonis<br />

erT xelnawerSi `naCuqari~ Tanamedrove mniSvnelobiT (`minar-<br />

Tmevi~) aris gagebuli.<br />

yovelive zemoaRniSnuli imaze migvaniSnebs, rom Cuqeba da<br />

misi Zirisagan nawarmoebi sxva sityvebi im droisaTvis ar iyo<br />

mtkiced fexmokidebuli da farTod gavrcelebuli.<br />

amasTan dakavSirebiT, interesmoklebuli ar unda iyos is,<br />

rom `vefxistyaosanSi~, sadac ase xSiria qonebis usasyidlod sakuTrebad<br />

micema, `Cuqeba~ bedis sityvebi iSviaTia. aq mxolod<br />

`Cuqeba~ da `saCuqari~ gvxvdeba. rac mTavaria, maTi xmarebis martooden<br />

or-ori SemTxvevaa damowmebuli — 1. Cuqeba: siyvaruli<br />

da Cuqeba (15577,2) Cuqebisa ar mowyena (777,3); 2. saCuqari; didi<br />

saCuqaria (1456,2) fridon miscems saCuqarsa (1389,2). Tanac poemis<br />

zogierT Zvel (XVII-XVIIIss) xelnawerSi xsenebuli terminebi<br />

Seryvnili — `Cuqvebisa~ da `saCuqris~ saxiTaa warmodgenili,<br />

zogan ki `saCuqaria~ Secvlilia sityvebiT `sanukvaria~ da `saomaria~.<br />

vaxtang VI-is samarTlis wignTa krebulSi ~`Cuqeba~ mxolod<br />

ucxouri warmomadgenlobis or ZeglSi gvxvdeba.<br />

somxuri (siriuli-romauli) samarTlis qarTuli versiis<br />

117-e muxlSi laparakia imaze, `vinc ... misces ... CuqebiT sofeli<br />

anu sxva ra ginda~. berZnuli samarTlis 176-e muxli gaTvaliswinebulia<br />

im SemTxvevisaTvis, ukeTu vinmem `azatnaqmnari~ kedeli<br />

`iyidos, anu aCuqos visme, anu ziTvad gaatanos, gina sxvaze gamoscvalos~.<br />

`Cuqeba~ saqarTvelos Cveulebriv sjulSi, `sityvis konisagan~<br />

gansxvavebiT, savsebiT Tanamedrove Sinaarsisaa da niSnavs<br />

Cuqebis gziT SeZenil raime nivTs, qonebas. `sjulnis~ 52-e<br />

muxlis mixedviT, `gayrisas dias, anu dedinacvals.... qmrisagan<br />

naCuqebis rac rom eqneboda, isini maTve miecemodaT~. 1785 wlis


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

axlo dros sabuTSi ki damowmebula `naCuqari~: ~erisTavisagan<br />

naCuqari xari da Zroxa~. 1 es meore forma, rogorc zemoT av-<br />

RniSneT, upiratesad miiCneva `qarTuli enis ganmartebiT leqsikonSi~.<br />

termini `Cuqeba~ Sesabamisi samarTlebrivi institutis zogad<br />

saxed aris gamoyenebuli saqarTvelos 1997 wlis samoqalaqo<br />

kodeqsSi (mux. 529-530), rac, vfiqrobT, gamarTlebulad ver<br />

CaiTvleba. igi sruliad ver gamoxatavs aRniSnuli saxelSekrulebo<br />

urTierTobis Sinaars. `uqeba~ aris `saxeli aCuqebs zmnis<br />

moqmedebisa~, xolo `aCuqebs~ niSnavs, rom `aZlevs an miscems Tavis<br />

kuTvnils sxvas visme sakuTrebad~. am ganmartebaSi gamoyenebuli<br />

sityvebi `aZlevs~ da `miscems~ mianiSneben, rom `Cuqeba~<br />

mxolod mCuqeblis nebasa da mis moqmedebas gamoxatavs. xelSekrulebis<br />

orive mxares — mCuqebelsa da dasaCuqrebuls moicavs<br />

terminiT `naCuqroba~, romelic damkvidrebulia istoriul-iuridiul<br />

samecniero literaturaSi, saleqsikono gamocemebSi<br />

da gamoyenebulia saqarTvelos 1964 wlis samoqalaqo samar-<br />

Tlis kodeqsSi (muxli 268 `naCuqrobis xelSekruleba~; muxli<br />

269 `naCuqrobis xelSekrulebis forma~). moqmed samoqalaqo kodeqsSi<br />

zogadi terminis saxiT ~Cuqebis~ nacvlad swored ~naCuqroba~<br />

unda yofiliyo gamoyenebuli. 2<br />

naCuqrobis terminTagan aRsaniSnavia agreTve `ZRveni~,<br />

`qrTami~ da `feSqaSi~.<br />

ZRvenis daniSnuleba is iyo, rom igi win miuZRoda kacs da<br />

saWiro adamianTan misasvleli gzis gamkvlev saSualebas warmoadgenda.<br />

sulxan-saba orbeliani ganmartebiT, `ZRveni~ aris<br />

`moyvareman moyvares anu sworman swors SoriT warugzavnos gina<br />

udaresman uaRress mieZRvnas, anu TviT miarTvas~. mxedvelobaSi<br />

unda viqonioT is, rom ZRvenisTvis damaxasiaTebelia nebis<br />

ormxrivi gamovlineba: sakmarisi araa martooden ZRvnoba, ZRvenis<br />

mirTmeva, saWiroa agreTve meore mxaris Tanxmoba, rom mii-<br />

Ros naZRvnevi.<br />

termini `qrTami~ wyaroebSi sxvadasxva gagebiT gvxvdeba.<br />

aRbuRas samarTlis wignis 85-e muxlis mixedviT, qrTami Cveulebrivi<br />

saCuqaria, romelic gaicema `kacisa da an patronis kargad<br />

yolisa da sauravisaTvis~. amrigad, aq `qrTami~ visime ke-<br />

Tilganwyobis mopovebisa da raime saqmis mogvarebisaTvis gacemuli<br />

saCuqris aRmniSvnelia.<br />

`qrTami~ samarTliT gansazRvrul gasamrjelosac warmoadgenda.<br />

aseTi `qrTami sigelisa~. 3<br />

1 i. doliZe. saqarTvelos CveulebiTi sjuli. Tb., 1960, gv. 90.<br />

2 i. futkaraZe. qarTuli valdebulebiTi samarTlis institutebi, gv.<br />

61.<br />

3<br />

qarTuli samarTlis Zeglebi. t. III, gv.120.<br />

221


222<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

`qrTami~ wyaroebSi, umeteswilad, swored gasakicxi da<br />

ukanono naZRvnevis gamomxatveli terminia.<br />

IX-XVIII saukuneTa qarTuli samarTlis wignebis SeswavliT<br />

dadginda, rom `qrTami~ araerTgvarovnad gamoiyeneboda. erTis<br />

mxriv originaluri (sakuTriv qarTuli), xolo meore mxriv,<br />

ucxouridan Targmnili (gadmoqarTulebuli) sakanonmdeblo<br />

aqtebSi. originalur kodeqsebSi terminiT ~qrTami orive mniSvnelobiT<br />

(rogorc akrZaluli, ise nebadarTuli saCuqris SinaarsiT)<br />

ixmareba. amis sapirispirod, ucxouri samarTlis qar-<br />

Tul versiebSi qrTami mxolod visime gamosasyidad gamiznul<br />

ukanono saCuqars gulisxmobs.<br />

rac Seexeba `feSqaSs~, igi sparsuli warmomavlobis terminia<br />

(`fiSkaS~) da qarTulad iuridiul aqtebSi gvianfeodalur<br />

periodSi mkvidrdeba saCuqar-misarTmevelis, ZRvenis mniSvnelobiT.<br />

`feSqaSi~ sulxan-saba orbelianis `qarTul leqsikonSi~<br />

araa Setanili. `sityvis konis~ ucxour nawilSi ki `feSqaS~ moyvanilia<br />

`Cuqebis~ da ZRvenis Turqul Sesatyvisad. Cuqebis aseTsave<br />

wess Seicavs aRbuRas samarTalic. erTgvari gansxvaveba is<br />

iyo, rom saCuqari aq gaicemoda samagiero pativiscemis niSnad,<br />

viTarca garkveuli gasamrjelo `kargad yolis da sauravisaTvis~.<br />

amis Semdeg i. doliZe Cuqebis xelSekrulebas exeba uSualod<br />

misTvis saintereso kuTxiT, sanivTo samarTlis ZiriTadi<br />

institutis sakuTrebis uflebis SeZenis TvalsazrisiT. kerZod<br />

igi aRniSnavs, rom beqa-aRbuRas samarTlis wignis mixedviT. `sa-<br />

Cuqris micema sakuTrebis uflebas warmoSobs. saCuqrad miRebul<br />

qonebaze samamulo qonebis saCuqrad micema mxolod mas SeeZlo,<br />

visac adgil-mamuli ekuTvnoda, mxolod miwis patrons<br />

hqonda sakuTari mamulis sxvaze gadacemis ufleba. cxadia, sakuTrebis<br />

am gziT warmoSobas adgili unda hqondes feodalTa<br />

klasis zeda fenis warmomadgenelTa Soris~.<br />

am ukanasknel debulebasTan dakavSirebiT unda iTqvas,<br />

rom Cuqebis gziT sakuTrebis uflebis SeZenas brunvidan gamouricxav<br />

yovelgvar qonebaze da maT Soris, samamulozedac uTuod<br />

hqonda adgili feodalTa klasis qveda subvasalitetsac vigulisxmebT,<br />

maSin agreTve Sua fenis warmomadgenelTa Soris.<br />

garda amisa, marTebuli ar iqneba feodaluri sazogadoebis sxva<br />

socialuri jgufebis wevrTa gamoricxva im orTa wridan, romelTac<br />

Tundac samamulo qonebaze SeeZloT sakuTrebis uflebis<br />

SeZena Cuqebis saSualebiT. sxva saqmea, Tu vis hqonda gaCuqebis<br />

ufleba, vin gamodioda maCuqeblis rolSi. TavisTavad cxadia,<br />

rom mCuqeblad feodaluri sazogadoebis yvelaze ufro<br />

SeZlebuli wris warmomadgenlebi gvevlinebian.<br />

metad mokled, aseve sakuTrebis uflebis warmoSobis sa-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

kiTxTan dakavSirebiT, Seexo Cuqebas iv. surgulaZec. misi sityvebiT,<br />

amis `Sesaxeb vaxtangis samarTali TiTqmis arafers ambobs,<br />

magram Cuqeba, ueWvelad warmoadgenda sakuTrebis warmo-<br />

Sobis safuZvels, rogorc amaze migviTiTebs beqa-aRbuRas samarTali~.<br />

1 avtori imasac aRniSnavs, rom `beqa-aRbuRas samar-<br />

TliT naCuqebis ukan wamoReba mCuqebels saerTod ar SeuZlia~. 2<br />

gamonaklisia mxolod is SemTxveva, roca mxareebs Soris Cuqebis<br />

mizezi moispoba. 3<br />

gansaxilveli institutis zogierT mxareze msjelobs<br />

mkvlevari r. kluitmani naSromSi, romelic miuZRvna qarTuli<br />

valdebulebiTi samarTlis sakiTxebs vaxtang VI samarTlis wignis<br />

mixedviT. Cuqebas avtori exeba nasyidobisa da gacvlis xel-<br />

SekrulebebTan erTad. 4 mkvlevaric miuTiTebs, rom nasyidobisa<br />

da gacvlis monaTesave Cuqeba vaxtagis samarTlis wignSi ar warmoadgens<br />

specialuri ganxilvis sagans. es misi azriT, unda aixsnas<br />

imiT, rom Cuqebis instituti Tavisi umniSvnelobis gamo ar<br />

saWiroebs sagnebis sakanonmdeblo mowesrigebas, an rac ufro<br />

sarwmunoa, ZalaSi rCeboda adrindeli dadgenilebani: `aRbuRas<br />

kanonSi gvxvdeba ori paragrafi, romelTa sagansac Cuqeba warmoadgens<br />

da albaT SegviZlia vivaraudoT, rom saWiroebis Sem-<br />

TxvevaSi am kanons iyenebdnen~. 5 beqa-aRbuRas samarTlis wignis<br />

am ori muxlis `ZiriTadi Sinaarsi Seexeba saCuqris ukan moTxovnis<br />

uflebas~. 6 orivegan TvalSi gvxvdeba mniSvneloba motivis,<br />

romelic amoZravebda mCuqebels Cuqebis dros. gaRaribebul<br />

mCuqebels ar SeuZlia naCuqebis ukan gamoTxova, magram maSinve<br />

warmoiSoba ukan dabrunebis ufleba, Tu `maTi megobruli urTierToba<br />

Sewyda kanonieri safuZvlis gareSe~. 7<br />

Cuqebis calkeuli kerZo sakiTxebi ganxilulia agreTve<br />

qarTuli samarTlis istoriis mkvlevarTa sxva naSromebSic. am<br />

1<br />

iv. surgulaZe. sakuTrebis uflebis instituti feodaluri<br />

saqarTvelos samarTlis Zeglebis mixedviT, — Tbilisis <strong>saxelmwifo</strong><br />

<strong>universiteti</strong>s Sromebi. t. XXXVIII. 1949, gv. 46.<br />

2<br />

iv. surgulaZe. sakuTrebis uflebis instituti feodaluri<br />

saqarTvelos samarTlis Zeglebis mixedviT, gv. 46.<br />

3<br />

iv. surgulaZe. sakuTrebis uflebis instituti feodaluri<br />

saqarTvelos samarTlis Zeglebis mixedviT, gv. 46.<br />

4 R. Kluitmann. Analyse des National-grusinischen Obligationenrechts im Kodex<br />

König Wachtangs VI. Stuttgart, 1908.<br />

5 R. Kluitmann. Analyse des National-grusinischen Obligationenrechts im Kodex<br />

König Wachtangs VI. Stuttgart, 1908.<br />

6 R. Kluitmann. Analyse des National-grusinischen Obligationenrechts im Kodex<br />

König Wachtangs VI. Stuttgart, 1908.<br />

7 R. Kluitmann. Analyse des National-grusinischen Obligationenrechts im Kodex<br />

König Wachtangs VI. Stuttgart, 1908.<br />

223


iuridiuli fakulteti — 30<br />

rigis sakiTxTa Soris sakmaod sruladaa Seswavlili qorwinebasTan<br />

dakavSirebuli Cuqeba. 1<br />

saqorwino saCuqari, rogorc iuridiuli instituti, erTi<br />

kompetenturi mkvlevaris azriT, im formiT, rac mas iustinianes<br />

kanonmdeblobaSi gaaCnia, ara romauli, aramed aRmosavluri<br />

warmoSobisaa. marTalia, rom am instituts, gansakuTrebiT Tavisi<br />

ganviTarebis I stadiaze, aqvs zogierTi Sexebis wertili<br />

wminda romaul samarTalTan.<br />

miuTiTeben, rom donatio ante nuptia Tavis istoriul ganviTarebaSi<br />

gaJRneTilia ori sxvadasxva idea, magram TandaTan es<br />

idea adgils uTmobs meores, romlis gavleniTac donatio ante nuptia<br />

iqceva dos-is Sesabamis institutad. aseTi gardaqmna TandaTanobiT<br />

IV-V saukuneebSi moxda.<br />

imperator konstantines kanonmdeblobis mixedviT, Cuqeba<br />

namdvilia mxolod im SemTvevaSi, Tu qorwineba saxezea: saqorwino<br />

saCuqars axla Rebulobs ara sacole, aramed — coli. misi namdvilobac<br />

amieridan qorwinebasTanaa dakavSirebuli. konstantine<br />

imperatoris memkvidreobis kanonmdeblobiT, winasaqorwino<br />

saCuqari qals rCeba qmarTan cxovrebis dros. qalis gardacvalebis<br />

Semdeg donatio qalis memkvidreebze ki ar gadadis, aramed<br />

— qmars ubrundeba.<br />

imperator iustinianes reformatoruli RonisZiebebi winasaqorwino<br />

saCuqarsac Seexo. dadasturebul iqna, rom xsenebuli<br />

saCuqari eZleva ara sacoles an qvrivs, aramed — mxolod<br />

cols. amieridan Cuqeba unda momxdariyo qorwinebis dros da<br />

mas unda wodeboda donatio propter nuptia, ufro gvian, iustinianemde<br />

ewera, rom rogorc donatio propter nuptia, ise dos yovelTvis er-<br />

Tnairi odenobis yofiliyo. garda amisa, iustinianes sxva novelis<br />

mixedviT, saqorwino saCuqari Taviseburi xelSekrulebaa.<br />

TviT saCuqari ki — wesdeba propterdotem et propter nuptias. amasTanave,<br />

xsenebuli saCuqris micema patarZlisaTvis SeeZlo ara marto<br />

qmars, aramed mis mSoblebsac da naTesavebsac. saqorwino saCuqris<br />

obieqtad SeiZleba yofiliyo ara marto moZravi, aramed uZravi<br />

qonebac. mCuqebels SeeZlo eCuqebina mTeli nivTi an misi<br />

nawili res commun-idan.<br />

saTanado wyaroebis analizis Sedegad SeiZleba davaskvnaT,<br />

rom sanivTo uflebebidan mxolod sakuTrebis ufleba SeiZleba<br />

yofiliyo saqorwino saCuqris SesaZlo obieqti. saqorwino sa-<br />

Cuqrad SeiZleba iyos ara marto calkeuli nivTebi saqmros qonebidan,<br />

aramed mTeli misi qonebac.<br />

qmars SeeZlo saqorwino saCuqris saxiT gadaeca mTeli Ta-<br />

1 g. nadareiSvili. qarTuli saojaxo samarTlis istoriidan. Tb., 1965,<br />

gv. 39.<br />

224


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

visi qoneba colisTvis im SemTxvevaSi, Tu es pirveli qorwinebaa<br />

misTvis (igulisxmeba rom mas Svilebic ar hyavs wina qorwinebidan).<br />

aq kanonmdebeli mxedvelobaSi Rebulobda Svilebis interesebs.<br />

rogorc irkveva, colis mier qmrisaTvis motanili mziTvisa<br />

da qmris mxriv colisaTvis gadacemuli saqorwino saCuqris<br />

Tanabari odenobiT dawesebis Cveuleba imperator iustinianes<br />

kanonmdeblobamde arsebula imperiis aRmosavleT provincieb-<br />

Si. cnobili siriul-romauli samarTlis mixedviT, qalis mziTevi<br />

qmris saCuqars orjer aRemateba. 458w. ki dawesda rom saqorwino<br />

saCuqari Tavisi odenobiT meti ar unda iyos mziTevze.<br />

VI saukunisaTvis, rogorc patarZlis mamas evaleboda SvilisaTvis<br />

mziTvis micema, zustad, aseve, saqmros mamac valdebuli<br />

iyo rZlisaTvis saCuqari gaemarTa. saqorwino saCuqarze sakuTrebis<br />

ufleba cols ekuTvnoda. amave dros igi iyo saqorwino<br />

saCuqris mflobelic da mosargeblec. iustinianemde winasaqorwino<br />

saCuqari damokidebuli ar iyo mziTvisagan da ar ganisazRvreboda<br />

mziTvis odenobiT. orive maTgani cal-calke qonebriv<br />

maragad warmoidgineboda.<br />

mziTvisa da saqorwino saCuqris gaTanabrebis Sedegad Tu<br />

SeuZlebeli ara, sastikad Zneli mainc gaxda mdidrebsa da Raribebs<br />

Soris qorwineba. ra Tqma unda, RaribTa da mdabioTa wreeb-<br />

Si an cota odenobiT awesebdnen saqorwino saCuqars an sulac ar<br />

iwuxebdnen amisaTvis Tavs. es ukanaskneli kanoniT nebadarTuli<br />

iyo.<br />

iustinianemde mziTviani qalisaTvis daqorwineba rig araxelsayrel<br />

SedegebTan iyo dakavSirebuli. mziTevi qmris gankargulebaSi<br />

gadadioda da qali moklebuli iyo SesaZleblobas,<br />

qorwinebis ganmavlobaSi neba-survilisamebr ganego Tavisi mzi-<br />

Tevi. qalisaTvis gaTxovebidan gamomdinare, arasaxarbielo iuridiuli<br />

da faqtiuri mdgomareobis gamosworebis mizniT, dawesda<br />

iseTi saSualeba saqorwino saCuqris saxiT, romelic mxareTa<br />

mdgomareobas arsebiTad aTanabrebda. saqorwino saCuqari<br />

qalisaTvis iyo, misi mxriv, qmris gankargulebaSi gadacemuli<br />

mziTvis Sesabamisi qonebrivi eqvivalenti.<br />

rogorc iustinianes kanonmdeblobis mixedviT, aseve manamdec,<br />

orive zemoxsenebuli instituti erTimeoris gverdiT arsebobda.<br />

niSani inarCunebda Tavis Zvel mniSvnelobas. man SeinarCuna<br />

Tavisi xasiaTi rogorc xelSekrulebis damamtkicebeli saSualebis<br />

da jarimis, Seusrulebeli xelSekrulebisaTvis. saqorwino<br />

saCuqari ki darCa iseT Cuqebad, romelic ukve qorwinebis<br />

arsebobis pirobiT SeiZleboda mxolod momxdariyo. arc konstantines,<br />

arc iustinianes kanonmdeblobaSi niSani da saqorwino<br />

saCuqari erTimeores ar Serwymia.<br />

225


iuridiuli fakulteti — 30<br />

rogorc aRvniSneT saqorwino saCuqari colis sakuTrebaa.<br />

Svilebs xsenebul qonebriv masaze uflebebi eZlevaT mxolod<br />

dedis meored gaTxovebis SemTvevaSi. rogorc saqorwino saCuqari<br />

mesakuTres, qals, amave dros, ekuTvnis qorwinebis drois<br />

manZilze misi nayofic.<br />

Tu iustinianes kanonmdeblobas saqorwino saCuqris Sesaxeb<br />

SevadarebT erT-erT sakanonmdeblo Zeglis Sesabamis normebs,<br />

davinaxavT rom bizantiur samarTalSi meuRleTa Soris<br />

qonebrivi urTierTobebis regulirebis sferoSi axali, SedarebiT<br />

progresuli nabijebi gadaidga. saqorwino saCuqarma, rogorc<br />

iuridiulma institutma, Tavis dasrulebul saxes miaRwia.<br />

saqorwino saCuqari, mziTevTan erTad, TiTqos, raRac erT<br />

mTlians warmoadgens da mis iuridiul bunebasac iziarebs. er-<br />

Tic da meorec emsaxureba qorwinebis miznebs.<br />

colis iseTi qoneba, romelic mziTevi ar aris an qmris ise-<br />

Ti qoneba, romelic saqorwino saCuqari ar aris, Sesabamisad, Ti-<br />

Toeuli maTganis piradi sakuTrebaa. marTalia xsenebul sakanonmdeblo<br />

ZeglSiac bolomde araa dasrulebuli meuRleTa<br />

qonebis sruli Serwyma, magram in casso es ukve SeuZlebeli xdeba.<br />

kanonis mixedviT, mziTevi da saqorwino saCuqari qmris xelSi saqorwino<br />

cxovrebis miznebs emsaxureba da qorwinebis Sewyvetas-<br />

Tan erTad igi mziTevTan erTad cols ekuTvnis.<br />

yuradReba mivaqcioT niSans da piris sanaxavs. erTi SexedviT,<br />

mkiTxvels SeiZleba moeCvenos, rom qarTuli niSani ramdenadme<br />

bizantiuri saqorwino saCuqris analogiuria. rogorc bizantiur<br />

da romaul samarTalSi `niSani~ mamakacis mxriv saqorwino<br />

saCuqars (pirisanaxavi) ar Serwymia, `niSani~ aqac momavalSi<br />

saqorwino xelSekrulebis uzrunvelyofis saSualebaa da — ara<br />

saqorwino saCuqari.<br />

niSani da mziTevi qarTul sakanonmdeblo Zeglebsa da dokumentebSi<br />

ufro adre da xSirad ixsenieba, vidre — pirisanaxavi.<br />

pirisanaxavs ar axsenebs beqasa da aRbuRas samarTlis wigni, giorgi<br />

brwyinvalis Zeglis dadeba, vaxtangis samarTlis wigni da<br />

sxv. cxadia es garemoeba im droisaTvis pirisanaxavis ararsebobaze<br />

miuTiTebs. maRali feodaluri sazogadoebis sinamdvileSi<br />

arsebobda da CveulebiTi samarTlis normebi regulirdeboda.<br />

226


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

JANO TSULUKIDZE<br />

ANCIENT GEORGIAN TERMINOLOGY OF DONATION<br />

The importance of civil Law for such countries as Georgia is extremely<br />

great. Cilvil Law is wealth making Law (civil Law is the law of making wealth.)<br />

It gives everybody opportunity, according their ability and skill to participale in<br />

making wealth and becoming rich themselves.<br />

A state won 7 be wealthy (rich) without a well-off society and vice versa<br />

a not well-to-do state (poor) will always have poor citizens.<br />

Institutes of Law obligation had essential significance in the history of civilized<br />

mankind, in lives of all people and states. In old days or in near past<br />

public government always paid great attention to the legislative regulation of<br />

this vital social sphere and such traditional attitude to the question has not changed<br />

in modern epoch. To illustrate this fact historically we may note here the<br />

book of Law by king Vakhtang VI and as for nowadays example _ Civil Code<br />

of 1997.<br />

Civil Law is based on conception to make private citizens regulate their<br />

relationships themselves. And it’s real and practical realization in Civil Law is<br />

agreement. (Conad Zweigert, Hein Kotz). Therefore Sen Henrimen’s words are<br />

so often quoted: “The movement of the society to progress is the movement<br />

from the social status to agreement”.<br />

The presented work deals with the historical development of donation.<br />

According to the Law of ancient Georgia This is a real agreement. It was a widely<br />

used act of property rights to buy or abolish. At first donation was a voluntary<br />

act, later it became obligatory procedure.<br />

227


228<br />

laSa gelantia<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

saqarTvelos konstituciur sivrceSi<br />

afxazeTis gansakuTrebuli statusis Sesaxeb<br />

saqarTvelos konstituciis mesame muxlis Tanaxmad afxazeTis<br />

avtonomiuri respublikis statusi ganisazRvreba saqar-<br />

Tvelos konstituciuri kanoniT ~afxazeTis avtonomiuri respublikis<br />

statusis Sesaxeb~ (10.10.2002; #16/89). aRniSnuli kanoni<br />

dRemde miRebuli ar aris, magram am kanonis miRebis mizanSewoniloba<br />

calke Seswavlisa da ganxilvis sagania.<br />

18 welia gasuli afxazeTSi aqtiuri saomari moqmedebebis<br />

Sewyvetidan. am xnis manZilze araerTi mcdeloba ganxorcielda<br />

da Zalisxmeva daixarja konfliqtis daregulirebis mimarTulebiT,<br />

magram yoveli mcdeloba, iyo es Zalismieri Tu samSvidobo,<br />

uSedegod dasrulda. amasTan erTad, SeiZleba iTqvas,<br />

rom jer kidev Riad rCeba umniSvnelovanesi sakiTxi: rogor xedavs<br />

saqarTvelos xelisufleba qveynis momavali mowyobis models,<br />

ra meqanizmebiT iqneba uzrunvelyofili afxazeTis suvereniteti<br />

saqarTvelos <strong>saxelmwifo</strong>s SemadgenlobaSi da saer-<br />

Tod, ra xarisxis suverenitetzea saubari.<br />

wlebis ganmavlobaSi araerTi modeli damuSavda afxazeTis<br />

momavali SesaZlo samarTlebrivi statusisa, xolo 2010 wlis-<br />

Tvis saqarTvelos <strong>saxelmwifo</strong> politikaSi gamoikveTa mkafio<br />

gezi konfliqtis mSvidobiani daregulirebis mimarTulebiT.<br />

swored konfliqtis mSvidobiani daregulirebis procesSia aucilebeli<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s mkafio da erTiani erovnuli xedvis arseboba<br />

afxazeTis samomavlo statusis Sersaxeb.<br />

dRevandel realobaSi, raoden samwuxaroc ar unda iyos,<br />

afxazeTSi saqarTvelos iurisdiqciis aRdgena afxazebis mier<br />

aRiqmeba rogorc uSualo safrTxe maTi eTnosis arsebobisaTvis.<br />

amdenad maTTvis gaugebaria, Tu ratom unda Tqvan Tundac<br />

de-iure arSemdgar da naklul damoukideblobaze, saqarTvelos<br />

SemadgenlobaSi bundovani momavlis sasargeblod. im SemTxveva-<br />

Si, Tu qarTuli mxare SesTavazebs afxazeTs misi uflebebisa da<br />

suverenitetis dacvis realur konstituciur garantiebs da meqanizmebs<br />

erTiani <strong>saxelmwifo</strong>s SemadgenlobaSi, gaCndeba uTuo<br />

arCevani, Tu ra aris ukeTesi: araRiarebuli damoukidebloba da<br />

gaurkveveli momavlis SiSi, Tu saqarTvelos erTian kostituciur<br />

sivrceSi dabruneba da aqedan gamomdinare yvela pozitiuri<br />

Sedegebi.<br />

marTalia 2008 wels ruseTma afxazeTis damoukidebloba<br />

aRiara, magram man amiT uxeSad daarRvia gaeros wesdebis moTxovnebi,<br />

saerTaSoriso samarTlis principebis Sesaxeb 1970 wlis<br />

deklaracia, 1975 wlis helsinkis daskvniTi aqtisa da sxva saer-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

TaSorios dokumentebis moTxovnebi. aRniSnul darRvevebs afxazebic<br />

kargad acnobiereben da xedaven, rom maTTvis saerTaSoriso<br />

asparezze gasvla kvlavac SeuZlebelia.<br />

afxazeTis statusze da konfliqtis dareguilirebaze saubrisas<br />

pirvel rigSi yovel qarTvels uCdeba ruseTis - rogorc<br />

dampyorblis asociacia da warmogvidgeba rogorc aRmar-<br />

Tuli gadaulaxavi kedeli qarTvelebsa da afxazebs Soris. magram<br />

nu dagvaviwydeba, rom ruseTs ar SeuZlia megobroba-partnioroba,<br />

mas mxolod baton-ymuri urTierToba SeuZlia, afxazebi<br />

rac dro gadis sul ufro xvdebian amas, da ruseTisadmi<br />

aseTi ganwyoba sul ufro da ufro gaRrmavdeba, swored am<br />

dros Cvenganaa saWiro alternativis SeTavazeba.<br />

paradoqsulia magram, dReisaTvis ar arsebobs swored alternativa,<br />

afxazTa da qarTvelTa Tanacxovrebis modeli, orive<br />

mxaris uflebebis damcavi meqanizmebi da garantiebi.<br />

Cveni umTavresi mizania teritoriuli mTlianobis aRdgena<br />

da devnili mosaxleobis dabruneba, xolo afxaz xalxs surs<br />

TviTmyofadobis SenarCuneba, socialuri, politikuri, kulturuli<br />

ganviTarebisTvis garantiebis miReba da amisaTvis faqtobriv,<br />

aralegitimur suverenitetsac flobs. gamomdinare aRniSnulidan,<br />

swored afxazi da qarTveli xalxis miznebis gaTvaliswinebiT<br />

aucilebelia iseTi Sualedis moZebna, romelic gaiTvaliswinebs<br />

orive mxaris interesebs.<br />

saerTaSoriso-samarTlebriv sivrceSi problemis gatana,<br />

mxolod imis moTxovniT, rom unda aRdges saqarTvelos teritoriuli<br />

mTlianoba, Sedegis momtani ver iqneba. aucilebelia<br />

sakiTxis siRrmiseuli Seswavla-gamokvleva, saerTaSoriso<br />

praqtikis, saqarTvelosTvis damaxasiaTebeli Taviseburebebis<br />

da geopolitikuri mdgomareobis gaTvaliswinebiT SevTavazoT<br />

pirvel rigSi afxaz xalxs da msoflios, qarTvelTa da afxazTa<br />

Tanacxorebis modelis ZiriTadi principebi da garantiebi.<br />

TviTaRiarebuli e.i. araRiarebuli ~respublikebi” Tanamedrove<br />

msoflio politikuri ruqisTvis Cveulebrivi movlenaa.<br />

araRiarebuli respublikebi es aris politikur-teritoriuli,<br />

<strong>saxelmwifo</strong>sTvis damaxasiaTebeli ZiriTadi atributikebis<br />

matarebeli warmonaqmnebi, romelsac axasiaTebs faqtobrivi<br />

suvereniteti, magram suvereniteti ar aris saerTaSoriso-samarTlebrivad<br />

legitimirebuli. araRiarebuli respublikebi<br />

zogadad moklebuli arian SesaZleblobas aRiarebul iqnan damoukidebel<br />

<strong>saxelmwifo</strong>ebad da monawileoba miiRon <strong>saxelmwifo</strong>TaSoriso<br />

da saerTaSoriso-samarTlebriv urTierTobebSi.<br />

araRiarebuli respublikebis udidesi umravlesobas aqvs pretenzia<br />

sxva <strong>saxelmwifo</strong>ebma aRiaron maTi suvereniteti.<br />

Tanamedrove msoflioSi araRiarebuli respublikebi maga-<br />

229


230<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

liTebia:<br />

taivani (Taiwan) — kunZuli materikuli CineTis maxloblad.<br />

de-faqto suverenuli qveyana, Tumca mas ar aRiarebs Cine-<br />

Ti da qveynebis umravlesoba. gamoeyo CineTs 1949 wlidan.<br />

Tamil elami (Tamil Elam) — TviTaRiarebuli <strong>saxelmwifo</strong>,<br />

Sri-lankis saerTaSoriso samarTlebrivad aRiarebul sazRvrebSi.<br />

Tamil eelami arcerTi <strong>saxelmwifo</strong>s mier araris aRiarebuli.<br />

dRemde periodulad meordeba SeiaraRebuli Setakebebi<br />

Sri-lankis centralur mTavrobasa da teritoriul dajgufeba<br />

“Tamilis vefxvebs” Soris. “Tamil eelamis ganTavisuflebi vefxvebi”<br />

1976 wlidan ibrZvis damoukidebeli <strong>saxelmwifo</strong>s SeqmnisaTvis.<br />

CrdiloeT kviprosis Turquli respublika (Turkish Republic<br />

of Northern Cyprus /TRNC/) — qveyana, romelsac kunZuli kviprosis<br />

CrdiloeTi mesamedi uWiravs. CrdiloeT kviprosi danar-<br />

Ceni kviprosisagan gamoyofilia buferuli zoniT.<br />

1963 wels reaqciulma Zalebma gamoiwvies SeiaraRebuli Setakeba<br />

berZnul da Turqul Temebs Soris. 1974 wels kunZulis<br />

CrdiloeTSi TurqeTma gadmosxa Tavisi SeiaraRebuli Zalebi da<br />

moaxdina misi okupacia, sadac mogvianebiT (1983 wels) gamocxadebul<br />

iqna “CrdiloeT kviprosis Turquli respublika. es iyo<br />

reacia im Zalebis winaaRmdeg, romlebic cdilobdnen kviprosis<br />

mierTebas saberZneTisaTvis. gaeros egidiT 1988 wels daiwyo<br />

molaparakebebis procesi qveynis momavali gaerTianebisTvis,<br />

romelic dRemde uSedegod vrceldeba. TurqeTi erTaderTi<br />

qveyanaa, romelmac CrdiloeTi kviprosi cno.<br />

2004 wels CrdiloeT kviprosis Turquli respublika, rogorc<br />

kviprosis respublikis Semadgeneli nawili Sevida evrokavSiris<br />

SemadgenlobaSi.<br />

kosovo — oficialuri saxeli serbeTis konstituciis mixedviT<br />

kosovosa da metoxias avtonomiuri mxare, oficialuri<br />

saxelwodeba TviTaRiarebuli parlamentis mixedviT kosovos<br />

respublika. regioni mdebareobs balkaneTis naxevarkunZulze.<br />

1990 wels serbeTis respublikis prezidentma, Slobodan milo-<br />

SeviCma kosovos avtonomiuri uflebebi Sekveca. avtonomias<br />

serbeTis polici da Sinagani jari akontrolebda. miuxedavad<br />

amisa, 1991-1992 wlebSi kosovoelma albanelebma moaxerxes referendumisa<br />

da saprezidento arCevnebis Catareba. maT damoukideblobas<br />

misces xma. kosovos damoukidebloba 2008 wels aRiara<br />

aSS-m da evrokavSiris qveynebis umravlesobam.<br />

erayis qurTistani — dadgenilia, rom 1988 wels qveynis<br />

SigniT erayma qurTebis winaaRmdeg gamoiyena qimiuri iaraRi. am<br />

da sxva omebis gamo, 1991 wels gaerom erayis mimarT saerTaSoriso<br />

sanqciebi daawesa. erayis CrdiloeTsa da samxreTSi Seiqmna


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

daxuruli zonebi. CrdiloeTis daxurul zonaSi qurTebma avtonomiuri<br />

regioni Seqmnes, romelic faqtobrivad damoukidebel<br />

<strong>saxelmwifo</strong>d gamodioda (1991-1993 wlebi). regionis erayid<br />

SemadgenlobaSi dabruneba moxerxda mxolod saerTaSoriso koaliciuri<br />

Zalebis mier unitaruli erayis ganadgurebiT, da<br />

qveynis politikaSi da konstituciaSi seriozulis cvlilebebis<br />

gatarebis Semdeg.<br />

mTiani yarabaRis respublika — de-faqto damoukidebeli,<br />

araRiarebuli <strong>saxelmwifo</strong> zerbaijanis saerTaSoriso samar-<br />

Tlebrivad aRiarebul sazRvrebSi, romelmac Tavi damoukideblad<br />

gamoacxada 1991 wlis 2 seqtembers. misi damoukidebloba<br />

arc erT <strong>saxelmwifo</strong>s ar uRiarebia.<br />

dnestrispireTis moldovuri respublika — slavurma<br />

mosaxleobam 1991 wels gamoacxada damoukidebloba dam is statusze<br />

dRemde mimdinareobs molaparakeba.<br />

samxreT oseTis respublika — separatistulma Zalebma<br />

1990 wels damoukidebloba gamoacxades saxelwodebiT — `samxreT<br />

oseTis sabWoT demokratiuli respublika~, ramac 1991-<br />

1992 wlebSi saomari moqmedebebi gamoiwvia. 2008 wlis ruseT-saqarTvelos<br />

omis Semdeg ruseTis federaciam, nikaraguam, venesuelam<br />

da naurum aRiares “samxreT oseTis respublikis” damoukidebloba.<br />

2008 wlis agvistodan dRemde regionis mTel teritorias<br />

akontrolebs ruseTis saokupacio armia.<br />

saerTaSoris praqtikidan gamomdinare calsaxad Cans, rom<br />

sisxlisRvrisa da SeiaraRebuli konfliqtebis ganaxlebis Tavidan<br />

acilebis mizniT, saerTaSoriso Zalebi mxars uWeren status<br />

qvos da araRirebul respublikebs aZleven SesaZleblobas<br />

monawileoba miiRon ormxriv molaparakebebSi da mxolod im<br />

mizniT, rom mSvidobiani gziT gadawydes problema.<br />

amas xels uwyobs is garemoebac, rom saerTaSoriso samar-<br />

Tali awydeba saerTaSoriso samarTlebrv kolizias. TviTgamorkvevis<br />

ufleba ewinaaRmdegeba saerTaSoriso samarTlis sxva<br />

fundamentur principebs, kerZod, <strong>saxelmwifo</strong> suverenitets, da<br />

gansakuTrebiT, <strong>saxelmwifo</strong>s teritoriuli mTlianobis aRiarebul<br />

principebs. amitom konfliqtebis mogvarebis procesi xangrZlivad<br />

Wianurdeba droSi.<br />

xSirad midis saubari kosovos aRiarebis magaliTze, TiTqos<br />

iqmneba safrTxe precendentisa TviTgamocxadebuli, separatistuli<br />

respublikebis aRiarebisTvis. magram, kosovos Sem-<br />

TxvevaSi teritoriuli mTlianobis princips daupirispirda<br />

adamianis ZiRiTadi uflebebi. kosovos aRiarebis ZiriTadi safuZveli<br />

gaxda serbeTis mxridan kosovoel albanelTa eTnowmenda<br />

da omis ganaxleba. 90% albanelebiT dasaxlebuli kosovosa<br />

da serbeTis Semdgomi Tanaarseboba SeuZlebeli iqneboda,<br />

231


232<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

radgan maTi Semdgomi Tanaarseboba erT samarTlebriv da politikur<br />

sivrceSi gamoiwvevda adamianis uflebaTa masobriv dar-<br />

Rvevebs, sisxlisRvras da SeiaraRebul dapirispirebebs.<br />

Cvens SemTxvevaSi mniSvnelovania arsebobs Tu ara msoflio<br />

praqtikaSi separatistuli konfliqtebis mSvidobiani gadaWris<br />

magaliTebi da ra saxis politikur-samarTlebriv wanam-<br />

ZRvrebi daedo safuZvlad konfliqtis mogvarebas, ra statusiT<br />

moxda maTi dabruneba ZiriTad <strong>saxelmwifo</strong>ebSi. msoflio<br />

praqtikaSi aseTi magaliTebi gvaqvs da maT SeiZleba mivakuTvnoT:<br />

gagauzia, gagauz-heri — miuxedavad 1990-1994 wlebSi faqtobrivi<br />

damouikideblobisa, dabrunda moldovis SemadgnelobaSi<br />

rogorc avtonomiuri warmonaqmni. aseve erayis qurTistani<br />

- erayis SemadgenlobaSi dabruneba moxerxda mxolod gareSe Zalebis<br />

CareviT da qveynis politikaSi da konstituciaSi fundamenturi<br />

cvlilebebis gatarebis Semdeg. samxreT tiroli — italiis<br />

SemadgenlobaSi dasarCenaT gaimarT araerTi molaparakeba<br />

da italiis politikuri da samarTlebriv daTmobebze mouwia<br />

wasvla.<br />

samive SemTxvevaSi teritoriuli mTlianobis aRdgena moxerxda<br />

ZiriTadi <strong>saxelmwifo</strong>s politikaSi da konstituciaSi<br />

radikaluri reformebis ganxorcxielebis Semdeg. am cvlilebebis<br />

Sinaarsi mdgomareobda SemdegSi, separatistuli araRiarebuli<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s integrireba momxdariyo ZiriTad <strong>saxelmwifo</strong>Si,<br />

imgvarad rom am ukanasknelis aralegitimuri suvereniteti<br />

minimalurad SezRuduliyo, xolo kulturul da socialur<br />

sferoSi mieRo damatebTi garantiebi.<br />

Cvens SemTxvevaSi, afxazeTis statusze saubrisas aucileblad<br />

unda gadaixedos teritoriuli mTlianobisadmi Cveneuli<br />

xedva da ar unda SemovifargloT saxelmwofos administraciul<br />

teritoriuli mowyofis arsebuli standartebiT.<br />

teritoriuli mTlianoba: ar unda iqnes gagebuli mxolod<br />

mdagvarad, rom afxazeTi saqarTvelos SemadgenlobaSi isaxebodes<br />

wminda avtonomiis saxiT, qarTuli <strong>saxelmwifo</strong>ebrioba da<br />

teritoriuli mTlianoba SesaZlebelia uzrunvelyofili iqnes<br />

Tnasworuflebian subieqtTa partniorobis saxiT, sadac arc<br />

erT subieqts secessi ufleba ar eqneba.<br />

aucileblad unda gadaixedos afxazeTisadmi saqarTvelos<br />

politikuri da konstituciur-samarTlebrivi midgoma, radgan<br />

konfliqtis warmoSobis safuZveli ar yofila mxolod gare Zalebis<br />

Careva, aramed imJamindeli xelisuflebis politikuri<br />

damokidebuleba afxazeTis mimarT da kanonmdeblobaSi arsebuli<br />

xarvezebi. raSic dResac ar SeimCneva Zireuli cvlilbebi.<br />

afxazeTid statusis gansakuTrebulobas safuZvlad unda


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

daedos, is rom eTnikurad afxazi ganxilul iqnes ara rogorc<br />

umciresoba, aramed rogorc saqarTvelos <strong>saxelmwifo</strong>s Camomyalibebeli<br />

erT-erTi eri.<br />

am etapze erT-erT mniSvnelovan aspeqts warmoadgens is,<br />

rom ganaxldes molaparakebis procesi. dRevandel realobaSi,<br />

amis SesaZleblobas mogvcems mxolod gareSe Zalebis zewola da<br />

Zalisxmeva. da swored saerTaSoriso Zalebma da saerTaSoriso<br />

sazogadoebam unda dainaxos Cveni mxridan mzaoba afxazebTan<br />

Tanacxorebisa. yovelive amisTvis, pirvel rigSi unda gadaiWras<br />

qveynis teritoriul-<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi mowyobis sakiTxi.<br />

saqarTvelos momavali teritoriul-<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi<br />

mowyobis gansazRvrisas upirveles yovlisa unda gaviTvaliswinoT<br />

saqarTvelos konstituciis Sesabamisi debulebebi, dRevandeli<br />

realoba, Cveni qveynis istoriuli, politikuri, samar-<br />

Tlebrivi, kulturuli da ekonomikuri Taviseburebebi, agreTve<br />

federaciuli da unitaruli decentralizebuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis<br />

gamocdileba.<br />

afxazeTis statusis ganmsazRvrel, dRemde arsebul koncefciebSi<br />

ZiriTadad saubaria afxazeTis farTo avtonomiaze<br />

da zogierT sxva SemTxvevebSi afxazeTis statusi konfederaciis<br />

subieqtis statussac ki uaxlovdeba. saerTaSorios organizaciebic<br />

mxars uWeren imas, rom minimalurad SeizRudos araRiarebuli<br />

respublikis arsebuli politikuri da samarTlebrivi<br />

mdgomareoba, da misi suverenulobis minimaluri SezRudviT<br />

moxdes integrireba erTian <strong>saxelmwifo</strong>Si. miudedavad imisa Tu<br />

ramdenad farTo uflebamosilebebiT moxdeba afxazeTis integracia<br />

erTian <strong>saxelmwifo</strong>Si, ucvlel pirobaT unda darCes er-<br />

Tiani saqarTvelos Semadgenel subieqtTa secesiis uflebis akrZalva.<br />

aqve aRniSvnis Rirsia saqarTvelos konstituciis me-8 muxli,<br />

romlis Tanaxmadac saqarTvelos <strong>saxelmwifo</strong> ena aris qar-<br />

Tuli, xolo afxazeTis avtonomiur respublikaSi agreTve-afxazuri.<br />

konstituciis am muxlis praqtikuli realizeba SesaZlebelia<br />

serTificirebis sistemis SemoRebiT. kerZod, afxazeT-<br />

Si sajaro moxeled piri samsaxurSi ar miiReba, Tu ar waradgens<br />

orive enis codnis damadasturebel sertifikats, xolo Tanamdebobriv<br />

zrdasTan erTad piri valdebulia waradginos qarTuli<br />

da afxazuri enebis flobis ufro maRali donis serTifikati.<br />

sakanonmdeblo da sxva kanonqvemdebare normatiuli aqtebi<br />

unda gamoices orive enaze, gamonaklis SemTxvevebSi SesaZlebelia<br />

individulaur-samarTlebrivi aqti gamoices erT enaze,<br />

misi adresatis Sesabamisad.<br />

enobrivi serTificirebis moTxovna SeiZleba gavrccel-<br />

233


iuridiuli fakulteti — 30<br />

des agreTve kerZo-sajaro iuridiul pirebze da sabanko sistemazec.<br />

valutasTan dakavSirebiT garkveuli nabijebis gadadgma<br />

dResac SesaZlebelia. imis gaTvaliswinebiT, rom erTian <strong>saxelmwifo</strong>Si<br />

moiazreba afxazeTi, xolo lari mimoqcevaSia mTels saqarTveloSi,<br />

amitom erovnuli bankis gadawyvetilebiT, SesaZlebelia<br />

gamoices kupiurebi, romelsac qarTul warwerasTan<br />

erTad eqneba afxazuri warwera. kupiuraze SeiZleba gamosaxul<br />

iqnas afxazuri simbolikac ki.<br />

afxazebs aqvT SiSi, rom devnilTa dabrunebis SemTxvevaSi<br />

aRmoCdebian umciresobaSi. amitom afxazeTSi mcxovrebma mosaxleobam<br />

unda isargeblos afxazeTis moqalaqeobiT anu is xalxi<br />

visac mudmivi sacovrebeli eqneba afxazeTSi iqnebian afxazeTis<br />

moqalaqeebi da mxolod maT eqnebaT arCevnebSi monawileobis<br />

ufleba.<br />

SeiZleba visaubroT am da sxva sakiTxebze ufro ganvrcobiT<br />

da detalebSi, magram mTavaria is, rom arsebuli realiebidan<br />

gamomdinare SesaZlebelia Seicvalos ara mxolod afxaze-<br />

Tis statusi, aramed saqarTvelos <strong>saxelmwifo</strong> formac.<br />

afxazeTisTvis garantiebisa da farTo uflebamosilebis<br />

miniWeba politikurad gardaqmnis mas “<strong>saxelmwifo</strong>d”, xolo am<br />

SemTxvevaSi erTiani saqarTvelo gardaiqmneba “Sedgenil <strong>saxelmwifo</strong>d”.<br />

LASHA GELANTIA<br />

THE PARTICULAR STATUS OF ABKHAZIA WITHIN<br />

GEORGIAN CONSTITUTIONAL SPHERE<br />

In the article “The particular status of Abkhazia within Georgian constitutional<br />

sphere” the focus of discussion is the actuality of the theme about the future<br />

political and legal status of the country .<br />

There are given some examples of non-recognized (de facto) republics<br />

(Iraqi Kurdistan) considered precedents of resolving problems peacefully, rapidly<br />

approaching the main task. Judging from this we can see one characterizing<br />

sign that is common for these three conflicts.<br />

Fundamental aspects and principles of Abkhazias’s future legal status<br />

such as establishment of the territorial state, administrative divisions, basic principles<br />

of formation organs of supreme authority, unified national currency and<br />

language are described in the end of the article.<br />

234


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

qarTlos fridonaSvili<br />

saxalxo damcvelis uflebamosilebani<br />

saqarTvelosa da sazRvargareTis qveynebSi<br />

s a q a r T v e l o<br />

saqarTvelos saxalxo damcvelis kompetenciasTan dakavSirebiT<br />

unda aRiniSnos, rom saxalxo damcvelis Sesaxeb kanonis<br />

meTormete muxlis Tanaxmad, ombudsmens ufleba eZleva damouikideblad<br />

anu moqalaqeTa gancxadebebisa da saCivris gareSec<br />

Seamowmos adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacvis mdgomareoba,<br />

maTi darRvevis faqtebi. es ki imas niSnavs, rom saqar-<br />

TveloSi ombudsmenis saqmianoba fakultaturuli xasiaTisaa.<br />

saxalxo damcvelis ganxilvis sagans warmoadgens saqar-<br />

Tvelos moqalaqeTa, saqarTvelos teritoriaze droebiT an<br />

mudmivad myof ucxoelTa da moqalaqeobis armqone pirTa, arasamTavrobo<br />

organizaciaTa gacxadebebi da saCivrebi, romlebic<br />

exeba <strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />

organoTa, <strong>saxelmwifo</strong> da ara<strong>saxelmwifo</strong> organizaciaTa,<br />

dawesebulebaTa, sawarmoTa, Tanamdebobebisa da iuridiul pir-<br />

Ta qmedobebs an maT aqtebs saqarTvelos konstituciiTa da kanoniT<br />

dadgenil uflebaTa da TavisuflebaTa, agreTve im saer-<br />

TaSoriso xelSekrulebebiT dadgenil uflebaTa da TavisuflebaTa<br />

darRvevebis Sesaxeb, romelTa monawilec aris saqarTvelo.<br />

gancxadebasa da saCivars saxalxo damcveli ganixilavs<br />

mxolod im SemTxvevaSi, Tu ganmcxadebeli sadavod xdis aRniSnul<br />

sakiTxebze miRebul zemdgom organos, administraciuli<br />

organos an sasamarTlos kanonier ZalaSi Sesul gadawyvetilebas,<br />

da rodesac gancxadeba an saCivari exeba sakiTxis ganxilvis<br />

dros adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa darRvevas. saqar-<br />

Tvelos saxalxo damcvels ufleba aqvs ar ganixilos gancxadeba<br />

an saCivari, romlis Taobazec mas miRebuli hqonda gadawyvetileba,<br />

Tu ar warmoiqmna axali garemoebani. saxalxo damcvelis<br />

mier gancxadebebisa da saCivris ganxilva ar abrkolebs analogiuri<br />

gancxadebis an saCivris ganxilvas Sesabamis saerTaSoriso<br />

organizaciaSi. niSandoblivia is garemoebac, rom dakavebis<br />

winaswari patimrobisa da Tavisuflebis SezRudvis sxva adgilebSi<br />

myof pirTa mier saqarTvelos ombudsmenisadmi gagzavnili<br />

gancxadebebi, saCivrebi da werilebi konfidencialuria, ma-<br />

Ti gaxsna da cenzura akrZalulia, isini dauyovnebliv unda gadaeces<br />

saxalxo damcvels.<br />

saqarTvelos ombudsmens Semowmebis Catarebisas ufleba<br />

aqvs:<br />

235


iuridiuli fakulteti — 30<br />

a) daubrkoleblad Sevides <strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebisa da<br />

adgilobrivi TviTmmarTvelobis nebismier organoSi,<br />

sawarmoSi, organizaciasa da dawesebulebaSi, maT Soris<br />

samxedro qvedanayofSi, dakavebis, winaswari patimrobisa<br />

da Tavisuflebis SezRudvis adgilebSi;<br />

b) mosTxovos da miiRos <strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebisa da adgilobrivi<br />

TviTmmarTvelobis organoebis, <strong>saxelmwifo</strong><br />

da ar<strong>saxelmwifo</strong> sawarmoebis, organizaciebisa da dawesebulebebisagan,<br />

agreTve Tanamdebobis da iuridiuli<br />

pirisagan SemowmebisaTvis aucilebeli yvela cnoba, sabuTi<br />

da sxva masala;<br />

g) miiRos axsna-ganmarteba gamosakvlev sakiTxebze nebismieri<br />

Tanamdebobis pirisagan;<br />

d) <strong>saxelmwifo</strong> an ara<strong>saxelmwifo</strong> dawesebulebebis meSveobiT<br />

Caataros saeqsperto gamokvlevebi da moamzados<br />

daskvnebi, moiwvios specialistebi saeqsporto da sakonsultacio<br />

samuSaoTa Sesasruleblad;<br />

e) gaecnos sisxlis samarTlis, samoqalaqo da administraciul<br />

saqmeebs, romelTa Taobaze miRebuli gadawyvetilebebic<br />

kanonier ZalaSia Sesuli.<br />

Semowmebis Sedegebis mixedviT saxalxo damcveli uflebamosilia:<br />

a) adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa uzrunvelyofis<br />

mizniT winadadebebi warudginos parlaments kanonmdeblobis<br />

srulyofis Sesaxeb;<br />

b) adamianis darRveul uflebaTa da TavisuflebaTa aRsadgenad<br />

rekomendaciebi gaugzavnos im <strong>saxelmwifo</strong> organos,<br />

Tanamdebobis an iuridiul pirs, romlis moqmedebamac<br />

gamoiwvia adamianis uflebaTa darRveva;<br />

g) danaSaulis niSnebis gamovlenis SemTxvevaSi mis xelT<br />

arsebuli masalebi gadasces Sesabamis organoebs sisxlis<br />

samarTlis saqmis aRZvris rekomendaciiT;<br />

d) Seitanos winadadebebi Sesabamis organoebSi im pirTa<br />

disciplinaruli an administraciuli pasuxismgeblobis<br />

Sesaxeb, romelTa moqmedebamac gamoiwvia adamianis uflebaTa<br />

da TavisuflebaTa darRveva;<br />

e) rekomendaciiT mimarTos Sesabamis sasamarTlo instancias<br />

ZalaSi Sesuli sasamarTlo gadawyvetilebis kanonierebis<br />

Semowmebis Taobaze, Tuki Semowmebis Sedegad<br />

miiCnevs, rom sasamarTlo warmoebis procesSi adamianis<br />

uflebaTa da TavisuflebaTa darRvevas SeeZlo arsebi-<br />

Tad emoqmeda sasamarTlo gadawyvetilebis miRebaze;<br />

v) acnobos masobrivi informaciis saSualebebs adamianis<br />

uflebaTa da TavisuflebaTa darRvevasTan dakavSire-<br />

236


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

biT Catarebuli Semowmebis Sedegebi;<br />

z) Semowmebis Sedegebis safuZvelze miRebuli gadawyvetilebebi<br />

gamoaqveynos specialur moxsenebebsa da yovelwliur<br />

angariSebSi;<br />

T) werilobiT mimarTos saqarTvelos prezidents da moxsenebiT<br />

warsdges saqarTvelos parlamentis winaSe adamianis<br />

uflebaTa da TavisuflebaTa uxeS da, an masobriv<br />

darRvevaTa SemTxvevaSi, Tuki mis gankargulebaSi arsebuli<br />

reagirebis saSualebebi arasakmarisi iqneba;<br />

i) konstituciuri sarCeliT mimarTos sakonstitucio sasamarTlos,<br />

Tu amomrCevelTa moTxovnis miuxedavd ar<br />

dainiSna referendumi; Tu miiCnevs, rom referendumis<br />

Catareba ewinaaRmdegeba saqarTvelos konstituciis 74-<br />

e muxlis meore punqtis moTxovnebs, an Tu normatiuli<br />

aqtiT an misi calkeuli normebiT darRveulia saqar-<br />

Tvelos konstituciis meore TavSi aRiarebuli adamianis<br />

uflebani da Tavisuflebani;<br />

k) gansakuTrebul SemTxvevaSi mimarTos saqarTvelos parlaments<br />

adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa darRvevis<br />

faqtTan dakavSirebiT parlamentis droebiTi sagamoZiebo<br />

komisiis Seqmnisa da saqarTvelos parlamentis<br />

mier sakiTxis ganxilvis moTxovniT.<br />

kalendaruli wlis damTavrebidan ara ugvianes sami Tvisa,<br />

saxalxo damcveli parlaments warudgens angariSs qveyanaSi adamianis<br />

uflebaTa da TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis Sesaxeb,<br />

sadac miTiTebuli unda iyos <strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebisa da<br />

adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebi da Tanamdebobis pirebi,<br />

romelnic arRveven adamianis uflebebsa da Tavisuflebebs<br />

da ar iTvaliswineben saxalxo damcvelis rekomendaciebs<br />

am uflebaTa aRdgenis RonisZiebebTan dakavSirebiT. amas garda,<br />

wliuri angariSi unda Seicavdes qveyanaSi adamianis uflebaTa<br />

da TavisuflebaTa uzrunvelyofis zogad Sefasebebs, daskvnebsa<br />

da rekomendaciebs.<br />

S v e d e T i<br />

SvedeTis riqsdagis (parlamentis) ombudsmenebi axorcieleben<br />

kontrols imaze, rom <strong>saxelmwifo</strong> moxeleebma da Tanamdebobis<br />

pirebma, romelTac TavianTi funqciebis Sesrulebaze<br />

sruli pasuxismgebloba akisriaT, movaleobaTa SesrulebasTan<br />

erTad daicvan kanonebi da sxva gankargulebani. ombudsmenTa<br />

saqmianoba aseve mimarTuli unda iyos kanonmdeblobaSi arsebuli<br />

xarvezebis Sevsebisaken da samarTlis calsaxad da droulad<br />

gamoyenebis uzrunvelyofisaken.<br />

kerZo bralmdeblebis saxiT ombudsmenebs ufleba aqvT<br />

237


238<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

zedamxedvelobis qveS myof pirs an organos warudginon braldeba<br />

maT mier sakuTar movaleobaTa Sesrulebisas kanonis an<br />

sxva gankargulebis darRvevisaTvis, an am movaleobisadmi gulgrili<br />

damokidebulebis Sesaxeb. Tu SesaZlebelia qmedebaTa aRkveTa<br />

disciplinaruli wesiT, ombudsmenebs SeuZliaT Sesabamisi<br />

SuamdgomlobiT mimarTon xelisuflebis organos, romelsac<br />

disciplinaruli sasjelis dakisrebis ufleba aqvs.<br />

sakontrolo saqmianobis dros gankargulebebSi cvlilebebis<br />

Setanis an <strong>saxelmwifo</strong>s mxridan sxva zomebis miRebis aucileblobis<br />

wamoWrisas ombudsmenebs SeuZliaT Sesabamisi winadadebebiT<br />

mimarTon riqsdags an mis samefo udidebulesobas.<br />

ombudsmenebi valdebulni arian yovelwliurad sesiis win<br />

riqsdags warudginon moxseneba gaweuli saqmianobis Sesaxeb. es<br />

moxsenebebi warmoadgenen ganvlili kalendaruli wlis angariSs<br />

da unda Seicavdnen gatarebuli zomebis da yvela im RonisZiebis<br />

CamonaTvals, romelnic exeba maTi uflebamosilebis ganxorcielebas.<br />

ombudsmenTa kompetencias miekuTvneba agreTve zedamxedveloba<br />

im gankargulebaTa Sesrulebaze, romlebic exeba Tavisuflebis<br />

administraciuli aRkveTis, presis da oficialuri<br />

dokumentebis gamoqveynebis Tavisuflebis sakiTxebs, xolo ombudsmenis<br />

kompetenciaSi romelic Tavdacvis administracias<br />

akontrolebs — Sedis zedamxedveloba armiis marTvasa da pirad<br />

SemadgenlobasTan muSaobis sakiTxebze.<br />

SvedeTis ombudsmenebi valdebulni arian Caerion, rodesac<br />

safrTxe emuqreba kerZo pirTa samarTlebriv usafrTxoebas,<br />

an Tanamdebobis pirebis gulgrili damokidebulebisas samsaxurebrivi<br />

movaleobebisadmi, rac gamowveulia piradi angarebiT,<br />

mikerZoebiT an aSkara arakeTilsindisierebiT. adgilebze<br />

saqmianobis zedamxedvelobis ganxorcielebisas ombudsmenebma<br />

unda gaiTvaliswinon adgilobrivi TviTmmarTvelobis organo-<br />

Ta muSaobis Taviseburebani da TavianTi CareviT umizezod ar<br />

gaarTulon sazogadoebrivi cxovreba.<br />

SvedeTis ombudsmenebs evalebaT gamoZiebis warmarTva,<br />

romelic aucilebelia saCivrebisa da sxva saqmeTa gansaxilvelad.<br />

<strong>saxelmwifo</strong> organoebi da Tanamdebobis pirebi valdebulni<br />

arian ombudsmenebis Txovnis sapasuxod miawodon informacia<br />

da aRmouCinon daxmareba. ombudsmenebs informaciisa da ganmartebaTa<br />

misaRebad moTxovnis mxardaWeris mizniT miniWebuli<br />

aqvT aTas kronamde jarimis dakisrebis ufleba. amgvari jarimis<br />

gadaxdevineba SeiZleba moxdes mxolod saxalxo damcvelis<br />

moTxovniT.<br />

kanonis Tanaxmad, ombudsmenebs SeuZliaT daeswron saqme-<br />

Ta ganxilvas, sasamarTloebisa da xelisuflebis sxva organoebis<br />

mier gadawyvetilebis miRebas, amasTan ar gaaCniaT sakuTari


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

azris gamoTqmis ufleba. maT xeli miuwvdebaT mmarTvelobisa<br />

da xelisuflebis organoTa dokumentebze.<br />

Svedi saxalxo damcvelis kompetenciasTan dakavSirebiT<br />

niSandoblivia is garemoeba, rom rodesac samsaxureobriv movaleobaTa<br />

Sesrulebisas Cadenili danaSauli ixsneba xandazmulobis<br />

gamo, ombudsmenebs SeuZliaT aRZran mocemuli saqmis irgvliv<br />

gamoZieba, Tu sakiTxi dakavSirebulia sarCelTan kerZo<br />

pirisaTvis am danaSaulis safuZvelze kompensaciis gacemasTan.<br />

ombudsmenebs aqvT ufleba sxva bralmdeblebs miandon<br />

sabraldebo qmedebebis ganxorcieleba an maTi xelmZRvaneloba.<br />

garda amisa, ombudsmenebi aRWurvilni arian uzenaes sasamar-<br />

TloSi saqmis gagrZelebis Sesaxeb sakiTxis gadawyvetis uflebiT.<br />

pirveli instanciis sasamarTlos kompetenciaSi Semavali<br />

saqmeebi uzenaes sasamarTloSi SeiZleba iqnes ganxiluli mxolod<br />

kerZo mizezebis safuZvelze.<br />

ombudsmenebis kompetenciaSi Sedis braldebis wardgena<br />

da saqmis gamoZieba Semdeg SemTxvevebSi:<br />

— Tu riqsdagi, misi safinanso komiteti an revizorebi iReben<br />

gadawyvetilebas safinanso ganyofilebis an <strong>saxelmwifo</strong><br />

valis momsaxurebis ganyofilebis rwmunebulisaTvis,<br />

bankebis marTvis sabWos wevrisaTvis, davalianebis departamentis<br />

direqtorisaTvis an valis momsaxurebis ganyofilebis<br />

xelmZRvanelisaTvis braldebis wayenebis Taobaze;<br />

— Tu bankebis saqmeTa rwmunebulebma gadawyvites braldebis<br />

wayeneba bankebis sammarTvelos wevrisaTvis, an davalianebis<br />

departamentis wevrebma gadawyvites braldebis<br />

wayeneba departamentis ufrosisaTvis an vadis momsaxurebis<br />

ganyofilebis xelmZRvaanelisaTvis.<br />

ombudsmenebis kompetenciaSi Sedis braldebis wayeneba da<br />

gamoZieba, Tu riqsdagi gadawyvets aRZras saqme parlamentis,<br />

mis organoTa da mosamsaxureTa an calkeul parlamentarTa Tavisuflebis<br />

winaaRmdeg mimarTuli danaSaulis Sesaxeb konstituciis<br />

110-e muxlis I paragrafis III punqtis Sesabamisad. igive<br />

wesi gamoiyeneba im SemTxvevaSic, rodesac warmomadgenelTa palatis<br />

Tavjdomares ombudsmenis saxelze Semoaqvs gancxadeba<br />

palatis sxdomebze wesrigis sawinaaRmdego qmedebaTa Sesaxeb,<br />

wesrigis damrRvevis dasjis mizniT.<br />

pirebi, romlebic iReben gadawyvetilebas mocemuli punqtis<br />

mixedviT sarCelis wardgenis an mxilebis Sesaxeb, wyveten,<br />

Tu romeli dargis ombudsmens unda daevalos braldebis wardgena.<br />

e s p a n e T i<br />

espaneTis saxalxo damcvelis kompetenciaSi umniSvnelo-<br />

239


240<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

vanes mimarTulebas warmoadgens sagamoZiebo moqmedebebis warmoeba.<br />

saxalxo damcvels ufleba aqvs sakuTari iniciativiT an<br />

mxaris Suamdgomlobis safuZvelze aRZras da Caataros nebismieri<br />

gamoZieba <strong>saxelmwifo</strong> administraciis organoebis an maTi<br />

warmomadgenlebis mier moqalaqeebis mimarT miRebuli gadawyvetilebebis<br />

da qmedebebis Sesaxeb konstituciaSi gamocxadebuli<br />

adamianis uflebebis dacvis mizniT saxalxo damcvelis uflebamosileba<br />

vrceldeba ministrebis, administraciis xelmZRvanelebis,<br />

mosamsaxureebis da nebismieri pirebis saqmianobaze,<br />

romelnic <strong>saxelmwifo</strong> administraciis samsaxurSi imyofebian.<br />

yuradRebas ipyrobs is garemoeba, rom deputatebs da senatorebs<br />

individualuri wesiT, sagamoZiebo komisiebs an samoqalaqo<br />

uflebebisa da Tavisuflebebis zogad, an nawilobriv<br />

dacvasTan dakavSirebul komisiebs gansakuTrebiT, kongres _<br />

senatis saxalxo damcvelTan kavSirebis erTobliv komisias, ufleba<br />

aqvT dasabuTebuli SuamdgomlobebiT sTxovon saxalxo<br />

damcvels Tavisi kompetenciis sferoSi gamoiZios da gamoamJaRvnos<br />

<strong>saxelmwifo</strong> administraciis organoebis mier ganxorcielebuli<br />

is konkretuli aqtebi, qmedebebi da gadawyvetilebebi,<br />

romlebic exeba moqalaqis an moqalaqeTa jgufis interesebs.<br />

administraciuli xelisuflebis arcerT organos ara aqvs ufleba<br />

gaugzavnos saxalxo damcvels mis kompetenciaSi Semaval<br />

sakiTxebTan dakavSirebuli saCivrebi.<br />

saxalxo damcvels SeuZlia sakuTari iniciativiT an mxaris<br />

Suamdgomlobis safuZvelze ganaxorcielos zedamxedveloba<br />

avtonomiuri olqis saqmianobaze kanoniT gansazRvruli kompetenciis<br />

farglebSi. aRniSnulis Sesasruleblad avtonomiuri<br />

olqebis analogiuri organoebi TavianTi funqciebis ganxorcielebas<br />

aTanxmeben saxalxo damcvelis saqmianobasTan, romelsac<br />

SeuZlia mimarTos maT daxmarebisaTvis.<br />

iusticiis administraciis saqmianobis Sesaxeb saCivrebis<br />

miRebisas saxalxo damcveli valdebulia gaugzavnos isini prokuraturas,<br />

raTa man Seamowmos maTi utyuaroba, miiRos drouli<br />

zomebi kanonis safuZvelze, an gaugzavnos isini sasamarTlo<br />

xelisuflebis generalur sabWos sarCelis konkretul saxeze<br />

damokidebulebiT. yovelive es ar uSlis xels saxalxo damcvels<br />

moixsenios es sakiTxebi generaluri kortesebisadmi wardgenil<br />

zogad moxsenebaSi. organuli kanonis Tanaxmad, saxalxo<br />

damcveli valdebulia izrunos konstituciis pirvel ganyofilebaSi<br />

gancxadebul adamianis uflebaTa dasacavad samxedro<br />

administraciis sferoSi, Tumca amasTanave Tavi unda aaridos<br />

erovnuli Tavdacvis sardlobis saqmeebSi Carevas.<br />

espaneTis ombudsmeni saCivris gansaxilvelad miRebis Sem-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

deg atarebs Semajamebel araformalur gamoZiebas masSi gadmocemuli<br />

faqtebis gamosarkvevad. nebismier SemTxvevaSi saxalxo<br />

damcveli atyobinebs Sesabamis organizacias an administraciul<br />

qvedanayofs saqmis arss, raTa misma xelmZRvanelma TxuTmeti<br />

dRis vadaSi gaugzavnos mas werilobiTi angariSi. aRniSnuli<br />

vada SeiZleba gaxangrZlivdes Tu saxalxo damcvels es saWirod<br />

miaCnia arsebul garemoebaTa gamo. pasuxismgebeli <strong>saxelmwifo</strong><br />

mosamsaxuris an misi ufrosobis uari moTxovnil pirveladi pasuxis<br />

gagzavnaze, an ugulisyuro damokidebuleba SeiZleba Sefasebul<br />

iqnes rogorc mtruli pozicia, romelic xels uSlis<br />

saxalxo damcvelis movaleobaTa aRsrulebas, amasTanave, aRniSnuli<br />

faqti dauyovnebliv gaxmaurdeba da aisaxeba saxalxo damcvelis<br />

yovelwliur, aucileblobis SemTxvevaSi ki specialur<br />

moxsenebaSi generaluri kortesebis winaSe.<br />

organuli kanoniT garantirebulia upiratesi da saswrafo<br />

wesiT daxmarebis aRmoCena saxalxo damcvelis mier warmoebul<br />

gamoZiebebsa da SemowmebebSi. sakuTari iniciativiT aRZruli<br />

saCivris an saqmis Semowmebis da gamoZiebis etapze saxalxo<br />

damcvels, mis moadgiles an rwmunebul pirs SeuZliaT <strong>saxelmwifo</strong><br />

administraciis nebismier dawesebulebaSi an organoSi, aseve<br />

maTdami daqvemdebarebul samsaxurTan dakavSirebul dawesebulebebSi<br />

Tavisufali Sesvla aucilebeli cnobebis Semowmebis,<br />

aucilebeli piradi Sexvedrebis Catarebis, saqmeebisa da masalebis<br />

Seswavlis mizniT. am miznebis gaTvaliswinebiT saxalxo<br />

damcvels ar SeiZleba uari eTqvas nebismieri administraciuli<br />

saqmis, masalebisa da dokumentebis miRebaze, romlebic exeba<br />

gamosaZiebel saqmianobas an samsaxurs. rodesac gansaxilveli<br />

saCivari exeba administraciis organoebSi momsaxure pirebs da<br />

maTze dakisrebul movaleobebs, saxalxo damcveli acnobebs am<br />

saCivris Sesaxeb masTan dakavSirebul pirs da mis zemdgom ufross<br />

an dawesebulebas, romelsac eqvemdebareba es piri. saqmes-<br />

Tan dakavSirebuli administraciuli organos muSaki valdebulia<br />

gaagzavnos werilobiTi pasuxi da daurTos mas yvela saWiro<br />

dokumenti da mowmoba aRniSnul vadaSi, romelic Seadgens<br />

sul mcire aT dRes. mxaris mier warmodgenili Suamdgomlobis<br />

safuZvelze vadis gazrda dasaSvebia mxolod xuTi dRiT.<br />

gamoZiebis procesSi Tanamdebobis piris mier piradi Cvenebebis<br />

saxiT warmodgenili cnobebi konfidencialur xasiaTs<br />

atarebs, Tu sisxlis samarTlis pasuxismgeblobis Sesaxeb kanoni<br />

sxva rames ar iTvaliswinebs danaSaulebriv qmedebaTa Sesaxeb<br />

faqtebis mxilebis Taobaze.<br />

saxalxo damcvels ufleba aqvs mosTxovos sajaro xelisuflebis<br />

warmomadgenlebs yvela dokumentis warmodgena, romelTac<br />

igi saWirod miiCnevs Tavis movaleobaTa SesrulebisaT-<br />

241


242<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

vis, im dokumentebis CaTvliT, romlebic kanoniT gansazRvrulia<br />

rogorc saidumlo. saidumlo Sinaarsis dokumentebis warmodgenaze<br />

uaris Sesaxeb gadawyvetilebas iRebs ministrTa sab-<br />

Wo da mas axlavs gadawyvetilebis damadasturebeli mowmoba.<br />

erTob mniSvnelovania is garemoeba, rom saxalxo damcvelis da<br />

misdami daqvemdebarebuli personalis mier Catarebuli gamoZiebani,<br />

agreTve procesualuri moqmedebebi xorcieldeba rogorc<br />

kerZo pirebis aseve qvedanayofebis da sxva <strong>saxelmwifo</strong><br />

organoebis mimarT sruli konfidencialurobis pirobebSi, rac<br />

xels ar uSlis saxalxo damcvels Seitanos misi TvalsazrisiT<br />

aucilebeli mosazrebani generaluri kortesebisadmi moxsenabaSi.<br />

Tu Catarebuli gamoZiebis Sedegad gairkva, rom saCivris<br />

safuZveli Seqmna Tanamdebobis pirs mier Tanamdebobis borotad<br />

gamoyenebam, Secdomam, daudevrobam, gulgrilma an diskriminaciulma<br />

qmedebebma, saxalxo damcvelis ufleba aqvs werilobiT<br />

mimarTos saqmesTan dakavSirebul pirs da Seatyobinos<br />

Tavisi azri am sakiTxis Sesaxeb. igive ricxviT daTariRebul<br />

dokuments, romelSic Camoyalibebulia misi azriT, mizanSewonili<br />

winadadebebi, saxalxo damcveli ugzavnis sajaro mosamsaxuris<br />

zemdgom ufross.<br />

espaneTis ombudsmenis kompetenciis ganxilvisas yuradRebas<br />

iqcevs saxalxo damcvelisa da generaluri prokuroris TanamSromloba<br />

adamianis uflebaTa dacvis sferoSi. ase magali-<br />

Tad; Tu, Tanamdebobriv movaleobaTa SesrulebasTan dakavSirebiT<br />

saxalxo damcvelisaTvis cnobili gaxda savaraudod danaSaulebrivi<br />

qmedebebi an faqtebi, igi dauyovnebliv acnobebs<br />

amis Sesaxeb generalur <strong>saxelmwifo</strong> prokurors. generaluri<br />

prokurori valdebulia nebismieri garemoebis arsebobisas periodulad<br />

miawodos saxalxo damcvels cnobebi misi SuamdgomlobebiT<br />

aRZrul saqmeTa warmoebis Sesaxeb. generaluri prokurori<br />

valdebulia acnobos saxalxo damcvels yvela SesaZlo<br />

administraciuli darRvevis Sesaxeb, romlebic prokuraturisaTvis<br />

cnobili gaxda saqmianobis procesSi.<br />

aRsaniSnavia, rom qarTveli saxalxo damcvelis msgavsad<br />

espaneTis ombudsmenis saqmianobac fakultaturul xasiaTs<br />

atarebs, mas SeuZlia sakuTari iniciativiT aRZras saqme xelisuflebis<br />

nebismieri organos, nebismieri Tanamdebobis piris da<br />

samTavrobo organoebis nebismieri samoqalaqo warmomadgenlis<br />

winaaRmdeg, maT Soris adgilobriv donezec, raime winaswari werilobiTi<br />

sasarCelo gancxadebebis gareSe.<br />

espaneTis saxalxo damcvelis kompetenciis ganxilvis dasasrul<br />

unda aRiniSnos, rom ombudsmenis moRvaweoba ar wydeba<br />

generaluri kortesebis sesiebs Soris periodSi da, agreTve ma-<br />

Ti daTxovnis an uflebamosilebis vadis amowurvis SemTxveva-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

Sic. gansakuTrebuli an samxedro mdgomareobis reJimis SemoReba<br />

ar wyvets saxalxo damcvelis saqmianobas da ar aCerebs moqalaqeTa<br />

uflebas mimarTon ombudsmens, Tu es ar ewinaaRmdegeba<br />

konstituciis 55-e muxlis debulebebs.<br />

espaneTis konstituciis 55-e muxli uSvebs adamianis uflebaTa<br />

da TavisuflebaTa SezRudvas Tu, qveyana imyofeba saomari<br />

da sagangebo mdgomareobis pirobebSi, an tardeba sagamoZiebo<br />

moqmedebebi SeiaraRebuli bandebisa da teroristuli elementebis<br />

mimarT. Tumca, amave muxlis meore punqtis bolo abzaciT<br />

gaTvaliswinebulia sisxlis samarTlis pasuxismgebloba<br />

adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa ukanono da dausabuTebeli<br />

SezRudvisaTvis.<br />

s a f r a n g e T i<br />

safrangeTis saxalxo damcvelis anu mediatoris kompetencias<br />

ganekuTvneba moqalaqeebisgan saCivrebis miReba <strong>saxelmwifo</strong><br />

administraciis organoebis, <strong>saxelmwifo</strong> teritoriuli<br />

warmonaqmnebis da nebismieri sxva organizaciis aramarTlzomieri<br />

saqmianobis Sesaxeb.<br />

Suamavlis institutis dawesebis Sesaxeb 1973 wlis 3 ivnisis<br />

kanonis mecxre muxlis mixedviT, Tu Suamavali Tvlis, rom<br />

saCivari dasabuTebulia, igi gamoTqvams misi azriT, mizanSewonil<br />

yvela rekomendacias <strong>saxelmwifo</strong> administraciasa da moqalaqes<br />

Soris Seqmnil siZneleTa gadasalaxavad, xolo Tu aucilebelia<br />

— nebismier winadadebas saqmeSi monawile dawesebulebis<br />

muSaobis gasaumjobeseblad. aqve unda aRiniSnos, rom Tu Semosuli<br />

saCivris safuZvelze mediatori Tvlis, rom sakanonmdeblo<br />

an sareglamento dadgenilebebis Sesruleba Seqmnis<br />

aramarTlzomier situacias, mas SeuZlia saqmesTan dakavSirebul<br />

uwyebas rekomendaciis saxiT urCios nebismieri gadawyvetilebis<br />

miReba, romelic saSualebas iZleva napovni iqnas samar-<br />

Tliani gamosavali situaciidan, romelSic imyofeba ganmcxadebeli;<br />

SesTavazos kompetentur Tanamdebobis pirs nebismieri<br />

zomebis miReba, romelTac mdgomareobis gamosworebisaTvis sa-<br />

Wirod Tvlis, da SesTavazos misi azriT mizanSewonili cvlilebebis<br />

Setana sakanonmdeblo da sareglamento teqstebSi.<br />

kompetentur xelisufalTa aryofnisas mediators SeuZlia<br />

TviTon miiRos disciplinaruli zomebi nebismieri pasuxismgebeli<br />

mosamsaxuris mimarT, xolo Tu aucilebelia sarCeliT<br />

mimarTos damsjel sasamarTlo organoebs. rogorc sxva qveynebis<br />

ombudsmenebs safrangeTis saxalxo damcvelsac ara aqvs sasamarTloSi<br />

wamowyebuli saqmis warmoebaSi Carevis an sasamar-<br />

Tlo gadawyvetilebis safuZvlis gadaxedvis ufleba. ministrebi<br />

da <strong>saxelmwifo</strong> organoTa yvela xelmZRvaneli valdebulni<br />

243


iuridiuli fakulteti — 30<br />

arian daxmareba aRmouCinon Suamavals mis saqmianobaSi. am mizniT<br />

maT SeuZliaT neba darTon TavianT xelqveiTebs pasuxi gascen<br />

Suamav lis SekiTxvebs da gamoZaxebis SemTxvevaSi gamocxaddes<br />

masTan sasaubrod; aseve daavalon sainspeqcio organoebs<br />

Suamavlis moTxovnis safuZvelze Caataron gamoZiebebi da Semowmebani<br />

TaviaanTi kompetenciis farglebSi.<br />

safrangeTis respublikis mediatoris Sesaxeb kanonis mecamete<br />

muxlis Tanaxmad, mediators ufleba aqvs Sesabamisi ministris<br />

an xelisuflebis organosgan gamoiTxovos ganxilvis<br />

procesSi myof saqmesTan dakavSirebuli yvela dokumenti da masalaTa<br />

erToblioba. aseT moTxovnaze ar SeiZleba uaris Tqma<br />

dokumentis an masalis saidumloebisa da konfidencialurobis<br />

safuZvliT, garda im SemTxvevisa, roca igi exeba erovnul Tavdacvas,<br />

<strong>saxelmwifo</strong> uSiSroebasa da sagareo politikas. profesiul<br />

saidumloebasTan dakavSirebuli kanonebisa da normebisadmi<br />

pativiscemis uzrunvelyofis mizniT, safrangeTis respublikis<br />

mediatorma unda miiRos yvela aucilebeli zoma, raTa<br />

misi uflebamosilebis farglebSi gamocemul romelime dokumentSi<br />

araferi iZleodes im pirovnebis identifikaciis SesaZleblobas,<br />

visi vinaobac mis winaSe am formiT gamJRavnda. mediatori<br />

warudgens respublikis prezidents da parlaments yovelwliur<br />

moxsenebas, romelic warmoadgens misi saqmianobis angariSs.<br />

Suamavalze dakisrebul amocanaTa Sesasruleblad aucilebeli<br />

Tanxebi Setanilia premier-ministris biujetSi.<br />

n i d e r l a n d e b i<br />

niderlandebis erovnuli ombudsmenis kompetencia er-<br />

Tgvari TaviseburebebiT xasiaTdeba. Semosul gancxadebas SeiZleba<br />

msvleloba ar mieces e.i. ar daiwyos gamoZieba Semdeg Sem-<br />

TxvevebSi, Tu:<br />

— sakiTxi exeba mTavrobis zogad politikas, maT Soris samarTlebriv<br />

sferosTan dakavSirebiT, an eqceva Sesabamisi<br />

administraciuli organos zogadi politikis CarCoeb-<br />

Si;<br />

— sadavo sakiTxTan dakavSirebuli saproceso moiqmedebebi<br />

ukve daiwyo sasamarTlo organoSi, romelic administraciuli<br />

samarTlis debulebiT ar aris gaTvaliswinebuli,<br />

an ar arsebobs am organos gadawyvetilebis saapelacio<br />

wesiT gasaCivrebis SesaZlebloba;<br />

— sadavo sakiTxebze sasamarTlo gadawyvetileba gamotanil<br />

iqna administraciuli samarTlis debulebebis Sesabamisad;<br />

— gadasaxadebTan dakavSirebul sakiTxebze xelmisawvdo-<br />

244


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

mia administraciuli samarTliT gaTvaliswinebuli procedura.<br />

rodesac gavecaniT niderlandebis erovnuli ombudsmenis<br />

daniSvnis wess gairkva, rom parlamentis zeda palatis vice —<br />

Tavjdomaris (Tavjdomare aris monarqi), qveda palatis Tavjdomarisa<br />

da uzenaesi sasamarTlos e r T o b l i v i rekomendaciiT<br />

xdeba kandidaturebis wardgena, rac imas niSnavs, rom parlamentis<br />

qveda palatas ar SeuZlia damoukideblad waradginos<br />

Tavisi kandidatura da Sesabamisad mas dauWiros mxari, aqedan<br />

gamomdinare saparlamento kontroli (adamianis uflebaTa da<br />

TavisuflebaTa dacvis TvalsazrisiT) administraciaze ombudsmenis<br />

meSveobiT ukve SezRudulia, magram rodesac kanonmdebeli<br />

saubrobs, rom ombudsmens ufleba ara aqvs gamoZieba daiwyos<br />

adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa darRvevis im faqtebze,<br />

romlebic dakavSirebulia mTavrobis zogad politikasTan,<br />

maT Soris samarTlebriv sferosTan, an eqceva Sesabamisi administraciuli<br />

organos zogadi politikis CarCoebSi... da rodesac<br />

kanonmdebeli ar gansazRvravs, an araviTar ganmartebas ar<br />

iZleva Tu, konkretulad ras gulisxmobs ,,zogad politikaSi”,<br />

vfiqrob, saqme gvaqvs rbilad rom vTqvaT, iseT iuridiul teqnikasTan,<br />

romelic saSualebas iZleva saWiroebisamebr SeizRudos<br />

niderlandebis saxalxo damcvelis institutis damoukidebloba<br />

<strong>saxelmwifo</strong> organoTa sistemaSi.<br />

gamoZiebis procesSi ombudsmeni uflebamosilia moiwvios<br />

administraciuli organo da gasaCivrebul moqmedebaze pasuxismgebeli<br />

piri, mowmeebi da ganmcxadebeli. mowveuli piri valdebulia<br />

saxalxo damcvels miawodos gamoZiebisTvis aucilebeli<br />

yvela informacia da pirovnulad warsdges mis winaSe. analogiuri<br />

movaleobebi ekisreba nebismier oficialur organos, romelic<br />

TviTon wyvets romelma wevrma unda Seasrulos misi movaleobebi,<br />

Tu gamoZiebiT ganszaRvruli ar aris erTi an meti wevris<br />

vinaoba. mowmeTa garda, nebismieri mowveuli piri SeiZleba<br />

warmodgenili iyos advokatiT. aqve unda aRiniSnos, rom ,,erovnuli<br />

ombudsmenis Sesaxeb” kanonis meTvramete muxlis meore<br />

punqtis Tanaxmad, ombudsmens ufleba ara aqvs mxaris warmomadgenlad<br />

miCnevaze uari uTxras pirs, romelic eweva iuridiul<br />

momsaxureobas, magram ar aris advokati an iuriskonsulti. ombudsmenis<br />

winaSe gamocxadebis movaleoba ar vrceldeba ministrebze.<br />

Tu ministri personalurad ar gamocxaddeba, man SeiZleba<br />

daniSnos warmomadgeneli.<br />

niderlandel saxalxo damcvels SeuZlia gasces gankarguleba,<br />

rom yovelma mowmem mosmenis win da Tarjimanma Tavisi movaleobis<br />

Sesrulebis win warmoTqvas fici an sazeimo dapireba.<br />

aseT SemTxvevaSi, isini fivs an sazeimo dapirebas warmoTqvaven<br />

245


246<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

ombudsmenis TandaswrebiT. mowme warmoTqvams fics, rom ilaparakebs<br />

mxolod simarTles da arafers simarTlis garda, xolo<br />

Tarjimani iZleva Tavisi movaleobis zedmiwevniT sworad Sesrulebis<br />

dapirebas. eqsperti ki movalea iyos miukerZoebeli da<br />

srulyofilad gamoiyenos sakuTari SesaZleblobebi.<br />

niderlandebis kanoniT ,,erovnuli ombudsmenis Sesaxeb”<br />

uzrunvelyofilia ombudsmenis winaSe gamoZaxebul pirTa<br />

mgzavrobis da droebiTi sacxovreblis agreTve gacdenil samu-<br />

Sao saaTebTan dakavSirebuli xarjebis anazRaureba, magram Tu<br />

Cvenebis misacemad gamoZaxebulia <strong>saxelmwifo</strong> moxele, rogorc<br />

sajaro mosamsaxure, kanonis mixedviT ar aris gaTvaliswinebnuli<br />

misTvis xarjebis anazRaureba.<br />

ministris an administraciuli organos pasuxismgeblobis<br />

farglebSi sajaro mosamsaxuris mier Cadenili qmedebebis Sesaxeb<br />

informaciis mopoveba ombudsmens SeuZlia mxolod Sesabamisi<br />

ministris an administraciuli organos saSualebiT.<br />

,,erovnuli ombudsmenis Sesaxeb” kanonis mecxramete muxlis<br />

meoTxe punqtis Tanaxmad, saxalxo damcvelis mier mowveul<br />

pirs ufleba aqvs uari ganacxados informaciis gacemaze, romlis<br />

saidumlod dacvis movaleoba gaTvaliswinebulia misi TanamdebobiT<br />

an profesiiT. sajaro mosamsaxures SeuZlia informacis<br />

gacemaze uari Tqvas Tu, informaciis Sinaarsi informaciis<br />

saiduml;oebis an <strong>saxelmwifo</strong> interesebis dacvis Sesaxeb nebismier<br />

sxva sakanonmdeblo aqts ewinaaRmdegeba. Tumca, administraciuli<br />

organo ar aris SezRuduli gasaidumloebuli informaciis<br />

miwodebaSi ombudsmenisaTvis, Tuki eqneba am ukanasknelis<br />

mxridan misi saidumloebis dacvis piroba.<br />

kanonmdebelma niderlandeli ombudsmeni aRWurva iseTi<br />

uflebamosilebiT, romelic mas saSualebas aZlevs gamoZiebis<br />

procesSi miiRos eqspertisa da Tarjimnis daxmareba. kanoni imperatiulad<br />

avaldebulebs eqspertad da Tarjimnad gamoZaxebul<br />

pirebs gamocxadnen saxalxo damcvelTan da gauwion mas Sesabamisi<br />

momsaxureba. eqsperti da Tarjimani movaleni arian saidumlod<br />

daicvan informacia, romelic maTTvis maTi uflebamosilebis<br />

ganxorcielebasTan dakavSirebiT cnobili gaxda.<br />

`erovnuli ombudsmenis Sesaxeb~ kanonis 24-e muxlis II da<br />

III punqtebi erTob bundovani Sinaarsisaa:<br />

2. `ombudsmens SeuZlia Tu igi gamoZiebis interesebisaTvis<br />

aucileblad miiCnevs, winaswari Tanxmobis gareSe Sevides nebismier<br />

dawesebulebaSi, im Senobis garda, sadac administraciuli<br />

organo Tavis ZiriTad funqciebs axorcielebs. administraciuli<br />

organos samyofelSi mas SeuZlia Sesvla mxolod am ukanasknelis<br />

TanxmobiT.<br />

3. ministrebs ufleba aqvT uari uTxran ombudsmens gan-


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

sazRvrul adgilebSi SeSvebaze, Tu maTi azriT es safrTxes uqmnis<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s uSiSroebas~.<br />

niderlandeli saxalxo damcvelis aseTi formiT uflebrivi<br />

datvirTva Sedegianobis TvalsazrisiT azrs kargavs. vinaidan,<br />

ar aris dazustebuli ra SeiZleba iyos administraciuli<br />

organos ZiriTadi funqcia, an ramdenad SesaZlebelia, rom administraciul<br />

organos gaaCndes araZiriTadi funqciebic!<br />

rodesac kanonmdebeli ambobs, rom ministrebs ufleba<br />

aqvT TaviaanTi Sexedulebisamebr gadawyviton ombudsmenis SeSveba<br />

— arSeSvebis sakiTxi (Sesabamisad dokumentaciaze daSvebac)<br />

kanoniT daudgenel ,,gansazRvrul” adgilebSi, Cemi azriT,<br />

gvrCeba mxolod Semdegi daskvnebis gamotanis ufleba: rogorc<br />

ukve aRiniSna, administraciuli organo ar aris SezRuduli gasaidumlebuli<br />

informaciis miwodebaSi Tuki, eqneba ombudsmenis<br />

mxridan saidumloebis dacvis piroba (muxli 19. me-4 nawili).<br />

es garemoeba SeiZleba iTqvas, rom niderlandeli saxalxo damcvelis<br />

wisqvilze asxams wyals, magram ukve zemoaRniSnulidan<br />

gamomdinare, administraciul organos Tavis SexedulebiT SeuZlia<br />

uari uTxras uflebaTa damcvels ara mxolod informaciis<br />

gacemaze, aramed TviT administraciuli organos kuTvnil<br />

SenobaSi Sesvlazec ki. e.i. saxeze gvaqvs normaTa kolizia, xolo<br />

ombudsmenisa da administraciis ufleba-movaleobaTa daudgenloba<br />

samarTlebriv urTierTobebSi saboloo jamSi iwvevs niderlandebis<br />

saxalxo damcvelis institutis arsiseuli funqciis<br />

(adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacvis sferoSi<br />

saparlamento kontroli administraciaze) dakninebas.<br />

erovnuli ombudsmenis Sesaxeb kanonis 25-e muxlis Tanaxmad,<br />

gamoZiebis dasrulebamde, niderlandeli saxalxo damcveli<br />

misi msvlelobis Sedegebs werilobiT acnobs dainteresebul<br />

administraciul organos, sajaro mosamsaxures, romlis<br />

saqmianobac iyo gamoZiebis sagani. ombudsmeni administraciul<br />

organos, sajaro mosamsaxures da ganmcxadebels SesaZleblobas<br />

aZlevs mis mier dadgenil droSi sakuTari azri gamoxaton<br />

gamoZiebis SedegebTan dakavSirebiT.<br />

gamoZiebis dasrulebis Semdeg aRmoCenil darRvevebze niderlandeli<br />

saxalxo damcvelis umniSvnelovanes reagirebis<br />

saSualebas warmoadgens misi yovelwliuri angariSi, romelsac<br />

awvdis parlamentis orive palatas. Tumca, erovnul ombudsmens<br />

SeuZlia gamoZiebis dasrulebisTanave Tavisi daskvnebisa da gadawyvetilebis<br />

Sesaxeb acnobos parlamentis orive palatas, er-<br />

TerTi maTganis Txovnis safuZvelze an aucileblobis SemTxvevaSi<br />

am gziT saparlamento komitets eZleva apelirebis SesaZlebloba<br />

pasuxismgebel ministrTan, niderlandebis adamianis<br />

uflebaTa damcvels regularuli kavSiri gaaCnia Sesabamis sa-<br />

247


248<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

parlamento komitetTan.<br />

erovnuli ombudsmenis kanonis XXIV muxlis I nawili adgens,<br />

rom niderlandeli saxalxo damcvelis werilobiTi Txovnis<br />

safuZvelze, gamoZiebis miznebisaTvis mas waredgineba gansazRvrul<br />

sakiTxTan dakavSirebiT samTavrobo davalebis Sesrulebisas<br />

Sedgenili dokumentebi an maTi aslebi. Cemi azriT,<br />

miTiTebuli normis SinaarsSi asaxuli meqanizmi ombudsmens sa-<br />

Sualebas aZlevs zedamxedveloba gauwios mis mierve SemuSavebul<br />

rekomendacia — davalebebis Sesrulebas administraciuli<br />

organoebis mier.<br />

saxalxo damcvelis uflebamosilebis areali es aris umniSvnelovanesi<br />

qvakuTxedi ombudsmenis damoukideblobisa<br />

mmarTvelobis organoTa sistemisgan da misi saqmianobis efeqturobisa.<br />

saqarTvelos saxalxo damcvelis kompetenciasTan<br />

dakavSirebiT upirvelesad aRsaniSnavia misi muSaobis fakultaturuli<br />

xasiaTi, rac imas niSnavs, rom qarTvel ombudsmens ufleba<br />

aqvs damoukidblad anu moqalaqeTa saCivrebis gareSec Seamowmos<br />

adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa mdgomareoba,<br />

maTi darRvevis faqtebi.<br />

saxalxo damcveli aRWurvilia uflebiT mimarTos winadadebebiT<br />

parlaments kanonmdeblobis srulyofis mizniT adamianis<br />

uflebaTa da TavisuflebaTa dacvis sferoSi, magram samwuxarod,<br />

saqarTvelos saxalxo damcvels ar gaaCnia sakanonmdeblo<br />

iniciativis ufleba, damoukidebeli gamoZiebis ufleba, damoukideblad<br />

disciplinaruli RonisZiebebis gatarebis ufleba<br />

im pirebis mimarT, romlebmac ar Seasrules saxalxo damcvelis<br />

kanonieri moTxovna, agreTve braldebis wardgenis ufleba,<br />

qveynis umaRles sasamarTlo instanciaSi saqmis warmoebis ufleba,<br />

rac gaaCnia SvedeTis saxalxo damcvels (ombudsmens), romelic<br />

sxva danarCeni qveynebis institutebisaTvis warmoadgens<br />

klasikur nimuSs.<br />

espaneTis saxalxo damcvelis uflebamosileba erTob solidurad<br />

gamoiyureba saqarTvelos saxalxo damcvelis kompetenciasTan<br />

SedarebiT. vinaidan, igi srulyofilad flobs yvela<br />

im meqanizms, rasac SvedeTis ombudsmeni Tavisi saqmianobis<br />

gansaxorcieleblad, garda sakanonmdeblo iniciativisa. espaneli<br />

saxalxo damcvelis muSaobac fakultaturul xasiaTs atarebs,<br />

rogorc SvedeTisa da saqarTvelosi.<br />

safrangeTis saxalxo damcvelis `mediatoris~ uflebamosilebis<br />

ganxilvisas ki gamoirkva, rom mas ar gaaCnia damoukidebeli<br />

gamoZiebis ufleba, is Sesabamis organoebs mimarTvs romelime<br />

administraciul rgolSi inspeqtirebis CatarebisaTvis,<br />

kanonmdebels mediatorisTvis ar aqvs gaTvaliswinebuli sasamarTloSi<br />

wamowyebuli saqmis warmoebaSi Carevis an sasamarTlo


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

gadawyvetilebis safuZvlis gadaxedvis ufleba, ar gaaCnia sakanonmdeblo<br />

iniciativis ufleba da metic, mediatoris saqmianoba<br />

ar aris fakultaturuli xasiaTis. praqtikulad, mediatorisTvis<br />

erTaderTi saSualeba konkretul faqtze reagirebisa<br />

aris rekomendaciis gagzavna administraciis struqturuli er-<br />

Teulebis xelmZRvanelbisadmi romelTa moqmedebis mizeziTac<br />

SeizRuda an dairRva adamianis uflebebi da Tavisuflebebi.<br />

niderlandebis saxalxo damcvelis kompetenciis ganxilvisas<br />

gadavawydiT iseT garemoebas, romelic seriozulad svams am<br />

institutis arsebobis aucileblobis sakiTxs warmodgenili<br />

formiT, radganac kanonSi Cadebulia iseTi iuridiuli meqanizmebi,<br />

romlis saSualebiTac xelisuflebis samive Stos erToblivi<br />

rekomendaciiT wardgenili da SeiZleba iTqvas, daniSnul<br />

ombudsmens SeuZlia gverdi auaros mTavrobisaTvis arasasurveli<br />

saCivris ganxilvas.<br />

KARTLOS PRIDONASHVILI<br />

THE PUBLIC DEFENDER IN GEORGIA AND ABROAD<br />

For the political-legal system of the Public Defender it is important to<br />

have relevant authority together with independence so that the Public Defender<br />

could have the opportunity to react to the offence. It is interesting to point out<br />

that the Institute of Ombudsmen is more important and interesting in our country<br />

than in other developed democracies as the values and democratic institutes<br />

in Georgia are still in rudimentary condition, especially “parliamentarism”<br />

as this is the main factor of the development of the “Ombudsman”. According<br />

to the facts and circumstances mentioned above, the publication aims to review<br />

and analyze fields and competence of the Ombudsman in Georgia and some other<br />

democratic countries, taking into consideration experience of developed countries<br />

in order that we could find and eliminate weak points of the Georgian<br />

Public Defender.<br />

249


Teimuraz beJoSvili<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

pativisa da Rirsebis dacva<br />

da pirad cxovrebaSi Caurevloba<br />

1.1. adamianis pativisa da Rirsebis<br />

istoriul-samarTlebrivi warmoSoba da ganviTareba<br />

adamianis pativisa da Rirsebis warmoSobas, dacvasa da ganviTarebas<br />

istoriulad Rrmad aqvs fesvebi gadgmuli.<br />

sakiTxSi Rrmad da safuZvlianad garkvevisaTvis, ramdenime<br />

faqtic kmara. qristianul moZRvrebasa da agreTve islamSic<br />

umTavresi yuradReba eTmoba pativisa da Rirsebis sakiTxebs.<br />

adamianTa Tanasworuflebianoba RvTis winaSe upirvelesi postulatia.<br />

pativisa da Rirsebis fenomens kvleva-Ziebas filosofia-<br />

Sic ki udidesi mniSvneloba da tradicia gaaCnda, rasac mohyva<br />

samarTalSi humanizmis 1 principis damkvidreba. adamianis pativiTa<br />

da RirsebiT dainteresebuli filosofia, sakmaod mizanmimarTulad<br />

warmoaCenda pativisa da Rirsebis uSualo monawileebs-<br />

adamianebs. am kuTxiT adamianis arseboba aucilebel winapirobas<br />

warmoadgenda, magram ufro aucilebeli adamianad yofnis<br />

sakiTxi rCeboda. 2<br />

germanuli klasilkuri filosofiis fuZemdebeli imanuel<br />

kanti (1724-1804) Tavisi Sexedulebisamebr werda: pativi da Rirseba<br />

ar SeiZleba iyos mxolod pirovnebis TviTmizani da saSualeba<br />

sazogadoebaSi saurTierTod, radgan adamiani am mimarTebiT<br />

yovelTvis mizania da ara saSualeba, 3 es ukanaskneli Tavad<br />

unda warmoiSvas. am kuTxiT, pativi da Rirseba ilaxeba maSin, rodesac<br />

adamiani sxva adamianis Tavisi miznebis misaRwevad mxolod<br />

saSualebad aRiqvams da gamoiyenebs. 4<br />

samarTlis mecnier-iuristTa mosazrebebiT pativi da Rirseba,<br />

adamianis ZiriTad uflebebs ganekuTvneba, romelic ara<br />

marto <strong>saxelmwifo</strong>s mier daculi da aRiarebulia, aramed warmoadgenen<br />

bunebiT warmoSobil uflebebs. mecnierTa aRniSnuli<br />

1<br />

humanizmi filosofiis Semadgeneli nawilia, igi gansazRvravs:<br />

msoflmxedvelobas, faseulobasa da Rirsebas, romelic ZiriTadad<br />

TiToeul adamianze aris orientirebuli. tolerantoba,<br />

mmarTvelobis Tavisufleba da Tavisufal azrTa Sexeduleba aseve<br />

humanizmis aucilebel mxareebs warmoadgenen.<br />

2 ix.: Kunig Philip, Grundgesetz Kommentar. Band I (Praambel bis Art 19), 5.<br />

Auflage, Munchen, 2000, gv. 72 f.<br />

3 t. rexviaSvili. filosofiis Sesavali. Tb., 1999, gv. 88.<br />

4<br />

ix.: k. kublaSvili. ZiriTadi uflebebi. Tb., 2003, gv. 86.<br />

250


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

mosazreba cxadyofs, rom arsebobs uflebebi, romlebic adamianis<br />

CasaxviTa da dabadebiT SeiZleba iyos warmoSobili da ganpirobebuli.<br />

bunebiTobaa adamianis Casaxva da dabadeba, romlis realizaciasa<br />

da dacvas, <strong>saxelmwifo</strong> da kanoni uzrunvelyofs. swored<br />

rom adamianis pativi da Rirseba aRniSnuli mdgomareobis<br />

(Casaxva da dabadeba) Tanamdevia, romliTac iwyeba am uflebaTa<br />

warmoSoba da daniSnuleba.<br />

cnobilia, rom fizikuri piris uflebaunarianoba misi dabadebis<br />

momentidan warmoiSoba. rasac saqarTvelos samoqalaqo<br />

kodeqsis XI muxlis pirveli punqtiT adasturebs, xolo amave<br />

muxlis meore punqti memkvidred yofnis uflebaze saubrobs,<br />

romelic CasaxvisTanave warmoiSoba da am uflebis ganxorcieleba<br />

mis dabadebaze aris damokidebuli. Canasaxis samarTlebriv-uflebaTa<br />

farglebs Tu avstriuli samarTlis mixedviT gavafarTovebT,<br />

davinaxavT rom dedis saSvilosnoSi myof Canasaxs<br />

pativi da Rirseba gaaCnia da ufleba aqvs dabadebis Semdeg<br />

moiTxovos im zianis anazRaureba, romelic mas saSvilosnoSi<br />

yofnis dros miadga, rac SesaZloa gamowveuli iyos dedis mar-<br />

TlsawinaaRmdego qmedebis gamo. 1 vimedovneb, rom avstriuli samarTlis<br />

am metad rTuli da sadao sakiTxisadmi midgoma da damokidebuleba<br />

samarTliania, adamians janmrTelobisaTvis aucilebeli<br />

saWiro pirobebi unda gaaCndes. janmrTelobisaTvis<br />

aucilebeli pirobebis darRveva, ki Canasaxis pativisa da Rirsebis<br />

Semlaxvel mopyrobas warmoadgens, vinaidan ziani adgeba pirovnebis<br />

janmrTelobas.<br />

pativi da Rirseba aseve SeiZleba gardacvlil adamians gaaCndes,<br />

romelic sikvdilis Semdegac grZeldeba, rasac saqar-<br />

Tvelos samoqalaqo kodeqsis XIX muxli amyarebs.<br />

aRsaniSnavia, rom pirovnebis uflebaunarianoba gardacvalebis<br />

Sedegad wydeba, magram ar iwvevs pativisa da Rirsebis uflebis<br />

SeCerebas. aRsaniSnavia rom uflebaunarianoba uflebis<br />

gareSe ar aersebobs, magram am mxriv saxezea gamonaklisi Sem-<br />

Txveva, rodesac kanonmdebeli gardacvlilis ukvdavsayofad,<br />

naTesavebs an kidev saamisod uflebamosil pirebs moixsenebs,<br />

romlebsac SeuZliaT saxelisa da Rirsebis iseTi dacvis moTxovnis<br />

ganxorcieleba, romelic pirovnebis arsebis ganmsazRvrelia<br />

da grZeldeba sikvdilis Semdegac.<br />

gardaclilis pativisa da Rirsebis dacva avalebs rogorc<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s, aseve sazogadoebas, pativi miagon mis xsovnas da<br />

samudamo gansasvenebels da ar SebRalon, ganurCevlad pirovne-<br />

1 Koziol Helmut. Schadigung des Menschen vor Geburt-ein Problem der<br />

Rechtsfahigkeit Wien, 2001, gv.166 f.<br />

251


iuridiuli fakulteti — 30<br />

bis socialuri mdgomareobisa da damsaxurebisa.<br />

amrigad, pativi da rirseba Tavisi warmoSobiTa da daniSnulebiT<br />

gacilebiTufro rTuli bunebisaa, vidre erTi SexedviT<br />

Cans.<br />

1.2. adamianis pativisa da Rirsebis arsi<br />

adamianis pativisa da Rirsebis arsis sworad da samarTlianad<br />

gansazRvraSi umTavresi roli kanonmdebels eniWeba. kanonmdebeli<br />

xels unda uwyobdes TiToeuli adamianis damoukidebel<br />

pirovnebad Camoyalibebas da sazogadoebaSi Rirseuli adgilis<br />

damkvidrebas.<br />

pativisa da Rirsebis arsSi wvdoma, upirveles yovlisa, moiTxovs<br />

Tavad adamianebisa da samarTlebrivi mdgomareobis analizs,<br />

Tu rogor reagirebs da aviTarebs sazogadoeba adamianis<br />

iriTad uflebebs, rac pirdapir kavSirSia <strong>saxelmwifo</strong>sTan,<br />

radgan saxelwifos swored rom adamianebi qmnian 1 .<br />

adamianis pativisa da Rirsebis dacva gulisxmobs, wamebisa<br />

da sxva sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi mopyrobis<br />

akrZalvas.<br />

ras warmoadgens patii calke aRebuli da ra kavSirSia igi<br />

RirsebasTan swored am kiTxvaSi isaxeba ZiriTadi amocana naSroomisa,<br />

rac cxadyofs am ori fenomenis urTierTdamokidebulebas<br />

erTmaneTis mimarT. adamianis pativi ar arsebobs Rirsebis<br />

gareSe da Rirseba pativis gareSe, rogorc samarTali <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

da saxelwifo samarTlis gareSe.<br />

iurisprudenciaSi Znelad Tu moiZebneba pativisa da Rirsebis<br />

Camoyalibebuli cneba, vinaidan am ukanasknels ar gaaCnia<br />

garkveuli dawesebuli msazRvreli, igi SeiZleba adamianis Tvisebadac<br />

ki miviCnioT, rac xazs usvams pirovnebis individualurobas.<br />

RvTis mier Seqmnil samyaoSi pativi da Rirseba aris udidesi<br />

samarTlebrivi sikeTe, romelsac kacobriobam kanonis Zala<br />

mianiWa, rogorc adamianis uzenaes da waruval uflebas, rac demokratiuli<br />

<strong>saxelmwifo</strong>s konstituciis furclebze iqna saTanadod<br />

asaxuli. adamians, rogorc calke aRebul individs, gaaCnia<br />

Tavisi cxovrebis damoukideblad warmarTvis ufleba da<br />

unari, rac moiTxovs am uflebaunarianobis samarTlebriv uzrunvelyofas,<br />

saTanado pirobebisa da garemos Seqmnas, raTa<br />

adamiani iyos sazogadoebrivad, socialurad, politikurad aq-<br />

1 dawvrilebiT ixileT, sazogadoebisa da adamianis roli saxelwifos<br />

Seqmnasa da ganviTarebaSi: Stein/Frank, Staatsrecht, 19. Auflage,Tubingen, 2004,<br />

gv.57 f.<br />

252


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

tiuri da uSualo monawile <strong>saxelmwifo</strong>s ganviTarebis procesebSi.<br />

zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba CamovayaliboT<br />

pativisa da Rirsebis mTavari arsi, rac pirvel rigSi <strong>saxelmwifo</strong>sgan<br />

damcav uflebad gvevlineba. pativi da Rirseba kategoriul<br />

imperatiul uflebas ganekuTvneba, romelic <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

avalebs mis dacvis uzrunvelyofas, igi boWavs saxelwifos<br />

mxridan adamianis pirad cxovrebaSi Carevas, rac pirdapir kav-<br />

SirSi SeiZleba iyos pativisa da Rirsebis Semlaxvel saqmianobasTan<br />

da pirad cxovrebasTan. 1<br />

pativi da Rirseba adamianis mudmivi Tanamdevia, sadac ar<br />

unda imyofebodes igi, romelsac ver mianiWeb, ver CamoarTmev,<br />

ver SeRudav. amrigad, Rirseba ar aris xelSesaxebi sagani an raime<br />

nivTi.<br />

adamianis pativisa da Rirsebis dacvis xarixi pirovnebis<br />

socialur da samarTlebriv mdgomareobaze aisaxeba, rac <strong>saxelmwifo</strong>s<br />

mxridan unda iqnas gamyarebuli. adamians unda gaaCndes<br />

elementaruli pirobebi sakuTari pirovnebis ganviTarebisa,<br />

rac ganaTlebaSi, Tavisufal SromaSi, pirad cxovrebasa da<br />

usafrTxoebaSi, janmrTelobisaTvis aucilebel saWiro garemo-<br />

Si unda xdebodes. adaminas <strong>saxelmwifo</strong>m unda Seuqmnsa pirobebi,<br />

raTa arCinos sakuTari Tavi da ujaxi, SeZlos gadasaxadis gadaxda,<br />

rac Rirseuli cxovrebis Semageneli nawilia.<br />

adamianis pativisa da Rirsebis arsis mniSvneloba da daniSnuleba<br />

sazogadoebisTvis, kidev ufro kargad sisxlis samar-<br />

Tlis mecnierebaSi isaxeba, sadac kanonis moTxovnaTa safuZvelze<br />

Rirseba aiZulebs <strong>saxelmwifo</strong>s Tavi Seikavos garkeuli<br />

moqmedebebisagan an piriqiT ganaxorcielos isini. aRsaniSnavia,<br />

rom sasjeli unda samarTliani iyos, igi unda Seesabamebodes<br />

aRniSnul, konkretul qmedebasa da danaSauls. am SemTxvevaSi<br />

dauSvebelia damnaSavis mimarT gamoyenebuli iqnas mkacri sasjeli,<br />

romelic misi pirovnebis pativisa da Rirsebis Semlaxvel<br />

iaraRad iqneba mimarTuli, radganac yvela adamians, rogorc<br />

zemoT avRniSne, ganurCevlad misi socialuri mdgomareobisa da<br />

yofisa Rirseba gaaCnia.<br />

gansakuTrebiT mZime danaSaulebis drosac ki, rogoricaa:<br />

terorizmi, organizebuli danaSauli da sxva, ar SeiZleba gamoyenebuli<br />

iqnas wamebis, araadamianuri mopyrobisa da sxva saxis<br />

dasjiTi ronisZiebebi, romelic adamianis pativisa da Rirsebis<br />

Semlaxvelia, `aravin ar SeiZleba gaxdes wamebis, araadamianuri<br />

an damamcirebeli mopyrobis, an dasjis msxverpli~. 2<br />

1 Maier Walter. Staats- und Verfassungsrecht. Achim bei Bremen, 1990, gv. 88 f.<br />

2<br />

adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropis<br />

konvencia, III muxli.<br />

253


iuridiuli fakulteti — 30<br />

XXI saukune axali teqnologiebis saukuned aris dasaxelebuli,<br />

rasac cxadyofs Tundac medicinaSi arsebuli miRwevebi,<br />

magaliTisTvis adamianis klonireba, samedicino preparatis<br />

adamianze gamocda da sxva. aRnisnuli sakiTxebi did davasa da<br />

msjelobas iwvevs sazogadoebasa da mecnierebs Soris. savsebiT<br />

naTelia is faqti, rom ar unda xdebodes adamianebze eqsperimentebis<br />

Catareba, rac kanonmdeblobiT akrZaluli da dasjadia,<br />

rameTu adamiani ar aris miznis misaRwevi saSualeba, Tundac<br />

obieqti.<br />

pativi da Rirseba mxolod adamians gaaCnia. vinaidan ufalma<br />

adamiani Tavis saxed Seqmna, igi am Tvalsazricidac yvela danarCeni<br />

suldgmulisgnac gansxvavebulia, ufro konkretulad<br />

rom CamovayaliboT da avxsnaT pativisa da Rirsebis adamianze<br />

mikuTvneba, saWiroa gvesmodes adamianis raoba, arseboba da roli,<br />

misi biologiur-anatomiuri agbuleba, rac cxadyofs am ukanasknelis<br />

diferenciacias cxovelTan mimarTebaSi. amrigad,<br />

adamianis pativi da Rirseba misive Sinagani faseulobidan gamomdinareobs.<br />

1<br />

1.3. piradi cxovreba, rogorc ufleba<br />

adamiani pirovnebad rom iwodebodes mas unda hqondes damoukidebeli<br />

gaviTarebis ufleba da yvela SesaZlebloba, rac<br />

piradulobasTan - individTan aris dakavSirebuli. yvela adamiani<br />

individia da Sesabamisad unikaluric, am kuTxiT ki mas piradi<br />

interesebi da msoflmxedveloba gaaCnia. sityva piradi SeiZleba<br />

ori mimarTulebiT ganvixiloT: pirveli gansazRvravs da<br />

akavSirebs sityvis arsidan gamomdinare Semdeg mniSvnelovan da<br />

aucilebel terminebs, rogoricaa: kerZo da masTan dakavSirebuli<br />

uflebebi, magaliTisTvis kerZo sakuTreba, individualuri,<br />

Tavisufali da sxva. meores mxriv ki adamianis Sinagan meobas<br />

Tavisi RirsebebiT, rasac pirovneba Tavissave cxovrebas ukav-<br />

Sirebs.<br />

piradi cxovreba adamianebs saSualebas Zlevs sakuTari<br />

survilebis mixedviT Seqmnan ojaxi, rogorc <strong>saxelmwifo</strong>saTvis<br />

da saogadoebisaTvis erT-erTi umniSvnelovanesi ZiriTadi ujredi.<br />

adamiani, rogorc avRniSne individia da unikaluri, rac<br />

mis pirad TvisebebTan aris dakavSirebuli, swored am piradi<br />

Tvisebebis safuZvelze warmoiSoba am ukanasknelis piradi uf-<br />

1<br />

ar SemiZlia ar daveTanxmo profesor qristian pestalocas<br />

mosazrebas, romelic pativsa da Rirsebas adamianis faseulobad<br />

miiCnevs. ixileT: Christian Pestalozza. Die Verfassung des Freistaates Bayern,<br />

Munchen 2003, Rn. 4 zu Art. 100, gv. 4 f.<br />

254


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

lebebi, romlebic sakmaod mravalgvari SeiZleba iyos.<br />

mecnierebis garkveuli nawili pirad mes, anu pirad uflebas<br />

ZiriTadad adamianis cxovrebas ukavSirebs, sadac pirovnebis<br />

yoveldRiuri yofaa miCneuli. savsebiT sworia amgvari Sexeduleba,<br />

vinaidan Cveni piraduli xom Cvenive cxovrebis erT-er-<br />

Ti Semadgeneli nawilia. swored am garemoebaTa safuZvelze<br />

warmoiSoba termini piradi cxovreba rogorc ufleba.<br />

piradi cxovreba rogorc ufleba gamyarebulia saqarTvelos<br />

konstituciis XX muxliT, sadac kanonmdebeli xazgasmiT<br />

aRniSnavs da ganmartavs adamianis cxovrebasTan dakavSirebul<br />

aucilebel komponentebs, rogorebicaa: piradi saqmianobis adgili,<br />

piradi Canaweri, mimowera, saubari satelefono da sxva saxis<br />

teqnikuri saSualebebiT, agreTve am teqnikuri saSualebebiT<br />

miRebuli Setyobinebani da sxva.<br />

dasavleT qveynebis demokratiul <strong>saxelmwifo</strong>ta erT-erT<br />

umniSvnelovanes sakiTxs adamianis piradi covreba warmoadgens,<br />

rac kidev erTxel cxadyofs am ukanasknelis arsebobasa da saWiroebas,<br />

rameTu es ufleba Tavis mxriv moicavs sxva uflebaTa da<br />

TavisuflebaTa mTel kompleqss.<br />

piradi cxovreba ar niSnav pirovnebis izolirebas garesamyarosgan,<br />

Tundac sazogadoebasTan, aramed es ufleba adamians<br />

sakuTari interesebis dacvaSi, ojaxis da ojaxTan dakavSirebul<br />

saidumlos Tavisufali gamJRavnebis arCevanis uflebasa<br />

da saSualebas aniWebs. magaliTad adamiani zogjer Tavis piradul<br />

da ojaxTan dakavSirebul saidumlos andobs samedicino<br />

dawesebulebebis, notariusebis, bankebis, moqalaqeobrivi registraciis<br />

organoebis warmomadgenlebs, RvTismsaxurebs da<br />

sxva. 1 am kuTxiT ki yvela xsenebuli organo da dawesebuleba<br />

valdebulni arian daicvan pirovnebis piradi interesebi da ar<br />

gaaxmauron maTTvis mindobili informacia, raTa amiT ar iqnes<br />

Selaxuli sxvaTa uflebebi Tundac adamianis pativi da Rirseba.<br />

piradi cxovrebis warmarTva, moisazrebs pirovneis arCevans,<br />

rac Tavisufali ganviTarebis uflebas efuZneba. swored<br />

am garemoebaTa safuZvelze aRmocenebuli piradi cxovreba da<br />

misi sazRvrebis gansazRvra sakmaod did msjelobasa da kvleva--<br />

Ziebas moiTxovs<br />

1.4. pirad cxovrebaSi adamianis pativisa da Rirsebis dacva<br />

pirad cxovrebas pirovnebis Tavisufleba da Tavisufali<br />

ganviTarebis ufleba ganapirobeben, rameTu Tavisufleba ada-<br />

1 p. cnobilaZe. saqarTvelos kostituciuri samarTali. t. I. Tb., 2005,<br />

gv. 312.<br />

255


iuridiuli fakulteti — 30<br />

mianis kerZo sferos warmoadgens.<br />

termini piradi cxovreba, mWidrod aris dakavSirebuli<br />

adamianis kerZo sferosTan, rac adamianis rogorc calke aRebul<br />

individs SesaZleblobas aniWebs sakuTari arCevanisa da<br />

survilis mixedviT icxovros da misive piraduli Tvisebebis Tavisufali<br />

realizeba moaxdinos.<br />

piradi cxovrebis darRvevis yvelaze gavrcelebuli Sem-<br />

Txvevebi, mainc garkveulwilad presaSi gvxvdeba. iqneba es sura-<br />

Ti, statia Tu sxva, ra xSir SemTxvevaSi adamianis pativisa da<br />

Rirsebis Selaxvis gamoZaxils warmoadgens. am dros ki konfliqti<br />

warmoiSoba presis sazogadoebriv funqciasa da kerZo<br />

pirTa interesebs Soris, rac piradi cxovrebis da masTan dakav-<br />

Sirebuli saidumloebis gamoaSkaravebiT aris gamowveli.<br />

unda aRiniSnos, rom Tavisufal da samarTlebriv sazogadoebaSi<br />

presis mniSvnelovani sazogado funqciebia: informaciis<br />

miwodeba, dialogi da kritika. 1<br />

aRniSnuli samive funqcia SeiZleba adamianis piradi cxovrebis<br />

sagans ukavSirdebodes, rac garkveulwilad pirovneis pativisa<br />

da Rirsebis Semlaxvel iaraRadac aRiqmeba da gamoiyeneba.<br />

imisTvis, rom ufro TvalsaCino gaxdes pirad cxovrebaSi<br />

pativisa da Rirsebi dacva, umjobesia ganvixiloT Tavad pirovneba<br />

da am kuTxiT presis roli da warmoSobili konfliqti. rogorc<br />

davinaxeT, adamiani Tavisi piraduli cxovrebidan gamomdinare<br />

SeiZleba ramdenime kategoriad davyoT:<br />

pirvel kategorias, miakuTvneben sazogado moRvaweebs, istoriul<br />

pirovnebebs, Tundac wamyvan politikosebs da sxva.<br />

gemaniis federalurma sasamarTlom Tavis erT-erT gadawyvetilebaSi<br />

kidev erTxel xazgasmiT aRniSna da daadastura,<br />

rom presas SeuZlia yovelgvari informaciisa da monacemebis<br />

gamoqveyneba, rasac mniSvneloba gaaCnia am pirovnebaTa sazogadoebrivi<br />

Sefasebis TvalsazrisiT. aseve dasaSvebia maTi<br />

Tavisufali kritika, suraTebis gamoqveyneba nebarTvis gareSec<br />

da am mxriv sasamarTlo presisa da pirovnebis urTierTobis Tavisuflebis<br />

garkveul zRvarze saubrobs da es zRvari am dros<br />

Jurnalistis mier informaciis sinamdvilis WeSmaritebis dadgenasa<br />

da adamianis pativsa da Rirsebas Soris gadis. 2<br />

meore kategorias ganekuTvneba pirebi, romlebic TavianTi<br />

profesiuli saqmianobidan gamomdinare presis obieqtebi xdebian.<br />

am kuTxiT ki maT unda iTminon profesiuli saqmianobis gamo<br />

1 Paschke Marian. Medienrecht. Berlin 1993, Rn. 26-27, gv. 13 ff.<br />

2<br />

ixileT germaniis federaluri sasamarTlos gadawyvetileba: BGH,<br />

NJW 1979, gv. 2203.<br />

256


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

presaSi gamoqveyneba da kritika. amasTan presas moeTxoveba Tavi<br />

Seikavos iseTi faqtebisa da monacemebis gaSuqebisagan, rac araviTar<br />

kavSirSi ar aris pirovnebis profesiul saqmianobasTan<br />

da mis wminda piradul cxovrebas Seexeba. 1<br />

rogorc Cans pirad cxovrebaSi adamianis pativisa da Rirsebis<br />

dacva gansakuTrebiT rTuli msjelobis sagans warmoadgens,<br />

rodesac piradi cxvorebis detalebis presiT gamoqveyneba<br />

xdeba. savsebiT samarTliania daisvas kiTxva, dairRva Tu ara es<br />

ori fundamenturi ufleba, roca konfliqti mZafrdeba presis<br />

Tavisuflebis principebsa da adamianis piradi cxovrebis dacvis<br />

konstituciur uflebebs Soris rac pativisa da Rirsebis<br />

uflebis Selaxvas iwvevs.<br />

amrigad, pirad cxovrebaSi pirovnebis pativsa da Rirsebas<br />

gansakuTrebiT didi adgili ukavia, rac adamianis piraduli<br />

Tvisebebisa da uflebebis kompozitia, romelsac saqarTvelos<br />

samoqalaqo samarTlis kodeqsis XVIII muxlis II nawili kidev ufro<br />

akonkretebs da farTod Slis am konstituciur uflebebs,<br />

ris safuZvelzec pirs ufleba aqvs sasamarTlos meSveobiT moiTxovos<br />

im cnobebis uaryofa, romlebic laxavs mis pativs, Rirsebas,<br />

pirad saidumloebas, pirad xelSeuxeblobas an saqmian reputacias,<br />

Tu ki am cnobebis gamavrcelebeli ar daadasturebs,<br />

rom es faqtebi sinamdviles Seesabameba. 2<br />

TEIMURAZ BEZHOSHVILI<br />

THE PROTECTION OF HONOR AND DIGNITY AND<br />

NON-INTERFERENCE IN PRIVATE LIFE<br />

The following article ,,Defense of honor and dignity and non-interference<br />

in private life” scrutinizes the basic rights and freedoms of an individual.<br />

The article examines historical and legal origins and the development of<br />

the honor and dignity of an individual, the essence of honor and dignity, private<br />

life, including the matter of defense of honor and dignity of the private life of an<br />

individual.<br />

1 BGH, NJW 1987, gv. 2241.<br />

2 dawvrilebiT ixileT 2004w. 11 martis saqarTvelos sakonstitucio<br />

sasamarTlos gadawyvetileba: `moqalaqe akaki gogiCaiSvili<br />

saqarTvelo parlamentis winaaRmdeg~, — http://www.constcourt.ge/index.php-<br />

lang_id=GEO&sec_id=22&id=117&action=show.<br />

257


adri kvaracxelia<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

samegrelos (odiSis) samTavroSi<br />

moqmedi kanonebi<br />

odiSis anu samegrelos samTavro, rogorc qarTuli feodaluri<br />

<strong>saxelmwifo</strong>, qarTuli samarTlebrivi sivrcis ganuyofeli<br />

nawili iyo. germaneli mecnieri iohan giuldenStedti, romelmac<br />

saqarTveloSi 1771-1772 wlebi gaatara, wers, rom samegreloSi<br />

igive kanonebiao, rac saqarTvelos sxva kuTxeebSi. 1<br />

XVI-XVIIIss. ganmavlobaSi odiSis samTavroSi moqmedi kanonebois<br />

Sesaxeb Zalian mwiri cnobebi gvaqvs. magaliTad, saeklesio<br />

samarTali samegreloSi, rogorc irkveva, ganiCineboda xobis<br />

taZris `Zveli iadgariT“, romelic Cven XI-XII saukuneebis<br />

gvgonia, 2 prof. goneli araxamia ki XVs. Zeglad miiCnevs. 3<br />

qarTuli saeklesio samarTlis es erT-erTi uZvelesi Zegli<br />

daculia Samadavle dadianis sakaTalikoso ,,sargos wignSi“,<br />

romelic 1470-1474 wlebs Sorisaa Sedgenili. Samadavle dadiani,<br />

`sargos wigni“-s im nawilis Sesaxeb, romelic sakaTalikoso<br />

sargos CamoTvlas moisdevs, gavuwyebs, rom `movikiTxeT iadagari,<br />

Zveldaca asre ewerao~ da amis Semdeg gvTavazobs im Zveli<br />

iadagaris teqstis mozrdil nawils, romelsac `xofuri samar-<br />

Tali“ an `xofis iadigari“ SeiZleba ewodos. erTaderTi am ZeglSi<br />

dasaTariReblad SeiZleba gamodges is, rom aq dasaurvebel<br />

fulad naxsenebia botinanti, romelic bizantiis imperator nikifore<br />

botiniantis (1078-1081) monetis saxelia. es moneta ki saqarTveloSi<br />

mimoqcevaSi iyo XI-XIIss. da XIIIs. damdegs. samar-<br />

Tlianoba moiTxovs aRiniSnos, rom mkvlevarma manana saniZem<br />

pirvelma SeniSna am Zeglis siZvele da is Tvlis, rom `xofuri iadigari“<br />

XIV saukuneze bevrad adre unda iyos Sedgenili. 4<br />

rac Seexeba `xofis iadigari“-s prof. g. araxamiseul daTariRebas<br />

(XVs. damdegi), is rom arasworia, Cans Tundac iqidan,<br />

rom XV-XVIss. gansxvavebiT, roca sisxlis uzomo didi fasebia<br />

sigelebSi mocemul (300000 TeTri, 20000 TeTri...) `xofuri iadigari“<br />

1000 boniantis daurvebas iTxovs damnaSavisagan monas-<br />

1<br />

giuldenStedtis mogzauroba saqarTveloSi. germanuli teqsti qar-<br />

Tuli TargmaniTurT gamosca da gamokvleva daurTo g. gelaSvilma.<br />

t. I, Tb., 1962, gv. 319.<br />

2 b. kvaracxelia. qarTuli kanonmdeblobis Zegli `xofis iadigari“, —<br />

Jurn.: `riwa“. #1,1995, gv.153-154.<br />

3 g. araxamia. xofis taZris `Zveli iadigaris“ Sesaxeb, — Jurn.: `feniqsi“.<br />

#1,1996, gv. 109-111.<br />

4 m. sanaZe. glexoba dasavleT saqarTveloSi XV-XIII saukuneebSi. Tb.<br />

1979, gv. 154.<br />

258


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

tris ZmaTagan vinmesTvis `upatiobis kadrebisaTvis“, ra XIV-XVI<br />

saukuneebis ZeglebSi warmoudgenelia.<br />

`xofis iadagari“ rom samegrelos samTavroSi samarTlis<br />

moqmed wyaros warmoadgenda, kargad Cans levan II dadianis mier<br />

1639-1657ww. Soris xobis saydarisTvis micemuli mamulebis ganaxlebis<br />

sigelidan, sadac naTqvamia: `awemelia da saydris kacebi<br />

icalebodes da davsxediT Cven, patroni dadiani levan da ka-<br />

Talikosi patroni maqsime maWutaZe da vnaxeo Zveli iadigari da<br />

srulad Cveni darbaiselni davsxiT da gavsinjeT da asre ewera<br />

wyeviT, rome Wvirisa da cus (Sua tye, wyali yovlad wamodis xofis<br />

RvTismSblis aris aucileblad)~. 1<br />

levan II am sigelSi sityviT aris citirebuli `xobis iadigari“.<br />

garda adgilobrivi sakanonmdebvlo aqtebisa, samegrelos<br />

samTavroSi, cxadia, danarCen saqarTveloSi moqmedi kanonebic<br />

iyo moqmedebaSi. aseve erT-erT yvelaze mniSvnelovan wyaros samegreloSi<br />

moqmedi samarTlisa, CveulebiTi samarTlismieri<br />

normebi warmoadgenda.<br />

saeklesio saqmeebze sasjelis gansazRvra samegrelos sam-<br />

TavroSi, XVI saukunis Sua xanebidan xorcieldeboda `kaTalikosTa<br />

samarTliT“, romelic 1543-1549 wels imereTsa da odiSis<br />

episkoposTa monawileobiT iqna miRebuli. 2<br />

XVIII saukunis I naxevridan, odiSis samTavroSi, iseve rogorc<br />

mTel danarCen saqarTveloSi, umTavres moqmed kanonad<br />

vaxtang VI samarTlis wigni gvevlineba.<br />

1821 wels saqarTveloSi namyofi frangi mogzauri pol gibeli,<br />

Tavsi dRiurSi wers: `megrelebi kargad laparakoben qar-<br />

Tulad, radgan mefe vaxtangis kanonTa krebuli da saeklesio<br />

wignebi swored am enazea dawerili~.<br />

imaze, rom samegrelos samTavroSi mefe vaxtangis samar-<br />

Tlis wigni moqmedi kanoni iyo, amas araerTi dokumenti uTie-<br />

Tebs. 1803w. samegrelos mTavari grigol dadiani saqarTvelos<br />

mTavarsardals, pavle cicianovs werda, rom moses mier dadgenil<br />

kanonTagan, aq jer kidev bevria ZalaSi da maT Soris sikvdiliT<br />

dasjaco. prof. mixeil kekelias savsebiT marTebuli SeniSvniT,<br />

aq, ueWvelad, vaxtang mefis kanonTa krebulzea laparaki,<br />

radgan masSi marTlac Sedis moses samarTlis wigni, sikvdiliT<br />

dasjas ki masSi Semaval qarTuli samarTlis sxva Zeglebic iTva-<br />

1<br />

qarTuli samarTlis Zeglebi. t. II: saero sakanonmdeblo Zeglebi (X-<br />

XIss.). teqstebi gamosca, SeniSvnebi da saZieblebi daurTo prof. i. doliZem.<br />

Tb., 1965, gv. 211.<br />

2 a. tuRuSi. kaTalikosTa samarTlis daTariRebisaTvis, saqarTvelos<br />

istoriis werlobiTi wyaroebis Seswavlis sakiTxebi, — respublikuri<br />

samecniero sesia. moxsenebaTa Tezisebi. Tb., 1987, gv.14.<br />

259


260<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

liswinebdnen. 1<br />

1806 wels besarion Wyondidelisa faRavebis davis Sesaxeb<br />

ganCinebaSi naTqvamia: `Senoba, rom rame yofiliyos isic samar-<br />

Tlis wignis brZanebiT eklasias darCeboda, magram aRaraferi<br />

Senoba aris“. 2 ueWvelia, rom am `samarTlis wignSi~ igulisxmeba<br />

mefe vaxtang VI kanonTa krebuli, romelSic Semavali `samarTali<br />

berZnuli“-s wignis 262-e muxlis mixedviTac, marTlac sxvis<br />

miwaze aSenebuli saxli `miwis patronisa aris“. 3 erT, 1803-1811<br />

wlebs Soris Sedgenil ganCinebaSi miwaze davis Sesaxeb, naTqvamia,<br />

rom `daviareT is adgili da 1000 marCilad davafaseT da ficic<br />

am rigad gavaCineTo“. 4 sadavo sagnis Rirebulebis mixedviT<br />

moficarTa raodenobis gansazRvrisas, vaxtang VI samarTlis<br />

wignis XII muxli moiTxovs: `jer fasi unda dadvan da mere isre<br />

moficari Segdono“. 5<br />

1822 wels levan V mier mdivanbeg rostom CiqovanisaTvis<br />

boZebul wyalobis wignSi naTqvamia: `uSualod amowydnen da samarTlis<br />

wignis ZaliT CvenTvis samkvidrod darCa“. 6 cxadia, aq<br />

igulisxmeba vaxtang mefis samarTlis wignis 113-e muxli, romelSic<br />

naTqvamia, rom Tu vinme `uSualod amovarda, misi mamuli<br />

xelmwifisa aris, visac unda uboZos“.<br />

samegrelodan momdinare dokumentebSi xSirad pirdapir<br />

aris miTiTeba vaxtang VI samarTlis wignze. magaliTad: niko dadiani,<br />

romelic TiTqmis 25 weli samegrelos samTavros msajul-<br />

Tuxucesi anu sasamarTlos Tavjdomare iyo, Tavis dRiurSi<br />

araerTxel axsenebs „vaxtangis kanons“, rogorc samegrelos<br />

samTavroSi moqmeds. 7 1826 wlis 23 agvistos, rogorc am dRiuridan<br />

irkveva, niko dadins xonis `naCalnik“ arlovisaTvis miuweria:<br />

`gTxovT, am pertaias Tavisi qvrivi deda uboZoT, romelic<br />

hyavs gabriel qavTaraZes, radgan vaxtangis kanoni gaTavisuflebas<br />

brZanebs qvrivisas“. 8<br />

1839w., samegrelos uzenaesi sasamarTlos wevrebis, divan-<br />

1<br />

m. kekelia. sasamarTlo organizacia da procesi saqarTveloSi ruseTTan<br />

SeerTebamde. Tb., 1981, gv. 60.<br />

2<br />

saistorio arqivi, fondi 1448, s. #301.<br />

3<br />

qarTuli samarTlis Zeglebi. t. I: vaxtang VI-is samarTlis wignTa krebuli.<br />

teqstebi gamosca, SeniSvnebi da saZieblebi daurTo prof. i. doliZem.<br />

Tb., 1963, gv. 189<br />

4 s. kakabaZe. dasavleT saqarTvelos saeklesio sabuTebi. w. II. tf., 1921,<br />

gv. 170.<br />

5 vaxtang VI. samarTlis wigni. teqsti gamosacemad moamzada, gamokvlevaTa<br />

da terminTa saZiebeli daurTo Tina enuqiZem. Tb. 1955w., gv. 52<br />

6 zugdidis muzeumi, dok. #1388<br />

7 vaxtang VI. samarTlis wigni, gv.80.<br />

8<br />

niko dadiani. dasturlamali. - zugdidis muzeumi, xelnaw. wigni, gv.40


<strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong><br />

begebis - vaxtang Ciqovanis, elizbar dadianis da aleqsandre dadianis<br />

Semadgenel erT ganCinebaSi vkiTxulobT: `vaxtang mefis<br />

kanoniT, radgan Caiwera mag gurulisagan naswyid mamulSi giorgela<br />

Tavis Zma petriela, amisaTvis veRar amoSlis, romelsac<br />

gvicxadebs ria anu muxlSid: Tu kacman mamuli raime iyidos TavisiT<br />

anu saerTo, misi aris, Tu Zma an saxlikaci wignad weria,<br />

gayraSid wili daedvebis kanonis amisa mixedviT“. 1 vaxtang VI samarTlis<br />

wignisa `ria~ anu 111-e muxlSi marTlac sityvasityviT<br />

weria odiSeli mdivanbegebis am ganCinebaSi citirebuli sityvebi.<br />

2<br />

1848 wels korcxeleli kozmavebisaTvis boZebul wyalobis<br />

sigelSi daviT dadiani wers: ,,Tqveni biZaSvili butia kozmava<br />

uZeod gardavida, romlisa danaSTomi misi sacxovrebeli Cems<br />

Cvens samTavro saxanod unda Semotanil iyos Cems samflobelosa<br />

Sina arsebulTa mefis vaxtangis kanonisamebr“. 3<br />

rogorc vxedavT am ukanasknel dokumentSi TviT odiSis<br />

mTavari acxadebs, rom mis samTavroSi mefe vaxtangis kanonebi.<br />

ase vrclad samegrelos samTavroSi vaxtang mefis kanonebis<br />

moqmedebis sakiTxs imitom SevexeT,rom niko dadianis dRiuris<br />

erTi adgilis arasworad (ufro zustad rom vTqvaT arasrulad)<br />

wakiTxvis gamo Tina enuqiZis mier am ormoci wlis win gamoTqmuli<br />

iqna mosazreba, romlis mixedviTac, vaxtang VI-is kanonebi<br />

samegrelos samTavroSi TiTqmis XIX saukunis 20-ian<br />

wlebSi jer kidev ar iyo samoqmedod SemoRebuli. 4 marTalia, es<br />

mosazreba prof. mixeil kekeliam savsebiT dasabuTebulad uayo,<br />

magram imis warmosaCenad, rom samegrelos samTavroSi me-<br />

XVIII saukunidan mis gauqmebamde - 1867 wlamde umTavres, moqmed<br />

daweril kanonebs, CveulebiTi samarTlis normebTan erTad, vaxtangis<br />

samarTlis wigni rom warmoadgenda, saWirod CavTvaleT,<br />

amis mamtkicebeli axali dokumentebis damowmeba.<br />

1 quTaisis muzeumi, saq. #441, gv.4<br />

2 vaxtang me-VI. samarTlis wigni, gv. 80<br />

3 saistorio arqivi, f. 1448, aRw. 1, saq. #3165<br />

4 T. enuqiZe. masalebi vaxtang VI samarTlis wignis gavrcelebis Sesaxeb.<br />

_ saqarTvelos mecnierebaTa akademiis xelnawerTa institutis<br />

moambe. t.1, Tb. 1959w. gv. 213.<br />

261


BADRI KVARATSKHELIA<br />

iuridiuli fakulteti — 30<br />

LAWS OF SAMEGRELO (ODISHI) PRINCEDOM OF GEORGIA<br />

Odishi or samegrelo as Georgian Feudal Kingdom was integral part of<br />

Georgian law system. Local church judical monument ,,Ladigar of shopa” as<br />

other canonic Law power in Samegrelo Kingdom. From the beginning of the<br />

18th century, in Odishi,as well as in the whole Georgian the main law was the<br />

“Book of Law” by Vakhtang VI. In Odishi (samegrelo) till abolishing of this<br />

Kingdom (1867) there were acting the written Laws as well as legal regulations<br />

of common law.<br />

262


avtorebi<br />

oTar gamyreliZe — iuridiul mecnierebaTa doqtori, TinaTin<br />

wereTlis saxelobis <strong>saxelmwifo</strong>sa da samarTlis instituti;<br />

guram naWyebia — iuridiul mecnierebaTa doqtori, Tbilisis<br />

<strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s iuridiuli fakultetis sruli<br />

profesori;<br />

nikoloz (nugzar) gabriCiZe — iuridiul mecnierebaTa doqtori,<br />

saqarTvelos teqnikuri <strong>universiteti</strong>s samarTlis departamentis<br />

sruli profesori;<br />

SoTa fafiaSvili — iuridiul mecnierebaTa doqtori, saqar-<br />

Tvelos teqnikuri <strong>universiteti</strong>s samarTlis departamentis<br />

sruli profesori;<br />

mixeil mamniaSvili — samarTlis doqtori, <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong><br />

<strong>universiteti</strong>s iuridiuli fakultetis sruli profesori;<br />

Tea SayulaSvili — saqarTvelos teqnikuri <strong>universiteti</strong>s<br />

samaraTlis departamentis doqtoranti.<br />

paata kobalaZe — samarTlis doqtori, <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s<br />

iuridiuli fakultetis asocirebuli profesori.<br />

ediSer futkaraZe —samarTlis doqtori;<br />

petre dauTaSvili — samarTlis doqtori, <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong><br />

<strong>universiteti</strong>s iuridiuli fakultetis asocirebuli profesori;<br />

aleqsandre giorgiZe — samarTlis doqtori, <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong><br />

<strong>universiteti</strong>s iuridiuli fakultetis asistent profesori;<br />

irma gabelia — iv. javaxiSvilis Tbilisis <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s<br />

doqtoranti, <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s<br />

kerZo samarTlis samecniero kvleviTi institutis mecnier<br />

TanamSromeli;<br />

gimzer alania — <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s iuridiuli<br />

fakultetis kriminalistikis laboratoriis gamge.<br />

jemal gaxokiZe — samarTlis doqtori, saqarTvelos teqnikuri<br />

<strong>universiteti</strong>s samarTlis departamentis sruli profesori;<br />

vefxvia gvaramia — samarTlis doqtori, <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s<br />

iuridiuli fakultetis asocirebuli profesori;<br />

qeTevan jinWaraZe — samarTlis doqtori, saqarTvelos teqnikuri<br />

<strong>universiteti</strong>s samarTlis departamentis asocirebuli<br />

profesori;<br />

daviT geferiZe — samarTlis doqtori, saqarTvelos saerTaSo-<br />

263


iso urTierTobaTa <strong>universiteti</strong>s sruli profesori;<br />

avTandil xazalia — samarTlis doqtori, Tbilisis saerTaSoriso<br />

urTierTobaTa <strong>universiteti</strong>s sruli profesori;<br />

qeTevan qoqraSvili — samarTlis doqtori, saqarTvelos teqnikuri<br />

<strong>universiteti</strong>s samarTlis departamentis sruli profesori;<br />

asmaT gugava — samarTlis doqtori, <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s<br />

iuridiuli fakultetis asocirebuli profesori;<br />

Tamar zarandia — samarTlis doqtori, iv. javaxiSvilis saxelobis<br />

Tbilisis <strong>saxelmwifo</strong> universtetisa da <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong><br />

<strong>universiteti</strong>s iuridiuli fakultetis asocirebuli<br />

profesori;<br />

Tea juReli — samarTlis doqtori, iv. javaxiSvilis saxelobis<br />

Tbilisis <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s iuridiuli fakultetis<br />

asocirebuli profesori;<br />

sofio gvaramia — iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis <strong>saxelmwifo</strong><br />

<strong>universiteti</strong>s doqtoranti, <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong><br />

<strong>universiteti</strong>s iuridiuli fakultetis asistent profesori;<br />

lali gabisonia — samarTlis doqtori, <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s<br />

iuridiuli fakultetis asocirebuli profesori;<br />

jano wulukiZe — samarTlis doqtori, <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s<br />

iuridiuli fakultetis asocirebuli profesori;<br />

laSa gelantia — iv. javaxiSvilis Tbilisis <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s<br />

doqtoranti, <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>s<br />

iuridiuli fakultetis asistent-profesori;<br />

qarTlos fridonaSvili — samarTlis doqtori, <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong><br />

<strong>universiteti</strong>s iuridiuli fakultetis asocirebuli<br />

profesori;<br />

Teimuraz beJoSvili — samarTlis doqtori, saqarTvelos teqnikuri<br />

univetsitetis samarTlis departamentis asocirebuli<br />

profesori;<br />

badri kvaracxelia — samarTlis doqtori, <strong>soxumis</strong> <strong>saxelmwifo</strong><br />

<strong>universiteti</strong>s iuridiuli fakultetis asocirebuli profesori.<br />

264


A U T H O R S<br />

Otar Gamkrelidze – Doctor of Juridical Science, Tinatin Tsereteli State and<br />

Law Institute;<br />

Guram Nachkebia – Doctor of Juridical Science, Full Professor of Tbilisi State<br />

University’s Law Faculty;<br />

Nikoloz (Nugzar) Gabrichidze – Doctor of Juridical Science, Full professor of<br />

Law Department at Georgian Tecnical University;<br />

Shota Phaphiashvili – Doctor of Juridical Science, Full professor of Law Department<br />

at Georgian Tecnical University;<br />

Mikheil Mamniashvili – PhD in Law, Full Professor of Sokhumi State University<br />

Law Faculty;<br />

Tea Shakulashvili – Post-Graduate Student of Law Department of Georgian<br />

Technical University;<br />

Paata Kobaladze – PhD in Law, Associated Professor of Sokhumi State University<br />

Law Faculty;<br />

Edisher Phutkaradze – PhD in Law;<br />

Petre Dautashvili – PhD in Law, Associated Professor of Sokhumi State University<br />

Law Faculty;<br />

Alexander Giorgidze – PhD in Law, Assistant Professor of Sokhumi State<br />

University Law Faculty;<br />

Irma Gabelia – Post-Graduate Student of Ivane Javakhishvili Tbilisi State University,<br />

Reserve Assistant of Sokhumi State University private Law Institute;<br />

Gimzer Alania – Manager of Laboratory of Criminalitics of Faculty of Law of<br />

Sokhumi State;<br />

Jemal Gakhokidze – PhD in Law, Full Professor of Law Department at Georgian<br />

Technical University;<br />

Vephkhvia Gvaramia – PhD in Law, Associated Professor of Sokhumi State<br />

University Law Faculty;<br />

Ketevan Jincharadze – PhD in Law, Associated Professor of Law Department<br />

at Georgian Tecnical University;<br />

David Geperidze – PhD in Law, Full Professor of Georgian International University;<br />

Avtandil Khazalia – PhD in Law, Full Professor of Tbilisi International University;<br />

Ketevan Kokrashvili – PhD in Law, Full Professor of Law Department at<br />

Georgian Tecnical University;<br />

Asmat Gugava – PhD in Law, Associated Professor of Sokhumi State University<br />

Law Faculty;<br />

Tamar Zarandia – PhD in Law, Associated Professor of Ivane Javakhishvili<br />

Tbilisi State University and Sokhumi State University Law Faculty;<br />

Tea Jugheli – PhD in Law, Assistant Professor of Ivane Javakhishvili Tbilisi<br />

State University Law Faculty;<br />

265


Sophio Gvaramia – Post-Graduate Student of Ivane Javakhishvili Tbilisi State<br />

University, Assistant Professor of Sokhumi State University Law Faculty;<br />

Lali Gabisonia – PhD in Law, Associated Professor of Sokhumi State University<br />

Law Faculty;<br />

Jano Tsulukidze – PhD in Law, Associated Professor of Sokhumi State;<br />

Lasha Gelantia – PhD in Law, Assistant-Professor of Sokhumi State University<br />

Law Faculty University Law Faculty;<br />

Kartlos Pridonashvili – PhD in Law, Associated Professor of Sokhumi State<br />

University Law Faculty;<br />

Teimuraz Bezhoshvili – PhD in Law, Associated Professor of Law Department<br />

of Georgian Technical University;<br />

Badri Kvaratskhelia – PhD in Law, Associated Professor of Sokhumi State<br />

University Law Faculty.<br />

266

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!