ქართული ენის მიმართულება - სოხუმის სახელმწიფო ...

სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათაფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იქართული ენის მიმართულება1. მერაბ ნაჭყებია, ფილოლოგიის დოქტორი, სრული პროფესორია) მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ქართველური სახელის ბრუნების პარადიგმა. გამომც.: „მერიდიანი“, 2012, 367 გვ.ნაშრომში შესწავლილია ქართველური სახელის ბრუნების პარადიგმის ისტორია ქართული გრამატი-კული აზრის ჩასახვიდან დღემდე. განსახილველი საკითხი ქრონოლოგიური თანამიმდევრობითაააწარმოდგენილი ქართულში, მეგრულ-ლაზურსა და სვანურში. გაანალიზებულია ქართველური სახე-ლის ფორმაცვალებისა და ფუნქციონირების ისეთი საკითხები, როგორიცაა: ბრუნვათა რაოდენობადა რიგი, ბრუნვათა წარმოება, ბრუნვის ნიშნები და მათი გენეზისი, თავისებური (მეორეული) ბრუნვე-ბი, თანდებულიანი ბრუნვები, მსაზღვრელის ურთიერთობა საზღვრულთან, მრავლობითი რიცხვისმორფემათა სინქრონული ანალიზი თითოეულ ქართველურ ენაში.2. ქართველური სახელების პრაქტიკუმი. გამომც.: „მერიდიანი“, თბ., 2012, თანაავტორე-ბი: ქ. მარგიანი, თ. ზვიადაძე, ნ. ქეცბაია.სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართველური ენათმეცნიერების ინსტიტუტში შესრულებულლიმონოგრაფია წარმოადგენს ქართველური ენობრივი ერთეულების – ქართულის, მეგრულის, ლაზუ-რის, სვანურის – სახელთა (არსებითი, ზედსართავი, რიცხვითი, ნაცვალსახელი) პრაქტიკუმის შედგენისპირველ ცდას. მასალა დალაგებულია პრინციპით – მოკლე თეორიული განმარტებანი, თითოეულიგრამატიკული კატეგორიის შესაბამისი ილუსტრირებული მასალა, ლექსიკა და სიტყვა-ფორმათა ახსნა,სავარჯიშოები, ტექსტები; წიგნი განკუთვნილია დამხმარე სახელმძღვანელოდ ქართული უმაღლესისასწავლებლების ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის ქართველური ენათმეცნიერების მიმარ-თულების ბაკალავრების, მაგისტრანტებისა და დოქტორანტებისათვის)ბ) სტატიები:1. ქართული ტოპონიმები ჩრდილოეთ კავკასიის ტერიტორიაზე (1944-1957). – სპეკალი.ივანე ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნი-ერებათა ფაკულტეტის რეცენზირებადი ელექტრონული ბილინგვური სამეცნიეროჟურნალი. #5, 2012. http://www.spekali.tsu.ge/index.php/ge/article/viewArticle/5/45/.2. The Georgian Toponyms on the Territory of the North Caucasus (1944-1957). – სპეკალი. ივანე

2ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათაფაკულტეტის რეცენზირებადი ელექტრონული ბილინგვური სამეცნიერო ჟურნალი. #5,2012. http://www.spekali.tsu.ge/index.php/en/article/viewArticle/5/45/სტატიებში დოკუმენტურ მასალაზე დაყრდნობით ნაჩვენებია, თუ რა პირობებში მოხდა XX საუკუნის40-იან წლებში საქართველოს შემადგენლობაში ჩრდილოეთ კავკასიის ტერიტორიების მიერთება,რომელმაც სულ რაღაც ათიოდე წლით საგრძნობლად განავრცო ქვეყნის ტერიტორია; ასევე ახსნი-ლია ამ ტერიტორიების დაკარგვის მიზეზები. აქცენტი გაკეთებულია შემოერთებულ სექტორში ადგი-ლობრივი ტოპონიმების ქართული სახელდებებით ჩანაცვლებაზე; გაანალიზებულია ქართული ტო-პონიმების ეტიმოლოგია-სემანტიკა.3. მასალები ნასესხები ლექსიკისათვის მეგრულში. I. ბერძნიზმები. – ფილოლოგიური პარა-ლელები. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტისსამეცნიერო შრომების კრებული, № 5, 2012.სტატიაში გაანალიზებულია ბერძნულიდან მეგრულში შემოსული ლექსიკური ერთეულები.4. ნათესაობითი ბრუნვის სუფიქსის საკითხისათვის მეგრულ-ლაზურში. – ფილოლოგიურიპარალელები. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერების ინსტი-ტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, № 4, 2012.სტატიაში გაანალიზებულია ნათესაობითი ბრუნვის ალომორფის გენეზისის საკითხი მეგრულ- ლა-ზურში, რაც შეპირისპირებულია სხვა ქართველური ენა-დიალექტების მონაცემებთან.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ერგატიული კონსტრუქციის შესწავლის ისტორიისათვის ქარ-თველოლოგიაში“. http://sou.edu.ge/ index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.2. ქეთევან მარგიანი, ფილოლოგიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია) მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ქართველური სახელების პრაქტიკუმი. გამომც.: „მერიდიანი“, თბ., 2012 თანაავტორები: მ.ნაჭყებია, თ. ზვიადაძე, ნ. ქეცბაიასოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართველური ენათმეცნიერების ინსტიტუტში შესრულებულლიმონოგრაფია წარმოადგენს ქართველური ენობრივი ერთეულების – ქართულის, მეგრულის, ლაზუ-რის, სვანურის – სახელთა (არსებითი, ზედსართავი, რიცხვითი, ნაცვალსახელი) პრაქტიკუმის შედგენის

3პირველ ცდას. მასალა დალაგებულია პრინციპით – მოკლე თეორიული განმარტებანი, თითოეულიგრამატიკული კატეგორიის შესაბამისი ილუსტრირებული მასალა, ლექსიკა და სიტყვა-ფორმათა ახ-სნა, სავარჯიშოები, ტექსტები; წიგნი განკუთვნილია დამხმარე სახელმძღვანელოდ ქართული უმაღ-ლესი სასწავლებლების ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის ქართველური ენათმეცნიერებისმიმართულების ბაკალავრების, მაგისტრანტებისა და დოქტორანტებისათვის).ბ) სტატიები:1. წინაპართა სულიერი და მატერიალური კულტურის ასახვა სვანეთის მიკროტოპონიმიაში(ლექსიკური და სემანტიკური ასპექტები). – ფილოლოგიური პარალელები. სოხუმის სა-ხელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომე-ბის კრებული, ტ. 5. თბ., 2012, გვ. 156-170.პუბლიკაციაში მოცემულია ცდა სვანეთის ტოპონიმებში ეთნოგრაფიულ ყოფის, სულიერის კულტურისამსახველი ლექსემების სემანტიკური ასპექტით შესწავლისა. გეოგრაფიულ სახელთა წარმოებისასგანსაკუთრებით ხშირად გვხვდება ქრისტიანულ დღესასწაულებთან დაკავშირებული ლექსიკა, მითო-ნიმები, ლეგენდებთან და მითიურ პერსონაჟებთან დაკავშირენული ლექსემები, წინა ვითარების სახე-ლები, ეთნო და რელიგიური ხასიათის ტერმინები, შტოგვარები, დანიშნულების სახელები, ბოტანონი-მები, სხვადასხვა სამეურნეო საქმიანობისა და ხელობის აღმნიშვნელი სახელები).2. სხვადასხვა ტიპის შემასმენლის სინტაქსური დამოკიდებულება ქვემდებარესთან ქართვე-ლურში (მართვა) – ფილოლოგიური პარალელები. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტისქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, ტ. 5. თბ., 2012,გვ. 76-87 (თანაავტორები: მ. კაკაჩია, მ. ჯღარკავა).ქართველურ შესიტყვებაში სინტაქსური დამოკიდებულების საკითხის მეცნიერული შესწავლა იწყებაXX საუკუნის ოციანი წლებიდან. შესიტყვების კვლევის ინტერესი დიდია, დაიწერა არა ერთი გამოკ-ვლევა თუ მონოგრაფია, რომლებშიც შესიტყვების საკითხები ძველი და ახალი ქართული სალიტერა-ტურო ენის საფუძველზეა გაანალიზებული. ქართველურ ენებში ამ კუთხით არათუ მონოგრაფიების,სამეცნიერო სტატიების სიმცირეც საგრძნობია. პუბლიკაციის ავტორთა დაინტერესება აღნიშნულმაგარემოებამ განაპირობა. მეგრულში, ლაზურსა და სვანურში შეთანხმების, მართვის, მირთვის, კოორ-დინაციის საგანგებოდ შესწავლა ლინგვისტურად ინტერესის შემცველია იმდენად, რამდენადაც თავსიჩენს უამრავი სპეციფიკური ნიუანსი; ქართველურ ენათა საერთო ტიპოლოგი-ისა და ერგატიულიკონსტრუქციის საკითხებში იდენტურობის მიუხედავად, ნიუანსური სხვაობანი და ცალკეული გამონაკ-ლისები სვანურში, მეგრულსა და ლაზურში სახელის მიერ ზმნის პირში და ზმნა-შემასმენლის მიერ სა-ხელის ბრუნვაში მართვის თვასაზრისით გამოიკვეთა).3. ბუნებრივი და გეოგრაფიული ობიექტების ლექსიკა სვანეთის მიკროტოპონიმიაში. ფილო-ლოგიური პარალელები. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერე-ბის ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, ტ. 4. თბ., 2012, გვ. 162–174.პუბლიკაციაში გაანალიზებულია სვანეთის მიკროტოპონიმია, რომელიც ხასიათდება ბუნებრივ-გეოგ-რაფიული გარემოს მახასიათებელი ტერმინების სიუხვით. აქ ხშირია ისეთი გეოგრაფიული ცნებებისა

4და ლექსემების გამოყენება, როგორიცაა – ხევი, ხეობა, კლდე, ნაკოშკარი, ტბა, მთა, ღელე, გადასას-ვლელი, უღელტეხილი, მაღლობი, გორაკი, სათიბი, კოშკი, ციცაბო კლდე, ფერდობი, ადიდებულიმდინარე, მეწყერი, ჩანჩქერი, ქარაფი, მწვერვალი...ასევე ზმნისართი-მორფემოიდები – ზედა, ქვედა,ზემოთ, ქვემოთ, ზემოური, ქვემოური, აღმოსავლეთ-დასავლეთი) ...4. ქართველური ეთნოლინგვისტური მასალის კვლევადძიების სათავეებთან. – ფილოლო-გიური პარალელები. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერებისინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, ტ. 4. თბ., 2012, გვ. 47–61. (თანაავტორები: მ.კაკაჩია, მ. ჯღარკავა).სტატიაში მოცემულია ცდა სვანური, მეგრული და ლაზური ენების არაერთი ლექსიკური ერთეულისლინგვოკულტუროლოგიური ასპექტით შესწავლისა. საანალიზო მასალა ამოკრებილია ამ ენათა შე-სახებ ყველაზე ადრინდელი სალექსიკონო გამოცემებიდან. ხაზგასმულია აუცილებლობა ამ კუთხითქართველურ ენებში კვლევა-ძიების გაგრძელების აუცილებლობისა).სამეცნიერო საგრანტო პროექტებში მონაწილეობა1. ქართველური ტოპონიმიკა (ქართველურ ენათა თანამედროვე გეოგრაფიული სახელე-ბის კომპიუტერიზაცია და ლინგვისტურ-ექსტრალინგვისტური ანალიზი) გრანტი # 21-09).2009-2012 წწ. დონორი ორგანიზაცია – რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდი,როლი პროექტში: ძირითადი შემსრულებელი. 2012 წელს შესრულდა საბოლოო კომ-პიუტერული სისტემატიზაცია, რედაქტირება და დონორ ორგანიზაციას – რუსთაველისფონდს გადაეცა ელექტრონული ვერსია 900-გვერდიანი ნაშრომისა „ქართველურიტოპონიმიკა“. საგრანტო პროექტი შესრულდა თსუ ტოპონიმიკის ლაბორატორიაში პაა-ტა ცხადაიას, გიგი ხორნაულის, მერაბ ბერიძის, ქეთევან მარგიანის, ასრათ ასრათოვის,ქეთევან გოდერძიშვილის, მურად კემულარიას... მონაწილეობით).სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „რელიგიური ლექსიკა სვანეთის ტოპონიმიაში“.http://sou.edu.ge/ index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.3. თამილა ზვიადაძე, ფილოლოგიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია) მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ქართველური სახელების პრაქტიკუმი. გამომც.: „მერიდიანი“, თბ., 2012 თანაავტორები:მ. ნაჭყებია, ქ. მარგიანი, ნ. ქეცბაიასოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართველური ენათმეცნიერების ინსტიტუტში შესრულებულლიმონოგრაფია წარმოადგენს ქართველური ენობრივი ერთეულების – ქართულის, მეგრულის, ლაზუ-

5რის, სვანურის – სახელთა (არსებითი, ზედსართავი, რიცხვითი, ნაცვალსახელი) პრაქტიკუმის შედგენისპირველ ცდას. მასალა დალაგებულია პრინციპით – მოკლე თეორიული განმარტებანი, თითოეულიგრამატიკული კატეგორიის შესაბამისი ილუსტრირებული მასალა, ლექსიკა და სიტყვა-ფორმათა ახსნა,სავარჯიშოები, ტექსტები; წიგნი განკუთვნილია დამხმარე სახელმძღვანელოდ ქართული უმაღლესისასწავლებლების ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის ქართველური ენათმეცნიერების მიმარ-თულების ბაკალავრების, მაგისტრანტებისა და დოქტორანტებისათვის).ბ) სტატიები:1. სიტყვა „გზის“ სემანტიკური ნიუანსები ქართული ენის დიალექტებში. – ენა დაკულტურა. საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალი, # 8. ქუთაისი, 2012.2. ფრაზეოლოგიურ ერთეულთა დაჯგუფების პრინციპები მწერლის ლექსიკონისშედგენისას. – II საერთაშორისო სიმპოზიუმი ლექსიკოლოგიაში. მასალები,ბათუმი,2012.3. წა-, წამო – ზმნისწინთა დამატებითი სემანტიკური ნიუანსებისათვის იმერულში. –არნოლდ ჩიქობავას საკითხავები, XXIII, გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012.4. ნიკანდრო ბასილაია დამოკიდებული წინადადების ერთი ტიპის შესახებ ქართულში. –ფილოლოგიური პარალელები. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართულიენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, ტ. 5. თბ., 2012.5. ტოპონიმ „ხვანჭკარას“ ეტიმოლოგიისათვის. – ფილოლოგიური პარალელები. სოხუ-მის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიეროშრომების კრებული, ტ. 4. თბ., 2012.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. II საერთაშორისო სიმპოზიუმი ლექსიკოლოგიაში. ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმ-წიფო უნივერსიტეტი. 18-20.05.2012. ბათუმი. მოხსენება თემაზე: „ფრაზეოლოგიურ ერ-თეულთა დაჯგუფების პრინციპები მწერლის ლექსიკონის შედგენისას“.2. არნოლდ ჩიქობავას საკითხავები, XXIII . მოხსენება თემაზე: „წა-, წამო – ზმნისწინთადამატებითი სემანტიკური ნიუანსებისათვის იმერულში“.3. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „დარგობრივი ლექსიკა მხატვრულ ნაწარმოებში“.http://sou.edu.ge/ index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.4. მარინე კაკაჩია, ასოცირებული პროფესორისტატიები:1. სხვადასხვა ტიპის შემასმენლის სინტაქსური დამოკიდებულება ქვემდებარესთან ქართვე-ლურში (მართვა) – ფილოლოგიური პარალელები. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტისქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, ტ. 5. თბ., 2012,გვ. 76-87 (თანაავტორები: ქ. მარგიანი, მ. ჯღარკავა).

6ქართველურ შესიტყვებაში სინტაქსური დამოკიდებულების საკითხის მეცნიერული შესწავლა იწყებაXX საუკუნის ოციანი წლებიდან. შესიტყვების კვლევის ინტერესი დიდია, დაიწერა არა ერთი გამოკ-ვლევა თუ მონოგრაფია, რომლებშიც შესიტყვების საკითხები ძველი და ახალი ქართული სალიტერა-ტურო ენის საფუძველზეა გაანალიზებული. ქართველურ ენებში ამ კუთხით არათუ მონოგრაფიების,სამეცნიერო სტატიების სიმცირეც საგრძნობია. პუბლიკაციის ავტორთა დაინტერესება აღნიშნულმაგარემოებამ განაპირობა. მეგრულში, ლაზურსა და სვანურში შეთანხმების, მართვის, მირთვის, კოორ-დინაციის საგანგებოდ შესწავლა ლინგვისტურად ინტერესის შემცველია იმდენად, რამდენადაც თავსიჩენს უამრავი სპეციფიკური ნიუანსი; ქართველურ ენათა საერთო ტიპოლოგი-ისა და ერგატიულიკონსტრუქციის საკითხებში იდენტურობის მიუხედავად, ნიუანსური სხვაობანი და ცალკეული გამონაკ-ლისები სვანურში, მეგრულსა და ლაზურში სახელის მიერ ზმნის პირში და ზმნა-შემასმენლის მიერ სა-ხელის ბრუნვაში მართვის თვასაზრისით გამოიკვეთა).2. ქართველური ეთნოლინგვისტური მასალის კვლევადძიების სათავეებთან. – ფილოლო-გიური პარალელები. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერებისინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, ტ. 4. თბ., 2012, გვ. 47–61. (თანაავტორები: ქ.მარგიანი, მ. ჯღარკავა).სტატიაში მოცემულია ცდა სვანური, მეგრული და ლაზური ენების არაერთი ლექსიკური ერთეულისლინგვოკულტუროლოგიური ასპექტით შესწავლისა. საანალიზო მასალა ამოკრებილია ამ ენათა შე-სახებ ყველაზე ადრინდელი სალექსიკონო გამოცემებიდან. ხაზგასმულია აუცილებლობა ამ კუთხითქართველურ ენებში კვლევა-ძიების გაგრძელების აუცილებლობისა).სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ტოპონიმიკური ლექსიკა იოსებ ყიფშიძის ლექ-სიკონში.“. – http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169& info–id=332.5. ლევან ფაჩულია, ფილოლოგიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორისტატიები:3. ოფიციალური და ფამილარული რეგისტრების ფაქტორი მიმართვის ტერმინთაშერჩევისას. – კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია. საერთაშო-რისო სიმპოზიუმი. ეძღვნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანეჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფოუნივერსიტეტი, თბილისი, საქართველო. მასალები. თსუ გამომცემლობა. თბ., 2012, გვ. 61-62.4. მიმართვის ფორმათა კლასიფიკაციის საკითხისათვის მეგრულში. – ბესარიონ ჯორბენაძისსახელობის XII სამეცნიერო კონფერენციის მასალები. თბ., 2012.

7სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:2. კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია. საერთაშორისო სიმპოზი-უმი. ეძღვნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილისსახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,თბილისი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „ოფიციალური და ფამილარულირეგისტრების ფაქტორი მიმართვის ტერმინთა შერჩევისას“. – http://www.tsu.edu.ge/data/file_db/ news/azerb2.pdf.3. ბესარიონ ჯორბენაძის სახელობის XII სამეცნიერო კონფერენცია. თბ., 2012. მოხსენებათემაზე: „მიმართვის ფორმათა კლასიფიკაციის საკითხისათვის მეგრულში“.4. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ნათესაობის აღმნიშვნელ ტერმინთა დიფერენ-ციისათვის ქართველურ ენებში“. – http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.6. ჯულიეტა ძაძუა, ასისტენტ-პროფესორია)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. აკადემიური წერა ბაკალავრთათვის. გამომც.: „ალ. ღლონტი“. თბ., 2012.წინგში ავტორის მიერ სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ჰუმანიტარულ ფაკულტეტზე აკადემიურწერაში წაკითხული ლექციების კურსია თავმოყრილი. სალექციო თემატიკას თან ერთვის სხვადასხვასახის საკითხავი მასალა, თეორიული და პრაქტიკული ხასიათის კითხვები და დავალებები, ქართულისალიტერატურო ენის ისტორიიდან მოტანილი არაერთი საინტერესო მასალა კი სტუდენტებს ლოგი-კური აზროვნების განვითარებასა და ჩამოყალიბებაში დაეხმარება, რაც საფუძველია აკადემიური წე-რისა.ბ) სტატიები:1. კონსტანტინე გამსახურდიას ნოველის „ზარები გრიგალში“ – პოეტური სამყარო. – ათინათი.ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია,#3. თბ., 2012.მწერლის პროზის რიტმს სამეტყველო ერთეულთა თანაზომიერი გამეორების გარდა, ქმნის წინადა-დების ძველი ქართული ენისათვის დამახასიათებელი წყობის გამოყენება. ინვერსიული წყობა უფრომუსიკალურია, რადგან სიტყვების ბუნებრივი განლაგება შეცვლილია და მახვილი მოდის გადაადგი-ლებულ სიტყვაზე. ეს კი ემოციურობას ზრდის და შთაბეჭდილებას აძლიერებს.2. ერთი ასპექტი სტილის ლაპიდარულობისათვის. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის, ქარ-თული ლიტერატურის სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტის შრომების კრებული. #3. თბ., 2012,

8გვ. 182-189.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „კონსტანტინე გამსახურდიას ერთი ნოველის პოეტიკა“.http://sou.edu.ge/ index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.

9სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათაფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იქართული ლიტერატურის მიმართულება:1. მარიამ მირესაშვილი, ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, სრული პროფესორი1. Parabolik und literarische Paradigmen des Totalitarismus (am Beispiel der georgischen „Sechziger“).– Georgica. Zeitschrift für Kultur, Sprache und Geshichte Georgiens und Kaukasiens. 31 Jahrgang2008. SHAKER VERLAG. Aachen, № 35, 2012, გვ. 93-100 .სტატიაში გაანალიზებულია ლიტერატურული პარადიგმების მოდელები, რომლებსაც მიმართავდნენქართველი მწერლები საბჭოთა ტოტალიტარული რეჟიმის პირობებში, კერძოდ, ე.წ. „სტაგნაციისპერიოდში“ პერიოდში.2. სიუჟეტი და XX საუკუნის ლიტერატურა. – ფილოლოგიური პარალელები. სოხუმის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული,№ 5, 2012, გვ.197-207.სტატიაში გაანალიზებულია სიუჟეტის, როგორც მხატვრული ნაწარმოების ფორმის კატეგორიის ევო-ლუცია მე-19 საუკუნის კლასიკური რომანიდან მე-20 საუკუნის მოდერნისტულ და პოსტმოდერნის-ტულ რომანამდე.3. ქართველები აფხაზების თვალთახედვით (იმაგოლოგიური პარალელები). – აფხაზეთის მოამ-ბე. აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პერიოდული ორგანო. #1 (8), 2012. (ისტო-რია, არქეოლოგია, ეთნოგრაფია, სამართალი, ფილოსოფია, პოლიტოლოგია, ფილოლოგი-ა, პედაგოგიკა, ფსიქოლოგია, ეკონომიკა). გვ. 58-65.სტატიაში გაანალიზებულია ომისშემდგომ პერიოდში (1998 – 2005 წწ.) გამოცემული ორი კრებული,რომელშიც დაბეჭდილია აფხაზ მწერალთა ნაწარმოებები და, შესაბამისად, ასახულია „მათი თვა-ლით“ დანახული მოვლენები და შეფასებები 1992-1993 წლებში განვითარებული მოვლენებისა.4. ტოტალიტარიზმი და ლიტერატურა. – ფილოლოგიური პარალელები. სოხუმის სახ. უნივერ-სიტეტის ქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, № 5, 2012,გვ.175-196.სტატიაში განხილულია ტოტალიტარული კულტურის დამახასიათებელი ტენდენციები ნაცისტურიგერმანიისა და ბოლშევიკური საბჭოეთის მაგალითზე.

105. ორი თვალსაზრისი პოსტმოდერნიზმისა და ისტორიული რომანის ურთიერთმიმართების შე-სახებ. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ლიტერატურის სამეცნიერო კვლევი-თი ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, III, 2012, გვ. 5-11.სტატიაში განხილულია ცნობილი დასავლელი თეორეტიკოსების, ლინდა ჰატჩენისა და ფრედერიკჯეიმისონის ურთიერთსაწინააღმდეგო მოსაზრებები პოსტმოდერნისტული რომანის ერთ-ერთ ჟან-რულ გამოვლინებასთან – ისტორიოგრაფიულ მეტარომანთან დაკავშირებით.6. Творческая деятельность И. А. Бунина-переводчика. – Человек в пространстве языка. VII Международнаянаучная конференция. Сборник статей. Каунасский гуманитарный факультетВильнюсского университета, Каунас, Литва, 2012 (თანაავტ.: ო. პეტრიაშვილი).სტატიაში განხილულია ივანე ბუნინის მთარგმნელობითი მოღვაწეობა. ი. ბუნინმა თარგმნა რუსულ ენ-აზე ჰენრი ლონგფელოს „სიმღერა გაიავატზე“, ბაირონის დრამები, ადამ მიცკევიჩის რამდენიმე სო-ნეტი, ტარას შევჩენკოს ლექსები და სხვა, რომელების დღემდე ითვლება სხვებზე უკეთესი.7. Периодизация канона соцреализма: Грузинский пример. Развитие гуманитарных наук. Проблемыи перспективы Часть 5. Международная научно-практическая конференция: Польша,Котовице. 28-30. 10. 2012. http://конференция.com.ua/files/image/konf%209/konf%209_5_2.pdf.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. Человек в пространстве языка. VII Международная научная конференция. Сборник статей. Каунасскийгуманитарный факультет Вильнюсского университета, Каунас, Литва, 13-14.05.2012. მოხსენება თემაზე: „The Tendencies of Developing Georgian Literature in the Period of“Thaw”.2. გამოძიება და პროცესი ლიტერატურასა და ხელოვნებაში. შედარებითი ლიტერატურის მე-3საერთაშორისო კონფერენცია. 27-29.06.2012. ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი (თბილისი,საქართველო) ლორანსიენის უნივერსიტეტი (სედბერი, ონტარიო, კანადა), თბილისი. მოხსენე-ბა თემაზე: „დანაშაული როგორც იურიდიული კატეგორია და მისი წარმოჩენა თ. მ.დოსტოევსკის შემოქმედებაში“ (თანამომხსენებლი: ო. პეტრიაშვილი).3. Развитие гуманитарных наук. Проблемы и перспективы Часть 5. Международная научно-практическаяконференция: Польша, Котовице. 28-30. 10. 2012. მოხსენება თემაზე: „Периодизацияканона соцреализма: Грузинский пример“. http://xn--e1aajfpcds8ay4h.com.ua/pages/view/930.4. Человек в пространстве языка. VII Международная научная конференция. Каунасский гуманитарныйфакультет Вильнюсского университета, Каунас, Литва, 2012, მოხსენება თემაზე: „Сновидениекак художественный прием в творчестве Ф. М. Достоевского и М. А. Булгакова“.5. Человек в пространстве языка. VII Международная научная конференция. Каунасский гуманитарныйфакультет Вильнюсского университета, Каунас, Литва, 2012, მოხსენება თემაზე: „Творческаядеятельность И. А. Бунина-переводчика“ (თანამომხსენებლი: ო. პეტრიაშვილი.

112. ლუარა სორდია, ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, სრული პროფესორისტატიები:1. აკაკი წერეთელი და გალაკტიონ ტაბიძე. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართულილიტერატურის სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, III, 2012,გვ. 79-90.2. ოთარ ჭილაძე ტრადიციისა და ნოვატორობის შესახებ. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტე-ტის ქართული ლიტერატურის სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომებისკრებული, III, 2012, გვ. 90-100.3. გალაკტიონ ტაბიძის პოეტური ინტეგრალები. – კულტურათაშორისი კომუნიკაციები, საერთა-შორისო პერიოდული გამოცემა, #17, 2012, გვ. 73-80.4. Vladimir maJakovski, Sergei Esenin and TerentiGraneli. – კულტურათაშორისი კომუნიკაციები,საერთაშორისო პერიოდული გამოცემა, #18, 2012, გვ. 51-55.5. ბიბლიური პარადიგმები ტერენტი გრანელის პოეზიაში. – კრებ.: „დიდი ტერენტი გრანელი“,თბ., 2012, გვ.100-129.6. „სამების მძლე სიყვარული“ მერაბ კოსტავას პოეზიაში. – ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის საერ-თაშორისო აკადემიის ანთოლოგია. თბ., 2012, გვ. 91-94.7. აფხაზეთის ტრაგედიის წინასწარმეტყველება ქართველ მწერალთა შემოქმედებაში. – აფხაზე-თის მოამბე. აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პერიოდული ორგანო. #1 (8),2012. (ისტორია, არქეოლოგია, ეთნოგრაფია, სამართალი, ფილოსოფია, პოლიტოლოგია,ფილოლოგია, პედაგოგიკა, ფსიქოლოგია, ეკონომიკა). გვ. 79-85.8. რწმენისა და სამშობლოს გადარჩენის პრობლემა გოდერძი ჩოხელის „სულეთის კიდობნის“მიხედვით. – გოდერძი ჩოხელი – შემოქმედება საზღვრების გარეშე. საერთაშორისო სამეცნიე-რო კონფერენციის სამეცნიერო შრომები. საქართველოს საპატრიარქოს წმინდა ანდრია პირ-ველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტეტი, გრიგოლ რობაქიძის სახ. უნივერსიტე-ტი, თბ., 2012, თბ., 2012, გვ. 120-127.9. ჰომეროსი და ვაჟა-ფშაველა (შემოქმედებითი ნათესაობის ერთი ასპექტი). – http://www.artfund.ge/luara%20sordia%20-%201.html.10. სიყვარული ყოფნა-არსებობის კარი. გალაკტიონ ტაბიძის ლირიკის შესახებ. – ათინათი. ჯუმ-ბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია. #1(3). თბ., 2012, გვ. 53-55.11. სიტყვით ნათლისმცემელი (სახისმეტყველების ერთი ასპექტი მერაბ კოსტავას პოეზიაში). –ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისოაკადემია. #1 (3). თბ., 2012, გვ. 77-80.12. კონსტანტინე გამსახურდია – ქართული პროზის ორსახოვანი იანუსი. – ათინათი. ჯუმბერ ლე-ჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია. #2 (4). თბ.,2012, გვ. 78-80.13. მერაბ კოსტავა მეცნიერების შესახებ. – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათამრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია. #3 (4). თბ., 2012, გვ. 80-82.14. მსოფლიო მოგზაურის გენესის რეკორდები. – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიე-რებათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია. #1 (3). თბ., 2012, გვ. 69-71.15. მსოფლიოს გზებით. – ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის საერთაშორისო აკადემიის ანთოლოგია.თბ., 2012, გვ. 195-228.

1216. სიყვარულის სასწაულები. – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრავალ-პროფილიანი საერთაშორისო აკადემია. #4 (6) თბ., 2012, გვ. 45-56.17. პოეზია პლანეტების. – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრავალპროფი-ლიანი საერთაშორისო აკადემია. #3 (5). თბ., 2012, გვ. 74-80.18. მოგზაურობა სიძნელით სავსე. – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრა-ვალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია. #3 (5). თბ., 2012, გვ. 77-80.19. საქართველოს ბერმუხა (ნ. ნადარაია). – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათამრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია. #3 (5). თბ., 2012, გვ. 17-18.20. მსოფლიოს გზებზე ქართული სახით. – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათამრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია. #2 (4) თბ., 2012, გვ.121-126.21. ნათელი სვლის პარადიგმები (ფიქრები გულნაზ ხარაიშვილის პოეზიაზე). – სულის არეში. პო-ეტური კრებული. თბ., 2012, გვ. 3-15.22. ერის ტკივილი გულნაზ ხარაიშვილის შემოქმედებაში. – მზის მკლავებში. პოეტური კრებული.თბ., 2012, გვ. 3-12.წარმოდგენილ სტატიებში გაანალიზებულია XX ს. ქართული პროზისა და პოეზიის აქტუალურიპრობლემები ეროვნულ-პოლიტიკური, რელიგიური, ესთეტიკური და სახისმეტყველებითი ასპექტე-ბით. ბიბლიური მოტივები და სახეები შესწავლილია ტ. გრანელის პოეზიის მაგალითზე. XIX-XX საუ-კუნეთა მწერლობის ტიპოლოგიური პარალელების ერთი საკითხი ნაძიებია აკაკი წერეთლისა და გა-ლაკტიონ ტაბიძის შემოქმედებაში. XX ს. ქართულ-რუსული პოეზიის მიმართება, ამ ორიერის რჩეულ-თა პიროვნული და შემოქმედებითი კავშირების მაგალითად აღებულია ვლ. მაიაკოვსკის, ს. ესენინისადა ტ. გრანელის ურთიერთობა. XX ს. ქართული პოეზიის ზოგადსაკაცობრიო მნიშვნელობის დასტუ-რად მიჩნეულია ტ. გრანელის პოეზია. ესთეტიკის ჭრილში ინტერესის საგანია გ. ტაბიძის „პოეტურიინტეგრალები“. სახისმეტყველებისა და მეცნიერების პრობლემებს ეძღვნება მერაბ კოსტავას პოეზიისნიმუშები. ამ პერიოდის ქართული მწერლობა ანტიციპაციის, ნათელხილვისა და ნათელსმენის ფენო-მენებით, აფხაზეთის ტრაგედიისა და საქართველოს მომავლის წინასწარმეტყველებით იქცევს ყუ-რადღებას, რაც გაშუქებულია გ. რჩეულიშვილის, რ. ინანიშვილის, რ. მიშველაძის, გ. ჩოხელის პრო-ზის ნიმუშების მიხედვით. ქართულ-უცხოური ლიტერატურული პარალელები დაძებნილია ჰომერო-სისა და ვაჟა-ფშაველას შემოქმედებაში. საღვთო სიყვარულის იდეას აშუქებს წერილი „სამების მძლესიყვარული“ მერაბ კოსტავას რელიგიური ლირიკის მაგალითზე.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ერთი ბიბლიური სიმბოლოს ქვეტექსტები მეოცე საუკუნის ქარ-თულ პოეზიაში“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.

133. ტიტე მოსია, ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. წერილები ქართულ და უცხოურ ლიტერატურაზე. თბ., 2012, 150 გვ.წიგნში გაანალიზებულია როგორც ქართული მწერლობის, ისე საზღვარგარეთის ლიტერატურის ის-ტორიის სხვადასხვა დროის თვალსაჩინო წარმომადგენელთა პოეტური შემოქმედების ზოგიერთმნიშვნელოვან საკითხს. მასში მოცემულია დაკვირვებები ძველ ჩინურ პოეზიაზე, ძველი იაპონური პო-ეზიის მარგალიტებზე, ფედერიკო გარსია ლორკას „კანტე ხონდოზე“, ჩონ-ჩხოლის ლირიკაზე. ინტე-რესს იწვევს აღნიშნულ უცხოურ პოეტურ სამყაროსთან ქართველი პოეტების მსოფლმხედველობრი-ვი და სულიერი შეხმიანების ასპექტების წარმოჩენა სათანადო პარალელების მოხმობის საფუძველზე.2. წერილები ქართულ და აფხაზურ ლიტერატურაზე. თბ., 2012, 230 გვ.წიგნში თავმოყრილია წერილები დავით გურამიშვილის, გიორგი შარვაშიძის, დიმიტრი გულიას, ბაგ-რატ შინკუბას შემოქმედების ზოგიერთ პრობლემაზე. მკითხველი გაეცნობა მოსაზრებებს და დაკვირ-ვებებს აფხაზეთის ქართული მწერლობის სათავეებზე, ასევე სათანადო შტრიხებს ზუგდიდის მკვიდრიდა აქვე ნამოღვაწარი მწერლების ბიოგრაფიისათვის. მსჯელობის ობიექტშია მოქცეული XX საუკუნისაფხაზური პოეზიის ერთი გამჭოლი იდეა ანუ საქართველოს თემა აფხაზ პოეტთა შემოქმედებაში.3. კოლხური სიძველეების მინდია. თბ., 2012, 110 გვ.ნაშრომი წარმოადგენს პირველ ცდას ღვაწლმოსილი და ვალმოხდილი კაცის ნამოღვაწარის თვა-ლის ერთი გადავლებით ჩვენებისა. კრებული შეიცავს მასალებს კალისტრატე სამუშიას ბიოგრაფიი-სათვის. მასში წარმოჩენილია ამ უნიკალური პიროვნების ღვაწლი და ამაგი კოლხური (მეგრული) ზე-პირსიტყვიერების ნიმუშების შეგროვების, კვლევა-ძიების და გამოცემის საქმეში. ასევე აქცენტირებუ-ლია მისი პიროვნული თვისებები, ხასიათი, კრისტალური პატიოსნება, პრინციპულობა, სიმართლის-მოყვარეობა და თავგანწირული მამულიშვილობა.4. გიორგი შარვაშიძის ლიტერატურულ-კულტურული მემკვიდრეობა. თბ., 2012, 672 გვ.ნაშრომი გიორგი შარვაშიძის ცხოვრებისა და შემოქმედების მონოგრაფიულად შედარებით სრულყო-ფილად შესწავლის პირველი ცდაა. კვლევის ობიექტშია მოქცეული ლირიკულ-ეპიკური და დრამა-ტულ-პუბლიცისტური თხზულებანი, ეროვნულ-მოქალაქეობრივი მსოფლმხედველობა, ჰუმანისტურიკრედო, ლიტერატურულ-ესთეტიკური კონცეფციები. წარმოჩენილია მწერლის შემოქმედებითი მიმარ-თება შუა საუკუნეების ქართულ სიტყვიერ კულტურასთან, XIX საუკუნის ქართულ კლასიკურ მწერლო-ბასთან. პირველად არის დამუშავებული გიორგი შარვაშიძის სახისმეტყველება ანუ მხატვრულ-პოეტი-კური სამყარო, ენისა და სტილის თუ ლექსთწყობის საკითხები და სხვ.ბ) სტატიები:1. ადამიანის პრობლემატიკა დიმიტრი გულიას პოეზიაში. – აფხაზეთის მოამბე. აფხაზეთის

14მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პერიოდული ორგანო. #1 (8), 2012. (ისტორია, არქეო-ლოგია, ეთნოგრაფია, სამართალი, ფილოსოფია, პოლიტოლოგია, ფილოლოგია, პედა-გოგიკა, ფსიქოლოგია, ეკონომიკა).სტატიაში გაშუქებულია დ. გულიას შემოქმედების ერთ-ერთი უმთავრესი საკითხი, თუ რა ასახვა ჰპოვამასში ადამიანის პრობლემატიკამ, რაც საერთოდ არ ყოფილა შესწავლილი. მხედველობაშია ადამია-ნის ზნეობრივი სრულყოფილება, ღვთიური ბუნება, მორალური სიწმინდე, საკუთარი თავის შეცნობისიდეა, ფიზიკური შესაძლებლობანი, სააზროვნო ენერგია, სიბრძნე და გონიერება, ჰუმანისტური სულის-კვეთება, საკუთარ ნებისყოფაზე გაბატონება და ა.შ.2. „დავითიანის“ ორი დავითი. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ლიტერა-ტურის სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, III, 2012.წერილში ნაჩვენებია თუ რა აქტიურად ფიგურირებენ „დავითიანში“ ბიბლიური დავით წინასწარმეტყვე-ლი და დავით გურამიშვილი. დიდი ქართველი პოეტი ამით მაქსიმალურად ცდილობს მიუახლოვდესფსალმუნთა ავტორის სულიერ სამყაროს, „დავითიანის“ მსოფლმხედველობა მიუსადაგოს „დავითნის“მსოფლმხედველობას, ახლოს გააცნოს მკითხველს ბიბლიური დავითის პიროვნების განუმეორებლო-ბა. მთელი არსებით იღვწის ფსალმუნში სულიერი და პოეტური ნავთსაყუდელის მოსაპოვებლად, რა-თა მკვეთრად გვაგრძნობინოს მისი პოეტური თვითგარდასახვა ფსალმუნთა წიაღში.3. გიორგი შარვაშიძის „გიორგი მესამის“ ქრისტიანული საფუძვლები. – სოხუმის სახელმწიფოუნივერსიტეტის ქართული ლიტერატურის სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტის სამეცნიე-რო შრომების კრებული, III, 2012.ნარკვევში დაკვირვების ობიექტშია მოქცეული თუ რამდენად ასაზრდოებდა ამ დიდებულ დრამატულნაწარმოებს ქრისტიანული მოტივები. მხედველობაში მიიღება ბიბლიური შეგონების „არა კაც-ჰკლა“იდეა, ქრისტიანული კაცთმოყვარეობის განცდა, მაცხოვრის და ღვთისმშობლის მოვლინება ადამიანთამწყალობლად, დრამაში ცოდვიანობის შეგნება და მისი მონანიების მოტივი.4. „თორნიკე ერისთავის“ ერთი ეპიზოდისათვის. – ფილოლოგიური პარალელები. სოხუმისსახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო შრო-მების კრებული, № 5, 2012.სტატიაში ყურადღებულია, საერთოდ, აკაკი წერეთლის დამოკიდებულება ბიბლიასთან, ქართულ სასუ-ლიეროდსაეკლესიო მწერლობასთან. ნაჩვენებია თუ რამდენად იჩენს თავს მის შემოქმედებაში ბიბლი-ური რემინისცენციები, მაცხოვარი, ღვთისმშობელი, ბიბლიური პერსონაჟები, ბიბლიური პუნქტები. გან-საკუთრებით გამოკვეთილია ნარკვევში დიდი პოეტის მიმართება ივერიის ღვთისმშობლის ხატებისად-მი. აქცენტირებულია ამ ხატისადმი დამოკიდებულება, რომელიც ერთდერთ ეპიზოდად მოჩანს„თორნიკე ერისთავში“.5. ფედერიკო გარსია ლორკა და „კანტე ხონდო“. – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობისმეცნიერებათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია. N1(3). თბ., 2012, გვ.50-53.

15სტატიაში დაკვირვების და განსჯის საგნად ქცეულია ლორკას ლექცია – „პირველყოფილი ანდალუ-სიური სიმღერის „კანტე ხონდოს“ ისტორიული და მხატვრული მნიშვნელობა“. ნაჩვენებია თუ როგორეძებდა დიდი ესპანელი პოეტი კანტე ხონდოს ფესვებს ინდოეთის პირველყოფილ მუსიკალურ სის-ტემებში. უძველეს აღმოსავლურ სიმღერებში. აქვე გაანალიზებულია შონაარსობრივად და მხატვრუ-ლად ლორკას პოემა „კანტე ხონდო“. წარმოჩენილია ამ პოემაში თუ როგორ ქრის ანდალუსიურისიმღერების სული. დაწვრილებით არის შესწავლილი ლორკას ამ მშვენიერი პოემის ტროპული მეტყ-ველება.6. უძველესი იაპონური პოეზიის მარგალიტები. – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეც-ნიერებათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია. N2 (4). თბ., 2012, გვ.70-76.ნარკვევში მსჯელობა გაშლილია ამ რამდენიმე ხნის წინათ ირმა რატიანის მიერ უშუალოდ იაპონურიენიდან თარგმნილი შესანიშნავი პოეტური წიგნის „ასი უძველესი იაპონური ლექსი“ გარშემო. განხი-ლულია იგი როგორც იდეურ-შინაარსობრივი, ისე მხატვრულდესთეტიკური თვალსაზრისით. განსა-კუთრებით ხაზი გაესმის იმ გარემოებას, რომ სიტყვის პერსპექტივათა ორაზროვანი თამაში და კონ-ტექსტუალური განპირობებულობა არის იაპონური პოეზიის პირველი და უმთავრესი კანონი, რომელ-საც მოქმედებაში მოჰყავს ტექსტის დონეზე ავტორისა და მკითხველის შეხვედრის ინდივიდუალურიმექანიზმი..სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „გიორგი შარვაშიძის დაბადების თარიღის გან-საზღვრისათვის“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.4. ნინო ვახანია. ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ჩვენი XIX საუკუნე, 2012.. ლექციები ქართული ლიტერატურის ისტორიიდან. თბ., 2012,752 გვ.წიგნში გაანალიზებულია XIX საუკუნის დასაწყისის ქართველ მწერალთა (სულ ცამეტი მწერლისა)ცხოვრება და შემოქმედება. ეს არის ლექციების კურსი და იგი გამოადგებათ ფილოლოგიის ფაკულ-ტეტის სტუდენტებსა და ამ ეპოქით დაინტერესებულ ახალგაზრდებს.ბ) სტატიები:1. გოდერძი ჩოხელის პოეტური აბრისი. – გოდერძი ჩოხელი – შემოქმედება საზღვრების გარე-შე. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციის სამეცნიერო შრომები. საქართველოს საპატ-

16რიარქოს წმინდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტეტი, გრი-გოლ რობაქიძის სახ. უნივერსიტეტი, თბ., 2012.გოდერძი ჩოხელის პოეზია არანაკლებ მნიშვნელოვანი და საინტერესოა, ვიდრე მისივე პროზა. ამსტატიაში ერთი პოეტური კრებულის („მე და მე“) მაგალითზე წარმოჩენილია გოდერძი ჩოხელისპოეტური აბრისი.2. ეპოქის საფიქრალი. – ჩვენი მწერლობა, #4, 2012.განხილულია ნიკოლოზ ჩუბინიძის „უგემური საკითხავი“, როგორც პოსტმოდერნისტული თხზულება.3. მიუსაფარი სულის ღაღადისი. – ჩვენი მწერლობა, #7, 2012.განხილულია ირაკლი ქასრაშვილის მოთხრობებისა და პიესის კრებული „რეპეტიცია“.4. ხეტიალი საკუთარ სულში. – ჩვენი მწერლობა, #12, 2012.გამოხმაურება ჯანო ჯიქიძის ახალი წიგნის: „ზეგზებზე“.5. საბაბად ალბომი. – ჩვენი მწერლობა, #15, 2012.პუბლიკაცია წარმოადგენს „ქართულ-აფხაზური ალბომის“ შეფასებისა და დაფასების ცდას.6. ფერისცვალება. – ჩვენი მწერლობა, #18, 2012.განსჯაა იმისა, თუ როგორ აისახა ზვიად კვარაცხელიას მოთხრობაში „შეკვეთილი წირვა“აფხაზეთის ომი და ადამიანთა გულებში ამით გამოწვეული მოურჩენელი ჭრილობები.7. „ნაკრძალი“, როგორც ფაუსტური პარადიგმა. – ოთარ ჩხეიძის ხსოვნისადმი მიძღვნილი სა-მეცნიერო კონფერენციის მასალები. თელავის უნივერსიტეტი. თბ., 2012 წელი.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. Феномен кафе в культуре. Междисциплинарная научная конференция. 17-18.05.2012. Кафедраистории и теории литературы Шяуляйского университета (Литва). მოხსენება თემაზე: „კაფესფენომენი კულტურაში“ (ინგლისურ ენაზე), თანაავტორი: ხათუნა ამაღლობელი. მოხსენებაშისაუბარია ლიტერატურული კაფეს ფენომენზე. მიმოხილულია საქართველოში ლიტერატურუ-ლი კაფეების (სალონების) არსებობის ისტორია. დაწვრილებითაა განხილული ერთ-ერთი თა-ნამედროვე სალონის საქმიანობადლიტერატურული შეხვედრები, რეგიონებში ჩატარებული სა-ღამოები, საგამომცემლო საქმე და სხვა. http://katedra-filologii-kma. blogspot.com/2012/01/ blogpost–8151.html.2. ოთარ ჩხეიძის ხსოვნისადმი მიძღვნილი სამეცნიერო კონფერენცია. თელავის უნივერსიტეტი.2012 წელი. მოხსენება თემაზე: „ნაკრძალი“, როგორც ფაუსტური პარადიგმა“.

173. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ალექსანდრე ჭავჭავაძის რომანტიკული პროზა“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.5. ნანა კუცია, ისტორიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ქართული ენა და ლიტერატურა (გრიფირებული სახელმძღვანელო), X (მოსწავლის წიგნი).გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012 (თანაავტორები: – თაია ცხადაია, დარეჯან კვანჭიანი, თამარღონღაძე, ნანა ღონღაძე ნათელა მაღლაკელიძე.წიგნში წარმოდგენილია ძველი ქართული ლიტერატურის ქრესტომათიული ტექსტები იაკობ ცურტა-ველიდან ვიდრე დავით გურამიშვილამდის (V-XVIII სს.), შესაბამისი ლიტერატურულ-კრიტიკულიაპარატით, ტექსტუალური ლექსიკონებით, კითხვარებით, პარალელებით ქართული და უცხოურილიტერატურიდან.2. ქართული ენა და ლიტერატურა (გრიფირებული სახელმძღვანელო), XI (მოსწავლის წიგნი).გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012 (თანაავტორები: – თაია ცხადაია, დარეჯან კვანჭიანი, თამარღონღაძე, ნანა ღონღაძე ნათელა მაღლაკელიძე.წიგნში წარმოდგენილია ახალი ქართული ლიტერატურის (XIX ს.) ქრესტომათიული ტექსტები რო-მანტიკოსებიდან ვიდრე რეალისტებამდის (ალექსანდრე ჭავჭავაძე, გრიგოლ ორბელიანი, ნიკოლოზბარათაშვილი, ილია ჭავჭავაძე, აკაკი წერეთელი, ალექსანდრე ყაზბეგი, ვაჟა-ფშაველა), შესაბამისილიტერატურულ-კრიტიკული აპარატით, ტექსტუალური ლექსიკონებით, კითხვარებით, პარალელე-ბით ქართული და უცხოური ლიტერატურიდან.3. ქართული ენა და ლიტერატურა (გრიფირებული სახელმძღვანელო), XII (მოსწავლის წიგნი).გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012 (თანაავტორები: – თაია ცხადაია, დარეჯან კვანჭიანი, თამარღონღაძე, ნანა ღონღაძე ნათელა მაღლაკელიძე.წიგნში წარმოდგენილია უახლესი ქართული ლიტერატურის (XX-XXI სს.) ქრესტომათიული ტექსტები(თხზულებები დ. კლდიაშვილისა, მ. ჯავახიშვილისა, კ. გამსახურდიასი, გ. ტაბიძისა, ტ. ტაბიძისა, ვ.გაფრინდაშვილისა, პ. იაშვილისა, გ. რჩეულიშვილისა, ა. კალანდაძისა, გ. დოჩანაშვილისა, ჯ. ქარ-ჩხაძისა...) შესაბამისი ლიტერატურულ-კრიტიკული აპარატით, ტექსტუალური ლექსიკონებით, კითხ-ვარებით, პარალელებით ქართული თუ უცხოური ლიტერატურიდან (აკუტაგავა, ელიოტი, ბორხესი,ვულფი...).4. ქართული ენა და ლიტერატურა, X (მასწავლებლის წიგნი). გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012,თანაავტორი: ნათელა მაღლაკელიძე.წიგნში წარმოდგენილია მასწავლებელთათვის განკუთვნილი პროგრამა-სილაბუსის ნიმუში, მეთოდუ-რი მითითებანი, მოცემულია ლიტერატურული კომენტარები სანიმუშოდ შერჩეული ტექსტებისათვის(იაკობ ცურტაველის “შუშანიკის წამება”, იოვანე საბანისძის “აბოს წამება”, შოთა რუსთველის“ვეფხისტყაოსანი”, სულხან-საბა ორბელიანის “სიბრძნე სიცრუისა”), გაკვეთილების სცენარები.

185. ქართული ენა და ლიტერატურა, XI (მასწავლებლის წიგნი). გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012,თანაავტორი: ნათელა მაღლაკელიძე.წიგნში წარმოდგენილია მასწავლებელთათვის განკუთვნილი პროგრამა-სილაბუსის ნიმუში, მეთო-დური მითითებანი, ლიტერატურული კომენტარები სანიმუშოდ შერჩეული ტექსტებისათვის (ალექსან-დრე ჭავჭავაძის “გოგჩა”, გრიგოლ ორბელიანის “თამარ მეფის სახე ბეთანიის ეკლესიაში”, ნიკოლოზბარათაშვილის “მერანი”, ალექსანდრე ყაზბეგის “ხევისბერი გოჩა”, ვაჟა-ფშაველას “ბახტრიონი”,“ალუდა ქეთელაური”, “სტუმარ-მასპინძელი”), გაკვეთილების სცენარები.6. ქართული ენა და ლიტერატურა, XII (მასწავლებლის წიგნი). გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012,თანაავტორი: ნათელა მაღლაკელიძე.წიგნში წარმოდგენილია მასწავლებელთათვის განკუთვნილი პროგრამა-სილაბუსის ნიმუში, მეთო-დური მითითებანი, ლიტერატურული კომენტარები სანიმუშოდ შერჩეული ტექსტებისათვის (დავითკლდიაშვილის “სამანიშვილის დედინაცვალი”, მიხეილ ჯავახიშვილის “ჯაყოს ხიზნები”, კონსტანტინეგამსახურდიას “დიდოსტატის მარჯვენა” (რომანის ისტორიული ფონი, პერსონაჟები, სვეტიცხოვლისკომპლექსი).7. წერილები უახლესი ქართული ლიტერატურის ისტორიიდან (წერილები, ესეები), გამომც.:„მერიდიანი“. თბ., 2012, 309 გვ.ლიტერატურული წერილებისა და ესეების კრებულში შესწავლილია თანამედროვე ქართული ლიტე-რატურის უაღრესად საინტერესო წარმომადგენელთა ნაწარმოებები, გაანალიზებულია შემოქმედე-ბის ცალკეული ასპექტები: პარადიგმის ტრანსფორმაცია ოთარ ჩხეიძის “ამაღლებაში” (პარალელივაჟა-ფშაველას „ბახტრიონთან“), მაია ჯალიაშვილის ფსალმუნური პოეზია („გულის ბარძიმი“), ქაქუცაჩოლოყაშვილის აბრისი როსტომ ჩხეიძის პიესაში „ლეგენდა ისკანდერისა”, ნატა ვარადას პოეზიისბიბლიური პარადიგმები (“ყარაჯა დაილამაო”), შოთა ბოსტანაშვილის დელიგიურ-რელიგიურიშტუდიები (“ოთხი ლაპარაკი”), მისტერიული პლანი დავით წერედიანის “თრიმლებისა”, სოხუმისრეფლექსია ნაირა გელაშვილის (“სიმღერა ქალაქ სოხუმზე”), გენო კალანდიას (“კომპოზიცია ჯუმბერბეთაშვილის პორტრეტისათვის”), ზურაბ კანდელაკის (“კალეიდოსკოპი”) თხზულებებში, ისტორიულიეპოქის მხატვრული ანარეკლი-ტრანსფორმაცია მაკა გოგუაძის რომანსა (“ერზაცი ისევ ხუმრობს”) დაზვიად კვარაცხელიას ნოველაში (“ხარი ხანისთვის”), მაკა ჯოხაძისა (“სამოთხე უსიყვარულოდ”) დალია(ნა) ელიავას ესეისტიკა, ესმა ონიანის პოეტური ფერთამეტყველება (ლექსები, ესეები, ტილოები),ზურაბ კანდელაკის ტრაგიკომიკური ფანტასმაგორიები, ლია სტურუას პოეტური სილუეტი...ბ) სტატიები:1. სოციალისტური რეალიზმის თეორიული ისტორია (ნ. გაფრინდაშვილის, მ. მირესაშვილისადა ნ. წერეთლის მონოგრაფია). – ფილოლოგიური პარალელები. სოხუმის სახელმწიფოუნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, №4, 2012, გვ. 107-130.წერილში შესწავლილია ნ. გაფრინდაშვილის, მ. მირესაშვილის, ნ. წერეთლის მონოგრაფიის (“სო-

19ციალისტური რეალიზმის თეორიული ისტორია”) უმნიშვნელოვანესი ასპექტები: სოციალისტურირეალიზმის ეპოქის ანარეკლი ქართულ ლიტერატურულ კრიტიკაში, ტიპოლოგიური ტენდენციების,სპეციფიკური შინაარსობრივ-ფორმალური ნიშნების, პერიოდიზაციის უარსებითესი დეტალებისმკვლევართამიერი ხედვა, სოციალისტური რეალიზმის თავისებურებანი ქართული ლიტერატურისისტორიის კონტექსტში.2. „რაც უცვლელი რჩება” (ნათია მეგრელიშვილის რომანი “+0,5”). – ჩვენი მწერლობა, #2, 158),27 იანვარი, 2012, გვ. 40-47.წერილში გაანალიზებულია კონტრაპუნქტის პრინციპით ნაგები რომანის ერთიანი და ცალკეულ ნო-ველებად გააზრებული მხატვრული ქსოვილი, ეპოქის (საქართველოს გასაბჭოებიდან ვიდრე“თვითმფრინავის ბიჭების” ტრაგიკულ ისტორიამდის) მწერლისეული აღქმა, ქართული ემიგრანტულიწრეების ყოფის შუქ-ჩრდილები, უცხოეთიდან და “შიგნიდან” დანახული საქართველო XX საუკუნისა,ზნეობრივ ღირებულებათა სკალის რეფლექსია მხატვრულ-დოკუმენტურ ტექსტში.3. სევდიანი სიმღერა (ნაირა გელაშვილის „სიმღერა ქალაქ სოხუმზე“). – ჩვენი მწერლობა,#8 (164), 2012, გვ. 45-48.წერილში შესწავლილია XX საუკუნის 90-იანი წლების ტრაგიკული ისტორიული მოვლენები, სოხუმისტრაგედიის “შინა” და “გარე” მიზეზების ანარეკლი ნაირა გელაშვილის რკალის (“დრო, პური დაღვინო”) ერთ არსებით ნაწილში – ლექსში “სიმღერა ქალაქ სოხუმზე.” ყურადღებას მივაპყრობთტექსტის უარსებითესი პასაჟის (“ჩუმად არკვევდნენ, თუ მაინც ვისი იყო ქალაქი...”) მწერლისეულ ინ-ტერპრეტაციას – კავკასიური ცარცის წრის ერთგვარ რეფლექსიას თუ განმეორებას. ხაზგასმულიატექსტის ინტროსპექციული ხასიათი, გამოკვეთილია ისტორიული პასაჟების მხატვრული გარდაქმნისთავისებურებანი – რა ირეკლება უცვლელად, რა – ტრანსფორმირდება.4. მოპარული მზე (დათა გულუას პოეზია). – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართულილიტერატურის სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, III,2012, გვ. 117-124.წერილში შესწავლილია ტრაგიკულად დაღუპული ახალგაზრდა პოეტის – დათა გულუას პოეტურისამყაროს რეფლექსია ციალა მესხიას მონოგრაფიაში “მზეჭაბუკი პოეტი.” მონოგრაფიის უარსებითესნიშნად ცხადდება არა კონსტატირება ბიოგრაფიული დეტალებისა, ან ციტირება ახალგაზრდულადექსპრესიულ-მაქსიმალისტური, იმავდროულად, გემოვნებიანი ლექსებისა, არამედ – ლექსისა დაყოფის განუყოფლობის მკვლევრისეული გააზრება, რაციონალურ-სენსუალური პასაჟებით გაჯერე-ბული სტილი, გაცნობიერება პოეტურ-ინიციაციური სივრცისა.5. მიხეილ ანთაძის რომანი „სტრატეგია“ – ფილოლოგიური პარალელები. სოხუმის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებუ-ლი, № 5. 2012, გვ. 106-129.წერილში შესწავლილია მიხეილ ანთაძის რომანის (“სტრატეგია”) პოსტმოდერნისტული აბრისი, სა-დაც ძირითად მეტაფორად იქცევა სიმულაკრა – ასლი, რომელსაც ორიგინალი არ გააჩნია; განხი-

20ლულია ვრცელი და მრავალშროვანი ტექსტი, რომელშიც ერთურთს ეწვნის სხვადასხვა დრო, სივ-რცე; ქრონოტოპოსი დაჩეხილი და აღრეულია, მაგრამ “განზრახული თანააღრეულობა ჰამბისა”ერთ რკალად იწნეხება, რათა დაიხატოს XX-XXI საუკუნეების საქართველოს მხატვრული ისტორია –კომპიუტერულ ექსკლუზიურ-ვირტუალურ ინტელექტუალურ თამაშად (“სტრატეგიად”) ტრანსფორ-მირებული. სამყაროს მარადი რეალურ-ვირტუალური ტექსტი რომანის ტექსტუალურ კონტექსტშიაგაანალიზებული.6. ჟამის მეტაფორა (ზვიად კვარაცხელიას “ხარი ხანისთვის”). – ჩვენი მწერლობა, #18 (174), 7სექტემბერი, 2012, გვ. 50-52;წერილში გაანალიზებულია სიწმინდის ტრადიციული ქართული პარადიგმის – ხარის “ხანისათვის”(“ნაირგვარი ულუსისათვის”) შეწირვის ტრაგედია (მხატვრულ ტექსტში “ულუსობის” ჟამად 1990-იანიწლების დასაწყისი ცხადდება, “ქართველითა ქართველის დათრგუნვის” ჟამი, სამოქალაქო ომისსაზარი ხანა. გავლებულია პარალელი “ხანის ხართან” – ზურაბ კიკნაძის მიერ კონსტატირებულ ან-დრეზთან, ხაზგასმულია პარადიგმის ტრანსფორმაცია – თუ ტრადიციული ხედვით (ანდრეზში) ხარისიწმინდის (წმიდა გიორგის) ზვარაკია, თანამედროვე ანალებში – უწმინდურობისა. მხატვრულ ტექ-სტში ამბის პარაბოლური შრეა უპირატესი.7. ფერადი ბურთი და შავ-თეთრი ყოფა (ლია(ნა) ელიავას ესეების კრებული “კინო უეკრანოდ”).– ჩვენი მწერლობა, #22 (178), 2 ნოემბერი, 2012, გვ. 61-62.წერილში შესწავლილია ცნობილი ქართველი კინორეჟისორისა და ესეისტის ლია(ნა) ელიავას ესეე-ბის მხატვრული სივრცე – ერთდროულად კინემატოგრაფიული ვიზუალურობითა და მხატვრულისიტყვის ტევადი ლაკონიურობით აღბეჭდილი. ფილმად გადაუღები ამბები მხატვრულ ტექსტადტრანსფორმირდება. წერილში გაანალიზებულია ამ ტრანსფორმაციის მიზეზები და ტექსტუალურირეფლექსია.8. გოდერძი ჩოხელის „მგელი“ (ყვავილის პარადიგმა). – გოდერძი ჩოხელი – შემოქმედებასაზღვრების გარეშე. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციის სამეცნიერო შრომები. სა-ქართველოს საპატრიარქოს წმინდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართული უნი-ვერსიტეტი, გრიგოლ რობაქიძის სახ. უნივერსიტეტი, თბ., 2012, გვ. 62-68.წერილში გაანალიზებულია ყვავილის საღვთისმეტყველო პარადიგმის მნიშვნელობა გოდერძი ჩო-ხელის რომან “მგელში”, კონსტატირებულია პარადიგმის ძველი და ახალი აღთქმისეული, ფოლ-კლორული არქეტიპები. ორიგენეს მიხედვით, “სამყაროს ყვავილია სახელი ქრისტესი”, ქრისტიანუ-ლი სახისმეტყველებით, სოლომონის მიერ შროშანს შედარებული მშვენიერი სძალი სახეა ქრისტესეკლესიისა. წერილში აღნიშნულ კონტექსტშია გააზრებული ჩოხელისეული ყვავილი – დაკარგული,მონატრებული, ნაპოვნი სიწმინდე.9. განხვნილი აკლდამა (როსტომ ჩხეიძის პიესა „ჩემი გზა – ჩემი აკლდამა“). – ლიტერატურულიპალიტრა. #12, 2012, გვ. 147-152.წერილში შესწავლილია როსტომ ჩხეიძის თხზულებათაგან (პიესათაგან) ერთი უაღრესად საინტერესო– “ჩემი გზა – ჩემი აკლდამა” – დრამატურგ ზურაბ ანტონოვის ტრაგიკული ბედისწერა – რეფლექსია

21ერის ბედზე “მონაღვლეთა” ყოფის ერთგვარი მოდელისა, როდესაც საზოგადოების მიუტევებელიგულგრილობა იქცევა რჩეულის გაწირვის წანამძღვრად. შესწავლილია ამბის ისტორიულ-ლიტერატუ-რული ფონი, წანამძღვრები (ანტონოვის “მზის დაბნელება საქართველოში”), რეალური ისტორიისმხატვრული ტრანსფორმაციის თავისებურებანი დრამატულ (და დრამატურგიულ) ტექსტში.10. ოთხი ესე – ერთი სატკივარი (ჯოისი ოთარ, როსტომ, პაატა ჩხეიძეების ესეისტიკაში). – ოთარჩხეიძის ხსოვნისადმი მიძღვნილი სამეცნიერო კონფერენციის მასალები. თელავის უნივერსი-ტეტი. თბ., 2012 წელი.წერილში შესწავლილია ოთხი ესე – ოთარ ჩხეიძის “სამშობლო ჯეიმზ ჯოისისა”, როსტომ ჩხეიძის“ჯერ ირლანდია, სტივი”, “ჩემი იეიტსი”, პაატა ჩხეიძის “საით მიდის გებრიელ კონროი?!” საანალიზომასალის შესწავლის შედეგად კონსტატირებულია დასკვნა: ოთხი ესე კრავს ერთგვარ რკალსმარადი “წყევლაკრულვიანი სატკივარისა” (ირლანდიურისა თუ ქართულისა), მარადი დილემისამცირერიცხოვან ერთათვის – იმპერია თუ ეროვნული სახელმწიფო?! – ესეებშივე გამოლანდულიხსნის გზის კონტურით.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „მაია ჯალიაშვილის „გულის ბარძიმი“. http://sou.edu.ge/ index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=3322. ოთარ ჩხეიძის ხსოვნისადმი მიძღვნილი სამეცნიერო კონფერენცია. თელავის უნივერსიტეტი.2012 წელი. მოხსენება თემაზე: „ოთხი ესე – ერთი სატკივარი (ჯოისი ოთარ, როსტომ, პაატაჩხეიძეების ესეისტიკაში)“.6. ჯონი მარღანია, ფილოლოგიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორისტატიები:1. კითხვა, როგორც შემოქმედებითი პროცესი სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართუ-ლი ლიტერატურის სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული,III, 2012.სტატიაში განხილულია ნაწარმოების აღქმისადმი თავისებური მიდგომა; არის მსჯელობა ნაწარმო-ების სრულიყოფილად აღქმისათვის 2 და მეტჯერ წაკითხვის აუცილებლობაზე.

22სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „კითხვა როგორც შემოქმედებითი პროცესი“.http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.7. ციალა მესხია, ფილოლოგიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ფერთამეტყველების ესთეტიკა. გამომც.: „გლობალ-პრინტი“. თბ., 2012, გვ. 400.მონოგრაფიაში გაანალიზებულია ფერთა-მეტყველების ესთეტიკა და მისი გამოვლენის თავისებურე-ბები. ორიგინალური ხელწერით გამორჩეული თანამედროვე მხატვრის ნიკო ხერკელაძის ფერწერუ-ლი სამყარო. კვლევის მოზანია წარმოაჩინოს მხატვრის მიმართება საქართველოს ისტორიული წა-არსულის ლეგენდარული გმირებისადმი. ბიბლიური ეპიზოდების მოხმობა თანადრულობასთან კავ-შირში. მონოგრაფიაში ვრცლად არის განხილული ნიკო ხერკელაძის პროზა, რომანი „ცრემლში ნა-ლესი ხმალი“...ბ) სტატიები:1. შემოქმედის ვრცელ სამყაროში, დიალოგი ცხოვრებასთან. – სოხუმის სახელმწიფო უნივ-ერსიტეტის, ქართული ლიტერატურის სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტის შრომების კრე-ბული. #3. თბ., 2012, გვ. 114-132.სტატიაში გაანალიზებულია აფხაზეთელი ქართველი პოეტისა და მეცნიერის, მირიან მირნელის “შუ-აღამის ფიქრები”. ლიტერატურათამცოდნეებსა და კრიტიკიოსებს ამ ნაკვესებით არაერთი საინტერე-სო ინტერპრეტაციის შესაძლებლობა ეძლევათ. შუაღამის ფიქრები, ღამესთან მებრძოლი მეცნიერისსამყაროს იდუმალებისა და ადამიანის ბუნების მსოფლშეგრძნებაა. მკითხველს ეძლევა საშუალებაჩაწვდეს მწერლის ეთიკურ-ესთეტიკურ სამყაროს და დაადგეს ტაძრისკენ მიმავალ გზას, იმედით შე-ხედოს ახალ სამყაროს, ახალი ცითა და მიწით, რომლის ბატონ-პატრონიც უნდა გახდნენ ზნეობრი-ვად გამაჯრვებული და საკუთარ სულზე ამაღლებული ადამიანები.2. ფერთა სასწაულები. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის, ქართული ლიტერატურისსამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტის შრომების კრებული. #3. თბ., 2012, გვ. 132-147.ნაშრომში ესთეტიკური პრინციპებიდან გაანალიზებულია ნიკო ხერკელაძის ფერებით დაწერილი პო-ეზია, მისი მხატვრულ სამყარო თემატური მრავალფეროვნება. განსაკუთრებული ყურადღებაა გამახ-ვილებული ბიბლიური მოტივების ახლებურ რეალიზაციაზე...3. ოთარ ჭურღულია და აფხაზეთი. – აფხაზეთის მოამბე. აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნუ-ლი აკადემიის პერიოდული ორგანო. #1 (8), 2012. (ისტორია, არქეოლოგია, ეთნოგრაფია,

23სამართალი, ფილოსოფია, პოლიტოლოგია, ფილოლოგია, პედაგოგიკა, ფსიქოლოგია,ეკონომიკა). გვ. 85-94.სტატიაში მიმოხილულია გამოჩენილი ლიტერატურათმცოდნის და საზოგადო მოღვაწის ოთარ ჭურ-ღულიასბ ცხოვრების მეტად რთული გზა წვლილი, რომელიც მან შეიტანა აფხაზეთის სულიერ-ინტე-ლექტუალურ ცხოვრებაში.4. სიკვდილის ესთეტიკა დათა გოლუას პოეზიაში. – კულტურათაშორისი კომუნიკაციები. #18.თბ., 2012, გვ. 59-68.ნაშრომში გაანალიზებულია უდროოდ გარდაცვლილი ახალგაზრდა პოეტის დათა გულუას შე-მოქმედება. დათას გულუას პოეზიაში თითეული სტრიქონი დაყურსულია მისტიური ხილვებით, ფი-ლოსოფიური აზრებით. მისი ყოველი ლექსი ფიქრის, გრძნობის ამშლელი და ტკივილიანია, მაგრამგულწრფელი და მშვენიერი. მისი პოეზიის მთავარი თემა სიკვდილ-სიცოცხლის პრობლემატიკაა, სუ-ლის მარადიულობა, ჭეშმარიტების ძიებაა, მარადი ბავშვი პოეტად დაბადებული სულის ფრთებითზეციური გადასახედიდან უმზერს სამყარო და სიკეთის სითბოს, სინათლის დამკვიდრება ეწოდა ცოდ-ვით დამძიმებულ დედამიწაზე.5. გენო კალანდია და აფხაზეთის ტრაგედიაში. – კულტურათაშორისი კომუნიკაციები. #17.თბ., 2012, გვ. 96-107.სტატიაში გაანალიზებულია გენო კალანდიას პოეზიის მხატვრული თავისებურებანი. კერძოდ, მისი მი-მართება აფხაზეთთან, აფხაზეთის ტრაგედიასთან. პოეტმა განსაკუთრებული სიმძაფრით გამოხატაქართული სულის უკვდავების იდეა, ქართველობის განცდა, თავისებური ნიუანსი შეიტანა ამ განცდაშიდა დაგვარწმუნა რომ თვით ულმობელი ომიც ვერ წაშლის ჩვენს სასიცოცხლო ძალებს, მიგვანიშნა,რომ მასში უკიდურესი ტრაგიზმი მაინც ეროვნული სულისათვის ნიშანდობლივი ოპტიმიზმითაა გაწო-ნასწორებული.6. სონეტი და სინამდვილე. – ფილოლოგიური პარალელები. სოხუმის სახელმწიფო უნივერ-სიტეტის ქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, № 5,2012, გვ. 171-181.სტატიაში საუბარია სონეტზე, როგორც ევროპული სალექსო ფორმის თავისებურებაზე, კერძოდ გაან-ალიზებულია თანამედროვე პოეტის გენო კალანდიას სონეტები, როგორც დღევანდელი ქართულ ეს-თეტიკური აზროვნების უმნიშვნელოვანესი შენაძენი. აღნიშნულია, რომ გენო კალანდიას სონეტებშიარის ახალი გაუშიფრავი პოეტური ენიგმები, რომელთა სიღრმეში წვდომა ერთობ რთულია და ძნელი.პოეტის სონეტები კიდევ ერთი დასტურია მისი რაინდული ბუნებისა. კერძოდ ეროვნული ტრადიციებისერთგულებისა და ახალი განახლებადი ლირიკული ინტონაციების დამკვიდრებისა.7. წიგნი სასწაული უფლისა და გასაღები იბერიის გაბრწყინებისა. – ივანე ჯავახიშვილის სახე-ლობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის არაეოპაგიტული სამეცნიერო ცენტრი, საგანგებო ბი-ულეტენი პატრიარქის ლოცვა-კურთხევით. თბ., 2012, გვ. 31-36.წერილში გაანალიზებულია დენიზა სუმბაძის წიგნი „გიორგი მთაწმინდელის წინასწარმეტყველება

24ქართველი ერის შესახებ“. საგანგებოდაა ყურადღება გამახვილებული დავით აღმაშენებლისა და და-ვით წინასწარმეტყველის ურთიერთმიმართებაზე.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.16.06.2012. მოხსენება თემაზე: „ჩრდილოეთ შავიზღვისპირეთში მესხთა დასახლების საკით-ხისათვის“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=3322. სამეცნიერო სიმპოზიუმი. ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის 21.07.2012. მოხსენება თემაზე: „ახალი ღვთაებრივი ერის გაგება გიორგი მთაწმინდელის წი-ნასწარმეტყველებაში“.8. ნინო მინდიაშვილი, ფილოლოგიის დოქტორი, ასისტენტ-პროფესორია)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ლიტერატურული წერილები II. გამომც.: „უნივერსალი“. თბ., 2012.წიგნში შესულია ავტორის წერილები: „შემობრუნების“ ტენდენცია თანამედროვე ოსურ პოეზიაში;იდეოლოგიური წნეხი და შემოქმედებითი პოზიცია; მხატვრული ტექსტი-ადამიანის კონკრეტულიქცევის პოტენციური მოდელი; ტოტალიტარული ეპოქის მიერ შობილი დამნაშავეები და „გამოძიების“პროცესი მხატვრულ ტექსტებში; ლიტერატურული ინტერესი თუ ბედისწერა?! და სხვ.ბ) სტატიები:1. Phenomenon of Violence in Literature. – Гуманитарная наука сегодня, №1(6) ყაზახეთი ISSN2223-7089, გვ. 47-52 (თანაავტორი: ლედა ქობალია).ლიტერატურაში აღწერილ ძალადობას გვერდს ვერ ავუვლით. მხატვრული ლიტერატურის ფუნქციაადამიანის გარკვეული ზნეობრივი ღირებულებების ფორმირება და იმის განმარტებაა, თუ რა არისმისაღები და რა მიუღებელი, მწერალი ასწავლის ადამიანს, თუ როგორ დაიმკვიდროს საზოგადო-ებაში ადგილი. ნებისმიერი ლიტერატურული ტექსტი კი ადამიანის კონკრეტული ქცევის პოტენციურიმოდელია.2. „სამუზეუმო პედაგოგიკის“ როლი საუნივერსიტეტო სივრცეში (ქართული ლიტერატურისსწავლების მაგალითზე). – მდგრადი ტურიზმი, ეკონომიკა და ბიზნესი. III საერთაშორისოსამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია. ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელობის უნივერსი-ტეტი. მასალები. 2012.სტატიაში საუბარია „სამუზეუმო პედაგოგიკის“ როლზე საუნივერსიტეტო სივრცეში, კონკრეტულადქართული ლიტერატურის სწავლების მაგალითზე.

25სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. Современные проблемы подготовки учителей: научно-технологические инновации в образовании.Международная научная конференция. 26-28.11.2012. Азербайджанский институт учителей.Баку. Азербайджан. მოხსენება თემაზე: „Некоторые аспекты подготовки интердисциплинарнойпрограммы для студентов магистратуры „Межкультурные отношения жителейЗакавказья (на примере грузино-азербайджанских отношений)“.2. Взаимодействие литератур в мировом литературном процессе. Проблемы теоретической и историческойпоэтики. ХIV международная научная конференция. 17-22 .09.2012. ბელასტოკი, პოლონეთი,მოხსენება თემაზე: „Оттепель“ и грузинскя поэзия“.3. გამოძიება და პროცესი ლიტერატურასა და ხელოვნებაში. ლიტერატურის მე-3 საერთაშორისოკონფერენცია. 27-29 ივნისი, 2012. ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი (თბილისი, საქართველო)ლორანსიენის უნივერსიტეტი (სედბერი, ონტარიო, კანადა). მოხსენება თემაზე: „ტოტალიტარუ-ლი ეპოქის მიერ შობილი დამნაშავეები და „გამოძიების“ პროცესი მხატვრულ ტექსტებში“.4. შეერთებული შტატები და საქართველო-გუშინ, დღეს, ხვალ. XIII ყოველწლიური საერთაშო-რისო კონფერენცია. 17-19.5.2012. ივანე ჯავახიშვილის თბილისის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის ჰუმანიტარული ფაკულტეტის ამერიკის შესწავლის ინსტიტუტი. მოხსენება თემაზე:„ქართულ-ამერიკული ლიტერატურული ურთიერთობების ისტორიიდან“.5. Архетипика и государственное управление. Третий теоретико-методологичний семинар с международнымучастием. 22-28.06.2012. Барселона, Испания. მოხსენება თემაზე: „Художественныйтекст о роли ритуала приема гостей в государственной политике“.6. მდგრადი ტურიზმი, ეკონომიკა და ბიზნესი. III საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკულიკონფერენცია. 2-3.06.2012.2012. ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელობის უნივერსიტეტი.მოხსენება თემაზე: „სამუზეუმო პედაგოგიკის“ როლი საუნივერსიტეტო სივრცეში (ქართულილიტერატურის სწავლების მაგალითზე)“.

26სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათაფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იინგლისური ენისა და ლიტერატურის მიმართულება1. ემა კილანავა, ფილოლოგიის დოქტორი, სრული პროფესორია)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. Семантика предикатов пассивных диатез в современном английском литературно диалоге.გამომც. „უნივერსალი“. თბ., 2012. 106 გვ.მონოგრაფიაში აღწერილია პასიური დიათეზის კონსტრუქციები თანამედროვე ინგლისური ენისლიტერატურულ დიალოგში. გამოკვლევის თეორიულ საფუძვლად გამოყენებულია დიათეზებისთეორია, რომელიც ეფუძნება ეგრეთ წოდებულ აზრობრივ-სიტუაციურ სქემას და განიხილება,როგორც სემანტიკური ან სიღრმისეულ-სინტაქსური დონე.2. ტესტები ინგლისური ენის გრამატიკაში (სახელმძღვანელო ორ ნაწილად). გამომც.„უნივერსალი“. თბ., 2012, ტ. I, 356 გვ.; ტ. II, 40 გვ.ტესტების კრებული საშუალებას იძლევა სწრაფად და ეფექტურად შემოწმდეს ინგლისური ენის საბა-კალავრო პროგრამით გათვალისწინებული გრამატიკული კურსის შეთვისების დონე. მოცემულისახელმძღვანელოს მიზანს წარმოადგენს სტუდენტთა და ინგლისური ენის შემსწავლელთა გრამატი-კული უნარ-ჩვევების განმტკიცება. წიგნში წარმოდგენილი ტესტური სახის დავალებები სრულადშეესატყვისება უმაღლეს სასწავლებელში შემუშავებულ პროგრამას ინგლისურ ენაში. ყველა და-ვალებაში გამოყენებულია სხვადასხვა ჟანრის ორიგინალური ტექსტები. ტესტური დავალებებისლექსიკურ ბაზას ძირითადად წარმოადგენს სალაპარაკო – საყოფაცხოვრებო და ზოგადი საქმიანილექსიკა. სახელმძღვანელოს თან ერთვის „გასაღები ‘’ (პასუხები).ბ) სტატიები:1. ინსტრუმენტალი პასიურ კონსტრუქციებში. – ფილოლოგიური პარალელები. სოხუმის სა-ხელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომებისკრებული, №4, 2012.ნაშრომის მიზანია ინსტრუმენტალის ცნების აღწერა, ინსტრუმენტალის სფეროს ზოგიერთი კერძოცნების დაკონკრეტება და მისი გამოხატვა ენობრივ მაგალითებზე. გამოკვლევისათვის გამოყენე-ბულია წინადადებები, რომლებიც შეიცავენ ზმნებს პასივის პირიან ფორმებში, მაგალითები შეირჩა

27შემთხვევითობის პრინციპით – XX საუკუნის ამერიკელი და ბრიტანელი მწერლების პიესებისა დაპროზაული ნაწარმოებების დიალოგებიდან. გამოყოფილი ჯგუფები შეიცავენ დიათეზებს, რომლებიცგანსხვავდებიან ერთმანეთისაგან დამატებითი სემანტიკურ-სინტაქსური კორელაციების არსე-ბობა/არარსებობით, მათ შორის ინსტრუმენტალისა და by და with – წინდებულების შემცველი წინ-დებულიანი დამატებების კორელაცებისა.2. პასიური დიათეზების ზოგიერთი თავისებურება ინგლისურ სამეცნიერო ტექსტებსა დალიტერატურულ დიალოგში. – ფილოლოგიური პარალელები. სოხუმის სახელმწიფო უნი-ვერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, №5,2012.სტატიაში მოკლედ არის მიმოხილული ინგლისურ სამეცნიერო ტექსტებსა და ლიტერატურულდიალოგში გამოყენებული პასიური სტრუქტურების გამოკვლევასთან დაკავშირებული ზოგიერთიდებულება. გამოკვლევის თეორიულ საფუძვლად გამოყენებულია დიათეზების თეორია, რომელიცეფუძნება ეგრეთ წოდებულ აზრობრივ-სიტუაციურ სქემას და განიხილება, როგორც სემანტიკური ანსიღრმისეულ-სინტაქსური დონე. გამოკვლევაში ინგლისური ენის პასივი განისაზღვრება, როგორცზმნის პარადიგმა ბე+Vედ-ის ნაწილი, რომელიც კორელაციაშია დიათეზასთან, სადაც ქვემდებარისსინტაქსურ როლს შეესაბამება ზემოქმედების სიტუაციის ნებისმიერი მეორადი სემანტიკური აქტანტი(ობიექტი), ინსტრუმენტალის გარდა. ნაშრომში გაანალიზებულია განსაკუთრებული ტიპისდიათეზები, რომელშიც პაციენსი გადმოიცემა ფორმალური ქვემდებარით – “it”.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „სემანტიკური სინტაქსის ზოგიერთი აქტუალური პრობლემა“.http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.2. ირა დანელია, ფილოლოგიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია) მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. Storytelling in EFL: 25 communicative activities. (სახელმძღვანელო). გამომც.: „უნივერ-სალი“. თბ., 2012.2. Teaching Reading Literary Texts by British and American Authors with Vocabulary, WritingActivities, Grammar, Cultural, Stylistic and Phonetic Comments. (სახელმძღვანელო).გამომც.: „უნივერსალი“. თბ., 2012.ბ) სტატიები:1. Development of Oral Fluency in SLT. – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერება-თა მრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია, N2 (4). თბ., 2012.

28სტატია ეხება ენის სწავლებისას ზეპირმეტყველებაში სრულყოფილების მიღწევას,რაც ნიშნავს, რომმოსაუბრე არ უშვებს შეცდომებს გრამატიკაში, აქვს დახვეწილი გამოთქმა, სრულყოფილი ლექსიკადა კომუნიკაციის დონეზე ზუსტად გამოხატავს თავის აზრს შესატყვისი სამეტყველო სიჩქარის, ინტო-ნაციის, მახვილის, ჩანართებისა და პაუზების ფონზე. ენის სწავლებისას ზეპირმეტყველებაში სრულ-ყოფილების მისაღწევად აუცილებელია ცნობიერების აღმძვრელი დავალებები. სტატიაში შემოთავა-ზებულ ზეპირმეტყველების განმავითარებელ სხვა სტრატეგიებს შორის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანე-სი შედეგის მისაწევად არის განმეორება(repetition).2. მხატვრული ტექსტის კომპლექსური შესწავლა ენობრივ ფაკულტეტზე. – ათინათი. ჯუმბერლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია, N3.თბ., 2012.სტატია, რომლის საკვანძო სიტყვებია: სწავლება, აღქმა, კომპლექსურობა, აქტივობა საკომუნიკაციოფუნქცია, ეხება ავთენტური მხატვრული ტექსტის შესწავლას პრაქტიკული, საგანმანათლებლო განმა-ვითარებელი და აღმზრდელობითი მიზნთ, რაც გულისხმობს საკომუნიკაციო უნარ-ჩვევების განვითა-რებას და მომავალი სპეციალისტების შემეცნებითი აქტივობის გაღრმავებას.3. The power and the benefits of storytelling while teaching EFL – აფხაზეთის მოამბე. აფხაზე-თის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პერიოდული ორგანო. #1 (8), 2012. (ისტორია, არ-ქეოლოგია, ეთნოგრაფია, სამართალი, ფილოსოფია, პოლიტოლოგია, ფილოლოგია,პედაგოგიკა, ფსიქოლოგია, ეკონომიკა).სტატია ეხება ზეპირმეტყველების განვითარების ისეთ მეთოდს, რომელიც ითვალისწინებს ცნობიერ-ების აღმძვრელი სავარჯიშოების მიწოდებას, რაც შემსწავლელებში უნდა იწვევდეს კმაყოფილებას,უნდა იყოს გრამატიკულად გამართული, ლექსიკურად მრავალფეროვანი. სტატიაში სწავლების ესმეთოდი განხილულია როგორც ინტერაქტიული და კრიატიული პროცესი მისთვის დამახასიათებელიუპირატესობებითა და სირთულეებით.4. To better and effective reading in EFL through context. – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახე-ლობის მეცნიერებათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია, #3(5). თბ., 2012.სტატია ეხება კითხვის უნარ-ჩვევების განვითარებას, რაც ნიშნავს იმას, რომ სავარჯიშომ უნდა გააფრ-თხილოს სტუდენტები არ გამოიყენონ ლექსიკონი ხელოვნურად შექმნილი (გამოგონილი) სიტყვისსაპოვნელად. კითხვისას უკეთესი შედეგების მიღწევის თვალსაზრისით მეცნიერთა აზრები ზოგჯერიყოფა, თუმცა თანხმდებიან საკომპენსაციო (მნიშვნელობის ვარაუდი, მიხვედრა) სტრატეგიების აუც-ილებლობაზესამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „თამაშების (Role-play) როლის შესახებ ინგლისური ენისსწავლებისას“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.

3. თამარ ჯოჯუა, ფილოლოგიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორი29ა) მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. Language and Culture. გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012, 92 გვ.მონოგრაფიაში განხილულია ენისა და კულტურის ურთიერთობის საკითხები და მათი ზეგავლენა ეფ-ექტურ კომუნიკაციასა და უცხოური ენის სწავლების პროცესზე. მასში კულტურა განსაზღვრულია რო-გორც ინტეგრირებული მოდელი ადამიანის ცოდნის, რწმენისა და ქცევის, რომელიც დამოკიდებუ-ლია როგორც სიმბოლური აზრისა და სოციალური განათლების შესაძლებლობაზე, ისე საერთო შე-ხედულებებზე, ღირებულებებზე, მიზნებზე და პრაქტიკაზე, რომელიც დამახასიათებელია ამა თუ იმ სა-ზოგადოებრივი ინსტიტუტისთვის, ორგანიზაციასა და ჯგუფისთვის. ნაშრომში ხაზგასმულია, რომ ენისადეკვატური გამოყენებისათვის აუცილებელია მხედველობაში იქნეს მიღებული კულტურა, რომლისნაწილსაც ის წარმოადგენს. უცხოური ენების სწავლების თანამედროვე მეთოდიკის ერთ-ერთ ყველა-ზე აქტუალური საკითხს წარმოადგენს ენისა და კულტურის ურთიერთობის მნიშვნელობა სწავლებისპროცესში. უცხოური ენის ეფექტური სწავლებისათვის აუცილებელია, რომ გათვალისწინებული იქნესის კულტურული ფონი, რომელშიც დასაუფლებელი ენა ოპერირებს. ამ საკითხის იგნორირება სწავ-ლების პროცესში ზრდის იმის ალბათობას, რომ შესასწავლი უცხოენობრივი მოვლენა გამოყენებულიიქნეს მცდარ კულტურულ კონტექსტში. უცხოური ენის სწავლებისას აუცილებელია, რომ ახსნილი დაშესწავლილი იქნეს არე მარტო დასაუფლებელი ენის გამოყენების წესები, არამედ ის კულტურულიკონტექსტიც რომელშიც ეს ენა ფუნქციონირებს. უცხოური ენის სწავლების თანამედროვე პოლიტიკაუნდა შეიცავდეს კულტურულ ღირებულებეს იმ საზოგადოებისა რომლის ენაც და ასევე მშობლიურის-აც. მონოგრაფიაში გაანალიზებულია ამ პრობლემასთამ მიმართებაში გამოთქმული ცნობილი მეცნი-ერების მოსაზრებანი.ბ) სტატიები:1. უცხოური ენის შემსწავლელთა კომუნიკაციური კომპეტენციის სრულყოფისათვის. –ფილოლოგიური პარალელები. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენათ-მეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, N4. თბ., 2012, გვ. 273-280 .უცხოური ენების სწავლების თანამედროვე მეთოდიკა მოითხოვს რომ ენის სწავლებას უფრო მეტადკომუნიკაციური, ინტერაქტიული ხასიათი მიეცეს, შემსწავლელს უნდა ჩამოუყალიბდეს უცხო ენაზემეტყველების კულტურა. კორექტული და სპონტანური სამეტყველო აქტივობა, როგორც წერითი, ასე-ვე ზეპირი ფორმით უცხო ენის ეფექტური დაუფლების ძირითადი მახასიათებლებია. მოცემულ ნაშ-რომში ჩატარებულია სწავლების თანამედროვე მეთოდებისა და მიმართულებათა ანალიზი, რომე-ლიც მიმართულია უცხოური ენის შემსწავლელთა კომუნიკაციური კომპეტენციის სრულყოფისაკენ.ხაზგასმულია რომ, უცხო ენაზე ზეპირმეტყველების სწავლების სრულყოფისათვის აუცილებელიასწავლების თანამედროვე, მოქნილი მეთოდების აქტიური გამოყენება რომელიც მიმართული იქნებამონოლოგური, დიალოგური მეტყველებისა და აუდირების ეფექტური უნარ-ჩვევების ფორმირებისადა სრულყოფისაკენ რათა შემსწავლელმა შემდგომში შეძლოს ნებისმიერ სამეტყველო სიტუაციაშინებისმიერი ენობრივი ბარიერის წარმატებით გადალახვა და საკომუნიკაციო მიზნის მიღწევა.

302. უარყოფის ლინგვისტური კატეგორიის გადმოცემის საშუალებები თანამედროვე ინგლი-სურ ენაში. – ფილოლოგიური პარალელები. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქარ-თული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, N5. თბ., 2012,გვ.278-285 (თანაავტორი: მზია თოფურიძე).ნაშრომში განხილულია ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და კომპლექსური ენობრივი მოვლენა – უარყო-ფის ლინგვისტური კატეგორია და მისი გადმოცემის საშუალებანი. უარყოფის ლინგვისტური კატეგო-რია რთული შინაგანი ბუნებით ხასიათდება. მის გადმოსაცემად ინგლისურ ენაში მიმართავენ სრული-ად განსხვავებული ენობრივი დონეების ფორმალურ მატარებლებსა და მათი ანალოგიური ფუნქცი-ების შემსრულებელ იმპლიციტურ თუ ექსპლიციტურ საშუალებებს. მოცემულ სტატიაში დეტალურა-დაა გაანალიზებული უარყოფის,როგორც ლინგვისტური კატეგორიის კომუნიკაციურ კონტექსტშიგადმოცემის სხვადასხვა გრამატიკული და ლექსიკური საშუალებები თანამედროვე ინგლისურენოვა-ნი მწერლების ნაწარმოებებიდან შესაბამისი მაგალითების ფართო სპექტრის მოშველიებით. განხი-ლულია სალაპარაკო ინგლისურისათვის დამახასიათებელი ორმაგი და მრავალჯერადი უარყოფა,რომელსაც შეიძლება გააჩნდეს სტილისტური შეფერილობა და მარკირება მოახდინოს დიალექტურიფორმების, ასევე შეიძლება იყოს გარკვეული საკომუნიკაციო და კოგნიტური სტრატეგიის გამოხატვისერთ-ერთი საშუალება.მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. Tempus-ევროკომისიის საგრანტო პროექტი:კურიკულუმის რეფორმის საერთაშორისომოდელის შემუშავება მულტიკულტურული განათლებისა და კულტურული მრავალფე-როვნების სწავლებისათვის – DOIT. 2012.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ბიზნეს-ტერმინოლოგიის თარგმნის სპეციფიკა (ინგ-ლისური ენის მაგალითზე)“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.4. მანანა შელია, ასოცირებული პროფესორისტატიები:1. Problem of Semantic Relations of Words. – კულტურათაშორისი კომუნიკაციები. საერთაშო-რისო სამეცნიერო პერიოდული გამოცემა. №17, თბ., 2012.განხილულია სიტყვათა სემანტიკური ურთიერთმიმართებები – ჰიპონიმიის პრობლემა. მაგ. სიტყვაLily - ის (შროშანის) ჰიპონიმური მიმართება ყვავილთან და მის სახეობებთან.

312. The Celtic Toponymic Names beyond Britain. – მეცნიერება და ცხოვრება. საერთაშორისორეცენზირებადი და რეფერირებადი სამეცნიერო ჟურნალი. თბილისის სასწავლო უნივერ-სიტეტი. №1(5). თბ., 2012.ნაშრომი ასახავს კელტური წარმოშობის ტოპონიმური სახელების პრობლემას, რომლებიც გავრცე-ლებულია როგორც ბრიტანეთში, ასევე მის ფარგლებს გარეთ და წარმოადგენს ისტორიული ცვლი-ლებების შედეგს ენასა და კულტურაში. ლინგვისტური თვალსაზრისით ჩატარებულია კელტურ ტო-პონიმთა სემანტიკური და მორფოლოგიური ანალიზი, როგორც დიაქრონულ, ასევე სინქრონულჭრილში.3. Nostalgic Feelings in British and American Poetry. – კულტურათაშორისი კომუნიკაციები. საერ-თაშორისო სამეცნიერო პერიოდული გამოცემა. №17, თბ., 2012, თანაავტ.: მ. მარღანია.სტატია ეხება ნოსტალგიის თემას. ყურადღება შევაჩერეთ ცნობილი ბრიტანელი და ამერიკელი პო-ეტების შემოქმედებაზე, აღწერილია მათი ნოსტალგიური გრძნობები, მონატრება, ემოციები და ტკივი-ლი მშობლიური მიწა-წყლის მიმართ.4. Semantic Features of English Proverbs with a Colour Component. – ცხუმ-აფხაზეთის მეცნიერ-ებათა აკადემიის შრომები. III. თბ., 2012.სტატიაში განხილულია ბრიტანული ანდაზების სემანტიკური თავისებურებები ფერთა კომპონენტით.ანდაზებში შემავალი ლექსიკური ერთეულების, ფრაზების მხატვრულ-მეტაფორული მნიშვნელობავლინდება რიგორც ფსიქოლოგიურ-საზოგადოებრივი ფენომენი, რომელიც წარმოადგენს ცოცხალ,მამოძრავებელ ძალას ნებისმიერი თანამედროვე ენის ზეპირმეტყველებაში.5. Поиск семантического сходства лексических единиц. На материале английского игрузинского языков. – Посвяшен. V юбилейной международной научной конференцииНационально-культурный компонент в тексте и языке. V юбилейная международная научнаяконференция. 6-8 декабря 2012. Минск, Беларусь, თანაავტ.: მ. მარღანია.ნაშრომში წარმოდგენილია ინგლისურ და ქართულ (ძვ. ქართ. მეგრ. ლექსიკურ ერთეულთა (კვირისდღეების) ტიპოლოგიური შედარება და სემანტიკური მსგავსება. განხილულია რამდენიმე მაგალითი.როგორც მონათესავე, ასე არამონათესავე ენების ლექსიკურ ერთეულთა შორის შედარებისას შეიძ-ლება გამოვლინდეს მსგავსი სემანტიკური ნიშან-თვისებები.6. The Symbolic Associations and Hyponymic Relations of Colors. – Образование в современноммире: Новое врмя – Новые решения. VIII Международная научно-практическая конференция– г. Саранск, Мордова, 2012, თანაავტ.: მ. მარღანია.ნაშრომში გაკეთებულია ფერების აღმნიშვნელი სიტყვები "red", “green” and “yellow” -ის მნიშვნელო-ბების შედარება და განხილულია სიმბოლური ასოციაციების თავისებურებანი ქართული და ინგლისუ-რი კულტურების მაგალითზე. ასევე გავაანალიზეთ ლექსიკური ურთიერთმიმართებები ფერთა აღ-მნიშვნელ სიტყვებთან.

327. Idioms – an Integral and Indispensable Part of English Language. – განათლება და ინოვაცია.მეხუთე საერთაშორისო კონფერენცია. გორის სასწავლო უნივერსიტეტის კრებული. გორი,2012. თანაავტ.: მ. აღაია, მ. მარღანია.სტატიაში წარმოდგენილია ინგლისური იდიომები სხვადასხვა ასპექტში. როგორც ცნობილია, ნების-მიერ ენაში, იდიომები ანუ ფიგურალური გამოთქმები, როგორც ფსიქოლოგიურ-საზოგადოებრივიფენომენი დამკვიდრებული ენაში შესაძლოა საინტერესო ისტორიის მატარებელი იყოს.8. სიტყვის ანალიზის ტრადიციული და ინოვაციური მეთოდები - „მერმისი“. სამეცნიეროშრომების კრებული. #6. 2012. სასწავლო უნივერსიტეტი „რვალი“.ნაშრომი ეხება სიტყვის ანალიზის, როგორც ტრადიციულ, ასევე ინოვაციურ-დეფინიციურ ასოციაციუ-რი მეთოდის გამოყენებას და სიტყვის ასოციაციური სტრუქტურის დადგენას. მოცემული პრობლემაწარმოადგენს მრავალ ლინგვისტთა ინტერესის საგანს.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. განათლება და ინოვაცია. მეხუთე საერთაშორისო კონფერენცია. გორის სასწავლო უნი-ვერსიტეტის კრებული. გორი, 2012. მოხსენება თემაზე: „Idioms – an Integral andIndispensable Part of English Language“ (თანაავტ.: მ. აღაია, მ. მარღანია).2. Образование в современном мире: Новое врмя – Новые решения. VIII Международнаянаучно-практическая конференция – Саранск, Мордова, 2012, მოხსენება თემაზე: „TheSymbolic Associations and Hyponymic Relations of Colors“. თანაავტ.: მ. მარღანია.3. Национально-культурный компонент в тексте и языке. V юбилейная международнаянаучная конференция. 6-8 декабря 2012. Минск, Беларусь. მოხსენება თემაზე: „Поисксемантического сходства лексических единиц. На материале английского и грузинскогоязыков“. თანაავტ.: მ. მარღანია.4. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ტოპონიმები როგორც ენის ლექსიკური სისტემისელემენტები (კელტური წარმოშობის ტოპონიმების მასალაზე)“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.5. ეკატერინე ბაკარაძე, ფილოლოგიის დოქტორი, ასისტენტ-პროფესორისტატიები:1. Cyber Discourse of Georgian Young Adults. – Scientific Journal of Humanities’ . InternationalBlack Sea University. Vol 1, Issue 2 (2012), გვ. 43-50.ნაშრომში გაანალიზებულია კომპიუტერის მეშვეობით გახორციელებული დისკურსი (CMD) ქართვე-ლი სტუდენტების მიერ; მსოფლიოში მიღებული კომპიუტერული მეტყველების ეტიკეტი, როგორცსიტყვაწარმოების ყველაზე პროდუქტიული სფერო მოზარდებსა და სტუდენტებს შორის სწრაფი

33დისკურსის, დროის, სივრცის, ენერგიისა და ფულის ეკონომიის თვალსაზრისით. კვლევაში წარმოდ-გენილია ე.წ. კომპიუტერის მეშეობით განხორციელებული დისკურსის – Computer Mediated Discourseტექსტების პრაქტიკა ქართულ გარემოში, რომელიც მოიცავს სიტყვათშემოკლების გავრცელებულიფორმების ჭარბ გამოყენებას, როგორებიცაა მოკვეცა, აკრონიმია, აბრევიატურები და შენაზარდები. –http://journal.ibsu.edu.ge/index.php/sjh/article/view/352. (სრულად იხ.: http://journal.ibsu.edu.ge/index.php/sjh/article/view/352/318).2. Slovenly Language and Freedom of Speech at US Colleges. – Scientific Journal of Humanities’ .International Black Sea University. Vol 1, Issue 1 (2012), გვ. 17-21.სტატიაში გაანალიზებულია ამერიკელი სტუდენტების მეტყველების თავისებურებები, მათ მიერ სა-მართლებრივი სლენგის, ჟარგონის, უხამსი ლექსიკისა და შენაზარდი სიტყვების გამოყენების თავისე-ბურებები. საკვლევ მასალად გამოყენებული იყო ამერიკული უნივერსიტეტის ვაშინგტონის სამარ-თლის სკოლის (AU WCL – American University, Washington College of Law) სტუდენტებისათვის დამა-ხასიათებელი დისკურსი. კვლევა ასევე მიზნად ისახავდა, შეესწავლა ახალი სიტყვების შექმნის პრო-ცესი და მათი გამოყენების კონკრეტული გარემო კონკრეტული საზოგადოების წევრებს შორის. ნაშ-რომში გაანალიზებულია მათ მიერ უხამსი ლექსიკის გამოყენება ისტორიულ, სამართლებრივ და სა-განმანათლებლო ჭრილში, თუ როგორ შეიცვალა კონცეფცია „სიტყვის თავისუფლება“ XXI საუკუნე-ში, როგორ ესმით ის სამართლის ფაკულტეტის სტუდენტებსა და მოსამართლეებს. შემთხვევის ანალ-იზმა გამოავლინა სტუდენტური ცხოვრების უნიკალური სურათი, სადაც ნათლად ჩანს, თუ რა გავლე-ნას ახდენს სამართლის სტუდენტების მეტყველება დედაქალაქის ჟარგონულ მეტყველებაზე.კვლევის შედეგად მიღებულია დასკვნა, რომ მიუხედავად მთელი რიგი სასამართლო გადაწყვეტი-ლებებისა, სამართლის პროფესურის ჩარევისა, სტუდენტები თავს არ იზღუდავენ და აქეზებენ კიდევაცმეზობელი შტატების (სადაც უფრო მკაცრი მიდგომებია) თანატოლებს, უფრო თამამად გამოხატონთავიანთი „არალეგალური“ თუ კანონდამცველებისთვის „მიუღებელი“ მოსაზრებები. ენაში მიმდინა-რე ცვლილებების შედეგად, ბევრი მსგავსი ერთეული კარგავს ემოციურობასა თუ ორიგინალურ მნიშ-ვნელობას, თუმცა მათი გამოყენების შეზღუდვის მცდელობების მიუხედავად, ისინი პოპულარულ ერ-თეულებად რჩება გარკვეულ წრეებში.(http://journal.ibsu.edu.ge/index.php/sjh/article /view/298). სრულად იხ.: http://journal.ibsu.edu.ge/index.php/sjh/article/view/298/274.3. The Eighth Amendment of the US Constitution versus Death Penalty as a Form of"Cruel and Unusual" Punishment. –Journal of Social Sciences . International Black SeaUniversity. Vol 1, Issue 1 (2012), გვ. 57-65.ნაშრომში განხილულია სიკვდილით დასჯის საკითხი აშშ-ში, თუ რამდენად არის სასჯელის ეს უმაღ-ლესი ზომა ყველასათვის მისაღები და გამართლებული, ემხრობა თუ არა მას საზოგადოება.შესწავლილია სიკვდილით დასჯის ისტორია, მისი მიღება აშშ-ში, „ამ სასტიკი და უჩვეულო სასჯელის“აკრძალვის მიზეზები ზოგიერთ შტატში, სიკვდილით დასჯადი დანაშაულებების კატეგორიის შემცირე-ბა. გაანალიზებულია საკითხისადმი თანამედროვე მიდგომა და რეფორმები, რომლებიც მიმართუ-ლია სასჯელის შეფარდებასთან, მათ შესაბამისობასთან კონსტიტუციის მერვე შესწორების მოთხოვ-ნებთან, რომლის შესაბამისი პუნქტი აცხადებს და კრძალავს შემდეგს: „არ შეიძლება მეტისმეტად დი-დი გირაოს და ჯარიმის დაწესება, აგრეთვე, სასტიკი და უჩვეულო სასჯელის დადება“. განხილულიაის საქმეები, რომლებმაც შეცვალეს აშშ-ს სამართლებრივი სისტემა; სასჯელის უმაღლესი ზომის აღ-

34სრულების ფორმები, ფედერალური სიკვდილით დასჯის წესი და პირობები, რელიგიისა და რასის,ფინანსური ფაქტების საკითხები, ასევე საერთაშორისო ორგანიზაციების როლი და ოფიციალურიორგანოების სტატისტიკური ანალიზი აღნიშნულ საკითხებთან მიმართებაში, სიკვდილმისჯილთა კა-მერაში განაჩენის სისრულეში მოყვანის მომლოდინეთა, ასევე აღსრულებული განაჩენების ოდენობაშტატებისა და რეგიონების, წლების მიხედვით. http://journal.ibsu.edu. ge/ index.php/jss/article/view/292.(სრულად იხ.: http://journal.ibsu.edu.ge/index. php/jss/article/view/292/268).მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. საგრანტო პროექტი: „აკადემიური ინგლისური ენა სამართლებრივი მიზნებისთვის“, ინტერაქ-ტიულობის ფონდი, ვაშინგტონი, აშშ. ძირითადი შემსრულებელი 2012 წელს შესრულებულისამუშაო მოკლე ანოტაციითურთ. იხ. ვებ გვერდი: http://www.interactivityfoundation. org/education/academic-english-for-legal-purposes-if-style-in-georgia.html.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „სიტყვის და პრესის თავისუფლების ლინგვისტური ასპექტებიამერიკის შეერთებული შტატების მაგალითზე“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.6. მაია მარღანია, ასისტენტ-პროფესორისტატიები:1. Nostalgic Feelings in British and American Poetry. – კულტურათაშორისი კომუნიკაციები. სა-ერთაშორისო სამეცნიერო პერიოდული გამოცემა. №17, თბ., 2012, თანაავტ.: მ. შელია.სტატია ეხება ნოსტალგიის თემას. ყურადღება შევაჩერეთ ცნობილი ბრიტანელი და ამერიკელი პო-ეტების შემოქმედებაზე, აღწერილია მათი ნოსტალგიური გრძნობები, მონატრება, ემოციები და ტკივი-ლი მშობლიური მიწა-წყლის მიმართ.2. Поиск семантического сходства лексических единиц. На материале английского игрузинского языков. – Посвяшен. V юбилейной международной научной конференцииНационально-культурный компонент в тексте и языке. V юбилейная международная научнаяконференция. 6-8 декабря 2012. Минск, Беларусь, თანაავტ.: მ. შელია.ნაშრომში წარმოდგენილია ინგლისურ და ქართულ (ძვ. ქართ. მეგრ. ლექსიკურ ერთეულთა (კვირის

35დღეების) ტიპოლოგიური შედარება და სემანტიკური მსგავსება. განხილულია რამდენიმე მაგალითი.როგორც მონათესავე, ასე არამონათესავე ენების ლექსიკურ ერთეულთა შორის შედარებისას შეიძ-ლება გამოვლინდეს მსგავსი სემანტიკური ნიშან-თვისებები.3. The Symbolic Associations and Hyponymic Relations of Colors. – Образование в современноммире: Новое врмя – Новые решения. VIII Международная научно-практическая конференция–г. Саранск, Мордова, 2012, თანაავტ.: მ. შელია.ნაშრომში გაკეთებულია ფერების აღმნიშვნელი სიტყვები "red", “green” and “yellow” -ის მნიშვნელო-ბების შედარება და განხილულია სიმბოლური ასოციაციების თავისებურებანი ქართული და ინგლისუ-რი კულტურების მაგალითზე. ასევე გავაანალიზეთ ლექსიკური ურთიერთმიმართებები ფერთა აღ-მნიშვნელ სიტყვებთან.4. Idioms – an Integral and Indispensable Part of English Language. – განათლება და ინოვაცია.მეხუთე საერთაშორისო კონფერენცია. გორის სასწავლო უნივერსიტეტის კრებული. გორი,2012. თანაავტ.: მ. აღაია, მ. შელია.სტატიაში წარმოდგენილია ინგლისური იდიომები სხვადასხვა ასპექტში. როგორც ცნობილია, ნების-მიერ ენაში, იდიომები ანუ ფიგურალური გამოთქმები, როგორც ფსიქოლოგიურ-საზოგადოებრივიფენომენი დამკვიდრებული ენაში შესაძლოა საინტერესო ისტორიის მატარებელი იყოს.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. განათლება და ინოვაცია. მეხუთე საერთაშორისო კონფერენცია. გორის სასწავლო უნი-ვერსიტეტის კრებული. გორი, 2012. მოხსენება თემაზე: „Idioms – an Integral andIndispensable Part of English Language“ (თანაავტ.: მ. აღაია, მ. შელია).2. Образование в современном мире: Новое врмя – Новые решения. VIII Международнаянаучно-практическая конференция – Саранск, Мордова, 2012, მოხსენება თემაზე: „TheSymbolic Associations and Hyponymic Relations of Colors“. თანაავტ.: მ. შელია.3. Национально-культурный компонент в тексте и языке. V юбилейная международнаянаучная конференция. 6-8 декабря 2012. Минск, Беларусь. მოხსენება თემაზე: „Поисксемантического сходства лексических единиц. На материале английского и грузинскогоязыков“. თანაავტ.: მ. შელია.4. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „სასუბრო მეტყველების ლექსიკის ფუნქციები სა-გაზეთო ტექსტში“. http://sou.edu. ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.

7. მანანა ბელთაძე, ფილოლოგიის დოქტორი, ასისტენტ-პროფესორი36სტატიები:2. კომუნიკაცია უცხოური ენის სწავლების პროცესში იურიდიული სპეციალობის სტუდენ-ტთათვის. –ინტელექტი. საერთაშორისო პერიოდული სამეცნიერო ჟურნალი, # 1(42),2012, გვ. 55-58.მომავალ იურისტებში სამართლებრივი ცნობიერების ჩამოყალიბება მოითხოვს უმაღლეს სასწავლე-ბელში უცხოური ენის სწავლების პროცესში პროფესიულ-ორიენტირებულ მიდგომას. იგი გულის-ხმობს სტუდენტებში უცხოურ ენაზე კომუნიკაციური უნარ-ჩვევების ფორმირებას კონკრეტულ პროფე-სიულ, საქმიან, სამეცნიერო სფეროებში და სიტუაციებში პროფესიული აზროვნების განსაკუთრებუ-ლობების გათვალისწინებით. პედაგოგის ამოცანაა სტუდენტებში მიაღწიოს ეფექტური ურთიერთობისმიზანს, რისთვისაც მან უნდა მოახდინოს მიზანმიმართული ზემოქმედება ურთიერთობის სამ ურთიერ-თმოქმედ მხარეზე – კომუნიკაციურზე, ინტერაქტიულზე და პერცეფციულზე. ეს სამი კომპონენტი არისაუცილებელი, რათა მოხდეს სტუდენტთა შორის კომუნიკაციური უნარ-ჩვევების განვითარება. შემო-თავაზებულია კომუნიკაციური ურთიერთობის სიტუაციების გათამაშება როლური თამაშის მოდელისფორმით და აღწერილია ასეთი მოდელების აგების პრინციპი, მეთოდი, შესაბამის სავარჯიშოთა ტი-პები და მათი შესრულების ეტაპები.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ეკონომიკური ტექსტების ზოგიერთი ლინგვისტური თავისე-ბურებები“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.

37სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათაფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იგერმანული ენისა და ლიტერატურის მიმართულება:1. ლედა ქობალია, ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, სრული პროფესორისტატიები:1. Темпоральная структура текста интервью газетнои публицистики. – Науковий часописНаціонального педагогічного університету імені М.П. Драгоманова. Серія 9. Сучасні тенденціїрозвитку мов. (კიევის მ. პ. დრაგომანოვის სახელობის ნაციონალური პედაგოგიურიუნივერსიტეტის (სამეცნიერო შრომების კრებული, 2012, სერია 9).მოცემული კვლევა ეყრდნობა დროის კატეგორიის ტექსტწარმოქმნის ფუნქციის საერთო დებულებას,აგრეთვე იმას, რომ ყოველ საგაზეთო ჟანრში არის დროის დომინანტი, რომელთანაც ურთიერთქმე-დებს სხვა დროის ფორმები ჟანრის ხასიათის მიხედვით. შესაბამისი ჟანრის ტემპორალური სტრუქტუ-რა განპირობებულია მისთვის ჩვეული ფუნქციურ-აზრობრივი მეტყველების ტიპებისა და შესაბამისიტექსტების ტემპორალური მოდელების ურთიერთქმედებით. ტემპორალური მახასიათებლები წარ-მოადგენს ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ტექსტწარმოქმნის ფაქტორს და აგრეთვე ტექსტების ტიპო-ლოგიის მაჩვენებელს. ეჭვგარეშეა დროის ფორმების არჩევის დამოკიდებულება მეტყველებით ვი-თარებაზე. იგი მტკიცდება საგაზეთო პუბლიცისტიკაში ინტერვიუს ტექსტის კომპოზიციურ-მეტყველები-თი და ტემპორალური სტრუქტურების განხილვით. სხვადასხვა ჟანრის საგაზეთო ტექსტების ტემპო-რალური სტრუქტურის სხვაობა მჭიდროდ უკავშირდება ამა თუ იმ ჟანრისთვის დამახასიათებელ ფუნ-ქციურ-აზრობრივ მეტყველების ტიპებს, რაც შეეხება ფუქნციურ-აზრობრივ მეტყველების ტიპს, დამო-უკიდებლად იმ საგაზეთო ჟანრისაგან, რომელშიც ეს ტიპი შედის, მისი ტემპორალური მახასიათებე-ლი უცვლელი რჩება.2. Phenomenon of Violence in Literature. – Гуманитарная наука сегодня, №1(6) ყაზახეთი ISSN2223-7089, გვ. 47-52 (თანაავტორი: ნინო მინდიაშვილი).ლიტერატურაში აღწერილ ძალადობას გვერდს ვერ ავუვლით. მხატვრული ლიტერატურის ფუნქციაადამიანის გარკვეული ზნეობრივი ღირებულებების ფორმირება და იმის განმარტებაა, თუ რა არისმისაღები და რა მიუღებელი, მწერალი ასწავლის ადამიანს, თუ როგორ დაიმკვიდროს საზოგადო-ებაში ადგილი. ნებისმიერი ლიტერატურული ტექსტი კი ადამიანის კონკრეტული ქცევის პოტენციურიმოდელია.

38სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ეკონომიკური ტექსტების ზოგიერთი ლინგვისტური თავისე-ბურებები“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.2. ირინა ყრუაშვილი, ფილოლოგიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორისტატიები:1. მოუცილებადი ზმნური პრეფიქსების როლი გერმანულ სიტყვაწარმოებაში. – ფილოლო-გიური პარალელები. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერებისინსტიტუტის სამეცნიერო შრომების კრებული, N5. თბ., 2012, გვ. 245-261.პრეფიქსაცია ზმნის წარმოების ყველაზე გავრცელებულ ხერხად ითვლება გერმანულ ენაში. პრეფიქსუ-ლი დერივატის ფუნქცია მდგომარეობს საბაზისო ზმნის სემანტიკურ და სინტაქსურ მოდიფიკაციაში. აღ-ნიშნული ფუნქციისგანსახორციელებლად არსებობს მთელი რიგი პრეფიქსებისა, რომლებიც, როგორცწესი, სიმპლექსურ ზმნას დაერთვის. მოუცილებადი პრეფიქსი ნაწილობრივ ან მთლიანად ცვლის ბაზი-სური სიტყვის მნიშვნელობას. ყველა პრეფიქსს აქვს მეტნაკლებად მკაფიოდ გამოხატული, მხოლოდმისთვის დამახასიათებელი დამოუკიდებელი მნიშვნელობა.სტატიაში ცალ-ცალკე არის დახასიათებუ-ლი თითოეული მოუცილებადი ზმნური პრეფიქსი; დერივატები კლასიფიცირებულია ფორმალურიდა სემანტიკური პარამეტრების მიხედვით.2. ზედსართაული აფიქსოიდების ფუნქციები გაზეთის ტექსტში. – ფილოლოგიური პარალე-ლები. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სა-მეცნიერო შრომების კრებული, N4. თბ., 2012, გვ. 242-256.აფიქსოიდთა კატეგორია გერმანულ ენაში არაჰომოგენური და საკამათოა. ნახევრადაფიქსაცია და-კავშირებულია სიტყვაწარმოებითი პროცესების დინამიკასთან არა მარტო დიაქრონიაში, არამედ აგ-რეთვე ენის სინქრონიული მონაკვეთის ფარგლებში. გაზეთის ტექსტში წარმოდგენილი რთული სიტ-ყვების დიდი ნაწილი სწორედ აფიქსოიდების მეშვეობით არის ნაწარმოები. სტატიაში გაანალიზებ-ულია საგაზეთო ჟანრის ტექსტები: მოწინავე სტატია, საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ტექსტი, ფელე-ტონი, სპორტული ახალი ამბები. მათში მრავლად ფიქსირდება ზედსართაული აფიქსოიდები. განსა-კუთრებული პროდუქტიულობით გამოირჩევა სუფიქსოიდები -voll და -reich, რომელთა მეშვეობითნაწარმოები სიტყვაწარმოებითი კონსტრუქციების რიცხვი ათეულებს შეადგენს. ისინი სხვადასხვა ბა-ზისს უკავშირდებიან და თითქმის ყოველგვარ წარმოქმნის ნიმუშში მონაწილეობენ. მათ პარალელუ-რად არსებობს სხვა სუფიქსოიდები და პრეფიქსოიდები, რომლებიც გაძლიერების, შესატყვისობის,უნარის, შესაძლებლობის, არარსებობის გამოხატვას ემსახურებიან.3. იდიომი როგორც ეროვნული, კულტურული და ისტორიული სპეციფიკის მატარებელიფენომენი. – კულტურათაშორისი კომუნიკაციები. საერთაშორისო სამეცნიერო-პერიოდუ-ლი გამოცემა. №17. თბ., 2012, გვ. 31-40.

39ყოველდღიურ კომუნიკაციაში ხშირად გამოიყენება ხატოვანი გამონათქვამები – იდიომები, რომლე-ბიც ენას თვითმყოფადობას, სისხარტესა და მაღალ გამომხატველობით ძალას ანიჭებენ. ეს კრეატი-ულობა განპირობებულია ინდივიდუალური ან საერთო კულტურული მახასიათებლებით. ენა ისტო-რიული წარმონაქმნია და ათასწლეულების განმავლობაში ვითარდება. ყველა დონეზე – ფონეტიკა,ლექსიკა, სემანტიკა. მას გადმოაქვს მრავალფეროვანი წარსულის ელემენტები, ამიტომ უამრავი გა-მონათქვამი სათავეს იღებს საუკუნეების წინანდელ ეპოქაში. სტატიაში შინაარსის მიხედვით გაანალ-იზებულია გერმანული იდიომები და დახასიათებულია მათი წარმომავლობა. თითოეული სემანტიკუ-რი ჯგუფისათვის მოყვანილია სათანადო მაგალითები.4. Deonymische Adjektivbildungen im Deutschen. – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეც-ნიერებათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია. №3(5). თბ., 2012, გვ. 93-95.დეონიმურ წარმონაქმნებში იგულისხმება სიტყვაწარმოებითი კონსტრუქციები, რომელთა წარმოება-ში მონაწილეობენ საკუთარი სახელები, კერძოდ, გეოგრაფიული სახელწოდებები და პიროვნებათაგვარები. სტსტიაში განხილულია ზედსართაული კომპოზიტები და ექსპლიციტური დერივატები, რო-მელთა პირველი უშუალო შემადგენელი კონსტიტუენტი საკუთარ სახელს წარმოადგენს. გერმანულკომპოზიტებში საკუთარი სახელი შედარებით იშვიათად გვხვდება. რაც შეეხება დერივაციულ მოდე-ლებს, აქ ძირითადად გამოიყენება ზედსართაული სუფიქსები -ischდა -er. დეონიმური დერივაციისმოდელს, უპირველეს ყოვლისა, სინტაქსური ფუნქცია აქვს. იგი საკუთარი სახელების ატრიბუტულიგამოყენების საშუალებას იძლევა.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „პოსესიური კომპოზიტები გერმანულ ენაში“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.2. სტაჟირება DAAD-ის პროგრამით გათვალისწინებულ გერმანისტთა კურსებზე: Geschichte imlandeskundlichen Deutschunterricht als Fremdsprache. 10.12.2012.-14.12.2012. ქ. ქუთაისი. აკაკიწერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი.3. ლალი რატიანი, ფილოლოგიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია) მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ქვეწყობილი წინადადება გერმანულ ენაში სინტაქსი). სახელმძღვანელო- სავარჯიშოებისკრებული გერმანულ ენაზე. გამომც.: „უნივერსალი“. თბ., 2012, 407 გვ.ბ) სტატიები:1. ანტონიმიური მიმართებების სახეობათა სპეციფიკა მეტყველების ნაწილთა ფარგლებში(გერმანულ ენაზე). – მეცნიერება და ცხოვრება. საერთაშორისო რეცენზირებადი და რე-

40ფერირებადი სამეცნიერო ჟურნალი. თბილისის სასწავლო უნივერსიტეტი. №1(5). თბ.,2012. გვ.162-168.2. რადიალურ-წრფივი კავშირი ანტონიმიურ სინონიმიური პარადიგმის სიტყვებს შორის.(გერმანულ ენაზე) – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრავალპროფი-ლიანი საერთაშორისო აკადემია. №3(5). თბ., 2012, გვ. 95-98.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. გენდერი ენასა და ლიტერატურაში, ტრანსფორმაციები გერმანისტიკაში გერმანისტთა მე-ხუთე საერთაშორისო კონფერენცია. მიშკოლცის უნივერსიტეტი. უნგრეთი. 25 ოქტომ-ბერი. 2012 წელი. მოხსენება თემაზე: „ლინგვისტური გენდეროლოგია – ენა როგორცგენდერის კონსტრუირების საშუალება“ (გერმანულ ენაზე).2. ლექსიკოგრაფია და კორპუსის ლინგვისტიკა. II საერთაშორისო სიმპოზიუმი ლექსიკო-გრაფიაში. თსუ არნ. ჩიქობავას სახ. ენათმეცნიერების ინსტიტუტი; ბათუმის შ. რუსთაველისსახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლებისა და მეცნიერებათა ფაკულტეტი; ივანეჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახ. უნივერსიტეტის ლექსიკოგრაფიული ცენტრი. 18-20.05.2012. ბათუმი, საქართველო. მრგვალი მაგიდის ირგვლივ დისკუსიის მონაწილე.3. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ანტონიმიურ მიმართებათა სპეციფიკა მეტყველებისგანსხვავებულ ნაწილთა ფარგლებში, მისი შედეგები“. http://sou.edu.ge/ index.php? lang–id= GEO&sec–id=169&info–id=332.4. ორენოვანი ლექსიკოგრაფიის მნიშვნელობა უცხო ენის სწავლებისათვის. ტრენინგი. ივანეჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. 3 მარტი 2012 წელი. თბილისი.ს/კ 204864548 სერთიფიკატი №02/08.4. თეა ჯღარკავა, ფილოლოგიის დოქტორი, ასისტენტ-პროფესორისტატიები:1. პერსონაჟის ქცევა როგორც ლიტერატურათ-მცოდნეობითი ცნება. – თბილისის ღია სასწავ-ლო უნივერსიტეტის სამეცნიერო შრომათა კრებული. #4. თბ., 2012.2. ფუნქციურ-სემანტიკური კატეგორიის ცნება და მისი შინაგანი კავშირი ველის ცნებასთან. –ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისოაკადემია. #3(6). თბ., 2012.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონ-ფერენცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „საქართველო და ქართული თემა ჰუგო

41ჰუპერტის მხატვრულ შემოქმედებასა და ლიტერატურულ კრიტიკულ წერილებში“.http://sou. edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.5. თამარ კიღურაძე, ფილოლოგიის დოქტორი, ასისტენტ-პროფესორისტატიები:1. პერსონაჟის ქცევა როგორც ლიტერატურათ-მცოდნეობითი ცნება. – თბილისის ღია სასწავ-ლო უნივერსიტეტის სამეცნიერო შრომათა კრებული. #4. თბ., 2012.2. ფუნქციურ-სემანტიკური კატეგორიის ცნება და მისი შინაგანი კავშირი ველის ცნებასთან. –ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისოაკადემია. #3(6). თბ., 2012.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. ინტელექტუალური ელიტები დასაველეთ და აღმოსავლეთ ევროპაში წარსულსა და აწმ-ყოში. საერთაშორისო სემინარი, 2012 წლის 6-11 მაისი, პასაუს უნივერსიტეტი. გერმანია.მოხსენება თემაზე: „კონფორმიზმსა და ოპოტრუნიზმს შორის: ინტელექტუალთა ცხოვრე-ბა ყოფილ გდრ-ში უვე ტელკამპის რომანის „კოშკის“ მაგალითზე“.

42სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათაფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იფრანგული ფილოლოგიის მიმართულება1. რუსუდან გაჩავა, ასოცირებული პროფესორისტატიები:1. ომონიმები ფრანგულ ენაში. – ცხუმ-აფხაზეთის მეცნიერებათა აკადემიის შრო-მები. II. თბ., 2011. (რეზიუმე ინგლისურ ენაზე).2. ქეთო გალობერი, ასოცირებული პროფესორი1. ფრანგული ენის ელექტრონული კორპუსი და სუბკორპუსები. – მეცნიერება და ცხოვრება.საერთაშორისო რეცენზირებადი და რეფერირებადი სამეცნიერო ჟურნალი. თბილისის სას-წავლო უნივერსიტეტი. №1(5). თბ., 2012, თანაავტორი: ნინო სანაია (რეზიუმეები ინგლისურ დარუსულ ენებზე).2. სინონიმია, ანტონიმია და პერიფრაზირება სემანტიკური მოდელირების კონტექსტში. –მეცნიერება და ცხოვრება. საერთაშორისო რეცენზირებადი და რეფერირებადი სამეცნიეროჟურნალი. თბილისის სასწავლო უნივერსიტეტი. N2 (6). თბ., 2012, თანაავტორი: ნინო სანაია(რეზიუმეები ინგლისურ და რუსულ ენებზე).სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფე-რენცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ენის ელექტრონული კორპუსის აგების ძი-რითადი პრინციპები“ (თანაავტორი: ნინო სანაია). http://sou. edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.3. ნინო სანაია, ასისტენტ-პროფესორისტატიები:1. მეტაფორის შიდა ფორმის არსი და ფუნქციები თანამედროვე ფრანგულ ენაში. – მეცნიერება დაცხოვრება. საერთაშორისო რეცენზირებადი და რეფერირებადი სამეცნიერო ჟურნალი.

43თბილისის სასწავლო უნივერსიტეტი. N 2(6). თბ., 2012. (რეზიუმეები ინგლისურ და რუსულ ენ-ებზე).2. ფრანგული ენის ელექტრონული კორპუსი და სუბკორპუსები. – მეცნიერება და ცხოვრება.საერთაშორისო რეცენზირებადი და რეფერირებადი სამეცნიერო ჟურნალი. თბილისის სას-წავლო უნივერსიტეტი. №1(5). თბ., 2012, თანაავტორი: ქეთო გალობერი (რეზიუმეები ინგლი-სურ და რუსულ ენებზე).3. სინონიმია, ანტონიმია და პერიფრაზირება სემანტიკური მოდელირების კონტექსტში. –მეცნიერება და ცხოვრება. საერთაშორისო რეცენზირებადი და რეფერირებადი სამეცნიეროჟურნალი. თბილისის სასწავლო უნივერსიტეტი. N2 (6). თბ., 2012, თანაავტორი: ქეთო გალო-ბერი (რეზიუმეები ინგლისურ და რუსულ ენებზე).სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფე-რენცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ენის ელექტრონული კორპუსის აგების ძი-რითადი პრინციპები“ (თანაავტორი:ქეთო გალობერი). http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.

44სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათაფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ ილათინური ფილოლოგიის მიმართულება1. მანანა კვატაია, ფილოლოგიის დოქტორი, ასისტენტ-პროფესორია) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. გრიგოლ რობაქიძე. დემონი და მითოსი. გერმანული ენიდან თარგმნა მანანა კვატაიამ. გამომც.:„არტანუჯი“. თბ., 2012.წიგნში შედის ქართული თარგმანები გრიგოლ რობაქიძის ესეებისა: „ნეფერტიტის თავი“, „თაურშიში დამითოსი“, „სიცოცხლის განცდა დასავლეთსა და აღმოსავლეთში“, „სტალინი, ვითარცა არიმანულიძალმოსილება“, „გრეტა გარბო, ვითარცა ზმანება დღევანდელობისა“. რობაქიძის „დემონი და მითო-სი“ 1935 წელს იენაში დაიბეჭდა. მისი სრული ქართული თარგმანი პირველად ქვეყნდება.2. გრიგოლ რობაქიძე. პორტრეტები. რუსულიდან თარგმნა მანანა კვატაიამ. გამომც.: „არტანუჯი“.თბ., 2012.გ. რობაქიძის რუსულენოვანი ესეების კრებული „პორტრეტები“ 1919 წელს ტფილისში დაიბეჭდა. დღესის ბიბლიოგრაფიული იშვიათობაა. წიგნში წარმოდგენილია გრიგოლ რობაქიძის ესეები: „პეტრე ჩაად-აევი“, „ლერმონტოვის ნიღაბი“, „ვასილი როზანოვი“, „ანდრეი ბელი“. წიგნი სრული სახით ქართულადპირველად ითარგმნა.3. გრიგოლ რობაქიძე. Pro domo sua. გერმანულიდან თარგმნა მანანა კვატაიამ. გამომც.: „არტანუ-ჯი“. თბ., 2012.წიგნში შეტანილია გრიგოლ რობაქიძის უცნობი თხზულებების: „ჩემი განმარტებისა“ და „Pro domo sua“-სქართული თარგმანები კომენტარებითურთ.4. ილია ჭავჭავაძე. თხზულებათა სრული კრებული 20 ტომად, ტ. 17. გამოსაცემად მოამზადეს ნო-რა კოტინოვმა, მანანა კვატაიამ და ჯულიეტა გაბოძემ. „ილიას ფონდი“. თბ., 2012.წიგნის ერთ-ერთი შემდგენელი. მან ტომს დაამატა კვლევა-ძიების შედეგად აღმოჩენილი ი. ჭავჭავაძის80-ზე მეტი პირადი წერილი.5. გრიგოლ რობაქიძე. პირადი წერილები. გამომც.: „არტანუჯი“. თბ., 2012.

45წიგნში სხვა წერილეთან ერთად შეტანილია რობაქიძის გერმანულ ენაზე დაწერილი 12 ბარათი სხვა-დასხვა პირისადმი, რომლებიც გერმანულიდან მანანა კვატაიამ თარგმნა.ბ) სტატიები:1. დიალოგი მარადისობასთან – პოეტურ ენიგმათა კვალდაკვალ. – ფილოლოგიური პარალე-ლები. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეც-ნიერო შრომების კრებული, № 5, 2012.ნაშრომში შეფასებულია ც. მესხიას წიგნი: „მზეჭაბუკი პოეტი“, რომელიც უდროოდ წასული ახალ-გაზრდა შემოქმედის დათა გულუას პოეზიას ეძღვნება.2. Pro domo sua - გრიგოლ რობაქიძის უცნობი თხზულება. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტე-ტის ქართული ლიტერატურის სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტის სამეცნიერო შრომებისკრებული, III, 2012.სტატიაში წარმოდგენილია ანალიზი გრიგოლ რობაქიძის უცნობი თხზულებისა “Pro domo sua”, რომე-ლიც 2011 წელს გერმანიაში დაიბეჭდა.. მისი ტექსტი გერმანულიდან სტატიის ავტორმა თარგმნა.3. ამბივალენტურობა ენიგმისა. – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრავალ-პროფილიანი საერთაშორისო აკადემია. #3, 2012.ნაშრომში გაანალიზებულია გრიგოლ რობაქიძის სკანდალური თხზულება “აოლფ ჰიტლერი, ერთიუცხოელი მწერლის მიერ დანახული”, რომელიც გერმანელთა ფიურერის ენიგმის კვლევას ეძღვნება.4. მშვენიერების მარადიულობის აპოლოგია. – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერე-ბათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია. #4, 2012.სტატია განიხილავს გრიგოლ რობაქიძის ესეს “ნეფერტიტის თავი”, რომელიც ამ ცნობილი ქანდაკე-ბის მაგალითზე მშვენიერების მარადიული იდუმალების პრობლემას იკვლევს.5. ახალი ქართული დემოკრატიის სათავეებთან. – ილია ჭავჭავაძე და გლობალიზაცია.კრებული. თბ., 2012.წერილში პირველად იბეჭდება ილია ჭავჭავაძისა და სხვა ქართველი მოღვაწეების ადრესი იმპერატორნიკოლოზ მეორისადმი (ქართულ და რუსულ ენებზე). აქვე მოცემულია ტექსტის კომენტარები.6. Paradigmatics of Logos and Vazha-Pshavela s Phenomen. „ლიტინფო“. თბ., 2012.სტატია განიხილავს ლოგოსის კონცეპტის გამოვლენას ვაჟა-ფშაველას შემოქმედებაში და ამ რაკუ-სით წარმოადგენს ვაჟას ფენომენს.7. შუა საუკუნეების ევროპული კულტურულ-ლიტერატურული სივრცის ქართული პარალელები.– ლიტერატურათმცოდნეობის თანამედროვე პრობლემები. შუა საუკუნეების ლიტერატურული

46პროცესები. საქართველო, ევროპა, აზია. ეძღვნება „ვეფხისტყაოსნის“ პირველი ბეჭდურიგამოცემის 300 წლისთავს. VI საერთაშორისო სიმპოზიუმი (26-28.09.2012). მასალები, ნაწილიI. ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი შოთა რუსთაველისქართული ლიტერატურის ინსტიტუტი. თბ., 2012.სტატია აანალიზებს ვიქტორ ნოზაძის და ემიგრაციაში მოღვაწე სხვა ქართველი მოღვაწეების თვალ-საზრისს შუა საუკუნეების ქართული და ევროპული კულტურულ-ლიტერატურული სივრცის პარალე-ლებზე.8. სამეცნიერო ნოვაცია მართებული აქცენტებით. – კრიტიკა. თბ., 2012.ნაშრომი ეძღვნება 2011 წელს გერმანიაში დაბეჭდილ მ. შუხარდისა და ნ. გაგნიძის წიგნს: “GrigolRobakidze (1880-1962). Der Schriftsterer zwischen zwei Sprachen und Kulturen”.9. ეს განწირული სულისკვეთება. – ათინათი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრა-ვალპროფილიანი საერთაშორისო აკადემია. #5, 2012.ცნობილი ემიგრანტი მოღვაწეების თხზულებებზე დაყრდნობით სტატია განიხილავს 1924 წლის აგვის-ტოს აჯანყების პერიპეტიებსმონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. აკაკი წერეთლის ახალი აკადემიური გამოცემის მეორე ნაწილი (XI-XX ტომები). შოთა რუს-თაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდი2. ბოლშევიზმი და ქართული ლიტერატურა. შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიეროფონდისამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. შოთა რუსთაველის ქართული ლიტერატურის ინსტიტუტის ქართული ლიტერატურის სამეცნიე-რო განყოფილების განყოფილების სხდომა. მოხსენება თემაზე: „მითოსური სივრცისა“ და „ის-ტორიული სივრცის“ ანტაგონიზმი“.2. შოთა რუსთაველის ქართული ლიტერატურის ინსტიტუტის ქართული ლიტერატურის სამეცნიე-რო განყოფილების განყოფილების სხდომა (2012 წლის 19 დეკემბერი). მოხსენება თემაზე:„გრიგოლ რობაქიძე (ნარკვევი წიგნისათვის „მეოცე საუკუნის ქართული მწერლობა“, ნაწილიI)“.3. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა საერთაშორისო აკადემიის საერთაშორისო კონ-ფერენცია. 2012 წლის 26 მაისი. მოხსენება თემაზე: „გრიგოლ რობაქიძის ერთი უცნობი თხზუ-ლების ანალიზისათვის“.4. ლიტერატურათმცოდნეობის თანამედროვე პრობლემები. შუა საუკუნეების ლიტერატურულიპროცესები. საქართველო, ევროპა, აზია. ეძღვნება „ვეფხისტყაოსნის“ პირველი ბეჭდურიგამოცემის 300 წლისთავს. VI საერთაშორისო სიმპოზიუმი. 26-28.09.2012. ივანე ჯავახიშვილის

47სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი შოთა რუსთაველის ქართული ლი-ტერატურის ინსტიტუტი. მოხსენება თემაზე: „შუა საუკუნეების ევროპული კულტურულ-ისტორი-ული სივრცის ქართული პარალელები“. http://litinstituti.ge/VI%20simpoz%20progr.pdf.

492. ოლღა პეტრიაშვილი, ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, სრული პროფესორისტატიები:1. Гротеск в русской литературе второй половины ХХ века. – Язык и культура. ХXI Международнаянаучная конференция им. проф. Сергея Бураго. 27-29.09 2012. Киев.სტატიაში განხილულია ვ. ორლოვის (1980 წელი), ნ. ევდოკიმოვის (1988 წელი) და ძმები სტრუგაცკი-ების (1989 წელი) გროტესკული რომანები. ეს რომანები აგრძელებენ მოხეილ ბულგაკოვის „ინტელე-ქეუალური გროტესკის“ ტრადიციებს, სადაც პერსონაჟები არიან მეცნიერები და ხელოვნების მოღვა-წეები.2. Творческая деятельность И. А. Бунина-переводчика. – Человек в пространстве языка. VIIМеждународная научная конференция. Сборник статей. Каунасский гуманитарный факультетВильнюсского университета, Каунас, Литва, 2012 (თანაავტ.: მ. მირესაშვილი).განხილულია მისი მთარგმნელობითი მოღვაწეობა. ბუნინმა თარგმნა რუსულ ენაზე ჰენრი ლონგფე-ლოს „სიმღერა გაიავატზე“, ბაირონის დრამები, ადამ მიცკევიჩის რამდენიმე სონეტი, ტარას შევჩენ-კოს ლექსები და სხვა, რომელების დღემდე ითვლება სხვებზე უკეთესი.3. „Преступление и наказание“ и преступление без наказания (Ф. М. Достоевский – И. А.Бунин). – Развитие гуманитарных наук. Проблемы и перспективы Часть 5. Международнаянаучно-практическая конференция. 28-30. 10. 2012. Котовице, Польша. – http://конференция.com.ua/files/image/konf%209/konf%209_5_3.pdfსტატიაში განხილულია დოსტოევსკის რომანის „დანაშაული და სასჯელის“ სიუჟეტი, რომელიც ეფუძ-ნება დანაშაულობის თემას. ივ. ბუნინი კი ბევრ რამეში არ ეთანხმებოდა დოსტოევსკის შეხედულებებს.1916 წელს მან დაწერა მოთხრობა „მარყუჟიანი ყურები“, რომელიც დოსტოევსკის რომანის აშკარაანტითეზაა. დოსტოევსკისთან პოლემიკა აისახა.4. Тема творчества и судьба писателя в прозе И. А. Бунина. – Достижение науки за последниегоды. Новые наработки. Международная научная конференция. 28-30.12.2012. Варшава, Польша.– http://конференция.com.ua/files/image/konf%2012/doklad_12_5_05.pdf (გვ. 25-28)სტატიაში განხილულია გამოჩენილი რუსი მწერლის, ივანე ბუნინის ხანგრძლივი შემოქმედებითიმოღვაწეობის მანძილზე სიცოხლის საზრისის ძებნა. მწერალი მტკივნეულად აღიქვამდა წინააღმდე-გობრივ სოციალურ-პოლიტიკურ ვითარებას, რომელიც შეიქმნა რუსეთში XIX-XX საუკუნეების მიჯნა-ზე, ამიტომ მიმართა ტოლსტოის მოძღვრებას. ივ. ბუნინი დიდ ინტერესს იჩენდა რუს და უცხოელ მწე-რალთა ბედისადმი, მისი მოთხრობების – „სავიზიტო ბარათები“, „ჰენრიხ“, „ბერნარი“ – სიუჟეტები აგ-ებულია სწორედ მწერალთა ცხოვრების ეპიზოდებზე.

50სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. Развитие гуманитарных наук. Проблемы и перспективы Часть 5. Международная научно-практическаяконференция: Польша, Котовице. 28-30. 10. 2012. მოხსენება თემა-ზე: „Преступление и наказание» и преступление без наказания (Ф.М. Достоевский– И.А.Бунин)“. – http://xn--e1aajfpcds8ay4h.com.ua/pages/view/930.2. გამოძიება და პროცესი ლიტერატურასა და ხელოვნებაში. შედარებითი ლიტერატუ-რის მე-3 საერთაშორისო კონფერენცია. 27-29.06.2012. ილიას სახელმწიფო უნივერ-სიტეტი (თბილისი, საქართველო) ლორანსიენის უნივერსიტეტი (სედბერი, ონტარიო,კანადა), თბილისი. მოხსენება თემაზე: „დანაშაული როგორც იურიდიული კატეგორიადა მისი წარმოჩენა თ. მ. დოსტოევსკის შემოქმედებაში“. (თანამომხსენებლი: მ.მირესაშვილი).3. Человек в пространстве языка. VII Международная научная конференция. Сборникстатей. Каунасский гуманитарный факультет Вильнюсского университета, Каунас, Литва,2012. მოხსენება თემაზე: „Творческая деятельность И. А. Бунина-переводчика“(თანაავტ.: მ. მირესაშვილი).4. Язык и культура. ХXI Международная научная конференция им. проф. Сергея Бураго.27-29.09 2012. Киев. მოხსენება თემაზე: „Гротеск в русской литературе второйполовины ХХ века“.5. Достижение науки за последние годы. Новые наработки. Международная научная конференция.28-30.12.2012. Варшава, Польша. მოხსენება თემაზე: „Тема творчества исудьба писателя в прозе И. А. Бунина“.6. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფე-რენცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „Тема преступления в творчестве Ф. М.Достоевского и И. А. Бунина“. http://sou. edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.3. მაკა კაჭარავა, ფილოლოგიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორისტატიები:1. О некоторых новых явлениях в русском языке. – კულტურათაშორისი კომუნიკაციები. საერ-თაშორისო სამეცნიერო-პერიოდული გამოცემა. №17, 2012.ახალი რუსული სიტყვების უმრავლესობა დაკავშირებულია სამყაროს ენობრივ სურათთან, კერძოდ,არსებობს ცვლილებების მთელი რიგი, რომლებიც უკავშირდება საზოგადოების მომხმარებელთაფასეულობებს. თანამედროვე ენობრივი სიტუაციისათვის დამახასიათებელია ახალი სიტყვების დიდირაოდენობა, რომლებიც სწრაფად ვრცელდება. ეს დაკავშირებულია სამყაროსენობრივი სურათისდინამიკასთან, მისი ფრაგმენტების არსებით ცვლილებებთან. ძირითადად, ესენია კალკები და ნასეს-

51ხები სიტყვები. სესხება (საკუთრივ ლექსიკური სესხება ან სემანტიკური კალკი) წარმოადგენს ენისათ-ვის ყველაზე მარტივ ხერხს მასში არარსებული კონცეპტის გაფორმებისათვის. ერთი მხრივ, ჩანს, რომხდება ენის «დაბინძურება», უსარგებლო ერთეულების სესხება, სასაცილო და მახინჯი ნოვაციების წარ-მოქმნა. სინამდვილეში კი, ის სიტყვები, რომლებიც ადვილად იმკვიდრებენ ადგილს, ავსებენ იმ შინაარ-სობრივ ლაკუნებს, რომლებიც გაჩნდნენ რუსულ ენაში ამ უკანასკნელ, ე.წ. ცვლილებათა პერიოდში.ასევე თვალსაჩინოა, რომ ახალი სიტყვები არ ჩნდებიან ქაოტურად, არამედ ახალი შინაარსის განსაზ-ღვრული ტენდენციების შესაბამისად. ბოლო პერიოდის რუსულ ენაში გამოიყოფა კონცეპტუალურიცვლილებების სამი ძირითადი მიმართულება: 1) წარმატებისა და მიღწევის ფასეულობათა სტატუსისშეცვლა (მაგ., ახალი შესიტყვება – «წარმატებული ადამიანი»); 2) თვითშეფასებაზე წარმოდგენის შეც-ვლა (მაგ., სიტყვა «ამბიციურის» დადებით კონტექსტში გამოყენება); 3) ცვლილებათა მთელი რიგი,რომლებიც უკავშირდება საზოგადოების მომხმარებელთა ფასეულობების გავრცელებას. სტატიაში ძი-რითადად საუბარია ბოლო ჯგუფის ცვლილებებზე.2. Русский язык на лингвокарте мира в условиях глобализации. – კულტურათაშორისი კომუნიკა-ციები. საერთაშორისო სამეცნიერო-პერიოდული გამოცემა. №19, 2012.სტატიაში გაშუქებულია გლობალიზაციის ეთნოლინგვისტური ასპექტები. გლობალიზაციის ჭრილშიგანიხილება პატარა ენებისა და ეროვნული უმცირესობების ენების დრამატული გაქრობის მიზეზები;ასევე საუბარია რუსული ენის როლზე თანამედროვე მსოფლიოში.3. О соотношении языка и культуры (на материале анализа концепта «правда» в русском ианглийском языках). – Человек в пространстве языка. VII Международная научная конференция.Сборник статей. Каунасский гуманитарный факультет Вильнюсского университета, Каунас,Литва, 2012.სტატიაში გაშუქებულია ენისა და კულტურის ურთიერთმიმართების საკითხი.მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. ელექტრონული სწავლების ეროვნული ქსელისა და გერმანიის საზოგადოება „DeutscheGesellschaft für internationale Zusammenarbeit“ (GIZ)-ის პროექტი: „ინსტიტუციები-სა და ადამიანური რესურსების განვითარება E-learning-ის საშუალებით სამხრეთ კავ-კასიაში“ , ექსპერტი.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა1. Человек в пространстве языка. VII Международная научная конференция. Сборник статей.Каунасский гуманитарный факультет Вильнюсского университета, Каунас, Литва,2012. მოხსენება თემაზე: „О соотношении языка и культуры (на материале анализаконцепта «правда» в русском и английском языках)“.2. International Forum of Specialists in Educational Measurements. Киев, 1 июня 2012 год.მოხსენება თემაზე: „Quality of assurance in Georgia today“.

523. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფე-რენცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „Русский язык на лингвокарте мира в условияхглобализации“. http://sou. edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.4. ინდირა ძაგანია, ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, ასოცირებული პროფესორისტატიები:1. Диалог культур как основа развития межнациональных отношений. – საერთაშორისო სიმ-პოზიუმი კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია. ეძღვნება პრო-ფესორ ვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბი-ლისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, სა-ქართველო. მასალები. თსუ გამომცემლობა. თბ., 2012, გვ. 110-116.კულტურათა დიალოგი, დღეს როგორც არასდროს, აქტუალურია თანამედროვე მსოფლიოში.გლობალიზაციის პირობებში ყველს ესმის, რომ სხვადასხვა – პოლიტიკური, ეკონომიკური, კულტუ-რული – მიმართულებით წარმატებული ურთიერთობისათვის მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ ენებისცოდნა, არამედ ამა თუ იმ ქვეყნის ხალხთა კულტურული თავისებურებების გათვალისწინება. დიალ-ოგის საკითხი მნიშვნელოვანია ჩვენი პოლიკონფენსიური და პოლიეთნიკური რეგიონისათვის, რომე-ლიც თავისი განსაკუთრებული გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის გამო ღიაა სხვადასხვა სახის გავ-ლენისათვის როგორც აღმოსავლეთის, ისე დასავლეთის მხრიდან.2. Культурная память и языковая политика. – Филологические науки в XXI веке. Международнаянаучная конференция. Бельцкий Государственный Университет имени Алеку Руссо.Молдова. 29-30.12.2012.სტატიაში საუბარია კულტურულ მეხსიერებასა და ენობრივ პოლიტიკაზე, რომლებიც კულტურულიმეხსიერების ენობრივი სივრცის კატეგორიზატორებია. ენობრივი ერთეულების დახმარებით ისინი ას-რულებენ სხვადასხვა ამოცანას სოციალურ-კულტურული მოგონებების ორგანიზაციასა და ადაპტაცი-აში.3. მყარი ასოციაციები, ეთნოენობრივი სტერეოტიპები და ქართული ასოციაციური ლექსიკო-ნის მასალები. – საერთაშორისო სიმპოზიუმის მასალები, ბათუმის უნივერსიტეტი. გვ. 71-76.თანაავტ.: დავით გოცირიძე, მარინე აროშიძე.ინდივიდისა და ეთნოსის ენობრივი ცნობიერების ეროვნულ -კულტურული სპეციფიკის ინტენსიურიკვლევა თანამედროვე ანთროპოცენტრისტულ ლინგვისტურ პარადიგმაში ჩამოყალიბდა და ეფუძნე-ბა ეთნოფსიქოლინგვისტიკის მეთოდოლოგიურ ბაზას, რომლის საფუძველზეც მიმდინარეობს კულ-ტურათაშორისი ურთიერთობების ეფექტურობის ექსპერიმენტული კვლევა. კომუნიკანტების ეროვ-ნულ ცნობიერებათა განსხვავება, რომელიც კულტურათაშორისი კომუნიკაციის წარუმატებლობის ძი-რითად მიზეზს წარმოადგენს, მოითხოვს ეთნიკურ ცნობიერებათა შესაძლო კონფლიქტური ზონების

53აღწერასა და სისტემატიზაციას. ქართული კულტურის საკვანძო კონცეფტების გამოკვლევა ასოციაცი-ური ექსპერიმენტის მეშვეობით საშუალებას გვაძლევს მოვამზადოთ ბაზა ქართული ასოციაციურილექსიკონის შესაქმნელად.4. Language and culture. – Philological-Jassyensia. VIII/1(15), 2012, რუმინეთი. გვ. 21-27.კულტურასთან ენის კავშირის საკითხი – ეს ენათმეცნიერების ერთი იმ საკითხთაგანია, რომლის შესწავ-ლასაც პრაქტიკული სარგებლობა აქვს. უპირველეს ყოვლისა, უცხო ენის შესწავლის დროს უდიდესიმნიშვნელობა ენიჭება იმას, რომ მოსწავლეებს ჰქონდეთ წარმოდგენა ამა თუ იმ სათარგმნი ეკვივალენ-ტების კავშირის სიღრმეზე. უნდა აღინიშნოს, რომ ენაზე კულტურის გავლენის შესწავლის სფეროში ბო-ლოდროინდელი, ყველზე მნიშვნელოვანი მიღწევები გაკეთდა უმეტესად ლინგვოქვეყანათმცოდნეობ-ის ფარგლებში და ძირითადად რუსული ენის მასალაზე. წარმოდგენილ ნაშრომში ავტორი ცდილობსგანაზოგადოს და გაანალიზოს ამ სფეროში ჩატარებული კვლევის შედეგები.5. Формирование языковой личности в Грузии и феномен межкультурного общения. – ის-ტორიულ-ფილოლოგიური ძიებანი. სანკტ-პეტერბურგის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. VIII, 2012. გვ. 37-44. თანაავტ.: მარინეაროშიძე.ენობრივი პიროვნების განვითარება თანამედროვე ენობრივი განათლების მიზანს წარმოადგენს. ამ-იტომაც სრულიად კანონზომიერია ლინგვისტიკაში დამოუკიდებელი მიმართულებების არსებობა,რომლებიც ახდენენ ფსიქოლოგიის, პედაგოგიკის, ქვეყანათმცოდნეობის მონაცემების სინთეზს მეტ-ყველების ბუნების გახსნის, სწავლების უნივერსალური ლინგვოკულტურული მოდელის შექმნის მიზ-ნით.მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში1. 2010-2013 – TEMPUS IV პროექტის კოორდინატორი (სსუ). ევროკავშირის პროექტი – „უმ-აღლესი განათლების სისტემის განვითარება, სოციალური კავშირების გაუმჯობესებისა დაჰუმანიტარული მეცნიერებების კონკურენტუნარიანობის ამაღლებისათვის“.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა1. საერთაშორისო სიმპოზიუმი კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლო-გია. ეძღვნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილისსახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,თბილისი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „Диалог культур как основа развитиямежнациональных отношений“.2. Филологические науки в XXI веке. Международная научная конференция. Бельцкий ГосударственныйУниверситет имени Алеку Руссо. Молдова. 29-30.12.2012. მოხსენება თემაზე:„Культурная память и языковая политика“.3. საერთაშორისო სიმპოზიუმის მასალები. ბათუმის უნივერსიტეტი. მოხსენება თემაზე: „მყარიასოციაციები, ეთნოენობრივი სტერეოტიპები და ქართული ასოციაციური ლექსიკონის

54მასალები“. თანაავტ.: დავით გოცირიძე, მარინე აროშიძე.4. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „Язык как хранитель культуры“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.5. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ენისა და აზროვნების ურთიერთკავშირი კულტურათაშო-რისი სივრცეში“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.

55სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათაფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იარქეოლოგიის მიმართულება:1. ჯონი აფაქიძე, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, სრული პროფესორიბ) სტატიები1. კოლხური კულტურის ცენტრალური და ჩრდილო-დასავლური ლოკალური ვარიანტები. – სა-ერთაშორისო სიმპოზიუმი კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია. ეძ-ღვნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელო-ბის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი,საქართველო. მასალები. თსუ გამომცემლობა. თბ., 2012, გვ. 8-10.ნაშრომში ძირითადი აქცენტები გაკეთებულია გვიანბრინჯაოსა და ადრერკინის ხანის კოლხური კულ-ტურის ცენტრალური და ჩრდილო-დასავლური ლოკალური ვარიანტების თავისებურებების წარმოჩე-ნაზე. ცენტრალური კოლხეთისათვის ავტორს გამოყოფილი აქვე 14 (თოთხმეტი) ლოკალური ნიშანი.ყურადღება გამახვილებულია რეგიონის გეოკლიმატურ პირობებზე, დასახლებისა და სამაროვნებისტიპებზე, დაკრძალვის წესებზე, საცხოვრებელი და სამეურნეო ნაგებობების თავისებურებებზე, ნახევ-რადძვირფასი ქვების საწარმო-სახელოსნოებზე, სამარხებში ბრინჯაოსა და რკინის სამეურნეო იარაღე-ბის დიდი რაოდენობით აღმოჩენის შემთხევევებზე, კოლხური კულტურის ოქრომჭედლობის უადრესნიმუშებზე, ძვირფასი მეტალის (ოქრო, ვერცხლი) ნაკეთობების, ზოდებისა და ნახევრადძვირფასი ქვე-ბისაგან (სარდერი) შემდგარ განძებზე და სხვ. ჩრდილო-დასავლეთი კოლხეთი (ანუ მდინარე კელსურსგაღმა მდებარე აფხაზეთი სოჭამდე) კი შემდეგი ლოკალური თავისებურებებით ხასიათდება: ინდივიდუ-ალური ორმოსამარხები და ოსუარიუმები, მიცვალებულების დაკრძალვა ზურგზე გაშოტილად ანდამოხრილად მარჯვენა მხარეს, მეორადი დაკრძალვის დროს ადგილი აქვს ნაწილობრივ ან სრულ კრე-მაციას, აქ მეურნეობაში წამყვანია მესაქონლეობა და მეტალურგია, კოლხური კულტურის სამეურნეოიარღები არქეოლოგიურ ძეგლებზე ფაქტობრივად არსად არ გვხვდება, მხოლოდ აქაა აღმოჩენილიბრინჯაოს სამკაულის ზოგიერთი ტიპი, მაგალითად: ბიკონუსური მძივები, კონუსისებრი სამკაულები,რომლებსაც ზემოდან ზოგჯერ ცხოველის ან ფრინველის გამოსახულება აზის და სხვ.2. ჩრდილო-დასავლეთ კოლხეთის გვიანბრინჯაოსა და ადრერკინის ხანის ძეგლები. –საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა ოკუპირებულ ტერიტორიაზე – აფხაზეთი. სა-მეცნიერო კონფერენცია. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, აფხაზეთის ახალგაზრდაფსიქოლოგთა ასოციაცია მოხსენებათა კრებული, თბ., 2012, გვ. 15-57.

56გვიანბრინჯაოსა და ადრერკინის ხანაში (ძვ. წ. XV-VII სს) ჩრდილო-დასავლეთი კოლხეთი ანუ კოლ-ხური კულტურის ჩრდილო-დასავლეთი ლოკალური ვარიანტი მოიცავდა ტერიტორიას მდინარე კე-ლასურიდან მოყოლებული ქ. სოჭსა და მის მიდამოებამდე, ხოლო თანამედროვე აფხაზეთის ტერი-ტორია მდ. კელასურსა და მდ. ენგურს შორის კოლხური კულტურის ცენტრალური ლოკალური ვა-რიანტის ნაწილს წარმოადგენდა. ამგვარ დაყოფას თვალნათლივ ადასტურებს აღნიშნული ხანის არ-ქეოლოგიური ძეგლები (ნამოსახლარები, სამაროვნები და განძები) და მასალა (კერამიკა, ბრინჯაო--რკინისა და საიუველირო ხელოსნობის ნაწარმი). კოლხური კულტურის ჩრდილო-დასავლური ვარი-ანტის ნამოსახლარები წარმოდგენილია სამი ტიპით: 1) ნამოსახლარებით, რომლებიც მდებარეობენბუნებრივ ბორცვებსა და შემაღლებებზე (ეშერა I, ეშერა II, გუმისთა I, გუმისთა II, სოხუმის მთა დასხვ.), 2) მდინარისპირა (კისტრიკი და სხვ.) და 3) დიუნური (ახალი ათონი, სოხუმი და სხვ.) ნამოსახ-ლარებით. ჩრდილო-დასავლეთ კოლხეთში, სადაც მრავლადაა აღმოჩენილი გვიანბრინჯაოსა დაადრერკინის ხანის სამაროვნები, დადგენილია სამარხთა შემდეგი ძირითადი ტიპები: 1. ორმოსამარ-ხები ირგვლივ ქვის შემონაწყობების გარეშე და მეორადი დაკრძალვა ქვევრსამარხებში ანუ ოსუარი-უმებში (ეშერა). დარძალვის წესებია: 1. მოხრილ მდგომარეობაში მარჯვენა მხარეს თავისუფალიორიენტაციით (წითელი შუქურა და სხვ.), 2. ზურგზე სწორ პოზაში (ყულანურხვა და სხვ.), 3. კრემაცია(გაგრა და სხვ.) და 4. მეორადი დაკრძალვა (ეშერა და სხვ.).3. ტროა – ბრინჯაოსა და ანტიკური ხანის ქალაქი – ევროპული და აღმოსავლური კულტურებისგზაჯვარედინზე. – საქართველო და თურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევან-დელობა და პერესპექტივები. აჰმედ ოზქან მელაშვილის დაბადებიდან 90 წლისთავისადმი მიძ-ღვნილი საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციის (თბილისი, 21-24 ივნისი, 2012) მასალე-ბი. თბ., 2012, გვ. 76-84.ტროა ბრინჯოსა და ანტიკური ხანის ქალაქია. აქ პირველი დასახლება (ტროა I) ჯერ კიდევ ადრებ-რინჯაოს ხანაში, კერძოდ, ძვ. წ. XXX საუკუნეში გაჩნდა. უკანასკველი დასახლება (ტროა X) კი ახ. წ. Vსაუკუნის მიწურულს, დამანგრეველი მიწისძვრის შემდეგ ასრულებს არსებობას. მრავალი არგუმენტიარსებობს იმის სამტკიცებლად, რომ ტროა/ილიონი სწორედ იქ მდებარეობდა, სადაც დღეს არქეო-ლოგები გათხრებს აწარმიებენ. ესაა თანამედროვე თურქულ სოფელ ტევფიკიეში (ჩანაქკალეს პრო-ვინცია) მდებარე ჰისარლიკის ბორცვი (150X200 მ). ჰისარლიკის ბორცვს უსუალოდ ეკვრის ტროასქვედა ქალაქი. სტატიაში მოკლედაა დახასიათებული ტროას ბორცვზე აღმოჩენილი ათივე ქალაქი,აქრიტექტურა, არქეოლოგიური მასალა და მისი ქრონოლოგია. არქეოლოგიური მონაპოვრების სა-ფუძველზე ნაჩვენებია სხვადასხვა ეპოქის მნიშვნელოვანი საგარეო კავშირები როგორ აღმოსავლე-თის ისე დასავლეთის მიმართულებით. მაგალითად, ძალზე საინტერესოა ე. წ. განძ L-ის ქვის ცულები,პირველ რიგში, ლაზურიტის/ლაჟვარდის ცული. აქ კარგად ჩანს კონტაქტები შორეულ ავღანეთ-თთან, რადგანაც „ძველ სამყაროშინ ლაჟვარდის საბადოები მხოლოდ ავღანეთში, კერძოდ, ბადახ-შანში და მის მახლობლად მდებარე პამირის მთებში იყო ცნობილი. პროტოგემოტრიული კერამიკისხშირი აღმოჩენა კი ერთმნიშვნელოვნად მიუთითებს ტროას კონტაქტებზე ეგეოსურ სამყაროსთან.ბრინჯაოსა და ადრეკინის ხანის ტროა (ტროა I-VII) მთლიანობაში 50 სამშენებლო ფაზისაგან შედგე-ბა. ტროა VIII-ის დროს (ძვ. წ. 700-85 წწ.) აქ ბერძნული კულტურაა გავრცელებული და შეიძლება ით-ქვას, რომ ტროა ტიპური ბერძნული კოლონიაა. ტროა IX-ის დროს (ძვ. წ. 85 - ახ. წ. 500) კი ტროა რო-მაული გავლენის ქვეშ იყო მოქცეული და მას ხშირად მოიხსენიებენ როგორც „ახალ ილიონს“, „ახალტროას“ რომაელი იმპერატორები თავს ტროას მემკვიდრეებად მიიჩნევდნენ და ამიტომ ის განსაკუთ-რებული ზრუნვისა და ყურადღების ცენტრში იყო. ისინი ასევე დიდად აფასებდნენ ტროას მითოლო-

57გიურ წარსულს და ამ განსაკუთრებულ ადგილს ხშირად სტუმრობდნენ. ბრინჯაოსა და ანტიკური ხა-ნის ტროა ახლო და შუა აღმოსავლეთისა და ეგეოსის ძველი კულტურების კვლევისათვის უაღრსადმნიშვნელოვანი ისტორიული ძეგლია. მრავალი ცნობილი მეცნიერი ევროპული კულტურის საწყისებსსწორედ ტროაში ეძებს.4. სოჭისა და მისი შემოგარენის ძვ. წ. II-I ათასწლეულების არქეოლოგიური ძეგლები. – სოჭის2014 წლის ზამთრის ოლიმპიური თამაშები და ქართულ-ჩერქეზული ეკო-კულტურული გარე-მო. საერთაშორისო სამეცნიერო სიპოზიუმის (12-13.07.2012) მასალები. ივანე ჯავახიშვილისსახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. თბ. 2012, გვ. 153-155.თანამედროვე სოჭისა და მისი შემოგარენის ძვ. წ. II და I ათასწლეულების არქეოლოგიური ძეგლე-ბის შესწავლა წინარეისტორიული და ანტიკური (კლასიკური) ხანის არქეოლოგიის ერთ-ერთი უმნიშ-ვნელოვანესი პრობლემაა. სტატიაში განხილულია ძვ. წ. 2000-600 წწ ანუ შუაბრინჯაოს, გვიანბრინჯა-ოსა და ადრერკინის ხანის არქეოლოგიური ძეგლები და მათ შესწავლასთან დაკავშირებული ზოგი-ერთი პრობლემა. სოჭი და მისი შემოგარენი, არქეოლოგიურად ეს უმდიდრესი მხარე, დღემდე სუს-ტადაა შესწავლილი. სადღეისოდ არსებული მონაცემებით, ძვ. წ. II ათასწლეულის პირველ ნახევარ-ში (შუაბრინჯაოს ხანა) სოჭის მხარეში გავრცელებულია ე. წ. დოლმენური კულტურა. ეს არის მასიურიქვის ფილებისაგან ნაგები სამარხები. სოჭისა და მისი შემოგარენის გვიანბრინჯაოსა და ადრერკინისხანის არქეოლოგიური ძეგლები (ძვ. წ. XV-VII სს.) ძირითადად ცნობილია შემთხვევითი აღმოჩენებისშედეგად, რომლებიც, როგორც ჩანს, დანგრეული სამარხებიდან და სხვადასხვა განძებიდან მომდი-ნარეობს. კოლხური კულტურის ძეგლები აქ უპირატესად წარმოდგენილია ბრინჯაოს ნაწარმით. ესე-ნია სხვადასხვა ტიპის კოლხური ცულები, შუბისა და ისრისპირები, საკინძები, ფიბულები, საკიდები დაცხოველთა ფიგურები კოლხურ სტილში. აქვე აღმოჩენილია კოლხური კულტურისათვის დამახასია-თებელი ე. წ. „ქსოვილიანი კერამიკა“. ჩრდილო კავკასიური ტიპის მასალა კი აქ ძირითადად წარ-მოდგენილია ბრინჯაოს ცულებით, ისრისპირებითა და სატეხებით. სადღეისოდ არსებული არქეო-ლოგიური მასალების საფუძველზე დასტურდება, რომ გვიანბრინჯაოსა და ადრერკინის ხანაში სოჭიდა მისი შემოგარენი კოლხური კულტურის ჩრდილო-დასავლურ ლოკალურ ვარიანტში შედიოდა დაშესაბამისად, კოლხური კულტურის გავრცელების უკიდურეს ჩრდილო-დასავლეთ ზონას წარმოად-გენდა. სხვადასხვა არქეოლოგიური პრობლემების შესასწავლად და უმიშვნელოვანეს ისტორიულ დაკულტურულ საკითხებზე პასუხის გასაცემად აუცილებელია სოჭსა და მისი შემოგარენში სისტემატიურიარქეოლოგიური გათხრების დაწყება.5. Skythen Archäologie in Georgien. – Der Schwarzmeerraum vom Äneolithikum bis in die Früheisenzeit(6000-600 v.Chr.). Kulturulle Interferenzen in der Zirkumpontischen Zone und Kontaktemit ihren Nachbargebieten, Humboldt-Kolleg. Varna, 2012, გვ. 17-18.უკანასკნელი ათწლეულების მანძილზე სკვითური კულტურის შესწავლამ ევროპულ არქეოლოგიაშიმნიშვნელოვან წარმატებებს მიაღწია. ამ ხნის მანძილზე ასევე წარმატებული იყო სკვითური კულტუ-რის ძეგლების (ელემენტების) კვლევა საქართველოშიც. სკვითური კულტურის ძეგლები საქართვე-ლოში ჩვეულებრივ წარმოდგენილია აკინაკებით, ისრისპირებით, ცხენის ლაგმის საყბეურებით. იშვი-ათდ იჩენენ თავს ე. წ. სკვითური ცულები და ასევე სკვითური ცხოველური სტილით შემკული ნივთები.ძვ. წ. VII საუკუნის შუახანებიდან თანამედროვე საქართველოს ტერიტორიაზე პირველად ჩნდება სკი-თური კულტურისათვის დამახასიათებელი არქეოლოგიური მონაპოვრები. ამ კულტურის ძეგლები

58შემდგ მთელი ძვ. წ. VII საუკუნის მეორე ნახევარში გვხვდება. ძვ. წ. VI საუკუნის დასწყისის შემდეგ კიისინი თვალთახედვის არედან ქრება. როგორც ჩანს, ძვ. წ. VII საუკუნის შუა ხანებში სკვითები პირვე-ლად გამოჩნდნენ საქართველოს ტერიტორიაზე, კერძოდ, შიდა ქართლის იმ მხარეში, სადაც თლიას(სპეციალურ ლიტერატურაში ცნობილია უპრატესად სახელწოდებით - თლი) ცნობილი სამაროვანიაგანლაგებული და შემდეგ მეტ-ნაკლები ინტენსივობით ურთიერთობა ჰქონდათ როგორც კოლხეთ-თან და ისე აღმოსავლეთ საქართველოში მცხოვრებ ხალხებთან. სკვითური კულტურის ელემენტებიკარგდაა წარმოდგენილი ზემოთ ხსენებული თლიას სამაროვნის #68-ე, #85-ე და სხვა სამარხებში.სკვითური მონაპოვრები ასევე მომდინარეობენ სამთავროს სამაროვნის #106-ე სამარხიდან, ბრილისსამაროვნის #29-ე სამარხიდან და სხვ. სკვითური კულტურის ყველაზე ადრეული ნივთი – ბიმეტალუ-რი აკინაკი ანუ სატევარი – აღმოჩენილია თლიას #85 სამარხში, რომელიც თარიღდება დაახლოებითძვ. წ. VII საუკუნის შუახანებით.6. Towards the new chronology of the late Bronze- and early Iron Age necropolis of the central localvariant of the Colchis-Culture. –The Prehistoric Black Sea. A Royal Society of Edinburgh Funded ResearchWorkshop,13th -14th December 2012, University of Glasgow, School of Humsnities, Archaeology.გვ. 2. http://www.gla.ac.uk/media/media_249091_en.pdfკოლხური კულტურის გვიანბრინჯაოს ხანის – ძვ. წ XV-XII საუკუნეების სამაროვანები აქამდე აღმოჩე-ნილი არ ყოფილა. საქართველოში კოლხური კულტურის XI-X საუკუნეების ყველაზე ადრეული სა-მარხები წარმოდგენილია ამ კულტურის შიდა ქართლის ლოკალურ ვარიანტში, კერძოდ, თლიას (ი-გივე თლი) სამაროვანზე. კოლხური კულტურის ჩრდილო-დასავლეთი ვარიანტის „კრასნი მაიაკის“(„წითელი შუქურა“) მდიდრულ სამაროვანს დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ძვ.წ. I ათასწლეულის ადრე-ული პერიოდის სამარხების დათარიღებისთვის. 152 სამარხიდან 104 მიეკუთვნება გვიანბრინჯაოს ხა-ნიდან ადრერკინის ხანაზე გარდამავალ პერიოდს. ცენტრალური კოლხეთის მუხურჩისა და ნიგვზია-ნის სამაროვნებსა და პალურის ინდივიდუალურ სამარხებზე დაყრდნობით ამ ძეგლებზე დაკრძალვაძვ.წ. I ათასწლეულის დასაწყისში დაუწყიათ. ერგეტა I-IV და დღვაბას სამაროვნების დიფერენციაციი-სათვის მნიშვნელოვანია აგრეთვე, ის კომპლექსები, რომლებშიც რკინის ნივთები აღმოჩენილი არარის და ასევე ის კერამიკა, რომლებსაც პარალელები ძვ. წ. II ათასწლეულის მიწურულის კოლხურკერამიკასთან ეძებნებათ. მათ მოჰყვება ისეთი კომპლექსები, რომლებშიც რამდენიმე რკინის ნივთიააღმოჩენილი და ბოლოს კი ისეთები, რომლებიც ბევრ რკინის ნივთს შეიცავენ. ცენტრალური კოლხე-თის უძველესი სამარხები, რომლებიც მხოლოდ ბრინჯაოს ნივთებს შეიცავენ, დღემდე აღმოჩენილიაერგეტას კოლექტიურ ორმოსამარხებში (ერგეტა I, სამარხები 1, 3, 8-9; ერგეტა III, სამარხი 3; ერგეტაIV, სამარხები 3-5). გვიანბრინჯაოს ხანის კერამიკის ფრაგმენტები ერგეტა I-ის # 8 სამარხიდან, გვიან-ბრინჯაოს ხანის ნამოსახლოებიდან და განძებიდან ადასტურებს, რომ სამაროვნები ამ პერიოდშიც(ძვ.წ. XI-IX სს) არსებობდა კოლხური კულტურის ცენტრალურ ლოკალურ ვარიანტში. კოლხეთშიდიდი რაოდენობითაა აღმოჩენილი აგრეთვე ძვ.წ. VIII-VII საუკუნეების სამაროვნები.სამეცნიერო საგრანტო პროექტებში მონაწილეობა1. 2012 წლის 1 მარტიდან სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის არქეოლოგიის ინსტიტუტიგახდა გერმანიის არქეოლოგიის ინსტიტუტის (ბერლინი) პარტნიორი. ამ ინსტიტუტებს შო-რის პარტნიორობას აფინანსებს გერმანიის ალექსანდრე ფონ ჰუმბოლდტის სახელობისსაერთაშორისო სამეცნიერო ფონდი. პარტნიორობის მიზანია ერთობლივი კვლევებისა და

59გათხრების ჩატარება. ეღობლივი არქეოლოგიური გათხრები ტარდება ცენტრალურ კოლ-ხეთში, ზუგდიდიდ მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე, ბრინჯოსა და ანტიკური ხანის ხელოვ-ნურ ნამოსახლარ ბორცვზე „ტაბაკონი“ (გათხრების ხელმძღვ.: პროფ. ჯონი აფაქიძე, რაზ-მის ხელმძღვანელები, დოქტორანტები ლევან ჭაბაშვილი და ტობიას მორტცი/ბერლინი/).სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოჭის 2014 წლის ზამთრის ოლიმპიური თამაშები და ქართულ-ჩერქეზული ეკო-კულტურული გა-რემო. საერთაშორისო სამეცნიერო სიპოზიუმი. 12-13.07.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელობისთბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „სოჭისა დამისი შემოგარენის ძვ. წ. II-I ათასწლეულების არქეოლოგიური ძეგლები“.http://caucasiology.tsu.ge/docs/geo/news/PROGRAMME.pdf.2. საქართველო და თურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობა და პერ-სპექტივები. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია მიძღვნილი აჰმედ ოზქან მელაშვილისდაბადებიდან 90 წლისთავისადმი. საქარველოს საპატრიარქოს წმიდა თამარ მეფის სახელობისსასწავლო უნივერსიტეტი. შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდი. 2012 წლის 21-24ივნისი. თბილისი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „ტროა – ბრინჯაოსა და ანტიკური ხანის ქა-ლაქი – ევროპული და აღმოსავლური კულტურების გზაჯვარედინზე.“http://presa.ge/new/?m=society&AID=17092.3. საერთაშორისო სიმპოზიუმი კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია. ეძ-ღვნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელობისთბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქარ-თველო. მოხსენება თემაზე: „კოლხური კულტურის ცენტრალური და ჩრდილო-დასავლურილოკალური ვარიანტები“. http://www.tsu.edu.ge/data/file_db/news/azerb2.pdf.4. The Prehistoric Black Sea. A Royal Society of Edinburgh Funded Research Workshop,13th -14th December2012, University of Glasgow, School of Humsnities, Archaeology. მოხსენება თემაზე: „Towardsthe new chronology of the late Bronze- and early Iron Age necropolis of the central local variant of theColchis-Culture“. – http://www.gla.ac.uk/media/media_249089_en.pdf.5. The Prehistoric Black Sea. A Royal Society of Edinburgh Funded Research Workshop,13th -14th December2012, University of Glasgow, School of Humsnities, Archaeology. მოხსენება თემაზე: „Towardsthe new chronology of the late Bronze- and early Iron Age necropolis of the central local variant of theColchis-Culture“. http://www.gla.ac.uk/media/media_249091_en.pdf.6. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივ-ნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „არქეოლოგიური გათხრები (ტაბაკონის ბორცვი) და დაზვერვებიზუგდიდისა და წალენჯიხის მუნიციპალიტეტებში“ (თანამომხსენებლები: ვახტანგ ჯაფარიძე,ლევან ჭაბაშვილი). http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.

2. ვახტანგ ჯაფარიძე, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, სრული პროფესორი60სტატიები:1. რომი კავკასიის საზღვარზე (წყაროების ზოგი მონაცემის არქეოლოგიური კომენტარი. – საერ-თაშორისო სიმპოზიუმი კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია. ეძ-ღვნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელო-ბის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი,საქართველო. მასალები. თსუ გამომცემლობა. თბ., 2012, გვ. 41-42.2. Рим на подступах Кавказа( археологический комментар некоторых данных источников. – სა-ერთაშორისო სიმპოზიუმი კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია. ეძ-ღვნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელო-ბის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი,საქართველო. მასალები. თსუ გამომცემლობა. თბ., 2012.სტატიის ორსავე ვერსიაში განხილულია რომის პოლიტიკური და ეკონომიკური ექსპანსიის მიზნებიაღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთში-კოლხეთსა(ლაზიკა) და იბერიაში. მთავარ ფორპოსტს აქ, რო-გორც წყაროებთან ერთად მხარს უჭერს არქეოლოგიური მონაცემებიც, აფსაროსის ციხე წარმოად-გენდა. იგივე მასალებით კარგად შეინიშნება იბერიისკენ მიმართული სამდინარო, თუ სახმელეთო მა-გისტრალი. ციხე-სიმაგრე შორაპანსა და იბერიის დედაქალაქ მცხეთაში, შედარებით ახალი გათხრებით, მნიშვნელოვანი არქეოლოგიური მონაცემებია გამოვლენილი, რომლებიც ასევე მიუთითებენპოლიტიკურ, ეკონომიკურსა და კულტურულ ნაკადებზე. ავტორი უშუალოდ მონაწილეობდა ამ გათ-ხრებში.3. ჩრდილო-დასავლეთ კოლხეთის (აფხაზეთის) არქეოლოგიის ზოგი საკითხი(რეზიუმე რუსულდა ინგლისურ ენებზე). – კავკასიოლოგიური ძიებანი. #3, 2011. გადაეცა დასაბეჭდად 2012.06.დაიბეჭდა გრიფ. თბ.2011.ნაშრომში განხილულია ისტორიული აფხაზეთის ახ წ. პირველი საუკუნეების არქეოლოგიური, უპირ-ატესად სამარხეული, ძეგლები. მოცემულია კოლხეთის ამ ჩრდილო- დასავლეთ ნაწილში გამოვლე-ნილი მასალების სანიგების კულტურასთან დაკავშირების მეთოდოლოგიური საფუძვლები. აღნიშნუ-ლია, რომ დღეს მეცნიერებაში არსებული მონაცემები, ჯერ-ჯერობით, არ იძლევა საშუალებას წყარო-ებში დადასტურებული ეთნიკური ერთეულების განსახლებათა არეალისა და მატერიალური ნაშთე-ბის პიდაპირი იდენტიფიცირების საშუალებას.4. ტაო-კლარჯეთის ქართული ძეგლების არქეოლოგიური და გეოლოგიური კვლევების შესა-ხებ. – ტაო-კლარჯეთი. II საერთაშორისო კონფერენცია. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი.თბილისი-ბათუმი, 2012. მასალები. გვ. 204-207 (თანაავტორი ი. ჯაფარიძე).ნაშრომში განხილულია ტაო-კლარჯეთის არქეოლოგიური ძეგლების შესწავლის ეტაპები; მის სათა-ვებთან იდგნენ ე. თაყაიშვილი, დ. ბაქრაძე, გ. ყაზბეგი. გრიგოლ ხანძთელის თხზულების კვალდაკ-ვალ, ძეგლების, მათ შორი არქეოლოგიურის, ძიებისა და იდენტიფიკაციის მიზნით მნიშვნელოვანიმოგზაურობა განახორციელა ნ. მარმა. აქ იმოგზაურა და რიგი საინტერესო ინფორმაცია არქეოლოგ-

61იურ ძეგლებზე შეაგროვა პ. უვაროვამ. თანამედროვე მკვლევართაგან ტაო-კლარჯეთის არქიტექტუ-რისა და არქეოლოგიის ძეგლების შესწავლას დიდი ამაგი დასდო ვ. ჯობაძემ. აღინიშნება იმის შესა-ხებ, რომ დღეს ეს კვლევები მნიშვნელოვნად საჭიროებენ გაფართობას.. სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:ა) სამეცნიერო კონფერენციები1. საერთაშორისო სიმპოზიუმი კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია.ეძღვნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელო-ბის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, სა-ქართველო. მოხსენება თემაზე: „რომი კავკასიის საზღვარზე ( წყაროების ზოგი მონაცემის არქე-ოლოგიური კომენტარი“. http://www.ictsu.tsu.edu.ge/data/file–db/news/azerb2.pdf.2. ტაო-კლარჯეთი. II საერთაშორისო კონფერენცია. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი. თბილი-სი-ბათუმი, 2012, ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. თბი-ლისი- ბათუმი-თურქეთი. მოხსენება თემაზე: „ტაო-კლარჯეთის არქეოლოგიური და გეოლ-ოგიური კვლევების აუცილებლობის შესახებ“ (თანაავტორი ი. ჯაფარიძე). www.bsu.edu.ge.info@manuscript.ge.3. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „არქეოლოგიური გათხრები (ტაბაკონის ბორცვი) და დაზვერ-ვები ზუგდიდისა და წალენჯიხის მუნიციპალიტეტებში“ (თანამომხსენებლები: ჯონი აფაქიძე,ლევან ჭაბაშვილი). http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.3. რევაზ ხვისტანი, ისტორიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორისტატიები:1. ჭუბერის ძვ.წ. VIII-VII სს-ის რკინის სადნობი ქურა. – საისტორიო ვერტიკალები. #24. თბ.2012. გვ. 146-151 (თანაავტორები: თ. თოდუა, ზ. კვიციანი, მ. ცინდელიანი).სტატია ეძღვნება 2011 წელს სოფელ ჭუბერში სვანეთის არქეოლოგიური ექსპედიციის მიერ გამოვლე-ნილ ქურას. ეს მასალა პირველად შემოდის სამეცნიერო მიმოქცევაში.2. ჩხუტელის წმინდა მაქსიმე აღმსარებელის სახელობის ეკლესიის ინტერიერში აღმოჩენი-ლი ინტალიო. – აფხაზეთის მოამბე. აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიისპერიოდული ორგანო. #1 (8), 2012. (ისტორია, არქეოლოგია, ეთნოგრაფია, სამართალი,ფილოსოფია, პოლიტოლოგია, ფილოლოგია, პედაგოგიკა, ფსიქოლოგია, ეკონომიკა).გვ. 31-37.სტატიაში განხილულია აღნიშნული ტაძრის ინტერიერში 2010 წელს გამოვლენილი I-II საუკუნეებისმიჯნის ინტალიო. აღნიშნული მასალა პირველად შემოდის სამეცნიერო მიმოქცევაში.

62სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „2012 წლის სვანეთის არქეოლოგიური ექსპედიციისდაზვერვების მოკლე ანგარიში“. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO &secid=169&info_id=332.არქეოლოგიურ ექსპედიციებში მონაწილეობა:1. 2012 წლის ივლისი. სვანეთის არქეოლოგიური ექსპედიცია.2. 2012 წლის სექტემბერი. ტაბაკონის არქეოლოგიური გათხრები.4. ნოდარ ბერულავა, ისტორიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. კოლხური შეიარაღების განვითარება ადრეანტიკურ და ელინისტურ ხანებში (ძვ.წ. VI-I სს).გამომც.: „უნივერსალი“. თბ., 2012, 70 გვ. http://saunje.ge/index.php?id=1270&lang=kaმონოგრაფიაში განხილულია კოლხეთში მოპოვებული საბრძოლო აღჭურვილობა და იარაღი ძვ. წ.VI-I საუკუნეებში.ბ) სტატიები:1. კაროლინგური მახვილები (VII-X სს.). – ათინათი, №1(3), 2012.სტატიაში განხილული ადრეშუასაუკუნეების ერთ-ერთი ძირითადი ზოგადევროპული საბრძოლოიარაღის – კაროლინგური მახვილების კლასიფიკაცია.2. ანგლო-საქსური ეპიკური პოემა „მელდონის ბრძოლა“, როგორც ადრეშუასაუკუნეების სამ-ხედრო და პოლიტიკური ისტორიის წყარო. – კულტურათაშორისო კომუნიკაციები. №17. თბ.,2012. თანაავტორი. დ. ფიფია.სტატიაში ხსენებული პოემა განხილულია როგორც ევროპის სამხედრო ისტორიის და სამხედრო არ-ქეოლოგიის პირველწყარო.3. ანტიკური საალყო და სანგრევი ტექნიკის ნიმუშები კოლხეთში. – კრებული: მ. ბროსე-200. თბ.,2012.

სტატიაში განხილულია კოლხეთში აღმოჩენილი ანტიკური საბრძოლო ტექნიკის ნიმუშები.63სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ჩახარის ნაქალაქარი“. http://sou.edu.ge/index.php? lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.არქეოლოგიურ ექსპედიციებში მონაწილეობა1. 2012 წლის სექტემბერი. ტაბაკონის არქეოლოგიური გათხრები.5. მანანა კუპრავა, ისტორიის დოქტორი, ასისტენტ-პროფესორი1. კოლხური კულტურის განძები ჩრდილო-დასავლეთ კოლხეთიდან. – საერთაშორისო სიმპო-ზიუმი კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია. ეძღვნება პროფესორვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელ-მწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქართველო. მასა-ლები. თსუ გამომცემლობა. თბ., 2012, გვ. 43-44.თანამედროვე აფხაზეთის ტერიტორია უკვე შუაბრინჯაოს ხანის მიწურულიდან კოლხური კულტურისწამყვანი იარაღების, პირველ რიგში ბრინჯაოს კოლხური ცულის, ფორმირების ერთ-ერთი მთავარირეგიონი იყო. ბრინჯაოს კოლხური კულტურის ადრეული განძები აფხაზეთში აღმოჩენილიაპილენკოვოში, გაგრაში, ბიჭვინთაში, ლიხნსა და სოხუმის მთაზე. ეს განძები შეიცავენ ბრინჯაოსკოლხური ცულების პროტოტიპებს. ისევე როგორც გურია-აჭარის ზღვისპირეთი აფხაზეთისზღვისპირა ზოლიც კოლხური ბრინჯაოს ფორმირების ზონაში ექცევა. უკვე გვიანბრინჯაოს ხანაშიმთელი ჩრდილო-დასავლეთი კოლხეთი (აფხაზეთი) ერთიანი კოლხური კულტურის გავრცელებისარეალში შედიოდა და მის ერთ-ერთ ლოკალურ ვარიანტს წარმოადგენდა.2. კოლხური კულტურის ადრერკინის ხანის ძეგლები სოხუმიდან (გუადიხუსა და წითელიშუქურის სამაროვნების მიხედვით). – საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა ოკუპი-რებულ ტერიტორიაზე – აფხაზეთი. სამეცნიერო კონფერენცია. სოხუმის სახელმწიფო უნი-ვერსიტეტი, აფხაზეთის ახალგაზრდა ფსიქოლოგთა ასოციაცია მოხსენებათა კრებული, თბ.,2012, გვ. 112-128.სტატიაში მოკლედაა წარმოდგენილი სოხუმში აღმოჩენილი ადრერკინისა და ანტიკური ხანის კოლ-ხური კულტურის ორი ეტალონური ძეგლი: გუადიხუსა და წითელი შუქურის სამაროვნები. ნაშრომშიმოცემულია ორივე სამაროვნის „უფროსი ჯგუფის“ ანუ ადრერკინის ხანის სამარხებისა დაარქეოლოგიური მასალების მოკლე ანალიზი. გუადიხუსა და წითელი შუქურის სამაროვნებზეაღმოჩენილი არქეოლოგიური მასალა მიუთითებს იმაზე, რომ ძვ. წ. I ათასწლეულის პირველ ნა-ხევარში სოხუმი და მისი შემოგარენი კოლხური კულტურის ორგანული ნაწილია. ამ სამაროვნებისროგორც კერამიკულ ნაწარმს ისე ბრინჯაოს ნაკეთობებსა და სამაკაულებს (საკუთრივ ჩრდილო-და-სავლეთი კოლხეთის ლოკალური ვარიანტისა, რომელშიც შედის სოხუმი და მისი შემოგარენი),ანალოგები ეძებნებათ, განსაკუთრებით, კოლხური კულტურის ცენტრალური ლოკალური ვარიანტის

64ისეთი სამაროვნების მასალებთან, როგორებიცაა მერხეულის, ჯანტუხის, პალურის, მუხურჩის,ერგეტის, ნიგვზიანის, ურეკისა და სხვა სამაროვნების მასალებთან. განსხვავებები დაკრძალვისწესებში კი უნდა აიხსნას კოლხური კულტურის ლოკალური თავისებურებებით, რომლებიც, უპირ-ველეს ყოვლისა, გამოწვეულია კოლხეთის ამა თუ იმ რეგიონის გეო-კლიმატური სხვაობით. ამასთანერთად უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ თვალასაჩინო ანალოგები დასტურდება კოლხური კულტურისცენტრალურ და სხვა ლოკალურ ვარიანტებთან არა მარტო არქეოლოგიურ მასალების შედარებითიშესწავლის დროს, არამედ სამარხთა ტიპებისა და, განსაკუთრებით კი, დაკრძალვის წესებშიარსებული პარალელების კვლევისას.სამეცნიერო საგრანტო პროექტებში მონაწილეობა1. ევროკავშირის პროექტი – ტემპუსი V: კურიკულუმის რეფორმის საერთაშორისო მოდელისგანვითარება მულტიკულტურული განათლებისა და კულტურული მრავალფეროვნებისსწავლებისათვის, გრანტი # 2012-3366/001-001. ძირითადი შემსრულებელი.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივ-ნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ჩრდილო–დასავლეთი კოლხეთის ბრინჯაოს ხანის განძები(ქრონოლოგიის საკითხები)“. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_ id=332.6. ლევან ჭაბაშვილი, ასისტენტ პროფესორისტატიები:1. თრიალეთის კულტურის ლითონის ჭურჭლის ანალოგების შესახებ კერამიკულ პროდუქ-ციაში. – ამირანი. კავკასიოლოგიის საერთაშორისო სამეცნიერო კვლევითი საზოგადოებ-რივის ინსტიტუტის მოამბე. ISSN 1512-0449. № 24. თბილისი 2012. გვ. 5-17.სტატია ეხება თრიალეთის კულტურის კერამიკის ლითონის პროტოტიპების საკითხს. განხილულია ამკულტურის ლითონის ჭურჭლის ფორმების და ორნამენტის კერამიკული ანალოგების საკითხი.მოტანილია პარალელები ამ მიმართულებით ჩატარებული კვლევების შესახებ უცხოური სამეცნიეროლიტერატურიდან. დასმულია საკითხი ამ ფაქტის რელატიური ქრონოლოგიაში გამოყენების შესახებ.სამეცნიერო საგრანტო პროექტებში მონაწილეობა1. საქართველოს არქეოლოგიური ძეგლების ორენოვანი (ქართულ-ინგლისური) ელექტრონულიენციკლოპედია. (შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდი). – ძირითადიშემსრულებელი.

652. ინსტიტუტებს შორის პარტნიორობის პროგრამა. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, გერმანი-ის არქეოლოგიის ინსტიტუტი (ჰუმბოლტის ფონდი). ერთობლივი გათხრების მონაწილე.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „არქეოლოგიური გათხრები (ტაბაკონის ბორცვი) დადაზვერვები ზუგდიდისა და წალენჯიხის მუნიციპალიტეტებში“ (თანამომხსენებლები: ჯონიაფაქიძე, ვახტანგ ჯაფარიძე). – http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.

66სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათაფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იისტორიის მიმართულება:1. ზურაბ პაპასქირი, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, სრული პროფესორია)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. Моя Абхазия. Воспоминания и размышления. გამომც.: „მერიდიანი“. თბ, 2012. 604 გვ.წიგნი შედგება ორი განყოფილებისაგან. პირველი განყოფილება (გვ. 9-264) წარმოადგენს მემუარულიხასიათის ნარკვევს, რომელშიც ავტორის პირადი მოგონებების ფონზე გაანალიზებულია 1976-1993წლების აფხაზეთის საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ვითარება. მეორე განყოფილებაში შესულია სხვა-დასხვა პერიოდში რუსულ ენაზე გამოქვეყნებული სამეცნიერო და სამეცნიერო-პოპულარული ხასიათ-ის სტატიები, ინტერვიუები, რომლებშიც გაშუქებულია საქართველო-აფხაზეთის ისტორიისა და თანა-მედროვე სიტუაციის აქტუალური პრობლემები.ბ) სტატიები1. Another Look at One of the False Historical Postulates of the Abkhazian Separatist Ideology.On theQuestion of Abkhazia’s Political-State Status in 1921-1931. – The Caucasus & Globalization. Journalof Social, Political and Economic Studies. Institute of studies of the Caucasus (Baku, Azerbaijan).CA&CC Press®. Sveden. 2012. Vol. 6. Issue 2, გვ. 168-180.2. Ещё раз об одном ложном историографическом постулате абхазской сепаратистской идеологии.К вопросу о политико-государственном статусе Абхазии в 1921-1931гг. – Кавказ иглобализация. Журнал социально-политических и экономических наук. Институт стратегическихисследований Кавказа (Баку, Азербайджан). CA&CC Press, Швеция. 2012. Т. 6. Вып. 2,გვ. 191-204.რუსულ და ინგლისურ ენაზე გამოქვეყნებულ სტატიებში მოცემულია 1921-1931 წლების ე.წ. აფხაზე-თის სსრ-ის პოლიტიკურ-სახელმწიფოებრივი სტატუსის სეპარატისტული ხედვის მეცნიერული კრიტი-კა და სათანადო პირველწყაროების, პირველ რიგში, დოკუმენტური მასალების მონაცემების ფონზენაჩვენებია, რომ აღნიშნულ პერიოდში ე.წ. „აფხაზეთის სსრ“ იყო არა საქართველოს სსრ-ისაგან და-მოუკიდებელი მოკავშირე რესპუბლიკა, არამედ საქართველოს სსრ-იში შემავალი ე.წ. „ხელშეკრუ-ლებითი რესპუბლიკა“, რომლის სტატუსი, ფაქტობრივად, არაფრით არ აღემატებოდა ავტონომიურრესპუბლიკის სტატუსს.

672. Об одной попытке игнорирования роли и места грузинского государства на международнойарене в XII веке. Некоторые замечания на книгу Рауфа А. Гусейн-Заде: «Кавказ и Сельджуки». –Кавказ и мир. Международный научный журнал. №14. Тб., 2012, გვ. 60-83. ელექტრონ. ვერ-სია: http://iberiana2.wordpress.com/caucasus/papaskiri.3. XII საუკუნის საქართველოს სახელმწიფოს როლისა და ადგილის იგნორირების ერთი მცდე-ლობის შესახებ. – საქართველო და თურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღე-ვანდელობა და პერესპექტივები. აჰმედ ოზქან მელაშვილის დაბადებიდან 90 წლისთავისადმიმიძღვნილი საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციის (თბილისი, 21-24 ივნისი, 2012) მასა-ლები. თბ., 2012, გვ. 161-170.წარმოდგენილ პუბლიკაციებში მოცემულია ცნობილი აზერბაიჯანელი ისტორიკოსის, სელჩუკოლო-გის რაუფ ჰუსეინ-ზადეს მონოგრაფიის: „კავკასია და სელჩუკები“ („Кавказ и сельджуки“ Баку, 2010)მეცნიერული კრიტიკა. აღნიშნულ მონოგრაფიაში სრულიად იგნორირებულია საქართველოს სა-ხელმწიფოს, როგორც წამყვანი ანტისელჩუკური ძალის როლი XII-XIII საუკუნის დამდეგის კავკასია-ახლო აღმოსავლეთის პოლიტიკურ პროცესებში და ეჭვს ქვეშაა დაყენებული მისი ჰეგემონობა იმჟა-მინდელ კავკასიაში. ვითარება ისეა წარმოჩენილი, რომ მთავარ პოლიტიკურ ფიგურანტს რეგიონშიწარმოადგენდა ილდენიზიდების აზერბაიჯანის ათაბაგთა სახელმწიფო, რომელიც ფაქტობრივადცვლიდა სელჩუკთა დიდ სულტანატს და, რომლის პოლიტიკური და ეკონომიკური გავლენის ქვეშიყო მოქცეული საქართველოს სახელმწიფო. ზემოხსენებულ პუბლიკაციებში სათანადო პირველწყა-როებისა და ისტორიოგრაფიული მემკვიდრეობის, მათ შორის, პირველ რიგში, გამოჩენილი აზერბა-იჯანელი მეცნიერის აკად. ზ. ბუნიატოვის კაპიტალურ გამოკვლევაზე დაყრდნობით, მოცემულია რ.ჰუსეინ-ზადეს ამ მცდარი დებულების კრიტიკა და ნაჩვენებია საქართველოს სახელმწიფოს წამყვანიროლი XII-XIII საუკუნის დამდეგის საერთაშორისო ურთიერთობებში.4. К вопросу о национально-государственной и культурной самоидентификации Абхазскоговладетельского дома Шарвашидзе. – აფხაზეთის მოამბე. აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნულიაკადემიის პერიოდული ორგანო. #1 (8), 2012. (ისტორია, არქეოლოგია, ეთნოგრაფია, სამარ-თალი, ფილოსოფია, პოლიტოლოგია, ფილოლოგია, პედაგოგიკა, ფსიქოლოგია,ეკონომიკა). გვ. 5-17.ნაშრომში სათანადო პირველწყაროების მონაცემებზე დაყრდნობით ნაჩვენებია აფხაზეთის მთავარშარვაშიძეთა სახლის ეროვნულ-სახელმწიფოებრივ და კულტურულ-პოლიტიკური იერ-სახე. საგან-გებოდაა აღნიშნული, რომ შარვაშიძეთა საგვარეულოს წარმომადგენლები მთელი შუა საუკუნეებისმანძილზე და მოგვიანებითაც (აფხაზეთის სამთავროს გაუქმებამდე და შემდგომაც) ერთმნიშვნელოვ-ნად ანსახიერებდნენ საერთო-ქართული ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი და კულტურულ-პოლიტიკუ-რი სამყაროს და თავიანთ თავს მოიაზრებდნენ ქართული პოლიტიკური ელიტის განუყოფელ ნაწი-ლად.5. აფხაზთა სეპარატისტული ამბოხი და მისი „ისტორიოგრაფიული დასაბუთების“ უბადრუკიმცდელობები. – მარიამ ლორთქიფანიძე – 90. ისტორიული რეპრეზენტაცია: თეორიული მი-მართულებები და კონკრეტული კვლევები. აკადემიკოს მარიამ ლორთქიფანიძის დაბადების90 წლისთავისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო კონფერენცია. 2012 წლის 16-17 ნოემბერი,თბილისი საქართველო. თეზისები. თბ., 2012, გვ. 66-67.

686. The Abkhazian Ecclesiastical Revolt and the Worthless Attempts of its „Istotiographical Justification“.– Mariam Lordkipanidze – 90. Representing History: Theoretical Trends and Case Studies – the conferencededicated to 90 th Anniversary of Academician Mariam Lortkipanidze’s. Tb., 2012, გვ. 142-143.აღნიშნულ პუბლიკაციებში გაანალიზებულია 1992-1993 წლებში აფხაზეთში დატრიალებული ტრაგედი-ის შედეგად აფხაზეთში შექმნილი ვითარება საეკლესიო სფეროში და ნაჩვენებია ე.წ. „დამოუკიდებელიაფხაზური ეკლესიის“ შექმნის „ისტორიოგრაფიული დასაბუთების“ სრული უსუსურობა.7. გურანდუხტ დედოფლის პოლიტიკური პორტრეტისათვის. – საერთაშორისო სიმპოზიუმი კავკა-სიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია. ეძღვნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯი-ლარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივ-ერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქართველო. მასალები. თსუ გა-მომცემლობა. თბ., 2012, გვ. 55-57.8. К политическому портрету царицы Гурандухт. – საერთაშორისო სიმპოზიუმი კავკასიის ხალ-ხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია. ეძღვნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯილარისხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტე-ტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქართველო. მასალები. თსუ გამომცემ-ლობა. თბ., 2012, გვ. 204-205.აღნიშნულ პუბლიკაციებში გადასინჯულია ისტორიოგრაფიაში დამკვიდრებული თვალსაზრისი იმის შე-სახებ, თითქოს გურანდუხტ დედოფალი, როგორც „აფხაზთა“ სამეფო სახლის „ღვიძლი შვილი“ იყოიდეური სულისჩამდგმელი და მთავარი შემოქმედი „აფხაზთა“ სამეფოს ირგვლივ დანარჩენი საქარ-თველოს ტერიტორიების გაერთიანებისა, რაზედაც აქცენტს აკეთებენ აფხაზი მკვლევრები (იმ განსხვა-ვებით, რომ მათ „აფხაზთა“ სამეფო აფხაზურ ნაციონალურ სახელმწიფოდ მიაჩნიათ, რომელიც უბრა-ლოდ „იპყრობდა“ „მეზობელ“ ქართულ ტერიტორიებს). „მატიანე ქართლისაჲსა“ და ზოგიერთი სხვაწყაროს მონაცემების ინტერპრეტაციის საფუძველზე ნაჩვენებია, რომ X ს. 70-იანი წლების მიწურულსადა 80-იანი წლების დამდეგს გურანდუხტ დედოფალი, როგორც შიდა ქართლის ოფიციალური მმარ-თველი წარმოადგენდა ბაგრატ III-ის ცენტრალიზატორული პოლიტიკის მოწინააღმდეგე ქართლისაზნაურთა სეპარატისტული ამბოხის მედროშეს თუ არა კრეატურას მაინც.9. Леон II и его государство. – Наша Абхазия». 11.01.2012 http://abkhazeti.info/news/1326327803.php. იხ. აგრეთვე: წგნ. Зураб Папаскири. Моя Абхазия. Воспоминания и размышления. გა-მომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012, გვ. 419-428.პუბლიკაციაში წარმოჩენილია „აფხაზთა“ სამეფოდ წოდებული დასავლურ-ქართული სახელმწიფოსფუძემდებლის ლეონ II-ის ღვაწლი და ნაჩვენებია „აფხაზთა“ სამეფოს ეროვნულ-სახელმწიფოებრი-ვი და კულტურულ-პოლიტიკური იერ-სახე.10. Некоторые аспекты имперской политики России на Кавказе. Кавказская война и ее последствия.– Expert club: 1.07.2012. http://rus.expertclub.ge/portal/cnid––12208/alias––Expertclub/lang––ru/tabid ––2546/default.aspx იხ. აგრეთვე: წგნ. Зураб Папаскири. Моя Абхазия. Воспоминанияи размышления. გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012, გვ. 429-438.

6911. კავკასიაში რუსეთის იმპერიული პოლიტიკის ზოგიერთი ასპექტი. კავკასიური ომი XIX საუკუნე-ში და მისი შედეგები. – მარი ბროსე – 210. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საქართვე-ლოს ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტის შრომების კრებული. თბ., 2012, გვ. http://expertclub.ge/portal/cnid––12208/alias––Expertclub/lang––ka-GE/tabid––2546/default.aspxწარმოდგენილ პუბლიკაციებში მიმოხილულია რუსეთის იმპერიული პოლიტიკა კავკასიაში XIX საუკ-უნეში და ნაჩვენებია თუ რა მძიმე მდგომარეობაში ჩავარდა ჩრილოეთ კავკასიის მკვიდრი მოსახლე-ობა კავკასიური ომის შედეგად.12. Об одном заблуждении о. Дорофея (Дбар). – წგნ. Зураб Папаскири. Моя Абхазия.Воспоминания и размышления. გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012, გვ. 482-486.წარმოდგენილ პუბლიკაციაში მოცემულია ე.წ. „აფხაზეთის წმიდა სამიტროპოლიტოს“ მეთაურისმღვდელ-მონაზონ დოროფეი დბარის შუა საუკუნეებში აფხაზურ ენაზე ღვთისმსახურების შესახებ ის-ტორიოგრაფიული ინსინუაციების კრიტიკა.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. მარიამ ლორთქიფანიძე – 90. ისტორიული რეპრეზენტაცია: თეორიული მიმართულებები დაკონკრეტული კვლევები. აკადემიკოს მარიამ ლორთქიფანიძის დაბადების 90 წლისთავისადმიმიძღვნილი საერთაშორისო კონფერენცია. 16-17.11.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბი-ლისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „აფხაზთა სეპა-რატისტული ამბოხი და მისი „ისტორიოგრაფიული დასაბუთების“ უბადრუკი მცდელობები“.http://georgianstudies.ge/docs/Mariam%20 Lordkipanidze%2090%20–%20Program.pdf2. სოჭის 2014 წლის ზამთრის ოლიმპიური თამაშები და ქართულ-ჩერქეზული ეკო-კულტურული გა-რემო. საერთაშორისო სამეცნიერო სიპოზიუმი. 12-13.07.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელობისთბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „სოჩისოლიმპიადა და რუსულ-ჩერქეზული იდეოლოგიური კონფრონტაცია თანამედროვე ეტაპზე“.http://caucasiology.tsu.ge/docs/geo/news/PROGRAMME.pdf.3. საქართველო და თურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობა და პერ-სპექტივები. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია მიძღვნილი აჰმედ ოზქან მელაშვილისდაბადებიდან 90 წლისთავისადმი. საქარველოს საპატრიარქოს წმიდა თამარ მეფის სახელობისსასწავლო უნივერსიტეტი. შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდი. 2012 წლის 21-24ივნისი. თბილისი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „XII საუკუნის საქართველოს სახელმწიფოსროლისა და ადგილის იგნორირების ერთი მცდელობის შესახებ.“ http://presa.ge/new/?m=society&AID=17092.4. Сепаратизм и конфликты на Южном Кавказе. Международная научная конференция. 24.02.2012.ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქართვე-ლო. მოხსენება თემაზე: „Москва и Сухуми – 2011. Конец показной идиллии и начало новогопротивостояния“. http://avrom-caucasus.livejournal.com/159793.html; http://www.rizvanhuseynov.com/2012/02/blog-post–25.html5. საერთაშორისო სიმპოზიუმი კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია. ეძ-ღვნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელობისთბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქარ-

70თველო. მოხსენება თემაზე: „გურანდუხტ დედოფლის პოლიტიკური პორტრეტისათვის“.http://www.tsu.edu.ge/data/file_db/news/azerb2.pdf2. ბეჟან ხორავა, ისტორიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. Circassians. გამომც.: „Tempera“, Tb., 2012.2. Черкесы. გამომც.: „Темпера“, Тб. 2012.წიგნებში გაშუქებულია ჩერქეზი ხალხის ბრძოლა რუსეთის აგრესიის წინააღმდეგ XVIII-XIX სა-უკუნეებში; ჩერქეზების მძიმე ხვედრი, რომლებიც გაქრობის საფრთხის წინაშე აღმოჩნდნენ სამ-შობლოდან იძულებით გასახლების შემდეგ; გამახვილებულია ყურადღება ჩერქეზების ცხოვრებაზესაბჭოთა და პოსტსაბჭოთა რუსეთში.ბ) სტატიები:1. Вопросы депортации и репатриации черкесов в XIX веке, – სოჭის 2014 წლის ზამთრისოლიმპიური თამაშები და ქართულ-ჩერქეზული ეკო-კულტურული გარემო, საერთაშორისოსამეცნიერო სიმპოზიუმის მასალები. თბ., 2012.2. კავკასიელ მთიელთა იძულებითი გადასახლება XIX საუკუნეში და ქართულისაზოგადოებრივი აზრი. – საერთაშორისო სიმპოზიუმი კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი დალინგვოკულტუროლოგია. ეძღვნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012.ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქართველო. მასალები. თსუ გამომცემლობა. თბ., 2012.სტატიებში გაშუქებულია ჩერქეზების იძულებით გასახლება სამშობლოდან XIX საუკუნეში და მათიუკან დაბრუნების მცდელობები.3. მუჰაჯირობა სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოდან 1878-1882 წწ. – საქართველო დათურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობა და პერსპექტივები, თბ.,2012.სტატიაში გაშუქებულია სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოდან – აჭარა, შავშეთი, კლარჯეთი, – ქარ-თველების გადასახლება ოსმალეთიას იმპერიაში რუსეთ-ოსმალეთის 1877-1878 წწ. ომის შემდეგ დარუსეთის იმპერიის მიერ ამ მხარის კოლონიზაცია.4. როდის გახდა ფსოუ საქართველოს სასაზღვრო მდინარე, – ვასილ წერეთლის დაბადებიდან150-ე წლისთავისადმი მიძღვნილი სამეცნიერო კონფერენციის მასალები. თბ., 2012 (თანა-ავტორი თ. ბერაძე).

71სტატიაში გაშუქებულია საკითხი, თუ როდის გახდა მდ. ფსოუ საქართველოს საზღვარი. როგორცირკვევა, რუსეთსა და საქართველოს საზღვრად მდ. ფსოუ 1920 წლის 7 მაისის ხელშეკრულებით გა-მოცხადდა. იმავე წლის დეკემბერში საქართველოს ჯარის ნაწილები ფსოუს მარცხენა ნაპირზე გან-ლაგდნენ. საბოლოოდ, მდ. ფსოუ საზღვრად ცნობილ იქნა 1929 წელს.5. შუა საუკუნეების ქართული მართლმადიდებლური იერარქია თანამედროვე აფხაზეთისტერიტორიაზე. – საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა ოკუპირებულ ტერიტორიაზე –აფხაზეთი. სამეცნიერო კონფერენცია. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, აფხაზეთისახალგაზრდა ფსიქოლოგთა ასოციაცია მოხსენებათა კრებული, თბ., 2012.სტატიაში გაშუქებულია შუა საუკუნეებში თანამედროვე აფხაზეთის ტერიტორიაზე არსებული საეკლე-სიო იერარქია – აქ არსებული საეპისკოპოსოები და ქვეყნის ცხოვრებაში მათი როლი.6. ყირიმის ომი და აფხაზეთი, – მარი ბროსე – 210. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საქარ-თველოს ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტის შრომების კრებული. თბ., 2012.სტატიაში გაშუქებულია ყირიმის ომის (1853-1856) წლებში ოსმალეთის არმიის მიერ აფხაზეთისოკუპაცია, აფხაზეთის მთავრის პოზიცია ომის წლებში.7. მარი ბროსე – ქართველოლოგიის ფუძემდებელი და გულშემატკივარი, – მარი ბროსე – 210.სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საქართველოს ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუ-ტის შრომების კრებული. თბ., 2012 (თანაავტორი ლ. ახალაძე).სტატიაში გაშუქებულია მარი ბროსეს ცხოვრება და მოღვაწეობა, მისი ღვაწლი ქართველოლოგიაში.გ) რუკები:1. რუსეთის იმპერიის მიერ დასავლეთ კავკასიის მთიელთა სამშობლოდან გასახლება (რუკაშედგენილია: თ. ბერაძე, კ. თოფურია, ბ. ხორავას მიერ).2. Выселение Российской империей горских народов Западного Кавказа (карту составили Т. Берадзе,К. Топуриа, Б. Хорава).3. Dhe evication of the West Caucasian highlanders from their homeland by Russian Empire (The mapis composed by T. Beradze, K. Topuria, B. Khorava).სამეცნიერო საგრანტო პროექტებში მონაწილეობა1. თურქეთის ქართველები: ისტორია, სულიერი და მატერიალური კულტურა, ენობრივი ვითარება(შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდი), 2011-2014 წწ.

72ა) საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციები1. XIX საუკუნის კავკასიის ისტორიის ფურცლები. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია.„კავკასიის ფონდი“, საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის, „კავკასიის ქვეყ-ნებთან სამეცნიერო თანამშრომლობის კომისია“. 2012 წ. 11-12 დეკემბერი. თბილისი, საქარ-თველო. მოხსენება თემაზე: „Некоторые вопросы Русско-кавказской войны и завоевания РоссиейЗападного Кавказа“. http://www.fundofcaucasus.org/DesktopDefault.aspx?alias=Caucasusorg&newsid=3804&caller ModID =5428&tabid=2249&lang=ka-GE.2. სოჭის 2014 წლის ზამთრის ოლიმპიური თამაშები და ქართულ-ჩერქეზული ეკო-კულტურულიგარემო. საერთაშორისო სამეცნიერო სიპოზიუმი. 12-13.07.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელო-ბის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „Вопросыдепортации и репатриации черкесов в XIX веке“. http://caucasiology.tsu.ge/docs/geo/news/PROGRAMME.pdf.3. საქართველო და თურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობა დაპერსპექტივები. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია მიძღვნილი აჰმედ ოზქან მელა-შვილის დაბადებიდან 90 წლისთავისადმი. საქარველოს საპატრიარქოს წმიდა თამარ მეფისსახელობის სასწავლო უნივერსიტეტი. შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდი.21-24.06.2012. თბილისი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „მუჰაჯირობა სამხრეთ-დასავლეთსაქართველოდან 1878-1882 წწ.“. http://presa.ge/new/?m=society&AID=17092.4. საერთაშორისო სიმპოზიუმი კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია.ეძღვნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახე-ლობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილი-სი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „კავკასიელ მთიელთა იძულებითი გადასახლება XIXსაუკუნეში და ქართული საზოგადოებრივი აზრი“. http://www.ictsu.tsu.edu.ge /data/file–db/news/azerb2.pdf.ბ) რესპუბლიკური სამეცნიერო კონფერენციები1. საქართველოს ეროვნული მუზეუმი, ჭიათურის მუნიციპალიტეტი. სამეცნიერო კონფერენციამიძღვნილი ვასილ წერეთლის დაბადებიდან 150-ე წლისთავისადმი. თბილისი-ჭიათურა, 18-20ოქტომბერი. მოხსენება თემაზე: „როდის გახდა ფსოუ საქართველოს სასაზღვრო მდინარე“(თანაავტორი თ. ბერაძე).2. ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ივ. ჯავახიშვილისსახელობის ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტი. სამეცნიერო კონფერენცია. თბილისი,12-15 ივნისი. მოხსენება თემაზე: „ფსხუს დაპყრობა რუსეთის ჯარის ნაწილების მიერ 1864 წლისივლისში“.

3. ლია ახალაძე, ისტორიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორი73ა) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ჯავახეთის ეპიგრაფიკული კორპუსი, თბილისი, 2012. (თავი II – გვ. 17- 25; თავი III – გვ. 26-133;თავი V – გვ. 147-159; თავი VI – გვ. 160 – 168; ავტორი)ნაშრომი წარმოადგენს კოლექტიურ მონოგრაფიას, რომელიც შესრულებულია რუსთაველის ფონ-დის საგრანტო პროექტის საფუძველზე. კორპუსის ძირითადი თავი – ჯავახეთის ეპიგრაფიკულიკორპუსი – შესრულებულია ვალერის სილოგავას და ლია ახალაძის მიერ. აღნიშნულ თავში მო-ცემულია საქართველოს ისტორიული რეგიონის – ჯავახეთის ეპიგრაფიკული ძეგლების ერთ-ერთიუმნიშვნელოვანესი ჯგუფის, ლაპიდარული წარწერების სრული ფონდი. სულ 250-მდე ლაპიდარული(ქვაზე ღრმა კვეთით შესრულებული) წარწერა. ამავე თავში ავტორების მიერ წარმოდგენილიაწარწერათა ტექსტები, არქეოგრაფიული აღწერილობა, დათარირება და გამოცემები. ჯავახეთისწარწერების შესწავლის ისტორიოგრაფიული მიმოხილვა, ისტორიულ-წყაროთმცოდნეობითი ღირე-ბულება და პალეოგრაფიული ანალიზი ავტორის მიერ კორპუსში წარმოდგენილია ცალკე თავებისსახით.ბ) სტატიები:1. აფხაზეთის მატერიალური კულტურის ძეგლები და მათი კლასიფიკაცია. –საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა ოკუპირებულ ტერიტორიაზე – აფხაზეთი.სამეცნიერო კონფერენცია. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, აფხაზეთის ახალ-გაზრდა ფსიქოლოგთა ასოციაცია მოხსენებათა კრებული, თბ., 2012.სტატიაში პირველად სამეცნიერო ლიტერატურაში ავტორის მიერ წარმოდგენილია აფხაზეთის მა-ტერიალური კულტურის ძეგლების კლასიფიკაცია. ავტორის აზრით, აფხაზეთის ა/რ ტერიტორიაზეარსებული მატერიალური კულტურის ძეგლები პირობითად შეიძლება ოთხ ძირითად ჯგუფადდაიყოს: I. არქიტექტურული ნაგებობანი, II. წერილობითი კულტურის ძეგლები, ა) ეპიგრაფიკულიძეგლები: ლაპიდარული, ფრესკული და ჭედური წარწერები. ბ)ხელნაწერები: რბილ მასალაზეშესრულებული წერილობითი ძეგლები; III. საეკლესიო დანიშნულების ნივთები: ხატები, ჯვრები,სხვადასხვა სახის საეკლესიო ნივთები. IV.არქეოლოგიური გათხრების საფუძველზე მოძიებულიმასალა; აღნიშნული კლასიფიკაცია პირობითია თუმცა რეალურად ასახავს ამ ეტაპზე აფხაზეთისმატერიალური კულტურის ძეგლების სურათს. არქიტექტურული ნაგებობანი იყოფა ორ ჯგუფად: ა)საეკლესიო ხუროთმოძღვრების ძეგლები და ბ) საერო დანიშნულების ძეგლები: საფორტიფიკაციონაგებობები, ხიდები სასახლეები; საეკლესიო ხუროთმოძღვრების ყველაზე ცნობილ ძეგლებსმიეკუთვნებიან ზემოთ დასახელებული ბიჭვინთის, ბედიის, მოქვის, ილორის, ლიხნის, გაგრის და ა. შ.ტაძრები და სამონასტრო კომპლექსები. მაგრამ არის ნაკლებად ცნობილი ტაძრები და სამონასტროკომპლექსები, რომელთა რაოდენობა ასზე მეტია.2. ჯავახეთის წარწერების პალეოგრაფიის საკითხები. – საერთაშორისო სიმპოზიუმი კავკასი-ის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია. ეძღვნება პროფესორ ვალეხ ჰა-ჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწი-

74ფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქართველო. მასა-ლები. თსუ გამომცემლობა. თბ., 2012.ნაშრომში შესწავლილია ჯავახეთის ეპიგრაფიკულ ძგლებში დაცული ქართული ანბანის სამივესაფეხურის მახასიათებლები. პალეოგრაფიულ მახასიათებელთა შორის უმნიშვნელოვანესია პალეო-გრაფიულ ნიშანთა ის ერთობლიობა, რომელიც საერთოა საქართველოს სხვა ისტორიული რეგიო-ნების ლაპიდარული წარწერებისათვის.3. მარი ბროსე და აფხაზეთის ეპიგრაფიკის საკითხები. – მარი ბროსე – 210. სოხუმის სახელ-მწიფო უნივერსიტეტის საქართველოს ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტის შრომე-ბის კრებული. თბ., 2012.სტატია დაიწერა სპეციალურად კრებულისათვის – მარი ბროსე – 210, რომელშიც ავტორმა შეისწავლათუ რამდენად მნიშვნელოვანია ფრანგი ქართველოლოგის მარი ფელისიტე ქსავიე ბროსეს მემკვიდ-რეობაში დაცული ინფორმაცია აფხაზეთის ეპიგრაფიკული ძეგლების შესახებ. ავტორის აზრით, მარიბროსე უნდა ჩაითვალოს აფხაზეთის წერილობითი კულტურის პირველ პროფესიონალ მკვლევრად.4. მარი ბროსე ქართველოლოგიის ფუძემდებელი და გულშემატკივარი. – მარი ბროსე – 210.სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საქართველოს ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინ-სტიტუტის შრომების კრებული. თბ., 2012 (თანაავტორი ბეჟან ხორავა).სტატია დაიწერა სპეციალურად კრებულისათვის – მარი ბროსე – 210, ავტორი თანაავტორთან ერთადმკითხველის წინაშე აცოცხლებს მარი ბროსეს ბიოგრაფიის უმნიშვნელოვანეს საკითხებს. განსაკუთ-რებული ყურადღება ეთმობა მარი ბროსეს მიერ პეტერბურგში ქართველოლოგიური სკოლის და-არსებას. ავტორების აზრით მარი ბროსე იყო როგორც მეცნიერული ქართველოლოგიის ფუძემდებე-ლი, ასევე მისი გულშემატკივარი და მოამაგე.5. ჯავახეთის ლაპიდარული წარწერები და მათი ისტორიული მნიშვნელობა. ქართ-ველოლოგიის აქტუალური საკითხები, ტომი I. მოხსენებები. თბ., 2012, ინგლისური რეზ-იუმეთი.სტატიაში შესწავლილია ჯავახეთის ლაპიდარული წარწერების წყაროთმცოდნეობითი ღირებულება:განხილულია ლაპიდარულ წარწერებში დაცული იურიდიული აქტები, ხელის გამოსახულებიანისტელები, მეფეთა საბუთები, საამშენებლო და მემორიალური შინაარსის ტექსტები, საფლავის ქვისეპიტაფიები და სხვ.მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. რუსთაველის ფონდის 2011. 24. 11. #№4471 გრანტის პროექტი: „თურქეთის ქართ-ველები: ისტორია, სულიერი და მატერიალური კულტურა, ენობრივი ვითარება“. 2011-2013 წწ. დონორი ორგანიზაცია: ორგანიზაცია: საქართველოს განათლებისა დამეცნიერების სამინისტროს ქართველოლოგიის, ჰუმანიტარული და სოციალური მეცნიე-რებების ფონდის (რუსთაველის ფონდი); როლი პროექტში: ერთ-ერთი ავტორი;

752. ევროკავშირის პროექტი – ტემპუსი V: კურიკულუმის რეფორმის საერთაშორისო მო-დელის განვითარება მულტიკულტურული განათლებისა და კულტურული მრავალ-ფეროვნების სწავლებისათვის, გრანტი # 2012-3366/001-001. პროექტის კოორდინატორისოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდან; ძირითადი შემსრულებელი.3. სახელმწიფო პროექტის „საქართველო და მსოფლიო“ ფარგლებში: აფხაზეთი – ჩვენისამშობლოა“. როლი პროექტში: ერთ-ერთი ავტორი; სარედაქციო საბჭოს წევრი 2008-2012.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:ა) საერთაშორისო კონფერენციები და სიმპოზიუმები1. ევროკომისიის საგრანტო პროექტის Tempus მე-5-ის გამარჯვებული პროექტის „კურიკუ-ლუმის რეფორმის საერთაშორისო მოდელის შემუშავება მულტიკულტურულიგანათლებისა და კულტურული მრავალფეროვნების სწავლებისთვის“ კონსორციუმისგახსნითი კონფერენცია. მრგვალი მაგიდა/დისკუსია საგრანტო პროექტის „კურიკულუმისრეფორმის საერთაშორისო მოდელის შემუშავება მულტიკულტურული განათლებისა დაკულტურული მრავალფეროვნების სწავლებისთვის“ განხორციელებისათვის. 24-28.10.2012.2. საერთაშორისო სიმპოზიუმი კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლო-გია. ეძღვნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილისსახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,თბილისი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „ჯავახეთის წარწერების პალეოგრაფიისსაკითხები“. http://www.ictsu.tsu.edu.ge/data/file–db/news/azerb2.pdf3. საქართველო და თურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობა დაპერსპექტივები. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია მიძღვნილი აჰმედ ოზქანმელაშვილის დაბადებიდან 90 წლისთავისადმი. საქარველოს საპატრიარქოს წმიდა თა-მარ მეფის სახელობის სასწავლო უნივერსიტეტი. შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეც-ნიერო ფონდი. 21-24.06.2012. თბილისი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „ტაო-კლარ-ჯეთის ქართული ეპიგრაფიკული ძეგლების შესწავლის მდგომარეობა“. http://presa.ge/new/?m=society&AID=170924. Tempus-ის მე-5 საგრანტო კონკურში გამარჯვებული პროექტის „კურიკულუმის რეფორმისსაერთაშორისო მოდელის შემუშავება მულტიკულტურული განათლებისა და კულტურულიმრავალფეროვნების სწავლებისათვის“ მონაწილეთა საერთაშორისო კონფერენცია. ივ.ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ილიას უნივერსიტეტი,თელავის ი. გოგებაშვილის სახელობის უნივერსიტეტი. 24-29.10.2012. თბილისი.ბ) ეროვნული სამეცნიერო კონფერენციები:1. გიორგი ჩუბინაშვილის სახელობის ხელოვნების ეროვნული ცენტრი. ბიჭვინტის ტაძრისადმიმიძღვნილი სამეცნიერო კონფერენცია. 17.12.2012. თბილისი. მოხსენება თემაზე: „აფხაზეთისმატერიალური კულტურის ძეგლების მდგომარეობის საკითხისათვის“.2. სამეცნიერო კონფერენცია. ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერ-

76სიტეტის ივ. ჯავახიშვილის ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტი. 12-15.06.2012. მოხსენებათემაზე: „ICOM-ის რუსეთის კომიტეტის აფხაზეთში მუშაობის ანგარიში და მისი ანალიზი“.4. ავთანდილ კილასონია, ისტორიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორისტატიები:1. ლეკები ქართლ-კახეთისა და ირანის ურთიერთობაში XVIII ს. I ნახევარში. – მარი ბროსე– 210. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საქართველოს ისტორიისა და ეთნოლოგიისინსტიტუტის შრომების კრებული. თბ., 2012.ნაშრომი შეეხება ოსმალეთისა და ირანის დამოკიდებულებას ლეკებთან და ლეკიანობასთან. ხაზ-გასმულია, რომ ლეკიანობის ფაქტორს საჭიროების შემთხვევაში ორივე მხარე იყენებდა ქართლსადა კახეთში დამპყრობლური პოლიტიკური გეგმების რეალიზაციისათვის.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.16.06.2012. მოხსენება თემაზე: „დემეტრე II თავდადებული (პოლიტიკური და ადამიანურიპროტრეტი)“. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id =3325. ჯამბულ ანჩაბაძე, ისტორიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორიმონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. საქართველოს უახლესი ისტორიის ნარკვევები. გამომც. „მერიდიანი“ თბ., 2012. 104 გვ.წიგნში ახლად გამოვლენილ საარქივო და პრესის მასალებსა და თანამედროვე ისტორიოგრაფიისუახლეს მიღწევებზე დაყრდნობით, საქართველოს ისტორიის მნიშვნელოვანი პრობლემები: ევროპის სოციალისტთა დამოკიდებულება საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკისმიმართ, მათი სტუმრობა საქართველოში და უაღრესად სასარგებლო საქმიანობა დამოუ-კიდებელი ქართული სახელმწიფოს მშენებლობასა და მისი საერთაშორისო აღიარების სა-სარგებლოდ დასავლეთის საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბების თვალსაზრისით; საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკაში არსებული სოციალურ-ეკონომიკური დაპოლიტიკური ვითარების კ. კაუცკისეული შეფასებისათვის; მე-20 საუკუნის 20-იანი წლების აფხაზეთის სოციალურ-ეკონომიკური და კულტურულიგანვითარების ისტორიის ნარკვევები, რომელის ფაქტობრივად და იდეოლოგიურად სრუ-ლიად განსხვავებით საბჭოთა პერიოდში გამოცემული ნაშრომებისაგან.

77სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიეროკონფერენცია. 16.06.2012. მოხსენება თემაზე: „II ინტერნაციონალის ლიდერებისაქართველოს შესახებ (1920 წლის სექტემბერში საქართველოში სტუმრობისშთაბეჭდილებები)“. http://sou.edu.ge/index. php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=3326. კობა ოკუჯავა, ისტორიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:2. ჩრდილო–აღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთის ისტორიული ტოპონიმიის საკითხები. თბ., 2012.მონოგრაფიაში გაანალიზებულია ჩრდილო–აღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთის ისტორიულიტოპონიმები, ნაჩვენებია მათი კავშირი ქართველურ ეთნო-ენობრივ სამყაროსთან.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:3. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.16.06.2012. მოხსენება თემაზე: „ჩრდილოეთ შავიზღვისპირეთში მესხთა დასახლების საკითხი-სათვის“. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=3327. კახაბერ ფიფია, ისტორიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. „აფხაზური სახელმწიფოებრიობა“ – მითი თუ ისტორიული რეალობა? თბ., 2012, (რეზიუმერუსულ და ინგლისურ ენებზე), 83 გვ.ნაშრომში, ანტიკურ წყაროთა ანალიზის საფუძველზე, შესწავლილია აფსილებისა და აბაზგებისგაერთიანებების პოლიტიკური სტატუსის საკითხი; ნაჩვენებია, რომ აფხაზ მკვლევართა „თეორიას“„აფხაზური სახელმწიფოს“ არსებობის შესახებ არავითარი მეცნიერული საფუძველი არ გააჩნია დათანამედროვე აფხაზეთის ტერიტორია ანტიკურ ხანაში იყო ისტორიული კოლხეთის დასავლურქართული პოლიტიკურ-სახელმწიფოებრივი სივრცის ორგანული ნაწილი.

782. რომის აღმოსავლური პოლიტიკა და ცალკეული „სამეფოების“ წარმოქმნა კოლხეთში (ახ. წ.II ს.). თბ., 2012, (რეზიუმე რუსულ და ინგლისურ ენებზე), 110 გვ. (მეორე გადამუშავებულიგამოცემა).ნაშრომში, რომის საერთო-აღმოსავლური პოლიტიკის კონტექსტში, შესწავლილია II ს. დასაწყისშიდასავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე ცალკეული პოლიტიკური გაერთიანებების წარმოქმნისსაკითხი. მასში ახლებურადაა გააზრებული მაკრონ-ჰენიოხების, ლაზების, აფსილების, აბაზგებისა დასანიგების „სამეფოების“ წარმოქმნის მიზეზები, რომის საგარეო პოლიტიკის როლი და მნიშვნელობაამ პროცესში.ბ) სტატიები:1. მანილიუსის კანონი და „ზემო კოლხეთი“. – აფხაზეთის მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე, №1(8), თბ., 2012.ნაშრომში, ისტორიოგრაფიაში პირველად განხილულია პლუტარქეს „პარალელურ ბიოგრაფიებში“დაცული ცნობა „ზემო კოლხეთის“ შესახებ. პლუტარქეს ცნობით, „ზემო კოლხეთი“, ე. ი. კოლხეთისერთი ნაწილი, მანილიუსის კანონით, პომპეუსისადმი დაქვემდებარებულ ტერიტორიად ჯერ კიდევ ძვ.წ. 66 წლიდან ითვლებოდა. პლუტარქეს ამ ცნობის, ეშერის არქეოლოგიური მასალებისა და ძვ. წ. I ს.60-იან წწ. აზიაში შექმნილი პოლიტიკური სიტუაციის ანალიზის საფუძველზე, გამოთქმულიამოსაზრება, რომ შესაძლოა „ზემო კოლხეთი“ თანამედროვე აფხაზეთის ჩრდილო-დასავლეთნაწილს წარმოადგენდა. ამასთან, ნაშრომში, არქეოლოგიური და წერილობითი წყაროების კრიტ-იკული ანალიზის საფუძველზე, ახლებურადაა განხილული ეშერის ნაქალაქარის დანგრევის პერიპე-ტიები; გამოთქმულია მოსაზრება, რომ ეშერის სიმაგრე დაინგრა ძვ.წ. 69-67 წწ.2. პონტოს სამეფოდან კოლხეთის გამოყოფის საკითხისათვის. – მარი ბროსე – 210. სოხუმისსახელმწიფო უნივერსიტეტის საქართველოს ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტის შრო-მების კრებული. თბ., 2012, გვ. 83-92.ნაშრომში, პომპეუსის აღმოსავლური რეორგანიზაციის კონტექსტში, განხილულია კოლხეთის ისტო-რიის ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტი – მითრიდატული ოკუპაციის შემდეგ დასავლეთ საქართველოშიადგილობრივი პოლიტიკური ერთეულის აღდგენის საკითხი. გამოთქმულია მოსაზრება, რომახალშექმნილი პონტოს პროვინციისაგან კოლხეთის გამიჯვნა და აქ უშუალოდ რომზე დაქვემ-დებარებული ცალკე პოლიტიკური ერთეულის შექმნა იყო როგორც ადგილობრივ ძალთა, არისტა-რქეს გარშემო დაჯგუფებული ანტიმითრიდატული ძალების აქტიურობის, ასევე კოლხეთის მნიშვ-ნელოვანი გეოსტრატეგიული მდებარეობის შედეგი.3. გვიანანტიკური და თანამედროვე საქართველოს ისტორიული პარალელები: გეოპოლიტი-კური ასპექტი. – მარი ბროსე – 210. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საქართველოს ის-ტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტის შრომების კრებული. თბ., 2012, გვ. 30-40.ნაშრომი წარმოადგენს გვიანანტიკური ხანისა და თანამედროვე საქართველოს გეოპოლიტიკური მდ-გომარეობის შედარებითი ანალიზის ცდას. განხილულია ისეთი საკითხები, როგორიცაა სამხრეთის

79ფაქტორი საქართველოს გეოპოლიტიკაში გვიანანტიკურ და თანამედროვე ხანაში; გვიანანტიკური დათანამედროვე დასავლური სამყაროს გეოეკონომიკური და სამხედრო-სტრატეგიული ინტერესებისაქართველოს მიმართ; საქართველო შავიზღვისპირეთის გეოპოლიტიკურ სისტემაში გვიანანტიკურდა თანამედროვე ხანაში; საქართველოს ტერიტორიული პრობლემები გვიანანტიკურ დათანამედროვე ხანაში; რომანიზაცია-ელინიზაციის პროცესი და თანამედროვე გლობალიზმი.4. Геополитика и международные отношения в вопросе на „право на легитимность“ оккупированныхсубъектов Азербайджана и Грузии. – Кавказ и Мир. Международный научныйжурнал, №14. Тб., 2012, გვ. 9-19.ნაშრომში, განხილულია სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების, საქართველოსა და აზერბაიჯანის ოკუპი-რებული ტერიტორიების საკითხი თანამედროვე საერთაშორისო ურთიერთობათა სისტემაში.5. Колхида в орбите римской восточной политики в начале II в. – Кавказ и Мир. Международныйнаучный журнал, №14. Тб., 2012, გვ. 65-74.ნაშრომში განხილულია ახ. წ. II ს. დასაწყისში, იმპერატორ ტრაიანეს აღმოსავლური ლაშქრობის პე-რიოდში აზიაში მიმდინარე კატაკლიზმების გავლენა კოლხეთის პოლიტიკურ ცხოვრებაზე; რომაულიადმინისტრაციიის პოლიტიკა და ის ადგილობრივი პროცესები, რომელმაც ხელი შეუწყო ის-ტორიული კოლხეთის ტერიტორიაზე მაკრონ-ჰენიოხების, ლაზების, აფსილების, აბაზგებისა და სა-ნიგების „სამეფოების“ წარმოქმნას.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:2. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.16.06.2012. მოხსენება თემაზე: „პლუტარქეს ერთი ცნობის გაგებისათვის“. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.3. Сепаратизм и конфликты на Южном Кавказе. Международная научная конференция. 24.02.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქარ-თველო. მოხსენება თემაზე: „Ходжалы и армянский терроризм в Нагорном Карабахе“. http://avrom-caucasus.livejournal.com/159793.html.8. ნარგიზა კალანდია, ისტორიის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. მარტინ ლუთერი – დადგა ჟამი ჭეშმარიტებისა და დიდი ცვლილებებისა. გამომცემლობა:„მერიდიანი“. თბ., 2012. (თანაავტორი: გურამ კუტალია).წიგნში წარმოდგენილია დიდი გერმანელი რეფორმატორისა და განმანათლებლის მარტინ ლუთე-რის საეტაპო მნიშვნელობის სამი თხზულების – „95 თეზისის“, „გერმანელი ერის ქრისტიან თავად-

80აზნაურებს, ქრისტიანთა მდგომარეობის გაუმჯობესების შესახებ“ და „ნების მონობის შესახებ“–თარგმანი, რომელთაც თანდართული აქვს შესავალი, შენიშვნები და კომენტარები. წიგნში განხი-ლულია რეფორმატორის რეფორმაციული, რელიგიური და ფილოსოფიური შეხედულებები. თანა-მედროვეთა მიერ მარტინ ლუთერი შეფასებულ იქნა არა მარტო როგორც დიდი რელიგიური რე-ფორმატორი, არამედ როგორც თვალსაჩინო განმანათლებელი და ჰუმანისტი, რომლის მოღვაწეო-ბამაც მეტად მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია სამართლიანი მსოფლიოს ჩამოყალიბებაში. სწორედნაშრომში გაანალიზებულია მარტინ ლუთერის სოციალურ–ეთიკური შეხედულებანი, რომელიცხალხთა კავშირის აუცილებლობას ადასტურებს. ამ ნაშრომით ჩვენ შევეცადეთ ქართველი მკითხვე-ლისათვის წარგვედგინა საეტაპო მნიშვნელობის სამი თხზულების თარგმანი სათანადო შენიშვნებითადა კომენტარებით, რომლებმაც საყოველთაო აღიარება მოუტანა ავტორს და ამავე დროს ჩვენსმიერ კოლოსალური შრომა იქნა განხორციელებული, რომ რაც შეიძლება მეტად გასაგები ყო-ფილიყო დიდი რეფორმატორის იდეებში წვდომა.ბ) სტატიები:1. 1917 წელს „ნაციონალურ-განმათავისუფლებელ“ ბრძოლაში სომხური მეთოდის ზოგი-ერთი საკითხისათვის (რუსულ ენაზე). – წიგნში: Фуад Ахундов. Разрушители фалсификаций.Центр истории Кавказа при Институте общественно-политических исследований«AZER-GLOBE», т. I. Баку. 2012..კრებულში წარმოდგენილია 4 სტატია სომხური კონგრესის შექმნის შესახებ თბილისში, ნაშრომშიგანხილულია მათი მიზნები და ამოცანები. ფართოდაა გაშუქებული საქართველო-სომხეთის ტერი-ტორიული საკითხები, ამ კონტექსტში განხილულია „სომხური საკითხის“ წარმოშობის ისტორია დასომხური ნაციონალისტური პარტიის „დაშნაკცუტიუნ“-ის გეგმები საქართველოს მიმართ.2. კავკასია და თურქეთი საერთაშორისო ურთიერთობებში XX საუკუნის 20-იან წლებში (რუ-სულ ენაზე). – Кавказ и Мир. Международный научный журнал, №13. Тб., 2012.ნაშრომში განხილულია სომეთ-საქართველო-აზერბაიჯანის პოლიტიკური მდგომარეობა საერთაშო-რისო ურთიერთობებში XX ს. 20-იან წლებში. სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების ბრძოლა საერთაშორისოარენაზე არსებული დამოუკიდებლობის შესნარჩუნებლად, გაანალიზებულია პირველი მსოფლიოომის შედეგები სამხრეთ კავკასიის დამოუკიდბელი სახელმწიფოებისათვის.9. დოდო პერტაია, ისტორიის დოქტორი, ასისტენტ-პროფესორისტატიები:1. რუსეთ-ამერიკის „გადატვირთვის“ პოლიტიკა და საქართველო. – ცხუმ-აფხაზეთისმეცნიერებათა აკადემია შრომები. გამომც. „მერიდიანი“, №3, 2012, გვ.148-159.

81ნაშრომში გაშუქებულია ბარაკ ობამას ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ რუსეთთან ურთიერთო-ბებში მომხდარი ცვლილებები, რაც „გადატვირთვის“ პოლიტიკითაა ცნობილი. აღნიშნულია, რომრუსეთ-ამერიკის „გადატვირთვის“ პოლიტიკა ეფუძნება თანამედროვე მსოფლიოს ახალ რეალო-ბებს. მისი მიზანია რუსეთის გადაქცევა თანამედროვე და მოდერნიზებულ სახელმწიფოდ. ვაშინ-გტონის აზრით, თუ დასავლეთი რუსეთთან შექმნის ერთიან ეკონომიკურ სივრცეს და უსაფრთხოებისერთიან სისტემას, ის გახდება ევროატლანტიკური უსაფრთხოების ნაწილი და ამ ფარგლებშიშესაძლებელი იქნება ყველა იმ პრობლემის მოგვარება, რაც დასავლეთს მოსკოვთან გააჩნია.ყურადღება გამახვილებულია რუსეთ-ამერიკის ურთიერთობებში საქართველოს საკითხზე.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.16.06.2012. მოხსენება თემაზე: „რუსეთ-ამერიკის „გადატვირთვის“ პოლიტიკა და საქართვე-ლო“. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.

საქართველოს ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტის თანამშრომლები:821. რამაზ ჭანტურია, ისტორიის დოქტორი, მეცნიერ-თანამშრომელი.სტატიები:1. სომხური წრეების პრეტენზიები ქართულ მიწებზე XIX ს. – XX ს. 20-იან წლებში – მარი ბროსე –210. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საქართველოს ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინ-სტიტუტის შრომების კრებული. თბ., 2012.1. კახა კვაშილავა, ისტორიის დოქტორი, (საზოგადოებრივ საწყისებზე).სტატიები:2. რეცენზია პროფესორ ლ. ჯახაიას მონოგრაფიაზე „უმაღლესი განათლების თანამედროვეპრობლემები. – კულტურათაშორისი კომუნიკაციები. #17, 2012. იხ. ელ-ვერსია: http://dzagania.com/journali17.pdfცნობილი ქართველი მეცნიერის, ფილოსოფიის მეცნიერებათა დოქტორის, პროფესორ ლეონიდეჯახაიას მიერ მკითხველთა სამჯავროზე 2012 წელს გამოტანილ მონოგრაფიაში განხილულია თანა-მედროვე უმაღლესი განათლებისათვის შემდეგი აქტუალური პრობლემები: „აკადემიური ლექციისთავისებურებანი“, „გამოცდა ასწავლის და აღზრდის“, „სტუდენტთა ეკოლოგიურ-ესთეტიკური აღ-ზრდა“, „უცხოური გამოცდილების გონივრულად გადმოღება“, „უმაღლესი განათლება ეკონომიკურიკრიზისის პირობებში“, „საჭიროა ახალი პედაგოგიკა თვალმისაწვდომი მომავლისათვის“.3. მანუჩარ შარვაშიძე და ოსმალთაგან ბათუმის გამოხსნის ერთი გეგმა (1809-1812). – აფხაზეთისმოამბე. აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პერიოდული ორგანო. #1 (8), 2012.(ისტორია, არქეოლოგია, ეთნოგრაფია, სამართალი, ფილოსოფია, პოლიტოლოგია, ფი-ლოლოგია, პედაგოგიკა, ფსიქოლოგია, ეკონომიკა).სტატიაში წარმოჩენილია სამურზაყანოს უკანასკნელი მფლობელის მანუჩარ შარვაშიძის მიერ 1810წელს (ოსმალეთ-რუსეთის 1806-1812წწ. ომი) დროს წამოყენებული ინიციატივა ქ. ბათუმის ოსმალ-თაგან გათავისუფლებისა. აღსანიშნავია, რომ ეს ინიციატივა აქამდე უცნობი იყო ქართული ისტო-რიოგრაფიისათვის და საისტორიო-საარქივო წყაროების სათანადო შესწავლა-ანალიზის შედეგადიქნა გამოვლენილი.4. კიდევ ერთი ფალსიფიკაცია 1992-1993 წლების აფხაზეთის ომის თაობაზე. ნაწილი I –http://expertclub.ge/portal/cnid__12646/alias__Expertclub/lang__ka-GE/tabid__2546/default.aspx5. კიდევ ერთი ფალსიფიკაცია 1992-1993 წლების აფხაზეთის ომის თაობაზე. ნაწილი II –http://expertclub.ge/portal/cnid__12666/alias__Expertclub/lang__ka-GE/tabid__2546/default.aspx.6. Еще одна фальсификация в Абхазии в 1992-1993 годах. Часть I – http://rus.expertclub.ge/portal/

83cnid__12646/alias__Expertclub/lang__ru/tabid__2546/default.aspx.7. Еще одна фальсификация в Абхазии в 1992-1993 годах. Часть II – http://rus.expertclub.ge/portal/cnid__12666/alias__Expertclub/lang__ru/tabid__2546/default.aspx.წარმოდგენილ პუბლიკაციებში განხილულია ეკატერინა ბებიას, აფხაზი მეცნიერისა და ჟურნალის-ტის, საკმაოდ სქელტანიანი (394 გვერდი) ნაშრომი «Люди из брони (К истории создания абхазскихбронетанковых войск)» (სოხუმი-მოსკოვი, 1998; რუსულ ენაზე). წარმოდგენილი მონოგრაფია, რომ-ლის მიზანი მხოლოდ სეპარატისტული პროპაგანდის მხარდაჭერაა, ძირითადად, აყალბებს მრავალ-საუკუნოვან ქართულ-აფხაზურ ურთიერთობათა და აფხაზეთში ომის ისტორიებს. მისი სულის-კვეთება, ფაქტობრივად, კიდევ უფრო აღრმავებს განხეთქილებას ქართველებსა და აფხაზებს შორის.ამასთან, ავტორის მიერ გამოქვეყნებული რამდენიმე აქამდე უცნობი დოკუმენტი ამაგრებს ქართულიმხარის ზოგიერთ პრინციპულ საკითხს აფხაზეთში ომის ისტორიასთან დაკავშირებით.8. ავღანეთის სახალხო-დემოკრატიული პარტიაში არსებული წინააღმდეგობების სოციალურიასპექტების საკითხისათვის. – მარი ბროსე – 210. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საქარ-თველოს ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტის შრომების კრებული. თბ., 2012.სტატიაში აღნიშნულია, რომ ასდპ-ს, როგორც მემარცხენე-რადიკალური მიმართულების პოლიტიკუ-რი ორგანიზაციისა, წარმოქმნა XX ს. 60-იან წლებში არ შეესაბამებოდა იმ პერიოდის ავღანეთშიარსებული ისტორიული რეალიების მოთხოვნილებებს, ვინაიდან მას არ გააჩნდა შესაბამისი სოცი-ალური ბაზისი, რამაც განაპირობა მოკლე ხანში მომხდარი შიდაპარტიული განხეთქილებაც.9. საქართველო რუსეთ-ოსმალეთის იმპერიების დაპირისპირებაში XVIII საუკუნის I მესამედში. –კრებ.: საქართველო და თურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობადა პერსპექტივები. აჰმედ ოზქან მელაშვილის დაბადებიდან 90 წლისთავისადმი მიძღვნილისაერთაშორისო კონფერენციის მასალები. არქიმანდრიტ ადამ ახალაძის საერთორედაქციითა და წინასიტყვაობით. თბ., 2012.XVIII ს. დასაწყისი ამიერკავკასიაში მნიშვნელოვანი ცვლილებებით აღინიშნა. რეგიონში ამ ერთგვა-რი სიახლის შემომტანი ენერგიული პეტრე I დიდის მიერ აღორძინებული რუსეთი იყო, რომლისსაგარეო პოლიტიკის სამხრეთ მიმართულება აშკარად უპირისპირდებოდა კავკასიაში იმ პერიოდისისეთ ძირითად აქტორებს, როგორიც ოსმალეთისა და სპარსეთის იმპერიები იყო. თუკი ოსმალთა დასპარსთათვის რუსთა გამოჩენა კავკასიაში შეშფოთების მიზეზი იყო, ადგილობრივი ქრისტიანი მოსახ-ლეობისთვის, განსაკუთრებით კი ქართველებისათვის, ახალი იმედის მომცემი გახდა. ანტიოსმალურიკოალიციის ჩამოყალიბების წარუმატებელი მცდელობის შემდეგ, ქართული სამეფო-სამთავროები-სათვის პოტენციურად ძლიერი მოკავშირე რუსეთი ჩანდა. ამ პირობებში კი, პეტრე I-ს უფრო შორსგა-მიზნული და ამბიციური, თანაც მისი ქვეყნისთვის მნიშვნელოვანი მიზანი ჰქონდა, ვიდრე ერთმორწმუ-ნე ქართველებზე ზრუნვა: ეს იყო აღმოსავლეთში შეღწევა. განხილულ პერიოდში რუსეთ-ოსმალეთის დაპირისპირებამ რეგიონში მძიმე მდგომარეობა შეუქმნა ქართულ პოლიტიკურსამყაროს. ვახტანგის გაუმართლებელმა პრორუსულმა ორიენატაციამ ქვეყანაში ოსმალობისდამკვიდრება და მისი ხელისუფლების კოლაფსი გამოიწვია. რუსეთმა, საკუთარი ინტერესების უზ-რუნველყოფის სანაცვლოდ, განსაცდელში მიატოვა ქართლი და არაფერი იღონა მისი უსაფ-რთხოებისათვის.

8410. To the Problem of Turkish-Russian Confrontation in West Georgia in 18 th Century. – "Postępy wnauce w ostatnich latach. Nowych rozwiązań. Zbiór raportów naukowych: (28.12.2012-30.12.2012)". Część 2, 2012. http://конференция.com.ua/files/image/konf%2012/doklad_12_2_01.pdf11. To the Problem of Turkish-Russian Confrontation in West Georgia in 18 th Century. – კრებ.:"Zbiór raportów naukowych: "Postępy w nauce w ostatnich latach. Nowych rozwiązań(28.12.2012-30.12.2012)". Część 2, 2012, გვ. 5-8.ინგლისურენოვან სტატიებში განხილულია რუსეთ-ოსმალეთის პოლიტიკური დაპირისპირებებისასპექტები დასავლეთ საქართველოში.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. Сепаратизм и конфликты на Южном Кавказе. Международная научная конференция. 24.02.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქარ-თველო. მოხსენება თემაზე: „Об одном примере искажения исторической правды о военномпротивостоянии в Абхазии 1992-1993 годов“. http://avrom-caucasus.livejournal.com/ 159793.html2. აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის თემატური საუბრები. 27.03.2012. მოხსენებისთემა: „აფხაზეთის ომის სამხედრო-პოლიტიკური ასპექტების გაყალბების ერთი მცდელობისშესახებ“.3. ივანე ჯავახიშვილის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ივანე ჯავახიშვილის ისტორიისადა ეთნოლოგიის ინსტიტუტის სამეცნიერო კონფერენცია. 12-15.06.201. მოხსენების თემა:„კიდევ ერთი ფალსიფიკაცია 1992-1993 წლების აფხაზეთის ომის თაობაზე (რამდენიმეშენიშვნა ეკატერინე ბებიას წიგნზე „ადამიანები ჯავშნიდან“)“.4. საქართველო და თურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობა დაპერსპექტივები. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია მიძღვნილი აჰმედ ოზქან მელა-შვილის დაბადებიდან 90 წლისთავისადმი. საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა თამარ მეფისსახელობის სასწავლო უნივერსიტეტი. შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდი. 21-24.06.2012. თბილისი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „საქართველო რუსეთ–ოსმალეთისდაპირისპირებაში XVIII საუკუნის I მესამედში“. http://presa.ge/new/?m=society&AID=17092.5. Postępy w nauce w ostatnich latach. Nowych rozwiązań (Достижения науки за последние годы.Новые нароботки). საერთაშორისო კონფერენცია. 28-30.12.2012. ვარშავა, პოლონეთი). მოხ-სენების თემა: „To the Problem of Turkish-Russian Confrontation in West Georgia in 18 th Century“.http://xn--e1aajfpcds8ay4h.com.ua/pages/view/935.2. ზაზა წურწუმია, ისტორიის დოქტორი, მეცნიერ-თანამშრომელი (საზოგადოებრივსაწყისებზე).ა)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. აფხაზეთი რუსეთ-ოსმალეთის ურთიერთობებში. გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012.

85ნაშრომი რუსეთისა და ოსმალეთის იმპერიებს შორის ურთიერთობებში აფხაზეთის საკითხის მონო-გრაფიული შესწავლის პირველ მცდელობას წარმოადგენს. სათანადო პირველწყაროებზე (მათშორის ოსმალური არქივის მასალებზე) დაყრდნობით, მასში შესწავლილია ოსმალეთის პოლიტიკააფხაზეთში XV ს. II ნახევარი – XVIII საუკუნეებში; რუსეთის ბრძოლა ოსმალეთის მომხრე დაჯგუ-ფებებთან და ოსმალური ინტერვენციები აფხაზეთში XIX საუკუნეში. ახლებურად არის განხილულისაქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის შემადგენლობაში შემავალ ავტონომიურ აფხაზეთში1918 წლის ოსმალური სამხედრო დესანტის საკითხი.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.16.06.2012. მოხსენება თემაზე: „მუსტაფა ბუტბაი და მისი მოგონებები კავკასიაზე“. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.3. ეკატერინე ჟვანია, რუსუდან გოგინაშვილი, საქართველოს ისტორიის სადოქტოროპროგრამის დოქტორანტები, მეცნიერ-თანამშრომლები (საზოგადოებრივ საწყისებზე).ა)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. გაზეთ „კავკაზ“-ის მასალები აფხაზეთის ისტორიისათვის (1846-1855 წწ.). ნაწილი I. კრებულიშეადგინეს, შესავალი და კომენტარები დაურთეს ეკატერინე ჟვანიამ და რუსუდანგოგინაშვილმა. გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012.კრებული მიზნად ისახავს გაზეთ „კავკაზში“ (1846-1855 წწ.) აფხაზებისა და აფხაზეთის შესახებ არ-სებული მასალების ერთობლიობაში მოქცევას, მათ სისტემატიზებას ქრონოლოგიური ნიშნით, რაცხელს შეუწყობს ინფორმაციის სწრაფად მოძიებას და მის გამოყენებას სასწავლო და სამეცნიერო-კვ-ლევით მუშაობაში.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. ეკატერინე ჟვანია, რუსუდან გოგინაშვილი, „ქალაქ მცხეთის სიძველენი“ სოხუმის სა-ხელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. 16.06.2012.http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.

ისტორიის მიმართულების მოწვეულ პროფესორთა მონაცემები.861. ია ჯიჭონაია, ისტორიის დოქტორი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სპეციალისტი.ა)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. „ქართლის ცხოვრება“ VII-XII საუკუნეების საქართველო-ჩრდილოეთ კავკასიის პოლი-ტიკური ურთიერთობების შესახებ. გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012, 272 გვ.წიგნში მონოგრაფიულადაა შეწავლილი „ქართლის ცხოვრების“ VII-XII საუკუნეების ამსახველი ქარ-თული მატიანეების ცნობები ჩრდილოეთ კავკასიის ხალხებსა და ყივჩაყებზე, მათთან საქართველოსურთიერთობებზე და ნაჩვენებია ამ მასალების წყაროთმცოდნეობითი მნიშვნელობა. ახლებურადგაშუქებული და დაზუსტებულია მოცემული პერიოდის საქართველო-ჩრდილოეთ კავკასია-ხაზარეთი-სა და საქართველო-ყივჩაყების ურთიერთობების ცალკეული საკითხები.

87სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათაფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ ითურქოლოგიის მიმართულება1. გიორგი ანთელავა, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, ასოცირებული პროფესორიბ) სტატიები:1. თურქები გერმანიაში: 50 წლის გადაუჭრელი პრობლემა. – ჟურნ.: „მეცნიერება დაცხოვრება“, #2, 2012, გვ. 140-149.1961 წ. 30 ოქტომბერს დასავლეთმა გერმანიამ და თურქეთმა ხელი მოაწერეს ორმხრივ შეთანხმებასთურქეთიდან გერმანიაში მუშახელის დროებით სამუშაოდ გაგზავნის შესახებ. გერმანიაში თურქების„დროებით“ ყოფნა მითი გამოდგა. ისინი ხანგრძილივი ავდით ანუ სამუდამოდ დარჩნენ. თურქ იმიგ-რანტთა მოხვედრამ სრულიად ახალ ენობრივ და კულტურულ სივრცეში, მათ წინაშე დააყენა ახალიკულტუული სტანდარტების მიღების საკითხი. თურქები აღმოჩნდნენ ძნელად გადასაწყვეტი პრობლე-მის წინაშე: ინტეგრაცია თუ ასიმილაცია.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. 16.06.2012. მოხსენება თემაზე: „თურქები გერმანიაში: 50 წლის გადაუჭრელიპრობლემა“ http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.

სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მათემატიკისა და კომპიუტერულმეცნიერებათა ფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იწმინდა მათემატიკის მიმართულებაა) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ოთარ ჭკადუა (სრული პროფესორი). Interface crack problems for metallic-piezoelectriccomposite structures. (with T. Buchukuri, R. Duduchava and D. Natroshvil). Monograph, publishedin Mem. Differential Equations Math. Phys. Vol. 55 (2012), pp. 1-150.2. ნინო თოფურიძე (ასოცირებული პროფესორი), ზურაბ მეშველიანი (ასოცირებულიპროფესორი), შოთა ახალაია (ასოცირებული პროფესორი). კომპლექსური ანალიზის სა-ფუძვლები. სახელმძღვანელო. თბ., 2012.სახელმძღვანელო განკუთვნილია სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მათემატიკისა და კომპიუტე-რულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის ბაკალავრიატის საფეხურის სტუდენტებისათვის. სახელმძღვანელო-ში გაშუქებულ საკითხთა ნუსხა და გაშუქების სიღრმე სრულ შესაბამისობაშია აღნიშნული საფეხურისათ-ვის არსებულ სტანდარტებთან).3. შოთა ახალაია (ასოცირებული პროფესორი) მათემატიკა. ცნობარი აბიტურიენტთათვის.მეთოდური სახელმძღვანელო. მეორე გამოცემა. გამომც.: „დამანი“. 2012, 78 გვ. (თანაავ-ტორი: თემურ ორმოცაძე).ელემენტარული მათემატიკის ცნობარი განკუთვნილია არა მხოლოდ საშუალო სკოლის მოსწავლე-ებისა და აბიტურიენტებისათვის, არამედ იგი დიდ დახმარებას გაუწევს ყველას ვინც კი დაინტერესებუ-ლია ელემენტარული მათემატიკის შესწავლით.4. ვახტანგ ცხადაია (ასოცირებული პროფესორი). ზოგადი მათემატიკის მიმართულება.სახელმძღვანელო. გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012, თანაავტ.: ზ. ჯაბუა, შ. მჟავანაძე.სახელმძღვანელო. წიგნი წარმოადგენს დამხმარე სახელმძღვანელოს საშუალო სკოლის მოსწავ-ლეებისათვის და მოიცავს ელემენტარული მათემატიკის სასკოლო კურსის თეორიის ძირითად სა-კითხებს. მმნიშვნელოვანი ყურადღება დათმობილი აქვთ იმ საკითხებს, რომელთა სწორად გააზრებადა ათვისებაც, როგორც გამოცდილება გვიჩვენებს უჭირთ მოსწავლეებს. სახელმძღვანელოს ბო-ლოს მოყვანილია ამოცანები და მათი ამოხსნები, რომელთა მიზანია მოსწავლეებს გაუადვილოს თე-ორიული მასალის ათვისება და გამოყენება პრაქტიკული მიზნებისათვის. სახელმძღვანელო გარკვე-ულ სარგებლობას მოუტანს მოსწავლეებსა და მასწავლებლებს მათემატიკური ოლიმპიადისათვისმზადების საქმეში.

25. მზევინარ ფაცაცია. (ასოცირებული პროფესორი). ალბათობის თეორია, სახელმძღვანე-ლო. თბ., 2012.6. მზევინარ ფაცაცია. (ასოცირებული პროფესორი). სტატისტიკის დასკვნითი თეორიის კურ-სი. თბ., 2012.7. მზევინარ ფაცაცია. (ასოცირებული პროფესორი). სკოლის მათემატიკის სახელმძღვანე-ლოები. VII-XII კლ. თბ., 2012.ბ) სტატიები:1. მალხაზ აშორდია (სრული პროფესორი). On the Two-Point Boundary Value Problems forLinear Impulsive Systems with Singularities. – Georgian Math. J. 19 (2012), No.1, pp. 19-40.წრფივ სინგულარობებიან იმპულსურ განტოლებათა სისტემებისთვის განხილულია ორწეტილოვანიამოცანების ამოხსნადობის საკითხი.2. მალხაზ აშორდია (სრული პროფესორი). On two-point singular boundary value problems forsystems of linear generalized ordinary differential equations. – Mem. Differential EquationsMath. Phys. 56 (2012), pp. 9-35.წრფივ სინგულარობებიან განზოგადებულ ჩვეულებრივ დიფერენციალურ განტოლებათა სისტემე-ბისთვის განხილულია ორწეტილოვანი ამოცანების ამოხსნადობის საკითხი.3. მალხაზ აშორდია (სრული პროფესორი). The Cauchy-Nicoletti multipoint boundary valueproblem for systems of linear generalized differential equations with singularities. “Bulletin” ofGeorgian National Academy Sciences. 6(2012), No. 1, pp. 14-22 (with Murman Kvekveskiri ).წრფივ სინგულარობებიან განზოგადებულ ჩვეულებრივ დიფერენციალურ განტოლებათა სისტემე-ბისთვის განხილულია კოში-ნიკოლეტის სასაზღვრო ამოცანის ამოხსნადობის საკითხი.4. მალხაზ აშორდია (სრული პროფესორი). On the multipoint boundary value problems forsystems of linear generalized differential equations with singularities. – Proc. A. RazmadzeMath. Inst. 159(2012), 125-133 (with Murman Kvekveskiri ).წრფივ სინგულარობებიან განზოგადებულ ჩვეულებრივ დიფერენციალურ განტოლებათა სისტემე-ბისთვის განხილულია მრავალწერტილოვანი სასაზღვრო ამოცანების ამოხსნადობის საკითხი.5. მალხაზ აშორდია (სრული პროფესორი). On Linear Boundary Value Problems for MultidimensionalRegular Difference Systems. – Seminar of I. Vekua Institute of Applied MathematicsREPORTS, vol. 38, 2012, pp. 1-9 (with N. Kekelia). (XXVI Enlarged Sessions)მრავალგანზომილებიანი რეგულარული სისტემებისთვის განხილულია წრფივ წრფივი სასაზღვროამოცანების ამოხსნადობის საკითხი.

36. ოთარ ჭკადუა (სრული პროფესორი). Analysis of Direct Segregated Boundary-Domain IntegralEquations for Variable Coefficient Mixed BVPs in Exterior Domains. (with S. E. Mikhailovand D. Natroshvili ). Analysis and Applications. Vol.10, #4,(2013), pp.1-29.7. ოთარ ჭკადუა (სრული პროფესორი). The screen type boundary value problems for anisotropicpseudo-Maxwell’s equations. (with R. Duduchav and D. Kapanadze). – Proc. A. RazmadzeMath. Inst. Vol. 159 (2012).8. ოთარ ჭკადუა (სრული პროფესორი). Potential methods for anisotropic pseudo-Maxwell’s equationsin screen type problems. (with R. Duduchava and D. Kapanadze Operator Theory,Pseudodifferential Equations and Mathematical Physics). Birkhauser, OT: Advances and ApplicationsVol. 228 (2013), 73-94.9. ოთარ ჭკადუა (სრული პროფესორი). Localized boundary-domain integral equations approachfor the Dirichlet boundary value problems for second order strongly elliptic systems withvariable coefficients. (with S.E. Mikhailov and D. Natroshvili ). – Proc. A.Razmadze Math. Inst.Vol. 160 (2012), pp.11-23.10. ოთარ ჭკადუა (სრული პროფესორი). Localized boundary-domain singular integral equationsbased on harmonic parametrix for divergence-form elliptic PDEs variable matrix coefficients.(with S. E. Mikhailov and D. Natroshvili). Submitted to: – Integral Equations and Operator Theory.11. ოთარ ჭკადუა (სრული პროფესორი). Localized boundary-domain integral equations approachfor the Robin type boundary value problems for second order strongly elliptic systemswith variable coefficients. (with S. E. Mikhailov and D. Natroshvili ). Submitted to: Proc.A.Razmadze Math. Inst.12. ბაკურ გულუა (ასისტენტ-პროფესორი). I. Vekua’s Normed Moments Method for Non-ShallowShells. – II International Conference “Non-Classic Problems of Mechanics” Materials, Kutaisi, 6-8.10.2012. p. 40-45.ნაშრომში განხილულია არადამრეცი გარსები. ი. ვეკუას ნორმირებულ მომენტთა მეთოდის გამოყე-ნებით მიღებულუა ძაბვის ტენზორის მიახლოებითი მნიშვნელობა, რომელიც გარსის პირეულებზე სა-საზღვრო პირობებთანაა შეთანხმებული.13. ბაკურ გულუა (ასისტენტ-პროფესორი). To Numerical Realizations of Some Projective Methods.Reports of Enlarged Sessions of the Seminar of I. Vekua Institute of Applied Mathematics,Vol. 26, 2012.ნაშრომში განხილულია ზოგიერთი სასაზღვრო ამოცანის, დირიხლეს პირობებით, რიცხვითი რეალ-იზაცია. პუასონის განტოლება და კუმშვის ამოცანა, იზოტროპული ფირფიტისათვის, განხილულია1,1 2კვადრატში. სიმარტივისათვის სასაზღვრო პირობები ერთგვაროვანია.14. მზევინარ ფაცაცია. (ასოცირებული პროფესორი). On the Cramer- Rao Inequality in an InfiniteDimensional Spase. – მოამბე, ტ. 6 N1, 2012.15. მზევინარ ფაცაცია. (ასოცირებული პროფესორი). On one Nonparametric Estimate of a BernouliRegression Function. მოამბე, ტ. 6 N2, 2012.

416. მზევინარ ფაცაცია. (ასოცირებული პროფესორი). On the Estimation of a Maximum Likelihoodof Truncated Exponential Distributions. მოამბე, 2012.მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. ოთარ ჭკადუა (სრული პროფესორი). EPSRC (Engineering and Physics Research Council)Grant EP/H020497/1 – „Mathematical analysis of Localised Boundary-Domain Integral Equationsfor Variable-Coefficient Boundary Value Problems“. გრანტის მოცულობა – 205000ფუნტი, ძირითადი შემსრულებელი (2009-2013).2. ხიმური რუხაია (ასოცირებული პროფესორი), ლალი ტიბუა (ასისტენტ-პროფესორი).შეზღუდვებიანი ლოგიკური პროგრამირება ურანგო ტერმებზე და მათ მიმდევრობებზე აღ-წერის ოპერატორები (20.03.2012 - 20.03.2015). რუსთაველის სამეცნიერო ფონდი.პროექტის მიზანია გადაწყვეტადობის და ამოხსნის პროცედურების აგება შეზღუდვებისთვის ურანგოტერმებსა და მათ მიმდევრობებზე და ამ პროცედურების ჩართვა შეზღუდვებიანი ლოგიკური პროგ-რამირების ზოგად ჩარჩოში. დასახული ამოცანა: შეზღუდვების გადაწყვეტადობის და ამოხსნის პრო-ცედურის ჩამოყალიბება ურანგო ტერმებისათვის და მათი მიმდევრობისათვის, აღწერის ოპერატო-რების გარეშე. სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. ნინო თოფურიძე (ასოცირებული პროფესორი). αq+qβ =γ ტიპის კვატერნიონულიგანტოლების ფესვთა სიმრავლის შესახებ. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტიაკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივნისი, 2012. http://sou.edu. ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.2. მალხაზ აშორდია (სრული პროფესორი). On the well-posedness of a nonlocalboundary value problem for a system of linear generalized differential equations withsingularities. – თბილისის სახ. უნივერსიტეტის ი. ვეკუას გამოყენებითი მათემატიკისინსტიტუტის XXVI გაფართოებული სემინარები. საქართველო, თბილისი, 2012 წ.,23-26 აპრილი. მოხს. ”3. მალხაზ აშორდია (სრული პროფესორი). On a two-point boundary value problem forthe system of the linear impulsive equations with singularities. – საქართველოს მათე-მატიკოსთა კავშირის III ყოველწლიური საერთაშორისო კონფერენცია. საქართვე-ლო, ბათუმი, 2-9 სექტემბერი, 2012.4. მალხაზ აშორდია (სრული პროფესორი). On conditions for the well-posed-ness ofnonlocal boundary value problems for systems of a class of linear generalized ordinarydiffe-rential equations with singularities (თანაავტ.: ნესტან კეკელია).5. ოთარ ჭკადუა (სრული პროფესორი). Asymptotic analysis of interface crack problemsfor metallic-piezoelectric conposite structures. – მეორე საერთაშორისო ვინერჰოფისვორკშოპი, აბერისვიტის უნივერსიტეტი, დიდი ბრიტანეთი, 22.26.06.2012.6. ოთარ ჭკადუა (სრული პროფესორი). ლოკალიზებული სასაზღვრო-სივრცულ ინ-ტეგრალურ განტოლებათა მეთოდი არაერთგვაროვანი ელექტრო-დრეკადობის თე-ორიის დირიხლესა და რობენის ტიპის ამოცანებისათვის. – ა. რაზმაძის მათემატიკის

5ინსტიტუტის ყოველწლიური კონფერენცია. 2012 წლის 3-7 დეკემბერი.7. ხიმური რუხაია (ასოცირებული პროფესორი), ლალი ტიბუა (ასისტენტ-პროფესორი).Безранговая формальная математическая теория. – Тезисы докладов межд. конф.Мальцевские чтения. Новосибирск, 2012. http://www.math.nsc.ru/conference/malmeet/11/accom.htm. თანაავტორები: Г. О. Чанкветадзе. Г. М. Миканадзе.8. ხიმური რუხაია (ასოცირებული პროფესორი), ლალი ტიბუა (ასისტენტ-პროფესო-რი). Об одном алгоритме классификации формул безранговой логики высказываний.– TAAPSD 2012, თანაავტორები: Г. О. Чанкветадзе. Г. М. Миканадзе.9. ხიმური რუხაია (ასოცირებული პროფესორი), ლალი ტიბუა (ასისტენტ-პროფესო-რი). ურანგო კვანტორული თეორია. – III International Conference book of abstracts.Batumi; September 2-9,2012. თანაავტორები: გელა ჭანკვეტაძე, გვანცა მიქანაძე.10. ხიმური რუხაია (ასოცირებული პროფესორი), ლალი ტიბუა (ასისტენტ-პროფესორი).The Logical Compiuter Game for Pupils to Study English on the Basis of the Algorithm ofSolving the Bin Packing Problem. – III International Conference book of abstracts. Batumi;September 2-9,2012, თანაავტ.: G.Fedulov; T. Dzagania, K.Babalian, N. IaSvili.11. ხიმური რუხაია (ასოცირებული პროფესორი), ლალი ტიბუა (ასისტენტ-პროფესო-რი). მიზნობრივი ფუნქციების საზღვრების პოვნის ალგორითმები ოპტიმიზაციის კომ-ბინატორული მოდელებისათვის, კონტეინერებში შეფუთვის ერთგანზომილებიანამოცანათა კლასისათვის. 21-ე საუკუნის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების განვითა-რების ძირითადი პარადიგმები. საქართველო, თბილისი, 19-21 სექტემბერი, 2012,თანაავტორები: გ. ფედულოვი, თ. ძაგანია, ნ. იაშვილი.12. ბაკურ გულუა (ასისტენტ-პროფესორი). ნუსური გარსები. – მათემატიკოსთა სამეცნი-ერო კონფერენცია მიძღვნილი პროფესორ რევაზ აბსავას ხსოვნისადმი, თბილისი,9-10 თებერვალი, 2012.13. ბაკურ გულუა (ასისტენტ-პროფესორი). ერთი პროექციული მეთოდის რიცხვითი რე-ალიზაციის შესახებ. – ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივ-ერსიტეტის ილია ვეკუას სახელობის გამოყენებითი მათემატიკის ინსტიტუტის სემინა-რის XXVI გაფართოებული სხდომები. 23-25 აპრილი, 2012.14. ბაკურ გულუა (ასისტენტ-პროფესორი). ი. ვეკუას ნორმირებულ მომენტთა მეთოდიარადამრეცი გარსებისათვის. – II საერთაშორისო კონფერენცია „მექანიკის არაკლა-სიკური ამოცანების“ , 6-8 ოქტომბერი, 2012.15. მზევინარ ფაცაცია (ასოცირებული პროფესორი). მოკვეთილი ექსპონენციალურიგანაწილების მაქსიმალური დასაჯერობის შეფასების შესახებ. – სოხუმის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივნისი,2012. http://sou.edu. ge/ index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.16. მზევინარ ფაცაცია (ასოცირებული პროფესორი). A test for being Gaussian. – საქარ-თველოს მათემატიკოსთა კავშირის III საერთაშორისო კონფერენცია, ქ. ბათუმი2012, 2-9 სექტემბერი.

6სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მათემატიკისა და კომპიუტერულმეცნიერებათა ფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იგამოყენებითი მათემატიკის მიმართულებაა) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:სტატიები:1. თემურ ჩილაჩავა (სრული პროფესორი). About new mathematical model „Beast – predator –victim”. – III International Conference of the Georgian mathematical union. Book of Abstract, 2012,pg. 158.ნაშრომში შემოთავაზებულია „მხეცი – მტაცებელი – მსხვერპლი“-ს ახალი არაწრფივი უწყვეტი მათე-მატიკური მოდელი. მოდელში განხილულია სამი ურთიერთდაპირისპირებული პოპულაციათა დინა-მიკა. ნაგულისხმებია, რომ მსხვერპლთა პოპულაცია იკვებება მცენარეულობით და მისთვის მხეცებისადა მტაცებლების არ არსებობის პირობებში მართებულია მალთუსის (განუსაზღვრელი რაოდენობისსაკვები რესურსი) ან პერლი – ფერხიულსტის მოდელი (შეზღუდული რაოდენობის საკვები რესურსი).მტაცებელთა პოპულაცია იკვებება მხოლოდ მსხვერპლთა პოპულაციით, ხოლო მხეცთა პოპულაცია– როგორც მსხვერპლთა ასევე მტაცებელთა პოპულაციებით. მოდელი აღიწერება არაწრფივი დიფე-რენციალური განტოლებათა სისტემით და საწყისი პირობითdx(t)2 ax(t) a1x( t) bx(t)y(t) cx(t)z(t)dtdy(t). dy(t) d1x(t)y(t) d2y(t)z(t) dtdz(t) d3z(t) d4x(t)z(t) d5z(t)y(t) dta , b,c,d,d1,d2, d3,d4, d5 0, a1 0,x( t0 ) x0,y( t0 ) y0,z( t0 ) z0,სადაც x (t),y (t),z(t)შე-საბამისად მსხვერპლთა, მტაცებელთა და მხეცთა რაოდენობებია დროის t მომენტში. მტაცებელ-თა ან მხეცთა არ არსებობის პირობებში მიიღება ლოტკი-ვოლტერას ორი ურთიერთდაპირის-პირებული სახეობათა მოდელი. კერძო შემთხვევაში (გარკვეული თანაფარდობები მოდელისკონსტანტებს შორის) მიღებულია სისტემის ინტეგრალური ზედაპირები, რომელზედაც მსხვერ-პლთა და მხეცთა ნამრავლის ფარდობა მტაცებელთა რაოდენობასთან უცვლელია, რაც მეტყ-ველებს ბუნებაში (ფაუნაში) არსებულ ცხოველთა შორის გარკვეულ ბალანსზე.2. თემურ ჩილაჩავა (სრული პროფესორი). Нелинейная математическая модель динамики избирателейпроправительственной и оппозиционной партий (двух избирательных субъектов).

7Basic paradigms in science and technology. Development for the 21 centure. Transactions II, 2012,გვ. 184-188.ნაშრომში შემოთავაზებულია არაწრფივი მათემატიკური მოდელი, რომელიც აღწერს სახელისუფ-ლებო და ოპოზიციური პარტიების (ორი საარჩევნო სუბიექტი, კოალიცია) ამომრჩეველთა დინამიკას.მოდელში განიხილება სამი ობიექტი: სახელისუფლებო და ადმინისტრაციული სტრუქტურები, რომ-ლებიც ადმინისტრატიული რესურსების მეშვეობით ზემოქმედებენ ამომრჩევლებზე (უპირველეს ყოვ-ლისა ოპოზიციურად განწყობილზე) რათა გადაიბირონ ისინი სახელისუფლებო პარტიის მხარეზე; ამ-ომრჩევლები, რომლებიც მოცემულ მომენტში სახელისუფლებო პარტიის მხარდამჭერებია; ამომრ-ჩევლები, რომლებიც მოცემულ მომენტში ოპოზიციური პარტიის მხარდამჭერებია. მუდმივი და ცვლა-დი (ოპოზიციური პარტიის ამომრჩეველთა რაოდენობის პროპორციულად) ადმინისტრაციული რე-სურსების გამოყენების შემთხვევებში კოშის ამოცანა არაწრფივი დიფერენციალურ განტოლებათასისტემისათვის ამოხსნილია ანალიზურად ზუსტად. ნაპოვნია პირობები მოდელის კონსტანტებზე, რო-დესაც ოპოზიციური პარტია (კოალიცია) მოიგებს მორიგ არჩევნებს. მათემატიკურ მოდელს თეორიუ-ლი ინტერესის გარდა გააჩნია აგრეთვე დიდი პრაქტიკული მნიშვნელობა, რადგანაც ორივე მხარეს(სახელმწიფო სტრუქტურები სახელისუფლებო პარტიასთან ერთად; ოპოზიციური პარტია) შეუძლიაგამოიყენონ შედეგები თავისი მიზნების შესაბამისად. მოდელის შედეგები აძლევენ საშუალებას მხა-რეებს, არჩეული სტრატეგიის შესაბამისად, შეარჩიონ მოქმედების პარამეტრები და მიაღწიონ თავის-თვის სასურველ შედეგებს.3. თემურ ჩილაჩავა (სრული პროფესორი). Нелинейная математическая модель динамикиизбирателей проправительственной и оппозиционной партий. Проблемы правления безопасностьюсложных систем. Труды XX Международной конференции, Москва, 2012, с. 322- 324.4. თემურ ჩილაჩავა (სრული პროფესორი). Nonlinear mathematical model of variable administrativerule. – ცხუმ-აფხაზეთის მეცნიერებათა აკადემიის შრომები, ტ. III, 2012, გვ. 230- 238 (თანა-ავტორი: ლ. სულავა).სტატიებში განხილულია ცვლადი ადმინისტრაციული მართვის არაწრფივი მათემატიკური მოდელი,რომელსაც შეუძლია აღწეროს მოცემულ სოციუმში მმართველი სტრუქტურების მხრიდან მზარდი ად-მინისტრაციული ზეწოლა. მათემატიკური მოდელი აღიწერება ორუცნობიანი (მოქალაქეების, თანამ-შრომლების აქტიური ცხოვრებისეული პოზიციით და კონფორმისტების რაოდენობა დროის t მომენ-ტში) დიფერენციალური განტოლებათა სისტემით. ცვლადი ადმინისტრაციული ზეწოლის პირობებშიკოშის ამოცანა არაწრფივი დიფერენციალური განტოლებათა სისტემისათვის ამოხსნილია ანალიზუ-რად ზუსტად. მოდელის პარამეტრებისა (აქტიურობის ხარისხის მაჩვენებელი, ადმინისტრაციული ზე-წოლის მაჩვენებელი) და საწყის პირობებს შორის სხვადასხვა დამოკიდებულებების მიხედვით მიღე-ბულია სამი განსხვავებული შემთხვევა: აქტიური ადამიანების რაოდენობა დროის განმავლობაში მიისწრაფვის გარკვეულ რაო-დენობისკენ, რომელიც საწყის რაოდენობაზე მეტია. კონფორმისტების რაოდენობა კიდროის განმავლობაში მიისწრაფვის გარკვეულ რაოდენობისკენ, რომელიც საწყის რაო-დენობაზე ნაკლებია (თავისუფლების მოდელი); აქტიური ადამიანების რაოდენობა დროის განმავლობაში ჰიპერბოლური ფუნქციით მიის-წრაფვის ნულისაკენ, ხოლო კონფორმისტების რაოდენობა კი დროის განმავლობაში მი-ისწრაფვის საწყის საერთო რაოდენობისაკენ (დამორჩილების მოდელი);

8აქტიური ადამიანების რაოდენობა დროის განმავლობაში ექსპონენციალური ფუნქციითმიისწრაფვის ნულისაკენ, ხოლო კონფორმისტების რაოდენობა კი დროის განმავლობაშიმიისწრაფვის საწყის საერთო რაოდენობისაკენ (სრული დამორჩილების მოდელი).5. რომეო გალდავა (ასოცირებული პროფესორი). On the estimate for error of the parallel decompositionscheme for the abstract evolutionary equation with variable operator“, Applied Mathematics,Informatics, and Mechanics – AMIM, Tbilisi State University press. V.17, N 2, 2012ბანახის სივრცეში კოშის აბსტრაქტული ცვლადოპერატორიანი ამოცანის მიახლოებითი ამოხსნისათ-ვის განხილულია პარალელური ტიპის დეკომპოზიციის სქემა, განხილულია კრებადობის საკითხები,მიღებულია ცდომილებათა შეფასებები როგორც ერთგვაროვანი, ასევე არაერთგვაროვანი შემთხვე-ვისათვის.6. დიანა კვარაცხელია (ასისტენტ-პროფესორი). Numerical Study of the Vertical Hydrological Structureof the Black Sea under Transitive Climatic Forcing Conditions. – Bulletin of the Georgian NationalAcademy of Sciences, Mathematics & Physical Sciences, Vol 6, N2, 2012. Pp. 83-88. თანაავტ.:Demuri Demetrashvili. http://www.science.org.ge/moambe/6-2/83-88%20Demetrashvili.pdf.ნაშრომში შავი ზღვის გარდამავალი სეზონის ჰიდროლოგიური სტრუქტურის რიცხვითი გამოკვლევისსაფუძველზე ნაჩვენებია, თერმოჰალინური ზემოქმედების პირველადი როლი ზღვის ზედა ფენის (0-360 მ.) ვერტიკალური ცირკულაციის თავისებურების ფორმირებაში მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. რომეო გალდავა (ასოცირებული პროფესორი). Higher Education System Developmentfor Social Partnership Improvement and Humanities Sciences Competitiveness (უმაღლესიგანათლების სისტემის განვითარება სოციალური კავშირების გაუმჯობესებისა და ჰუმანი-ტარული მეცნიერებების კონკურენტუნარიანობის ამაღლებისათვის). – TEMPUS Project№159338–1-2009-1-LV-TEMPUS-SMHES, ტექნიკური მენეჯერი;2. რომეო გალდავა (ასოცირებული პროფესორი). Integration of NeighbouringEastern Regionsthrough Cooperation in Higher Education /EMINENCE/ (აღმოსავლეთის რეგიონისქვეყნების ინტეგრაცია უმაღლესი განათლების ხელშეწყობით). Erasmus Mundus Project.პროექტის პოსტ-მუნდუსის ხარისხის უზრუნველყოფის კომიტეტის წევრი. სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. თემურ ჩილაჩავა (სრული პროფესორი). Нелинейная математическая модель динамикиизбирателей проправительственной и оппозиционной партий (двух избирательныхсубъектов). – The international conference dedicated to the 90 th anniverssry of Georgiantechnical university. Basic paradigms in science and technology. Development for the 21 centure.19-21 September, 2012, Tbilisi.2. თემურ ჩილაჩავა. About new mathematical model „Beast – predator – victim”. – III InternationalConference of the Geoorgian mathematical union, September 2-9, 2012, Batumi.

93. თემურ ჩილაჩავა. Нелинейная математическая модель динамики избирателей проправительственнойи оппозиционной партий. Проблемы управления безопасностью сложныхсистем. – XX Международная конференция. Декабрь, 2012, Москва.4. თემურ ჩილაჩავა. ცვლადი ადმინისტრაციული მართვის არაწრფივი მათემატიკური მო-დელი მათემატიკოსთა სამეცნიერო კონფერენცია, მიძღვნილი პროფესორ რევაზ აბსავასდაბადებიდან 65 წლისთავისადმი. თბილისი, ქართული უნივერსიტეტი, 2012, 9-10 თებერ-ვალი. (თანაავტორები: ბ. სულავა, ლ. სულავა).5. თემურ ჩილაჩავა. „აგრესორ-მსხვერპლის“ ინფორმაციული ომის არაწრფივი მათემატი-კური მოდელი მათემატიკოსთა სამეცნიერო კონფერენცია, მიძღვნილი პროფესორ რე-ვაზ აბსავას დაბადებიდან 65 წლისთავისადმი. თბილისი, ქართული უნივერსიტეტი, 2012,9 - 10 თებერვალი (თანაავტორი ნ. კერესელიძე).

10სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მათემატიკისა და კომპიუტერულმეცნიერებათა ფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იინფორმატიკის მიმართულებაა) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ინგა გაბისონია (ასოცირებული პროფესორი). ამოცანათა კრებული დაპროგრამებაში.(მეთოდური მითითებებითა და ამოხსნებით). ნაწილი IV. გამომცემ.: „უნივერსალი“ თბ.,2012 (თანაავტორები: ლ. ბესელია, გ. ჩარქსელიანი).ნაშრომში განხილულია ამოცანები სიმბოლოთა მასივებზე, მუშაობა სტრიქონებთან (სტრინგებთან),სიმბოლური ინფორმაციის შეტანა-გამოტანა, C++-ში გრაფიკულ რეჟიმში მუშაობა, ფაილების მონა-ცემთა ტიპთან მუშაობა.ბ) სტატიები:1. ნანა გულუა (სრული პროფესორი). Software Tools for Some Natural Language Texts ComputerProcessing. – International Journal of Computer Technology and Application, DavidPublishing Company, vol 3, #3, 2012, USA, Impact Factor=2 (თანაავტორი: J. Antidze).2. ნანა გულუა (სრული პროფესორი). The Software for Composing of Georgian Words,Transactions of The International Scientific Conference Dedicated to the 90 Anniversary ofGeorgian Technical University, Pages 367-371, Tbilisi, Georgia, 19-21 September, 2012 (თა-ნაავტორი: J. Antidze, I. Kardava).3. მზიანა ნაჭყებია (ასოცირებული პროფესორი). Game-Theoretic Models of Dynamic Duopoly.– GESJ, Computer Sciences and Telecommunications, N 2(34), 2012, pp. 34-38 (თანა-ავტორები: Giorgobiani J, Nachkebia M, Giorgobiani G.).4. მზიანა ნაჭყებია (ასისტენტ-პროფესორი). Марковский процесс решения в одной многоканалнойсистеме регулирования потоков. GEN, No. 1(v.61), 2012, c. 17-21 (თანაავ-ტორები: Гиоргобиани Дж., Начкебия М., Гиоргобиани Г.).5. მზიანა ნაჭყებია (ასისტენტ-პროფესორი). Marcov Decision process for the Long-TermControl of Hydro Station with Reservoir. – Transactions of II Int. Conf. “Basic Paradigms inScience and Technology Development for the 21-st Century”, Tbilisi, 2012, pp. 444-447.(თანაავტორები: Giorgobiani J, Nachkebia M, Giorgobiani G.).

11 სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. ნანა გულუა (სრული პროფესორი), სპეციალური სისტემა ქართული ენის კომპიუ-ტერული სწავლებისა და ქართული ტექსტების კომპიუტერული დამუშავებისავის. –საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობისქართული უნივერსიტეტი, ცხუმ-აფხაზეთის მეცნიერებათა აკადემია, მათემატიკოს-თა სამეცნიერო კონფერენცია მიძღვნილი პროფესორ რევაზ აბსავას ხსოვნისად-მი, 9-10.02. 2012 (თანაავტორები: ჯემალ ანთიძე, ირაკლი ქარდავა).2. მზიანა ნაჭყებია (ასისტენტ-პროფესორი). Marcov Decision process for the Long-TermControl of Hydro Station with Reservoir. – 21-ე საუკუნის მეცნიერებისა და ტექნო-ლოგიების განვითარების ძირითადი პარადიგმები. საქართველოს ტექნიკური უნი-ვერსიტეტის დაარსებიდან 90 წლისთავისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო სამეც-ნიერო კონფერენცია. თბილისი, 19-21.09.2012 (თანაავტორები: Giorgobiani J,Nachkebia M, Giorgobiani G.).

სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათადა ჯანდაცვის ფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იბიოლოგიის მიმართულებაა) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. მარინა ზარქუა (ასოცირებული პროფესორი). მცენარეთა ანატომიისა და მორფოლოგიის პრაქ-ტიკული კურსი. სახელმძღვანელო. გამომც.: „უნივერსალი“, თბ., 2012, 183 გვ.სახელმძღვანელოში მოცემულია მცენარეთა ანატომიისა და მორფოლოგიის სასწავლო პროგრამისსაკვანძო საკითხები მოკლე თეორიული ცნობების სახით, ლაბორატორიული პრაქტიკუმი, მეთოდურიმითითებანი დამოუკიდებელი მუშაობისათვის, დეტალური რეკომენდაციები ლაბორატორიული სამუშა-ოების ჩასატარებლად კონკრეტული თემების მიხედვით. სახელმძღვანელო შედგენილია მცენარეთაანატომიისა და მორფოლოგიის სასწავლო კურსის შესაბამისად და განკუთვნილია სპეციალობების – ბი-ოლოგიისა და ფარმაციის სტუდენტებისათვის, ასევე ამ დარგით დაინტერესებული საზოგადოების ფარ-თო წრისათვის.2. ნონა მიქაია (ასოცირებული პროფესორი). უხერხემლოთა ზოოლოგიის პრაქტიკუმი. სახელ-მძღვანელო უმაღლესი სასწავლებლების სტუდენტებისათვის. საქართველოს მეცნიერებათაეროვნული აკადემია. თბილისი, 2012, გვ. 180.ნაშრომი მოიცავს პრაქტიკული მეცადინეობების აღწერას უხერხემლო ცხოველთა ანატომიასა და მორ-ფოლოგიაში უახლესი პედაგოგიური მეთოდიკის გამოყენებით. სახელმძღვანელო განკუთვნილიაუმაღლესი სასწავლებლების საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ფაკულტეტის სტუდენტებისათვისპრაქტიკული სამუშაოების შესასრულებლად დისციპლინაში “მეცნიერება ბიოლოგიური მრა-ვალფეროვნების შესახებ“, „უხერხემლოთა ზოოლოგია“.3. ნონა მიქაია (ასოცირებული პროფესორი), შორენა შარია (ასოცირებული პროფესორი). რჩევა-დარიგება. სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტების წარმოების პრაქტიკული რეკომენდაციები დაწინადადებები (ქართული სოფლების აღორძინებით დაინტერესებულთა და დამწყებ ფერმერთადასახმარებლად). დამხმარე სახელმძღვანელო უმაღლესი სასწავლებლების სტუდენტებისათვის.აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია. თბ., 2012, 369 გვ. თანაავტ.: ლიანა ჯიქია, რაისაქარაია, ტრისტან ჯობავა, ვანო პაპუნიძე, როლანდ კოპალიანი, ვლადიმერ უგულავა.აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის აგრარულ მეცნიერებათა განყოფილებას მიაჩნია, რომაღნიშნული წიგნი, რომელიც წარმოადგენს განყოფილების სპეციალისტთა კოლექტიური შრომისშედეგს, ხელს შეუწყობს ქართული სოფლების აღორძინებით დაინტერესებულთ და დამწყებ

2ფერმერებს. წიგნში განხილულია სასოფლო-სამეურნეო კულტურების აგროტექნოლოგია, სამუშაოკალენდარი, აღებული მოსავლის შენახვა-გადამუშავების პირობები, მეფუტკრეობის, მესაქონლეობის,მეფრინველეობის საკითხები და სხვა.4. მარინა ჭურღულია-შურღაია (ასოცირებული პროფესორი). ბოტანიკა (უმდაბლესი მცენარეები)მცირე პრაქტიკუმი. თანაავტორი. საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის სტამბა,თბ., 2012.ნაშრომში მოკლედ და მარტივად არის გადმოცემული უმდაბლესი მცენარეების ძირითადი ჯგუფები,რომლებსაც გააჩნიათ საკუთარი წარმოშობა და ევოლუციის მსვლელობა. წიგნში თანმიმდევრულადაააღწერილი ამ მცენარეების სტრუქტურა, უჯრედისა და თალუსის აგებულება, გამრავლება, გავრცელება.განხილულია უმდაბლეს მცენარეთა როგორც თეორიული, ასევე პრაქტიკული საკითხები, პრეპარატე-ბის მომზადების წესები და ოპტიკური ხელსაწყოების გამოყენების ძირითადი მეთოდები, რაც ხელს შე-უწყობს სტუდენტებს ბოტანიკის პრაქტიკული საკითხებისადმი სათანადო ჩვევების გამომუშავებას. ნაშ-რომი განკუთვნილია სპეციალობა „ბიოლოგიის“ და „ფარმაციის“ ბაკალავრიატის სტუდენტებისათვის,ბიოლოგიის დარგში მომუშავე მასწავლებლებისა და მეცნიერ თანამშრომლებისათვის, ასევებიოლოგიის საკითხებით დაინტერესებულ პირთათვის.ბ) სტატიები:1. ნონა მიქაია (ასოცირებული პროფესორი). სოფლის მეურნეობით, გადამამუშავებელი მრეწვე-ლობით, მავნებლებით შექმნილი ეკოლოგიური პრობლემები, მათთან ბრძოლის ღონისძიებებიდა პრობლემების გადაწყვეტის გზები. საქართველოს და მათ შორის აფხაზეთის აგრარული სექ-ტორის თანამედროვე მდგომარეობა, მისი განვითარების პერსპექტივები. აფხაზეთის მეცნიერე-ბათა ეროვნული აკადემიის აჭარის რეგიონული სამეცნიერო ცენტრის ერთობლივი სამეცნიეროკონფერენციის ანგარიში. კრებული. თბ., 2012, გვ. 137–154.სტატიაში ნაჩვენებია ის პროცესები, რომლებიც დიდ როლს თამაშობენ სოფლის მეურნეობის განვითა-რებისათვის. სტატიაში ნაჩვენებია რა დიდ როლს ასრულებს გადამამუშავებელი მრეწველობა ჩვენიქვეყნის ეკონომიური სტაბილურობისთვის. სტატიაში ნაჩვენებია აგრეთვე თუ რა უარყოფით როლს ას-რულებენ მავნებლები და რა გზებით უნდა ვებრძოლოთ მათ.2. ნონა მიქაია (ასოცირებული პროფესორი). Effect of entomoparasitic ne-matodes Steinernema feltiaeon Fern Scale (Pinnaspis aspidistrae Sighn). – Bulletin of the Georgian National Academy of Sciences,2012, vol.6, number 1, pp. 130-132, თანაატ.: Rusudan Skhirtladze, Irina Rijamadze.ნაშრომში განხილულია გვიმრის ფარიანას Pinnaspis aspidistrae და ენტომოპარაზიტული ნემატოდას Steinernemafeltiae ურთიერთდამოკიდებულების შესწავლა ლაბორატორიულ პირობებში. დადგენილია,გვიმრის ფარიანას მატლების მიმღებიანობა ნემატოდური სუსპენზიის (1000-1500 ინფექციური იუვენილე-ბი IJs/მლ) მიმართ, მატლების სიკვდილიანობა დაინვაზირებიდან მე-7 დღეს აღწევს – 65-85%.

33. ნონა მიქაია (ასოცირებული პროფესორი). Entomopathogenic nematodes (Steinernematodae andHeterorhabdi-tidae): Efficacy against Leptinotarsa decemlineata (Coleoptera chrysomelidae) and Trialeurodesvaporariorum (Hemiptera, Aleyrodidae) in Georgia.45 th Annual me-eting of the society forinvertebrate pathology. Program and Abstracts. 2012 International Congress on Invertebrate Pathologyand Microbial Control. Argentina, Buenos-Aires. P.51.ნაშრომში ნაჩვენებია ენტომოპათოგენური ნემატოდების Steinernema feltiae-ს და Heterorhabditis bacteriophora–ს ეფექტურობა კოლორადოს ხოჭოს და სათბურის ფრთათეთრას მიმართ საქართველოში.4. შორენა შარია (ასოცირებული პროფესორი). სპონტანური ქრომოსომული დარღვევების სიხში-რე სიმინდის (Zea mayc) განსხვავებული ასაკის თესლებში. – ინტელექტი, საერთაშორისო სამეც-ნიერო ჟურნალი, 2012, №1(42), გვ. 155-156.სტატიაში ჩატარებული ექსპერიმენტის საფუძველზე გამოვლენილია ფესვის მერისტემული უჯრედებისმიტოზური აქტივობა და ქრომოსომული დარღვევების ტიპები. დადგენილია, რომ ხუთწლიან თესლებ-ში ერთწლიან თესლებთან შედარებით 18%-მდე მცირდება თესლის გაღივების უნარი, რაც სპონტანურიქრომოსომული აბერაციის არაპირდაპირ მაჩვენებლად ითვლება.5. შორენა შარია (ასოცირებული პროფესორი). ჩანასახის გადანერგვა ხორბლის ერთი სახეობისთესლიდან ხორბლის მეორე სახეობის ენდოსპერმზე. – ინტელექტი, საერთაშორისო სამეცნიე-რო ჟურნალი, №1(42), 2012, გვ. 157-158.მიღებული შედეგების ანალიზი უფლებას გვაძლევს დავასკვნათ, რომ ერთი სახეობის ხორბლის ჩანასა-ხისა და მეორე სახეობის ენდოსპერმის ქრომოსომების არასრული გაერთიანება ხდება და ამასთან, მცე-ნარე ,,ვეგეგტატიური ჰიბრიბიდიკკ ნაყოფიერებას ინარჩუნებს.6. შორენა შარია. მაგნიუმის ქლორიდის გავლენა სიმინდის გენეტიკურ აპარატზე. – კულტურათშო-რისი კომუნიკაციები, 2012, №18, გვ. 151-153.სტატია ეხება ზოგიერთი მძიმე მეტალების მუტაგენურრი აქტივობის გავლენას სიმინდის გენეტიკურ აპა-რატზე. წარმოდგენილია მაგნიუმის ქლორიდის გავლენა ამავე ობიეკტზე. მიღებული შედეგები მოწმობსიმას, რომ მაგნიუმის ქლორიდი მუტაგენურად აქტიურია.7. შორენა შარია (ასოცირებული პროფესორი). მძიმე მეტალებისა და ულტრაიისფერი სხივებისცალკე და კომბინირებული მოქმედებით გამოწვეული ქრომოსომული აბერაციების სიხშირისშესწავლა მცენარეებში. – კულტურათშორისი კომუნიკაციები, 2012, №18, გვ. 158-161.სტატიაში შესწავლილია მცენარეებში A. Cepa და C. Sativum. ქრომოსომული აბერაციების სიხშირე ტყვიისაცეტატისა და ულტრაიისფერის სხივების ცალკე და კომბინირებული მოქმედების დროს. ციტოგენეტიკუ-რი კვლევის შედეგად აღმოჩნდა, რომ ქრომოსომული აბერაციების სიხშირე ნაკლები იყო კომბინირებუ-ლი მოქმედების დროს, ვიდრე მხოლოდ ტყვიის აცეტატის მოქმედების შემთხვევაში.

4მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. ნონა მიქაია (ასოცირებული პროფესორი). დეადის საერთაშორისო სტიპენდია, გერმანია, დარ-მშტატი, ჯუ-ლიუს-კიუნის მცენარეთა ბიოლოგიური კონტროლის ინსტიტუტი. 2012.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. ნონა მიქაია (ასოცირებული პროფესორი). აფხაზეთის ეროვნული აკადემიის აგრარულ მეც-ნიერებათა განყოფილების და საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის აჭარისრეგიონული ცენტრის ერთობლივი სამეცნიერო კონფერენცია (მოხსენება თემაზე:„საქართველოში და მათ შორის აფხაზეთში სოფლის მეურნეობით, გადამამუშავებელიმრეწველობით, მავნებლებით შექმნილი ეკოლოგიური პრობლემები, მათთან ბრძოლისღონისძიებები და პრობლემების გადაწყვეტის გზები“). 2012.2. ნონა მიქაია (ასოცირებული პროფესორი). International Congress on Invertebrate Pathologyand Microbial Control 45 th Annual Meeting of the Society for Invertebrate Pathology. OralPresentation (Entomopathogenic nematodes (Steinernematidae and Heterorhabdi-tidae): Efficacyagainst Leptinotarsa decemlineata (Coleoptera: Chrysomelidae) and Trialeurodes vaporariorum(Hemiptera: Aleyrodidae) in Georgia. August 5-9, 2012. Argentina, Buenos-Aires.3. ნონა მიქაია (ასოცირებული პროფესორი). International Conference „Biological pest control inGermany“. 28-29.11.2012 in Erfurt, Germany.4. ნონა მიქაია (ასოცირებული პროფესორი). International Conference „Arthropods and Entomopathogenicne-matodes in Germany“ Oral Presentation „Using of entomopathogenic nematodesin Georgia“. 26-27, November, 2012, in Erfurt, Germany.5. შორენა შარია (ასოცირებული პროფესორი). მაია გოგოხია. ერთწლიანი და მრავალწლია-ნი კულტურების აგრობიზნესში გამოყენების თანამედროვე მდგომარეობა და განვითარებისპერსპექტივები. – აფხაზეთის ეროვნული აკადემიის აგრარულ მეცნიერებათა განყოფილებისდა საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის აჭარის რეგიონული ცენტრის ერ-თობლივი სამეცნიერო კონფერენცია

5სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათადა ჯანდაცვის ფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იგეოგრაფიის მიმართულებაა) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. მელორ ალფენიძე (სრული პროფესორი). საქართველოს ფიზიკური გეოგრაფია. თსუ, თბი-ლისი, 2012, 237 გვ. (თანაავტორები: ზ. სეფერთელაძე, ე. დავითაია კ. ხარაძე).ნაშრომი (სახელმძღვანელო) მოიცავს ინფორმაციას საქართველოს მრავალფეროვანი ბუნებრივი პი-რობებისა და რესურსების რაციონალური ათვისების შესახებ, რაც მათი აღდგენისა და დაცვა-შენარჩუ-ნების საკითხების გადაჭრის სტუდენტთა გონებაში აღძვრის საშუალებას იძლევა და ხელს უწყობს მათაზროვნებაში ქვეყნის მდგრადი-ბალანსირებული განვითარების მისაღწევი განათლების მიღებას.2. მერაბ გონგაძე (ასოცირებული პროფესორი), ლანა მზარელუა (ასისტენტ-პროფესორი). გე-ოგრაფიის შესავალი. (სალექციო კურსი) ბაკალავრიატის I კურსის სტუდენტთათვის, გამომც.:„მერიდიანი“, თბ., 2012, 200 გვ.ნაშრომი წარმოადგენს სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საბუნებიმეტყველო ფაკულტეტის გეოგ-რაფიის მიმართულების საბაკალავრო პროგრამის მიხედვით, სწავლების I სემესტრში, ფაკულტეტისყველა მიმართულებისათვის გათვალისწინებული საგნის, „გეოგრაფიის შესავალის“ სალექციო კურსს.მისი შინაარსი შეესაბამება ამ საგნისათვის შექმნილ, გეოგრაფიის ელემენტარული საკითხების მომ-ცველ სილაბუსს, რომელსაც აუცილებლად უნდა გაეცნონ საბუნებისმეტყველო ფაკულტეტის ყველა მი-მართულების – გეოგრაფიის, ბიოლოგიის, ფიზიკის, ქიმიის, პირველკურსელები. მიუხედავად იმისა, თურომელი მიმართულებით გააგრძელებენ ისინი სწავლას, გეოგრაფიის საწყისების ცოდნა ყველა ბუნების-მეტყველისათვის აუცილებელია, რამდენადაც სწორედ გეოგრაფიულ გარსში მიმდინარეობს ყველა ფი-ზიკური, ქიმიური თუ ბიოლოგიური პროცესი. წიგნში განხილულია გეოგრაფიის, როგორც მეცნიერებისჩასახვისა და განვითარების ეტაპები, მისი კვლევის სფეროს ყველა კომპონენტი, გეოგრაფიული მეცნიე-რების თანამედროვე პრიორიტეტები, გარემოს თანამედროვე ცვლილებების გეოგრაფიული ასპექტები,ადამიანის როლი გარემოს ამ გლობალურ ცვლილებათა განვითარებაში.3. მერაბ გონგაძე (ასოცირებული პროფესორი). კახეთის მხარის თანამედროვე გეოეკოლო-გიური მდგომარეობა. – თსუ გეოგრაფიის ინსტიტუტის შრომათა კრებული, ახალი სერია, №4(83), თსუ-ს გამომცემლობა, თბილისი, 2012, გვ. 72-82.ადამიანისა და ბუნების ურთიერთდამოკიდებულების პრობლემა კაცობრიობის განვითარების თანამედ-როვე ეტაპზე უმთავრესია და შეიძლება ადამიანთა საზოგადოების პროგრესისა ან დეგრადაციის მიზეზიგახდეს მომავალში. განსაკუთრებით საგრძნობია ეს გარემოება მთიან ქვეყნებში, კერძოდ საქართვე-

6ლოში, სადაც ქვეყნის ტერიტორიის 70%-ზე მეტი ზღვის დონიდან 800 მეტრზე მაღლა მდებარეობს. ასე-თი რთული ბუნებრივი პირობები საუკუნეების განმავლობაში აყალიბებდა ადამიანთა განსახლებისტიპს, მეურნეობის ხასიათს, მიმართულებასა და ინტენსივობას. რელიეფზე ადამიანის ზეგავლენა მისისამეურნეო საქმიანობის სამ ძირითად მიმართულებას უკავშირდება: სოფლის მეურნეობა, სასრგებლოწიაღისეულის მოპოვება და სხვადასხვა დანიშნულების სამშენებლო სამუშაოები. გასულ საუკუნეშიდაწყებულმა სამეცნიერო-ტექნიკურმა რევოლუციამ მოითხოვა სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვებისმკვეთრი ზრდა, ახალი სასოფლო სავარგულების დამუშავება, საქალაქო, სამრეწველო, საგზაო, ჰიდ-როტექნიკური ნაგებობების მშენებლობის გაფართოება, ტყის რესურსების აქტიური ათვისება (რაც ბო-ლო ორი ათწლეულის განმავლობაში ტყის მტაცებლურ გაჩეხვაში გადაიზარდა). ადამიანთა რაოდენო-ბისა და მათი მატერიალური მოთხოვნილებების ზრდასთან ერთად გაჩნდა ბუნებრივი პირობების თავისსასარგებლოდ გამოყენებისა და უფრო მეტიც – მისი გარდაქმნის მოთხოვნილებაც. ჩვენდა სავალა-ლოდ, ადამიანმა ამ მიზნებს გარკვეულწილად მიაღწია და ახლა ჩვენ ამ პროცესის შედეგებს ვიმკით.4. მერაბ გონგაძე (ასოცირებული პროფესორი). ქვემო ქართლის ტურისტულ-რეკრეაციულიპოტენციალი. – თსუ გეოგრაფიის ინსტიტუტის შრომათა კრებული, ახალი სერია, № 4(83),თსუ-ს გამომცემლობა, თბილისი, 2012, გვ. 237-247.ქვემო ქართლის ტურისტულ-რეკრეაციული მეურნეობა ქვეყნის ბევრ სხვა რეგიონთან შედარებით, სუს-ტადაა განვითარებული და გეოგრაფიულად ნაკლებადაა შესწავლილი. საქართველოს ეროვნული სა-მეცნიერო ფონდის მიერ გამოცხადებულ კონკურსში მოპოვებული გრანტის საფუძველზე 2009-2011წლებში ჩატარდა ქვემო ქართლის ტურისტულ-რეკრეაციული რესურსების ფიზიკურ-გეოგრაფიული დაეკონომიკურ-გეოგრაფიული შესწავლა. საველე კვლევების შედეგად გამოვლინდა და აღიწერა მხარისსავარაუდო ტურისტულ-რეკრეაციული პოტენციალი. შემდგომმა კვლევებმა დაადგინა ბუნების უნიკა-ლური ღირშესანიშნაობების მრავალფეროვნება, ბევრი სააგარაკო ადგილისა და ტურიზმისათვის საინ-ტერესო ისტორიულ-კულტურული ობიექტის არსებობა. გამოკვლევათა ამ ეტაპზე, რომელიც შემდგომგაგრძელებას საჭიროებს, გამოვლინდა და შემუშავდა მხარის, როგორც რეკრეაციულ-რესურსული რა-იონის, იერარქიული სტრუქტურა. დარაიონების ბადე შედგება 7 რეკრეაციულ-რესურსული ქვერაიონი-სა და 34 მიკრორაიონისაგან. მოკლედ არის დახასიათებული ქვერაიონების რეკრეაციული რესურსები.მათი რაციონალური ათვისების შემთხვევაში ქვემო ქართლის სოციალურ-ეკონომიკურ განვითარებაშიტურიზმი მნიშვნელოვან როლს შეასრულებს.5. კობა კორსანტია (ასისტენტ-პროფესორი). სამეგრელოს ბუნებრივი პირობების რესურსულიპოტენციალი. თელავი-თბილისი, 2012.მონოგრაფიაში განხილულია – სამეგრელოს რეგიონის ბუნებრივი პირობები თანამედროვე გეოინ-ფორმაციული რუკების საფუძველზე ჩატარებულია, კლიმატური, ჰიდროლოგიური, მიწის და ტყის რე-სურსების კომპლექსური კვლევები, რომელთა შედეგებს აქვს პრაქტიკული გამოყენება რეგიონის ეფექ-ტური და რაციონალური ათვისების თვალსაზრისით. კვლევის შედეგად მიღებულია რუკათა სერია (8რუკა), რომლებიც შედგენილია გეოინფორმაციულ სისტემაში. რეგიონის კლიმატური-სითბური, წყლის,ქარისა და მზის ენერგეტიკული, საკურორტო-რეკრეაციული, აგრო და ნიადაგ-კლიმატური, ჰიდრო-ლოგიური და ტყის რესურსების საფუძვლიანი შეფასების მიზნით ჩატარებულია მრავალფაქტორულიგეოგრაფიული ანალიზი. კლიმატური რესურსების და მასთან დაკავშირებული ჰიდროლოგიური, მიწის,ტყის რესურსების სრული კადასტრის შესადგენად.

7ბ) სტატიები:1. მელორ ალფენიძე (სრული პროფესორი). ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური ოპტიმიზაციის საკითხე-ბი და გარემოს დაცვის ღონისძიებები. – თსუ, გეოგრაფიის ინსტიტუტი. შრ. კრ. № 4 (83), 2012, გვ.89-94. (თანაავტორები: ზ. სეფერთელაძე, ე. დავითაია).სტატიაში განხილულია ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კვლევის პრობლემური საკითხები, დასახულიაგარემოს ოპტიმიზაციის ძირითადი ამოცანები, ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნების მეთოდები დაგზები საქართველოს რეგიონების მიხედვით. დადგენილია გარემოს ტრანსფორმაციის მიმდინარეობისგზები და გამოყოფილია მისი ხარისხის შვიდი კატეგორია. ავტორთა მიერ დასახული ამოცანების გა-დაწყვეტის შედეგად, ბუნებრივი გარემოს მდგრადი განვითარებისა და ბიომრავალფეროვნების შენარ-ჩუნების მიზნით, შემუშავებულია გარემოს აღდგენა-დაცვის ღონისძიებათა კომპლექსის განხორციელე-ბის მიდგომები, აგრეთვე რეგულირება-მართვისა და გეოგრაფიული მონიტორინგის სისტემის პრაქტი-კული რეალიზაციის გზები, რომელსაც ბუნებრივი პროცესების სისტემური აღქმა უდევს საფუძვლად.2. მელორ ალფენიძე (სრული პროფესორი). Problems of landscape ecology and natural zoning. – Annalsof agrarian science, agronomy and agroecology , vol. 10, no. 3, Tb., 69-72. (თანაავტორები: Z. Seperteladze,E. Davitaia ...).ნაჩვენებია, რომ ლანდშაფტების დიფერენციაცია და ფიზიკურ-გეოგრაფიული დარაიონება როგორცმეცნიერულ-თეორიული, ისე პრაქტიკული ამოცანების გადაწყვეტის საშუალებას იძლევა. ამ მიზნით,პირველ რიგში, საჭიროა ლანდშაფტური კარტოგრაფირების, შემდგომ კი გამოვლენილი გეოკომპ-ლექსების ფიზიკურ-გეოგრაფიული დარაიონების ჩატარება. დასტურდება ანთროპოგენური ფაქტორე-ბით გამოწვეული პროცესებისა და მოვლენების კვლევისას ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური მეცნიერულიმიდგომის აუცილებლობა. დგინდება რიგი ამოცანების გადაჭრის მიზანშეწონილობა: ბუნებაში სტიქიურიმოვლენების გამომწვევი მიზეზების დადგენა; ადამიანის სამეურნეო ზემოქმედების ხასიათისა და ხარის-ხის განსაზღვრა; ეკოლოგიურად დაძაბული ზონებისა და ფრაგმენტების გამოვლენა და კარტოგრაფი-რება.3. მერაბ გონგაძე (ასოცირებული პროფესორი). კახეთის მხარის თანამედროვე გეოეკოლოგიურიმდგომარეობა. – თსუ გეოგრაფიის ინსტიტუტის შრომათა კრებული, ახალი სერია, № 4(83), თსუ-ს გამომცემლობა, თბილისი, 2012, გვ. 72-82.ადამიანისა და ბუნების ურთიერთდამოკიდებულების პრობლემა კაცობრიობის განვითარების თანამედ-როვე ეტაპზე უმთავრესია და შეიძლება ადამიანთა საზოგადოების პროგრესისა ან დეგრადაციის მიზეზიგახდეს მომავალში. განსაკუთრებით საგრძნობია ეს გარემოება მთიან ქვეყნებში, კერძოდ საქართვე-ლოში, სადაც ქვეყნის ტერიტორიის 70%-ზე მეტი ზღვის დონიდან 800 მეტრზე მაღლა მდებარეობს. ასე-თი რთული ბუნებრივი პირობები საუკუნეების განმავლობაში აყალიბებდა ადამიანთა განსახლებისტიპს, მეურნეობის ხასიათს, მიმართულებასა და ინტენსივობას. რელიეფზე ადამიანის ზეგავლენა მისისამეურნეო საქმიანობის სამ ძირითად მიმართულებას უკავშირდება: სოფლის მეურნეობა, სასრგებლოწიაღისეულის მოპოვება და სხვადასხვა დანიშნულების სამშენებლო სამუშაოები. გასულ საუკუნეშიდაწყებულმა სამეცნიეროდტექნიკურმა რევოლუციამ მოითხოვა სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვებისმკვეთრი ზრდა, ახალი სასოფლო სავარგულების დამუშავება, საქალაქო, სამრეწველო, საგზაო, ჰიდ-როტექნიკური ნაგებობების მშენებლობის გაფართოება, ტყის რესურსების აქტიური ათვისება(რაც ბო-

8ლო ორი ათწლეულის განმავლობაში ტყის მტაცებლურ გაჩეხვაში გადაიზარდა). ადამიანთა რაოდენო-ბისა და მათი მატერიალური მოთხოვნილებების ზრდასთან ერთად გაჩნდა ბუნებრივი პირობების თავისსასარგებლოდ გამოყენებისა და უფრო მეტიც – მისი გარდაქმნის მოთხოვნილებაც. ჩვენდა სავალა-ლოდ, ადამიანმა ამ მიზნებს გარკვეულწილად მიაღწია და ახლა ჩვენ ამ პროცესის შედეგებს ვიმკით.4. მერაბ გონგაძე (ასოცირებული პროფესორი). ქვემო ქართლის ტურისტულ-რეკრეაციული პო-ტენციალი. თსუ გეოგრაფიის ინსტიტუტის შრომათა კრებული, ახალი სერია, № 4(83), თსუ-ს გა-მომცემლობა, თბილისი, 2012, გვ. 237-247.ქვემო ქართლის ტურისტულ-რეკრეაციული მეურნეობა ქვეყნის ბევრ სხვა რეგიონთან შედარებით, სუს-ტადაა განვითარებული და გეოგრაფიულად ნაკლებადაა შესწავლილი. საქართველოს ეროვნული სა-მეცნიერო ფონდის მიერ გამოცხადებულ კონკურსში მოპოვებული გრანტის საფუძველზე 2009-2011წლებში ჩატარდა ქვემო ქართლის ტურისტულ-რეკრეაციული რესურსების ფიზიკურ-გეოგრაფიული დაეკონომიკურ-გეოგრაფიული შესწავლა. საველე კვლევების შედეგად გამოვლინდა და აღიწერა მხარისსავარაუდო ტურისტულ-რეკრეაციული პოტენციალი. შემდგომმა კვლევებმა დაადგინა ბუნების უნიკა-ლური ღირშესანიშნაობების მრავალფეროვნება, ბევრი სააგარაკო ადგილისა და ტურიზმისათვის საინ-ტერესო ისტორიულ-კულტურული ობიექტის არსებობა. გამოკვლევათა ამ ეტაპზე, რომელიც შემდგომგაგრძელებას საჭიროებს, გამოვლინდა და შემუშავდა მხარის, როგორც რეკრეაციულ-რესურსული რა-იონის, იერარქიული სტრუქტურა. დარაიონების ბადე შედგება 7 რეკრეაციულ-რესურსული ქვერაიონი-სა და 34 მიკრორაიონისაგან. მოკლედ არის დახასიათებული ქვერაიონების რეკრეაციული რესურსები.მათი რაციონალური ათვისების შემთხვევაში ქვემო ქართლის სოციალურ-ეკონომიკურ განვითარებაშიტურიზმი მნიშვნელოვან როლს შეასრულებს.5. რევაზ თოლორდავა (ასოცირებული პროფესორი), დ. ნიკოლაიშვილი. საქართველო-რუსეთისსახელმწიფო საზღვრის ტრანსფორმაციის გეოგრაფიულ-კარტომეტრიული ანალიზი. – მეცნიე-რება და ტექნოლოგიები. სამეცნიერო და რეფერირებული ჟურნალი, №4-6, თბ., 2012, გვ. 3-15.სტატიაში მოხდენილია სახელმწიფო საზღვრის საქართველო-რუსეთის მონაკვეთის გეოგრაფიული დაკარტომეტრიული ანალიზი. კარტოგრაფიული, ისტორიულ-გეოგრაფიული და სხვა სახის სამეცნიერომასალების საფუძველზე გაკეთებულია საქართველოს სახელმწიფო საზღვრების ისტორიული და თანა-მედროვე პერიოდის გის-ანალიზი. კვლევის შედეგად განსაზღვრულია სხვადასხვა ისტორიული და თა-ნამედროვე პერიოდის ტერიტორიული ცვლილებების ფართობები.6. რევაზ თოლორდავა (ასოცირებული პროფესორი). მდინარეზე სახელმწიფო საზღვრის მოწესრი-გების საკითხისათვის (საქართველოს მაგალითზე). – ცხუმ-აფხაზეთის მეცნიერებათა აკადემიისშრომები. № 2. თბ., 2012.ნაშრომში ჩამოყალიბებულია სახელმწიფო საზღვრების მდინარეებზე გატარების ძირითადი პრინციპე-ბი. გაანალიზებულია სხვადასხვაGტიპის მდინარეებზე სადელიმიტაციო და სადემარკაციო სამუშაოებისჩატარების მსოფლიო პრაქტიკა. მსოფლიოს განახლებულ საერთაშორისო რეგისტრში შეყვანის მიზ-ნით საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის პერიმეტრზე ჩატარებულია სამდინარო მონაკვეთების სივ-რცული განაწილების ანალიზი და დაწყებულია ტრანსასაზღვრო მდინარეების პარამეტრების დასადგე-ნი სამუშაოები.

97. რევაზ თოლორდავა (ასოცირებული პროფესორი). Комплексное геоинформационное картографированиегородов (на примере г. Кутаиси). «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». Материалы Международнойнаучной конференции: геодезия, геоинформатика, картография, маркшеидерия. Т. 2.2012, გვ. 125-136.В статье разработана методика геоинформационного атласного картографирования городов. Для г. Кутаисисоздана база данных. Составлены цифровые географические карты для картографируемого обьекта.8. კობა კორსანტია (ასისტენტ-პროფესორი). სამეგრელოს მდინარეების ჰიდრონერგეტიკული პო-ტენციალის შეფასების მეთოდები. – ინტელექტი, საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალი, #1 (42)თბ. 2012.სამეგრელოს უმთავრესი მდინარეების ჰიდროენერგეტიკული პოტენციალის შეფასების მიზნით ნატურა-ლური დაკვირვებების, მასალების ანალიზისა და სპეციალური გამოთვლების ჩატარების შედეგად დად-გინდა: სამეგრელოს მდინარეების ჩამონადენის ფორმირების ძირითადი ასპექტები, ჩამონადენის მა-ფორმირებელი ლანდშაფტურდჰიდროლოგიური ტიპები, წყლის ბალანსის ელემენტების ტერიტორიუ-ლი განაწილების, ჰიდროლოგიური მახასიათებლების და სპეციალური ფორმულების გამოყენებით შე-მოთავაზებულია სამეგრელოს მდინარეების ჰიდრონერგეტიკული პოტენციალის შეფასების მეთოდები.9. კობა კორსანტია. (ასისტენტ-პროფესორი). Изменение климата и водные ресурсы (на примереСамегрело), Межд. Журнал- КАВКАЗ И МИР, №12 ТБ., 2012.სტატიაში მოცემულია სამეგრელოს კლიმატის ცვლილებებისა და მასთან დაკავშირებული წყლის რე-სურსების ტერიტორიული გადანაწილების კანონზომიერების სურათი ბოლო წლებში. სპეციალურიფორმულების მეშვეობით გამოანგარიშებულია წლიური ნალექების სივრცეში გასაშუალოებული სიდი-დე, როგორც სამეგრელოს ცალკეული რაიონებისათვის, ასევე მთლიანად რეგიონისათვის. ამასთანერთად დადგენილია ტერიტორიაზე მოსული წყლის საერთო მოცულობა.10. კობა კორსანტია (ასისტენტ-პროფესორი). სამეგრელოს ბუნება და ტურისტული რესურსები. –მეცნიერება და ტექნოლოგიები. სამეცნიერო და რეფერირებული ჟურნალი, №4-6, თბ., 2012.სტატიაში, მოცემულია სამეგრელოს ბუნებრივი პირობები და ტურისტული რესურსები. სადაც დეტალუ-რად არის აღწერილი კლიმატური პირობები, ჰიდროლოგიური რეჟიმი, ბუნების ძეგლები, მოცემულიათითოეული რაიონში არსებული ტურიზმის სხვადასხვა მიმართულებების განვითარების ტენდეციები.აღნიშნულია აგრეთვე, რომ სამეგრელოს ტურისტული პოტენციალის ანალიზის შედეგად ამ რეგიონსგააჩნია პერსპექტივა, განავითაროს ტურიზმის მრავალი მიმართულება და იქცეს საერთაშორისო ტუ-რიზმის ძირითად ცენტრად.11. კობა კორსანტია. (ასისტენტ-პროფესორი). Prospects of Wind Energetic Potential Usage Example ofWest Georgia, Межд. Журнал- КАВКАЗ И МИР, №13 ТБ, 2012.სტატიაში ასახულია ქარის ენერგეტიკის გამოყენების პერსპექტივები დასავლეთ საქართველოს მაგა-ლითზე. ქარის საშუალო წლიური სიჩქარეების მაჩვენებლების მიხედვით მოხდენილია ტერიტორიისდაყოფა სამ – A, B და C ზონად, განსაზღრულია ქარის სიჩქარის საშუალო მაჩვენებლებისა და სტრუქ-

10ტურული ელემენტების ძირითადი პარამეტრები, რომლებსაც მიეკუთვნება მუშა და არააქტიური ქარისსიჩქარეების ხანგრძლივობა და განმეორებადობა.12. კობა კორსანტია (ასისტენტ-პროფესორი). სამეგრელოს სითბური რესურსების ტერიტორიალუ-რი განაწილების კანონზომიერებანი, საერთაშორისო სამეცნიერო გამოცემა – კულტურათაშო-რისი კომუნიკაციები, №18, თბ., 2012.სამეგრელოს სითბური რესურსების ტერიტორიული განაწილების შესწავლისა და მისი პოტენციალისშეფასების მიზნით შედგენილ იქნა იზოთერმების რუკები წელიწადის სეზონებისა და საშუალო წლიურიტემპერატურების მიხედვით. გამოვლენილია სამეგრელოს ტერიტორიაზე ჰაერის ტემპერატურის განა-წილების კანონზომიერებანი. სითბური მდგომარეობა შეფასებულია კომპლექსური ობიექტური მაჩვე-ნებლის – ჰაერის სითბოშემცვლელობის საშუალებით.13. ლანა მზარელუა (ასისტენტ-პროფესორი). კოლხეთის აგროკლიმატური პირობები. – მეცნიერე-ბა და ტექნოლოგიები. სამეცნიერო და რეფერირებული ჟურნალი, #4-6, 2012.სტატიაში განხილულია კოლხეთის აგროკლიმატური პირობები, (სითბო, ტენიანობა, ატმოსფერული ნა-ლექები, მზის ნათების ხანგრძლივობა, რადიაციული რეჟიმი) რომელიც აუცილებელია სოფლის მეურ-ნეობის კულტურების ნორმალური ზრდა-განვითარებისათვის.14. ლანა მზარელუა. სამეგრელოს ბუნება და ტურისტული რესურსები. – მეცნიერება და ტექნოლო-გიები. სამეცნიერო და რეფერირებული ჟურნალი, #4-6, 2012.მოცემულია სამეგრელოს ბუნებრივი პირობები და ტურისტული რესურსები, დეტალურადაა აღწერილიკლიმატურ-ჰიდროლოგიური რეჟიმი, ბუნების ძეგლები, განხილულია ცალკეული რაიონების ტურისტუ-ლი პოტენციალი და პერსპექტივები.15. ლანა მზარელუა (ასისტენტ-პროფესორი). კოლხეთის ძირითადი ლანდშაფტწარმომქმნელიფაქტორე-ბი (რელიეფი, კლიმატი და შიგა წყლები). – ინტელექტი, საერთაშორისო სამეცნიეროჟურნალი, №1(42), 2012.განხილულია კოლხეთის ლანდშაფტწარმომქმნელი ფაქტორები, რომელიც ჩამოყალიბებულია ხან-გრძლივი და რთული ენდოგენური და ეგზოგენური პროცესების ურთიერთქმედებით.16. ლანა მზარელუა (ასისტენტ-პროფესორი). The natural phenomena and the prospects of tourism developmentof Tsalenjikha. The caucaus and the world international scientific journal. 2012 (12).სტატიაში განხილულია საეგრელო-ზემო სვანეთის რეგიონის წალენჯიხის მუნიციპალიტეტის ბუნებრივიფენომენი და შეფასებულია ტურიზმის განვითარების პერსპექტივები.17. ლანა მზარელუა (ასისტენტ-პროფესორი). კოლხეთის პალეოლანდშაფტების და თანამედროვეგეო-კომპლექსების შედარებითი ანალიზი. – ინტელექტი, საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნა-ლი, №2(44), 2012.

11სტატიაში დეტალურად არის განხილული ვახუშტისეული ბუნებრივი კომპლექსები და ბუნებრივ-ანთრო-პოგენური (თანამედროვე) ლანდშაფტები. კვლევის შედეგად დადგენილია, რომ ავტორის მიერ გამოყო-ფილი ბუნებრივ-ტერიტორიული კომპლექსების სივრცითი განაწილება საკმაოდ ახლოსაა და თითქმისიდენტურია პალეოლანდშაფტებისა, კერძოდ ვახუშტისეული დიფერენციაცისაა და მათგან მხოლოდ დე-ტალიზაციის მეტი ხარისხითა და ანთროპოგენურობის მაღალი კოეფიციენტით განსხვავდება.მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. მერაბ გონგაძე (ასოცირებული პროფესორი). თანამედროვე გეოეკოლოგიური მდგომარე-ობა კახეთის მხარეში და მისი გაჯანსაღების გზები (გრანტი GNSF/ST08/5-438), დაფინანსებუ-ლი საქართველოს ეროვნული სამეცნიერო ფონდის მიერ.2. მერაბ გონგაძე (ასოცირებული პროფესორი). ქვემო ქართლისა და ჯავახეთის ბუნებრივ ტუ-რისტული პოტენციალი. შეფასება და ათვისების პერსპექტივები (გრანტი GNSF/ST08/5-429),დაფინანსებული საქართველოს ეროვნული სამეცნიერო ფონდის მიერ.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. მელორ ალფენიძე (სრული პროფესორი). 7-10 October 2012. Complex Investigation of EcologicalState of the Black Sea and Actions for its Protection. NATO Advanced Research Workshop 984302. BlackSea: Strategy for Addressing its Energy Resources Development and Hydrogen Energy Problems. Batumi,Georgia. – http:/blackseaenergy-2012.ge/index.php?option=comwrapperview=wrapperItemid=70.2. მელორ ალფენიძე (სრული პროფესორი). 2012 წ 16 ნოემბერი. ლანდშაფტურ-ეკოლოგიურიოპტიმიზაციის საკითხები და გარემოს დაცვის ღონისძიებები. პროფ. ლ. მარუაშვილის დაბადები-დან 100 წლისთავისადმი მიძღვნილი საიბულეო კონფერენცია. თბილისი, ლ. გუდიაშვილის 11,საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება.3. მელორ ალფენიძე (სრული პროფესორი). 2012 წელი, 19 დეკემბერი. სოხუმის აკუმულაციურიკონცხის ფორმირების მორფოლოგიური ნიშნები. ეროვნული კონფერენცია: პროფ. ნ. ბერუჩაშ-ვილის დაბადებიდან 65 წლისთავისადმი მიძღვნილი საიუბილეო კონფერენცია.4. მერაბ გონგაძე (ასოცირებული პროფესორი). თსუ-ს გეოგრაფიის ინსტიტუტის სამეცნიერო კონ-ფერენცია, მიძღვნილი პროფ. ლ. მარუაშვილის 100 წლისთავისადმი, 2012 წლის 16 ნოემბერი.მოხსენება თემაზე: „კახეთის მხარის თანამედროვე გეოეკოლოგიური მდგომარეობა და მისიგაუმჯობესების გზები“.5. მერაბ გონგაძე (ასოცირებული პროფესორი). თსუ-ს გეოგრაფიის ინსტიტუტის სამეცნიეროკონფერენცია, მიძღვნილი პროფ. ლ. მარუაშვილის 100 წლისთავისადმი, 2012 წლის 16ნოემბერი. მოხსენება თემაზე: „ქვემო ქართლის ტურისტულ-რეკრეაციული პოტენციალი და მისიათვისების პერსპექტივები“.6. რევაზ თოლორდავა (ასოცირებული პროფესორი). «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международныйнаучный конгресс и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформатика,картография, маркшеидерия. მოხსენება: Комплексное геоинформационное картографированиегородов (на примере г. Кутаиси). (თანაავტორები: თ. გორდეზიანი, თ. გორგოძე,თ. მამუკელაშვილი, გ. ჯინჭარაძე, მ. შარაშენიძე).7. რევაზ თოლორდავა (ასოცირებული პროფესორი). დავით გარეჯას სამონასტრო კომპლექსისტერიტორიული კუთვნილობის გეოგრაფიულ-კარტომეტრიული ასპექტები (თანაავტორები: თ.

12გორდეზიანი, დ. ნიკოლაიშვილი). – გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები. მე-16საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია. მიძღვნილი პროფესორ ნ. ბერუჩაშვილის 65 წლისიუბილისადმი. საქართველოს. გეოგრაფიული საზოგადოება. თბ., 19. 12.2012.8. კობა კორსანტია (ასისტენტ-პროფესორი). სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, აკადემიურიპერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია, ივნისი 2012 წ., თემა: სამეგრელოს საკურორტო-კლიმატური რესურსები და მინერალური წყლები.9. კობა კორსანტია (ასისტენტ-პროფესორი). გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები, მე-16 კონ-ფერენცია, მიძღვნილი ნიკოლოზ (ნიკო) ბერუჩაშვილის დაბადებიდან 65 წლისთავს, 19.12. 2012..თემა: სამეგრელოს რეგიონის მიწისა და ტყის რესურსების კარტოგრაფირება.

სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათადა ჯანდაცვის ფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოს13მ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იფიზიკის მიმართულებაბ) სტატიები:1. ვლადიმერ კირცხალია (სრული პროფესორი).. Speed of sound in atmosphere of the Earth. OpenJournal of Acous-tics, 2012, V. 2, N 2, 2012.ნაჩვენებია, რომ თანამედროვე წარმოდგენა დედამიწის ატმოსფეროში ბგერის ადიაბატუ-რობის შესა-3ხებ სამართლიანია საკმარისი მიახლოებით მხოლოდ z 10 მ სიმაღლემდე. უფრო დიდ სიმაღლეებზევლინდება ბგერის სიჩქარის მნიშვნელოვანი დამოკიდებულება სიმაღლეზე, რაც დაკავშირებულია ატ-მოსფეროს არაერთგვაროვნებასთან დედამიწის გრავიტაციულ ველში.2. ვლადიმერ კირცხალია (სრული პროფესორი).. Sound wave as a particular case of the gravitationalwave. Open Journal of Acoustics, 2012, V. 2, N 3, 2012.ნაჩვენებია, რომ გაზოდინამიკურ განტოლებათა ცნობილი სისტემა სამართლიანია მხოლოდ ერთგვარო-ვანი გარემოსთვის და არაერთგვაროვანი გარემოსთვის მოითხოვს სრულყოფას. მოდერნიზებული გა-ზოდინამიკური განტოლებათა სისტემიდან მიღებულია გრავიტაციული ტალღების განზოგადოებული გან-ტოლება ადიაბატური და იდეალური არაერთგვარო-ვანი გარემოსთვის. ამ განტოლებიდან თავის მხრივ,მიღებულია აკუსტიკური ტალღების განტოლება, რომელიც განსხვავდება ცნობილი განტოლებისგანიმით, რომ ტალღის ფაზური სიჩქარე დედამიწის ატმოსფეროში ცხადად არის დამოკიდებული სიმაღლე-C C z,TC C T .ზე, ანუ , განსხვავებით დრეს მიღებული დამოკიდებულებისა 3. ალექსანდრე მიმინოშვილი (ასოცირებული პროფესორი). Влияние аскорбиновой кислоты (витаминС) на спектры Электронного Парамагнитного Резонанса чёрных и рыжих волос. –Georgian Medical News, № 2 (203), 2012. 57-61, თანაავტორები: Э. М. Чикваидзе, Т. В. Гоголадзе.

14სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათადა ჯანდაცვის ფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსქიმიის მიმართულებამ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ ია) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. მინედა ჭანტურია (ასოცირებული პროფესორი), ანტონინა მსხილაძე (ასოცირებული პრო-ფესორი), მაია ცინცაძე. რაოდენობითი ანალიზის ლაბორატორიული პრაქტიკუმი. მეთო-დური დამხმარე სახელმძღვანელო, II გამოცემა, 2012.დამხმარე სახელმძღვანელო შედგენილია სილაბუსით გათვალისწინებული რაოდენობითი ანალიზისლაბორატორიული სამუშაოების შესაბამისად. მისი მიზანია კვლევებისათვის აუცილებელი მეთოდებისადა მეთოდიკების ათვისება. მოცემულ ლაბორატორიულ სამუშაოებთან თემატურად არის დაკავშირებუ-ლი საკვანძო საკითხების მოკლე თეორიული მიმოხილვა. ყოველი თემა სრულდება საკონტროლო ექ-სპერიმენტული ამოცანით.2. ლალი ტაბატაძე (ასოცირებული პროფესორი), თინათინ კუჭუხიძე. ტესტები და საკონტრო-ლო კითხვები ორგანულ ქიმიაში. დამხმარე სახელმძღვანელო. თბ., 2012.ნაშრომში წარმოდგენილი საკონტროლო კითხვები და ტესტები შერჩეულია ორგანული ქიმიის საუნი-ვერსიტეტო პროგრამის შესაბამისად, რაც ორგანული ქიმიის საფუძვლიანი შესწავლის პირობას წარმო-ადგენს. სახელმძღვანელო დაეხმარება სტუდენტებს ლოგიკური აზროვნების განვითარებაში და დამო-უკიდებელი მუშაობის სტიმულირებაში, ხოლო პედაგოგებს შესაძლებლობა ეძლევათ სტუდენტთა ცოდ-ნა სწრაფად შეამოწმონ.ბ) სტატიები:1. ლალი ტაბატაძე (ასოცირებული პროფესორი). ავტომობილის ნამწვი აირების გაწმენდა ქიმი-ური აგენტების გამოყენებით. – წიგნი: „გამოყენებითი ქიმიის პრობლემები“. ეძღვნება გამოჩე-ნილი ქართველი მეცნიერის, პროფ. აკაკი გახოკიძის დაბადებიდან 100 წლისთავს, თბ., 2012(თანაავტ.: თ. მეგრელიძე, გ. გუგულაშვილი, ე. სადაგაშვილი, ვ. ღვაჩლიანი).ნაშრომში განხილულია გარემოზე მავნე ზემოქმედების შემცირების მიზნით გამოყენებული სხვადასხვასაშუალებები, როგორიცაა ძრავების მიერ საწვავის ხარჯის შემცირება, ავტომობილების ელექტროე-ნერგიის გადაყვანა, მოძრაობის ისეთი ორგანიზება, რომელიც განაპირობებს ავტომობილების მინიმა-ლურ შეჩერებას შუქნიშნებთან და ა. შ.

152. მინედა ჭანტურია (ასოცირებული პროფესორი), ანტონინა მსხილაძე (ასოცირებულიპროფესორი), ირინა გოგონაია. სტუდენტთა დამოუკიდებელი მუშაობის ორგანიზების სა-კითხები ანალიზური ქიმიის ლაბორატორიულ პრაქტიკუმში. – ცხუმ-აფხაზეთის მეცნიერებათააკადემიის შრომები, II, 20112, გვ. 420 – 425.უმაღლესი განათლების პრობლემებთან დაკავშირებულ კვლევებში აქტუალურია სტუდენტთა დამოუკი-დებელი მუშაობის ორგანიზების საკითხი მეცნიერულად დასაბუთებული მეთოდებისა და მეთოდური რე-კომენდაციების საფუძველზე. ეს საკითხია განხილული მოცემულ ნაშრომში ანალიზური ქიმიის ლაბორა-ტორიული სამუშაოს მაგალითზე.3. ანტონინა მსხილაძე (ასოცირებული პროფესორი). ტემპერატურასა და ენტროპიას შორისდამოკიდებულების ზოგადი სახე და მისი კერძო შემთხვევები. – თბილისის ღია უნივერსიტე-ტის სამეცნიერო შრომების კრებული, 2012, 3, 171-174 (თანაავტორები: რ. ცხვარაძე, ჯ. ნადი-რაშვილი).სტატიაში მოცემულია ენტროპიასა და ტემპერატურას შორის დამოკიდებულების ზოგადი სახე S = f (T).ადრინდელი მათემატიკური მოდელებისგან განსხვავებით სტატიაში მოცემული მათემატიკური მოდელისაშუალებას იძლევა ამ დამოკიდებულების გრაფიკული სახე ადვილად იქნეს აღქმული პოლიტროპის nმაჩვენებლის მიხედვით.4. ანტონინა მსხილაძე (ასოცირებული პროფესორი). ამლოდიპინის ენანტიომერების ელუირე-ბის რიგის შესწავლა პოლისაქარიდული ქირალური სვეტების გამოყენებით სითხური ქრომა-ტოგრაფიაში შებრუნებულ ფაზაში. საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია„ინოვაციური ტექნოლოგიები და გარემოს დაცვა“, შრომების კრებული, 2012, 303-305(თანაავტ.: მ. ქარჩხაძე, ლ. ჭანკვეტაძე, ნ. თაყაიშვილი, გ. ჯიბუტი, ბ. ჭანკვეტაძე).ნაშრომში წარმოდგენილია ამლოდიპინის ენანტიომერების დაყოფა მაღალეფექტური სითხური ქრო-მატოგრაფიის საშუალებით შებრუნებული მოძრავი ფაზის გამოყენებით სხვადასხვა ქირალური ტიპისსტაციონალურ ფაზაზე. შესწავლილია ენანტიომერების ელუირების რიგის ცვლილება ელუენტში წყლი-სა და ჭიანჭველმჟავას კონცენტრაციის ცვლილებით.5. ანტონინა მსხილაძე (ასოცირებული პროფესორი). ნორმალური ფაზის გამოყენებით ზოგი-ერთი ქირალური დიჰიდროპირიდინის ენანტიომერების ელუირების რიგის შესწავლა. საერ-თაშორისო სამეცნოერო-პრაქტიკული კონფერენცია „ინოვაციური ტექნოლოგიები დაგარემოს დაცვა“, შრომების კრებული, 2012, 319-321 (თანაავტორები: ნ. თაყაიშვილი, მ. ქარ-ჩხაძე, ლ. ჭანკვეტაძე, გ. ჯიბუტი, ბ. ჭანკვეტაძე).ნაშრომში წარმოდგენილია მაღალეფექტური სითხური ქრომატოგრაფიის საშუალებით ხუთი დიჰიდ-როპირიდინის დაყოფა ნორმალური ფაზის გამოყენებით და ელუირების რიგზე სხვადასხვა დანამატისგავლენა.6. ანტონინა მსხილაძე (ასოცირებული პროფესორი). ზოგიერთი ქირალური დიჰიდროპირიდი-ნის ენანტიომერების ელუირების რიგის შესწავლა სითხურ ქრომატოგრაფიაში პოლარულ.საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია „ინოვაციური ტექნოლოგიები და

16გარემოს დაცვა“, შრომების კრებული, 2012, 288-291 (თანაავტორები: მ. ქარჩხაძე, ლ. ჭანკვე-ტაძე, ნ. თაყაიშვილი, გ. ჯიბუტი, ბ. ჭანკვეტაძე).ნაშრომში შესწავლილია მაღალეფექტური სითხური ქრომატოგრაფიის საშუალებით ხუთი დიჰიდრო-პირიდინის ენანტიომერების ანალიზი პოლარული ორგანული მოძრავი ფაზის გამოყენებით და ელუი-რების რიგზე ჭიანჭველმჟავას კონცენტრაციის გავლენა.7. ანტონინა მსხილაძე (ასოცირებული პროფესორი). (ასოცირებული პროფესორი). HPLC separationof dihydropyridine derivatives enantiomers with emphasis on elution order using polysaccharide-basedchiral columns, J. Sep. Sci. 2012, 35, 2529–2537 (თანაავტორები: George Jibuti,Nino Takaishvili, Marina Karchkhadze, Lali Chankvetadze, Tivadar Farkas, Bezhan Chankvetadze).შესწავლია მაღალეფექტური სითხური ქრომატოგრაფიის საშუალებით დიჰიდროპირიდინის ენანტიო-მერების ანალიზი პოლარული-ორგანულ, ნორმალურ და შებრუნებული მოძრავი ფაზის გამოყენებით,აგრეთვე ენანტიომერების ელუირების რიგზე ტემპერატურისა და სხვადასხვა დანამატების (დიეთილა-მინის, ჭიანჭველმჟავას) გავლენა.8. ანტონინა მსხილაძე (ასოცირებული პროფესორი). Separation of enantiomers of chiral dihydropyridinederivati-ves using polysaccharide-based chiral columns in HPLC with the emphasis on theenantiomer elution order, The 29th International Symposium on Chromatography (29th ISC), September9-13, 2012 in Toruń, Poland.ნაშრომში წარმოდგენილია დიჰიდროპირიდინის ენანტიომერების ანალიზის შედეგები მა-ღალეფექტუ-რი სითხური ქრომატოგრაფიის საშუალებით სხვადასხვა მოძრავი ფაზის გა-მოყენებით და ენანტიომე-რების ელუირების რიგზე სხვადასხვა დანამატის (დიეთილამინის, ჭიანჭველმჟავას) გავლენა.9. ლალი ტაბატაძე (ასოცირებული პროფესორი), ემა ჭურღულია, თინათინ კუჭუხიძე. ენერგეტი-კული რესურსები და მათი გამოყენების ეკოლოგიური ასპექტები. – კულტურათშორისი კომუ-ნიკაციები. საერთაშორისო სამეცნიერო-პერიოდული გამოცემა, №17, თბილისი, 2012.ნაშრომი განიხილავს თანამედროვე პირობებში არსებულ ეკოლოგიურ პირობებს, რაც უკავშირდებაენერგეტიკულ რესურსებს (ჰიდროენერგეტიკას, თბოენერგეტიკას, წყალბადის ენერგეტიკას და ჰელიო-ენერგეტიკას). დღეისათვის ბუნებაზე ადამიანის დაუნდობელი ზემოქმედების, უკიდურესად გამწვავებუ-ლი ეკოლოგიური და ეკონომიკური სიტუაციის გამო, კაცობრიობისათვის ერთ-ერთ უმთავრეს პრობ-ლემად იქცა შექმნილი მდგომარეობიდან დროული გამოსვლის გზების მონახვა და ალტერნატიულიწყაროების ძიება. ნაშრომის მიზანს წარმოადგენს წყლის გახლეჩვის მეთოდით მომავლის საწვავის,წყალბადის მიღების ტექნოლოგია მნიშვნელოვანი ენერგოდანადგარის შემუშავების, კვლევისა და კონ-სტრუირებისათვის.10. ლალი ტაბატაძე (ასოცირებული პროფესორი). გლიკოზიდების გამოყენება მედიცინაში. ას-პექტები.– კულტურათშორისი კომუნიკაციები, საერთაშორისო სამეცნიერო-პერიოდული გა-მოცემა, №18, 2012, თანაავრ.: რამაზ გახოკიძე, ნანა ფირცხელიანი, ინდირა შარია.

17ნახშირწყლები უხსოვარი დროიდან იქცევდნენ მკვლევართა ყურადღებას. ისინი მონაწილეობენ ცოცხალსტრუქტურათა წარმოქმნაში და ყველა ცოცხალი არსების ენერგიის უნივერსალურ წყაროს წარმოადგე-ნენ. სიმსივნის საწინააღმდეგო ყველაზე ეფექტურად მოქმედი პრეპარატები მიღებულია ნახშირწყლებისბაზაზე. ნაშრომში წარმოდგენილია ნახშირწყლების მოლეკულათა „გამობმა“ სულფამიდურ პრეპარატებ-ზე, რითაც საგრძნობლად მცირდება მათი ტოქსიკურობა და მნიშვნელოვნად იზრდება სამკურნალო პრე-პარატების ეფექტიანობა. ამჟამად, ასეთ მიდგომას ფაერთოდ იყენებენ სიმსივნის საწინააღმდეგო პრეპა-რატებისა და სხვა სამკურნალო საშუალებათა „გასაკეთილშობილებლად“.11. ლალი ტაბატაძე (ასოცირებული პროფესორი). Исследование процесса обезвреживанияжидких продуктов методом криоконцентрирования. – წიგნი: „გამოყენებითი ქიმიის პრობ-ლემები“. ეძღვნება გამოჩენილი ქართველი მეცნიერის, პროფ. აკაკი გახოკიძის დაბადები-დან 100 წლისთავს, თბ., 2012 (თანაავტორები: თ. მეგრელიძე, გ. გუგულაშვილი, ე.სადაგაშვილი).Одным из современных способов обезвреживания пищевых продуктов является концентрированиежидких продкуктов способом их обезвоживания.12. ლალი ტაბატაძე (ასოცირებული პროფესორი). ულტრაიისფერი გამოსხივების ინტენსიურო-ბის ზრდის ხერხი. გამოგონება P 5520; GE P 2012 5520 B. პატენტმფლობელები: ვასილშველიძე, შოთა მირიანაშვილი, ჯანო ბურჯანაძე, რამაზ გახოკიძე, ირმა შველიძე, გურამ ტო-გონიძე.გამოგონება განეკუთვნება ფოტოენერგეტიკისა და ფოტოქიმიური ტექნოლოგიების სფეროებს და შეიძ-ლება წარმატებით იქნეს გამოყენებული სინათლის ულტრაიისფერი წყაროების ახალი, ეკონომიკურიდანადგარების შემუშავების საქმეში. კერძოდ, ულტრაიისფერი სინათლის მისაღები გაზგანმუხტვის ნა-თურების კვების დამატებით წყაროდ მზის ენერგიის გამოყენებით.13. ლალი ტაბატაძე (ასოცირებული პროფესორი). სინათლის მშთანთქმელი ზედაპირის მიღებისხერხი. გამოგონება P 5521; გამოგონება P 5520; GE P 2012 5521 B. (პატენტმფლობელები: ვა-სილ შველიძე, შოთა მირიანაშვილი, ჯანო ბურჯანაძე, რამაზ გახოკიძე, ირმა შველიძე, გურამტოგონიძე).გამოგონება განეკუთვნება ჰელიოენერგეტიკას, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნეს დაბალ და მა-ღალ-ტემპერატურულ მზის სითბურ კოლექტორებში და მზის თერმო და ფოტო ქიმიურ რეაქტორებში.გამოგონების არსი, რომელიც უზრუნველყოფს ტექნიკური შედეგის მიგნებას და პროტოტიპების ნაკლო-ვანებების აცილებას, მდგომარეობს იმაში, რომ სინათლის მშთანთქმელი მაღალეფექტური ზედაპირისმიღების ტექნოლოგია საშუალებას იძლევა დატანილ და გააქტიურებულ იქნეს მშთანთქმელი ფენანების-მიერი პროფილის მყარ ზედაპირზე და მოხდეს ფენის შეცხობა და ზედაპირზე დამაგრება.14. ზურაბ ფაჩულია (სრული პროფესორი). Квантово-химическое изучение влияния заместителейна таутомерное превращение производных ацетофенона. – საქართველოს მეცნიერება-თა ეროვნული აკადემიის მაცნე, ქიმიის სერია. 2012, ტ. 38, №1, გვ. 46-48 (თანაავტორები: თ.კუჭუხიძე, ჯ. კერესელიძე, მ. ქვარაია).

18ქვანტურ-ქიმიური მეთოდის – სიმკვრივის ფუნქციონალის თეორიის (სფთ) გამოყენებით გამოთვლილიააცეტოფენონის წარმოებულების ტაუტომერული გარდაქმნის ენერგეტიკული და კინეტიკური მახასია-თებლები. ნაჩვენებია, რომ ელექტრონულ-დონორული ჩამნაცვლებლები ხელს უწყობენ, ხოლოელექტრონულ-აქცეპტორული აფერხებენ ტაუტომერულ გარდაქმნას.15. ზურაბ ფაჩულია (სრული პროფესორი). Synthesis and Study of New Adamantane-containingHydrazide-Hydrazone Ligands and Coordination Compounds Based on Them. Oxidation Communications.2012, Vol. 35 No. 2, Pages: 457-475 (თანაავტორები: Lekishvili N., Lekashvili O.,Giorgadze K.).სინთეზირებულია და შესწავლილია ადამანტანშემცველი ჰიდრაზიდ-ჰიდრაზონული ახალი ლიგანდებიანტიმიკრობული და ანტივირუსული აქტიურობით. იწ, ბმრ და მას-სპექტრული მონაცემების გამოყენებითდადგენილია მიღებული ლიგანდების სტრუქტურა. ქვანტურ-ქიმიური გამოთვლებით დადგენილია მიღე-ბული ლიგანდების კომპლექსწარმოქმნის უნარი. საწყისი ლიგანდები და მიღებული კოორდინაციულინაერთები შემოწმებულ იქნა ანტიბაქტერიულ აქტიურობაზე.16. ზურაბ ფაჩულია (სრული პროფესორი). Bioactive Complex Compounds Based on d-Metals andSome Nitrogen-containing Ligands: Synthesis, Structure and Properties. Oxidation Communications.Vol. 35, No. 3, 633-651 (თანაავტორები: Samkharadze M., Rusia M., Lekishvili N., BarbakadzeKh., Kakhidze N., Giorgadze K., Gigauri R.).სინთეზირებულია და შესწავლილია ზოგიერთი d-მეტალის – Ag(I), Hg(II), Zn, Fe(II), Cu(II), Mn(II),Cd(II), Ni(II) და Co(II) აზოტშემცველი ახალი ლიგანდები. დადგენილია სინთეზის ოპტიმალური პირო-ბები. ქვანტურ-ქიმიური გამოთვლებით დადგენილია მიღებული ლიგანდების კომპლექსწარმოქმნისუნარი. ჩატარებულია მიღებული ნაერთების ბიოსკრინინგი. განსაზღვრულ იქნა მათი ანტიმიკრობული,ანტივირუსული და პარაზიტული აქტიურობა.17. მინედა ჭანტურია (ასოცირებული პროფესორი). პარა-აცეტილამინობენზალდეჰიდისიზონიკოტინოილ-ჰიდრაზიდთან (პააბაინჰ-L) მანგანუმ(II)-ის, კობალტ(II)-ის, ნიკელ(II)-ის,სპილენძ(II)-ის, თუთიისა და კადმიუმის ქლორიდების შთანთქმის ინფრაწი-თელი სპექტრები.GEORGIA CHEMICAL JOURNAL, 2012, 12(2).ნაშრომში განხილულია ჰიდრაზონები და მათ საფუძველზე მიღებული კოორდინაციული ნაერთები,რომლებიც ფართოდ გამოიყენება მედიცინაში, ტუბერკულოზის ქიმიოთერაპიაში, ანალიზურ, კოორდი-ნაციულ ნაერთთა ქიმიასა და სხვა დარგებში, ამიტომ განსაკუთრებით აქტუალურია ამ ტიპის ლიგანდებ-თან ბიოლითონების – ე.წ. „სიცოცხლის ლითონების“ კოორდინაციული ნაერთების სინთეზი და ფიზი-კურ-ქიმიური თვისებების კვლევა. სტატი-აში მიმოხილულია ჩვენს მიერ სინთეზირებული კომპლექსნა-ერთების შედგენილობის დადგენის მიზნით ჩატარებული მათი ელემენტური ანალიზი, ხოლო ინდივი-დუალობის იდენტიფიცირებისათვის განსაზღვრულია კომპლექსთა ლღობის ტემპერატურები, ჩატარე-ბულია რენტგენოგრაფიული, ინფრაწითელი (იწ)-სპექტრული ანალიზი. გამოვლენილია ორგანულილიგანდის კოორდინაციული შესაძლებლობები, შესწავლილია შედგენილობა და ფიზიკურ-ქიმიურითვისებები თანამედროვე მეთოდებით, დადგენილია სინთეზირებული კომპლექსნაერთების თეორიუ-ლი და პრაქტიკული გამოყენების პერსპექტიულობა (ლითონებთან ორგანული ლიგანდის, აციდოლი-

19განდის და წყლის მოლეკულების კოორდინირების ხერხები, ლითონთა კოორდინაციული რიცხვები დალიგანდთა დენტატობა, კომპლექსწარმოქმნის უნარი და სხვა). ლითონებთან ჰიდრაზონების დაწყლის, ნიტრატ, სულფატ-ჯგუფების მეტალებთან კოორდინირების წესის დასადგენად შესწავლილ იქნამათი ინფრაწითელი სპექტრები. შთანთქმის ИК-სპექტრების ანალიზისას ჩანს, რომ მათში გამოვლენი-ლია ორგანული და აციდოლიგანდების და წყლის მოლეკულათა დამახასიათებელი რხევის სიხშირეე-ბი. ამ გამოკვლევების საფუძველზე დადგენილ იქნა სინთეზირებული ნაერთების აღნაგობა.18. მინედა ჭანტურია (ასოცირებული პროფესორი). ცეოლითები – მდუღარე ქვები. – კულტუ-რათშორისი კომუნიკაციები, საერთაშორისო სამეცნიერო პერიოდული გამოცემა, თბილისი,2012, №17.ნაშრომი მიმოიხილავს ბუნებრივი ცეოლითების უნიკალურ კათიონმიმოცვლით, ადსორბციულ და მო-ლეკულურ-საცრულ თვისებებზე დამყარებულ პრაქტიკულ ღირებულებას, საქართველოში გავრცელე-ბული ბუნებრივი ცეოლითების საბადოებს, მათ სტრუქტურას, შედგენილობას და ფიზიკურ-ქიმიური თვი-სებების შესწავლის საფუძველზე გამოყენების სფეროს გაფართოების შესაძლებლობებს. „ცეოლითი –არის XXI საუკუნის ცივილიზაციის პროდუქტი“. ნაჩვენებია ფართო პრობლემათა ის არეალი, რომელთაგადაჭრა შესაძლებელია ცეოლითების საშუალებით, ეკოლოგიური, გარემოსდაცვითი, რადიოეკოლო-გიური და მედიკო-ბიოლოგიური პრობლემების მოგვარება, მთვარეზე ხელოვნური ნიადაგის შექმნიდანდაწყებული, ახალი, ეფექტური მოქმედების წამლების წარმოებით დამთავრებული.19. მინედა ჭანტურია (ასოცირებული პროფესორი). 2-ამინო-5-მეთილპირიდინის საფუძველზესინთეზირებული კობალტ(II)-ის აცეტატური და ფორმიატული კომპლექსების თერმო-გრავი-მეტრული კვლევები. – ცხუმ-აფხაზეთის მეცნიერებათა აკადემიის შრომები, III, 2012.მოცემული ნაშრომის მიზანია 2-ამინო-5-მეთილპირიდინის ( ) საფუძველზე კობალტ(II)-ის აცეტატურიდა ფორმიატული კომპლექსების კვლევა. სტატიაში განხილულია ლიგანდთან კობალტ(II)-ის აცეტატუ-რი და ფორმიატული კოორდინაციული ნაერთების სინთეზის მეთოდების შემუშავება, ხოლო ფიზიკურ-ქიმიური ანალიზის გამოყენებით ზოგიერთი თვისების (ხსნადობა, დნობის ტემპერატურა, თერმოგრავი-მეტრია) და აღნაგობის შესწავლა. სტატიაში განხილულია ამინოპირიდინები და მათი წარმოებულები,რომლებიც მედიცინაში გამოიყენება აქტიური პრეპარატების სახით. მათ გააჩნიათ ბაქტერიოსტატიკური,ანტი-ჰისტამინური, ვირუსსაწინააღმდეგო მოქმედება. ბიოლოგიურად აქტიური ამინოპირიდინების დო-ნორულ ცენტრებთან ლითონ-მაკროელემენტების შეკავშირებით სინთეზირებული კომპლექსები იძენენახალ სპეციფიკურ თვისებებს, რომელთაც თავისი ფარმაკოლოგიური ეფექტით უპირატესობა აქვთორგანულ სამკურნალო ნივთიერებებთან შედარებით. კობალტი აქტიურ გავლენას ახდენს სისხლისწარმოქმნასა და ნივთიერებათა ცვლაზე. სამედიცინო პრაქტიკაში გამოყენებულია კობალტის პრეპარა-ტები: კოამიდი, კობალ-ტილი, კობალტის რადიოაქტიური იზოტოპი , კობალამინი. ჩატა-რებული კვლევებით დადასტურებულია სინთეზირებული 2-ამინო-5-მეთილპირიდინთან 2Am – 5MePy –ლიგანდთან კობალტ(II)-ის ფორმიატისა და კობალტ(II)-ის აცეტატის კომპლექსების ინდივიდუალუ-რობა. თერმოგრავიმეტრულმა კვლევამ გვიჩვენა, რომ არსებობს „უჯრედის ეფექტი“, ე.ი. არასრულითერმოლიზის დროს პროდუქტად რჩება წყლის არაკოორდინირებული მოლეკულები და კობალტ(II)-ის კომპლექსებისათვის რეალიზებულია ოქტაედრული კონფიგურაცია.20. მინედა ჭანტურია (ასოცირებული პროფესორი). გარემოსდაცვითი განათლება შავი ზღვის

20ეკოლოგიური პრობლემების ასპექტში. – ცხუმ-აფხაზეთის მეცნიერებათა აკადემიის შრომები,III, 2012.ნაშრომში განხილულია საქართველოში განხორციელებული გარემოსდაცვითი განათლების დანერ-გვის სტრატეგია უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებებში, რომელიც მოიცავს ბაკალავრის, მა-გისტრისა და სადოქტორო პროგრამების შექმნას და ერთდროულ ამოქმედებას. მისი მიზანია მჭიდ-როდ დააკავშიროს ერთმანეთთან საგანმანათლებლო პროცესი და რეალური ცხოვრება, ხელი შეუწყ-ოს სახელმწიფოთა შორის ურთიერთპასუხისმგებლობის, სოლიდარობის განვითარებას, რაც საერთა-შორისო წესრიგის და გარემოს გაუმჯობესების საფუძველია. გარემოსდაცვითი განათლებისა და მდგ-რადი განვითარების კონცეფციის შერწყმა აღინიშნება ტერმინით „განათლება მდგრადი განვი-თარებისათვის“. გარემოსდაცვითი ინფორმირებულობის ამაღლებას მნიშვნელოვნად უწყობს ხელსეკოგანათლების პროგრამების დანერგვა უნივერსიტეტებში. სტატიის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან საკითხსწარმოადგენს შავი ზღვის ეკოლოგიური პრობლემების ცოდნა, არსებული მდგომარეობის კომპლექსუ-რი ანალიზი, ნეგატიური მოვლენების თავიდან აცილების გზების ძიება. სტატიაში ნაჩვენებია სასწავლოპროცესში სტუდენტთა მაქსიმალური ჩართულობის მიზნით, შავი ზღვის პრობლემების პრევენციისსტრატეგიის განსახორციელებლად გამოყენებული გარემოსდაცვითი განათლების სხვადასხვა ასპექტი.მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. ანტონინა მსხილაძე (ასოცირებული პროფესორი). საქართველოს, სამხრეთ კავკასიისა დაცენტრალური აზიის (EECCA) რეგიონებში საშიში ქიმიური ნივთიერებების მოხმარების შემცი-რებისა და უსაფრთხო ქიმიური ნივთიერებების, მ. შ. არაქიმიური ალტერნატი-ვების გამოყენე-ბის შესაძლებლობები და ინსტრუმენტები. ქიმიურ ნივთიერებათა საერთაშორისო მართვისად-მი სტრატეგიული მიდგომა - SAICM, სწრაფი დაწყების პროგრამა (2010-2012)სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. ანტონინა მსხილაძე (ასოცირებული პროფესორი). Separation of enantiomers of chiral dihydropyridinederivatives poli-saccharide-based chiral columns in HPLC with the emphasis on the enantiomerelution order. Second International Conference of Young Chemists. Tbilisi, Georgia, 2012.2. ანტონინა მსხილაძე (ასოცირებული პროფესორი). ამლოდიპინის ენანტიომერების ელუირე-ბის რიგის შესწავლა პოლისაქარიდული ქირალური სორბენტების გამოყენებით სითხურ ქრო-მატოგრაფიაში შებრუნებულ ფაზაში. საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენ-ცია „ინოვაციური ტექნოლოგიები და გარემოს დაცვა“, ქუთაისი, 2012.3. ანტონინა მსხილაძე (ასოცირებული პროფესორი). Separation of enantiomers of chiral dihydropyridinederivatives using polysaccharide-based chiral columns in HPLC with the emphasis onthe enantiomer elution order. The 29th International Symposium on Chromatography (29th ISC),Toruń, Poland, 2012.4. ზურაბ ფაჩულია (სრული პროფესორი). Quatum-Chemical Modeling of the Cyclic-PentamericMechanism for the 1H-3H Tautomeric Transformation of Imidazole. Second International Conferenceof Young Scientists – „Chemistry Today“. Tbilisi, Georgia, April 21-23, 2012.5. ზურაბ ფაჩულია (სრული პროფესორი). Quantum-Chemical Study of Substitutes Effect on theTautomeric Transformation of Derivatives of Acetophenone. Second International Conference of

21Young Scientists – „Chemistry Today“. Tbilisi, Georgia, April 21-23, 2012.6. ზურაბ ფაჩულია (სრული პროფესორი). Quantum-chemical Modeling of the Tendency of DNA todenaturation. 11 th European Conference on Computational Biology. Basel, Switzerland, 9-12 September,2012.

22სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათადა ჯანდაცვის ფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იეკოლოგიის მიმართულებაა) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. გულნარა ქარჩავა (სრული პროფესორი), მ. ციცქიშვილი. ეკოლოგიის თეორიული და პრაქ-ტიკული აქსიომატიკა. ტერმინების მოკლე განმარტებითი ლექსიკონი. სახელმძღვანელო.263 გვ. თბ., 2012.თანამედროვე ეკოლოგია პოლიდისციპლინარული მეცნიერებაა, რომელიც ფაქტობრივად სახეცვლი-ლი წარმოსდგა გასული საუკუნის მეორე ნახევარში. ამის მიუხედავად მისი აქსიომატიკა ზალზედ დიდიარის მომცველია.. საოცარია, რომ ქართველ ენოვანი მკითხელისათვის მეტწილად დღემდე უცნობიაეკოლოგიის აქსიომატიკა. წარმოდგენილ ნაშრომში ნაწილობრივ მაინც შევეცადეთ შეგვევსო ეს ხარვე-ზი, ზოგადად მაინც შეგვექმნა წარმოდგენა იმ მწყობრ და საოცრად ჰარტმონიულ კანონზომიერებათასისტემაზე, რასაც ეკოლოგიის აქსიომატიკა ჰქვია.ბ) სტატიები:1. გულნარა ქარჩავა (სრული პროფესორი). ეკოლოგიური გარემოს დაცვითი განათლებისსრულყოფის გზები საქართველოს უნივერსიტეტებში. – საქ. აგრალური უნივ. რადიოლოგიისადა ეკოლოგ. ინსტიტუტი. (რადიოლოგიური და აგროეკოლოგიური გამოკვლევები ტომი VIIIგვ. 95-102. 2012წ.თბილისის (2007წ. ოქტომბრის) იუნესკოს გარემოსდაცვითი განათლების სამთავრობოთაშორისო კონფე-რენციაზე დაიგეგმა ეკოლოგიური განათლების შემდგომ, თვისობრივად ახალ დონეზე აყვანა. საფუძვე-ლი თანამედროვე ეკოლოგიური კრიზისისა არის არასწორი მიდგომა ბუნებათსარგებლობისადმი; ეს სპე-ციფიკურ ამოცანებს უსვავს განათლების სისტემას. უნდა იქნეს გადაწყვეტილი საკითხები ერთიან სასწავ-ლო პროგრამებზე გადასვლისა მაღალი კვალიფიკაციის ეკოლოგების აღსაზრდელად.2. გულნარა ქარჩავა (სრული პროფესორი). საქართველოს ბუნებათსარგებლობა და მეცნიერე-ბის ამოცანები. – საქ. აგრალური უნივ. რადიოლოგიისა და ეკოლოგ. ინსტიტუტი. (რადიო-ლოგიური და აგროეკოლოგიური გამოკვლევები ტომი VIII გვ. 203-207. 2012წ.ნაშრომში განხილულია მდგრადი ბუნებათსარგებლობის მეცნიერული უზრუნველყოფის გზები. გარე-მოს მონიტორინგის ქსელის ინფორმაცია გამოიყენება ანთროპოგენური დატვირთების შეფასებისათ-ვის.

232. ეკა ესებუა, ბიოლოგიის დოქტორია)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ჰიდრობიოლოგიური სრულფასოვნება და ალგოლოგიური ტესტირება. გამომც: „ბარტონი“.თბ., 2012. 206 გვ.მონოგრაფიაში აღწერილია ბიოლოგიური ტესტური სისტემების გამოყენების შესაძლებლობა ჰიდრობი-ოლოგიური მონიტიორინგისა და ჩამდინარე წყლების ტექნოლოგიური კონტროლისათვის. დადგენილიკრიტერიუმები საშუალებას იძლევა ყოველი ცალკეული შემთხვევისათვის გამოვავლინოთ დარღვევებიწყლის კომპონენტურ შემადგენლობაში და ბიოტესტირების შედეგების მიხედვით მოვახდინოთ წყალსა-ტევებში მინარევების ზღვრული დასაშვები სიდიდეების კორექტირება.ბ) სტატიები:1. ელექტროალგოლოგიური ტესტირების შედეგების შედარება, ჰიდრობიონტების გამოყენებითჩატარებული სხვა ტესტური პროცედურების მაჩვენებლებთან. – კულტურათშორისი კომუნიკა-ციები. საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალი, N18. თბ., 2012.სტატიაში განხილულია ელექტროფიზუიოლოგიური ანალიზი, რომელიც ემყარება ტესტ-ობიექტებადწყალმცენარეების უჯრედების გამოყენებას, თავისი მგრძნობელობით არ ჩამორჩება ბიოლოგიურიტესტირების სხვა გამოყენებულ მეთოდებს, ხოლო თავისი სიმარტივით, ექსპრესიულობითა და გამო-ყენების შესაშძლებლობებით კონტროლის ავტომატიზირებულ მოწყობილობებში მათ გაცილებითაღემატება.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. Teoretyczne I praktyczne innowacje w nauce. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია. მოხსე-ნება თემაზე: „Биологический контроль экологической опасности сточных вод различныхпроизводств“. 30.04.2012. Gdansk/გდანსკი.2. Innowacje i badania naukowe, jak również ich zastosowanie w praktyce. საერთაშორისო სამეცნიე-რო კონფერენცია. მოხსენება თემაზე: „Мембранотропные эффекты сочетанного действиянекоторых ксенобиотиков“. 31.05.2012. Warszawa/ვარშავა.3. Postepy w nauce wostatnich latachNowych rozwiazan. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენ-ცია. მოხსენება თემაზე: „Использованые гербицидов в оценке степени загрязнения среды“.28.12.2012.Warszawa/ვარშავა.

24სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათადა ჯანდაცვის ფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იფარმაციის მიმართულებაა) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:2. ირმა ცომაია (ასოცირებული პროფესორი). წყლიანი გამონაცემები ფარმაცევტულ ტექ-ნოლოგია-ში. სტუ, თბილისი, 2012, გვ. 1-88 (სახელმძღვანელო), თანაავტორი: რ. სხილა-ძე.3. ირმა ცომაია (ასოცირებული პროფესორი). ცნობარი წამლის სააფთიაქო ტექნოლოგია-ში. სტუ, თბილისი, 2012, გვ. 1-330, თანაავტორი: რ. სხილაძე.ბ) სტატიები:1. ირმა ცომაია (ასოცირებული პროფესორი). საქართველოში გავრცელებული მაყვლის ფიტო-ქიმიური დახასიათება. – ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა, №2, 2012, გვ. 87-90(თანაავტორები: ა. სხირტლაძე, ქ. აფრამიაშვილი).2. ირმა ცომაია (ასოცირებული პროფესორი). ნანოტექნოლოგიის გავლენა წამალთა ფორმებ-ზე. – Georgian Engineering News, №1, 2012, გვ. 106-108, თანაავტ.: თ. მოსეშვილი, თ. ხარბედია.3. ირმა ცომაია (ასოცირებული პროფესორი). საქართველოში გავრცელებული შავი ქლიავისფიტოქიმიური შესწავლა. – Georgian Engineering News, №1, 2012, ст. 115-117 (თანაავტორი: მ.ბაჩიაშვილი).4. ირმა ცომაია (ასოცირებული პროფესორი). ფარმაცევტული საწარმოს პროცესთა კლასიფი-კაცია. ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა, №5, 2012, გვ. 31-33 (თანაავტორი: ე. ჭურ-ღულია).5. ირმა ცომაია (ასოცირებული პროფესორი). სუპოზიტორიების შემადგენლობის შემუშავებისეტაპი – მათემატიკური დაგეგმარება. – ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა, №5, 2012,გვ. 34-38 (თანაავტორები: ე. ჭურღულია, ა. სხირტლაძე).

სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეკონომიკისა და ბიზნესისფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იეკონომიკის მიმართულებაა) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. რევაზ ხარებავა (სრული პროფესორი). ფირმის ეკონომიკური პოლიტიკა. გამომც.: „უნივერ-სალი“. თბ., 2012, 630 გვ.სახელმძღვანელოში განხილულია ინდუსტრიული ფირმის ეკონომიკური სტრატეგიების შემუშავებას-თან, შერჩევასთან და რეალიზაციასთან დაკავშირებული მეთოდოლოგიური, მეთოდური და პრაქტი-კული ასპექტები. კერძოდ, ეკონომიკური სტრატეგიები, როგორც კონკურენტულ ბაზარზე ფირმის უპ-ირატესობის მოპოვების და შენარჩუნების უმნიშვნელოვანესი მექანიზმი.2. მადონა გელაშვილი (ასოცირებული პროფესორი). საინვესტიციო პოლიტიკა. გამომც.: „უნივ-ერსალი“. თბ., 2012.ნაშრომში გაანალიზებულია საინვესტიციო პოლიტიკის აქტუალური საკითხები: საინვესტიციო აქტივობი-სა და ეკონომიკური წონასწორობის, ინვესტიციათა ეკონომიკურ ზრდაზე ზეგავლენის, ეფექტიანობის გა-ანგარიშების მეთოდური და მეთოდოლოგიური პრობლემები, ფასიანი ქაღალდების ბაზრის, მისი წყა-როებისა და ინფრასტრუქტურის, საინვესტიციო პორტფელის ფორმირებისა და მართვის, საინვესტიციორისკების განსაზღვრის საკითხები გარდამავალი ეკონომიკის მქონე ქვეყნებში.3. ჯანდრი ზარანდია (ასოცირებული პროფესორი). რეგიონული განვითარების დიაგნოსტიკა.(სახელმძღვანელო) საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის გამომცემლობა. თბ., 2012.ნაშრომში განხილულია რეგიონული განვითარების სისტემური დიაგნოსტიკის ამოცანები და მისთვისდამახასიათებელი ყველაზე ტიპიური პრობლემები საქართველოს რეგიონების მაგალითზე. გაანალ-იზებულია რეგიონული ეკონომიკის არსებული მდგომარეობა და განვითარება ცალკეული ინდიკატო-რების საშუალებით. განსაკუთრებული ყურადღება გამახვილებულია რეგიონული ეკონომიკის სისტე-მური დიაგნოსტიკის ცალკეულ ინდიკატორებზე, ასევე რეგიონების რთული და კომპლექსური ანალ-იზის ახალი მიდგომების საკითხებზე. ნაშრომი აღნილშნულ პრობლემატიკაზე ერთგვარი მეთოდურისახელმძღვანელოცაა.

2ბ) სტატიები:1. მადონა გელაშვილი (ასოცირებული პროფესორი). ინვესტიციების გავლენა საქართველოს ტუ-რიზმის განვითარებაზე. – მდგრადი ტურიზმი: ეკონომიკა და ტურიზმი. ბათუმის შოთა რუსთავე-ლის სახელობის უნივერსიტეტი. თბ., 2012 წელი.ტურიზმი თანამედროვე მსოფლიო ეკონომიკის ერთ-ერთი უმსხვილესი, მაღალშემოსავლიანი დაყველაზე დინამიკურად განვითარებადი დარგია. იგი ერთ-ერთი უდიდესი ინდუსტრიაა მსოფლიოში,რომლის განვითარებასაც ამა თუ იმ ქვეყანაში დიდწილად განაპირობებს შიდა სტაბილურობა, უსაფრ-თხო გარემო და ეკონომიკური განვითარების მისაღები დონე. ტურიზმის ინდუსტრიას შეუძლია ხელიშეუწყოს მშვიდობისა და განვითარების გამყარებას განვითარებად ქვეყნებში, სამუშაო ადგილების შექ-მნის, შემოსავლების ზრდის, ეკონომიკის დივერსიფიკაციის, გარემოს დაცვისა და კულტურათა დაახ-ლოების გზით. ტურიზმის განვითარებას მნიშვნელოვნად ასტიმულირებს სახელმწიფოს მიერ ამ მი-მართულებით ეროვნული სტრატეგიის შემუშავება და გონივრული კანონმდებლობის დანერგვა. სტა-ტიაში ყურადღებაა გამახვილებული პირდაპირი ინვესტიციების როლსა და ამ კუთხით დასმულ პრი-ორიტეტებზე საქართველოში.2. მადონა გელაშვილი (ასოცირებული პროფესორი). Государственное регулирование инвестиционнойдеятельности в Грузии. – კრებ.: „გლობალოზაცია, საერთაშორისო ბიზნესის თანა-მედროვე პრობლემები და განვითარების ტენდეციები“. ივ. ჯავახიშვილის თსუ უნივერსიტეტი.თბ., 2012 წელი.ნაშრომის კვლევის ძირითადი მიზანია სიღრმისეულად გავერკვეთ სახელმწიფოს საინვესტიციო პოლი-ტიკაში და ჩვენებური ხედვა განვავრცოთ საინვესტიციო პოლიტიკის სრულყოფისა და საინვესტიციო აქ-ტივობის ამაღლების მიმართულებით. ქვეყნის ინვესტიციური პოლიტიკის ეფექტიანობის ამაღლების მიზ-ნით აუცილებელია: ინვესტიციების რაციონალური განაწილება დარგების, სექტორების, ეკონომიკურიპრიორიტეტების მიხედვით; ინვესტიციური ციკლის სწორი წარმართვა; ინვესტიციური პროცესების გააქ-ტიურება; აგრეთვე ინვესტიციური და ინოვაციური პროცესების ურთიერთდაკავშირება და სხვა. ამ სფე-როში ეკონომიკის ეფექტიანობის ამაღლების შესაძლებლობები ჯერჯერობით მცირეა, მაგრამ ისინიიზრდება, განსაკუთრებით უცხოური კაპიტალის მოზიდვის ხარჯზე. ამიტომ ამ სახსრების ეფექტიანად გა-მოყენების საჭიროება ფართოვდება.3. მადონა გელაშვილი (ასოცირებული პროფესორი). Основные тенденции развития инвестиционнойдеятельности в Грузии. – Бизнес администрирование и корпоративная социальная ответственность.Международная научно-практическая конференция. 23-25 ноябрь, 2012.Баку,Азербайджан.საქართველო ინვესტიციების შიდა წყაროების მნიშვნელოვან ნაკლებობას განიცდის, ამიტომ აუცილ-ებებია საინვესტიციო პოლიტიკის მიმართვა უცხოური ინვესტიციების მოზიდვისაკენ. ქვეყანაში, სადაცარასრული დასაქმება და მაღალი უმუშევრობის დონე ქრონიკული პრობლემაა, უმუშევრობის დაძ-ლევის მცდელობა, ისეთი მექანიზმებით, როგორიცაა სახელმწიფო სექტორში სამუშაო ადგილებისშექმნა, იშვიათად აღმოჩნდება შედეგიანი. ინვესტიციები კი, ეს იქნება უცხოური თუ შიდა, ქმნის სამუშაოადგილებს და აქვს შესაძლებლობა კონსტრუქციული წვლილი შეიტანოს საკადრო რესურსების განვი-

3თარებაში. ქვეყანაში უცხოური ინვესტიციების შემოდინება ხელს უწყობს ახალი ტექნოლოგიების შე-მოსვლას და მსოფლიო ბაზარზე გასავლელის საშუალებას იძლევა. აქედან გამომდინარე ნათლადჩანს, თუ რაოდენ აქტუალურია ისეთი ქვეყნისთვის როგორც საქართველოა სწორი საინვესტიციო პო-ლიტიკის გატარება, რაც ხელსაყრელი საინვესტიციო გარემოს პირობებში უნდა განხორციელდეს.4. ჯანდრი ზარანდია (ასოცირებული პროფესორი). რეგიონული ინოვაციური პოლიტიკა. – ეკონომი-კა და ბიზნესი #1, იანვარ-თებერვალი, 2012.საერთაშორისო გამოცდილება ცხადყოფს, რომ ეკონომიკური პოლიტიკის განხორციელების პროცეს-ში სახელმწიფოს ერთ-ერთი მთავარი ფუნქციაა საინოვაციო საქმიანობის ძირითადი მიმართულებისგანსაზღვრა და მისი ყოველმხრივი სტიმულირება. საქართველოში თანამედროვე ეტაბზე რეგიონულისაინოვაციო საქმიანობის მართვის თვალსაზრისით, ფართო მაშტაბიანი რეფორმებია გასატარებელი,სტრუქტურული, ინსტიტუციონალური და საკანონმდებლო, ქვეყანა საჭიროებსOუფრო აქტიურ საინ-ოვაციო პოლიტიკას. ინოვაციური პროცესების აქტივობის ამაღლებაზე ორიენტირებული მოქნილიქმედითი საგადასახადო-საბაჟო, ფულად-საკრედიტო და საინვესტიციო პოლიტიკა ძირითადი ინ-სტრუმენტებია, რომელთა მეშვეობით უნდა შეიქმნას ინოვაციური განვითარების მდგრადი ეკონომიკუ-რი საფუძველი.5. ჯანდრი ზარანდია (ასოცირებული პროფესორი). ტერიტორიული (რეგიონული) დიაგნოსტიკა დაკლასტერული ტექნოლოგიები. – ცხუმ-აფხაზეთის მეცნიერებათა აკადემიის შრომები. გამომც.: „მე-რიდიანი“. თბ., 2012.ტერიტორიული დიაგნოსტიკა არის სპეციალური ინფორმაციულ-ანალიტიკური ტექნოლოგიების ერ-თობლიობა, რომელიც საშუალებას იძლევა: 1. აღვწეროთ შესასწავლი რეგიონული სიტუაციები დაპრობლემები მათთვის დამახასიათებელი ნიშნების სისტემაში; 2. მოვახდინოთ ამ სიტუაციებისა დაპრობლემების იდენტიფიკაცია; 3. ამ სიტუაციებსა და პრობლემებს მივცეთ რაოდენობრივი და ხარის-ხობრივი შეფასება; 4. მოვახდინოთ მოვლენების შინაგანი და გარეგანი მიზეზების დადგენა და შეფასე-ბა. რეგიონილისტიკაში ფართოდ გამოიყენება კლასტერული ანალიზის მეთოდები და ტერმინოლო-გია. კლასტერული ანალიზის მთავარ ღირსებას წარმოადგენს შესასწავლი ტერიტორიის შიგნით ისე-თი ზონების გამოყოფის შესაძლებლობები, რომლებიც მჭიდროდ არ არიან ერთმანეთთან დაკავში-რებული ადმინისტრაციული საზღვრებით, მაგრამ სამაგიეროდ დაკავშირებული არიან ეკონომიკური,სოციალური და სხვა ხასიათის ერთიანი პრობლემატიკით; რეგიონული დიაგნოსტიკის არსისა და ტექ-ნოლოგიების, გამოყენების თავისებურებათა თაობაზე უნდა აღვნიშნოთ, რომ მათი ჩატარების არავ-ითარი ერთიანი ან საერთო სავალდებულო მეთოდიკები არ არსებობს. რეგიონული დიაგნოსტიკაიყო და კვლავ წარმოადგენს აუცილებელი ინფორმაციის შეგროვებისა და ანალიზის მეცნიერულადდასაბუთებული ხერხების „ინდივიდუალიზებულ“ შეერთებას.მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. მადონა გელაშვილი (ასოცირებული პროფესორი). საგრანტო პროექტი: „იმოქმედე პოზიტიურიცვლილებებისათვის შენს თემში“. – IDP’ S ASSOCIATION FOR PEACE – დევნილთა ასოციაციამშვიდობისათვის 01/07/ 2012-დან 01/10/2012-მდე.(თანამონაწილეობა). პროექტის ფარგლებში

4გათვალისწინებული იყო ტრენინგების ჩატარება და ეკონომიკური ხასიათის მეთოდური ლიტე-რატურის მომზადება.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. რევაზ ხარებავა (სრული პროფესორი). აგრარული საწარმოების კოოპერირების აქტუალ-ური საკითხები. საპატრიარქოს უნივერსიტეტი 2012 წლის ნოემბერი. მოხსენება თემაზე„კომერციული და არაკომერციული კოოპერატივების ფორმირების ალგორითმი“.2. მადონა გელაშვილი (ასოცირებული პროფესორი). ბათუმის III საერთაშორისო სამეცნიე-რო-პრაქტიკული კონფერენცია, 2012 წელი, 2-3 ივნისი, მოხსენება თემაზე: „ინვესტიციებისგავლენა საქართველოს ეკონომიკაზე“.3. მადონა გელაშვილი (ასოცირებული პროფესორი). თბილისის ივ. ჯავახიშვილის სახელო-ბის სახელმწიფო უნივერსიტეტის, ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტის, საერთაშორისობიზნესის კათედრის საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კინფერენცია. 2012 წელი 6-7 აპრილი. მოხსენება თემაზე: „Государственное регулирование инвестиционнойдеятельности в Грузии“.4. მადონა გელაშვილი (ასოცირებული პროფესორი). – ეროვნული ეკონომიკები და გლობა-ლიზაცია. პროფესორ გიორგი წერეთლის დაბადებიდან მე-60 წლისადმი მიძღვნილი საერ-თაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია. ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სა-ხელმწიფო უნივერსიტეტი, პ. გუგუშვილის ეკონომიკის ინსტიტუტი, 28-29 ივნისი, 2012, თბი-ლისი. მოხსენება თემაზე: „უცხოური პირდაპირი ინვესტიციები საქართველოში“.5. მადონა გელაშვილი (ასოცირებული პროფესორი). Основные тенденции развития инвестиционнойдеятельности в Грузии. –Бизнес администрирование и корпоративная социальнаяответственность. Международная научно-практическая конференция. 23-25 ноябрь,2012.Баку, Азербайджан..

5სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეკონომიკისა და ბიზნესისფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იბიზნესის ადმინისტრირების მიმართულებაა) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. გიორგი ბერულავა (სრული პროფესორი), დევი შონია (ასოცირებული პროფესორი). მარკე-ტინგული კვლევა, სახელმძღვანელო. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. თბ., 2012.ნაშრომი წარმოადგენს ლექციების კურსს მარკეტინგულ კვლევაში. ამ წიგნში უცხოელი ავტორებისნაშრომების განზოგადების საფუძველზე, ისეთების როგორიცაა ნერეშ მალხოტრა, დევიდ ააკერი დაჯორჯ დეი და სხვა, ასევე მარკეტინგული კვლევების ჩატარებაში საკუთარი გამოცდილებების საფუძ-ველზე, ჩვენ შევეცადეთ გადმოგვეცა მარკეტინგული კვლევის არსი და ძირითადი მიდგომები მის ჩა-ტარებაში. წიგნში განხილულია შემდეგი საკითხები: მარკეტინგული კვლევის საგანი და ძირითადი ამ-ოცანები; მარკეტინგული კვლევისადმი მიდგომებისა და მარკეტინგული გეგმის შემუშავება; საძიები,აღწერითი და მიზეზ-შედეგობრივი კვლევების არსი და ძირითადი მეთოდები; სკალირების მეთოდებიდა ანკეტის შემუშავების სტრატეგია; შერჩევითი დაკვირვების განხორციელების მეთოდიკა და შერჩე-ვის დაგეგმვა; მარკეტინგული მონაცემების ანალიზის ძირითადი პრინციპები და ხერხები.2. ზურაბ ლიპარტია (სრული პროფესორი). კორპორაციული ფინანსები: თეორია, პრაქტიკა,სტრატეგიები. სახელმძღვანელო ორ ტომად (მეორე შევსებული გამოცემა). ტომი I. – კორპო-რაციული ფინანსების მართვის საფუძვლები. გამომც. „უნივერსალი“. თბ., 2012, 522 გვ. თანაავ-ტორები: მაია გელაშვილი, ნანა ჯღარკავა, ხათუნა ბერიშვილი.სახელმძღვანელოს პირველ ტომში შემოთავაზებულია თანამედროვე კორპორაციული ფინანსებისმართვის თეორიულ-მეთოდოლოგიური მიდგომები, კონცეფციები და კორპორაციული ფინანსებისმართვის საფუძვლები თანამედროვე ეკონომიკური რეალობის შესაბამისად. კერძოდ, განხილულია:კორპორაციული ფინანსების მართვის ორგანიზაციული და ინფორმაციული სისტემა; ფინანსური ბაზა-რი და ინსტიტუტები; ფინანსური რისკების შეფასებისა და პორტფელების თეორიები; აქტივების, საინ-ვესტიციო საქმიანობისა და კაპიტალის დაფინანსების მართვის საფუძვლები. წინადებარე სახელმძღვა-ნელოს ორტომეული ორიენტირებულია უმაღლესი განათლების ბიზნესის ადმინისტრირების პროფი-ლის საბაკალავრო, სამაგისტრო და სადოქტორო პროგრამების ასათვისებლად.3. ზურაბ ლიპარტია (სრული პროფესორი), კობა ბასილაია (ასოცირებული პროფესორი). ფი-ნანსური კონტროლი. სახელმძღვანელო. გამომც.: „უნივერსალი“. თბ., 2012, 358 გვ.სახელმძღვანელოს პირველ ნაწილში განხილულია ფინანსების არსი, ფუნქციები, სახელმწიფოს ფი-

6ნანსური პოლიტიკისა და კონტროლის სისტემის მახასიათებლები: სახელმწიფო ფინანსური კონტრო-ლის ორგანიზაციის; შიდა ფინანსური კონტროლის და სახელმწიფო დაწესებულების კონტროლინგისსისიტემის ელემენტები; ეკონომიკური საქმიანობის შედეგების ფინანსური მაჩვენებელთა შეფასება ან-ალიზისა და ფინანსური რისკების მართვის მექანიზმი. სახელმძღვანელოს მეორე ნაწილში განხილუ-ლია აუდიტორული (ფინანსური) კონტროლის სტრატეგიის ძირითადი მიმართულებების მახასითებ-ლები საბაზრო ეკონომიკის პირობებში: აუდიტორული კონტროლის როლი და ადგილი ქვეყნის ფი-ნანსური კონტროლის სისტემაში; აუდიტის პროფესიული სტანდარტები, სუბიექტის სააღრიცხვო სისი-ტემის არსებითობის შეფასებისა და აუდიტის ძირითადი მეთოდები; საგადასახადო აუდიტის დაგეგმვისმეთოდები და საგადასახადო–საბიუჯეტო სისტემის ჩატარების საფუძვლები; საბანკო–საფინანსო ორგა-ნიზაციის აუდიტორული კონტროლის სტანდარტები და სხვ. წინადებარე სახელმძღვანელო ორიენტი-რებულია უმაღლესი განათლების ბიზნესის ადმინისტრირების პროფილის საბაკალავრო, სამაგისტროდა სადოქტორო პროგრამების ასათვისებლად.4. ირმა დიხამინჯია (ასოცირებული პროფესორი). ორგანიზაციული ცვლილებების მართვა, (დამ-ხმარე სახელმძღვანელო), თბილისი, 2012.მოცემულია ორგანიზაციული ცვლილებების ძირითადი იდეები, პრინციპები, ორგანიზაციული ცვლი-ლებების თანამედროვე მიდგომები და მოდელები, ორგანიზაციული ცვილლებების მართვის სხვადას-ხვა მოდელები, ორგანიზაციული ცვლილებებისადმი წინააღმდეგობის პრობლემები, ორგანიზაციულიკულტურა და ორგანიზაციული განვითარება.5. რუსუდან პაპასკირი (ასისტენტ პროფესორი). ფინანსური მენეჯმენტის მდგომარეობა და მისისრულყოფის გზები საქართველოს სამშენებლო ბიზნესში. გამომც.: „უნივერსალი“. თბ., 2012.მონოგრაფიაში გაანალიზებულია კრიზისი, რომელიც საქართველოს სამშენებლო ორგანიზაციებსდაუდგათ ბოლო პერიოდში. გაკოტრებამდე მივიდნენ „ცენტრ-პოინტი“, „არსი“, „ოლიმპიური ვარ-სკვლავი“, „სასკო“ და სხვები. გამოკვლევით დაფგინდა, რომ ამის მიზეზი იყო არა მხოლოდ საზ-ღვარგარეთიდან გადმოსული კრიზისის ტალღა, არამედ სამშენებლო ფირმების სუსტი ფინანსურიმენეჯმენტიც. ნაშრომში წარმოდგენილია წინადადებები სუსტი ფინანსური მენეჯმენტის გამოსასწორე-ბლად.6. რუსუდან პაპასკირი (ასისტენტ პროფესორი). ლექციების კურსი საბანკო მენეჯმენტსა და დაკორპორაციულ ფინანსებში. გამომც.: „უნივერსალი“. თბ., 2012.ბანკისა და კორპორაციის საქმიანობა ისე ურთიერთგადაჯაჭვულია, რომ ბანკირმა უნდა იცოდეს თავისიმსესხებელი კომპანიის საქმიანობა, კერძოდ, ფინანსები. კორპორაციის ფინანსისტი კი უნდა ერკვე-ოდეს საბანკო საქმის ნიუანსებში. ამ ორი სასწავლო დისციპლინის ერთ სალექციო კურსში თავმოყრაიმანაც განაპირობა, რომ ორივე ისინი ისწავლება საბანკო საქმის, ფინანსების და დაზღვევის სპეცი-ალობით.7. რუსუდან პაპასკირი (ასისტენტ პროფესორი). კორპორაციული ფინანსები (პრაქტიკუმი). გა-მომც.: „უნივერსალი“. თბ., 2012.

7პრაქტიკულ სახელმძღვანელოში მოცემულია ძირითადი საკონტროლო კითხვა-პასუხები, ამოცანებიდა სიტუაციების გარჩევა. ის ესადაგება სტუდენტების მიერ ფინანსურ დისციპლინებში შესწავლილ და-სავლელი მეცნიერების: რ. ბრეილის და ს. მეიერსის, ჯ. კ. ვან ჰორნის, ზეი ბოდის და რ. მერტონის, ი.ბრიგჰემის, ს. როსის, ჩ. ლის და დ. ფანეარეტის და სხვათა თეორიულ ნაშრომებს.8. ოლღა ფაჩულია (ასოცირებული პროფესორი). ინოვაციათა მენეჯმენტის სრულყოფის საკით-ხები. გამომც.: „უნივერსალი“. თბ., 2012.ნაშრომი წარმოადგენს მონოგრაფიულ გამოკვლევას. მასში გაანალიზებულია ინოვაციების მენეჯმენ-ტის თეორიული და პრაქტიკული პრობლემები, დასახულია მათი გადაწყვეტის კონკრეტული ღონის-ძიებები.9. ოლღა ფაჩულია (ასოცირებული პროფესორი). მენეჯმენტის საფუძვლები. გამომც.: „უნივერსა-ლი“. თბ., 2012.ნაშრომი წარმოადგენს სალექციო კურსს, რომელშიც განხილულია ბიზნესის მართვის საკვანძო სა-კითხები, გაანალიზებულია თანამედროვე მენეჯმენტის სფეროში არსებული პრაქტიკული გამოცდი-ლება და მოცემულია შესაბამისი დასკვნები.10. ნანული ძიმცეიშვილი (ასოცირებული პროფესორი). მმართველობითი აღრიცხვა (ფინანსურიინფორმაცია მმართველებისათვის) სახელმძღვანელო. თბ., 2012.11. ნანული ძიმცეიშვილი (ასოცირებული პროფესორი). საინვესტიციო პოლიტიკა. გამომც.: „უნივ-ერსალი“. თბ., 2012.ბ) სტატიები:1. გიორგი ბერულავა. The Impact of Services Sector on Export Performance of Manufacturing Firmsin Transition Economies. – მოამბე. Bulletin of the Georgian National Academy of Sciences, vol.6,n.3, 2012, pp. 154-162.სტატიის მთავარი მიზანია მომსახურების სექტორის სამრეწველო საწარმოების საექსპორტო საქმიანობ-აზე გავლენის შესწავლა გარდამავალ ეკონომიკებში. კვლევა მომსახურების სექტორის ლიბერალიზა-ციის შედეგებზე ახალ შეხედულებას გვთავაზობს. კერძოდ, კვლევის მიერ დადგენილია მომსახურებისსექტორის ეფექტიანობის დადებითი გავლენა მწარმოებლების საექსპორტო საქმიანობაზე. გარადა ამი-სა აღმოჩენილია მნიშვნელოვანი გავლენა ინოვაციის, კვლევაში და განვითარებაში ინვესტიციების, ახა-ლი ტექნოლოგიების, მომსახურე პესონალის უნარჩვევების საწარმოების საექსპორტო საქმიანობაზეგარდამავალ ეკონომიკებში. ფირმების ზომა და უცხოური ინვესტიციები აგრეტვე თამაშობენ მნიშვნე-ლოვან როლს. კვლევის შედეგები უზრუნველყოფს „პოლიტიკის მკეთებლებს“ ექსპორტის ხელშეწყო-ბის სფეროში შესაძლო ინტერვენციების ეფექტიანობის შესახებ ინფორმაციით.2. გიორგი ბერულავა. ბიზნესგარემოს სრულყოფაზე გლობალიზაციის გავლენის თავისებურებე-ბი. – თსუ პ. გუგუშვილის ეკონომიკის ინსტიტუტეს სამეცნიერო შრომების კრებული, V, 2012, გვ.71-78.

8ნაშრომის ძირითად სიახლეს წარმოადგენს ის რომ კვლევით გამოვლინდა ორ ფართო კატეგორიაშიგაერთიანებული ფაქტორები, რომლებიც ხელს უშლიან საქართველოში მდგრადი განვითარებისმიღწევას – “საბაზრო ნაკლოვანებები” და “სახელისუფლებო ნაკლოვანებები”. ამ ნაშრომში წარმოდ-გენილი ანალიზის საფუძველზე, წარმოდგენილია ჩვენი რეკომენდაციები მასზედ, თუ როგორ უნდამოხდეს ფირმების ინოვაციური და პროდუქტიული ქცევისა და საინვესტიციო საქმიანობის სტიმულირე-ბა და, შესაბამისად, საქართველოს მდგრადი ეკონომიკურ ზრდის მიღწევა.3. გიორგი ბერულავა. A Collective Model of Female Labor Supply: Evidence from Georgia. –Ekonomisti, No.3, July-September, 2012, pp. 7-17.სტატიის მიზანია ქალების მიერ შრომის მიწოდების გადაწყვეტილების მიღების დეტერმინანტების შეს-წავლა შრომის კოლექტიური მიწოდების მოდელის გამოყენებით. კერძოდ, ქალების ქცევა შინამეურ-ნეობეში საქართველოს მაგალითზე არის შეფასებული დისკრეტული არჩევნის შრომის კოლექტიურიმოდელის მეშვეობით. ეს კვლევა არის ჩატარებული ‘თაობების და გენდერული კვლევის’ (GGS) მონა-ცემატა ბაზის საფუძველზე. კვლევის შედეგები ცხადყოფს, რომ კოლექტიური მოდელის დაშვებები ად-ეკვატურად აღწერენ ქალების მიერ შრომის მიწოდებას საქართველოში და განაწილების წესი წარმო-ადგენს ქალების მიერ შრომის მიწოდების მნიშვნელოვან დეტერმინანტს.4. გიორგი ბერულავა.The Determinants of Household Labour Supply in Georgia, France and Romania:A Comparative Study, Eurasian Journal of Business and Economics, Vol. 5(9), 2012, pp. 141-164. (coauthors:G. Chikava).სტატიის მიზანია საქართველოში, საფრანგეთში და რუმინეთში შინამეურნეობების მიერ შრომის მიწო-დების გადაწყვეტილების მიღების დეტერმინანტების შესწავლა შრომის კოლექტიური მიწოდების მო-დელის გამოყენებით.5. გიორგი ბერულავა. Relationship Orientation: The Construct and Research Propositions. –Ekonomisti, No. 1, January-March, 2012, pp. 41-47.მიმდინარე კვლევის მიზანია შეისწავლოს ის ფაქტორები, რომლებიც განაპირობებენ ფირმებს შორისგრძელვადიანი და წარმატებული ურთიერთობების არსებობას. ამისათვის ნაშრომში ურთიერთობებზეორიენტაციის კონცეპცია არის შემოთავაზებული. ეს კონცეპცია ასახავს ფირმის წარმატებული ურთი-ერთობაბის შექმნისა და შენარჩუნების უნარს. ასევე ნაშრომში განზსაზვრულია ფაქტორები რომლებიცგავლენას ახდენენ ურთიერთობებზე ორიენტაციაზე და ამ ორიენტაციის შედეგები ფირმისათვის. ამკვლევის ერთ-ერთ უმთავრეს მიზანს წარმოადგენს ჰიპოტეზის შემუშავება ურთიერთობებზე ორიენტა-ციის და მისი ფაქტორების და შედეგების შორის არსებულ კავშირებზე.6. გიორგი ბერულავა. Влияние отраслей услуг на экспортную деятельность предприятий перерабатывающейпромышленности в странах с переходной экономикой. – Влияние либерализациисферы услуг на производительность отрасли, экспорт и развитие: эмпирическое исследование встранах с переходной экономикой, под редакцией Дэвида Тарра, Всемирный банк, изд. «ВесьМир», Москва, 2012, გვ. 85-112.ამ კვლევის მთავარი მიზანია მომსახურების სექტორის სამრეწველო საწარმოების საექსპორტო საქმი-

9ანობაზე გავლენის შესწავლა გარდამავალ ეკონომიკებში. კვლევის მიერ დადგენილია მომსახურებისსექტორის ეფექტიანობის დადებითი გავლენა მწარმოებლების საექსპორტო საქმიანობაზე.7. დავით ჯალაღონია (სრული პროფესორი). საფინანსო და საგადასახადო აღრიცხვის ჰარმონი-ზაციის საკითხისათვის. – გადასახადები. რეფერირებადი და რეცენზირებადი სამეცნიერო-პრაქ-ტიკული ჟურნალი, №4, 2012 დამატება.სტატიაში განხილულია საფინანსო (სააღრიცხვო) და საგადასახადო აღრიცხვის ჰარმონიზაციასთანდაკავშირებული საკითხები. ძირითადი ყურადღება გამახვილებულია ბუღალტრული აღრიცხვის სა-ერთაშორისო სტანდარტებით (ბასს) და საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მიხედვით შემოსავ-ლებისა და ხარჯების აღიარების ძირითად კონცეფციებზე. მათ შორის არსებულ განსხვავებებზე. კვლე-ვის ძირითადი ასპექტი უკავშირდება, პირველ ეტაპზე ამ განსხვავებების მინიმიზაციის მეთოდოლოგიისშემუშავებას, ხოლო შემდგომ ეტაპზე, თანდათანობითი დაახლოების გზით მათი სრულ ჰარმონიზაცი-ას.8. დავით ჯალაღონია (სრული პროფესორი). საფინანსო და საგადასახადო აღრიცხვა: პრობლე-მები და მათი დაძლევის პერსპექტივები. – გლობალიზაცია, საერთაშორისო ბიზნესის თანამედ-როვე პრობლემები და განვითარების ტენდენციები“ . საერთაშოროსო სამეცნიერო-პრაქტიკულიკონფერენცია. ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, 6-7.04.2012.სტატიაში, შესწავლილი და გაანალიზებულია საკითხები, რომლებიც უკავშირდება გადავადებუ-ლი საგადასახადო ვალდებულებების და გადავადებული საგადასახადო აქტივების წარმოშობის თე-ორიულ და მეთოდოლოგიურ ასპექტებს. არგუმენტირებულია მოსაზრება იმასთან დაკავშირებით,რომ საგადასახადო და საფინანსო აღრიცხვას შორის საკანონმდებლო აქტებით დადგენილი გან-სხვავების გამო წარმოშობილი სხვაობები პრობლემებს უქმნის მეწარმე სუბიექტებს. ცალკეული სამე-ურნეო ოპერაციების ხარჯად აღიარებისათვის საგადასახადო კოდექსით დადგენილი შეზღუდვები დადარიცხვის მეთოდით ფინანსური ანგარიშგების მომზადების აუცილებლობა, შესაბამისად, გადავადე-ბული გადასახადის აღიარების მოთხოვნა, საგადასახადო მიზნების რეალიზაციისას წარმოშობს ბევრსირთულეს. ეს გამოიხატება იმაში, რომ საგადასახადო მოგება ფაქტობრივად არ ემთხვევა (ხოლოიშვიათი გამონაკლისის გარდა, ის ყოველთვის აღემატება) ფინანსური აღრიცხვის საერთაშორისოსტანდარტებზე (ფასს) დაყრდნობით განსაზღვრულ სააღრიცხვო მოგებას. რამდენადაა აუცილებელიდა მიზანშეწონილი ასეთი განსხვავებების არსებობა? ემსახურება თუ არა იგი ქვეყნის ეკონომიკის გან-ვითარების პერსპექტივებს? რა დადებითი და უარყოფითი შედეგები ახლავს მას თან? რამდენადაა შე-საძლებელი საგადასახადო აღრიცხვის დაახლოება და ჰარმონიზაცია ფინანსურ აღრიცხვასთან?სტატიაში წარმოდგენილია ავტორთა მოსაზრებები აღნიშნული პრობლემური საკითხების დაძლევისპერსპექტივების შესახებ.9. დავით ჯალაღონია (სრული პროფესორი). Teaching Some Issues of Problem Solving and DecisionMaking in the Social Science. IV International Conference “Problems of Cybernetics and Informatics”(PCI'2012): September 12-14, 2012, Azerbaijan, Baku.დაწესებულებების, ორგანიზაციების, ცალკეული ადამიანის თუ ადამიანთა ჯგუფის მიერ გადაწყვეტილე-

10ბის მიღება წარმოადგენს უნივერსალურ მოვლენას. გადაწყვეტილებების მიღება ადამიანების მიერ ხდე-ბა მთელი ცხოვრების მანძილზე. მიღებული გადაწყვეტილებები უკავშირდება ადამიანის როგორც ყო-ველდღიურ ცხოვრებას, ასევე მის პროფესიულ კარიერას. გადაწყვეტილების მიღება, ესაა შეგრძნება:პირადი, ოჯახური, ეკონომიკური, პოლიტიკური, სოციალური. სწორედ, აღნიშნული საკითხების ჩვენე-ული ხედვაა გაანალიზებული აღნიშნულ სტატიაში.1. ზურაბ ლიპარტია. თანამედროვე კორპორაციის ფინანსური მენეჯმენტის პარადიგმის ფორმი-რების კონცეფციური ასპექტები. – სოციალური ეკონომიკა XXI საუკუნის აქტუალური პრობლე-მები. საერთაშორისო რეცენზირებადი და რეფერირებადი სამეცნიერო ჟურნალი. №4, ივლისი-აგვისტო, 2012, გვ. 101-111.სტატიაში შეფასებულია საქართველოში ეფექტური კორპორაციული ფინანსური მენეჯმენტის პრაქ-ტიკა, რომელიც მხოლოდ ჩამოყალიბების სტადიაზეა და ამ პროცესს აფერხებს გარდამავალი პე-რიოდის ობიექტური ეკონომიკური სიძნელეები და სპეციალისტების კრიზისულ პირობებში მუშაობისარასაკმარისი გამოცდილება. ნაშრომში შემოთავაზებულია ფინანსური მენეჯმენტის თანამედროვესისტემა, რომელიც ასახავს კორპორაციის (საწარმოს) ფინანსური საქმიანობის მართვის მექანიზმისუმჭიდროვეს კავშირს ფინანსური ბაზრების ფუნქციონირებისა და ინსტრუმენტების მექანიზმებთან.თანამედროვე სისტემის ფორმირება ძირითადად ეფუძვნება ამერიკული, ევროპული, და სხვა ერ-ოვნულ სკოლათა თეორიული მიდგომების თავისებურებებს, თეორიულ–კონცეფციურ მიდგომებისადა მოდელების გამოყენებას.2. ზურაბ ლიპარტია. ბიზნესის (კომპანიის) ღირებულების შეფასების პრინციპები და მაჩვენებელთასისტემის სრულყოფის საკითხები. – ბუღალტრული აღრიცხვა. რეფერირებადი სამეცნიეროპრაქტიკული ჟურნალი, №11, 2012, გვ. 47–55.სტატიაში განხილულია საშემფასებლო საქმიანობაში ბიზნესის ღირებულების შეფასების პრინციპებისარსი, ძირითადი მიდგომები და შეფასების პროცესის ალგორითმი. შემოთავაზებულია ბიზნესის შეფა-სების პროცესისათვის აუცილებელი ინფორმაციის კლასიფიკაცია და მისი ძირითადი წყაროების მაჩ-ვენებლები. შესწავლილია საშემფასებლო საქმიანობის საზღვარგარეთული გამოცდილება და მისიადაპტირებული ფორმით პრაქტიკაში დანერგვის მიზანშეწონილობა, კერძოდ: კომპანიის ფინანსურიაქტივების, ბიზნესის ინვესტიციური ღირებულების შეფასების, დისკონტირებული ფულადი ნაკადის მე-თოდის გამოყენებით კომპანიის კაპიტალის, პრივილიგირებული აქციებისა და სესხის საბაზრო ღირე-ბულების განსაზღვრისთვის.3. ზურაბ ლიპარტია. კორპორაციის საგადასახადო დაგეგმვის სრულყოფის ზოგიერთი ასპექტი.– გადასახადები. რეცენზირებადი ჟურნალი“. №10, 2012, გვ. 26-29.სტატიაში განხილულია კორპორაციის ფინანსური მენეჯმენტის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესიფუნქციის – საგადასახადო დაგეგმვის სრულყოფის ზოგიერთი ასპექტი და შემოთავაზებულიაკორპორაციის საინვესტიციო მიმზიდველობის ასამაღლებლად საზღვარგარეთის ქვეყნების (დიდიბრიტანეთი, საფრანგეთი, იტალია და გერმანია) საგადასახადო სისტემის ორგანიზების გამოცდი-ლება. დასავლეთის თითქმის ყველა ქვეყანაში ამ სისტემის რეფორმის ძირითად მიმართულებადსაშემოსავლო და კორპორაციული მოგების გადასახადის სისტემის ლიბერალიზაცია გვევლინება.

11კერძოდ, ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებში უკანასკნელ პერიოდში აღინიშნებოდა მოგებისგადასახადის შემცირების ტენდენცია. თანამედროვე ეტაპზე საგადასახადო დაგეგმვის საკითხებშიარ არსებობს მწყობრი, ერთიანი მეცნიერულად დასაბუთებული თეორიული მიდგომა. მართვისდონის მიხედვით განასხვავებენ სახელმწიფო, კორპორაციულ და ინდივიდუალურ საგადასახადოდაგეგმვის სახეებს. საგადასახადო დაგეგმვის პროცესის ალგორითმი არ შეიძლება განხილულ იქ-ნას, როგორც სრული და ერთმნიშვნელოვანი თანმიმდევრული ქმედობანი, რომელთა მკაცრადშესრულება აუცილებლად მიგვიყვანს საგადასახადო დაბეგვრის თანხის შემცირებამდე. თუმცა,მათმა სრულმა იგნორირებამაც შეიძლება გამოიწვიოს კორპორაციის (ფირმის) საქმიანობის საგა-დასახადო ბაზის - დაბეგვრის თანხის მნიშვნელოვნად გაზრდა. შესაბამისად, კორპორაციული სა-გადასახადო დაგეგმვის პრაქტიკიდან გამომდინარე, დაგეგმვის ძირითადი პრინციპებისა და პრო-ცესის მახასიათებლების, საგადასახდო ოპტიმიზაციის ხერხებისა და „საგადასახდო წნეხის“ განსაზ-ღვრის ძირითად მიდგომების სრულყოფით, შესაძლებელი იქნება საგადასახდო დაგეგმვის შემ-დგომი სრულყოფა, რომელიც მიმართული იქნება კორპორაციების ფინანსური მდგომარეობისგაუმჯობესებისკენ.10. ლარისა თაკალანძე (ასოცირებული პროფესორი). საქმიანი ეთიკა და სოციალური პასუხისმ-გებლობა საერთაშორისო კომპანიებში. – მოამბე. საერთაშორისო რეფერირებადი ჟურნალი,საქართველოს ბიზნესის მეცნიერებათა აკადემია. თბ., 2012.კომპანიის სახელით მიღებული ნებისმიერი გადაწყვეტილების მიზანი მდგომარეობს ამ კომპანიის შე-მოსავლების დონის ამაღლებასა და დანახარჯთა მოცულობის შემცირებაში. უმეტეს შემთხვევაში გა-დაწყვეტილების მიღება და კომპანიის ხელმძღვანელთა და პერსონალის ძალისხმევა ორიენტირებუ-ლია სოციალურად მისაღებ ქმედებებზე. სტატიაში განხილულია ბიზნესის ეთიკა და საქმიანი ეთიკისპრობლემები საერთაშორისო კომპანიებში, ცალკეულ მუშაკთა და კომპანიის ქმედებები, რომლებიცარსებითად სცილდება საზოგადოდ მიღებულ სოციალურ ნორმებს. ავტორი აყალიბებს კომპანიებისადა მენეჯერების მიერ ეთიკისა და სოციალური პასუხისმგებლობის ნორმების დაცვის მნიშვნელობასსაქმიან სამყაროში.11. ლარისა თაკალანძე (ასოცირებული პროფესორი). Социальная ответственность бизнеса в Грузии.– Бизнес администрирование и корпоративная социальная ответственность. Международнаянаучно-практическая конференция. 23-25 ноябрь, 2012.Баку, Азербайджан.სტატია ეძღვნება საქართველოში ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობის (ბსპ) თეორიისა და პრაქ-ტიკის კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობის ქართული კომპანიების გამოცდილების შეს-წავლას. გაშუქებულია სახელმწიფოს როლი ხელსაყრელი ბიზნეს-გარემოს განვითარებაში, ბიზნესისპასუხისმგებლობა როგორც შიდა, ისე გარე სტეიკჰოლდერების წინაშე, საზოგადოების ინფორმირებუ-ლობა კომპანიის სოციალურ პროგრამებზე, აგრეთვე დასაბუთებულია სოციალური პასუხისმგებლო-ბის კონცეფციის აქტუალობა ქართული კომპანიების წარმატებულ განვითარებაში. სტატიაში გამოყო-ფილია ძირითადი ფაქტორები, რომლებიც ზღუდავენ ქვეყანაში ბსპ-ს განვითარებას და ხაზგასმულიასახელმწიფოს მიერ ბსპ-ს განვითარების სტიმულირების აუცილებლობა – გადასახადების შემცირებით,სოციალური პროექტების შეღავათიანი დაკრედიტებით და ა.შ., რაც იქნება კომპანიის სოციალურადორიენტირებული ქმედების მოტივაციის ყველაზე ქმედითი ხერხი.

1212. ირმა დიხამინჯია (ასოცირებული პროფესორი). ლიდერული ეფექტიანობა თანამედროვე მე-ნეჯმენტში. – გადასახადები. 2012, გვ. 43-51.ლიდერობა ცენტრალურ როლს ასრულებს ჯგუფის ქცევის გაგებაში, რადგან სწორედ ლიდერი უჩვე-ნებს გზას მიზნის მიღწევისაკენ, ორგანიზაციის ხელმძღვანელის მუშაობის ძირითადი პრინციპები, წარ-მატებული ადამიანების ლიდერული მახასიათებლები, ლიდერობის როლი თანამედროვე საქმიანსამყაროში, ლიდერობის ფენომენი.13. ირმა დიხამინჯია (ასოცირებული პროფესორი). სტრატეგიული მართვა, როგორც ორგანიზაცი-ული განვითარების ფაქტორი. –ეროვნული ეკონომიკები და გლობალიზაცია. პროფესორ გი-ორგი წერეთლის დაბადებიდან მე-60 წლისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია. ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, პ.გუგუშვილის ეკონომიკის ინსტიტუტი, 28-29 ივნისი, 2012, მასალების კრებული. თბ., 2012, გვ.100-104.ორგანიზაციების სტრატეგიული მართვის მნიშვნელობა ორგანიზაციული განვითარების საქმეში, გან-საზღვრულია ორგანიზაციის სტრატეგიული მიზნები, საწარმოს გრძელვადიანი და მოკლევადიანი მიზ-ნები, ბაზარზე სტრატეგიული პოზიციის შერჩევა, კორპორაციული სტრატეგიის განმსაზღვრელი ფაქ-ტორები, განხილულია დარგობრივი და კონკურენტული ანალიზის საკითხები, განხილულია ანალიზ-ის მიზანი, მოყვანილია ანალიზის ნაირსახეობები: SWOT-ანალიზი, სტრატეგიული ღირებულებითი ან-ალიზი და ფირმის კონკურენტული პოზიციის ძალის შეფასება. აღწერილია ერთეულოვანი ბიზნესისსტრატეგია, დახასიათებულია ერთეულოვანი ბიზნესის საბაზისო კონკურენტული სტრატეგიის არჩევა.14. ირმა დიხამინჯია (ასოცირებული პროფესორი). ლიდერობა, როგორც ეფექტიანი მენეჯმენტისინსტრუმენტი. – თსუ საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენციის მასალები. 2012.გვ. 195-198.ლიდერობა, როგორც მართვის პროცესის ტიპი, განსხვავდება თვით მართვისაგან და აიგება ისეთ ურ-თიერთობებზე, როგორიცაა „ლიდერი - მიმდევარი“, ვიდრე „ლიდერი - ხელქვეითი“. ლიდერობაძალზე მნიშვნელოვანია წარმატების მისაღწევად ყველა დონეზე. მენეჯერის ლიდერობის პიროვნულისტილი, რასაც ირჩევენ და იყენებენ სხვებზე ზეგავლნის მოსახდენად, განსაზღვრავს მიდგომას, რასაცგამოიყენებს მენეჯერი დაკისრებული ფუნქციების განხორციელებას.15. ნაზი გვარამია (ასოცირებული პროფესორი). აუდიტის მსოფლიო კონცეფციები და განვითარე-ბის ტენდენციები საქართველოს საბანკო სექტორში. – ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელ-მწიფო უნივერსიტეტი. საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია: გლობალიზა-ცია, საერთაშორისო ბიზნესის თანამედროვე პრობლემები და განვითარების ტენდენციები. 6-7აპრილი, თბ; 2012 გვ. 536-540.ნაშრომში წარმოდგენილია თანამედროვე ეტაპზე აუდიტის სფეროში არსებული მსოფლიო კონცეფ-ციები და მათ შორის, ცხადია ევროპული ქვეყნების გამოცდილება აღნიშნული მიმართულებით. განხი-ლულია მსოფლიო პრაქტიკაში უკვე აპრობირებული „სოციალური“, „საკადრო“ და „პერსონალისაუდიტის“ ძირითადი ასპექტები. ასევე დახასიათებულია აუდიტის სახეები და მოცემულია საქართვე-

13ლოს კომერციულ ბანკებში ჩვენს ქვეყანაში მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად, გარე და შიდააუდიტის ჩატარების საკვანძო საკითხები. ნაშრომში ხაზგასმულია აუდიტის როლი და მნიშვნელობათანამედროვე მართვის სისტემაში, რომელიც ცალსახად იძლევა დასკვნას კომპანიის საქმიანობის ეფ-ექტურობის ხარისხსა და მისი სრულყოფის გზებზე. აქედან გამომდინარე, სამეცნიერო კვლევაში მოცე-მულია საქართველოს კომერციულ ბანკებში შიდა აუდიტის ინსტიტუტების განვითარების არსებითობისსაკითხები და შესაბამისად, ჩამოყალიბებულია აუდიტის მეთოდოლოგიის სრულყოფის სარეკომენ-დაციო წინადადებები და მოსაზრებები.16. ნაზი გვარამია (ასოცირებული პროფესორი). რისკის შეფასება და აუდიტი ტურისტულ კომპანი-ებში. – ბათუმის შ. რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, აჭარის არ ტურიზმისა და კურორ-ტების დეპარტამენტი. III საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია, ტურიზმი:ეკონომიკა და ბიზნესი. 2-3 ივნისი, ბათუმი; 2012 წ. გვ. 180-184.ნაშრომში წარმოდგენილია ტურიზმის, როგორც XXI საუკუნის ერთ-ერთი პრიორიტეტული მიმართუ-ლების როლი და მნიშვნელობა. იგი, როგორც მსოფლიო ეკონომიკის საკმაოდ რენტაბელური დარ-გი, ასევე ჩვენი ქვეყნის ეროვნული ეკონომიკისა და ბიზნესის წარმატებული განვითარების მნიშვნე-ლოვანი ფაქტორი გახდა. ტურიზმის განვითარება პირდაპირ კავშირშია სოციალურ, კულტურულ, სა-განმანათლებლო და ეკონომიკურ სფეროებთან, ამავე დროს მნიშვნელოვნად განაპირობებს სახელ-მწიფოთა შორის ეკონომიკურ კავშირებს. აქედან გამომდინარე, კვლევაში აღნიშნული სფერო დახა-სიათებულია როგორც დარგთაშორისი კომპლექსი, რომელიც ქვეყნის ეკონომიკაში ერთდროულადორმაგ (როგორც საწარმოო, ისე არასაწარმოო) ფუნქციას ასრულებს. ნაშრომში გაანალიზებულიატურსაწარმოების ეფექტური ფუნქციონირების მექანიზმები აღრიცხვის, რისკების შეფასებისა და აუდ-იტის კუთხით. კერძოდ, წარმოდგენილია შიდა კონტროლის ელემენტები, აუდიტის საერთაშორისოსტანდარტების მოთხოვნები და მოცემულია რისკის აუდიტის, როგორც კომპანიის შიდა ფუნქციის უპ-ირატესობა17. ნაზი გვარამია (ასოცირებული პროფესორი). საერთაშორისო გამოცდილება და აუდიტის რეგუ-ლირება საქართველოში. – ეროვნული ეკონომიკები და გლობალიზაცია. პროფესორ გიორგიწერეთლის დაბადებიდან მე-60 წლისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკუ-ლი კონფერენცია. ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, პ. გუგუშვილისეკონომიკის ინსტიტუტი, 28-29 ივნისი, 2012, მასალების კრებული. თბ., 2012, გვ. 8-12.ნაშრომში წარმოდგენილია აუდიტის სფეროში უკვე არსებული საერთაშორისო გამოცდილება დამსოფლიო განვითარების ტენდენციები. შესაბამისად, მოცემულია აუდიტორული საქმიანობის რეგუ-ლირების ისტორია, დახასიათებულია თუ რა ეტაპები უძღოდა წინ აუდიტორული საქმიანობის განვი-თარებას მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნების მაგალითზე. კერძოდ, განხილულია საჯარო ზედამხედვე-ლობის ორგანოს ჩამოყალიბების საფეხურები ამერიკის შეერთებულ შტატებში, ამ ორგანოს როლიდა ძირითადი ფუნქციები. კვლევაში წარმოდგენილია ევროკავშირის მე-8 (სავალდებულო აუდიტის)დირექტივის ძირითადი ასპექტები, რაც მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს სავალდებულო აუდიტის შესა-ბამისობაში მოყვანას მთლიანად ევროკავშირის მასშტაბით და ადგენს აუდიტორულ საქმიანობაზე სა-ჯარო ზედამხედველობისა და ხარისხის უზრუნველყოფის პრინციპებს. ნაშრომში ასევე განხილულიასაზედამხედველო ორგანოს წევრების შერჩევის კრიტერიუმები, მათი უფლება-მოსილება, დაფინანსე-ბის და ორმხრივი აღიარების საკვანძო საკითხები.

1418. ნაზი გვარამია (ასოცირებული პროფესორი). აუდიტორული სტანდარტების ფორმირების თავი-სებურებები, მსოფლიო პრაქტიკა და საქართველო. – Business Administration and CorporateSocial Responsibility. I International Scientific-Practical Conference. 23-25.10.2012. Azerbaijan StateEconomic University, Faculty of Business Administration. გვ. 288-293 (რუსულ ენაზე).ნაშრომში წარმოდგენილია დღესდღეობით მსოფლიოში აუდიტორულ საქმიანობაზე არსებული ზე-დამხედველობის მრავალგვარი სისტემა, რომელთა დახვეწა ცხადია მუდმივად მიმდინარეობს ისეთიმიზეზების გამო, როგორიცაა წარუმატებელი ფინანსური ანგარიშგებები, თვითრეგულირებად სისტე-მებში აღმოჩენილი სისუსტეები, ახალი კანონმდებლობის მოთხოვნები და სხვა. უკანასკნელ პერიოდ-ში რეგულირების სისტემები განვითარდა დამოუკიდებელ ზედამხედველობაზე გაზრდილი მოთხოვ-ნის შესაბამისად, რამაც განაპირობა ეროვნული რეგულატორების ჩამოყალიბების ტენდენცია უფროთანმიმდევრული და გლობალური მასშტაბებით.შესაბამისად, ბუნებრივია ინტერესს იწვევს საკითხი იმ-ის თაობაზე, თუ როგორ ვითარდება აღნიშნული სფერო მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებში, როგორხორციელდება თანამედროვე ეტაპზე აუდიტორული საქმიანობის რეგულირება საქართველოში, რო-გორ არის განსაზღვრული საჯარო ზედამხედველობის მიზანი ამ სფეროში და ასევე ცხადია კერძოსექტორშიც. სამეცნიერო ნაშრომში სწორედ აღნიშნულ საკითხებზეა გამახვილებული ყურადღება.19. ნაზი გვარამია (ასოცირებული პროფესორი). კორპორაციის ფინანსური ანგარიშგების ზოგიერ-თი ასპექტი. – თანამედროვეობის მეცნიერული საკითხები. სუხიშვილის სასწავლო უნივერსიტე-ტი, III საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია. 14-15 დეკემბერი, ქ. გორი,2012. გორი, 2012. გვ. 89-95.ნაშრომში წარმოდგენილია საბაზრო ურთიერთობების ტრანსფორმაციის დაჩქარების აუცილებლო-ბით განპირობებული ბუღალტრული აღრიცხვისა და აუდიტის არსებული სისტემის გარდაქმნის, ფი-ნანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტების დამკვიდრებისა და შემდგომი სრულყოფისსაკვანძო საკითხები. აქედან გამომდინარე, დახასიათებულია ბუღალტრული აღრიცხვის განსაკუთრე-ბული როლი და მნიშვნელობა თანამედროვე მართვის სისტემაში, სადაც იგი მხოლოდ სამეურნეოოპერაციათა რეგისტრაციით არ შემოიფარგლება და წარმოადგენს ფინანსური ინფორმაციის აუცილ-ებელ ინსტრუმენტს, სამეურნეო საქმიანობასა და გადაწყვეტილების მიმღებ პირთა შორის დამაკავში-რებელ რგოლს, რომელსაც დიდი მნიშვნელობა აქვს სამეურნეო სუბიექტების საქმიანობის ხელ-მძღვანელობისა და მმართველობითი გადაწყვეტილებების მისაღებად. ნაშრომში დახასიათებულიათანამედროვე სააღრიხვო ციკლის ეტაპები.20. რევაზ ბასარია (ასოცირებული პროფესორი). საგადასახადო დავის განხილვის წესი და მისი ოპ-ტიმიზაციის საკითხები. – „სოციალური ეკონომიკა XXI საუკუნის აქტუალური პრობლემები“. საერ-თაშორისო რეცენზირებადი და რეფერირებადი სამეცნიერო ჟურნალი. №6, ნომბერ-დეკემბერი2012, გვ. 61-70.სამეცნიერო სტატიაში განხილულია საქართველოში ბეგარის (გადასახადის) გადამხდელთა და საგა-დასახადო ორგანოს შორის დავის რეგულირების საკითხები, რომელიც რეგულირდება საქართვე-ლოს საგადასახადო კოდექსით. არსებობს საგადასახადო დავის გადაწყვეტის ორი გზა: 1. დავის გა-დაწყვეტა ფინანსთა სამინისტროს სისტემაში განხილვის წესით; 2. დავის გადაწყვეტა სასამართლოსმიერ. ნაშრომში შემოთავაზებულია საგადასახადო დავის პრაქტიკა, რომელიც ცხადჰყოფს, რომ არ-

15სებული დავის განხილვის სისიტემა არ არის საგადასახადო დავის გადაწყვეტის სწრაფი და ეფექტიანიმექანიზმი. ოფიციალური მონაცემებით არსებული წესით განხილული საჩივართა ორმესამედზე მეტიდაუკმაყოფილებელი რჩება, რაც საგრძნობლად მაღალია სხვა ქვეყნების პრაქტიკასთან შედარებით.საჩივრის განხილვის ვადა ზოგჯერ 2 თვეზე მეტ ხანს იწელება, რაც ბეგარის გადამხდელს მნიშვნელო-ვან ფინანსურ თუ სხვა დისკომპორტს უქმნის. ეს კი დაკავშირებულია ბეგარის გადამხდელებისათვისდროისა და ფინანსური სახსრების დამატებით ხარჯვასთან. სტატიაში მიზანშეწონილად მიგვაჩნეულია,რომ ფინანსთა სამინისტროს სისტემაში დავის განხილვის პირველი საფეხურის საერთოდ გაუქმება დადავის განხილვის წარმოება უშუალოდ დავების საბჭოში. შესაბამისად, შეთავაზებული ცვლილებებისგანხორციელება მნიშვნელოვნად დააჩქარებს დავების განხილვას, უფრო სამართლიანს (ადეკვა-ტურს, კანონიერს, ობიექტურს) გახდის დავების თაობაზე მიღებულ გადაწყვეტილებებს. ეს ერთსა დაიმავე დროს გააუმჯობესებს, ერთი მხრივ, საგადასახადო მომსახურების საქმიანობას, გაზრდის მათგარჯა–მონდომებას საქმის სწორად წარმართვისათვის და, მეორე მხრივ, აამაღლებს გადამხდელთაპასუხისმგებლობას საგადასახადო ვალდებულებების მთლიანად და დროულად შესრულების საქმეში.21. დემნა კვარაცხელია (ასოცირებული პროფესორი). სოლოუს ნაშთის მოდიფიკაცია სახელმწი-ფოს ეკონომიკური უნარის გათვალისწინებით. – ეკონომიკა და ბიზნესი, ივ. ჯავახიშვილის სახე-ლობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტის საერ-თაშორისო რეფერირებადი და რეცენზირებადი სამეცნიერო-პრაქტიკულ ჟურნალი: #3, 2012,გვ. 53-77).სოლოუს ნაშთის გასაანგარიშებელი ფორმულა და კობი-დუგლასის საწარმოო ფუნქცია მოდიფიცი-რებულია სახელმწიფოს ეკონომიკური უნარის გათვალისწინებით. სტატიაში დასაბუთებულია, რომსოლოუს ნაშთის მოდიფიკაცია შესაძლებლობას მოგვცემს ეკონომიკური ზრდის სხვა წყაროების(შრომის, კაპიტალისა და ფაქტორთა ერთობლივი მწარმოებლურობის ცვლილება) მსგავსად, განი-საზღვროს სახელმწიფოს ეკონომიკური უნარის „მოცულობის“ ცვლილების წვლილი ეკონომიკურიზრდის ტემპში და რაც მთავარია, ასეთი მოდიფიკაცია საშუალებას იძლევა უფრო მკაფიოდ შევაფა-სოთ ტექნოლოგიური პროგრესის წვლილი ფაქტორთა ერთობლივი მწარმოებლურობის ზრდაში.ფაქტორთა ერთობლივი მწარმოებლურობის ცვლილების მიზეზებს შორის უმნიშვნელოვანესია ტექ-ნოლოგიური პროგრესი, თუმცა, არსებით როლს ასრულებს სხვა ფაქტორებიც, მ. შ. სახელმწიფო რე-გულირებაც. ასე მაგალითად, განათლების სფეროში სახელმწიფოს დანახარჯების ზრდა გამოიწვევსადამიან–კაპიტალის ხარისხის ამაღლებას, შესაბამისად გაიზრდება შრომის მწარმოებლურობა დაპროდუქციის წარმოების მოცულობა, რაც არამოდიფიცირებული, სტანდარტული სოლოუს ნაშთის გა-ანგარიშების შემთხვევაში, აისახება ფაქტორთა ერთობლივი მწარმოებლურობის ზრდაში და განაპი-რობებს რეალურთან შედარებით ტექნოლოგიური პროგრესის წვლილის გადაჭარბებით შეფასებას.მოდიფიცირებული სოლოუს ნაშთის შემთხვევაში, სახელმწიფოს ზემოაღნიშნული ეკონომიკური პო-ლიტიკის შედეგად შრომის მწარმოებლურობისა და წარმოების მოცულობის ზრდა აისახება სახელ-მწიფოს წვლილის ზრდაში, რაც ფაქტორთა ერთობლივ მწარმოებლურობაში უფრო მკაფიოდ წარ-მოაჩენს ტექნოლოგიური პროგრესის წვლილს.22. კობა ბასილაია (ასოცირებული პროფესორი). საგადასახადო საბიუჯეტო სისტემის აუდიტი დაადმინისტრირების საკითხები. – გადასახადები. სამეცნიერო-პრაქტიკული ჟურნალი, დამატებაN4. თბ., 2012.

16ქვეყნის საგადასახადო საბიუჯეტო სისტემა წარმოადგენს კანონმდებლობით განსაზღვრული ხერხები-სა და საშუალებების ერთობლიობას, რითაც უზრუნველყოფილი უნდა იქნეს საგადასახადო კანონ-მდებლობის დაცვა და შესრულება, გადასახადების გამოანგარიშების სისწორე და მათი ბიუჯეტსა დასახელმწიფო ფონდებში დროულად გადახდა.23. ოლღა ფაჩულია (ასოცირებული პროფესორი). ქართული ღვინის ბიზნესის პრობლემები დაპერსპექტივები. – ეკონომიკა. საერთაშორისო რეცენზირებადი და რეფერირებადი სამეცნიეროჟურნალი, N1-2, 2012, გვ. 122-128.სტატიაში მოცემულია ღვინის ექსპორტის მოცულობის დინამიკა, გამოვლენილია მსოფლიო ბაზრებზექართული ღვინის ბიზნესის დამკვიდრების პრობლემები, დასახულია დარგის განვითარების ძირითა-დი მიმართულებები.24. ოლღა ფაჩულია (ასოცირებული პროფესორი). Importance of Trend Analyses Before Making InvestmentIn a Company (Berkshire Hathaway Inc.). – Economics. Monthly International reviewedand refereed scientific journal, N1-2, 2012, p. 27-33.სტატიაში დასაბუთებულია, რომ ინვესტიციების განხორციელებამდე აუცი-ლებელია კომპანიის მომგე-ბიანობის ტრენდ-ანალიზის ჩატარება, რაც საშუალებას მისცემს ინვესტორებს განსაზღვრონ უახლოესმომავალში მოსალოდნელი ტენდენციები და მიიღონ ეფექტიანი საინვესტიციო გადაწყვეტილება. ყო-ველივე ზემოაღნიშნულის საილუსტრაციოდ სტატიაში მოცემულია კომპანია “Berkshire Hathaway Inc.”–ის ფინანსური ანალიზი და გაანგარიშებულია ის ძირითადი კოეფიციენტები, რომელთა საფუძველზეცმიზანშეწონილია კომპანიაში ინვესტიციების განხორციელება.25. ოლღა ფაჩულია (ასოცირებული პროფესორი). ინოვაცია, როგორც კომპანიის წარმატებისმთავარი ფაქტორი. – ეროვნული ეკონომიკები და გლობალიზაცია. პროფესორ გიორგი წე-რეთლის დაბადებიდან მე-60 წლისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკულიკონფერენცია. ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, პ. გუგუშვილის ეკ-ონომიკის ინსტიტუტი, 28-29 ივნისი., თბ., 2012, ტ. 2, გვ. 155-159.სტატიაში გაშუქებულია ინოვაციათა მარკეტინგული მართვის ეფექტიანობისათვის აუცილებელი საფა-სო, სასაქონლო, სადისტრიბუციო და საკომუნიკაციო სტრატეგიები, ინოვაციური პროდუქტის რეალიზ-აციის ხერხები და გაკეთებულია შესაბამისი დასკვნები.26. ოლღა ფაჩულია (ასოცირებული პროფესორი). საერთაშორისო ბიზნესის მენეჯმენტის თანა-მედროვე ტენდენციები. – ეკონომიკა. საერთაშორისო რეცენზირებადი და რეფერირებადი სა-მეცნიერო ჟურნალი, N7-8, 2012, გვ. 188-193.სტატიაში განხილულია საერთაშორისო ბიზნესის მენეჯმენტის თავისებურებები, კულტურათაშორისიგანსხვავებები, გამოვლენილია საერთაშორისო აუთსორსინგის პრობლემები და მოცემულია მათი გა-დაწყვეტის გზები.27. ოლღა ფაჩულია (ასოცირებული პროფესორი). ინოვაციათა მარკეტინგული მართვის ძირითა-

დი მიმართულებები. – ბიზნესი და კანონმდებლობა, ივლისი, 2012.17სტატიაში გაშუქებულია ინოვაციათა მარკეტინგული მართვის ეფექტიანობისათვის აუცილებელი საფა-სო, სასაქონლო, სადისტრიბუციო და საკომუნიკაციო სტრატეგიები, ინოვაციური პროდუქტის რეალიზ-აციის ხერხები და გაკეთებულია შესაბამისი დასკვნები.28. ოლღა ფაჩულია (ასოცირებული პროფესორი). Modern Trends of Corporate Social Responsibility.– Business Administration and Corporate Social Responsibility. I International Scientific-Practical Conference.23-25.10.2012. Azerbaijan State Economic University, Faculty of Business Administration. გვ.179-183.სტატიაში მოცემულია ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობის პრინციპები, დასაბუთებულია მათი რე-ალიზაციის დადებითი გავლენა ფირმის ეკონომიკური ეფექტიანობისა და კონკურენტუნარიანობისზრდაზე, კომპანიისადმი თანამშრომელთა დამოკიდებულებაზე, დასახულია ბიზნესის სოციალური პა-სუხისმგებლობის ამაღლების ძირითადი მიმართულებები ფირმის მართვის ეფექტიანობის გაუმჯობე-სების მიზნით.29. ოლღა ფაჩულია (ასოცირებული პროფესორი). კვლევა და განვითარება, როგორც კომპანიისმენეჯმენტის ეფექტიანობის ფაქტორი. – ეკონომიკა. საერთაშორისო რეცენზირებადი და რეფე-რირებადი სამეცნიერო ჟურნალი, N11-12, 2012, გვ. 98–109.სტატიაში განხილულია კვლევა და განვითარება, როგორც მენეჯმენტის ეფექტიანობის მნიშვნელოვა-ნი ფაქტორი, მსოფლიოს წამყვანი კომპანიების პრაქტიკის ანალიზის საფუძველზე დასაბუთებულია,რომ აუცილებელია ადამიანის მატერიალური ინტერესებისა და სულიერი მოთხოვნილებების დაკმა-ყოფილებისაკენ მიმართული ინტელექტუალური სისტემის შექმნა, რათა უზრუნველყოფილ იქნასკვლევისა და განვითარების პროცესის ეფექტიანობა და, საბოლოო ჯამში, ფირმის მიერ ბაზარზე უპ-ირატესობის მოპოვება.30. ნინო ხარებავა (ასოცირებული პროფესორი). ფირმის ფასწარმოქმნის სტრატეგია. – წგნ.:„ფირმის ეკონომიკური სტრატეგიები“. სახელმძღვანელო (მე-13 თავი). გამომც.: „უნივერსა-ლი“. თბ., 2012, გვ. 354-402.სახელმძღვანელოს მოცემულ თავში განხილულია ფასის დადგენის მეთოდოლოგიური საფუძვლები,ფაქტორები, რომელიბიც ახდენენ გავლენას ფასის წარმოქმნაზე, ფასების სახეები და სისტემა. ნაჩვე-ნებია ფირმის სტრატეგიული მიზნებისა და ფასისმიერი პოლიტიკის დამოკიდებულება. მოცემულიაფასწარმოქმნის ძირითადი სტრატეგიების ანალიზი და შემუშაევბის ეტაპები. განხილულია ფასწარ-მოქმნის მეთოდები და შეზღუდვები, რომლებიც ახდენენ გავლენას ფასწარმოქმნის მეთოდების არჩე-ვაზე.31. ნინო ხარებავა (ასოცირებული პროფესორი). ფირმის ფინანსური სტრატეგია. – წგნ.: „ფირმისეკონომიკური სტრატეგიები“. სახელმძღვანელო (მე-14 თავი). გამომც.: „უნივერსალი“. თბ.,2012, გვ. 405-440.

18სახელმძღვანელოს მოცემულ თავში განიხილება საწარმოს ორგანიზაციის ფინანსები, მისი ფინანსუ-რი პოლიტიკა და სტრატეგიული ფინანსური მართვა; სტრატეგიული ფინანსური ანალიზი, ანალიზისობიექტების სეგმენტაცია, საწარმოს ფინანსური განვითარების შესაძლებელი სტრატეგიული მიმარ-თულების მატრიცა. მოცემულია ფინანსური სტრატეგიული მიზნების ფორმირების ეტაპები; აგრეთვესტრატეგიული ფინანსური პოზიციებისა და საწარმოს ფინანსური განვითარების მიზნებიდან გამომდი-ნარე გადაწყვეტილების მიღების ეტაპები. ნაჩვენებია თუ როგორ ხორციელდება ფინანსური სტრატე-გიების შეფასება და ფინანსური სტრატეგიების რეალიზაციის მართვა.32. ნინო ხარებავა (ასოცირებული პროფესორი). ფირმის საინვესტიციო სტრატეგია. – წგნ.: „ფირ-მის ეკონომიკური სტრატეგიები“ . სახელმძღვანელო (მე-15 თავი). გამომც.: „უნივერსალი“.თბ., 2012, გვ. 443-479.სახელმძღვანელოს მოცემულ თავში განიხილება საინვესტიციო საქმიანობის ეკონომიკური არსი. მო-ცემულია საწარმო საინვესტიციო საქმიანობის ანალიზი, საინვესტიციო სტრატეგიის შემუშავების პრინ-ციპები და ძირითადი ეტაპები და აღნიშნულია საინვესტიციო სტრატეგიის როლი საწარმოს განვითა-რებაში. ნაჩვენებია თუ როგორ არის შესაძლებელი საინვესტიციო საქმიანობის მიმართულებებისა დაფორმების დასაბუთება; საწარმოს საინვესტიციო პოლიტიკის ფორმირების გზები. განსაზღვრულიასაინვესტიციო რესურსებუს ფორმირების სტრატეგიული მიმართულებები.33. რუსუდან პაპასკირი (ასისტენტ-პროფესორი). ფინანსური თაღლითობის ერთი მაგალითის შე-სახებ, ანუ ინტრიგა ფასიანი ქაღალდებით. – ეკონომიკა. საერთაშორისო რეცენზირებადი დარეფერირებადი ჟურნალი. №6. თბ., 2012.სტატიაში განხილულია კომპანიის მიერ შემოსავლების ხელოვნურად გაზრდის ფაქტის თაღლითო-ბად აღიარება-არაღიარების საკითხი. სტატიაში დასაბუთებულია, რომ ასეთი ქმედება საქართველო-ში არ უნდა ჩაითვალოს თაღლითობად, რადგან შემოსავლის ხელოვნური გაზრდა კომპანიას გაუზრ-დის მოგების გადასახადსაც და ის ამ ქმედებით სარგებლის ნაცვლად ზარალს მიიღებს. საზღვარგა-რეთის მსხვილ კორპორაციებში კი პირიქით: მართალია, შემოსავლების ხელოვნური ზრდა მათ და-საბეგრ ბაზას უზრდის, მაგრამ უმაღლებს საინევსტიციო მიმზიდველობას.34. რუსუდან პაპასკირი (ასისტენტ-პროფესორი). საქართველოს სამშენებლო კომპანიების ფინან-სური რეგულირების ზოგიერთი პრობლემა. – ბიზნესი და კანონმდებლობა. საერთაშორისორეფერირებადი სამეცნიერო ჟურნალი. ინტერნეტ-მასალა. b-k.ge.სტატიაში შესწავლილი, გაანალიზებული და შეფასებულია სამშენებლო სექტორის სახელმწიფო რე-გულირების ისეთი ინსტრუმენტები, როგორიცაა ანტიმონოპოლიური სამსახური, გადასახადები, სა-ხელმწიფო კრედიტი, სუბსიდია და ფინანსური თავდებობა. ანტიმონოპოლიური სამსახურისა და ან-ტიმონოპოლიური კანონმდებლობის გაუქმებამ, ფაქტობრივად, საქართველოში მოსპო ან შეზღუდათავისუფალი საბაზრო კონკურენცია. ანალიზის შედეგად უარყოფითადაა შეფასებული საქართვე-ლოს საგადასახადო პოლიტიკა, რადგან გადასახადები არ არის დიფერენცირებული გადასახადებისგადამხდელთა შემოსავლების მიხედვით. არც ისაა სწორი, რომ საჭირო შემთხვევაში სახელმწიფოარა თუ სუბსიდიებს, არამედ სახელმწიფო კრედიტსაც არ აძლევდა ბიზნესმენებს. სტატიაში გამოტა-ნილია დასკვნა, რომ სამშენებლო ბიზნესის სახელმწიფო რეგულირება არაეფექტურია და იგი უნდა

19შეიცვალოს. სტიმული უნდა მიეცეს ძირითადი ფონდების შექმნას პრიორიტეტულ დარგებში - ენერგე-ტიკაში, ტურიზმში, სოფლის მეურნეობაში. სახელმწიფოს ეს შეუძლია საგადასახადო განაკვეთებისრანჟირებით.35. რუსუდან პაპასკირი (ასისტენტ-პროფესორი). ფინანსური კრიზისი საქართველოს მშენებლო-ბასა და კომერციულ ბანკებში. ეროვნული ეკონომიკები და გლობალიზაცია. პროფესორ გი-ორგი წერეთლის დაბადებიდან მე-60 წლისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია. ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, პ.გუგუშვილის ეკონომიკის ინსტიტუტი, 28-29 ივნისი. ტ. 2. თბ., 2012.სტატიაში განხილულია საქართველოს სამშენებლო კომპანიებში და ბანკებში არსებულ კრიზისი, რო-მელიც, ნაწილობრივ, გამოიწვია ევროპაში განვითარებულმა ფინანსურმა კრიზისმა და, ნაწილობრივ,2008 წლის აგვისტოს ომმა. ის ფაქტი, რომ მშენებლობის განვითარება 2008 წლიდან შეჩერდა, სტატია-ში ახსნილია ფულის ფიზიკური უკმარისობით კომერციულ ბანკებში, რომელიც ვერც სამშენებლო კომ-პანიებს და ვერც მოსახლეობას ვერ აძლევდა იპოთეკურ კრედიტებს. პირიქით, ისინი მოითხოვდნენადრე აღებული სესხების დაბრუნებას და ვინც ამას ვერ აკეთებდა, გირაოში ჩადებულ ქონებას უყიდ-დნენ. იგივე მდგომარეობაში იყვნენ სამშენებლო კომპანიებიც. სტატიაში აღნიშნულია, რომ სამშენებ-ლო კომპანიები მუშაობდნენ ფინანსური პირამიდის მეთოდით, ანუ, ახალი კორპუსისთვის მოზიდულფულს წინა კორპუსის დამთავრებას ახმარდნენ და როცა შეწყდა ფულის წყარო, კორპუსებიც დაუმთავ-რებელი დარჩა. სახელმწიფოს აქტიურად რომ ეკონტროლებინა საბაზრო ეკონომიკაზე გარდამავალპერიოდში ბანკებიც და სამშენებლო კომპანიებიც, ეს არ მოხდებოდა. თუმცა ეს შესაძლებელი იყო მხო-ლოდ საჯარო სამსახურების სამართლიანი მუშაობის პირობებში.36. რუსუდან პაპასკირი (ასისტენტ-პროფესორი). მიკროსაფინანსო ორგანიზაციები საქართვე-ლოში და მათი საკრედიტო პორტფელი. – ეკონომიკა. საერთაშორისო რეცენზირებადი დარეფერირებადი ჟურნალი. №1. 2012.სტატიაში განხილულია კომერციული კრედიტის ალტერნატივის - მიკროსესხების და მიკროსაფინან-სო ორგანიზაციების საკითხი. სტატიაში აღნიშნულია, რომ 2006 წლიდან დღემდე საქართველოშიმიკროსაფინანსო ორგანიზაციების რაოდენობაც გაიზარდა და განვითარდა მათი საკრედიტო პორ-ტფელიც. ეს გამოიწვია იმ უპირატესობებმა, რაც მათ გააჩნიათ კომერციულ ბანკებთან შედარებით. ესუპირატესობებია: მოქნილობა, დაკრედიტების სიმარტივე და სისწრაფე, სარისკო კრედიტების გაცემადა სხვ. გამოთქმულია აზრი, რომ ამჟამად მიკროსაფინანსო ორგანიზაციები მთლიანად ფლობენმცირე ბიზნესის სეგმენტს და დაწყებულია მათი შესვლა აგრობიზნესშიც.37. რუსუდან პაპასკირი (ასისტენტ-პროფესორი). კომპანიის კონკურენტუნარიანობის შეფასებადანახარჯების მაჩვენებლით. – ეკონომიკა. საერთაშორისო რეცენზირებადი და რეფერირება-დი ჟურნალი. №1-2, 2012.სტატიაში დაყენებულია დანახარჯების სიმცირის მიხედვით კონკურენტულ ბაზარზე ლიდერობის მიღ-წევის საკითხი. რადგან მომხმარებლები მეტად მგრძნობიარენი არიან საქონლის ფასის მიმართ, ფა-სის სიდიდეს კი საქონლის წარმოება-რეალიზაციაზე გაწეული ხარჯები განსაზღვრავენ, ამდენად კომ-პანიები სისტემატურად უნდა ცდილობდნენ მის შემცირებას. სტატიაში ერთ-ერთ ასეთ გზად მიჩნეულ-

20ია კომპანიის ფასეულობათა ჯაჭვის სრულყოფა, მისი გაწმენდა ხარჯტევადი რგოლებისაგან, იაფინედლეულით ძვირადღირებული ნედლეულის ჩანაცვლება და მრავალი სხვ.38. რუსუდან პაპასკირი (ასისტენტ-პროფესორი). რაზე მეტყველებენ საფონდო ინდექსები? – ეკო-ნომიკა. საერთაშორისო რეცენზირებადი და რეფერირებადი ჟურნალი. №1-2, 2012.სტატიაში განხილულია პორტფელური (ფინანსური) ინვესტირებისთვის ისეთი მნიშვნელოვანი საკით-ხი, როგორიც არის საფონდო ინდექსები. ნაშრომში მიმოხილულია მსოფლიოს მნიშვნელოვანი რე-გიონების საფონდო ინდექსები, მათი დინამიკა და გაკეთებულია დასკვნა, რომ ყველა რეგიონში წარ-მოქმნის დღიდან დღემდე ეს ინდექსები გაზრდილია. აქედან გამოტანილია დასკვნა, რომ შეიძლებაინდექსში შემავალი რომელიმე კომპანიის აქციების ფასის ინდექსი ამ პერიოდში მცირდებოდა კიდეც,მაგრამ მთლიანობაში, სხვა კომპანიების აქციების ფასის ზრდა იწვევდა მათ გადაფარვას. აქედან გა-მომდინარე, ვურჩევ პოტენციურ პორტფელურ ინვესტორებს, რომ პორტფელი დააკომპლექტონ არაერთი, არამედ სხვადასხვა კომპანიების ფასიანი ქაღალდებისგან.მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. მარინე ხუბუა(ასოცირებული პროფესორი). ევროკავშირის პროექტი-ტემპუსი V გრანტი 2012-3366/001-001კურიკულუმის რეფორმის საერთაშორისო მოდელის განვითარება მულტიკულტუ-რული განვითარებისა და კულტურული მრავალფეროვნების სწავლებისათვის. ერთ-ერთი შემ-სურებელი2. ნანული ძიმცეიშვილი (ასოცირებული პროფესორი). German Ministry of Economy donation andGerman Technical Assistance organization – ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის სამხრეთ კავკასიისრეგიონალური ბიუროს ფინანსური ანგარიშგების აუდიტი 2012 წელი.3. ნანული ძიმცეიშვილი (ასოცირებული პროფესორი). ავსტრიის ეკონომიკის სამინისტროს გრან-ტი SOS ბავშვთა სოფლის finansuri angariSgebis აუდიტი 2012წელი.4. ნანული ძიმცეიშვილი (ასოცირებული პროფესორი). Georgian Arts and Culture Center - Reportfor an Exspenditure Verification of a Grant Contract External Actions of the European Union, Action„Black Sea Cultural Animation Program: Pilot model for mobilizing the common cultural characteristicsfor creative destination management in the Black Sea Basin (BS CAP)” Grant contract1.3.1.67283.26 - MIS-ETC 306; 2012წელი.5. ნანული ძიმცეიშვილი (ასოცირებული პროფესორი). G. Chubinashvili National Research Centrefor Georgian Art History and Heritage Preservation-Report for an Exspenditure Verification of aGrant Contract External Actions of the European Union, Action OLKAS: "From the Aegean to theBlack Sea" – Medieval Ports in the Maritime Routs of the East. Grant contract 1.1.2.66884.168 MIS –ETC 284 . 2012 წელისამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. დავით ჯალაღონია (სრული პროფესორი). საფინანსო და საგადასახადო აღრიცხვა: პრობლე-მები და მათი დაძლევის პერსპექტივები. – გლობალიზაცია, საერთაშორისო ბიზნესის თანამედ-როვე პრობლემები და განვითარების ტენდენციები. საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკულიკონფერენცია. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, 6-7 აპრილი. 2012.2. მარინე ხუბუა (ასოცირებული პროფესორი). საერთაშორისო ფინანსური ანგარიშგება. – გლო-

21ბალიზაცია, საერთაშორისო ბიზნესის თანამედროვე პრობლემები და განვითარების ტენდენცი-ები. საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია. თბილისის სახელმწიფო უნივ-ერსიტეტი, 6-7 აპრილი. 2012.3. ნაზი გვარამია (ასოცირებული პროფესორი). აუდიტის მსოფლიო კონცეფციები და განვითარე-ბის ტენდენციები საქართველოს საბანკო სექტორში. ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელ-მწიფო უნივერსიტეტი. საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია: გლობალიზა-ცია, საერთაშორისო ბიზნესის თანამედროვე პრობლემები და განვითარების ტენდენციები. 6-7აპრილი, თბ; 2012 წ. გვ. 536-540.4. ნაზი გვარამია (ასოცირებული პროფესორი). რისკის შეფასება და აუდიტი ტურისტულ კომპანი-ებში. – ტურიზმი: ეკონომიკა და ბიზნესი. III საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფე-რენცია, შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, აჭარის არ ტურიზმისა და კურორტე-ბის დეპარტამენტი. 2-3 ივნისი, 2012. გვ. 180-184.5. ნაზი გვარამია (ასოცირებული პროფესორი). საერთაშორისო გამოცდილება და აუდიტის რე-გულირება საქართველოში. – ეროვნული ეკონომიკები და გლობალიზაცია. პროფესორ გიორ-გი წერეთლის დაბადებიდან მე-60 წლისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტი-კული კონფერენცია. ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, პ. გუგუშვი-ლის ეკონომიკის ინსტიტუტი, 28-29 ივნისი, 2012, მასალების კრებული. თბ., 2012, გვ. 8-12.6. ნაზი გვარამია. აუდიტორული სტანდარტების ფორმირების თავისებურებები, მსოფლიო პრაქ-ტიკა და საქართველო. – Бизнес администрирование и корпоративная социальная ответственность.Международная научно-практическая конференция Азербайджанский государственныйэкономический Университет, Баку, Азербайджан, 23-25 ноябрь, 2012, გვ. 288-293 (რუსულენაზე).7. ნაზი გვარამია (ასოცირებული პროფესორი). კორპორაციის ფინანსური ანგარიშგების ზოგიერ-თი ასპექტი. – თანამედროვეობის მეცნიერული საკითხები. სუხიშვილის სასწავლო უნივერსიტე-ტი, III საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია. 14-15 დეკემბერი, ქ. გორი,2012, გვ. 89-95.8. ოლღა ფაჩულია (ასოცირებული პროფესორი). ინოვაცია, როგორც კომპანიის წარმატებისმთავარი ფაქტორი. – ეროვნული ეკონომიკები და გლობალიზაცია. პროფესორ გიორგი წე-რეთლის დაბადებიდან მე-60 წლისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკულიკონფერენცია. ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, პ. გუგუშვილის ეკ-ონომიკის ინსტიტუტი, 28-29 ივნისი, 2012, მასალების კრებული. თბ., 2012.9. ირმა დიხამინჯია (ასოცირებული პროფესორი). სტრატეგიული მართვა, როგორც ორგანიზაცი-ული განვითარების ფაქტორი. – –ეროვნული ეკონომიკები და გლობალიზაცია. პროფესორ გი-ორგი წერეთლის დაბადებიდან მე-60 წლისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია. ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, პ.გუგუშვილის ეკონომიკის ინსტიტუტი, 28-29 ივნისი, 2012, მასალების კრებული. თბ., 2012.10. ირმა დიხამინჯია (ასოცირებული პროფესორი). ლიდერობა, როგორც ეფექტიანი მენეჯმენტისინსტრუმენტი. – გლობალიზაცია, საერთაშორისო ბიზნესის თანამედროვე პრობლემები დაგანვითარების ტენდენციები. საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია. თბილი-სის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, 6-7 აპრილი. 2012. (თანაავტორი: ქ. კოკაია).11. რევაზ ბასარია (ასოცირებული პროფესორი), ვლადიმერ ბასარია. ეროვნული შემოსავლის გა-ნაწილება საბაზრო ეკონომიკაში: თეორიული მიდგომა და აქტუალურობა საქართველოს გარ-დამავალ ეკონომიკაში.

2212. დემნა კვარაცხელია (ასოცირებული პროფესორი). მსოფლიოს განვითარებულ ქვეყნებში ეკ-ონომიკური ზრდის ტემპების ცვლილების მიზეზები. – ეროვნული ეკონომიკები და გლობალი-ზაცია. პროფესორ გიორგი წერეთლის დაბადებიდან მე-60 წლისადმი მიძღვნილი საერთაშო-რისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია. ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფოუნივერსიტეტი, პ. გუგუშვილის ეკონომიკის ინსტიტუტი, 28-29 ივნისი, 2012, მასალების კრებული.თბ., 2012.13. დავით ჯალაღონია (სრული პროფესორი). Teaching Some Issues of Problem Solving and DecisionMaking in the Social Science. – Problems of Cybernetics and Informatics. IV International Conference(PCI'2012): Azerbaijan, Baku.; September 12-14, 2012.14. ლარისა თაკალანძე (ასოცირებული პროფესორი). Социальная ответственность бизнеса вГрузии. – Бизнес администрирование и корпоративная социальная ответственность. Международнаянаучно-практическая конференция Азербайджанский государственный экономическийУниверситет, Баку, Азербайджан, 23-25 ноябрь, 2012.15. ოლღა ფაჩულია (ასოცირებული პროფესორი). Modern Trends of Corporate Social Responsibility.– Business Administration and Corporate Social Responsibility, I International Scientific-PracticalConference 23-25 November 2012, Azerbaijan State Economic University Faculty of Business Administration.Azerbaijan-BAKU.16. რუსუდან პაპასკირი (ასისტენტ-პროფესორი). ფინანსური კრიზისი საქართველოს მშენებლობა-სა და კომერციულ ბანკებში. – ეროვნული ეკონომიკები და გლობალიზაცია. პროფესორ გიორ-გი წერეთლის დაბადებიდან მე-60 წლისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტი-კული კონფერენცია. ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, პ. გუგუშვი-ლის ეკონომიკის ინსტიტუტი, 28-29 ივნისი, 2012.

სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტის მიერ 2012წელს შესრულებული სამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იქვემიმართულება სამართალმცოდნეობა:1. ლალი გაბისონია, სამართლის დოქტორი, სრული პროფესორია) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ქართული სამართლის ისტორია (ტესტები). გამომც.: „მერიდიანი“ . თბ., 2012.სახელმძღვანელოში განხილულია ქართული სამართლის ისტორიის, როგორც სასწავლო დისციპ-ლინის პროგრამით გათვალისწინებული ყველა საკითხი. ტესტები თემატურადაა წარმოდგენილიქართული სამართლის ისტორიის სისტემის მიხედვით, განკუთვნილია იურიდიული ფაკულტეტის სტუ-დენტებისათვის.2. ექვთიმე და გიორგი მთაწმინდელების პოლიტიკური და იურიდიული შეხედულებები. გა-მომც.: „მერიდიანი“ . თბ., 2012.წიგნი განკუთვნილია იურიდიული ფაკულტეტის სტუდენტებისათვის, იგი ეძღვნება ექვთიმე და გიორ-გი მთაწმინდელების ფასდაუდებელ ღვაწლს ქართული სამართლის, სახელმწიფოს და ეკლესიის წი-ნაშე. ნაშრომში განხილულია ძველი ქართული სისხლის სამართლის ისეთი საკვანძო საკითხები რო-გორიცაა: დანაშაულის კვალიფიკაცია, დანაშაულთა გრადაცია და ბრალი. აგრეთვე განხილულიამთაწმინდელი ბერების შეხედულება სახელმწიფო მოხელის მორალურ ასპექტებზე, ქართველი სასუ-ლიერო პირების ბრძოლა ქართული ეკლესიის ავტოკეფალიისათვის. სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფე-რენცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „გიორგი და ექვთიმე მთაწმინდელების პო-ლიტიკური და იურიდიული შეხედულებები“. http://sou.edu.ge/index. php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.

2სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტის მიერ 2012წელს შესრულებული სამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იქვემიმართულება სისხლის სამართალი:ა) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. მიხეილ მამნიაშვილი, სამართლის დოქტორი, სრული პროფესორი1. საქართველოს სისხლის სამართლის პროცესი ზოგადი ნაწილი (სახელმძღვანელო). სტუ-სგამომცემლობა. თბ., 2012, თანაავტორი და თანარედაქტორი.სახელმძღვანელოში ავტორის მიერ დაწერილია შემდეგი პარაგრაფები: სისხლის სამართლის პროცესის ცნება და სისხლის სამართლის პროცესი; სისხლის სამართლის პროცესის რეგულირების საგანი მეთოდი, სისხლის სამართლის პროცე-სის რეგულირებისა მეთოდი; სისხლის სამართლის პროცესის წყაროები; სისხლის სამართლის პროცესი, როგორც მეცნიერება; სისხლის სამართლის პროცესის ისტორიული ფორმები; სისხლის სამართლის პროცესის სუბიექტების ცნება და კლასიფიკაცია; გამომძიებელი; სისხლის სამართლის პროცესში მონაწილეობის გამომრიცხავი გარემოებები; პროცესის მონაწილეთა დაცვის სპეციალური ღონისძიებები.2. საქართველოს სისხლის სამართლის პროცესი (კერძო ნაწილი). თბ., 2012, 251 გვ.თანაავტორი, თანარედაქტორი.3. საქართველოს სისხლის სამართლს პროცესი. კერძო ნაწილი (სახელმძღვანელო) მე-2 გა-მოცემა. გამომც.: „საუნჯე“. თბ., 2012, თანაავტორი, თანარედაქტორი.სახელმძღვანელოში ავტორის მიერ დაწერილია 1 (VII ) თავი და 16 პარაგრაფი: თავი VII. საპროცესო შეთანხმება; ზოგადი დებულებები საგამოძიებო მოქმედებათა ჩატარების შესახებ; დაკითხვა; ჩხრეკა და ამოღება; დათვალიერება; საგამოძიებო ექსპერიმენტი; ამოცნობა; გვამის ექზჰუმაცია;

3კომპიუტერულ მონაცემთან დაკავშირებული საგამოძიებო მოქმედება;გამოცხადების სავალდებულობა, მიყვანა;ქონებაზე ყადაღის დადება;ბრალდებულის მიმართ გამოყენებული სხვა საპროცესო მოქმედებანი;პროცესის წარმოება არაიდენტიფიცირებული ბრალდებულის მიმართ;პროცესი იურიდიული პასუხისმგებლობის შესახებ;ზოგადი დებულებები უცხოეთის ქვეყნების საპროცესო კანონმდებლობის შესახებ;უცხოეთის ქვეყნების წინასასამართლო გამოძიება;უცხოეთის ქვეყნების სასამართლო განხილვის სტადიის დახასიათება.ბ) სტატიები:1. ადვოკატი გამოძიების სტადიაზე. – ცხოვრება და კანონი. სამეცნიერო-პრაქტიკული ჟურნა-ლი, 2012.ახლებურადაა გაშუქებული ადვოკატის მონაწილეობა ცალკეულ საგამოძიებო მოქმედებათა ჩატარე-ბისას, რომელიც შეესაბამება მოქმედ საპროცესო კანონმდებლობას.2. არაიდენტიფიცირებული ბრალდებულის საქმის წარმოების თავისებურებები. – ბიზნეს-ინჟი-ნერინგი. სამეცნიერო ჟურნალი. საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი. N4, 2012.პირველად ქართულ იურიდიულ ლიტერატურაში კომპლექსურადაა გადმოცემული არაინდიფიცირე-ბული პირის საქმის წარმოების თავისებურებები. მოცემულია რეკომენდაციები ამ მიმართებით საპრო-ცესო კანონმდებლობის სრულყოფისათვის.3. სისხლის სამართლის პროცესის ცნება. – სისხლის სამართლისა და სისხლის სამართლისპროცესის პოლიტიკის აქტუალური პრობლემები. სამეცნიერო შრომების კრებული. სტუ-სგამომცემლობა. თბ., 2012, გვ. 31-43.ახლებურადაა განხილული სისხლის სამართლის პროცესის ცნება. მასში კომპლექსურადაა განხილუ-ლი გარანტიები, საპროცესო ფორმა და მისი მნიშვნელობა.4. ახალი სისხლის სამართლისა და საპროცესო კოდექსის ცალკეული ასპექტები. – სისხლისსამართლისა და სისხლის სამართლის პროცესის პოლიტიკის აქტუალური პრობლემები.სამეცნიერო შრომების კრებული. სტუ-ს გამომცემლობა. თბ., 2012.დასმულია არაერთი საკითხი საპრიოცესო კანონმდებლობის შემდგომი სრულყოფისათვის.5. სისხლის სამართლის პროცესის სუბიექტების ცნება, კლასიფიკაცია და პროცესუალური ფუნ-ქციები. – ბიზნეს-ინჟინერინგი. სამეცნიერო ჟურნალი. საქართველოს ტექნიკური უნივერსი-ტეტი. 2012, N2, გვ. 146-149.ახლებურადაა გაშუქებული საპროცესო საქმიანობის ცნება და ფუნქციები.

46. სისხლის საპროცესო სამართლის რეგულირების საგანი და მეთოდები. – სისხლის სამარ-თლისა და სისხლის სამართლის პროცესის პოლიტიკის აქტუალური პრობლემები. სამეც-ნიერო შრომების კრებული. სტუ-ს გამომცემლობა. თბ., 2012, გვ. 48-51.განხილულია სისხლის სამართლის პროცესის რეგულირების (დისპოზიციურობის, იმპერატიულობის)სფერო და ფარგლები.7. სისხლის საპროცესო სამართალი როგორც მეცნიერება. – სამეცნიერო შრომების კრებული.N2, სტუ-ს გამომცემლობა. თბ., 2012.ძირითადი აქცენტი გადატანილია სისხლის სამართლის პროცესის მეცნიერების იგივე თეორიის ახ-სნასა და მნიშვნელობაზე8. ფარული საგამოძიებო მოქმედებები თუ ოპერატიულ-სამძებრო საქმიანობა? – სოციალურიეკონომიკა 21-ე საუკუნის აქტუალური პრობლემები. N6, 2012, გვ. 129-137.პირველად გადმოცემულია ფარული საგამოძიებო მოქმედებებისა და ოპერატიულ-სამძებრო საქმი-ანობის თანაფარდობა.9. სისხლის სამართლის პროცესის მონაწილეთა დაცვის სპეციალური ღონისძიებები. – ბიზნეს-ინჟინერინგი. სამეცნიერო ჟურნალი. საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი. N1, 2012, გვ.192-195.განხილულია პრობლემა ყველა ასპექტით და სუბიექტების დაცვის სპეციალური ღონისძიებების აქტუ-ალობა.10. გამომძიებელი სისხლის სამართლის პროცესში. – ბიზნეს-ინჟინერინგი. სამეცნიერო ჟურ-ნალი. საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი. N4, 2012, გვ. 149-155.განხილულია გამომძიებლის სტატუსი სისხლისამართალწარმოების პროცესში. დასმულია არაეთი სა-კითხი გამომნძიებელთან დაკავშირებით საპროცესო კანონმდებლობის სრულყოფის პრობლებემი.11. ზოგადი დებულებები საგამოძიებო მოქმედებათა ჩატარების შესახებ. – სტუ-ს საერთ. კონ-ფერენცია 2010 წლის 18-19 დეკემბერი, 2012, გვ. 132-148.განხილულია ცალკეული საგამოძიებო მოქმედებათა ჩაატრების კონცეპტუალური პრობლემები.12. განაჩენის აღსრულების ცალკეული პროცესუალური ნოვაციები. – სამართლებრივი და პე-ნიტენციალური რეფორმა საქართველოში: შედარებითი ანალიზი და ევროპის გამოცდი-ლება. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია. გრიგოლ რობაქიძის უნივერსისიტეტი.თეზისები. თბ., 2012, გვ. 37-40.ახლებურადაა გაშუქებული განაჩენის აღსრულების ცალკეული პროცესუალური ასპექტები.

5სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სამართლებრივი და პენიტენციელური რეფორმები საქართველოში: შედარებითი ანალიზიდა ევროპის გამოცდილება. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია. გრიგოლ რობაქიძისუნივერსიტეტი. 19.06.2012. მოხსენება თემაზე: „განაჩენის აღსრულების ცალკეული პროცესუ-ალური ნოვაციები“. http://www.google.ge/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=3&ved=0CDYQFjAC&url=http%3A%2F%2Fwww.gruni.edu.ge%2Fdownload.php%3Ffile%3Duploads%2Fcontent_file_1_1379.pdf%26file_name%3Dprograma.pdf&ei=amFDUdKvIee47AavoFg&usg=AFQjCNFjU1KlPRC3rcagF1y9mlrIGv0IpQ.სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივ-ნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „საპროცესო საქმიანობის სუბიექტების ცნება და ფუნქციები“.http://sou.edu.ge/index. php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.2. პაატა კობალაძე, სამართლის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. საქართველოს სისხლის სამართლს პროცესი. კერძო ნაწილი (სახელმძღვანელო) მე-2გამოცემა. გამომც.: „საუნჯე“. თბ., 2012, თანაავტორი.ავტორის მიერ დაწერილია 1 პარაგრაფი: კასაცია.2. სისხლის საპროცესო სამართლის წყაროები. – სისხლის სამართლის პროცესი, ზოგადინაწილი. სახელმძღვანელო (სტუ-ს ავტ. კოლ.), საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტისგამომცემლობა. თბ., 2012.ავტორის მიერ დაწერილია 1 პარაგრაფი:სისხლის საპროცესო სამართლის წყაროები.ბ) სტატიები:1. სისხლის საპროცესო სამართალი, როგორც სამართლის დამოუკიდებელი დარგი, საპ-როცესო კანონის მოქმედების ფარგლები და გამოყენების წესი. – სისხლის სამართლისადა სისხლის სამართლის პროცესის პოლიტიკის აქტუალური პრობლემები. სამეცნიეროშრომების კრებული. სტუ-ს გამომცემლობა. თბ., 2012.ნაშრომში გაანალიზებულია სისხლის საპროცესო სამართალი, როგორც სამართლის დამოუკიდებე-ლი დარგი, საპროცესო კანონის მოქმედების ფარგლები (დროში, სივრცეში, პირთა წრის მიმართ) დაგამოყენების წესი.2. სამართლიანობის პრინციპი სისხლისსამართლებრივ დევნაში. – თემიდა, # 6(8) 2012.

6ნაშრომში შესწავლილია სისხლისსამართლებრივ დევნაში სამართლიანობის პრინციპის პრობ-ლემა..სამართლიანობის ცნება და პრინციპი კანონიერების თვალსაზრისით ეყრდნობა ჯონ როლსის სამარ-თლიანობის თეორიას. შემოტანილია ზოგადი და ობიექტური ჭეშმარიტების პრინციპის ცნებები. ჩამოყა-ლიბებულია სამართლიანობის პრინციპის განსაზღვრების კრიტერიუმები.3. სამართლიანობის პრინციპისა და ჭეშმარიტების პრობლემა საქართველოს სისხლის სამარ-თლის საპროცესო კოდექსში. – ინტელექტი. საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალი, 1(42),2012.ნაშრომში შესწავლილია სისხლის სამართლის პროცესში სამართლიანობის პრინციპის და ჭეშმარიტე-ბის პრობლემა.. კოდექსში წინასასამართლო ეტაპზე „სამართლიანობა“ გათვალისწინებულია მე-8 მუხ-ლის პირველ ნაწილში, რომლის თანახმად „ბრალდებულს (მსჯავრდებულს, გამართლებულს) აქვსსამართლიანი პროცესის უფლება“, აგრეთვე სსსკ მე-19 მუხლის პირველ ნაწილში ჩამოყალიბებულისასამართლოს უფლებამოსილების მიმართებით. ჭეშმარიტება განისაზღვრება, როგორც სუბიექტის მი-ერ ობიექტის ადეკვატური გამოსახვა, თუ როგორია იგი სინამდვილეში და არა ცნობიერებაში. ნაჩვენე-ბია სისხლის სამართლის პროცესში ობიექტური და საპროცესო ჭეშმარიტებათა მიღწევის საჭიროებადა საშუალებები.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივ-ნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „დისკრეციული სისხლისსამართლებრივი დევნა“.http://sou.edu.ge/index. php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.3. ედიშერ ფუტკარაძე, სამართლის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორიბ) სტატიები:1. კორუფცია საქართველოში-განვითარება და სისხლისსამართლებრივ-პრევენციული ღო-ნისძიებები. – გრიგოლ რობაქიძის სახელობის უნივერსიტეტის აკადემიური მაცნე, სამარ-თალი, I. თბ, 2012, გვ. 253-275; თანაავტორები: ჰ. კური, გ. ღლონტი.ნაშრომში გამოკვლეულია საქართველოში კორუფციის განვითარების საკითხი, სადაც სათანადო ად-გილი ეთმობა კორუფციის პოლიტიკურ განვითარებას, სამართლებრივ განვითარებას, კორუფციულიდანაშაულისათვის გათვალისწინებულ სანქციებს.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სამართლებრივი და პენიტენციელური რეფორმები საქართველოში: შედარებითი ანალიზიდა ევროპის გამოცდილება. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია. გრიგოლ რობაქიძისუნივერსიტეტი. 19.06.2012. მოხსენება თემაზე: „დანაშაულებრივი ხელყოფის შიში ქართველსტუდენტებში“. http://www.google.ge/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=3&ved=

70CDYQFjAC&url=http%3A%2F%2Fwww.gruni.edu.ge%2Fdownload.php%3Ffile%3Duploads%2Fcontent_file_1_1379.pdf%26file_name%3Dprograma.pdf&ei=amFDUdKvIee47AavoFg&usg=AFQjCNFjU1KlPRC3rcagF1y9mlrIGv0IpQ.2. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივ-ნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „დანაშაულებრივი ხელყოფის შიში ქართველი სტუდენტების შე-ფასებით შედარებით-კრიმინოლოგიური გამოკვლევის შედეგები“. http://sou. edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169&info–id=332.4. პეტრე დაუთაშვილი, სამართლის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორიბ) სტატიები:1. მედია და სისხლის სამართალი. –სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამეცნიერონაშრომთა კრებული #3. თბ., 2012, თანაავტორი: არჩილ კონცელიძე.ნაშრომი ეხება იმ სამართლებრივი ნორმების დარღვევებს, რომლებსაც ადგილი აქვს მასმედიის საქ-მიანობაში ინფორმაციის გავრცელებისას. ამავე დროს არ ხდება იურიდიული საკითხების წინასწარი„ფილტრაცია“ და ა.შ.2. წინასწარი შეცნობა და დანაშაულის კვალიფიკაციის პრობლემები. – სოხუმის სახელ-მწიფო უნივერსიტეტის სამეცნიერო ნაშრომთა კრებული #3. თბ., 2012.ნაშრომი შეეხება წინასწარი შეცნობის ინსტიტუტის დახვეწას არამარტო სისხლის სამართლის თეორ-იაში, არამედ სამართალდამცავი საგამოძიებო ორგანოების საქმიანობაში ქმედების სწორად კვალი-ფიკაციის მიზნით.3. სასამართლოს ზოგიერთი უფლებამოსილების დელეგირების კონსტიტუციურობისშესახებ. – ცხოვრება და კანონი. სამეცნიერო-პრაქტიკული ჟურნალი, #3, 2012.ნაშრომი შეეხება სამართლებრივი ნორმების დარღვევებს, რომლებსაც ადგილი აქვთ სისხლის სა-მართლის კოდექსში, რომელიც აშკარა და უპირობო წინააღმდეგობაშია საქართველოს კონსტიტუ-ციასთნ. საჭიროებს დაუყოვნებლივ შეასწორებას.4. დანაშაულის სიმრავლის-არაერთგზისობისა და დანაშაულის რეციდივის საკანონმდებ-ლო, კვალიფიკაციისა და სასჯელის შეფარდებასთან დაკავშირებული სისხლისსამარ-თლებრივი პრობლემები. – კრიმინოლოგი. გრ. რობაქიძის სახელობის უნივერსიტეტისჟურნალი, #6. თბ.,2012.ნაშრომი შეეხება დანაშაულის სიმრავლის- არაერთგზისობისა და დანაშაულის რეციდივის საკანონ-მდებლო, კვალიფიკაციისა და სასჯელის შეფარდებასთან დაკავშირებულ სისხლისსამართლებრივპრობლემებს, რომლებიც საჭიროებენ ხელახალ გადახედვას კანონმდებლის მხრიდან ამ ნორმებისუფრო მარტივად და გამჭვირვალედ წარმოდგენის მიზნით.

8სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სამართლებრივი და პენიტენციური რეფორმები საქართველოში: შედარებითი ანალიზი დაევროპის გამოცდილება. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია. გრიგოლ რობაქიძის უნ-ივერსიტეტი. 19.06.2012. მოხსენება თემაზე: „პატიმრის სოციალურ-სამართლებრივი პრობ-ლემები“. http://www.google.ge/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=3&ved=0CDYQFjAC&url=http%3A%2F%2Fwww.gruni.edu.ge%2Fdownload.php%3Ffile%3Duploads%2Fcontent_file_1_1379.pdf%26file_name%3Dprograma.pdf&ei=amFDUdKvIee47AavoFg&usg=AFQjCNFjU1KlPRC3rcagF1y9mlrIGv0IpQ.2. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივ-ნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „სასამართლოს ზოგიერთი უფლება-მოსილების დელეგირებისკონსტიტუციურობის შესახებ“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169& info–id=332.5. გიმზერ ალანია, სამართლის დოქტორია) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. საქართველოს სისხლის სამართლის პროცესი. ზოგადი ნაწილი (სახელმძღვანელო). სტუ-ს გამომცემლობა. თბ., 2012, 261 გვ. (თანაავტორი).სახელმძღვანელოში ავტორის მიერ დაწერილია პარაგრაფი: სასამართლო – მართლმსაჯულების განმახორციელებელი ორგანო.2. საქართველოს სისხლის სამართლს პროცესი. კერძო ნაწილი (სახელმძღვანელო) მე-2გამოცემა. გამომც.: „საუნჯე“. თბ., 2012, 451 გვ. (თანაავტორი).სახელმძღვანელოში ავტორის მიერ დაწერილია შემდეგი პარაგრაფები: სასამართლო განჩინებით ჩატარებული საგამოძიებო მოქმედებები; გამოკითხვა; დაკითხვა; საგამოძიებო მოქმედებათა ოქმის შედგენის წესები.

9სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტის მიერ 2012წელს შესრულებული სამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იქვემიმართულება საერთაშორისო სამართალი:1. გვარამია ვეფხვია, სამართლის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორისტატიები:1. თავშესაფრის საერთაშორისო სამართლებრივი სტანდარტები და სახელმწიფოთაშორის სის-ხლისამართლებრივი თანამშრომლობის პრობლემა. – ცხოვრება და კანონი, სამეცნიერო-პრაქტიკული ჟურნალი. 2012 წელი, სპეციალური გამოშვება.სტატია ეთმობა თავშესაფრის უფლების საერთაშორისო სტანდარტების ანალიზს და მისი ტრანსფორ-მაციის პროცესს საქართველოს კანონმდებლობაში. ხაზგასმულია, რომ ექსტრადიციის პროცესის და-მაბრკოლებელი გარემოებაა თავშესაფრის სტატუსის მიღება. შემოთავაზებულია თავშესაფრის უფლე-ბის სახეებად დაყოფის კონცეფცია. საქართველოში აღნიშნული საკითხის მოწესრიგების მიზნით აუც-ილებელია კომპლექსური საკანონმდებლო რეგულირება. დასმული საკითხების მოწესრიგების მიზნითმოცემულია წინადადებები.2. Уголовно-правовое сотрудничество государств в рамках Интерпола и Европола. Эффективныемеханизмы полицейского сотрудничества. – Law and Politology. International scientific journal.Chisinau, October, 2012.სტატია ეთმობა ინტერპოლისა და ევროპოლის ჩამოყალიბებისა და გინვითარების, მისი პერიოდიზაცი-ის, სამართლებრივი ბუნებისა და შიდასახელმწიფოებრივ კანონმდებლობაში მათი როლის ასახვისთავისებურებებს. ნაშრომში მოცემულია ინტერპოლისა და ევროპოლის შედარებით სამართლებრივიანალიზი, აღნიშნული ორგანიზაციების როლი ტრანსნაციონალური დანაშაულების წინააღმდეგ ბრძო-ლაში. ამ ორგანიზაციების საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად საერთაშორისო სისხლისა-მართლებრივ თანამშრომლობაში ჩართვის მნიშვნელობა და შესაბამისი წინადადებები. სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში და სამაჩაბ-ლოში ჩადენილი დანაშაულისათვის საერთაშორისო სისხლისსამართლებრივი პასუხის-მგებლობის კონცეფცია“.

2. ხათუნა ბურკაძე, სამართლის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორი10ა) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. „ნატო – ღია კარი“. ნატოს შესახებ საინფორმაციო ცენტრი, 2012 წელიკრებული ეხება ჩრდილოატლანტიკური ალიანსის გაფართოების პროცესს, გაწევრიანების კრიტერი-უმებს, ინტეგრაციის ეტაპებსა და სამომავლო პერსპექტივებს.სტატიები:1. ძალის გამოყენების სამართლებრივი ასპექტები საერთაშორისო სამართალში. – კავკასიისუნივერსიტეტის პროფესორ-მასწავლებელთა სამეცნიერო კრებული. თბ., 2012.სტატია ეხება თავდაცვის უფლების, კოლექტიური უსაფრთხოების სამართლებრივ საკითხებს.

11სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტის მიერ 2012წელს შესრულებული სამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსქვემიმართულება საჯარო სამართალიმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ ი1. ქართლოს ფრიდონაშვილი, სამართლის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია) სტატიები1. საკონსტიტუციო იუსტიცია საქართველოს სახელისუფლებო დანაწილების სისტემაში – სამარ-თალი და ეკონომიკა, №3, 2012. www.tech.org.ge; www.nplg.gov.ge/dspace.პუბლიკაციაში გაანალიზირებულია საკონსტიტუციო იუსტიციის ფუნქციური მნიშვნელობა საქართვე-ლოს სახელმწიფო ხელისუფლების განაწილების სისტემაში. აგრეთვე ერთმანეთთან მჭიდრო კავ-შირში განხილულია საკონსტიტუციო სასამართლოს უფლებამოსილება და კონსტიტუციის გადასინ-ჯვის პროცედურა, რადგანაც ეს ორი პოლიტიკურ-სამართლებრივი მექანიზმი უნდა აწონასწორებდესსაპარლამენტო უმრავლესობას.2. დემოკრატიული რეჟიმის უზრუნველმყოფი პრინციპები და საკონსტიტუციო მექანიზმები, – სა-მართალი და ეკონომიკა, №3, 2012. www.tech.org.ge; www.nplg.gov.ge/dspace.პუბლიკაციაში მიმოხილულია კონსტიტუციონალიზმის ძირითადი დებულებები, ღირებულებები დაპრინციპები, რომელთა არსებობა და გათვალისწინება ქვეყნის პოლიტიკურ-სამართლებრივი სისტე-მის ფორმირებაში უზრუნველყოფს დემოკრატიული პროცესის ეფექტურ ფუნქციონირებას. სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სამართლის ეროვნული კონფერენცია, თსუ, 2012 წლის 19-20 მაისი, მოხსენება თემაზე: „დე-მოკრატიული რეჟიმის უზრუნველმყოფი პრინციპები და საკონსტიტუციო მექანიზმები“,2. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივ-ნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „საკონსტიტუციო იუსტიცია საქართველოს სახელისუფლებო და-ნაწილების სისტემაში“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169& info–id=332.2. ჯანო წულუკიძე, სამართლის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია) სტატიები1. აფხაზეთის პოლიტიკურ-სამართლებრივი პრობლემები (წარსული, აწმყო, მომავალი). –

12აფხაზეთის მოამბე. აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პერიოდული ორგანო.#1 (8), 2012. (ისტორია, არქეოლოგია, ეთნოგრაფია, სამართალი, ფილოსოფია, პოლიტო-ლოგია, ფილოლოგია, პედაგოგიკა, ფსიქოლოგია, ეკონომიკა). გვ. 131-135.სტატიაში გაანალიზებულია, რომ ქართული სახელმწიფო არასოდეს არ ყოფილა ერთსახოვანიმთლიანობა. ქართული სახელმწიფო ყოველტვის იყო ინდივიდუალობისა და მთლიანობის გამოხა-ტულება. რაც წარმოადგენს ფედერალიზმის იდეას.3. მინდია ოკუჯავაა) სტატიები1. ნახევრად საპრეზიდენტო სისტემის ჩამოყალიბება პოსტსაბჭოთა საქართველოში. – თემი-და. სამეცნიერო-პრაქტიკული ჟურნალი: N6(8), 2012, გვ. 151-160. სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სამართლის ეროვნული კონფერენცია, თსუ, 2012 წლის 19-20 მაისი, მოხსენება თემაზე: „დე-მოკრატიული რეჟიმის უზრუნველმყოფი პრინციპები და საკონსტიტუციო მექანიზმები“,2. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივ-ნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „სემი-პრეზიდენციალიზმის“ განმარტება თანამედროვე კონსტი-ტუციურ თეორიასა და დოქტრინაში“. http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169& info–id=332.4. ლაშა გელანტია, ასისტენტ-პროფესორი სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივ-ნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს კონსტიტუციურიკონტროლის პრობლემები.“ http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169& info–id=332.

13სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტის მიერ 2012წელს შესრულებული სამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იქვემიმართულება კერძო/ბიზნეს სამართალი:1. სოფიო გვარამია, ასისტენტ-პროფესორი სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივ-ნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ბიბლიოთეკების, არქივების და საგანმანათლებლო დაწესებუ-ლებების მიერ ნაწარმოების რეპროგრაფიული გამრავლების სამართლებრივი რეგულირება“.http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169& info–id=332.2. გოჩა გიორგიძე, ასისტენტ-პროფესორი სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. ჰამბურგის საზღვარგარეთის ქვეყნებისა და საერთაშორისო კერძო სამართლის ინსტიტუტი,17.09.2012. მოხსენება თემაზე: „ევროკავშირის ქვეყნების სამართლის უნიფიკაცია“.2. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივ-ნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ბარიერები არასამართლებრივი სახელმწიფოს წინააღმდეგ“.http://sou.edu.ge/index.php?lang–id=GEO&sec–id=169& info–id=332.

სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სოციალურ და პოლიტიკურმეცნიერებათა ფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იპოლიტიკის მეცნიერებათა მიმართულებასტატიები:1. ელგუჯა ქავთარაძე. Политическая философиа истории Политической мыслю“ –Международныи научный журнал “Кавказ и Мир“ №13, ТВ 2012თემის ძირითადი პრინციპი მდგომარეობს პოლიტიკური აზროვნების განვითარება ფილოსოფიურასპექტში, რომელიც ხელს უწყობს არა მარტო ისტორიულ პერიოდს არამედ თანამედროვე გლობა-ლურ პოლიტიკურ პროცესებს.2. გურამ აბესაძე. თანამედროვე ქართული პოლიტიკურ-კულტურული სივრცის რაცი-ონალური და ირაციონალური კომპონენტები. კრებული “პიროვნება, კულტურა, სა-ზოგადოება”. სოციალურ მეცნიერებათა აქტუალური პრობლემები. თბილისის უნივ-ერსიტეტის გამომცემლობა. თსუ, 2012, გვ. 13-20განხილულია პოლიტიკურ-კულტურული სივრცის დემოკრატიული ტრანზიციის თავისებურებები. მნიშ-ვნელოვანი ადგილი უჭირავს პოლიტიკური ინსტიტუტიზაციის პროცესს, რომელიც რაციონალურობისუმნიშვნელოვანესი ელემენტია. წარმოდგენილია პოლიტიკურ-კულტურული ტრანზიციის ირაციონალ-ური კომპონენტები: პოლიტიკური პროცესების მართვის ავტოკრატიული სტილი, ღირსების შელახვა,ინდივიდის დათრგუნვა, ძალადობა, აგრესიულობა, შიშის სინდრომის დამკვიდრება და ა. შ. ირაციონ-ალურ კომპონენტად არის წარმოდგენილი დომინანტი ძალის განუსაზღვრელი ფუნქციები, რომლებ-მაც პოლიტიკურ ველზე ინსტიტუციური ვაკუუმი გამოიწვია. გააზრებულია პოლიტიკური ტრანზიციისპროცესში პოლიტიკურ აქტორთა რცაიონალურობის ფაქტორები.3. გურამ აბესაძე. პოლიტიკური ტრანზიციის რაციონალური და ირაციონალური პრო-ცესები საქართველოში. საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენციისმასალები: “თანამედროვეობის მეცნიერული საკითხები”. გორის სუხიშვილის სასწავ-ლო უნივერსიტეტი. გამომცემლობა “უნივერსალი”, გორი, 2012, გვ. 346-350 (თანაავ-ტორი: მ. კუხიანიძე).განხილულია თანამედროვე საქართველოს პოლიტიკური ტრანზიციის ასპექტები; წარმოდგენილიაინსტიტუციური დემოკრატიის დამკვიდრების სირთულეები და საზოგადოების კულტურულ-ინტე-ლექტუალური პოტენციალი, რომელიც ზოგჯერ ირაციონალური პროცესებით ხასიათდება. საქარ-თველოში ირაციონალურ პროცესადაა წარმოდგენილი მორჩილებითი პოლიტიკური კულტურისტიპი, რომელიც, ძირითადად, ქარიზმატულ ლიდერებსა და ძალაუფლების მატარებელ პარტიებზეა

2ორიენტირებული. წარმოდგენილია საზოგადოების პოლიტიკური ინტეგრაციისა და სამოქალაქოსაზოგადოების ფორმირების თავისებურებები.4. გურამ აბესაძე. პოლიტიკური სუბკულტურების თავისებურებები საქართველოში. სა-ერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენციის მასალები: “თანამედროვე-ობის მეცნიერული საკითხები”. გორის სუხიშვილის სასწავლო უნივერსიტეტი. გამომ-ცემლობა “უნივერსალი”, გორი, 2012, გვ. 282-286. (თანაავტორი ა. ტუკვაძე).განხილულია ქართულ პოლიტიკურ-კულტურული სივრცეში სუბკულტურათა რამდენიმე ტიპი: რეგი-ონალური, სოციალურ-ეკონომიკური, ეთნოლინგვისტური, რელიგიური, ასაკობრივი და ელექტორა-ლური სუბკულტურა; წარმოდგენილია პოლიტიკურ სუბკულტურათა კონსენსუალური თანამშრომ-ლობის ფორმები და სამოქალაქო ინტეგრაციის პარადიგმები; გააზრეულია პოლიტიკური ტრანზიცი-ის პროცესში სუბკულტურულ სივრცეში დემოკრატიის სტაბილურობის ფაქტორები.5. გურამ აბესაძე. პოლიტიკური სუბკულტურები და მათი ტიპები საქართველოში. საერ-თაშორისო რეცენზირებადი და რეფერირებადი ჟურნალი “მეცნიერება და ცხოვრება”#2 (6), 2012. გამომცემლობა “მწიგნობარი” (თანაავტორი ა. ტუკვაძე). გვ. 91-94.განხილულია ქართულ პოლიტიკურ კულტურაში სუბკულტურული ტიპები; წარმოდგენილია ეროვნუ-ლი თვითმყოფადობის, ასაკობრივი, რელიგიური, გლობალური და გეოპოლიტიკური ფაქტორებისზეგავლენა სუბკულტურული სივრცის ფორმირებაზე. განხილულია ქართულ ეროვნულ პოლიტიკურკულტურაში სუბკულტურის რამდენიმე ტიპი: რეგიონალური, სოციალურ-ეკონომიკური, რელიგიური,ასაკობრივი და ა. შ. გააზრებულია პოლიტიკური ტრანზიციის პროცესში სუბკულტურული სივრცისმნიშვნელობა.6. გურამ აბესაძე. ქართული ეკლესია და სახელმწიფოებრიობა. კრებული “ფილოსო-ფია, მეცნიერება, რელიგია”. გამომცემლობა “უნივერსალი”, თბილისი, 2012 (თანაავ-ტორი ნ. აბესაძე).განხილულია ქართული ეკლესიის ადგილი და როლი პოლიტიკური ტრანზიციის პროცესში, გააზრებუ-ლია პოლიტიკურ ველზე ეკლესიის აქტიური როლი, რომელიც გამოწვეულია ინსტიტუციური და იდე-ოლოგიური ვაკუუმის შედეგად. წარმოდგენილია ეკლესიის განმსაზღვრელი როლი სახელმწიფოებ-რივი თვითდამკვიდრებისა და ერის ღირებულებითი ორიენტაციის ფორმიორებაში. მნიშვნელოვანიადგილი უჭირავს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ავტორიტეტსა და როლს ქარ-თული სახელმწიფოებრიბრიობისა და ეროვნული კონსოლიდაციის განმტკიცებაში.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. ელგუჯა ქავთარაძე. პოლიტიკური კონფლიქტები, რეალობა და პერსპექტივები. – სოხუმისსახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. 28-29 მა-ისი. 2012. http://sou.edu.ge/index.php?langid=GEO&secid=169& info_id =332.2. ელგუჯა ქავთარაძე. საქართველოს ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრებთა ინტეგრი-რების შესახებ. – სკაიპ-კონფერენცია, 5 აპრილი 2012 წ. ლონდონი თბილისი სამეცნიეროკვლევითი ცენტრი, Tiri დიდი ბრიტანეთი.

33. გურამ აბესაძე. პოლიტიკური ტრანზიციის ინსტიტუციური სივრცე და მისი რაციონალურ-ობის თავისებურებები საქართველოში. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიურიპერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. 28-29 მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php?langid =GEO&secid=169&info_id=332.4. გურამ აბესაძე. პოლიტიკური ტრანზიციის რაციონალური და ირაციონალური პროცესებისაქართველოში. – თანამედროვეობის მეცნიერული საკითხები. გორის სუხიშვილის სას-წავლო უნივერსიტეტი. საერთაშორისო სამეცნიერო პრაქტიკული კონფერენცია. 14-15დეკემბერი.5. გურამ აბესაძე. პოლიტიკური სუბკულტურების თავისებურებები საქართველოში (თანა-მომხსენებელი: ა. ტუკვაძე). – თანამედროვეობის მეცნიერული საკითხები. გორის სუხიშვი-ლის სასწავლო უნივერსიტეტი. საერთაშორისო სამეცნიერო პრაქტიკული კონფერენცია.14-15 დეკემბერი.6. გურამ აბესაძე. 2012 წ. 14-15 დეკემბრეი. გორის სუხიშვილის სასწავლო უნივერსიტეტი. სა-ერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია: “თანამედროვეობის მეცნიერულისაკითხები”. თემა: “პოლიტიკური სუბკულტურების თავისებურებები საქართველოში” (თა-ნამომხსენებელი: ა. ტუკვაძე).7. ბორის კვარაცხელია. სახელმწიფო სტრატეგია ოკუპირებული ტერიტორიების მიმართ. –სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.28-29 მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php? langid=GEO&secid=169&info_id=332.8. ნუგზარ დურმიშიძე. იმპერიული პრინციპები და რუსეთის კავკასიური პოლიტიკა. – სოხუ-მის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. 28-29 მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php?langid= GEO&secid=169&info_id=332.9. ნოდარ დარსანია. პოლიტიკური ინსტიტუტები - პოლიტიკური სისტემის ძირითადი შემად-გენელი ელემენტები. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სა-მეცნიერო კონფერენცია. 28-29 მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php?langid=GEO&secid=169&info_id=33210. მამული ბერია. აფხაზეთის კონფლიქტის დარეგულირების ალტერნატიული გზები.– სოხუ-მის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. 28-29 მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php?langid= GEO&secid=169&info_id=332.11. მაია წურწუმია. პოლიტიკური კონსულტირება საქართველოში: განვითარება და პერსპექ-ტივები. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონ-ფერენცია. 28-29 მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php?langid=GEO&secid=169&info_id=332.12. გურამ აბესაძე. პოლიტიკური ტრანზიციის რაციონალური და ირაციონალური პროცესებისაქართველოში. – თანამედროვეობის მეცნიერული საკითხები. გორის სუხიშვილის სას-წავლო უნივერსიტეტი. საერთაშორისო სამეცნიერო პრაქტიკული კონფერენცია. 14-15დეკემბერი.13. გურამ აბესაძე. პოლიტიკური სუბკულტურების თავისებურებები საქართველოში (თანა-მომხსენებელი: ა. ტუკვაძე). – თანამედროვეობის მეცნიერული საკითხები. გორის სუხიშვი-ლის სასწავლო უნივერსიტეტი. საერთაშორისო სამეცნიერო პრაქტიკული კონფერენცია.14-15 დეკემბერი.14. გურამ აბესაძე. 2012 წ. 14-15 დეკემბრეი. გორის სუხიშვილის სასწავლო უნივერსიტეტი. სა-ერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია: “თანამედროვეობის მეცნიერული

4საკითხები”. თემა: “პოლიტიკური სუბკულტურების თავისებურებები საქართველოში” (თა-ნამომხსენებელი: ა. ტუკვაძე).15. ბორის კვარაცხელია. სახელმწიფო სტრატეგია ოკუპირებული ტერიტორიების მიმართ. –სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.28-29 მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php? langid=GEO&secid=169&info_id=332.16. ნუგზარ დურმიშიძე. იმპერიული პრინციპები და რუსეთის კავკასიური პოლიტიკა. – სოხუ-მის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. 28-29 მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php?langid= GEO&secid=169&info_id=332.17. ნოდარ დარსანია. პოლიტიკური ინსტიტუტები - პოლიტიკური სისტემის ძირითადი შემად-გენელი ელემენტები. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სა-მეცნიერო კონფერენცია. 28-29 მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php?langid=GEO&secid=169&info_id=332.18. მამული ბერია. აფხაზეთის კონფლიქტის დარეგულირების ალტერნატიული გზები.– სოხუ-მის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. 28-29 მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php?langid= GEO&secid=169&info_id=332.19. მაია წურწუმია. პოლიტიკური კონსულტირება საქართველოში: განვითარება და პერსპექ-ტივები. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონ-ფერენცია. 28-29 მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index. php?langid=GEO&secid=169&info_id=332.

5სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სოციალურ და პოლიტიკურმეცნიერებათა ფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსსოციოლოგიის მიმართულებამ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ ია) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. კახა ქეცბაია. ალ. მენი. მსოფლიო სულიერი კულტურა, ლექციები. თარგმანი, წინათქმა და შე-სავალი. სახელთა საძიებელი. (აკადემიური გამოცემა). გამომც.: „carpe diem“. თბ., 2010.წიგნში შესულია ლექციები, რომლებიც 1989-90 წლებში წაიკითხა მეოცე საუკუნის ბიბლიოლოგმა დაღვთისმეტყველმა ალ. მენმა. მასში განხილულია მსოფლიო რელიგიებისა და ანტიკური ფილოსო-ფიური აზროვნების უმთავრესი თავისებურებანი. მსგავსება–განსხვავებანი და ა. შ..2. კახა ქეცბაია. სოციოლოგიის კლასიკოსები – პრესონალია (ბიოგრაფიული ლექსიკონი სტუ-დენტებისათვის), გამომც.: „უნივერსალი“. თბ., 2012. (თანაავტორი დ. ზაქარაია).წიგნი ბიოგრაფიული ხასიათისაა. იგი მთლიანად სოციოლოგიის კლასიკოსებისადმია მიძღვნილი.პერსონალისტური მიდგომის გათვალიწინებით ლექსიკონში აღწერილია სოციოლოგიის კლასიკოს-თა ცხოვრება და მოღვაწეობა; განხილულია მათი ძირითადი შრომები; ნაჩვენებია მათი როლი არამარტო სოციოლოგიის, არამედ ზოგადად მეცნიერებისა და კულტურის სფეროში; ნავარაუდევია,რომ სოციოლოგიის კლასიკოსთა ბოგრაფიების მეშვეობით კიდევ უფრო გაიზრდება ამ მეცნიერებისპრობლემატიკისა და ისტორიისადმი სტუდენტ ახალგაზრდობის ინტერესი).3. კახა ქეცბაია. სოციოლოგიის შესავალი (ლექციების კურსი). მეორე შესწორებული და შევსებუ-ლი გამოცემა. გამომც.: „მერიდიანი“. თბ., 2012.წიგნში ავტორის მიერ სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტში სოციალურ და პოლიტიკურ მეცნიერება-თა ფაკულტეტზე „სოციოლოგიის შესავალში“ წაკითხული ლექციებია თავმოყრილი. სალექციო თე-მატიკას თან ერთვის სხვადასხვა სახის საკითხავები, თეორიული და პრაქტიკული ხასიათის კითხვებიდა დავალებები, მასალები განსჯისათვის, აგრეთვე ცალკეულ სოციოლოგიურ ტერმინთა განმარტე-ბანი და ა. შ. სოციოლოგიის ისტორიიდან მოტანილი არერთი საინტერესო მასალა კი სტუდენტებსსოციოლოგიური წარმოსახვის ჩამოყალიბებასა და განვითარებაში უნდა დაეხმაროს. წიგნი სოციალ-ურ და პოლიტიკურ მეცნიერებათა ბაკალავრიატის პროგრამის სტუდენტებისა და, საერთოდ, სოცი-ოლოგიის შესწავლის დამწყებთათვისაა განკუთვნილი).

4. გივი როგავა. ოჯახის სოციოლოგია. დამხმარე სახელმძღვანელო. თბ., 2012, 312 გვ.6ნაშრომში განხილულია ისეთი არსებითი საკითხები, როგორიცაა: ოჯახის რაობა, მისი შექმნის საფუძ-ვლები, განვითარების ეტაპები, ტიპები და ფუნქციები, ქორწინებისა და ოჯახური ჰარმონიის ფაქტო-რები, ოჯახური კონფლიქტები და განქორწინების შედეგები მეუღლეებისა და შვილებისათვის, ოჯახისკრიზისი თანამედროვე საზოგადოებაში, ოჯახის მომავალი.5. გივი როგავა. კონფლიქტის სოციოლოგია. ლექციების მოკლე კურსი. თბ., 2012, 151 გვ.სალექსიო კურსში მოკლედ ჩამოყალიბებულია ისეთი ძირითადი საკითხები, როგორიცაა: სოციალუ-რი კონფლიქტის ცნება და მისი არსი, ძირითადი სახეები და ფუნქციები, შიდაპიროვნული, პიროვნება-თაშორისო, პოლიტიკური და ეთნოპოლიტიკური კონფლიქტების სტადიები და მათი დინამიკური მა-ხასიათებლები, პოლიტიკური და ეთნოპოლიტიკური კონფლიქტების მოგვარების გზები და საშუალ-ებები.6. გივი როგავა. პიროვნების სოციოლოგია. მოკლე სალექციო კურსი. თბ., 2012, 154 გვ.ნაშრომში მოცემულია პიროვნების განსაზღვრება, მისი სოციალური ტიპოლოგია, ფორმირების ეტაპ-ები, სოციალური როლი და სტატუსი; თვითრეალიზაციის, სოციალური კონტროლის, პიროვნებისქცევებში გადახრის პრობლემები, პიროვნების, როგორც ინტერესების სუბიექტის მახასიათებელი ნიშ-ნები, პიროვნების როლი ისტორიაში.7. გივი როგავა. ფილოსოფიის ისტორიის მოკლე კურსი. თბ., 2012, 221 გვ.ნაშრომში დახასიათებულია ფილოსოფიის განვითარების ეტაპები, მათთვის დამახასიათებელი სპე-ციფიკური ნიშნები, ყოველი ეტაპის გამორჩეული წარმომადგენლების ნააზრევის მოკლე შინაარსი დათავისებურება, ნაჩვენებია ფილოსოფიის განვითარების შინაგანი კანონზომიერება და მისი განვითა-რების ეტაპების მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი.ბ) სტატიები:1. კახა ქეცბაია. მოდერნისტული სოციოლოგია პოსტთანამედროვე გამოწვევათა წინაშე(საზოგადოებიდან პოსტსაზოგადოებისაკენ). – ფილოსოფიური ძიებანი. კრებული, ტ.16. გამომც.: „უნივერსალი“. თბ., 2012.სტატიაში განხილულია მოდერნისტული სოციოლოგიის წინაშე მდგარი დილემები და მათი გადაწ-ყვეტის პოსტთანამედროვე გზები.2. კახა ქეცბაია. Fridrich Nietzsche and Konstantine Gamsakurdia. – Кавказ и мир. Международныйнаучный журнал. №14. Тб., 2012.

7სტატიაში განხილულია ფრ. ნიცშეს სიცოცხლის ფილოსოფიისა და კონსტანტინე გამსახურდიას მხატ-ვრული შემოქმედების საკვანძო საკითხების ურთიერთმიმართება. ძირითადი აქცენტი გაკეთებულიაკ. გამსახურდიას მიერ ნიცშეს ფილოსოფიის ახლებურ გააზრებაზე.3. კახა ქეცბაია. Filosophy in Georgia, ჟურანლი „Кавказ и Мир“, № 13. 2012.სტატია შესრულებულია ინგლისურ ენაზე. მასში მოკლედ (რეტროსპექტულად) არის მოცემული ქარ-თული ფილოსოფიის ისტორია მისი დასაწყისიდან დღემდე. ნაჩვენებია ფილოსოფიის ადგილი დაროლი ქართულ კულტურაში).4. კახა ქეცბაია. ისლამი თანამედროვეობის გამოწვევათა წინაშე – ფილოსოფია, მეცნი-ერება, რელიგია. კრებული, რედაქტორები: ი. კალანდია, კ. ქეცბაია. გამომც.: „უნივერ-სალი“. 2012.სტატიაში განხილულია გლობალიზაციისადმი ისლამის მიმართების პრობლემა. კერძოდ საკითხი შე-ეხება გლობალიზაციისა და ამერიკანიზაციის პროცესისადმი ისლამურ რეაქციას და მისი გადჭრისპოზიტიურ გზებს).5. კახა ქეცბაია. სოციალურის სიკვდილი და პოსტსოციოლოგიის მოდელი, საერთაშო-რისო სამეცნ. კონფერენციის მასალები. გორი. 2012.სტატიაში განხილულია სოციალურის სიკვდილის ბოდრიარისეული კონცეფცია და მის საფუძველზეშექმნილი ახალი – პოსტთანამედროვე (ტრანსსოციოლოგიის) სოციოლოგიის თეორიული მოდე-ლი).6. კახა ქეცბაია. ალ. მენი. უკვდავება. (თარგმანი, შენიშვნები და კომენტარები). – რელი-გია, № 4. 2012.თარგმნილი მასალა უკვდავების პრობლემის ფილოსოფიურ და საღვთისმეტყველო ხედვებს შეეხება.7. კახა ქეცბაია. The problem of Finality of Religion – Sociological Analisis. ჟურანლი „Кавкази Мир“, № 1.2012.სტატიაში განხილულია რელიგიის ფინალობის საკითხი.8. ხათუნა ამაღლობელი. კომუნიკაციის სახეები. – ცხუმ-აფხაზეთის მეცნიერებათა აკადემ-იის შრომები. II. თბ., 2012.„გუტენბერგის გალაქტიკის“ განვითარებამ საფუძველი ჩაუყარა კომუნიკაციის გლობალიზაციას, რო-მელიც თავის მხრივ, ერთიანი კომუნიკაციური სივრცის -„გლობალური სოფლის“ შექმნის საფუძველიგახდა; თანამედროვე სამყაროში უაღრესად მნიშვნელოვანია კომუნიკაციის სწორად, გამართულადდა მიზანმიმართულად წარმართვა. ისეთი კომუნიკაციური უნარ-ჩვევების გამომუშავება, როგორიცაა:მოსმენა, ლაპარაკი, კითხვა, წერა, არავერბალური კომუნიკაცია, ინფორმაციის გარდაქმნა-ტრან-სფორმაცია (სმენითი, წერილობითი და გრაფიკული ინფორმაციის ერთი ფორმიდან მეორეში გადა-

8ტანა), სპეციალური ენის ფლობა (სხვადასხვა მეცნიერებების ენობრივი აპარატის ფლობა და სიმბო-ლოებით ოპერირება), არის როგორც საკუთარი თავის რეალიზების, ისე საზოგადოების დანარჩენწევრებთან წარმატებული ურთიერთობის და თანამშრომლობის საფუძველი.9. მანანა გაგოშიძე. სამყაროს ფილოსოფიურ-მისტიკური აღქმა გრიგოლ რობაქიძის შე-მოქმედებაში. – ფილოსოფია, მეცნიერება, რელიგია. კრებული, რედაქტორები: ი. კა-ლანდია, კ. ქეცბაია. გამომც.: „უნივერსალი“. 2012.რობაქიძისეული მრწამსის ფილოსოფიურობა ნეოპლატონიზმით არის შთაგონებული. რობაქიძეს-თან ღმერთი არის სრულყოფა, რომლის ემანაციაა მთლიანი სამყარო. სამყაროს სული საჩინოვდებასაგნობრივ, გრძნობად სფეროში და ღმერთის შეუცნობადი “უსახელო” არსი სახეს იძენს ყოველ ქმე-დით მოვლენაში.10. მანანა გაგოშიძე. გლობალური ხედვის ასპექტები. – თანამედროვეობის მეცნიერულისაკითხებიკრებული. – მეორე საერთაშორისო სამეცნიერო პრაქტიკული კონფერენცი-ის მასალები. სუხიშვილის სასწავლო უნივერსიტეტი. გორი, 2012.დღეს სამყარო თავისი სირთულით, არახაზოვნებით, განუსაზღვრელობით, შეუქცევადობით გამოირ-ჩევა. გლობალურ დიალოგში სოციალური, პოლიტიკური, ეკონომიკური, კულტურული კონსენსუსისახალი კონცეფციების ძიება იკვეთება. დღევანდელი მსოფლიო ერთდროულად არის ინტერნაციონ-ალიზებული და გლობალიზებული.11. მანანა გაგოშიძე. გლობალიზაცია და ეროვნული ასპექტები. – ფილოსოფია, მეცნიერე-ბა, რელიგია. კრებული, რედაქტორები: ი. კალანდია, კ. ქეცბაია. გამომც.: „უნივერსა-ლი“. 2012.თანამედროვე მსოფლიოში რეგიონალიზაციის პროცესების გაღრმავებამ დღის წესრიგში ტრანსნა-ციონალური კორპორაციებისა და სუვერენული სახელმწიფოების მოღვაწეობაში გლობალურისა დალოკალურის თანაფარდობის საკითხი დააყენა. გლობალიზაციის პროცესში აუცილებელია ეროვნუ-ლი ასპექტების, როგორც პოზიტიური, ასევე ნეგატიური ხასიათის გაცნობიერება.12. მანანა გაგოშიძე. Cultural Monument – a Subject of Argument. – Религия, религиозность,философия и гуманитаристика в современном информационном пространстве: национальныйи интернациональный аспекты. V Международная конференция. 25-27.12. 2012.г. Рубежное, Украина.კულტურული ძეგლების, ქართული კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა-შენახვის საკითხი კიდევ ერ-თხელ დადგა მთელი სიმწვავით ერის, ეკლესიის, თითოეული მოქალაქის, მედიის წინაშე. სწორედამიტომ ამ მიმართულებით არსებული პრობლემების დროული წარმოჩენა და რეაგირება ერისა დაქვეყნის გადარჩენის საფუძველია.13. გივი როგავა. მიზნის კატეგორია ჰეგელის ფილოსოფიაში – აფხაზეთის მოამბე.აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პერიოდული ორგანო. #1 (8), 2012.

9(ისტორია, არქეოლოგია, ეთნოგრაფია, სამართალი, ფილოსოფია, პოლიტოლოგია,ფილოლოგია, პედაგოგიკა, ფსიქოლოგია, ეკონომიკა), გვ. 110-114.14. გივი როგავა. მიზნის კატეგორია ჰეგელის ფილოსოფიაში. – ინტელექტი, საერთაშო-რისო სამეცნიერო ჟურნალი, #2, 2012 (ინგლისურ ენაზე).15. გივი როგავა. რწმენისა და ცოდნის, რელიგიისა და მეცნიერების ურთიერთმიმართებათანამედროვე ეტაპზე. – აფხაზეთის მოამბე. აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკა-დემიის პერიოდული ორგანო. #1 (8), 2012. (ისტორია, არქეოლოგია, ეთნოგრაფია,სამართალი, ფილოსოფია, პოლიტოლოგია, ფილოლოგია, პედაგოგიკა,ფსიქოლოგია, ეკონომიკა), გვ. 115-119.16. გივი როგავა. რწმენისა და ცოდნის, რელიგიისა და მეცნიერების ურთიერთმიმართებათანამედროვე ეტაპზე. – ინტელექტი, საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალი #2, 2012,ინგლისურ ენაზე.17. გივი როგავა. ქართული და ამერიკული (აშშ.) ოჯახების შედარებითი ანალიზი. – ათინა-თი. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისოაკადემია, #2. თბ., 2012.18. გივი როგავა. ისლამური ფუნდამენტალიზმი დღეს. – ინტელექტი, საერთაშორისო სა-მეცნიერო ჟურნალი, #3, 2012.19. გივი როგავა. რელიგიური და საეკლესიო ვითარება დღევანდელ აფხაზეთში. – რელი-გია, #2, 2012.20. მერი ჭანტურია. ოჯახური ღირებულებების მართლმადიდებლური სისტემის ძირითადიპარამეტრები. – აფხაზეთის მოამბე. აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიისპერიოდული ორგანო. #1 (8), 2012. (ისტორია, არქეოლოგია, ეთნოგრაფია, სამართა-ლი, ფილოსოფია, პოლიტოლოგია, ფილოლოგია, პედაგოგიკა, ფსიქოლოგია...).სტატიაში განხილულია ოჯახური ღირებულებების მართლმადიდებლური სისტემის 7 ძირითადი პა-რამეტრი: ქორწინების წარმოშობა და არსება. 2. ქორწინებისა და ოჯახის ალტერნატივა. 3. ქორწინე-ბამდელი და ქორწინების გარეშე კონტაქტები. 4. დაქორწინება. 5. ოჯახის გაყრა. 6. მეუღლეთა ვალ-დებულებები და 7. ბავშვების აღზრდა ჯახში.21. მერი ჭანტურია. ქალის სოციალური სახის პარადიგმები ქართულ ანდაზებში. – ინტე-ლექტი. საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალი 2012 წ. #3 (44).სტატიაში ქართული ანდაზების შესწავლისა და ანალიზის საფუძველზე გაკეთებულია დასკვნა, რომმათში ქალის სოციალური სახის პარადიგმები ხასიათდება გარკვეული სპეციფიკურობით, რაც გამო-იხატება, ჯერ ერთი, ქალის პიროვნების, მაღალი შეფასებით, როგორც ოჯახთან, ასევე საზოგადოებ-ასთან მიმართებაში და მეორე, გამოთქმული უარყოფითი პრედიკატები იხმარება არა იმდენად საერ-თოდ ქალის მიმართ განზოგადებულად, არამედ ერთეული "ავი ქალის", "ავი ცოლის" მიმართ, რაცჩვენი აზრით, საკმაოდ საყურადღებო ფაქტია, რომელიც ქართველი ხალხის მაღალი კულტურისმაჩვენებელია.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. კახა ქეცბაია. ჟან ბოდრიარი სხვადასხვა რაკურსით. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტიაკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/

10index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.2. კახა ქეცბაია. სოციალურის სიკვდილი და პოსტსოციოლოგიის მოდელი. – თანამედროვე-ობის მეცნიერული საკითხები. მესამე საერთაშორისო სამეცნიერო პრაქტიკული კონფე-რენცია, სუხიშვილის სასწავლო უნივერსიტეტი. 14.12.2012. გორი.3. ხათუნა ამაღლობელი. კომუნიკაციის სახეები. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტიაკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&secid=169& info_id =3324. ხათუნა ამაღლობელი. Феномен кафе в культуре. Междисциплинарная научная конференция.17-18.05.2012. Кафедра истории и теории литературы Шяуляйского университета(Литва). მოხსენება თემაზე: „კაფეს ფენომენი კულტურაში“ (ინგლისურ ენაზე), თანა-ავტორი: ნინო ვახანია).5. მანანა გაგოშიძე. გლობალური ხედვის ასპექტები. – თანამედროვეობის მეცნიერული სა-კითხები. მეორე საერთაშორისო სამეცნიერო პრაქტიკული კონფერენცია, სუხიშვილისსასწავლო უნივერსიტეტი. გორი, 2012.6. მანანა გაგოშიძე. Cultural Monument – a Subject of Argument. – Религия, религиозность, философияи гуманитаристика в современном информационном пространстве: национальныйи интернациональный аспекты. V Международная конференция. 25-27.12. 2012. г. Рубежное,Украина.7. მერი ჭანტურია. ოჯახური ღირებულებების მართლმადიდებლური სისტემის ძირითადი პა-რამეტრები. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიეროკონფერენცია. მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&secid=169& info_id=332.

11სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სოციალურ და პოლიტიკურმეცნიერებათა ფაკულტეტი მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ ისაერთაშორისო ურთიერთობების მიმართულებაა) კრებულები, მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. Гурам Мархулия. Разрушители фальсификации. Т. I, под редакцией Ф. Ахундова. Баку 2012.მონოგრაფია.ბ) სტატიები:1. ომარ არდაშელია. საერთაშორისო ურთიერთობების სწავლების საკითხი ქართულ საგანმა-ნათლებლო სივრცეში. – განათლება. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების ფა-კულტეტის რეცენზირებადი საერთაშორისო პერიოდული გამოცემა. #3. 2012, გვ. 144-150.სტატიაში შესწავლილია საქართველოს საგანმანათლებლო სივრცეში საერთაშორისო ურთიერთო-ბების, როგორც სპეციალობის და ცალკე საბაკალავრო, სამაგისტრო და სადოქტორო პროგრამებისჩამოყალიბების ისტორია. ავტორი ცდილობს მკითხველს გააცნოს თუ რატომ არ არსებობდა საქარ-თველოში საერთაშორისო ურთიერთობების სპეციალობა საბჭოთა ეპოქაში და რა წინაპირობები უძ-ღვოდა წინ აღნიშნული სპეციალობის ჩამოყალიბებას პოსტსაბჭოთა საქართველოში; რომელი სპე-ციალობა უზრუნველყოფდა ამ სფეროში სამეცნიერო კვლევებით დაინტერესებული ადამიანების კვა-ლიფიკაციას; ოფიციალურად რომელი დოკუმენტი დაედო საფუძვლად საერთაშორისო ურთიერ-თობების სამივე საფეხურის კვალიფიკაციის განსაზღვრას და ა. შ.2. ომარ არდაშელია. „თურქული რენესანსის“ დასაწყისი. – მარი ბროსე – 210. სოხუმის სახელ-მწიფო უნივერსიტეტის საქართველოს ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტის შრომებისკრებული. თბ., 2012, გვ. 39-49.სტატიაში შესწავლილია „თურქულ რენესანსის“ დასაწყისად მონათლული მოვლენის - საგამომცემლოსაქმიანობის დაწყების ისტორია. მრავალეთნიკურ ოსმალეთის იმპერიაში ოსმალურ ენაზე საგამომცემ-ლო საქმიანობის დაწყებამ და წიგნიერების კულტურის გავრცელებამ ხელი შეუწყო ახალი, საერთო ნა-ციონალური გამოცდილების დაგროვებასა და ღირებულებათა ერთიანი სისტემის ჩამოყალიბებას. ოს-მალეთში წიგნის ბეჭდვის დაწყებამ რევოლუციური გადატრიალება მოახდინა ოსმალური კულტურისგანვითარებასა და დაწინაურებაზე. ეს ფაქტი ითვლება ევროპიზაციისა და “თურქული რენესანსის” პირ-ველ ეტაპად, რომელმაც შემდეგში საფუძველი ჩაუყარა ახალი თურქული კულტურისა და ცივილიზა-ცის ჩამოყალიბებას.

123. Омар Ардашелия. «Армянский вопрос» в период демократических Республик Грузии и Азербайджана1918-1920 гг. – Кавказ и мир. Международный научный журнал. №12. Тб., 2012, გვ.26- 39.სტატიაში პირველად სამეცნიერო ლიტერატურაში შესწავლილი და წარმოჩენილია საქართველოსადა აზერბაიჯანის დამოუკიდებელი სახელმწიფოების 1918-1920 წლების დიპლომატიურ ურთიერთო-ბებში თუ რა როლი და ადგილი ეკავა ე. წ. „სომხურ საკითხის“ თემას.4. Омар Ардашелия. Геоистория геополитических конфликтов и международные отношения. –Кавказ и мир. Международный научный журнал. №13, Тб., 2012, გვ. 39-49.ნაშრომი ეხება გეოპოლიტიკური კონფლიქტების ისტორიას, რომლის დინამიკა თვალსაჩინოდ წარ-მოაჩენს ამ ტიპის კონფლიქტების წარმოშობისა და განვითარების დინამიკას. მასში მოკლედ არის მი-მოხილული იმ კონფლიქტების ისტორია, რომლებიც საფუძვლად დაედო, ან შემდეგში გადაიზარდაგეოპოლიტიკურ კონფლიქტებში და რა როლი შეასრულეს ამ სახის წინააღმდეგობებმა საერთაშორი-სო ურთიერთობების ისტორიაში.5. დაზმირ ჯოჯუა. რუსეთ-საქართველოს 2008 წ. აგვისტოს ომის დაწყების პირობების განსაზ-ღვრისათვის. – აფხაზეთის მოამბე. აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პერიოდუ-ლი ორგანო. #1 (8), 2012. (ისტორია, არქეოლოგია, ეთნოგრაფია, სამართალი, ფილოსოფია,პოლიტოლოგია, ფილოლოგია, პედაგოგიკა, ფსიქოლოგია, ეკონომიკა).სტატიაში საუბარია რუსეთ-საქართველოს 2008 წლის აგვისტოს ომის დაწყების პირობებზე. შესაბამი-სი მასალების ანალიზის საფუძვლეზე გაკეთებულია დასკვნა, რომ ომი დაიწყო რუსეთის ფედერაცი-ამ, ხოლო საქართველომ დაიწყო იძულებითი თავდაცვითი ოპერაცია უკვე დაწყებული ომის ფარ-გლებში.6. დაზმირ ჯოჯუა. ზოგიერთი მოსაზრება რუსეთ-საქართველოს 2008 წლის აგვისტოს ომის გეოპ-ოლიტიკურ და გეოსტრატეგიულ შედეგებთან დაკავშირებით. – მარი ბროსე – 210. სოხუმის სა-ხელმწიფო უნივერსიტეტის საქართველოს ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტის შრომებისკრებული. თბ., 2012.სტატიაში გადმოცემულია ავტორის განაზრებანი რუსეთ-საქართველოს 2008 წლის აგვისტოს ომისგეოპოლიტიკური და გეოსტრატეგიული შედეგების ირგვლივ. გამოთქმულია მოსაზრება რომ ომისშედეგების გრძელვადიან პერსპექტივაში დაკონსერვება საქართველოს უქმნის „გაყოფილი ტერიტო-რიის“ ფენომენის მქონე სახელმწიფოდ ჩამოყალიბების საფრთხეს.7. დაზმირ ჯოჯუა. რუსეთ-საქართველოს 1812 წლის ომი (კახეთის აჯანყება) ქართული ანტიიმპე-რიალისტური დისკურსის შუქზე. – მარი ბროსე – 210. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სა-ქართველოს ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტის შრომების კრებული. თბ., 2012.სტატიაში, 1812 წლის კახეთის ანტირუსული აჯანყების ცალკეულ ფაქტებზე დაკვირვებით, ავტორი ავ-ითარებს მოსაზრებას, რომ აღნიშნულმა აჯანყებამ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა საქართველოსეროვნულ – განმათავისუფლებელ მოძრაობაში ანტირუსული-ანტიიმპერიალისტური დისკურსისკონცეპტუალური და ტაქტიკური საფუძვლებისდ შექმნაში.

138. Гурам Мархулия.Армянский национализм и Грузия. Некоторые аспекты взаимоотношений.International Scientific Jurnal, Law and politology. №19, Кишинев, Молдова, 2012.9. Гурам Мархулия. Геоистория и геополитика «армянского вопроса». – Кавказ и мир.Международный научный журнал. №12, თბ., 2012.10. მერი გაბედავა. პოსტსაბჭოთა რეგიონალური უსაფრთხოების კომპლექსი და საქართველო. –კავკასიის ხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია საერთაშორისო სიმპოზიუმი.მასალები. თსუ გამომცემლობა. თბ., 2012, გვ. 14-16.11. მერი გაბედავა. ომის საკითხი თანამედროვე საერთაშორისო ურთიერთობებში. – ცხუმ-აფხა-ზეთის მეცნიერებათა აკადემიის შრომები. III, გამომც.: „მერიდიანი“, თბ., 2012, გვ. 104-109.სტატიაში განხილულია „ძველი“ და „ახალი“ ომების კონცეფცია. საერთაშორისო ურთიერთობებისამერიკელმა თეორეტიკოსებმა ომის კლაუზევიცისეულ თეორიას დაუპირისპირეს „ახალი ომების“კონცეფცია (M. Kaldor, S. Kalyvas, N. Malcolm), რომლის მიხედვითაც ცივი ომის შემდეგ ომის ხასიათიდა ბუნება შეიცვალა, ომები ატარებენ ეთნიკური კონფლიქტების, გენოციდის, სამოქალაქო დაპირის-პირებს ხასიათს. რუსეთ-საქართველოს 2008 წლის ომისა და თანამედროვე მსოფლიო პროცესებისანალიზის საფუძველზე ნაჩვენებია, რომ „ძველ ომებს“ არ დაუკარგავთ აქტუალობა და ძალის პო-ლიტიკა კვლავ რჩება გეოპოლიტიკური მიზნის მიღწევის, პოლიტიკის გაგრძელების ერთ-ერთ ძირი-თად საშუალებად).12. მერი გაბედავა. О некоторых аспектах языковой политики в Грузии. – კულტურათაშორისი კო-მუნიკაციები, #20, გამომც.: „უნივერსალი“. თბ., 2013, გვ. 196-202.სტატიაში განხილულია ენის როლი საზოგადოების მობილიზაციისა და კონსოლიდაციის, ერი-სა-ხელმწიფოს ფორმირების თვალსაზრისით, სახელმწიფო ენის მდგომარეობა საქართველოში, ხელი-სუფლების ენობრივი პოლიტიკა ეთნიკურ უმცირესობებთან მიმართებაში, ის საფრთხეები და გამოწ-ვევები, რომლის წინაშე დგას სახელმწიფო ენა და ენობრივი პოლიტიკა მიმდინარე ეტაპზე).აკადემიური პერსონალის მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. ომარ არდაშელია. სახელმწიფო პროექტის „საქართველო და მსოფლიო“ ფარგლებში: აფ-ხაზეთი – ჩვენი სამშობლოა. როლი პროექტში: ერთ-ერთი ავტორი; სარედაქციო საბჭოს წევ-რი 2008-2013.2. ომარ არდაშელია. ევროკავშირის საგრანტო პროექტი – ტემპუსი V: კურიკულუმის რეფორმისსაერთაშორისო მოდელის განვითარება მულტიკულტურული განათლებისა და კულტურულიმრავალფეროვნების სწავლებისათვის, გრანტი # 2012-3366/001-001. პროექტის კოორდინა-ტორი სს-დან; ძირითადი შემსრულებელი.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. ომარ არდაშელია. აშშ-ს საგარეო პოლიტიკა სამხრეთ კავკასიაში XXI საუკუნის დამდეგს.– მოხსენება ამერიკისმცოდნეობის XIII ყოველწლიური საერთაშორისო კონფერენციაზე:შეერთებული შტატები და საქართველო: გუშინ, დღეს, ხვალ. ივ. ჯავახიშვილის სახელო-ბის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. 2012 წლის 17-19 მაისი. თბილისი.

142. ომარ არდაშელია. „თურქული რენესანსის“ დასაწყისი. – საქართველო და თურქეთი:კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობა და პერსპექტივები. საერთაშო-რისო სამეცნიერო კონფერენცია მიძღვნილი აჰმედ ოზქან მელაშვილის დაბადებიდან 90წლისთავისადმი. საქარველოს საპატრიარქოს წმიდა თამარ მეფის სახელობის სასწავლოუნივერსიტეტი. შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდი. 2012 წლის 21-24 ივ-ნისი. თბილისი, საქართველო. http://presa.ge/ new/ ?m=society&AID=17092.3. ომარ არდაშელია. აშშ – საქართველოს ქარტია სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებდა საქართველოს უსაფრთხოების საკითხები. – სამეცნიერო კონფერენცია. ივ. ჯავახიშვი-ლის სახელობის ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტი. 2012 წლის 12-15 ივნისი.4. ომარ არდაშელია. Геополитика армянской миграции – форма освоения пространства. –Сепаратизм и конфликты на Южном Кавказе. Международная научная конференция.24.02.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბი-ლისი, საქართველო. http://avrom-caucasus.livejournal.com/159793.html;5. ომარ არდაშელია. სირიის საკითხი დიდი სახელმწიფოების პოლიტიკაში. – სოხუმისსახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. მაისი,2012. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.6. დაზმირ ჯოჯუა. რუსეთ-საქართველოს 1812 წლის ომი (კახეთის აჯანყება) ქართული ანტი-იმპერიალისტური დისკურსის შუქზე. – მოხსენება საერთაშორისო კონფერენცია – სემი-ნარზე მიძღვნილი კახეთის ამბოხების 200 წლისთავისადმი. ჩერქეზული (ადუღეური) კულ-ტურის ცენტრი. 2012 წლის 5 აპრილი. თბილისი.7. დაზმირ ჯოჯუა. 2008 წლის აგვისტოს ომის დაწყების პირობების განსაზღვრისათვის. –სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_ id=332.8. Мери Габедава. „Православный сепаратизм в Абхазии“. – Сепаратизм и конфликты наЮжном Кавказе. Международная научная конференция. 24.02.2012. ივანე ჯავახიშვილისსახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილისი, საქართველო. http://avrom -caucasus.livejournal.com/159793.html;9. მერი გაბედავა. პოსტსაბჭოთა უსაფრთხოების კომპლექსი და საქართველო. – კავკასიისხალხთა ფოლკლორი და ლინგვოკულტუროლოგია. საერთაშორისო სიმპოზიუმი. ეძღვ-ნება პროფესორ ვალეხ ჰაჯილარის ხსოვნას. 18-21.04.2012. ივანე ჯავახიშვილის სახელო-ბის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, თბილი-სი, საქართველო. http://www.ictsu.tsu.edu.ge/ data/ le–db/news/azerb2.pdf10. მერი გაბედავა. Языковая политика в Грузии и вопросы глобализации. VII Международнаяконференция в Вильнюсский университет. 18-19 мая, 2012, Каунас (Литва).11. მერი გაბედავა. ამერიკის პოლიტიკა შუა აღმოსავლეთში. – ჯონ სტეინბეკის 110 წლისთა-ვისადმი მიძღვნილი VI საერთაშორისო კონფერენცია ამერიკისმოცდნეობაში. ქუთაისისსახელმწიფო უნივერსიტეტი, 5-6 ოქტომბერი, 2012 ქუთაისი.12. მერი გაბედავა. ომის საკითხი ნეორეალიზმის საერთაშორისო ურთიერთობების თეორია-ში. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონ-ფერენცია. მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.

15სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სოციალურ და პოლიტიკურმეცნიერებათა ფაკულტეტი მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იფსიქოლოგიის მიმართულებააკადემიური პერსონალის სამეცნიერო პუბლიკაციები:ბ) სტატიები:1. კახი კოპალიანი. პიროვნების თეორიები და ფსიქოლოგიური კონსულტირების ზოგადიმოდელი. კულტურათაშორისი კომუნიკაციები, # 18, თბილისი 2012.სტატიაში განხილულია სხვადასსხვა ფსიქოლოგიური კონსულტირებისა და ფსიქოთერაპიის ცნობი-ლი სკოლების ძირითადი შეხედულებები და მათ შორის არსებული განსხვავებები. აქედან გამომდი-ნარე წარმოდგენილია თანამედროვე ეტაპზე ყველაზე უფრო გავრცელებული ზოგადი მოდელი - ეკ-ლექტური მოდელი - რომელიც სხვადასხვა სკოლათა საუკეთესო მხარეების ინტეგრაციის მცდელო-ბას წარმოადგენს და მიღბული ახალი სისტემის პრაქტიკაში „მუშაობის“ შემოწმებას ისახავს მიზნად.2. კახი კოპალიანი. მიღწევის მოტივაციის თავისებურება მოზარდთა სპორტულ გუნდებში.ფილოსოფია, მეცნიერება, რელიგია. გამომცემლობა უნივერსალი, თბილისი 2012.წინამდებარე გამოკვლევის მიზანს წარმოადგენდა მოზარდთა პრეტენზიის დონის ექსპერიმენტულიშესწავლის საფუძველზე მათი მიღწევის მოტივაციის თავისებურებათა დადგენა. გამოკვლევაში მონა-წილეობა მიიღო 10 სპორტული გუნდის 159 მოზარდმა. მიღებული მონაცემების თანახმად, პრეტენზი-ის დონეს, საქმიანობის ეფექტურობისა და კმაყოფილების მაჩვენებლებს შორის სტატისტიკურად და-დებითი მნიშვნელობის მქონე კორელაცია დადგინდა. აღნიშნული შედეგების საფუძველზე გამოიყომოზარდების ეფექტური ჯგუფების შექმნის სტრუქტურული და ფუნქციური მახასიათებლები.3. ლია სვანიძე. მენეჯმენტის ფსქოლოგიის ძირითადი პრინციპები. – კულტურათაშორისიკომუნიკაციები, N18, თბილისი 2012.Important Psychological Issues in Managing Society and Individuals. Management which includes intended,purposeful and advisable infl uence on the controlled subject includes a big number of means andpossibilities needed for management. This mainly depends on large quantity and unlimited variety of theobjects to be controlled as well as on multiplicity of situations and environments where the objects have tobe controlled. Therefore the process of controlling has general and specific regularities, which makes a verycomplicated process of controlling a bit easier. Based on high qualifi cation and professional knowledge ofthe given subject Prof. Lia Svanidze, the author of the article suggests several ways of solving some of the

16important issues of psychological problems of management. She regards, that for any manager (be it a king, apresident or a general manager) in order to master the art of management besides intuition, experience andspecial education it is important to have a deep knowledge of psychology as psychology according to thewords of Jean Piaget is “Axis of the Galaxy of Science”. The author believes that fi rst of all a specialist ofmanagement should know the attitude of the object to be controlled, as well as human nature and motivesof action, which are complex and controversial. The reason of such actions could be deeply private andsometimes even unintentional. The management specialist should know the unlimited abilities of theconsciousness, human nature details and temperaments as well as the main idea of psychology so he/she candifferentiate normal and abnormal and they should use all this knowledge and skills to do his/her work. Inorder to make her ideas clear, the author in a very short and interesting way discusses important ideas ofDimitri Uznadze, Sigmund Freud, Carl Jung, etc.4. ლია სვანიძე. დიდი მასწავლებელი და ნათელი პიროვნება, აკადემიკოსი შოთა ნადი-რაშვილი. კულტურათაშორისი კომუნიკაციები, N20, თბილისი 2012.Статья посвящается выдающемуся грузинскому психологу и общественному деятелю академикуШоте Надирашвили. В нём говорится о Шоте Надирашвили, как о большом, блестящем учителе исветлой личности. Его перу принадлежит 250 научных трудов и 12 монографий. На основаниимножества теоретических и экспериментальных исследований он внёс огромный вклад впсихологическую науку. Автор касается двух книг Шота Надирашвили «Антропическая ТеорияУстановки» и «Психология Пропаганды». В статье весь акцент перенесён на великого учёного ШотуНадирашвили, как на не имеющего равного, учителя и достойнейшего человека. Когда читаешь егоблестящие работы, слушаешь его телевизионные беседы, знакомишься с его статьями, письмами,везде ясно видим личность большого учителя, прославленного сына грузинского народа, великогоучёного и исследователя, достойнейшего человека. Невозможно забыть его спокойную речь, тембрголоса, манеру разговаривать – всегда уравновешенную и внушающую доверие. Автор отмечает, чтоШота Надирашвили своими бесценными трудами обессмертил своё имя и заложил фундамент длянеиссякаемой любви.5. ლია სვანიძე. ეკლესიის სახელმწიფოს და ოჯახის დიდი საზრუნავი - ნარკომანია. კულ-ტურათაშორისი კომუნიკაციები, N20, თბილისი 2012.6. ლია სვანიძე. პოლიტიკური ფსიქოლოგიის როლი და მნიშვნელობა პოლიტიკურ ქცე-ვაში. ეკონომიკა და ბიზნესი, ივ. ჯავახიშვილის სახ. სახელმწიფო უნივერსიტეტი, N5 თბ.2012.სტატიაში წარმოჩენილია პოლიტიკური ფსიქოლოგიის უაღრესად მნიშვნელოვანი საკითხების რო-ლი და მნიშვნელობა პოლიტიკურ საქმიანობაში. ნაშრომს წითელ ხაზად გასდევს აზრი იმის თაობაზე,რომ პოლიტიკური ფსიქოლოგიის მეთოდოლოგიური პლატფორმა ქცევის ფსიქოლოგიაა, ხოლოპოლიტიკა განიხილება, როგორც ადამიანთა საქმიანობის განსაკუთრებული, უაღრესად მრავალფე-როვანი სახეობა.7. ლია სვანიძე. Важные психологические проблемы управления обществом и личностью.– ეკონომიკა და ბიზნესი, ივ. ჯავახიშვილის სახ. თსუ, N6. თბ. 2012.

178. ლია სვანიძე. Новые акценты управленческой деятельности. – ცხუმ-აფხაზეთის მეცნი-ერებათა აკადემიის შრომები, III, თბ. 2012.სტატიაში საინტერესოდ და მრავალმხრივად წარმოადგინა ინფორმაცია მართვის ჰუმანისტურ მხარე-ებსა და მენეჯერის საქმიანობის ადამიანური ფაქტორების შესახებ. მკითხველს შეუძლია გაეცნოს ახ-ალ მიდგომებს მართვის ჰუმანისტური ტექნოლოგიების შემუშავებაში. პირველ პლანზეა წამოწეულიმენეჯერის ადამიანური თვისებები და ფსიქოლოგიური მახასიათებლები, რომლებიც აუცილებელიაბიზნესის, კოლექტივის, ადამიანთა ჯგუფების წარმატებული მართვისათვის. დასმულია ახალი და ყუ-რადსაღები აქცენტები ადამიანთა ურთიერთობის და პიროვნებათაშორისი ურთიერთობების საკით-ხებში ბიზნესთან მიმართებაში.9. ლია სვანიძე. Великий учитель и светлая личность, выдающийся грузинский психологи общественный деятель Шота Надирашвили.Статья посвящается выдающемуся грузинскому психологу и общественному деятелю академику ШотеНадирашвили. В нём говорится о Шоте Надирашвили, как о большом, блестящем учителе и светлойличности. Его перу принадлежит 250 научных трудов и 12 монографий. На основании множестватеоретических и экспериментальных исследований он внёс огромный вклад в психологическую науку.Автор касается двух книг Шота Надирашвили «Антропическая Теория Установки» и «Психология Пропаганды».В статье весь акцент перенесён на великого учёного Шоту Надирашвили, как на не имеющегоравного, учителя и достойнейшего человека. Когда читаешь его блестящие работы, слушаешь еготелевизионные беседы, знакомишься с его статьями, письмами, везде ясно видим личность большогоучителя, прославленного сына грузинского народа, великого учёного и исследователя, достойнейшегочеловека. Невозможно забыть его спокойную речь, тембр голоса, манеру разговаривать – всегдауравновешенную и внушающую доверие. Автор отмечает, что Шота Надирашвили своими бесценнымитрудами обессмертил своё имя и заложил фундамент для неиссякаемой любви.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. კახი კოპალიანი. ლიდერობისკენ სწრაფვა და ძალაუფლების მოტივაცია. – სოხუმისსახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&secid=169&info_ id=332.2. ლია სვანიძე. პოლიტიკური ფსიქოლოგიის როლი და მნიშვნელობა დღევანდელპოლიტიკში. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეც-ნიერო კონფერენცია. მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO& sec_id=169&info_id=332.3. ნანული ცხვედაძე. ლონგიტუდური კვლევა: ქართველების ნაციონალური განწყობე-ბის სისტემის სტრუქტურული და დინამიკური მახასიათებლები 2008 წლის აგვისტოსომამდე და ომის შემდგომ პერიოდში. – სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტიაკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. მაისი, 2012. http://sou.edu.ge/index. php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.

სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლებისფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსსწავლების მეთოდიკის მიმართულებამ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ ი1. ჯემალ ჯინჯიხაძე. პედაგოგიკურ მეცნიერებათა დოქტორი, სრული პროფესორია)მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. მათემატიკის დაწყებითი კურსის მეცნიერული საფუძვლები. თბ., 2012, 888 გვ.წიგნში, თანამედროვე მოთხოვნათა შესაბამისად, მასწავლებლის პროფესიული სტანდარტებისა დადაწყებითი კლასების პროგრამების მიხედვითაა წარმოდგენილი მათემატიკის დაწყებითი კურსისმეცნიერული (თეორიული) საფუძვლები. იგი განკუთვნილია განათლების ბაკალავრების, მაგისტრან-ტებისა და დოქტორანტებისათვის, აგრეთვე, დაწყებითი (და სხვა საფეხურების) სკოლის მათემატიკისმასწავლებელთათვის.2. თანამედროვე პედაგოგიური ტექნოლოგიები. თბ., 2012, 343 გვ.წინამდებარე ნაშრომი წარმოადგენს ლექციების კურსს. მასში განხილულია მსოფლიოში გავრცელე-ბული თანამედროვე ძირითადი ზოგადპედაგოგიური და ზოგადდიდაქტიკური ტექნოლოგიები. წიგნიგანკუთვნილია განათლების (პედაგოგიური) სპეციალობის სტუდენტებისათვის. იგი გამოადგება საშუ-ალო სკოლის ყველა მასწავლებელს, რა სპეციალობისაც არ უნდა იყოს იგი. საინტერესო იქნებამკითხველთა ფართო წრისათვის.ა) სტატიები:1. გეომეტრიულ ცნებათა კლასიფიკაციის ერთი აქტუალური საკითხი მათემატიკის სწავლებისმეთოდიკაში. – საქართველოს განათლების მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე. თბ., 2012.გეომეტრიულ ცნებათა კლასიფიკაციების სწავლების მეთოდიკაში ჯერ კიდევ ლოგიკური ხარვეზებიგაგვაჩნია, რადგანაც მეთოდიკაში ბოლომდე არ არის გათვალისწინებული საკითხის მეცნიერულისაფუძვლები. სტატიაში ნაჩვენებია ორი გეომეტრიული ცნების ერთდროული არათავსებადობის შემ-თხვევა და გამოკვლეულია მისი პირობები.

22. მათემატიკის ევრისტიკული სწავლების რეალიზაციის გზები დაწყებით სკოლაში. – სწავლებისადა აღზრდის აქტუალური პრობლემები. III საერთაშორისო სამეცნიერო-მეთოდური კონფე-რენციის შრომები. აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. ქუთაისი. 2012. გვ. 136-140.ევრისტიკული სწავლების ფორმები და მეთოდები ორიენტირებულია მოსწავლეთა პიროვნების ევ-რისტიკული თვისებების განვითარებაზე და მათ საფუძვლად უდევთ დავალებათა შესაბამისი ტიპები.ასეთი სწავლების ეფექტურობის მიღწევის მიზნით სტატიაში განხილულია კოგნიციური, კრეაციულიდა ორგქმედითი ტიპის დავალებები და, შესაბამისად, _ სწავლების კოგნიციური, კრეაციული და ორ-გქმედითი მეთოდები.3. დისკრეტული ალბათობის ცნება. – ინტელექტი. საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალი, №2(43), თბ., 2012, გვ. 91-94 (თანაავტ.: გიორგი ჯინჯიხაძე, ალექსანდრე შანგუა, მიხეილ ნიკო-ლეიშვილი).თანამედროვე მოთხოვნების შესაბამისად, სკოლებსა და უმაღლეს სასწავლებლებში აქტუალურიდისკრეტული ალბათობის (სასრული ან თვლადი რაოდენობის შესაძლო გამოსავალთა მქონე მო-დულის) განხილვა და სწავლება. წარმოდგენილ ნაშრომში სისტემატიზებული და მაქსიმალურად ოპ-ტიმიზირებულია დისკრეტულ ალბათობასთან დაკავშირებული ცნებების, ტერმინებისა და თვისებებისშემოღების მეთოდიკა. სისტემატიზირებულია დისკრეტული ალბათობის ცნებასთან დაკავშირებულისაკითხები. მოყვანილია დისკრეტული ალბათობის -ადიტიურობის თვისების ორიგონალურიდამტკიცება.4. დიფერენცირების რეალიზაცია მათემატიკრი ტექსტური ამოცანების ამოხსნის სწავლებისას დაწ-ყებით სკოლაში. – განათლება. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების ფაკულტე-ტის რეცენზირებადი საერთაშორისო პერიოდული გამოცემა. #3. 2011 (გამოც. 2012 წელს).http://sou.edu.ge/files/Ganatlebis%20fakulteti/jurnali%20GANATLEBA/Ganatleba_3.pdf.დიფერენცირებული სწავლება განიხილება სამი პოზიციიდან: 1. მიზანდასახულობის ასპექტში, 2. შინა-არსობრივ ასპექტში, 3. ორგანიზაციულ ასპექტში. ამასთან, სასწავლო საქმიანობის დიფერენცირებუ-ლი ორგანიზაცია, ერთის მხრივ, ითვალისწინებს მოსწავლეთა გონებრივი განვითარების დონესა დაფსიქოლოგიურ თავისებურებებს, მათი აზროვნების როგორც თვალსაჩინო-ხატოვან, ისე აბსტრაქ-ტულ-ლოგიკურ ტიპს, მაგრამ მეორეს მხრივ, ითვალისწინებს მოსწავლეთა პიროვნების ინდივიდუ-ალურ მოთხოვნილებებს, მის შესაძლებლობებს და ინტერესებს კონკრეტულ საგანმანათლებლოთუნდაც მიკროსივრცეში. ეს ორი მხარე თანაკვეთადია და წარმოადგენს მათემატიკურ-მეთოდიკურისისტემის ერთ მთლიან დიდაქტიკურ ერთეულს. სტატიაში დონეობრივი მიდგომის ერთ-ერთი ვარი-ანტია გამოკვლეული.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივნი-სი, 2012. მოხსენება თემაზე: „მათემატიკური მეტყველების აქტუალური საკითხები დაწყებით სკო-ლაში“. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.

32. სწავლებისა და აღზრდის აქტუალური პრობლემები. III საერთაშორისო სამეცნიერო-მეთოდურიკონფერენცია. 2-3.06.2012, აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. ქუთაისი. მოხსენება თე-მაზე: „მათემატიკის ევრისტიკული სწავლების რეალიზაციის გზები დაწყებით სკოლაში“.2. ლევან ჯინჯიხაძე, პედაგოგიკის აკადემიური დოქტორი, ასოცირებული პროფესორია) მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ლიტერატურულ-ეტიმოლოგიური ძიებანი. გამომც.: „უნივერსალი“. თბ., 2012, 92 გვ.ლიტერატურულ ესეთა კრებული „ლიტერატურულ-ეტიმოლოგიური ძიებანი“ სხვადასხვა საკითხთასპექტრს მოიცავს. აქ ყურადღება მიქცეულია ერთმანეთისაგან აბსოლუტურად განსხვავებულ, დროი-სა და სივრცის თვალსაზრისით დაშორებულ პრობლემებს – შუმერიდან ვიდრე გრიგოლ რობაქიძემ-დის. კრებულში გაანალიზებულია მთელი რიგი საკითხები: ტერმინ „კარდუს“ ეტიმოლოგია, ქართუ-ლი და შუმერული სიტყვიერების ერთი პარალელი, აფხაზურ-ქართული ურთიერთობის საკითხი აფ-ხაზ და ქართველ მწერალთა შემოქმედებასა და პუბლიცისტიკაში, გრიგოლ რობაქიძის ბიოგრაფიუ-ლი და შემოქმედებითი დეტალები და ხალხური სიტყვიერების გავლენა ნიკო რაზიკაშვილის შემოქ-მედებაზე.2. პედაგოგიკურ-მეთოდიკური წერილები ქართული ენისა და ლიტერატურის დაწყებითი კურსისსწავლების მეთოდიკაში. გამომც.: „უნივერსალი“ . თბ., 2012, 145 გვ.კრებულში თანამედროვე მოთხოვნების შესაბამისად, მასწავლებლის პროფესიული და დაწყებითიკლასების ქართული ენისა და ლიტერატურის სწავლების პროგრამული სტანდარტების მიხედვითწარმოდგენილი და გაანალიზებულია დაწყებით კლასებში ქართული ენისა და ლიტერატურის სწავ-ლების თანამედროვე მეთოდები და ტექნოლოგიები.ბ) სტატიები:1. ქართულ-აფხაზური ურთიერთობის საკითხი ქართველ და აფხაზ მწერალთა შემოქმედებაში.– აფხაზეთის მოამბე. აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პერიოდული ორგანო. #1(8), 2012. (ისტორია, არქეოლოგია, ეთნოგრაფია, სამართალი, ფილოსოფია, პოლიტოლოგია,ფილოლოგია, პედაგოგიკა, ფსიქოლოგია, ეკონომიკა). გვ. 95-101.სტატიაში განხილულია ქართულ-აფხაზური ურთიერთობის პრობლემური საკითხი ქართველ და აფხაზმწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა როგორც მხატვრულ ნაწარმოებებში, ასევე პუბლიცისტიკაშიც.კერძოდ, მოცემული საკითხის უკეთ წარმოჩენის მიზნით გაანალიზებულია ვლ. ემუხვარის, ა. ემუხვარის,გ. შარვაშიძის და ნ. ლორთქიფანიძის შემოქმედებით-პუბლიცისტური შტრიხები.

42. კრიტიკული აზროვნების განვითარების ტექნოლოგია ქართული ენისა და ლიტერატურის გაკ-ვეთილებზე. – ინტელექტი. საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალი, #1 (42). თბ., 2012, გვ. 92-95.ქართული ენისა და ლიტერატურის გაკვეთილების მიმართ თანამედროვე მოთხოვნები ძალზე მაღა-ლია. გაკვეთილებზე უნდა იქნეს რეალიზებული სწავლების ურთიერთდამაკავშირებელი ამოცანები.ამ ამოცანების ამოხსნისათვის სკოლის დღევანდელობა მოითხოვს, სასწავლო პროცესში დაინერგოსინოვაციური მეთოდიკები, რომლებიც განაპირობებენ სწავლების ინდივიდუალიზაციას და მოსწავლე-თა დამოუკიდებლობის განვითარებას. ამ მხრივ ახალ მეთოდებს შორის უპირატესობა ენიჭება კრი-ტიკული აზროვნების ტექნოლოგიებს. კრიტიკული აზროვნების ტექნოლოგია კი კომპლექსური ტექ-ნოლოგიაა, რომელიც უზრუნველყოფს აღმზრდელობით და საგანმანათლებლო მიზნების განხორ-ციელებას. იგი აყალიბებს იდეათა შორის ერთ-ერთი უპირატესობის დასაბუთების, რთული პრობლე-მების ამოხსნის, კამათის არგუმენტირებულად წარმართვის უნარს.3. სასწავლო საქმიანობის სტიმულირების მეთოდები და პრობლემურ-ძიებითი სწავლება. – სწავ-ლებისა და აღზრდის აქტუალური პრობლემები. III საერთაშორისო სამეცნიერო-მეთოდურიკონფერენციის შრომები. აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. ქუთაისი. 2012. გვ.141-143.პედაგოგიკური მეცნიერებიდან და მასწავლებელთა სასწავლო საქმიანობიდან გამომდინარე, გროვ-დება მეთოდთა საკმაოდ დიდი არსენალი, რომლებიც მიმართულია სწავლების დადებითი მოტივე-ბის ფორმირებისაკენ, შემეცნებითი აქტივობის სტიმულირებისაკენ, რომელთა საშუალებითაც ხდებამოსწავლეთა ცოდნის კიდევ უფრო გამდიდრება და შესაბამისი უნარ-ჩვევების გამომუშავება. ამ მიზ-ნით სტატიაში განხილულია ვერბალური, თვალსაჩინო და პრაქტიკული, რეპროდუქციული და ძიები-თი, დედუქციური, ინდუქციური და ტრადუქციული მეთოდების გამოყენება სასწავლო პროცესში.4. მეტყველებითი კომპეტენტურობის ფორმირების საკითხი ქართული ენისა და ლიტერატურისგაკვეთილებზე. – განათლება. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების ფაკულტეტისრეცენზირებადი საერთაშორისო პერიოდული გამოცემა. #3. 2011 (გამოც. 2012 წელს).http://sou.edu.ge/files/Ganatlebis%20fakulteti/jurnali%20GANATLEBA/Ganatleba_3.pdf.განათლების თანამედროვე რეფორმების სტრატეგია განსაზღვრავს ქართული ენისა და ლიტერატუ-რის სწავლების საგნობრივ კომპეტენციებს: ენობრივს, ლინგვისტიკურს, კომუნიკაციურს და კულტურო-ლოგიურს. დასახელებული კომპეტენციებიდან წამყვანია კომუნიკაციური, რადგან იგი ენის ფლობისდონეს განსაზღვრავს. მასწავლებლის უპირველეს მოვალეობას წარმოადგენს მრავალფეროვანი დამრავალსახოვანი ურთიერთობების საფუძველზე ჩამოაყალიბოს მოსწავლეთა კომუნიკაციური კულტუ-რა, რომელშიც უმნიშვნელოვანესი როლის შესრულება შეუძლია მეტყველების განვითარების გაკვეთი-ლებს, რომელთა ძირითადი ამოცანაა ეფექტური ურთიერთობების სწავლება. თანამედროვე ეტაპზექართული ენისა და ლიტერატურის საბოლოო მიზანია ფორმირება ისეთი კომუნიკაციური პიროვნები-სა, რომელიც ფლობს მდიდარ შემეცნებით გამოცდილებას, კომუნიკაციური კომპეტენტურობის მაღალდონეს, მტკიცედ მიისწრაფვის მშობლიურ ენაში სრულყოფისაკენ.

55. ლევან ჯინჯიხაძე. ქართული და შუმერული სიტყვიერების ერთი პარალელისათვის. – განათ-ლება. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების ფაკულტეტის რეცენზირებადი საერ-თაშორისო პერიოდული გამოცემა. #3. 2011 (გამოც. 2012 წელს).http://sou.edu.ge/files/Ganatlebis%20fakulteti/jurnali%20GANATLEBA/Ganatleba_3.pdf.ქართული და შუმერული ცივილიზაციების შესაძლო იდენტურობაზე თავის დროზე მიუთითებდნენ რო-გორც უცხოელი, ასევე ქართველი მეცნიერები: ფ. ლენორმანი, ვ. ქრისტიანი, ჰ. ფენრიხი, მ. წერეთელი,ნ. მარი, ი. ჯავახიშვილი, ა. აფაქიძე, რ. პატარიძე, ჯ. შარაშენიძე და სხვ., რომლებიც შუმერულ ენას უდ-არებდნენ ინდოევროპულს, სემიტურს, ურალო-ალთაურს, მალაიზიურ-პოლინეზიურს, უნგრულს,თურქულ-მონგოლურს და სხვა ენებს, თანდათანობით მივიდნენ იმ დასკვნამდე, რომ შუმერულ ენასარავითარი საერთო არა აქვს არც ერთ დასახელებულ ენებთან და შესაბამისად, იგი არ მიეკუთვნებო-და არც ერთ ენათა ჯგუფს. ზემოთ დასახელებული მეცნიერები გარკვეულ კავშირს ხედავდნენ შუმე-რულსა და ქართველურს (ქართული, მეგრულ-ლაზური, სვანური) შორის, მიდიოდნენ იმ დასკვნამდე,რომ მათ შორის ბევრია ტიპოლოგიური მსგავსება, შეინიშნება ბევრი რამ საერთო ლექსიკის, მორფო-ლოგიისა და სინტაქსის მხრივ. ყოველივე ამის ფონზე, სტატიაში განხილულია შუმერული წარმართუ-ლი პანთეონის ერთ-ერთი მთავარი დედა-ღვთაება არურუს მნიშვნელობა და ფუნქცია, რომელმაც თა-ვისებური ასახვა ჰპოვა ქართულ ხალხურ ზეპირსიტყვიერებასა და სიმღერებში, და რომელსაც, ჩვენიაზრით, ქართულ წარმართულ პანთეონში მნიშვნელოვანი ადგილი უნდა სჭეროდა, როგორც კაცობ-რიობის გამჩენ დედა-უფალს, ბუნების დიდ დედას.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივ-ნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ქართული ენისა და ლიტერატურის სწავლების კომუნიკაციურიტექნოლოგია“. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.2. სწავლებისა და აღზრდის აქტუალური პრობლემები. III საერთაშორისო სამეცნიერო-მეთოდუ-რი კონფერენცია. 2-3.06. 2012, აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. ქუთაისი. მოხსე-ნება თემაზე: „სასწავლო საქმიანობის სტიმულირების მეთოდები და პრობლემურ-ძიებითისწავლება“.

6სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლებისფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იპედაგოგიკის მიმართულება1. ოთარ ვახანია, პედაგოგიკის დოქტორი, ასოცირებული-პროფესორისტატიები:1. ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის ქართული ხალხური პედაგოგიკა. – განათლება. სო-ხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების ფაკულტეტის რეცენზირებადი საერთა-შორისო პერიოდული გამოცემა. #3. 2011 (გამოც. 2012 წელს).http://sou.edu.ge/files/Ganatlebis%20fakulteti/jurnali%20GANATLEBA/Ganatleba_3.pdf.ნაშრომში ავტორის მიერ შესწავლილია ძველ საქართველოში არსებული მოზარდის ფიზიკური აღ-ზრდის მეთოდები და ქართული ხალხური პედაგოგიკა, რომელიც საუკუნეების მანძილზე გადაეცემო-და თაობიდან თაობას და დღემდე არის შემონახული ადამიანთა მეხსიერებაში.ქართულ ხალხურ პედაგოგიკაში გავრცელებული იყო ფიზიკური ვარჯიშების ისეთი სახეობები, რო-გორიც არის: სიგრძეზე, სიმაღლეზე და ჭოკით ხტომა, ქვის აწევა და გადატანა, ქვის კვრა, ბრტყელიქვის ტყორცნა, ბურთაობა, შუბის ტყორცნა, ცხენოსნობა, ჭიდაობა, ნადირობა, ფარიკაობა, მოკლეთხილამურებზე სიარული და სხვა.2. ფიზიკური აღზრდის ურთიერთკავშირი აღზრდის სხვადასხვა კომპონენტებთან. – მეცნი-ერება და სკოლა. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის სამეცნიერო პედაგოგიური შრომების კრებული III. თბ., 2012. გვ.154-160.ფიზიკური აღზრდა ადამიანის აღზრდის შემადგენელი ნაწილია. აღზრდის სხვადასხვა (მხარეების)კომპონენტების – გონებრივი, ზნეობრივი, ესთეტიკური, ფიზიკური და შრომითი აღზრდის მჭიდროურთიერთკავშირის განხორციელების საშუალებით მიიღწევა ადამიანის ყოველმხრივი ჰარმონიულიგანვითარება. გარდა იმისა, რომ ფიზიკური აღზრდის სხვადასხვა კომპონენტები ხელს უწყობენ ფიზი-კური აღზრდის მეცნიერულად გააზრებული პროცესის სრულყოფილად წარმართვას, თვით ფიზიკუ-რი აღზრდის პროცესში ხორციელდება – გონებრივი, ზნეობრივი, ესთეტიკური და შრომითი აღზრდისკომპონენტები.

7სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „სპორტის სოციალური ფუნქციები“. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.2. ლეილა შეროზია, პედაგოგიკის დოქტორი, ასისტენტ პროფესორისტატიები:1. კლასგარეშე მუშაობის სპეციფიკა და მისი როლი მოსწავლეთა სოციალიზაციაში. – მეცნიერებადა სკოლა. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების სამეცნიერო-კვლევითი ინსტი-ტუტის სამეცნიერო პედაგოგიური შრომების კრებული III. თბ., 2012.ყველასათვის ცნობილია, რომ პედაგოგიური პროცესი ოთხ ძირითად საყრდენზე დგას: საკლასო-სა-გაკვეთილო სისტემა, კლასგარეშე საგანმანათლებლო აღმზრდელობითი მუშაობა, სკოლისგარეშესააღმზრდელო დაწესებულებები და ოჯახი. მასწავლებლის შრომა მაშინ არის პროდუქტიული, როცააღნიშნული პედაგოგიური სისტემები ლოგიკური ინტეგრაციის საფუძველზე კომპლექსურად არის ამ-ოქმედებული. ნაშრომის მიზანია ახლებურად და უფრო გამარტივებულად გააშუქოს აღნიშნულ პედა-გოგიურ სისტემათა ინტეგრირების პროცესი თეორიულ და პრაქტიკულ ასპექტში.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიეროკონფერენცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „კლასგარეშე მუშაობის სპეციფი-კა და მისი როლი მოსწავლეთა ზნეობრივი თვისებების ჩამოყალიბებაში“.http://sou.edu.ge/index.php? lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.3. გულნაზი ხუხუა, პედაგოგიკურ მეცნიერებათა დოქტორი.სტატიები:1. ინკლუზიური განათლება და სულიერება. – ცხუმ-აფხაზეთის მეცნიერებათა აკადემიის შრო-მები. II. თბ., 2012.სტატია ეხება უნარშეზღუდულ მოსწავლეთა მიმართ საზოგადოებისა და მასწავლებელთა დამოკიდე-ბულების ჰუმანურობაში სულიერი სიმდიდრის მნიშვნელობას

82. კვინტილიანე და თანამედროვეობა ანუ პედაგოგიკა 2000 წლის შემდეგ. – საერთაშორისოჟურნალი „ათინათი“.#2 (4), 2012, გვ. 86-89.წარსულისა და თანამედროვე პედაგოგიკის შედარებითი მეთოდების გზით გაკეთებულია დასკვნა, რომკვინტილიანეს პედაგოგიკა არა მარტო ისტორიაა, არამედ დღემდე ინარჩუნებს აქტუალობას (ანდღემდე არ დაუკარგავს მეცნიერული და პრაქტიკული ღირებულება).3. აღზრდა ბავშვის პიროვნებისადმი სიყვარულისა და პატივისცემის საფუძველზე. - საერთა-შორისო სამეცნიერო-პერიოდული გამოცემა „კულტურათაშორისი კომუნიკაციები.“ #17,2012, გვ. 232-241.ნაშრომში განხილულია მოსწავლის პიროვნებისადმი სიყვარულისა და პატივისცემის გამოხატვისფორმები და მისი ეფექტური შედეგები.4. მასწავლებელი - პედაგოგიკა - მოსწავლე. - სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათ-ლების სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის სამეცნიერო პედაგოგიური შრომების კრებული„მეცნიერება და სკოლა“ III. თბ., 2012.სტატია მოიცავს კრიტიკულ მოსაზრებებს განათლების სიტემაში არსებული ზოგიერთი ნაკლოვანებისშესახებ; ხაზგასმულია მასწავლებლისა და მოსწავლის უშუალო გამოცდილების საფუძველზე მუშაობისწარმართვის გზები და საშუალებები.5. სკოლა მასწავლებლიდან იწყება. - სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების სა-მეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის სამეცნიერო პედაგოგიური შრომების კრებული „მეცნიერ-ება და სკოლა“ III. თბ., 2012.სტატია ეხება ორი კონკრეტული მასწავლებლის პედაგოგიური გამოცდილების განზოგადოებას, მათიწარმატებული საქმიანობის პედაგოგიური პრინციპებისა და მეთოდების შემოქმედებით მიდგომებს.მონაწილეობა საერთაშორისო და ეროვნულ კონფერენციებზე:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ინკლუზიური განათლების რეალობა და პერსპექ-ტივები“. http://sou.edu.ge/index. php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.2. ჯუმბერ ლეჟავას სახელობის მეცნიერებათა მრავალპროფილიანი საერთაშორისო აკად-ემიის მიერ ორგანიზებული საერთაშორისო კონფერენცია. 2012 წ. ივნისი. მოხსენება თემა-ზე: „კვინტილიანე და თანამედროვეობა ანუ პედაგოგიკა 2000 წლის შემდეგ“.

9სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლებისფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იმეთოდიკის მიმართულება1. რუსუდან ფიფია, ასოცირებული-პროფესორისტატიები:1. ესთეტიკურ-აღმზრდელობითი შეხედულებები იონე მინჩხის პოეზიაში. – საქართველოდა თურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობა და პერესპექ-ტივები. აჰმედ ოზქან მელაშვილის დაბადებიდან 90 წლისთავისადმი მიძღვნილი საერ-თაშორისო სამეცნიერო კონფერენციის (თბილისი, 21-24 ივნისი, 2012) მასალები. თბ.,2012, გვ. 194-199).იოანე მინჩხის ჰიმნოგრაფიული პოეზიაში ჩანს ავტორის ინდივიდუალური სულიერი სამყარო, ზნეობადა ესთეტიკური მრწამსი, რაც მკითხველისა და მსმენელის გულსა და გონებას ჭეშმარიტი ღირებუ-ლებებისაკენ წარმართავს. იოანე მინჩხის შემოქმედების მხატვრული ღირებულებების კვლევისას უნ-და გავითვალისწინოთ მისი ეპოქის დამოკიდებულება ხელოვნებასთან. ქართული ორიგინალური თუნათარგმნი ჰიმნოგრაფია იძლევა იმის საშუალებას, რომ თანამედროვე მკითხველის გადასახედიდანგავიაზროთ მისი საღვთისმეტყველო ფუნქციისა და უდიდესი ესთეტიკური დანიშნულების ერთობლი-ობა. იოანე მინჩხის მრავალმხრივ საყურადღებო პოეზიაში, სახეთა პარალელიზმის მოხმობით უამ-რავი ახალი სახე-სიმბოლოა შექმნილი და ყოველი მათგანი ემსახურება ადამიანის ცოდვათა გააზრე-ბას და ზნეობრივი სრულყოფილების მიღწევის მცდელობას.2. იაკობ გოგებაშვილის წერის სწავლების მეთოდები და თანამედროვე მდგომარეობა. –– განათლება. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების ფაკულტეტის რეცენ-ზირებადი საერთაშორისო პერიოდული გამოცემა. #3. 2011 (გამოც. 2012 წელს).http://sou.edu.ge/files/Ganatlebis%20fakulteti/jurnali%20GANATLEBA/Ganatleba_3.pdf.თავის უკვდავ დედაენასთან ერთად იაკობ გოგებაშვილმა შექმნა წერის სწავლების მწყობრი სისტემა.კლასიკოსმა წერის დედანი უდიდესი რუდუნებითა და მადლით შემოსა და ქართველ პედაგოგიურსაზოგადოებას დაუტოვა კალიგრაფიული სისტემა, რომელიც თავისი ესთეტიკური ღირებულებითგანსაზღვრავდა პიროვნების ფსიქო-ფიზიოლოგიური სინამდვილის, ინდივიდუალური ბუნების ამსახ-ველ უნარს. სტატიაში შესწავლილია, წერის სწავლების იაკობ გოგებაშვილისეული მეთოდიკის გათ-ვალისწინებით, მიმდინარე სასწავლო – მეთოდიკური მდგომარეობა. სურათი ნათელია: თუ ეროვნუ-ლი სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული პირველი კლასის ბოლოს მისაღწევი შედეგებს და ინდი-კატორებს ყურადღებით გავეცნობით, ვნახავთ, რომ აქ კალიგრაფიული კულტურის გამომუშავება არ

10არის პრიორიტეტული და შესაბამისად მას უფრო ნაკლები დრო ეთმობა, ვიდრე ადრე ეთმობოდა.ჩვენის აზრით, თანამედროვე მეთოდიკური ლიტერატურა წერის ათვისებას საწყის ეტაპებს ნაკლებყურადღებას უთმობს, ვიდრე წერითი მეტყველების შემდგომი ეტაპის განვითარებას. ვინაიდან წერი-თი მეტყველება კომუნიკაციის საშუალებაა და მას აღიქვამენ არა როგორც უბრალოდ თითების მო-ტორული ჩვევის განვითარებას, არამედ როგორც სრულიად ახალ უნარს – სათქმელის წერილობითგადმოცემას. წერის თანამედროვე მეთოდებიც ამ უნარის ჩამოყალიბებას უწყობს ხელს.3. X საუკუნის ქართული ჰიმნოგრაფიის თეოლოგიური და მხატვრული ღირებულებები. –ილია ჭავჭავაძის სახელობის ქუთაისის სამეცნიერო ბიბლიოთეკის წელიწდეული, # 3.ეძღვნება ვაჟა-ფშაველას დაბადებიდან 150 წლისთავს. ქუთაისი, 2011. გვ. 2010- 2014.(დაიბეჭდა 2012 წელს).ჰიმნოგრაფიული პოეზია ნებისმიერ ეპოქაში ითავსებდა ორ უძირითადეს კომპონენტს: ის ძირითადადთეოლოგიური დანიშნულებით იქმნებოდა, მაგრამ გამოირჩეოდა მაღალი მხატვრული ღირებულებე-ბით. შუა საუკუნეთა თეოლოგიური შეხედულებების პოეტურ პრიზმაში მოქცევა და გადააზრება ჰიმნოგ-რაფთა საზრუნავს შეადგენდა და ეს მცდელობა ძალიან ხსირად კლასიკური შედევრების შექმნითმთავრდებოდა. ნაშრომი არის მცდელობა იოანე მინჩხის უნივერსალობით აღბეჭდილი შემოქმედებისუდიდესი მნიშვნელობის გარკვევისა ქართული სასულიერო პოეზიის განვითარებაში.მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. კურიკულუმის რეფორმის საერთაშორისო მოდელის განვითარება მულტიკულტურულიგანათლებისა და კულტურული მრავალფეროვნების სწავლებისათვის, ევროკავშირისპროექტი – ტემპუსი V: გრანტი # 2012-3366/001-001. ძირითადი შემსრულებელი.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფე-რენცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „სპეციალური საგანმანათლებლო საჭი-როების მქონე მოსწავლეთა აკადემიური უნარების განვითარების მეთოდოლოგიადა სტრატეგიები“. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.2. საქართველო და თურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდე-ლობა და პერსპექტივები. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია მიძღვნილიაჰმედ ოზქან მელაშვილის დაბადებიდან 90 წლისთავისადმი. საქარველოს საპატ-რიარქოს წმიდა თამარ მეფის სახელობის სასწავლო უნივერსიტეტი. შოთა რუსთა-ველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდი. 21-24.06.2012. თბილისი, საქართველო.მოხსენება თემაზე: „ესთეტიკურ-აღმზრდელობითი შეხედულებები იოანე მინჩხისშემოქმედებაში“. http://presa.ge/new/?m=society&AID=17092.

112. ბროლისა წულაია,ა) მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. ბუნებისმეტყველება დაწყებით კლასებში. თბ., 2012.ნაშრომში შესწავლილია ბუნებისმეტყვბელების თანამედროვე მეთოდების ზოგიერთი საკითხი. გაან-ალიზებულია მათი როლი და მნიშვნელობა დაწყებითი კლასების მოსწავლეთა სწავლების პროცესში.მოცემულია სიახლეთა მთელი კომპლექსი, რაც განათლების სისტემის რეფორმის მიხედვით გათვა-ლისწინებულია აღნიშნული საგნის სწავლებისას. წიგნი დახმარებას გაუწევს განათლების ფაკულტეტისსტუდენტებს, დაწყებითი კლასების ბუნებისმეტყველების კურსის მასწავლებლებსა და ამ საკითხებითდაინტერესებულ მკითხველს.ბ) სტატიები:1. ახალი თურქული კურიკულუმი და დაწყებითი განათლება. – საქართველო და თურქეთი:კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობა და პერესპექტივები. აჰმედ ოზ-ქან მელაშვილის დაბადებიდან 90 წლისთავისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო სამეცნიე-რო კონფერენციის (თბილისი, 21-24 ივნისი, 2012) მასალები. თბ., 2012, გვ. 114-121. (თანა-ავტორი: თ. შინჯიაშვილი).ახალი თურქული კურიკულუმი ფართო მასშტაბის სასწავლო პროგრამის რეფორმირების შემადგე-ნელ ნაწილს წარმოადგენს. ახალი კურიკულუმი მიზნად ისახავს შექმნას ისეთი სასწავლო გარემო,სადაც სტუდენტებს შეეძლებათ ერთმანეთს გაუზიარონ საკუთარი იდეები და აქტიური მონაწილეობამიიღონ სხვადასხვა დისციპლინების სწავლებაში განსხვავებული სასწავლო მეთოდების გამოყენე-ბით. სტატია აღწერს კურიკულუმის რეფორმას დაწყებითი სკოლის კურიკულუმში (I-VIII კლასი),თურქეთის ევროკავშირთან ურთიერთობის გავლენას საგანმანათლებლო სისტემაზე. იგი განიხი-ლავს სასწავლო რეფორმის ფუნდამენტური პრინციპებს. შედარებულია ძველი და ახალი სასწავლოპროგრამები, განხილულია ახალი სასწავლო გეგმის სიახლეები, მოცემულია საქართველოსა დათურქეთის განათლების სისტემის, მათ შორის დაწყებითი სკოლის სასწავლო გეგმების შედარება დასხვ.2. იაკობ გოგებაშვილი და დაწყებით კლასებში ბუნებისმეტყველების სწავლების თანამედ-როვე ტექნოლოგიები. – განათლება. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლებისფაკულტეტის რეცენზირებადი საერთაშორისო პერიოდული გამოცემა. #3. 2011 (გამოც.2012 წელს).http://sou.edu.ge/files/Ganatlebis%20fakulteti/jurnali%20GANATLEBA/Ganatleba_3.pdf..სტატიაში ავტორის მიერ შესწავლილია დაწყებით კლასებში (I-VI კლასები) ბუნებისმეტყველების სწავ-ლების თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენება იაკობ გოგებაშვილის „ბუნების კარის“ მოთხრობე-ბის მიხედვით. ბავშვის მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბების საწყის ეტაპზევე მნიშვნელოვანია პრი-ორიტეტული გახდეს ჯანსაღი, უსაფრთხო ცხოვრების წესის დაცვა და ბუნებისადმი სიყვარულის ჩანერ-გვა პატარებისადმი, რაც მათ ადრეულ ასაკშივე გამოუმუშავბს სიკეთისა და პატივისცემის გრძნობას.

12იაკობ გოგებაშვილის მოთხრობებში საუკეთესოდაა აღწერილი და გადმოცემული როგორ უნდა უყ-ვარდეთ ბუნება და მის მიერ შემოთავაზებული სილამაზე ბავშვებს და ადამიანებს.3. ფეიხოას ვეგეტაციური გამრავლება. – საქართველოს, მათ შორის აფხაზეთის აგრარულისექტორის თანამედროვე მდგომარეობა და მისი განვითარების პერსპექტივები. თბ., 2012.გვ. 154-160.მრავალწლიან ნარგავებში ძვირფასი თვისებების შენარჩუნება და განმტკიცება ძირითადად ვეგეტაცი-ური გამრავლების გზით ხდება. ვეგეტაციური გამრავლების ეს მეთოდი ხასიათდება მთელი რიგი უპ-ირატესობით. ამიტომ იგი ძირითადად მეცნიერულ მიზნებსა და ცალკეულ სადედე პლანტაციების შექ-მნას ემსახურება.მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:2. კურიკულუმის რეფორმის საერთაშორისო მოდელის განვითარება მულტიკულტურულიგანათლებისა და კულტურული მრავალფეროვნების სწავლებისათვის. ევროკავშირისპროექტი – ტემპუსი V, გრანტი # 2012-3366/001-001. სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „თანამედროვე ტექნოლოგიებით მოსწავლეთა ჩარ-თულობა ბუნებისმეტყველების გაკვეთილებზე“. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.2. საქართველო და თურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობადა პერსპექტივები. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია მიძღვნილი აჰმედ ოზქანმელაშვილის დაბადებიდან 90 წლისთავისადმი. საქარველოს საპატრიარქოს წმიდა თა-მარ მეფის სახელობის სასწავლო უნივერსიტეტი. შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეც-ნიერო ფონდი. 2012 წლის 21-24 ივნისი. თბილისი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „ახ-ალი თურქული კურიკულუმი და დაწყებითი განათლება“ (თანამომხსენებელი: თ. შინჯიაშ-ვილი). http://presa.ge/new/ ?m=society&AID=170923. თემურ ორმოცაძე, ასოცირებული-პროფესორია) მონოგრაფიები, წიგნები, სახელმძღვანელოები:1. მათემატიკა 6 - შემაჯამებელი სამუშაო, ინდივიდუალური ტესტების კრებული. თბ., 2012, 436გვ.წიგნი შედგება სასწავლო წლის განმავლობაში ჩასატარებელი 10 აუცილებელი შემაჯამებელი სამუ-შაოს 40 ვარიანტიანი ინდივიდუალური ტესტისაგან, რომელიც სრულ შესაბამისობაშია საგნობრივსტანდარტთან. წიგნი განკუთვნილია ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების მეექვსე კლასის

13მოსწავლეთათვის. წინამდებარე წიგნი ფასდაუდებელ დახმარებას გაუწევს მათემატიკის პედაგოგებს.აგრეთვე სკოლის ადმინისტრაციიებს დაეხმარება შესაბამისი საგნის შესწავლის მონიტორინგის წარ-მოებაში.2. მათემატიკა. ცნობარი აბიტურიენტთათვის. მეთოდური სახელმძღვანელო. მეორე გამოცემა.გამომც.: „დამანი“. 2012, 78 გვ. (თანაავტორი: შ. ახალაია).ელემენტარული მათემატიკის ცნობარი განკუთვნილია არა მხოლოდ საშუალო სკოლის მოსწავლე-ებისა და აბიტურიენტებისათვის, არამედ იგი დიდ დახმარებას გაუწევს ყველას ვინც კი დაინტერესებუ-ლია ელემენტარული მათემატიკის შესწავლით.ბ) სტატიები1. ტექსტობრივი ამოცანები მოძრაობაზე. – მეცნიერება და სკოლა. სოხუმის სახელმწიფო უნივერ-სიტეტის განათლების სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის სამეცნიერო პედაგოგიური შრომე-ბის კრებული III. თბ., 2012.ტექსტობრივი ალგებრული ამოცანები ანუ ამოცანები, რომლებიც განტოლებათა ან განტოლებათა სის-ტემის შედგენაზე დაიყვანება, ტრადიციულად ერთ-ერთ რთულ საკითხს წარმოადგენს მოსწავლეების-ათვის. ამ საკითხისადმი ყურადღება იმითა გამოწვეული, რომ ტექსტობრივი ამოცანების ამოხსნა მოს-წავლეებში ავითარებს ლოგიკურ აზროვნებას, მიხვედრილობას და დაკვირვებულობას. ამასთანავე,არც ისე მარტივი გარდაქმნების ცოდნის აუცილებლობას, რომლებიც წარმოიშობა შესაბამისი განტო-ლებების, განტოლებათა სისტემების ან უტოლობების ამოხსნისას.2. კითხვაზე – როგორ ვსწავლობთ? პასუხი – როგორც გვაწავლიან, ალბათ სწორია. – განათლე-ბა. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების ფაკულტეტის რეცენზირებადი საერთა-შორისო პერიოდული გამოცემა. #3. 2011 (გამოც. 2012 წელს).http://sou.edu.ge/files/Ganatlebis%20fakulteti/jurnali%20GANATLEBA/Ganatleba_3.pdf.სტატიაში განხილულია დაწყებით კლასებში მათემატიკისა და სხვა საგნები სწავლების თანამედროვემეთოდური ინოვაციები. მოყვანილი დასკვნები სასარგებლოა სასწავლო პრაქტიკის გასაუმ-ჯობესებლად.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია. ივ-ნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „ერთი საინტერესო ამოცანის შესახებ და ცოტაოდენი რამ მისიისტორიიდან.“ http://sou.edu.ge/index. php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.

14სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლებისფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იგანათლების ფსიქოლოგიის მიმართულება1. თამარ ჯავახიშვილი, ასოცირებული-პროფესორისტატიები:1. განათლების ფსიქოლოგიის მიმართება პედაგოგიურ ფსიქოლოგიასთან. – მეცნიერება დასკოლა. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების სამეცნიერო-კვლევითი ინსტი-ტუტის სამეცნიერო პედაგოგიური შრომების კრებული III. თბ., 2012.სტატიაში წარმოდგენილია ის ცვლილებები, რომლებმაც განაპირობეს ტრადიციული პედაგოგიურიფსიქოლოგიის გადასვლა განვითრების ახალ, მაღალ ეტაპზე, რის გამოც მას უკვე ეწოდა განათლებისფსიქოლოგია.2. იაკობ გოგებაშვილი შემოქმედების ზოგიერთი ასპექტი. – განათლება. სოხუმის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტის განათლების ფაკულტეტის რეცენზირებადი საერთაშორისო პერიოდუ-ლი გამოცემა. #3. 2011 (გამოც. 2012 წელს).http://sou.edu.ge/files/Ganatlebis%20fakulteti/jurnali%20GANATLEBA/Ganatleba_3.pdf.იაკობ გოგებაშვილის მოთხრობების ფსიქოლოგიური ანალიზით ნაჩვენებია მათი ავტორის მიკუთვნე-ბის მართებულობა მსოფლიოს იმ დიდ მწერლებთან, რომელთა შემოქმედებასაც მიიჩნევს „კულტუ-რულ-გაგებითი“ ფსიქოლოგია პიროვნების შესწავლის ძირითად წყაროდ.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენცია.ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „განათლების ჰუმანისტური ექსპერტიზის პერსპექტივები“.http://sou.edu.ge/index. php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.

152. იზო ბუხულეიშვილი, ასისტენტ პროფესორისტატიები:1. დისტანციური განათლება. – თანამედროვეობის მეცნიერული საკითხები. სუხიშვილის სასწავ-ლო უნივერსიტეტის მესამე საერთაშორისო სამეცნიერო პრაქტიკული კონფერენციის მასა-ლები. გორი. 2012.დისტანციური სწავლება ღია საგანმანათლებლო სისტემის ისეთივე განუყოფელი ატრიბუტია,რო-გორც თვით ღია განათლების სისტემა გლობალურ პროცესში,იგი უმაღლესი განათლების სერიოზ-ულ ალტერნატივადაცაა აღიარებული. დისტანციური განათლების ისტორია 2004 წლიდან იწყებაა.შ.შ.დღეს იმაზე აღარ დაობენ,რომ დისტანციური სწავლება განათლების მიღების თვისებრივად ახა-ლი ფორმაა,იგი არის დაჩქარებული ვარიანტია უმაღლესი განათლების მიღების რეალური და მოქ-ნილი საშუალებაა.უკვე დაიმკვიდრა ადგილი მრავალი ქვეყნის საგანმანათლებლო სისტემაში.ამისდასტურია მზარდი მოთხოვნები ამ ტიპის განათლების მეორე სპეციალობაზე. ნაშრომში გამოკვეთი-ლია დისტანციური სწავლების როგორც დადებითი ისე უარყოფითი მხარეები. დისტანციური განათ-ლება მთლიანი კომპლექსია და ადამიანთამცოდნეობის მიღწევებს უნდა დაეფუძნოს, ამისთვის ჯერკიდევ გასააზრებელია მნიშვნელოვანი პედაგოგიური და ფსიქოლოგიური პრობლემები,უნდა შეიქ-მნას სპეციალური დიდაქტიკის მასალები და დამუშავდეს შესაბამისი სწავლების მეთოდიკა. ამდენად,დისტანციური სწავლება უმაღლესი სკოლის დიდაქტიკის, ნაწილობრივ ანდროგიკისა და ფსიქიურიგანათლების ფსიქოლოგიის კვლევის ობიექტია, რადგან იგი ეხება სწავლა-სწავლების პრობლემასდა აგრეთვე დისტანციურად ოპტიმალურ პედაგოგიურ ურთიერთობის სტუდენტსა და პროფესორსშორის.2. ხუთ და ექვსწლიან ბავშვთა სასკოლო მზაობასთან დაკავშირებული განვითარების ფსიქიურიპრობლემებისათვის. – სწავლებისა და აღზრდის აქტუალური პრობლემები. აკაკი წერეთლისსახელმწიფო უნივერსიტეტის III საერთაშორისო სამეცნიერო-მეთოდური კონფერენციის მა-სალები. ქუთაისი. 2012.სკოლამდელი ბავშვის სასკოლო სწავლებისათვის მზაობაში მოყვანა ერთ ერთი რთული ამოცანაა,როგორც პედაგოგების ასე მშობლთათვის. იგი დაკავშირებულია სკოლამდელის განვითარების იმდონესთან, რომლის საშუალებითაც ბავშვი მოახერხებს უმტკივნეულოდ, უარყოფითი ფსიქიკური გან-ცდებისა და დისკომფორტის გარეშე ჩაერთოს სასკოლო ცხოვრებაში. ნაშრომი სხვადასხვა პედაგოგი-ურ ფსიქოლოგიურ ლიტერატურაზე დაყრდნობით ჩამოყალიბებულია სასკოლო მზაობის ცნება,ზოგა-დი განსაზღვრება; სასკოლო ასაკის ბავშვის განვითარების პოსტულატები. სკოლისათვის მზაობის სა-ერთო ცნება ერთმანეთთან მჭიდროდ დაკავშირებულ ფიზიკურ ,სოციალურ-ემოციურ,მეტყველებისადა საკომუნიკაციო უნარების, შემეცნებითდა ზოგადი ცოდნის იმ ასპექტებს გულისხმობს, რომლებიც სა-ჭიროა იმ წინააღმდეგობების დასაძლევად,რასაც სასწავლო პროცესი აყენებს, ამასთანავე, თითოეულიბავშვი გამორჩეულია თავისი ინდივიდუალური თავისებურებებითა და განვითარების განსაკუთრებულიტრაექტორია. ნაშრომში მოცემულია აღნიშნული ასაკის (5-6წლის) ბავშვის მეტყველებისა და საკომუნი-კაციო უნარების, კოგნიტური განვითარების ასპექტების კვლევის შედეგად მიღებული მასალების ანალ-იზი, რომელშიც ჩამოყალიბებულია ის პრობლემები,რომლებიც მეტად აქტუალურია დღევანდელი სა-

16განმანათლებლო სისტემისათვის.ნაშრომის სიახლეა-კვლევის შედეგად განსაზღვრული პრობლემებისპრევენციის გზების ჩამოყალიბება და სხვა.3. იაკობ გოგებაშვილის პედაგოგიური ფენომენი. – განათლება. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის განათლების ფაკულტეტის რეცენზირებადი საერთაშორისო პერიოდული გამოცემა. #3.2011 (გამოც. 2012 წელს).http://sou.edu.ge/files/Ganatlebis%20fakulteti/jurnali%20GANATLEBA/Ganatleba_3.pdf.ერის განვითარების ერთი-ერთი უმნიშვნელოვანესი ბურჯი არის სკოლა. მთავარია სკოლა, განათ-ლების სისტემა სწორად იყოს აგებული. იაკობ გოგებაშვილის ფენომენი ქართულ საგანმანათლებოკულტურაში ჯერაც შესასწავლია ზოგადსაკაცობრიო, არაკლასობრივი პედაგოგიკის მეცნიერებისადა ქართული ეროვნული სკოლის სოციალურ-კულტურული დანიშნულების თვალსაზრისით. უდავ-ოა, რომ ბევრი რამ მის მოძღვრებაში ახლებურ წაკითხვასა და გააზრებას ელოდება.4. დეპრესია. – მეცნიერება და სკოლა. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების სამეც-ნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის სამეცნიერო პედაგოგიური შრომების კრებული III. თბ., 2012.დეპრესიული მდგომარეობა ყველა ასაკში აქტუალურია. მეცნიერ-მკვლევართა აზრით, ბავშვებისადა საერთოდ მოზარდთა ხასიათის ნეგატიურ მახასიათებლებს საფუძვლად ფსიქიკური ტრამვა უდ-ევს. მაგალითად, გარემოს უარყოფითი გავლენა, ოჯახური აღზრდის შეცდომები, გარდატეხის ასაკიდა ა. შ. ამ პერიოდის სერიოზული პრობლემა არის აგრეთვე საკუთარი თავის იდეალთან შედარება,თვითდამკვიდრების გაძლიერებული მოთხოვნილება. მათ სურთ ყოველთვის ყურადღების ცენტრშიიყვნენ. დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ გარეგნულ იერ-სახეს, მათთვის სულ მცირე მიზეზმაც კი შეიძლე-ბა მოზარდი საკუთარ თავში ისე ჩაკეტოს, რომ მომავალში დეპრესია განუვითრდეს. ცნობილია დეპ-რესიის დაძლევის, მასთან ბრძოლის როგორც მედიკამენტური, ასევე არამედიკამენტური ანუ ფსიქო-ლოგიური მეთოდები. ნაშრომში ძირითადად გამახვილებულია ყურადღება მოზარდებში დეპრესიას-თან ბრძოლის ფსიქიკურ მეთოდებსა და ხერხებზე. ამასთან, ჩამოყალიბებულია გარკვეული რეკო-მენდაციები მოზარდების მშობელთა დასახმარებლად.5. სტრესი და მათი დაძლევის გზები და ხერხები. – მეცნიერება და სკოლა. სოხუმის სახელმწიფოუნივერსიტეტის განათლების სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის სამეცნიერო პედაგოგიურიშრომების კრებული III. თბ., 2012.XXI საუკუნის რეალობა ის არის, რომ ცხოვრება საკმაოდ რთული და წინააღმდეგობრივია, რაც ფიზი-კურ, ფსიქიკურ თუ მორალურ დატვირთვას იწვევს. ადამიანები კი მათი განსხვავებული ბუნების გამო,სხვადასხვაგვარად აღიქვამენ ამ პრობლემებს და ეს, გარკვეულწილად მათ სტრესულ მდგომარეობასგანაპირობებს. ამ ფენომენით კარგა ხანია დაინტერესდნენ მკლევარ-მეცნიერები. ხშირია ცხოვრებაში,როცა მიუხედავად მრავალი ძალისხმევისა, ჩვენს უარყოფით განწყობებს ვერაფერს ვუხერხებთ, ასეთშემთხვევაში თუ, რამე არ ვიღონეთ, ძლიერმა ემოციებმა შეიძლება უფრო ღრმად გაიდგას ფესვები,სისტემატურმა აღელვებამ და ნერვიულობამ ძილის ნაკლებობა და სწავლის ხარისხის გაუარესება გა-მოიწვიოს და ა.შ. ადამიანის ასეთმა ფსიქოლოგიურმა მდგომარეობამ, შეიძლება საფრთხის წინაშე და-აყენოს, პირველ რიგში, მისი ჯამრთელობა. სტრესი უმეტეს შემთხვევაში კომპლექსური მრავალფაქ-ტორიანი წარმოშობისაა, ამიტომ მისი დაძლევა შესაბამისი სტრატეგიის გამოყენებას საჭიროებს. სტრა-ტეგიების არსენალი საკმაოდ დიდია, რომელთა გამოყენებითაც შეიძლება აღნიშნული ფსიქიკურიმდგომარეობა ვმართოთ ან გადავლახოთ, შევაჩეროთ მისი ნეგატიური შედეგები და მუდმივად მოვი-

17პოვოთ ახალი რეზერვები საკუთარი ჯამრთელობის საკეთილდღეოდ. შრომაში მოცემულია სტრესისდაძლევისთვის ფსიქოლოგიური აუტოტრენინგის მეთოდიკა.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „დისტანციური სწავლება“. http://sou.edu.ge/ index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.2. სწავლებისა და აღზრდის აქტუალური პრობლემები. აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნ-ივერსიტეტის III საერთაშორისო სამეცნიერო-მეთოდური კონფერენცია. ქუთაისი. 2012.მოხსენება თემაზე: „ხუთ და ექვსწლიან ბავშვთა სასკოლო მზაობასთან დაკავშირებულიგანვითარების ფსიქიური პრობლემებისათვის“.3. თანამედროვეობის მეცნიერული საკითხები. სუხიშვილის სასწავლო უნივერსიტეტის მესა-მე საერთაშორისო სამეცნიერო პრაქტიკული კონფერენცია. გორი. 2012. მოხსენება თე-მაზე: „დისტანციური განათლება“.

18სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლებისფაკულტეტის მიერ 2012 წელს შესრულებულისამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოსმ ო კ ლ ე ა ნ გ ა რ ი შ იგანათლების სოციოლოგიის მიმართულება1. თამარ შინჯიაშვილი, ეკონომიკის დოქტორი, ასოცირებული-პროფესორისტატიები:1. ახალი თურქული კურიკულუმი და დაწყებითი განათლება. – საქართველო და თურქეთი:კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობა და პერესპექტივები. აჰმედ ოზ-ქან მელაშვილის დაბადებიდან 90 წლისთავისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო სამეცნიე-რო კონფერენციის (თბილისი, 21-24 ივნისი, 2012) მასალები. თბ., 2012, გვ. 114-121. (თანა-ავტორი: ბ. წულაია)ახალი თურქული კურიკულუმი ფართო მასშტაბის სასწავლო პროგრამის რეფორმირების შემადგე-ნელ ნაწილს წარმოადგენს. ახალი კურიკულუმი მიზნად ისახავს შექმნას ისეთი სასწავლო გარემო,სადაც სტუდენტებს შეეძლებათ ერთმანეთს გაუზიარონ საკუთარი იდეები და აქტიური მონაწილეობამიიღონ სხვადასხვა დისციპლინების სწავლებაში განსხვავებული სასწავლო მეთოდების გამოყენე-ბით. სტატია აღწერს კურიკულუმის რეფორმას დაწყებითი სკოლის კურიკულუმში (I-VIII კლასი),თურქეთის ევროკავშირთან ურთიერთობის გავლენას საგანმანათლებლო სისტემაზე. იგი განიხი-ლავს სასწავლო რეფორმის ფუნდამენტური პრინციპებს. შედარებულია ძველი და ახალი სასწავლოპროგრამები, განხილულია ახალი სასწავლო გეგმის სიახლეები, მოცემულია საქართველოსა დათურქეთის განათლების სისტემის, მათ შორის დაწყებითი სკოლის სასწავლო გეგმების შედარება დასხვ.2. უმაღლესი განათლება ევროპაში, ევროპული სამეცნიერო პროგრამები და სტიპენდიები.– განათლება. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლების ფაკულტეტის რეცენზი-რებადი საერთაშორისო პერიოდული გამოცემა. #3. 2011 (გამოც. 2012 წელს).http://sou.edu.ge/files/Ganatlebis%20fakulteti/jurnali%20GANATLEBA/Ganatleba_3.pdf.ევროპულ ორგანიზაციებს, ფონდებს, ასოციაციებს, კვლევით და სამეცნიერო ცენტრებს, ცალკეულუმაღლეს სასწავლებლებს სტუდენტებისთვის, უმაღლეს დამთავრებულთათვის, ახალგაზრდა მეცნი-ერებისთვის განათლებისა და სწავლების სხვადასხვა პროგრამებით გაგრძელების და კვლევებისმიზნით დაწესებული აქვთ მრავალი სახის გრანტი და სტიპენდია. ეს სტიპენდიები სტუდენტებს შესაძ-ლებლობას აძლევს გააგრძელონ სწავლა ევროპაში, გაეცნონ ახალ ადამიანებს და შეისწავლონ ახა-ლი ენები. უმაღლესი განათლების სფეროში ევროკავშირის ყველაზე მნიშვნელოვან პროგრამებსწარმოადგენს Tempus, Erasmus Mundus, ევროპის კოლეჯებსა და ევროპულ სასწავლო ინსტიტუტებში

19შესწავლის სასტიპენდიო პროგრამები. ამ პროგრამების გარდა, არსებობს ევროკავშირის მიერ და-ფინანსებული სხვადასხვა პროგრამები, რომელთაც ცალკეული წევრი-ქვეყნები აფინანსებენ დარომლებიც ითვალისწინებს სტუდენტებისათვის პროფესორ-მასწავლებლებისთვის, მკვლევარების-თვის გრანტებსა და სტიპენდიებს. ეს სტიპენდიები განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან ტიპის, მიმართუ-ლების და ვადების მიხედვით, თუმცა ისინი ყველა ერთ მიზანს ემსახურება – დაეხმარონ სტუდენტებსდა მეცნიერებს ამა თუ იმ ქვეყნის მონახულებაში, შეისწავლონ უცხო ენები და იპოვონ ახალი მეგობ-რები და გამახორციელობ მნიშვნელოვანი პროექტები. კონტაქტების შემდგომი განვითარება მკვლე-ვარებს, მასწავლებლებს და სტუდენტებს შორის აქტიურად შეუწყობს ხელს საქართველოსა და ევ-როკავშირის საერთო ევროპული სივრცის ფორმირებას მეცნიერებასა და განათლებაში, კულტურუ-ლი ასპექტების ჩათვლით.3. Peculiarities of divorce in Georgia in 1960-2009. – საერთაშორისო კონფერენციის მასალები,სტოკჰოლმი, 2012. (თანაავტორი: ა. სულაბერიძე)http://epc2012.princeton.edu/papers/120275საქართველოსთვის დამახასიათებელია დემოგრაფიული ქცევის ევროპული ტიპი. მხოლოდ გან-ქორწინება ჩაითვლება გამონაკლისად. განქორწინების დონე საქართველოში ყოველთვის დაბალიიყო. ეს ერთის მხრივ, განპირობებული იყო განქორწინების და ოჯახური ცხოვრების ძლიერი სოცი-ალური და დემოგრაფიული ტრადიციებით და მეორეს მხრივ, 1980-იან წლებამდე არსებული კომუ-ნისტური იდეოლოგიით. სტატიაში გამოკვლეულია განქორწინების შედეგები საქართველოში ცალკ-ცალკე სქესის მიხედვით, ასევე განქორწინების შემდეგ პერიოდში ბავშვების დამოკიდებულება გან-ქორწინებისადმი. გაანალიზებულია ამ პროცესების დადებითი და უარყოფითი მხარეები, ასევე მოცე-მულია ევროპის ქვეყნების განქორწინების თავისებურებანი და შედარებითი ანალიზი.მონაწილეობა საგრანტო პროექტებში:1. კურიკულუმის რეფორმის საერთაშორისო მოდელის განვითარება მულტიკულტურულიგანათლებისა და კულტურული მრავალფეროვნების სწავლებისათვის, ევროკავშირისპროექტი – ტემპუსი V: გრანტი # 2012-3366/001-001. ძირითადი შემსრულებელი.სამეცნიერო კონფერენციებში მონაწილეობა:1. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აკადემიური პერსონალის სამეცნიერო კონფერენ-ცია. ივნისი, 2012. მოხსენება თემაზე: „განათლების იდეები და კონცეფციები კარლ მანჰე-იმის სოციოლოგიურ შრომებში“დისტანციური სწავლება“. http://sou.edu.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=169&info_id=332.2. Peculiarities of divorce in Georgia in 1960-2009. – European Population Conference. 2012.Sweden, Stockholm, 13-16 June, 2012.3. საქართველო და თურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობადა პერსპექტივები. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია მიძღვნილი აჰმედ ოზქანმელაშვილის დაბადებიდან 90 წლისთავისადმი. საქარველოს საპატრიარქოს წმიდა თა-მარ მეფის სახელობის სასწავლო უნივერსიტეტი. შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეც-ნიერო ფონდი. 2012 წლის 21-24 ივნისი. თბილისი, საქართველო. მოხსენება თემაზე: „ახ-

20ალი თურქული კურიკულუმი და დაწყებითი განათლება“ (თანამომხსენებელი: ბ. წულაია).http://presa.ge/new/ ?m=society&AID=17092.