saqarTvelos

skviTi tomebis urdoebma cecxliTa da maxviliT gadaiares mcire aziisteritoria, siria, palestina da TviT egviptemde miaRwies. nawili skviTebisaamierkavkasiaSi darCa da monawileobda sxvadasxva brZolaSi, rogorc daqiravebulisamxedro Zala.urartus samefos ganadgurebaCv. w-aR-mde 590 w. urartus samefos bolo mouRes midielebma. midielebiiranuli modgmis tomebi iyvnen, romlebmac Zlieri saxelmwifo CamoayalibesdRevandeli iranis azerbaijanis teritoriaze. maT daamarcxes da gaanadguresasureTi, Semdeg ki Seuties urartus samefosac. am brZolebSi maTTan erTadmonawileobdnen skviTebi da amierkavkasiis xalxebi. brZola urartus sabolooganadgurebiT damTavrda. amiT isargebles urartus mezobelma tomebma,kerZod somxebma, romlebic urartus dasavleT ganapira mxareebSi cxovrobdnen,da masobrivad iwyes Camosaxleba urartus teritoriaze. aq mcxovrebiurartuelebis didi nawili somxur tomebSi gaiTqvifa, nawili ki CrdiloeTiTgadasaxlda da qarTveli tomebis qveSevrdomobaSi moeqca. isini TandaTan gai-Tqvifnen qarTvelebSi da qarTveli xalxis kulturasa da metyvelebaSi bevrisagulisxmo elementi Semoitanes. magaliTad, qarTulSi dRes damkvidrebuliagamoTqmebi – yiramala, Tavdayira, yiraze gadasvla da sxv. `yira~ qarTuladarafers niSnavs, urartulSi ki igi miwas aRniSnavda. aSkaraa, am gamoTqmebSiurartuli sityvaa naxmari: yira (miwa) ma(R)la, Tavda (TaviT) yira (miwisken)da a.S. urartuelebma qarTvelTa yofasa da metyvelebaSi Semoitanes maTi mosavlianobisRvTaebis `arales~ kulti da saxeli. dRemde qarTul sameurneosimRerebSi am RvTaebis saxeli da misadmi mimarTa ismis. magaliTad, cnobiliqarTuli simRera `orovela~, romelsac guTnisdeda mReroda pirveli xnulisgavlebis dros, iwyeba mowodebiT RvTaeba aralesadmi: `ari arale!~ `ari~ urartuladniSnavs `mogveci~, e.i. am simReraSi guTnisdeda evedreba mosavlianobisRvTaeba arales. saxeli `arale~ sxva qarTul simRerebSic moixsenieba.saqarTvelo antikur xanaSisasperebi 1 da mosxebiberZeni istorikosi herodote Tavis saistorio TxzulebaSi aRniSnavda,rom `maetidis tbidan (e.i. azovis zRvidan) vidre mdinare fazisamde (e.i. md.rionamde) da kolxebamde 30 dRis savalia msubuqad SeiaraRebuli kacisaTvis,xolo kolxeTidan midiaSi gadasasvleli didi araa, mxolod erTi tomia am qveynebsSoris, esaa sasperebis tomi~. sasperebs herodote sxvaganac asaxelebs,romelTa nawili aqemenianebs daupyriaT da sxva tomebTan erTad me-18 satrapiaSigauerTianebiaT. maT Sewerili hqoniaT: xarki 200 talantis odenobiT damonawileoba saberZneTis winaaRmdeg omSi. herodote aRwers sasperebis SeiaraRebasac:maT kolxebis msgavsad Tavze xis muzaradi exuraT da xelT epyraTgamouqneli tyaviT dafaruli patara farebi da mokle Subebi.sasperebTan erTad herodote asaxelebs sxva qarTul tomebsac. magaliTad,mosxebs anu mesxebs, romlebic Cv. w-aR-mde VI saukunis bolos mcire aziidanCagadmosaxldnen samxreT da aRmosavleT saqarTvelos teritoriaze. maTi1varaudoben, rom sasperebis saxelidan momdinareobs Zveli berZnebis mier aRmosavleT saqarTvelosaRmniSvneli saxelwodeba – iberia (speri – hberi – iberi, sa– qarTuli prefiqsia).35