Ene artzain-etxolak - Euskaltzaindia

Etorri zelarik gure sarien eguna, ene baitan naukan J.B.
Etcharren azkaratiarrak, edo J.B. Itzaina aldudarrak, edo C.
Arribilaga senpertarrak edo P. Lazcanotegui urruñarrak, edo
R. Sancinena ainhoarrak zutela irabaziko euskarazko saria,
horiek baitzituzten lehen medailak eremaiten beste gaietan.
Hala da Etcharren azkaratiarrak izan zuela lehen saria bainan
ez euskarazko ariketan; beste saria irabazi zuen harek, euskal
historiakoa. Euskaraz idazketakoa berriz nik nuen irabazi, ez
bainintzan guti harritu: uste nuen alabaina latinez, griegoz
edo frantsesezkoetan lehen zirenek eremanen zutela euskarazkoa
ere. Orduan naiz hasi neure euskarari fidatzen, gehixago.
Oroitu ere nintzan haatik, urte zenbait lehenxago, Baigorrin,
izana nuen holako seinaletto batez: Marguerite Olc;omendy
ene klasako lagun otikorendarrak eta biek ukana ginuena,
bereziki harek bainan nik ere haren ondotik. Hauxe
izan zen kasua: hameka bat urtetan ginenean jaun bikarioak
egin arazi zaukun, katixima ondoan, Euskalzaleen Biltzarraren
sariketako lana; Marguerite Olc;omendy, Elizabehereko
alaba gazteena, izan zen lehen saria ereman zuena, eta nik
nuen bigarrena.
Ez da gehiago holako sariketarik egiten. Egiten direnak
ere bestelako sariketak dira, mailez eta zabaltasunez. Geroztik,
zorionez, ainitz ikasbidetan sartua da euskara, ofizialtasun
zerbaitekin ere orobat. Bainan ez da ahantzi beharko herrian
nola eta zertarik heldu diren oraikoak, eta nor izan ziren
lehenbiziko buru-beroak, apez eta beste, euskararen sustatzen
irriskatu zirenak eta maiz beren sakelatik. Izanak ziren aitzitik
egunak ordu arte, jende eskolatuek uste baitzuten, erdarazkoa
eta erdararena zela jakitate guzia eta jende haundiek
uste baitzuten mintzaira xumeak traba batzu zirela egiazko
aintzinamenduentzat. Detxepare Eiheralarrekoak nola ez
zuen hori deitoratzen bere kantuetan!
Horietarik denetarik jastatu dugu guk Uztaritzeko ikasdenbora
guzian eta guhaur gehienik haunditzen ari ginen zazpi
urte heietan. Gainerat, gerla denbora, 1939 tik 1945 artinoko
hura. Hor ikusi ditugu gure erakasle andana bat, gazteenetarik,
gerlarat joaiten, gehiago ez itzultzeko zenbait, eta
135