Ene artzain-etxolak - Euskaltzaindia

ti nakike, salbu Olhagako Manez lehen auzoak kondatzen
zuen hau. Ari omen zen gure xahar hori lasto ateratzen Bordako
ondoan: lasto a ateraz, ateraz, meta hura, ziriduna, azpitik
lastoa tiratzearen ariaz, zorro haundi batekin sartua; erran
omen zion Manezek berari: «Polliki, Bettiño, zuhaur ondar
horrek azpian lehertu gabe!» Eta Bettiñok beretik: «Baa, ez
die ez zazpi herrikjakinen ni leherturik ere». Egia! Ez baitzen
hura bere burua ezagutarazi beharrez ari izana, ez-eta zazpi
herritan kurritua ere bere denboran.
Horra nolakoak izanak ditugun gure xaharrak. Ezkondu
zirenak ezkondu ziren, horietan, baina ezkontzen zena ez ote
zen etxearekin bederen ezkondua izaiten, erran nahi dut etxeko
lanekin etxearen karga eta eginbide eta griña guziekin, hil
edo bizi, eta ezkontza hori ere, betikotz, zinez! Alabainan, ezkondu
gabe etxean zagoenak ez ote du beste hainbeste egin,
gisa batez, etxeari eta etxeko lurrari lotuz alde bat bere burua!
Entzuten dugu orai, edo guhaurek erraiten, hau eta hura
lehengoen osasunaz. Hala da bai, ikusi ditugula xahar pollitak
eta adin haunditarat helduak, bainan zenbat ote? Azkenik
gelditu ziren batzu ikusi ditugu, eta biziki xahartuak zirenak
miretsi. Bainan lehenago joanak ziren ainitz ez ditugu guk
ikusi. Eta badakigu, ikertzaileen arabera, jendea xahartzen
dela orai, lehen baino gehiago. Behar ere, gaurko aintzinamendu
eta gastu guziekin. Orai baita gero ta gehiago mediku,
erizain, ospitale, zoinu eta xaharretxe, ez da dudarik hobeki
ekarria del a haurra lehenik, eta ondarrean, xaharra; sort' aintzinetik
beretik, haurra bere amaren sabelean zaindua, eta bizi
guzian mila bisita, artamen eta tratatzerekin, mende hunek
zer ez du ekarri! Hori, egungo erakaspen berria, bere ondorio
onak ere dituena: bizia baita beti luzatzen ario Ez dea aski frogatua
orai, gizonaren bizia hogei ta zenbait urtez luzatu dela
azken mende hortan bana-beste eta betiko irrisku txarrak ukatu
gabe! Horrekinjosi behar duguna ere badu oraiko gizonak'
nahi badu zentzuz hartu eta sinetsi: oro ez dituela halere gaurko
berritasunak berekin; badira orai haurrak guriegi eta gastatuegi
hazten direnak, eta osasunez gurdoago eta beratzago
71