02.02.2013 Views

literaturismcodneobiTi sakiTxebi - Ganatleba

literaturismcodneobiTi sakiTxebi - Ganatleba

literaturismcodneobiTi sakiTxebi - Ganatleba

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

literatura da pirovnuli identoba<br />

<strong>literaturismcodneobiTi</strong><br />

<strong>sakiTxebi</strong><br />

literaturis erT-erTi umTavresi, umniSvnelovanesi da uZvelesi funqciaa<br />

gviambos adamianis, pirovnebis, misi cxovrebiseuli miznebis, gansacdelis<br />

da am gansacdelidan Tavis daRwevis mcdelobebis Sesaxeb. SieZleba iTqvas,<br />

rom es swored is funqciaa, rasac literatura asrulebs im droidanve,<br />

roca kacobriobam, saerTod, daiwyo literaturuli teqstebis Seqmna. uZvelesi<br />

zepiri, folkloruli teqstebi – zRaprebi, legendebi, baladebi, poemebi<br />

– msmenelebs mouTxrobdnen jer samyaros Seqmnis, mere ki am samyaroSi<br />

mcxovrebi adamianis Sesaxeb, acnobdnen mis Tavgadasavals. Sasabamisad, literaturaSi<br />

imTaviTve damkvidrda xedva, rom mTeli samyaro da erTi adamiani<br />

Tanabrad mniSvnelovania, da Tavad samyaro erT adamianSi vlindeba.<br />

roca literaturuli nawarmoebi adamianis, misi cxovrebisa da gansacdelis<br />

Sesaxeb gvesaubreba, is, amave dros, gviCvenebs, Tu rogor gzas irCevs is<br />

gansacdelidan Tavis dasaRwevad, problemis gadasaWrelad. am dros pirovneba<br />

akeTebs Tavis arCevans, romelic efuZneba mis msoflmxedvelobas, Rirebulebebs,<br />

warmodgenebs, adamianebTan urTierTobis gamocdilebas, zogadad,<br />

im wesebs rasac pirovneba Tavis Tavs udgens da, meore mxriv, dgindeba sazogadoebis<br />

mxriv. yovelive es qmnis individis zneobriv, anu moralur samyaros,<br />

romelsac Tavisi wesebi, moraluri kanonebi aqvs. zneobrivi cxovreba marTlac<br />

gasaocari fenomenia, romlis Sesaxebac meTvramet saukunis didi germaneli<br />

filosofosi, emanul kanti ambobs: „ori ram maocebs yvelaze matad:<br />

varskvlaviani ca Cems zeviT da moralurii kanoni CemSi“.<br />

marTlac, religiisa da filosofiis TiTqmis yvela Zireuli problema adamianis<br />

zneobrivi cxovrebis gaazrebas miemarTeba, magram pirovnebis zneobrivi<br />

arCevanis Cveneba, amave dros, literaturis erTi-erTi ZiriTadi amocanac<br />

aris. upirveles yovlisa, swored am safuZvelze erTiandeba religia,<br />

filosofia, literatura, kultura.<br />

zneobrivi kanonebi umTavresi Zalaa, rac adamianis, rogorc individis<br />

da, mTlianad, adamianuri sazogadoebis arsebobas awesrigebs. marTalia,<br />

moralur kanonebs, amqveynad qmedebis wesebs aRzrdisa da pirovnuli Camoyalibebis<br />

procesSi adamiani garesamyarodan, mSoblebisgan, moZRvrebisgan,<br />

maswavleblebisgan, ufrosebisa Tu Tanatolebisgan iRebs, magram es kanonebi<br />

unda gacocxldes, gacnobierdes, xelaxla iSvas adamianSi, mis pirovnul samyaroSi.<br />

amdenad, zneoba Sinagani kategoriaa, misi saarsebo sivrce, uwinaresad,<br />

pirovnebis Sinagani samyaroa, pirovnebisa, romelic fiqrobs Tavis Tavze,<br />

Tavis cxovrebaze, acnobierebs, aanalizebs sakuTar arsebobas, grZnobebs,<br />

moqmedebebs, valdebulebebs da uflebebs. yovelgvari sazogadoebrivi Tu<br />

7


saxelmwifoebrivi kanonebi zneobrivi kanonebis safuZvelze iqmneba, xolo,<br />

Tavis mxriv, zneobrivi kanonebi da pirovnebis, rogorc zneobrivi arsebis<br />

xedva ganviTarda msoflios sarwmunoebrivi moZRvrebebis wiaRSi. zneobrivi<br />

Rirebulebebi msoflios yvela sarwmunoebrivi sistemis xerxemalia. morali,<br />

zneoba da zneobrivi arCevanis Zala yvela religiaSi ganixileba rogorc<br />

adamianis unikaluri unari, romliTac is gamoirCeva yvela sxva miwieri qmnilebisagan<br />

da miemsgavseba RmerTs. Sesabamisad, zneobriv qmedebasTan da sakuTar<br />

qmedebebze dafiqrebasTan aris dakavSirebuli adamianis meore unikaluri<br />

unari – TviTSemecneba da TviTgamoxatva. am gziT literaturuli<br />

saqmianoba, romelic adamianis TviTgamoxatvis erT-erTi umTavresi formaa,<br />

arsebiTad ukavSirdeba adamianis zneobriv cxorebas, mis moralur arCevans.<br />

literaturis Seswavlisas Cven imavdroulad vfiqrobT pirovnebis miznebze,<br />

mis miswrafebebze, mis gadawyvetilebebze, zneobriv arCevanze. am gziT literaturuli<br />

nawarmoebi mkiTxvels daanaxebs da daafiqrebs iseT zogad problemebze,<br />

Tu ra aris pirovneba da ras ukavSirdeba misi meoba. literatura<br />

gvaswavlis, rom pirovnebis meoba, misi pirovnuli identoba, uwinaresad, ukavSirdeba<br />

mis moralur arCevans – adamiani, romelic acnobierebs Tavis arCevans,<br />

acnobierebs sakuTar Tavsac, sakuTar me-s, pirovnul identobas. adamianebs<br />

mwerloba daanaxebs literaturuli gmiris arCevanis mniSvnelobas da,<br />

aseve, amzadebs cxovrebis im momentebisaTvis, roca Tavadac mouwevT arCevanis<br />

gakeTeba.<br />

zneobrivi saqmianoba, pirovnuli identobis Zieba aris gangrZobiTi, uwyveti<br />

cnobieri da sulieri procesi, kontinuumi. zneobis, sulis, cnobierebis<br />

mudmivi da Tanmimdevruli muSaoba qmnis TiToeuli pirovnebis unikalur<br />

Sinagan gamocdilebas. yoveli adamiani, yoveli individi swored am gamocdilebis<br />

safuZvelze aris gansakuTrebuli. swored amitom, adamiani unda ecados,<br />

arasods moadunos Tavis sulSi mimdinare procesi da Tavis cxovrebas<br />

ganixilavdes, rogorc uwyvet znebriv saqmianobas, mudmivi pirovnul arCevanis<br />

process. Sesabamisad, adamiani eris arseba, romelic sakuTar qmedebebs<br />

da Sinagan mdgomareobas acnobierebs da am procesSi sxva adamianebis gamocdilebas<br />

iTvaliswinebs, literatura ki aris kidec adamianuri gamocdilebis<br />

gadacemis gza. swored literaturuli teqstebi exmareba adamians, sxvaTa gamocdilebis<br />

safuZvelze daufiqrdes zogad kiTxvebs da amiT sakuTar TavSi<br />

Seqmnas maTze pasuxis Ziebis gamocdileba:<br />

ratom aris adamiani – misi uflebebi, misi sicocxle, misi pirovneba – umaRlesi<br />

Rirebuleba?<br />

rogor moviqce Seqmnil viTarebaSi da, meore mxriv, rogor Sevqmna esa Tu<br />

is viTareba?<br />

rogor vacnobiereb me sakuTar Tavs? rogor aRmiqvamen sxvebi?<br />

ra vici da rogor gamoviyeneb Cems codnas?<br />

ras niSnavs moyvasis siyvaruli, meore adamianis pativiscema? rogor unda<br />

gviyvardes moyvasi da rogor unda SeviyvaroT mteri?<br />

rogor icvleba Rirebulebebi?<br />

ras niSnavs maradiuli Rirebulebebi?<br />

rogor icavs saxelmwifo institutebi, kanonmdebloba adamianis uflebebs<br />

da mis zneobriv damokidebulebas sakuTari Tavisa da sxvebis mimarT?<br />

rogor gvaswavlis literatura zogadadamianuri, humanisturi Rirebulebebis<br />

dacvas?<br />

8


amgvar kiTxvebs aRZravs mkiTxvelSi literaturuli qmnilebebi, romlebic<br />

pirovnebis Sinagani, moraluri formirebisaTvis gansakuTrebul, Seucvlel<br />

rols asruleben.<br />

yvela qveynis liteteraturaSi moraluri kiTxvebi, pirovnebis zneobrivi<br />

arCevanis Temebi umniSvnelovanes adgils ikavebs, Tumca aris teqstebi,<br />

romelTac zogadkulturuli, zogadadamianuri rezonansi aqvT da swored<br />

pirovnebis zneobriv arCevanze gvesaubrebian.<br />

aseTi teqstebis ricxvs ganekuTvneba uiliam Seqspiris „hamleti“ da iohan<br />

volfgang goeTes „fausti“ romelTa fragmentebsac aqve gTavazobT:<br />

uiliam Seqspiri<br />

hamleti<br />

(fragmenti. hamletis monologi)<br />

(Targmani ivane maCablis)<br />

hamleti<br />

yofna?.. ar yofna?.. sakiTxavi ai es aris.<br />

suldid qmnilebas ra Sehferis? is, rom itanjos<br />

da aitanos mCagrav bedis neStriTa gmirva,<br />

Tu SeebrZolos mozRvavebul ubedurebas<br />

da am SebrZolviT mospos igi?.. mospos sicocxle...<br />

bolo mouRos.. miiZinos.. sxva araferi...<br />

am miZinebiT gaTavdeba is gulisqenjna<br />

da aTasi sxva bunebrivi ukuRmarToba,<br />

raic xorcSesxmul adamians wilad xdomia.<br />

gana es bolo sanatreli ar unda iyos?<br />

movspoT sicocxle... daviZinoT.. rom daviZinoT,<br />

mere sizmrad iq vnaxavT rasme?.. Zneli es aris,<br />

ar viciT maSin ra sizmrebi mogvevlineba,<br />

rom sikvdilis Zils mivecemiT da movSordebiT<br />

mokvdavT cxvovrebis mRelvarebas! ai es gviSlis<br />

da grZels cxovrebas Cvensas igi grZeli tanjavda hxdis.<br />

vin moiTmenda uamisod JamTa simwares,<br />

mtarvalis Cagvras, siamayes Tavgasulobas,<br />

tanjvasa mwvavsa uaryofil siyvarulisas,<br />

marTlmsajulebis gvianobas, mZlavrT ukmexobas,<br />

Seuracxyofas Rirseulis uRirsisagan, -<br />

mSvidobis povna rom SegveZlos danis erT dakvriT?<br />

vina zidavda jafiT, kvnesiT am sicocxlis tvirTs,<br />

rom ara gvqondes imis SiSi, Tu sikvdil-Semdeg<br />

iq ra iqneba, iq, im bnelsa da ucnob mxares,<br />

sadiT arc erTi mgzavri ukan aRar brundeba.<br />

es SiSi gvixSobs nebisyofas da ufro vrCevobT<br />

SemoCveulis da nacnobis Wiris atanas,<br />

vidre ucnobis Sesaxvedrad miswrafebasa.<br />

9


10<br />

ai ase gvxdis laCrad Cveniv cnobiereba,<br />

gabedulobas mosazreba usustebs Suqsa<br />

da sasaxelo Zlier saqmiT, didad ganzraxulT<br />

win eRobeba.<br />

iohan volfgang goeTe<br />

fausti<br />

( prologi)<br />

(Targmani anzor abJandaZis)<br />

prologi<br />

(miZRvna)<br />

isev miaxlovdebiT, xatebano warsulis,<br />

Tumc uwinac meCveneT da kvlav bindSi ganzavdiT,<br />

vinZlo dRes mogixelToT, natvrac Cemi asruldes,<br />

vinZlo kvlav ar gamisxlteT ciur ocnebasaviT.<br />

amqveyniur wyvdiadSi ra RvTiurad cialebT,<br />

rogor gadmogicuravT daviwyebis ufskruli!<br />

oh, rarigad vivsebi Wabukuri siamiT,<br />

Tqvens mier jadoqmnili, Tqvens mier monusxuli!<br />

aha, Cemi warsuli, xibli dReTa mimqralTa.<br />

irevian Cems irgvliv Zvirfas sulTa aCrdilni, _<br />

vinc mgznebared miyvarda da ukuneTs mihbarda,<br />

megobarni vinc myavda bedis laxvriT daWrilni.<br />

miaxldeba tkivili da xsovnaSi brundeba<br />

ucxo labirinTebSi maT gverdiT xetiali,<br />

o, ramdeni acduna bednierma wuTebma,<br />

ganiwira ramdeni bedis uRvTo trialiT!<br />

oh, maT veRar movasmen hangTa CemTa axalTa,<br />

maT, romelTac vumRerdi grZnobiT nasaTuTariT,<br />

vayuradeb Zvel hangebs... vaglax, rogor ganqarda<br />

Cveni wminda erToba _ sulis navsayudari!<br />

Cems simRerebs ismenen axla sxvani, ucxoni,<br />

arad miRirs me maTi aRtaceba rioSi,<br />

mxolod esRa maxarebs _ SemrCa Cangi cocxali,<br />

Tumc CanTqmuli amqveynis codvil ria-riaSi.<br />

da surviliT vegznebi _ Zvirfas sulTa samyaros<br />

kvlav veaxlo, vestumro, rogorc mgzavri yaribi,<br />

da JRers idumaleba... da mas exmianeba<br />

hangic Cemi grZneuli eolosis qnariviT.


da mdis cremli... da mivlis sxeulSi Jruanteli...<br />

miTrTis guli-yinuli, Tbili cremliT Zleuli,<br />

da risic var mflobeli _ hqreba, rogorc sanTeli,<br />

da xelT mrCeba ocneba _ sinamdviled qceuli.<br />

davalebebi, Temebi gansjisaTvis:<br />

• imsjeleT adamianis, rogorc zneobriv arsebis Temaze. gaixseneT Tqveni<br />

pirovnuli gamocdileba – rodis migiRiaT cxovrebaSi zneobrivi gakveTilebi?<br />

• adamiani zneobriv arCevans akeTebs, SesaZloa, maSinac, roca is amas ver acnobierebs<br />

– ojaxis wevrebTan, megobrebTan, garemomcvel adamianebTan, anu sociumTan<br />

urTierTobebSi, aseve – daugegmav cxovrebisuel situaciebSi. daufiqrdiT,<br />

rodis dagWirvebiaT zneobrivi arCevanis gakeTeba?<br />

• romeli literaturuli nawarmoebis kiTxvisas, filmis Tu speqtaklis naxvisas<br />

migiRiaT zneobrivi gakveTilebi?<br />

• gaixseneT, rodis dagxmarebiaT literaturuli nawarmoebi Tqveni pirovnuli<br />

problemebis gacnobierebaSi, garkveuli gadawyvetilebis miRebaSi, zneobrivi ar-<br />

Cevanis gakeTebaSi?<br />

• ecadeT, moiZioT „hamletisa“ da „faustis“ sruli teqsti saskolo Tu saojaxo<br />

biblioTekebSi da dagegmeT maTi wakiTxva.<br />

• moiZieT msoflio literaturis sxva mniSvnelovani nawarmoebebi, romlebic<br />

pirovnebaze, mis zneobriv arCevanze gviambobs.<br />

11


hagiografiuli teqsti<br />

12<br />

<strong>literaturismcodneobiTi</strong><br />

<strong>sakiTxebi</strong><br />

hagiografiuli literaturuli teqstebi qarTuli mwerlobis da mTeli<br />

qarTuli kulturuli memkvidreobis erT-erTi udidesi faseulobaa. qar-<br />

Tuli hagiografia moicavs qarTuli mwerlobis ganviTarebis ramdenime saukunes,<br />

dawyebuli meoTxe saukunidan meTerTmete saukunemde, roca is dominanturi<br />

literaturuli Janria. Tumca calkeuli hagiografiuli teqstebi<br />

qarTul mwerlobaSi meTvramete saukunis CaTvliTac gvxvdeba. qarTul literatul<br />

memkvidreobaSi hagiografiuli teqstebis arsebobiT qarTuli kultura<br />

dgeba msoflios didi da xangrZlivi kulturuli gamocdilebis mqone<br />

qveynebis rigSi, xolo im mxatvruli miRwevebiT, rac am teqstebSia gacxadebuli,<br />

qarTuli hagiografiuli mwerloba gviCvenebs, Tu ramdenad cocxali<br />

da STambeWdavi SeiZleboda yofiliyo Sua saukuneebis mwer loba.<br />

hagiografiis, rogorc Janris Camoyalibeba ukavSirdeba qristianuli<br />

religiisa da kulturis ganviTarebis dasawyiss. qristianobis, rogorc<br />

mwignobruli religiis TavisTavadobam ganapiroba is, rom gaCnda wmindanTa<br />

cxovrebisa da mowameobis, martvilobis aRweris amocana. bibliasTan – Zveli<br />

da axali aRTqmis wignebTan, RvTismetyvel mamaTa wignebTan da himnografiul<br />

poeziasTan erTad hagiografiuli mwerloba qmnis qristianuli sasulieri<br />

literaturis did korpuss, romelic, adreuli Sua saukuneebidan moyolebuli,<br />

qristianuli qveynebis istoriul-kulturuli ganviTarebis procesSi<br />

dominnantur rols arsulebda. amave dros, qristianuli eklesiis msaxurebaSi<br />

saxarebis, sxva wminda wignebis, wmindanTa cxovrebisa da wamebis aRmweri<br />

hagiografiuli nawarmoebebis Sesabamisad, qristianul qveynebSi iqmneboda<br />

wignierebisa da kulturis sivrceSi xalxis, mTeli mrevlis CarTulobis umniSvnelovanesi<br />

gamocdileba.<br />

hagiografiuli teqstebis Seqmnis praqtika adreuli Sua saukuneebidanve<br />

qristianuli qveynebis da, gansakuTrebiT, romisa da bizantiis kulturebSi<br />

ganviTarda. qristianuli sarwmunoeba, romelic Tavdapirvelad morwmuneTa<br />

devnisa da wamebis fasad vrceldeboda, imTaviTve aRiarebs maT saqmeTa<br />

aRweris, danarCeni morwmuneebisaTvis maTi sarwmunoebrivi gamocdilebis<br />

gaziarebis mniSvnelobas. am amocanam ganapiroba hagiografiuli mwerlobis<br />

Janruli Taviseburebebis Camoyalibebac: sinamdvileSi momxdari movlenebis<br />

aRwera, asaxva, aq mwerlis upiratesi amocanaa. sinamdvilisadmi amgvari<br />

damokidebuleba ukavSirdeba qristianuli sarwmunoebis gamocxadebiT bunebas.<br />

qristianuli msoflmxedvelobis mixedviT uzenaesi WeSmariteba, RvTis<br />

Sesaxeb codna gamocxadebiTia, radgan is adamianebma Tavad ki ar daagroves,<br />

aramed RmerTma gamoucxadaT. Zvel aRTqmaSi codna ucxaddeba bibliur wi-


naswarmetyvelebs, xolo axal aRTqmaSi iesom Tavad gamoucxada, auxsna,<br />

gaucxada is Tavis mociqulebs. amis Semdeg ki qristiani wmindanebi TavianTi<br />

cxovrebiT Tu sarwmunoebisaTvis aRsasruliT amowmeben, mowmed udgebian<br />

qristesgan miRebul codnas. swored aqedan momdinareobs mowamis, rogorc<br />

cnebisa da sityvis mniSvnelobac.<br />

ramdenadac sinamdvileSi momxdari movlenebi RvTis nebis gamoxatulebaa<br />

da RvTis codnis gamocxadebad aRiqmeba, cxadia, mwerlis umTavresi amocana<br />

gaxdeba am movlenebis asaxva da maTi sulieri mniSvnelobis warmoCena. teqsti<br />

iqneba ara mwerlis fantaziiT, mis mier gamonagoni ambebis safuZvelze,<br />

aramed xSirad piradad nanaxi, an TviTmxilvelebisagan gadmocemuli movlenebis<br />

asaxvis safuZvelze. am TvalsazrisiT hagiografiuli nawarmoebi, literaturis<br />

Tanamedrove klasifikaciis Sesabamisad, ganekuTvneba arafiqciur<br />

literaturas, gansxvavebiT fiqciuri literaturisagan, romelic swored<br />

mwerlis fantaziiT SeTxzuli ambebisa da personaJebisagan iqmneba. Tumca<br />

hagiogarfiuli teqsts aqvs Tanamedrove Tanamedrove prozauli mxatruli<br />

teqstebis yvela maxasiaTebeli – siuJeturi kompozicia da erTi gamokveTili<br />

ambavi, rogorc Txrobis xerxemali, saintereso dialogebi, mTavari da meorexarisxovani<br />

personaJebi, mTavari gmiri saxis gadmocema sxvadasxva mxatvruli<br />

xerxebis – gmiris Sinagani bunebis, maTi portretebis, fsiqologiuri<br />

niuansebis, sxvadasxva dasamaxsovrebeli detalebis meSveobiT, mxatvruli<br />

saxe-simboloebi, emociuri intonaciebi.<br />

hagiografiuli Janris teqstebi ramdenime tipad iyofa: martvilobebi, anu<br />

wamebaTa wignebi, aRwers wmninda mowamis aRsasruls, sicocxlis gawirvas sarwmunoebis<br />

saxeliT. ufro mogvianebiT ganviTareuli cxovrebaTa wignebi ki<br />

aRwers im adamianis cxovrebas, vinc icxovra da iRvawa qristiuanuli sawrmunoebis<br />

samsaxurSi, mSvidobiT aResrula da wmindanad iqna Seracxuli.<br />

hagiogarfiuli teqstebi kiTxvis tradicia dakavSirebuli iyo eklesiaSi<br />

wmindanis moxseniebis dResTan. am dRes ikiTxeboda misi cxovrebis an wamebis<br />

aRmwereli nawarmoebebic. krebuls, romelSic aseTi teqstebi iyo Sesuli,<br />

umetesad kalendaruli Tanmimdevroba hqonda da mravalTavad iwdeboda. hagiogarfiuli<br />

literatura qristianul mwignobrul kerebSi, monastrebSi,<br />

analitikurad Seiswavleboda, gadaiwereboda. xolo X saukunis binzantielma<br />

moRvawem, svimeon metafrasma Seqmna arsebuli teqstebis gavrcobis, gamSvenebis,<br />

masSi sxvadasxva damatebiTi literaturuli Tu saRvTismetyvelo-Teologiuri<br />

pasaJebis Setanis tradicia.<br />

13


14<br />

literaturuli teqsti<br />

iakob xucesis „wamebai wmnidisa SuSanikisi dedoflisai“, anu, rogorc<br />

umetesad ixsenieben, „SuSanikis wameba“ Tanabrad mniSvnelovani teqstia saqarTvelos<br />

religiuri, kulturuli, istoriuli memkvidreobisaTvis. is erTerTi<br />

im ZeglTagania, romlebic qmnian qarTvelTa sarwmunoebriv, nacionalur,<br />

kulturul identobas. „SuSanikis wameba“ iTvleba Cvenamde Semonaxul<br />

pirvel qarTul werilobiT teqstad, Tumca profesor revaz siraZis kvlevis<br />

Tanaxmad ufro Zveli unda iyos „wminda ninos cxovrebis“ garkveuli fragmentebi,<br />

romlebic wmindanis sicocxleSive unda daweriliyo. „SuSanikis<br />

wameba“ qarTuli hagiografiuli literaturuli nawarmoebia, Sesabamisad,<br />

masSi unda veZioT sarwmunoebrivi sazrisi, nacionaluri mniSvneloba, iseve,<br />

rogorc mxatvruli STabeWdileba, kulturuli an istoriuli informacia. am<br />

mniSvnelobaTa Ziebisa da gaTvaliswinebis gareSe CvenTvis SeiZleba aRuqmeli<br />

darCes teqstis saerTo Sinaarsi da mizandasaxuleba. rogorc hagiografiuli<br />

nawarmoebi, „SuSanikis wameba“ qristianuli sarwmunoebis konteqstSi unda iqnas<br />

wakiTxuli; rogorc mxatvruli nawarmoebi, is mwerlis mxatvruli ostatobiT,<br />

eqspresiuli Txrobis wesiT, gmirTa portretebiT, naTeli da lakonuri<br />

eniT gvxiblavs; mis kulturuli mniSvnelobas TavisTavad ganapirobebs<br />

mexuTe saukunis saqarTveloSi amgvari Rrma da daxvewili teqstis arsebobis<br />

da adreqristianul kulturul procesSi CarTvis faqti; istoriuli mniSvneloba<br />

ukavSirdeba im realur-istoriul fons da faqtebs, romliTac nawarmoebi<br />

mkvlevarebs mexuTe saukunis qarTlis istoriuli suraTis aRdgenaSi<br />

exmareba; qarTuli nacionaluri identobis TvalsazrisiT ki es nawarmoebi<br />

saSualebas gvaZlevs, Cveni dRevandeli nacionaluri da kulturuli vinaoba<br />

davukavSiroT mravali saukunis win qarTuli mwerlobis SemqmnelTa sarwmunobriv,<br />

nacionalur, kulturul gamocdilebas.<br />

Tavad teqstis, istoriuli wyaroebis, filologiuri da istoriuli gamokvlevebis<br />

safuZvelze SegviZlia warmovidginoT is sinamdvile, romelSic „Su-<br />

Sanikis wamebaSi“ moTxrobili ambavi ganviTarda: nawarmoebSi aRwerilia V<br />

saukunis 70-ian wlebSi imdroindel qarTlis sapitiaxSoSi (saerisTavoSi)<br />

momxdari ambavi: ukve saukunenaxevari xdeba, rac wminda ninos RvawliTa da qadagebiT<br />

qristianoba qarTlSi saxelmwifo religiaa. 440-iani wlebidan qarTl-<br />

Si mefobs didi mefe, wmindani, qarTlis samefosa da eklesiis gamaZlierebeli,<br />

vaxtang gorgasali. iranisagan Tavis damoukideblobas da qristianul rwmenas<br />

icaven samxreT kavkasiis qristianuli qveynebi: qarTlis, somxeTis, albaneTis<br />

samefoebi. irani, igive sparseTi, romelic im droisaTvis cecxlTayvanismcemlobis,<br />

anu mazdeanobis rjulzea, Tavisi gavlenis gasaZliereblad<br />

samxedro da politikur qmedebebTan erTad sarwmunoebasac iyenebs iaraRad.<br />

Tavis mTavar metoqesTan, bizantiasTan samxreT kavkasiis kavSirebis Sesasusteblad<br />

irani saqarTvelosa da somxeTis gamazdeanebas cdilobs. qvemo qarTli,<br />

qarTlis sapitiaxSo, am droisaTvis qarTlis samefos nawilia, magram


mas aqauri erisTavebi, anu pitiaxSebi marTaven, misi centria daba curtavi.<br />

qarTlis sapitiaxSoSi eklesias episkoposi udgas saTaveSi. qarTlis pitiaxSi<br />

am droisaTvis aris varsqeni, vaJi Zlieri da gavleniani arSuSa pitiaxSisa, romelic<br />

Tavis TanamebrZolTan da megobarTan, somxeTis mTavarsardal vardan<br />

mamikonianTan erTad ewinaaRmdegeboda irans da qristianobis damcveli<br />

iyo. vardan mamikoniani dRes somxeTis samociqulo eklesiis wmindania. iranis<br />

winaaRmdeg ajanyebaSi vardanis daRupvis Semdeg misi da misi Zmis ojaxis<br />

wevrebi, maT Soris, vardanis qaliSvili SuSanikic, wlebis manZilze arSuSa<br />

pitiaxSis karze cxovrobdnen. SuSaniki daqorwinebulia varsqenze, is qarTlis<br />

sapitiaxSos dedofalia, sami Ze da erTi asuli hyavs. 459 wlidan iranSi<br />

perozi mefobs. misi mefobis merve, 767 wels, perozs karze eaxleba varsqeni,<br />

romelic, vaxtang gorgasalTan qiSpobiT, iranisgan politikuri mxardaWeris<br />

miRebas gegmavs. iakob xucesi mogviTxrobs, rom erTgulebis dasamtkiceblad<br />

varsqeni Tavad dahpirdeba rjulis Secvlas sparsTa mefes, aRuTqvams, rom<br />

col-Svilsac moaqcevs mazdeanobaze. 468 wlis bolosTvis varsqeni curtavSi<br />

brundeba. dedofali SuSaniki, Seityobs ra varsqnis mier rjulis Secvlas,<br />

sasaxles tovebs da qristes rwmenis dacvas mtkiced gadawyvets. sastiki da<br />

daundobeli varsqeni Tavisi ojaxuri da politikuri interesebis uzrunvelsayofad<br />

dedoflisgan sasaxleSi dabrunebas da, Sesabamisad, rwmenis uaryofas<br />

iTxovs, magram SuSaniks Tavisi erTaderTi gza ukve arCeuli aqvs – is daicavs<br />

qristes sjuls, daicavs Tavis rwmenas, sakuTar suls. wminda SuSanikis<br />

mier gakeTebuli es arCevani myarad efuZneba mis Rrma rwmenas, qristianul<br />

msoflmxedvelobas, amqveyniuri, xorcieli cxovrebis warmavalobas da sulieri<br />

cxovrebis maradiulobas. SuSaniki naTlad xedavs, rom Tuki aqamde<br />

misi sarwmunoebrivi, sulieri cxovreba Tavsebadi iyo dedoflis da meuRlis<br />

cxovrebis wesTan, swored axla dgeba is arCevanis winaSe – damorCildes<br />

varsqens da uaryos WeSmariti RmerTi Tu uaryos amqveyniuri cxovreba, moiTminos<br />

is tanjva, rasac varsqeni miayenebs, raTa saukuno satanjvelisaTvis ar<br />

gawiros Tavisi suli da moipovos imqveyniuri netareba. swored ase daiwyeba<br />

dedoflis mowameobrivi gza, romelic, eqvsi wlis tanjvisa da pyrobilebis<br />

Semdeg, 475 wlis 17 oqtombers misi mowameobrivi aRsasruliT sruldeba.<br />

iakob xucess wminda SuSanikis mowameoba maleve aRuweria. teqstSi ar Cans<br />

sikvdili varsqenisa, romelic vaxtang gorgasalma 484 wels moakvlevina, Sesabamisad,<br />

„SuSanikis wameba“ 475 wlidan 484 wlamdea dawerili. wminda SuSanikis<br />

wamebis aRweriT iakob xucesi mihyveba qristianobis pirveli saukuneebisanve<br />

gavrcelebul tradicias wmnindanTa amqveyniuri gzis aRwerisa, rac, cxadia,<br />

saTaves iRebs Tavad ieso qristes cxovrebis aRweridan. es teqsti Tavad adasturebs,<br />

rom qarTlSi qristianoba, rogorc mwignobruli religia, ukve ganmtkicebulia<br />

wignieri formiT. amasTanave, wmindanis cxovrebis hagiogafiuli<br />

teqstis SeqmniT iakob xucess Tavad Seaqvs wvlili ara mxolod wminda<br />

SuSanikis Rvawlis moxseniebaSi da TaoebebisTvis gadacemaSi, aramed qristianuli<br />

mwignobruli tradiciis ganviTarebaSi. mecnierebi fiqroben, rom<br />

swored iakob xucesi SeiZleboda gamxdariyo is iakob curtaveli, curtavis<br />

episkoposi, romelic ixsenieba 506 wels dvinis saeklesio krebis monawileTa<br />

Soris. „SuSanikis wameba“ im xanebSive iTargmna somxurad. teqstis Cvenamde<br />

SemorCenili uZvelesi xelnaweri Sesulia X saukunis parxlis mravalTavSi<br />

(hagiografiuli teqstebis krebulSi) da XVIII saukunis ramdenime xelnawer<br />

krebulSi. teqsti Seqmnilia araCveulebrivad STambeWdavi, naTeli da sada<br />

qarTuliT, romelic advilad ikiTxeba dResac.<br />

15


marTalia, istoriuli<br />

da kulturuli fonis gaTvaliswinebamniSvnelovania<br />

teqstis Sinaarsis gasagebad,<br />

magram nawarmoebis<br />

namdvili Sinaarsi CvenTvis<br />

SeiZleba ganucdeli darCes,<br />

Tu „SuSanikis wamebas“<br />

ar wavikiTxavT, rogorc<br />

monaTxrobs adamianze, mis<br />

urTierTobebze, mis zneobriv-sarwmunoebrivarCevanze,<br />

RvTisaken swrafvaze.<br />

iakob xucesi nawarmoebs<br />

im adamianisadmi didi siyvaruliT,<br />

mowiwebiT, TanagrZnobiT<br />

qmnis, vinc ukve<br />

aris suliT ganwmendili,<br />

mowameobrivad aRsrulebuli<br />

piri. amavdroulad, rogorc<br />

teqstidan vigebT,<br />

Su Saniki iyo misi dedofalic<br />

da misi, rogorc moZ-<br />

Rvris sulieri Svilic,<br />

xo lo Rvawlis aRwerisas<br />

wminda SuSaniki xdeba misi<br />

moT xrobis gmiric. teqstis<br />

TiToeul winadadeba-<br />

Si igrZnoba, rom avtori<br />

wminda SuSanikis Sesaxeb<br />

werisas mas TiToeuli am<br />

kuTxiT xedavs, misTvis cocxalia dedofalTan da sulier SvilTan urTierTobis<br />

yvela mogoneba, xelaxla ganicdeba misi wamebis yvela momenti, da xelaxla,<br />

amjerad ukve mkiTxvelTan erTad xedavs da ufiqrdeba, Tu rogor gaiara Su-<br />

Sanikma mowameobisa da sulieri amaRlebis gza. Sesabamisad, mkiTxvelma nawarmoebis<br />

gmirSi SeiZleba dainaxos istoriuli piric – adre Suasaukuneebis qar-<br />

Tlis dedofalic, magram uwinaresad unda dainaxos qristiani wmindani, Tumca<br />

amisaTvis SuSaniki unda davinaxoT, rogorc adamiani da gavicnobieroT misi<br />

pirovnuli arCevani. sxvagvarad verc misi mowameobis da nawarmoebSi gadmocemuli<br />

ambis mniSvneloba gaxdeba cxadi, radgan qristianul sarwmunoebaSi<br />

mowame, Tavad ufali ieso qristes msgavsad, swored adamianuri tanjvis daTmeniT,<br />

sulieri da fizikuri tkivilis ataniT, emociebiT da fiqrebiT, simxneviTa<br />

da daTmeniT aRwevs siwmindes. mowameTa wignis mkiTxvelic mxolod maSin SeiTvisebs<br />

Tundac mcired wils wmindanis sulieri gamocdilebidan, maSin ixilavs<br />

zRvars sikeTesa da borotebas Soris, roca is TanagrZnobiT dainaxavs wmnindanis<br />

adamianur saxes, ganicdis mis tkivils, daufiqrdeba mis cxovrebiseul gzas<br />

da axali TvaliT Sexedavs sakuTar Tavs, sakuTar cxovrebas.<br />

16


da aw damtkicebulad giTxra Tquen aRsasruli wmidisa SuSanikisi.<br />

I. iyo mervesa welsa sparsTa mefisasa. karad samefod waremarTa varsqen<br />

pitiaxSi, Ze arSuSaisi. rameTu pirvel igica iyo qritiane, naSobi mamisa da<br />

dedisa qristianeTai, da colad misa iyo asuli vardanisi, somexTa spaispetisai,<br />

mamisagan saxeliT vardan, da siyuaruliT saxeli misi SuSanik, moSiSi<br />

RmrTisai, viTarca-igi vTquT, siyrmiTgan TvisiT. da ukeTurebisa mis saxisa<br />

qmrisa misisaisa maradis guls-etyvin da evedrebin yovelTave locvis-yofad<br />

misTvis, raiTamca cvala igi RmerTman saxisa misgan ugunurebisa da iqmnamca<br />

gonierebasa qristessa.<br />

xolo amis ubadrukisa da samgzis sawyalobelisa varsqenisi viTar-me vin<br />

Tquas, yovlad ganwirulisai, viTar-igi ganagdo sanatreli sasoebai qristesi?!<br />

anu vin ara stirodis mas, romelsa arca Wiri exilva, arca SiSi, arca maxvili,<br />

arca pyrobilebai qristesTvis?!<br />

rameTu raJams wardga igi winaSe sparsTa mefisa ara Tu pativisa moRebisaTvis,<br />

aramed ZRunad Tavsa Tvissa Seswirvida mefisa mis mimarT uvaris-yofiTa<br />

WeSmaritisa RmrTisaiTa da Tayuanis-scemda cecxlsa, rameTu yovliT ker-<br />

Zove Tavi Tvisi qristesgan ganagdo. xolo sawyalobeli ese colsa iTxovda<br />

sparsTa mefisagan, raiTamca saTno-eyo mefesa, da esreT etyoda, viTarmed:<br />

– romeli-igi bunebiTi coli ars da Svilni, iginca esreve<br />

movaqcine Sensa Sjulsa, viTarca-ese me.<br />

amas uqadebda, romel-igi ara aqunda xelTa SuSanikisagan.<br />

maSin ganixara mefeman da brZana colad misa asuli mefisai.<br />

teqstis analizi:<br />

iakob xucesi<br />

wamebai wmidisa SuSanikisi<br />

dedoflisai<br />

• gansxvavebiT sxva, Tanamedrove qarTuli teqstebisagan, Zvel qarTul teqstebs<br />

analizis bloks davurTavT yoveli Tavis Semdeg. es, imedia, dagexmarebaT rogorc<br />

teqstis detaluri Sinaarsis, aseve avtoris saTqmelis Tanmimdevrul gaazrebaSi.<br />

testi Tavebad dayofilia i. lolaSvilis redaqciis mixedviT.<br />

17


iakob xucesi<br />

• miuxedavad imisa, rom teqsti mexuTe saukunisaa, misi naTeli da sada ena gasagebia<br />

dRevandeli qarTvelebisTvis. SeecadeT, alRo auRoT enas, Tavdapirvelad<br />

winadadebebi da abzacebi waikiTxoT da aRiqvaT Sinaarsi mTlianobaSi, xolo Semdeg<br />

qvemoTmoyvanili ganmartebebis meSveobiT gaiazroT maTi zusti Sinaarsi. Zveli qarTuli<br />

leqsika, cxadia, xSir SemTxvevaSi Taviseburia. umetes SemTxvevaSi Cven vxmarobT<br />

imave sityvebs odnav gansaxvavebuli morfologiuri formiT. imedia, msgavs<br />

SemTxvevebSi Zvel qarTul formebSi amoicnobT nacnob sityvebs, xolo is sityvebi,<br />

romlebic dRes aRar ixmareba, ganmartebuli iqneba gverdiT miwerili Tanamedrove<br />

SesatyvisiT, sinonimiT, an axsnili iqneba Tanamedrove qarTuliT. Zveli qarTuli<br />

leqsikis ganmartebisas veyrdnobiT ilia abulaZis „Zveli qarTuli enis leqsikons“<br />

(Tbilisi, gamomcemloba „mecniereba“, 1973). erTi da igive arqauli, Zveli sityva teqstSi<br />

SeiZleba ramdenjerme SegxvdeT, amitom kargi iqneba, Tu sityvebs amoiwerT<br />

Tanamedrove SesatyvisebTan erTad, sakuTar sityvars moamzadebT. Zveli qarTulis<br />

gramatikis wesebi sagangebod ar iqneba ganmartebuli, Tumca mTeli frazebis an winadadebebis<br />

Sinaarsis axsnis Semdeg es gramatikuli formebi azris gagebaSi ar dagabrkolebT.<br />

• mecnierebi varaudoben, rom teqstis Sesaval nawils Cvenamde ar mouRwevia. amaze<br />

migviTiTebs avtoriseuli fraza „viTarca igi vTquT“, rogorc vTqviT, rac gulisxmobs,<br />

rom mweralma adrec isaubra SuSanikze da, sakuTriv mis siyrmeze, bavSvobaze.<br />

• Cvenamde moRweul pirvelive winadadebaSi avtori ambobs, rom damtkicebulad,<br />

anu danamdvilebiT mogviTxros wmninda SuSanikis aRsasruls. ramdenad sagrZnobia<br />

teqstSi is, rom iakobi dedoflis martvilobis, wamebis uSualo TviTmxilvelia da<br />

aRwers mxolod realur faqtebs, namdvilad momxdar qmedebebs da warmoTqmul sityvebs?<br />

ramdenad gansazRvravs es faqti iakob xucesis Txrobis lakonur, emociur,<br />

damajerebel stils?<br />

• ramdenad lakonurad warmogvidgens iakob xucesi Tavisi gmiris vinaobas? misi<br />

mama, vardani, somexTa spaipeti, anu mTavarsardalia. SuSaniki somxuri variantia<br />

ebrauli saxelis sosanasi, rac wylis SroSans niSnavs. SuSaniks ase siyvaruliT mimar-<br />

Tavdnen, mamisgan ki vardanad iwodeboda.<br />

• SuSanikis qmaria varsqeni, qarTlis (qarTlis samefos nawilis, daaxloebiT, dRevandeli<br />

qvemo qarTlis) pitiaxSi, anu erisTavi, qristiani mamis da gavleniani feodalis,<br />

arSuSa pitiaxSis Ze.<br />

• ratom iwyebs avtori am ambis Txrobas swored im momentidan, roca varsqeni sparseTis<br />

mefis karze wavida, rac moxda sparseTis mefe perozis gamefebidan, 459 wlidan<br />

merve wels, savaraudod, 467 wels?<br />

• ratom aris xazgasmuli, rom dedofali siyrmidanve, mcire asakidanve RvTismo-<br />

SiSi iyo? ramdenad migviTebs es mis mzaobaze, icxovros qristianuli rwmeniT da Tavi<br />

dados Tavisi rwmenisTvis?<br />

• amis sapirispirod, ratom aRniSnavs aqve avtori, rom varsqeni Tavidanve uke-<br />

Turi bunebis da ugunuri iyo? ramdenad gulisxmobs es ugunureba imas, rom varsqeni<br />

movlenebs da faseulobebs ver aRiqvams maTi sarwmunoebrivi mniSvnelobiT da mzad<br />

aris, nebismieri gziT miaRwios Tavis mizans?<br />

• rogor gesmiT „qristes goniereba“? ramdenad gulisxmobs es sakuTari zneobis,<br />

faseulobebis, msoflmxedvelobis dafuZnebas qristes swavlebaze? ratom aris<br />

ugunuri is, vinc ver xedavs, Tu ra warmavalia cxovreba da ra mZime iqneba sasjeli<br />

araswori arCevanisaTvis, boroti saqmeebisaTvis? ratom aris qristesmier gonieri<br />

is, vinc maradiuli sulieri sasjelis SiSiT qristes mcnebebs icavs da sikeTiT cxovrobs?<br />

• ramdenad Cans, rom miznis miRwevis varsqenisuli gzebi misaRebi ar aris dedoflisaTvis?<br />

ratom migviTiTebs avtori, rom wminda SuSaniki gulSi yovelTvis<br />

ambobda, dardobda varsqenis ugunurebas? ratom loculobda is, rom RmerTs misi<br />

goneba gaenaTebina?<br />

18


wamebai wmidisa SuSanikisi dedoflisai<br />

• ratom cxaddeba varsqeni yovlad ganwirulad, ubadrukad, anu ubedurad, samgzis<br />

sawyaloblad, anu sabralod? ratom aris ganwiruli is, vinc RvTis imediT, sulis<br />

xsnis, cxonebis imediT ar cxovrobs amqveynad? ramdenad ganwirulia WeSmariti<br />

RvTis uarmyofeli varsqenis suli jojoxeTis maradiuli tanjvisaTvis?<br />

• ratom aris sabralo, satirali is, visac qristesTvis SiSi Tu sapyrobile ar<br />

unaxavs, RvTis rwmenis saxeliT ar gauvlia amqveyniuri sirTuleebi? ramdenad niSnavs<br />

es, rom is samoTxeSi, sasufevelSi maradiul sixaruls ver daimsaxurebs?<br />

• iranis samefo karze wasvlisas varsqenis politikuri interesebi aSkaraa. gaixseneT<br />

istoriis saxelmZRvaneloebidan, ramdenad dasturdeba istoriidan, rom vaxtang<br />

gorgasalTan dapirispirebuli pitiaxSi perozisagan eloda zurgis gamagrebas?<br />

ramdenad miRebuli iyo erTgulebisa da politikuri erTobis dasturad rjulis<br />

Secvla? ramdenad upirispirdeba am dros erTmaneTs bizantiisa da iranis interesebi?<br />

am droisaTvis iranis oficialuri religiaa mazdeanoba (an zoroastrizmi,<br />

mogvoba, atroSani, cecxlTayvanismcemloba): maT swamT ahura mazdasi, uzenaesi arsebis,<br />

romlis mociqulia zaratustra (Zv.w. me-18-16 ss.), romelmac Seqmna saRmrTo<br />

poemebi, gaTebi, rac Caiwera wminda wign avestaSi. imsjeleT, Tu ramdenad sasurvelia<br />

iranisaTvis qarTlis saerisTavos gandgoma qristianobisagan, Tuki vaxtang gorgasali<br />

mTeli qarTlis samefos gaZlierebas swored qristianuli ideiT da bizantiaTan<br />

mokavSireobiT cdilobs?<br />

• ramdenad mowadinebulia varsqeni, rom mefes „saTno eyos“, anu Tavi moawonos,<br />

Tuki igi Tavadac icvlis rjuls, hpirdeba, rom bunebiT, anu namdvil, mkvidr<br />

col-Svilsac Seacvlevinebs rjuls da spars qalsac SeirTavs colad? ramdenad<br />

migviTiTebs sparsTa mefis politikur interesebze da mis kmayofilebaze is, rom<br />

perozi mzad aris varsqens sakuTari asuli miaTxovos?<br />

• istoriuli wyaroebi mogviTxrobs, rom politikuri gavlenebis an garigebebis<br />

Sesabamisad qarTveli xelisuflis mier sarwmunoebis gamocvla miRebuli praqtika<br />

iyo ukve adreul SuasaukuneebSi. xSirad qarTveli xelisuflebis mier rjulis gamocvlas<br />

hqonda hqonda garegnuli xasiaTi, am gziT isini cdilobdnen drois mogebas<br />

politikuri, ekonomikuri Tu samxedro Zalebis mosakrebad. istoriuli cnobebis<br />

Tanaxmad, garkveuli SeTanmebis niadagze swored ase moqceulan arSuSa da vardani,<br />

romelsac es dro iranis winaaRmdeg 451 wlis ajanyebis mosawyobad gamouyenebia.<br />

swored am ajanyebaSi daiRupa vardani, xolo misi Zma da ojaxis wevrebi arSuSas gamousyidia<br />

iranelTa tyveobidan. yovelive es mogviTiTebs, rom iranisagan qarTlis<br />

damoukideblobis saqmis gamgrZelebeli varsqeni unda yofiliyo, Tumca Tavad iakob<br />

xucesis teqstis da istoriuli wyaroebis mixedviT SeiZleba iTqvas, rom varsqenisaTvis<br />

rjulis Secvla aris ara taqtikuri nabiji, aramed realuri gavlenis qveS<br />

moqceva, rac iranis mxardaWeriT vaxtang gorgasalTan dapirispirebis miznebs ukavSirdeba.<br />

II. da ijmna mefisagan sparsTaisa pitiaSxman. da viTarca moiwia igi sazRvar-<br />

Ta qarTlisaTa, queyanasa mas hereTisasa, zraxva-yo, raiTa auwyos da wina<br />

miegebnen mas aznaurni, da misni Zeni, da msaxurni misni raiTa maT gamo viTarca<br />

erTguli soflad Sevides. da warmohmarTa sadiaspanoiTa cxeniTa monai Tvisi,<br />

viTarmca movida dabasa, romelsa saxeli hrqvian curtav.<br />

da viTarca moiwia da Sevida winaSe SuSanikisa, dedoflisa Cuenisa, kiTxvai<br />

hrqua. xolo sanatrelman SuSanik viTarca winaiswarmetyuelman hrqua:<br />

– ukueTu suliTa cxovel ars igi, cocxalmca xarT igica da Senca! ukeTu<br />

suliTa momkudar xarT, mokiTxvai ege Seni Sendave moiqecin.<br />

xolo kacman man ver ikadra sityuad misa. xolo wmindai SuSanik afucebda da<br />

19


iakob xucesi<br />

hkiTxvida damtkicebulad. xolo kacman uTxra marTali da hrqua, viTarmed:<br />

– varsqen uvar-yo WeSmariti RmerTi.<br />

viTarca esma netarsa SuSaniks, davarda igi queyanasa zeda da Tavsa damarT<br />

scemda da cremliTa mwariTa ityoda:<br />

– sawyalobel iqmna ubadruki varsqen, rameTu uvar-yo WeSmariti RmerTi<br />

da aRiara atroSani da SeerTo igi uRmrToTa.<br />

da aRdga da dauteva taZari Tvisa da RmrTis moSiSebiT eklesiad Sevida da<br />

Tana miiyvanna samni igi Zeni misni da erTi asuli, da waradginna igini winaSe<br />

sakurTxevelsa da esreT ilocvida da ityoda:<br />

– ufalo RmerTo Senni mocemulni arian da Sen daicven eseni.<br />

da viTarca mwuxrisa Jami aRasrules, saxlaki erTi mcire pova maxlobelad<br />

eklesiasa da Sevida mun Sina simwariTa savse da mieyrdna yuresa erTsa da<br />

mwariTa cremliTa tiroda.<br />

20<br />

teqstis analizi:<br />

• avtori aRwers varsqenis dabrunebas qarTlSi. igi ijmna, anu wamovida sparsTa<br />

mefisagan, da moaRwia qarTlis sazRvrebs, hereTs (Zveli qarTuli Zeglebis mkvlevaris,<br />

profesor ilia abulaZis azriT, aq hereTSi igulisxmeba qarTlis aRmosavleTi<br />

nawili).<br />

• varsqeni saWirod Tvlis, daicvas misdami, rogorc mmarTvelisadmi pativiscemis<br />

gamoxatvis wesi da Tavis qveyanaSi pativiT Sevides. sadiaspano, anu saSikriko cxeniT<br />

win gamogzavnis monas, anu msaxurs, raTa win moegebon misi Zeni da aznaurebi. qarTlis<br />

saerisTavos centri am dros aris curtavi, romelic qvemo qarTlSi iqneboda, magram<br />

zusti adgilmdebareoba dRes dadgenili ar aris.<br />

• daukvirdis Sikrikis dedofalTan saubris scenas. ramdenad Cans, rom wminda<br />

SuSaniki winaswarve varaudobs da Relavs, rom varsqens perozisadmi erTgulebis<br />

dasamtkiceblad SeeZlo rjuli Seecvala? ramdenad Cans, rom varsqens es wasvlamde<br />

dedofalTan ar SeuTanxmebia? ramdenad Cans, rom Tavad msaxurs swams qristesi, WeSmariti<br />

RmerTis, esmis varsqenis gadawyvetilebis simZime da uWirs dedofliTsvis simarTlis<br />

Tqma?<br />

• ras niSnavs SuSanikis sityvebi – suliT cxoveli (cocxali) da „suliT momkvdari“?<br />

ramdenad naTlad igulisxmeba aq varsqenis mier sakuTari sulis wawymeda,<br />

saukuno satanjvelisTvis gawirva? ramdenad aRiwereba misi sulieri mdgomareoba<br />

saukuno sicocxlis ganzomilebasTan mimarTebiT?<br />

• ramdenad mZafria reaqcia dedoflisa, romelic miwaze (qveyanasa zeda) davardeba<br />

da da varsqens sawyalobels uwodebs imis gamo, rom is uRmerToebs SeuerTda,<br />

SeerTo?<br />

• SuSaniki SvilebTan erTad datovebs taZars, anu sasaxles, is midis eklesiaSi da<br />

ufals Seavedrebs Svilebs: isini monaTlulni arian wminda embazSi, sanaTlavSi Wur-<br />

WelSi da maTze suliwmnidis madli gadmovida; amiT ufliswulebi SeuerTdnen erTian<br />

sulier samwysos ieso qristesi, romelic simbolurad keTili mwyemsis saxiT gaiazreba.<br />

ratom avedrebs SuSaniki ufals, uwinaresad, Svilebs? ramdenad Cans aq dedobrivi<br />

gancdac, isic, rom esmis, Tu ra didi gavlena aqvs Svilebze varsqens, aseve isic,<br />

rom dedofali grZnobs rogorc sakuTar Sinagan simtkices, aseve imasac, rom yrmebs<br />

jer kidev sWirdebaT rwmenaSi ganmtkiceba?<br />

• ratom ar brundeba wminda SuSaniki sasaxleSi? ramdenad STambeWdavia wminda Su-<br />

Sanikis saxe, roca igi mwuxris Jamze, anu eklesiaSi saRamos locvaze daswrebis Semdeg<br />

erT patara saxlSi darCeba, yures, kuTxes mieyrdnoba da mwared tiris?


literaturuli teqsti<br />

akaki wereTlis „gamzrdeli“ erT-erTi im nawarmoebTagania, romelic klasikuri<br />

formiT warmogvidgens pirovnebis zneobrivi arCevanis problemas. es ar-<br />

Cevani qmnis teqstis ideur da siuJetur RerZs. poema srulad aris mimarTuli<br />

moraluri arCevanis kiTxvaze pasuxis gasacamad, an, ufro zustad, am kiTxvis wamosaWrelad.<br />

pirovnebis zneobaze, moralur samyaroze, misi qmedebebis sabediswero<br />

mniSvnelobaze da cxovrebis gadamwyvet momentSi gakeTebuli moraluri<br />

arCevanis mniSvnelobaze sasaubrod akaki wereTeli irCevs literaturis klasikur,<br />

tradiciul gzas – ambis moyolas. im droidanve, roca adamianebi zepiri<br />

saxiT gadascemdnen erTmaneTs codnas, warmodgenebs, cxovrebiseul sibrZnes,<br />

isini yvebodnen sxva adamianebis Tavs gardamxdar ambebs, msmenels daafiqrebnen<br />

moqmedebebisa da gadawyvetilebebis, zneobrivi arCevanis Taobaze, iseve,<br />

rogorc sakuTar qmedebebze. marTlac, sxvaTa ambis, gamocdilebis, zneobrivi<br />

gakveTilis gaazreba yvelaze metad exmareba adamians Sinagani moralursaazrovno<br />

procesis gaaqtiurebaSi, arsebuli cxovrebiseuli gamocdilebis<br />

gaanalizebaSi da samomavlod cxovrebiseuli nabijebisaTvis mzadyofnaSi.<br />

pirovnebis Sinagani momzadeba cxovrebisaTvis, iseve, rogorc cxovrebis gzebze<br />

misi daxmareba aris kidec literaturis erT-erTi ZiriTadi, tradiciuli<br />

funqcia. Tumca zogierT nawarmoebebs am mxriv gansakuTrebuli roli eniWeba<br />

da mkiTxvelTa mier aRiqmeba, rogorc namdvili zneobrivi gakveTili, swored<br />

maT ricxvs ganekuTvneba akaki wereTlis „gamzrdelic“. poema akakiseuli na-<br />

Teli da msubuqi leqsiT aris Seqmnili, gadmocemuli ambavic naTeli da mwyobria,<br />

xolo personaJebis buneba da maTi gancdebi sisadaviT da, amave dros, didi<br />

dramatizmiT aris gaxsnili. poeti sada da naTel mxatvrul xerxebs da sityvebs<br />

iyenebs maradiul Temebze – siyvarulze, erTgulebaze, pasuxismgeblobaze sasaubrod.<br />

„gamzrdelSi“ sikeTisa da borotebis, Rirsebisa da uRirsobis, siyvarulisa<br />

da Ralatis, codvisa da mitevebis urTierTdapirispirebuli kategoriebi<br />

Zalzed mkveTrad aris naCvenebi da erTmaneTisagan gamijnuli. amgvar<br />

dapirispirebul da, amave dros, urTierTdakavSirebul wyvilebs binaruli<br />

opoziciebi ewodeba. binaruli (dawyvilebuli) opoziciebi iseTi movlenebisagan<br />

Tu cnebebisagan iqmneba, romlebic erTmaneTTan kavSirSi gvxvdeba da<br />

romelTa gagebac sapirispiro movlenis Tu cnebis dafuZvelze ukeT aris SesaZlebeli.<br />

swored ase, sikeTis arss borotebis danaxvisas ukeT vacnobierebT,<br />

siyvarulis Zalas Ralatis SemTxvevasTan Sedarebisas ufro SevigrZnobT, codvis<br />

simdables mitevebis simaRlidan ufro naTlad vxedavT. akaki wereTeli ase-<br />

Ti opoziciuli wyvilebis meSveobiT gvesaubreba sulieri simaRlis, zneobrivi<br />

arCevanis Sesaxeb. Sinagani Rirsebis matarebeli adamianis saxiT poemaSi afxazi<br />

Wabuki, baTua gamoyvanili, xolo uRirsobis saxed misi ZiZiSvili, safar begi<br />

gvevlineba, Sesabamisad, isini nawarmoebSi opoziciur wyvils qmnian da moraluri<br />

kategoriebisadmi, sulieri Rirebulebebisadmi, zneobrivi arCevanisadmi<br />

mimarTebas sapirispiri mxidan dagvanaxeben. safar begi Ralatobs ZmasaviT erTgul<br />

ZiZiSvils, xolo baTu miutevebs mas. safar begi sulieri dacemis, cdunebis<br />

saxes gviCvenebs, xolo baTu – codvaze amaRlebisa da Sinagani Rirsebis Senar-<br />

Cunebisa. safar begi arRvevs moralur imperativebs, zneobriv kanonebs, xolo<br />

baTu icavs maT maSinac, roca es misgan udides Sinagan Zalisxmevas moiTxovs.<br />

is Zlevs SurisZiebis, mrisxanebis, tkivilis adamianur ipmulsebs zneobrivi<br />

faseulobebis ZaliT, da swored am gziT aRwevs WeSmarit adamianur simaRles.<br />

misi zneobrivi arCevanis fonze mwerali gviCvenebs, Tu rogor SeiZleba Sinagani<br />

Rirsebis SenarCuneba uRirsobasTan Sejaxebisas, da rogor SeiZleba codvis<br />

daZleva mitevebis gziT.<br />

137


I<br />

mTis mwvelvalze, cis maxloblad<br />

mercxlis buded raRac moCans;<br />

TvalT isari, Senatyorci,<br />

ver arCevs mis sigrZes da gans.<br />

is facxaa mRvimis pirad<br />

miwnuli da migrexili,<br />

dro da Jamis Sesaferad -<br />

zamTar Tbili, zafxul grili.<br />

rodesac mTa bars da vakes<br />

emuqreba warRvna-Relvas, -<br />

facxac Rrubels gars iburavs,<br />

ekrZaleba Weqa-elvas.<br />

magram, roca dahqaTqaTebs<br />

Tavze iqve mze da mTvare<br />

da Tvalis win fiandazad<br />

efineba aremare,<br />

maSin facxa ubralobiT<br />

momxiblavad lamazia<br />

da imasTan yvela tyuis,<br />

rac ki cixe-darbazia.<br />

gza mouZRvis sacalfexo,<br />

mixveuli, moxveuli;<br />

masze gamvlels unda hqondes<br />

marjve Tvali, mtkice guli;<br />

anu hyavdes raSi cxeni,<br />

mTaSi gazrdil-gamowvrTnili:<br />

kldidan kldeze gadamfreni,<br />

uSiSari da Tan frTxili.<br />

138<br />

akaki wereTeli<br />

1840-1915<br />

am Soreul facxa-mRvimes<br />

vin hpatronobs, visi aris?<br />

da saamo kar-midamos<br />

vin Setrfis da vin Sehxaris?<br />

erTi vinme axalgazrda<br />

afxazia, am mTis Svili,<br />

rTul cxovrebis uarmyofi,<br />

mcirediTac kmayofili.<br />

kargi Tofi, kargi xmali,<br />

kargi cxeni da nabadi!..<br />

ras inatrebs sxvas, amis mets,<br />

kaci, misebr danabadi?<br />

mxolod erTs ki... da is erTic<br />

aris marto siyvaruli,<br />

riTac mxolod qveyniuri<br />

netareba aris sruli.<br />

bedma esec ar daaklo,<br />

ganasxvava, viT rCeuli...<br />

siyvarulsa, mis monaSuqs,<br />

miaSuqa siyvaruli:<br />

erTi Tvea, rac rom colad<br />

miiyvana vinc uyvarda,<br />

visac gulSi casqveSeTჲ<br />

Seuwona, Seufarda...<br />

akaki wereTeli<br />

gamzrdeli<br />

namdvili ambavi<br />

vuZRvni Cems pedagogebs<br />

nazibrola – saxelia,<br />

samegrelos asulia,<br />

mowyvetili ciT varskvlavi<br />

edems alvad asulia!..


elferobiT vardi aris,<br />

sinaziT-ki – morcxvi ia...<br />

trfobisaTvis jer pirvelad<br />

gulis kari gauRia.<br />

ca da qveynis Suamavalad<br />

miaCnia mas afxazi!..<br />

gulSi guls sdebs, sulSi suls<br />

scvlis,<br />

xorcs ewmaxvnis suro-vazi!..<br />

netavi maT!.. maT siyvaruls<br />

da maT uxmo aRsarebas!..<br />

erTad hgrZnoben am qveynadve<br />

sasufevlis netarebas...<br />

magram xangrZliv es sofeli<br />

gaaxarebs vinmes gana?<br />

TaflSi urevs mware naRvels!<br />

mtrisas misi gamocana!..<br />

II<br />

bnela ise, rom aRar Cans<br />

TiTi, TvalTan mitanili!..<br />

ca mrisxanebs, elva-Weqam<br />

nadirsac-ki ufrTxo Zili!..<br />

qari zuis gulsaklavad,<br />

wvima uSvebs kokis pirad;<br />

xan aq, xan iq mTa-RreebSi<br />

gavardeba mexi xSirad.<br />

TiTqo marTla TviT jojoxeTs<br />

auSvia qveynad zari!<br />

aitana SiSis qarma<br />

Tanasworad mTa da bari!<br />

am dros xolme TviT eSmakic<br />

eZebs ZrwoliT TavSesafars,<br />

magram, daxeT viRac mgzavri<br />

stumrad mosdga afxazis kars!<br />

daureka da xma misca:<br />

„gamomxedeT!.. vin xarT Sina?<br />

stumari RvTis karze vdgavar,<br />

cxens da kacsa gvinda bina!“<br />

gaukvirda afxazs da sTqva:<br />

„am TavsxmaSi es vin ari?!“<br />

Seukida cecxls da ucbad<br />

gamoaRo facxis kari.<br />

gavida da SemouZRva<br />

fexebamde dasvelebuls,<br />

miiyvana cecxlis pirad,<br />

udgams samfex skams – daRaluls.<br />

xmas ar iRebs jer stumari,<br />

nabdis Tasmebs nela ixsnis...<br />

Tav-piri aqvs Sebudnuli<br />

yabalaxiT da icinis!..<br />

jer nabadi miayuda,<br />

bnel kuTxisken midga wynara<br />

da, baSliyi rom gadiZro,<br />

motrialda ukan Cqara:<br />

„maspinZelo! – siciliT sTqva, -<br />

waxda Cemi xumrobao!..<br />

ver micani, Tu gewyina<br />

es udrovo stumrobao?“<br />

– safar, Sen xar?.. enacvalos<br />

ZiZis Svili mag Sens Tavso...<br />

es Tvalebi raRas naxven<br />

Sens ukeTes sanaxavso?<br />

moexvia, gadakocna,<br />

rogorc Zma da Tvisi toli,<br />

da mere ki gaaRviZa<br />

SigniT mwoli misi coli.<br />

Seexvewa: aba Cqara<br />

moamzade vaxSamio:<br />

Sori gza aqvs gamovlili,<br />

ar eqneba naWamio.<br />

– ara, baTu, vaxSams ar vWam,<br />

ar mcalia magisTviso!<br />

me sxva mada maqvs aSlili<br />

sxvanairi gulisTqmiso...<br />

upasuxa da mouyva:<br />

„minda giTxra Cemi Wiri:<br />

dRemdis mtkice piriansa,<br />

dRes mitydeba Zmao piri!<br />

almasxits xom kargad icnob,<br />

Tavmomwone inalifas?<br />

gamzrddeli<br />

139


akaki wereTeli<br />

mis cxensa da mis iaraRs<br />

vervin dasdebs Rirseul fass.<br />

vaJkacia Tval-tanadi,<br />

cxenosani uebari!..<br />

metoqea Cemi mxolod,<br />

erTaderTi saSiSari.<br />

Sors gaismis misi qeba,<br />

CvenSic xSiri stumaria;<br />

biWobiT da silamaziT<br />

qalebic ki gadaria.<br />

erTi mxolod zia-xanum<br />

arad agdebs, arc uyurebs,<br />

radgan icis, rom sxvebsaviT<br />

imas is ver imsaxurebs.<br />

zia-xanum, Senc ki ici,<br />

rom mSvenebiT ganTqmulia;<br />

bevri kargi axalgazrda<br />

misi eSxiT dabmulia!..<br />

mTvaresaviT xeluxlebi, -<br />

sxivebs hfens da arvis aTbobs;<br />

momxiblavi Soreulad<br />

Tanasworad yvelas atkbobs.<br />

jer gahRalavs, miibirebs,<br />

daimonebs, igdebs xelSi,<br />

mere unda gamoscados:<br />

agdebs mis msxverps gansacdelSi!..<br />

mec momxibla jadosanma,<br />

damamarcxa, damimona!..<br />

da, Tu qali majobebda,<br />

ar vfiqrobdi, ar megona...<br />

damiCema: „Tu giyvarvar<br />

da xar Cemi mogvareo,<br />

inalifas lurji cxeni<br />

am sam dReSi momgvareo!“<br />

inalifa mis bedaurs<br />

ar dauTmobs nebiT gamCens<br />

da, Tu vinme Zalas ixmars,<br />

Seakvdeba, ar SearCens!<br />

sxva gza ar maqvs: moparvaa<br />

mxolod erTaderTi Rone,<br />

140<br />

Tumc-ki sxva dros ar ikadrebs<br />

amas kaci Tavmomwone.<br />

ai, risTvis movsulvar aq,<br />

Cemo kargo megobaro!<br />

me minda, rom almasxitis<br />

lurji lafSa moviparo.<br />

mousmina ZiZis Svilma,<br />

yvela kargad gaigona,<br />

magram saqmem ukuRmarTma<br />

Seawuxa, daaRona.<br />

uTxra: „vwuxvar, rom eg saqme<br />

ukadrisi gikisria,<br />

magram radgan siyvarulis<br />

tkbili seni Senc Segyria,<br />

gza aRar gaqvs!.. unda guli<br />

daudva da emsaxuro,<br />

rom satfros win Sen sircxvilis<br />

ofli aRar moiwuro:<br />

mis ocnebas, mis gulisTqmas<br />

unda mihyve, daemono,<br />

gind sicocxlec Seni tkbili<br />

mware sikvdils Seuwono.<br />

es Senc ici, – ar xar qveynis<br />

ucadi da umecari, -<br />

savaJkacod gamosuli,<br />

udreki da uSiSari!<br />

magram marto uSiSroba<br />

ZlevisaTvis ara kmara,<br />

Tu sifrTxilec gonivruli<br />

droze mas ar daexmara.<br />

erTmaneTis minamsgavsi,<br />

SiSi sxvaa, sifrTxile sxva,<br />

ise rogorc sxvadasxvaa<br />

RvTis wyaloba da RvTis risxva.<br />

rom midixar, sad midixar?<br />

marTalia, giWris Tvali,<br />

magram CvenSi rogorc ucxos,<br />

agebneva gza da kvali.<br />

Sen eg saqme me momande,<br />

me vizam Sens magivrobas:


an mogiyvan im cxens, an Tavs<br />

Sevwirav Sens megobrobas!<br />

Sen aq darCi, daiZine,<br />

gamoSuSdi cecxlis piras!..<br />

da, Tu damrCa gamarjveba,<br />

maSin mogTxov fexis qiras“.<br />

gaexumra, gamoewyo<br />

samgzavrod da gavlo kari.<br />

midis, elva gzas unaTebs<br />

da dahzuis Tavze qari.<br />

III<br />

iriJraJa, qari Cadga,<br />

gadiyara, dadga dari;<br />

lurj bedaurs moagelvebs<br />

megobrisTvis megobari.<br />

moiyvana, daaba da<br />

Sin Sevida wynarad, frTxilad.<br />

grZel nabadSi gamoxveuls<br />

stumars sZinavs iqve Tbilad.<br />

auara gverdi, midis<br />

iq, sadac is eguleba,<br />

vinc sicocxles urCevnia,<br />

suls swiravs da Tavs evleba.<br />

gulSi ambobs: „erTs davxedav<br />

tkbilad mZinar nazibrolas,<br />

Tu gavuZel gulis Zgeras,<br />

sulis brunvas, xorcis JrJolas“...<br />

sasoebiT Sedis qvabSi<br />

da ras hxedavs iq sakvirvels?!<br />

nazibrola Cumad stiris,<br />

pirs ixokavs, ikawravs yels!..<br />

TmagaSlili, tinis kedels<br />

Tavs axlis da xmas ar iRebs...<br />

mingreuls da mongreulsa<br />

hxedavs iqve mis qveSagebs!!!<br />

mixvda qmari, rac momxdara,<br />

zarma dahkra, elda eca!..<br />

da, rom krintic ar dauZravs,<br />

iqve uxmod Caikeca.<br />

didxans ijda retdasxmuli,<br />

uyurebda colis tanjvas;<br />

bolos Rone moikrifa<br />

da moego isev Wkuas.<br />

mivida da uTxra mtirals:<br />

„Cu, nu stiri, genacvale!<br />

rac ginaxavs – sizmaria,<br />

daiviwye isev male!<br />

yovelgvari mosavali<br />

kacis Tavze uneburi,<br />

RvTis risxvaa da tyvilad beds<br />

ras uCivi, raT emduri?<br />

gadaigde gulidan eg<br />

cru zRapari da sizmari!..<br />

me da Seni siyvaruli<br />

wminda aris, viT lampari“.<br />

moexvia da cremlebi<br />

amouSro TvalSi kocniT,<br />

daawynara, daamSvida<br />

alersiT da bevri xvewniT.<br />

maSin mxolod gamobrunda<br />

stumrisaken da uTxra es:<br />

„ade, Zmao, gaRviZebas<br />

ar apireb, mgonia, dRes!“<br />

wamovarda zeze safar<br />

SemkrTali da darcxvenili!..<br />

magram roca mSvid saxeze<br />

SeamCnia mas Rimili,<br />

gaifiqra: „madloba RmerTs!<br />

araferi Seutyvia,<br />

Tvara gul-mkerds gamixvretda<br />

xanjlis wveri da an tyvia!<br />

ar uTqvams qals, rac Sevcode,<br />

sCans, namusi Seunaxavs.<br />

Cem saqciels, samarcxvinos,<br />

vin gaigebs, vin damZraxavs?“<br />

mere uTxra mis ZiZis Svils:<br />

„gatyob, rom xar kmayofili,<br />

Seasrule gana Cemi<br />

Zneli natvra da survili?“<br />

gamzrddeli<br />

141


akaki wereTeli<br />

„ – Sevasrule: mogiyvane,<br />

droa, aw-ki gaeSure!<br />

nu damZraxav, sakadrisad<br />

Tu rom veras gemsaxure!“<br />

xan esa sTqves, xan isa sTqves,<br />

isaubres jer erTxanad,<br />

mere wyalic moutana<br />

mas xel-piris dasabanad.<br />

gamoawyo, ar daaklo,<br />

rac wesia, samsaxuri,<br />

rom stumari ar gauSvas<br />

gulnakli da umaduri.<br />

Seukazma cxeni, Sesva,<br />

TviTon Sejda naqurdalze<br />

da orivem maTraxebi<br />

atkacunes erTxans Zalze.<br />

gaaxurves maT cxenebi,<br />

aaRelves, aaCqares<br />

da viwro gziT is daRmarTi<br />

sul kuntruSiT Caatares.<br />

rom Cavidnen Soriaxlos<br />

mindvris pirad, iqve dabla,<br />

maspinZelma SeaCera<br />

cxeni da xma aimaRla:<br />

„ – safer-bego! pirSavoba<br />

Seni vici, Semityvia!..<br />

da dReidan Cven ors Sua<br />

mociquli aris tyvia!<br />

ara sTqva-ra!.. arc me gkiTxav:<br />

aris zogi Secodeba,<br />

rom saTqmelad saZneloa...<br />

arc Sendoba uxerxdeba!<br />

axla wadi! damekarge!<br />

frTxilad! arsad Semeyaro,<br />

rom cud gulze ucabedad<br />

Seni sisxli ar davRvaro!“<br />

es rom uTxra, SekrTa safar,<br />

gaSra, feri daedva mkvdris,<br />

Cauvarda ena pirSi,<br />

gaqvavda da aRar iZvris...<br />

142<br />

Zlivs warmoTqva: „marTali xar!..<br />

aRara maqvs me saTqmeli!..<br />

Semacdina TviT eSmakma<br />

da damria codvils xeli!..<br />

Seni tyve var!.. ha, xom xedav,<br />

iaraRi damiyria...<br />

sasikvdilod Cemi nebiT<br />

Sen win Tavi damixria...<br />

Cems sicocxles sikvdili sjobs<br />

momkal... tanjuls ram miSvele,<br />

mazRvevine, rac Segcode,<br />

sinidisi gamimrTele!“...<br />

„ – ara! Sen ver Segexeba<br />

sasikvdilod Cemi tyvia:<br />

dediCemis gazrdili xar,<br />

misi ZuZu giwovia...<br />

rac qveyanas miaCnia<br />

rjulze ufro umtkicesad,<br />

rom gastexe, is geyofa<br />

sikvdilamde Sen sakvnesad.<br />

wadi Cemgan Sendobili,<br />

magram Sors ki... da mSvidobiT!..<br />

dReidan Cven wmindis guliT<br />

erTmaneTs ver mivendobiT!<br />

magram erTs ki dagavaleb,<br />

amisrule ueWvelad:<br />

rom mixvide yabardoSi,<br />

icode, rom sul pirvelad,<br />

wadi, naxe is moZRvari,<br />

vinc SviliviT gamogzarda,<br />

da uambe Seni piriT,<br />

rac sircxvili dagemarTa!“<br />

gadmoxta da lurji lafSa<br />

misca xelSi, Caabara,<br />

motrialda da aRmarTi<br />

Zlivs barbaciT aiara.<br />

IV<br />

arc gvariT, arc vaJkacobiT,<br />

arc simdidriT, arc qonebiT, -<br />

haji-usub cnobilia<br />

mxolod WkuiT da gonebiT.


WirSi, lxinSi sazogadod<br />

umisoba ar iqneba;<br />

xelis gulze aweria<br />

TviT mahmadis wminda mcneba.<br />

zRva da xmeli movlili aqvs,<br />

mnaxvelia cis da qveynis;<br />

jer iseve Wanmakia,<br />

Tumc ar aris ki mcire xnis.<br />

xel-fexs erCis, Tvalsac uWris, -<br />

ar tyuili qadilia;<br />

sadac kia gvariSvili,<br />

yvela misi gazrdilia.<br />

safar-begic man gazarda<br />

ise, rogorc sxvebi yvela,<br />

magram marto wvrTna ras izams,<br />

Tu bunebamc ar uSvela?<br />

ai, swored am usubTan<br />

midis axla safar-begi,<br />

morduobis gamtexi da<br />

Cveulebis gadamdegi.<br />

eubneba yovelifers,<br />

uneburad rac SeemTxva;<br />

cremlebi sdis da eCreba<br />

burTad yelSi mware sityva.<br />

yurs ugdebda haji-usub,<br />

saxe moinaRvliana:<br />

sidiade am muxTlobis<br />

Tvalwin gaisigrZegana.<br />

oxvriT hkiTxa: „mere? mere?<br />

rom gaigo, ra sTqva qmarma?“<br />

– „mapativa Secodeba,<br />

rogorc Zmam da megobarma!..<br />

mxolod is-ki damavala:<br />

naxe Seni gamzrdelio<br />

da mag Seni saqcielis<br />

pasuxs misgan movelio!“<br />

– mesmis, mesmis da pasuxic<br />

Cemi mxolod is ario,<br />

rom namusis gasawmendad<br />

Cemi xeliT sisxls davRvrio!..<br />

Seayena zeda fexze<br />

man dambaCa datenili;<br />

morCilebiT gul-mkerds uSvers<br />

safar, misi gamozrdili.<br />

magram usub eubneba:<br />

„Sen sikvdilis ra Rirsi xar?!<br />

sasikvdilo me var mxolod,<br />

rom kacad ver gamizrdixar!“<br />

warmosTqva da safeTqelSi<br />

miiWeda cxeli tyvia!..<br />

Caikeca sulTambrZoli<br />

wamlis kvamlSi gaexvia...<br />

1898<br />

gamzrddeli<br />

143


1. „gamzrdeli“ poemis klasikuri nimuSia, poeturi formiT gadmocemuli epikuri<br />

nawarmoebia. nawarmoebs aqvs Tavisi siuJeti, hyavs moqmedi pirebi, xolo<br />

Txroba leqsad midis.<br />

• gaixsenel prozauli da poeturi teqstis maxasiaTeblebi da Tqven mier Seswavlili<br />

Tu wakiTxuli sxva poemebi. imsjeleT, Tu ramdenad srulyofilia formisa<br />

Sinaarsis erTianobis TvalsazrisiT akaki wereTlis poema.<br />

• ganixileT teqstis kompozicia, mxatvruli droisa da sivrcis ganawileba,<br />

personaJebis Semoyvanis da siuJetur qargaSi moqcevis meTodebi.<br />

• poemis mxatreul-saxeobrivi samyaro poeturi simboloebiT iqmneba. imsjeleT<br />

poemis dasawyisSi mocemuli mTis, gzis simboloebze, ramdenad mogviTiTeben<br />

isini sulieri amaRlebis, silieri simaRlisaken mimavali rTuli gzis Sesaxeb?<br />

raze migviTiTebs poeti, roca aRwers baTus samyofelis idiliur garemos? ratom<br />

Semohyavs avtors safar-begi Weqa-quxilis fonze?<br />

• ratom iyenebs akaki poetur saxe-simboloebs baTusa da nazibrolas harmoniuli<br />

samyaros Tu safar-begis disharmoniuli sawyisis dasaxasiaTeblad? imsjeleT,<br />

rogor SesabamisobaSia teqstis saxeobrivi sistema mis ideur mizandasaxulebasTan.<br />

2. poemaSi sul ramdenime personaJia, TiToeuli maTgani mkveTri siuJeturkompoziciuri<br />

funqciiT Semohyavs avtors, cxad daxasiaTebas aZlevs da garkveuli<br />

idiT tvirTavs.<br />

• imsjeleT baTus personaJis Sesaxeb, daimowmeT teqstidan is striqonebi,<br />

romliTac avtori mas axasiaTebs nawarmoebis dasawyisSi. ra RirebulebebiT cxovrobs<br />

baTu? rogor da ra mizniT aRwers avtori mis yofier samyaros? rogor warmoaCens<br />

amis miRma mis sulier samyaros?<br />

• imsjeleT im moraluri kanonebisa da tradiciebis Sesaxeb, romelTa mixedviT<br />

moqmedebs baTu nawarmoebis kulminaciur momentSi. rogor SeafasebdiT baTus<br />

zneobriv arCevans? rogoria is zneobrivi imperativebi da tradiciis mier gamyarebuli<br />

qcevis wesebi, romlebic baTus amgvari gadawyvetilebisken ubiZgebs?<br />

• ra Sedegi moaqvs amgvar arCevans Tavad baTusa da nazibrolasaTvis? ramdenad<br />

daarRvevda maT Sinagan samyaros da urTierTgagebas sxvagvari arCevani?<br />

• Tqveni azriT, ra Sedegis momtania baTus gadawyvetileba safar-begisaTvis?<br />

ra Rirebulebebis matarebelia safar-begi? ramdenad iziarebs safar-begis Rirebulebebs<br />

baTu? ratom gadawyvets baTu, survili Seusrulos ZiZiSvils da mas cxeni<br />

mohgvaros?<br />

• imsjeleT am ori personaJis urTierTobaze mas Semdeg, rac safar-begi<br />

ZiZisSvils uRalatebs, baTu ki amas Seityobs. ratom imedovnebs Tavdapirvelad<br />

safar-begi, rom Tavs daaRwevs sasjels? ratom aris is mzad fizikuri sasjelisTvis<br />

mas Semdeg, rac mixvdeba, rom baTum yvelaferi Seityo?<br />

• Tqveni azriT, daakisra Tu ara baTum safar-begs moraluri sasjeli? rogor<br />

imoqmeda aman safaris Sinagan arsebaze? ratom midis is Tavis gamzrelTan,<br />

baTus davalebis Sesabamisad? ratom elis ganaCens gamzrdelisagan?<br />

• rogor gvixatavs akaki haji-usubis gmirs? ramdenad gvevlineba is Tavisi<br />

xalxis sulieri Rirebulebebis, moraluri kodeqsis mcvelad?<br />

• haji-usubi Crdilokavkasieli warCinebuli ojaxebis Svilebis aRmzrdelia.<br />

ratom irCeven mas es ojaxebi TavianTi Svilebis gamzrdelad? ramdenad Zlieria am<br />

garemoSi moraluri kanonebis dacvisa da memkvidreobiT gadacemis tradicia?<br />

• imsjeleT haji-usubis saboloo gadawyvetilebaze, mis zneobriv arCevanze.<br />

ratom iRebs gamzrdeli pasuxismgeblobas sakuTar Tavze?<br />

144<br />

teqstis analizi da Temebi gansjisaTvis:


3. akaki wereTeli moraluri kanonebisadmi erTgulebis Temas STambeWdavad<br />

gamoxatavs da dilemis saxiT daayenebs aRzrdisa da pirovnuli bunebis mimarTebas.<br />

dilema aris iseTi viTareba, roca rTuldeba arCevanis gakeTeba or Tanabrad<br />

Zlier movlenas Soris. garkveul viTarebaSi moraluri arCevanic SeiZleba gaxdes<br />

dilema. am SemTxvevaSi ki akaki gvesaubreba kacobriobisTvis erT-erT yvelaze<br />

rTul sakiTxze – ra aris adamianis buneba, ramdenad SeiZleba atarebdes is keTil<br />

an borot sawyiss, da ramdenad SesaZlebelia misi gakeTilSobileba zneobrivi aRzrdis<br />

meSveobiT.<br />

• moZebneT teqstSi is striqonebi, romlebic aforizmis saxiT gamoxatavs am<br />

dilemas.<br />

• rogor asaxavs akaki zneobrivi aRzrdis Temas? poemis Sinaarsis da poetiseuli<br />

Sefasebebis meSveobiT imsjeleT pirovnebis aRzrdisa da misi bunebis<br />

mimarTebaze. gaixseneT sxva literaturuli nawarmoebebi, kinofilmebi, cxovrebiseuli<br />

magaliTebic.<br />

4. akakis dakrZalvas asi aTasamde kaci daeswro. ceremoniaze sityvebi warmoTqves<br />

qarTuli inteligenciis, qarTveli mahmadianebis, somxebis, azerbaijanelebis,<br />

ukrainelebis, berZnebis wamrmomadgenlebma. es faqti TavisTavad<br />

migviTiTebs, rom mwerali, romelmac Tavis poeziaSi qaTuli enis harmonia gamoavlina,<br />

amave dros saqarTvelos mravalkulturuli garemos TvalsaCino da pativsacemi<br />

figura iyo. es ki, uwinaresad, im Rirebulebebis ZaliT iyo SesaZlebeli,<br />

romelTac akakis Semoqmedebidan viTvisebT.<br />

• imsjeleT humanizmis, zneobrivi idealis, siyvarulis, pirovnuli Rirsebis<br />

Temebze akaki wereTlis „gamzrdelis“ Tu sxva nawarmoebebis mixedviT. ramdenad<br />

universaluria, zogadsakacobrioa aseTi Rirebulebebi? ramdenad aerTianebs isini<br />

sxavdasxva eTnokulturuli wris warmomadgenlebs?<br />

• „gamzrdelis“ personaJebi, baTu da safar-begi afxazebi arian, haji-usubi<br />

ki yabardoelia. ratom warmarTa akakim poemis moqmedeba am garemoSi? ramdenad<br />

surda poets eCvenebisa moraluri kanonebis universaloba, iseve, rogorc kavkasiis<br />

erTian tradiciul sivrceSi ganmtkicebuli zneobrivi Rirebulebebis si-<br />

Zliere?<br />

145

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!