Qershor 2009 - Gazeta rrenjet

Recommendations

Info

Liburna kerkon historine ne gjirin e vlores Një ekspeditë e përbashkët italo-shqiptare ka filluar punën në Gjiun e Vlores Orikumi është një baze e mirë për të eksploruar gadishullin e Karaburunit i cili mbyll nga krahu perëndimor gjirin e Vlorës. Gadishulli i Karaburunit është me i madhi i bregdetit shqiptar me gjatësi 16 km dhe gjerësi maksimale 4,5 km. Bregu perëndimor i Karaburunit është spektakolar me gjire dhe plazhe të vogla e të izoluara, me ujëra të thella dhe shumë të pastër. Në veri të gadishullit gjendet shpella detare e Haxhi Alisë (lundërtar ulqinak i shek. XVII). Kjo është shpella më e madhe detare e Shqipërisë. Plazhet kryesore të Karaburunit janë ato të Dafinës dhe Grames. Këto janë plazhe të izoluara të cilat mund të arrihen vetëm me rrugë detare. Pranë plazhit të Grames gjendet shpella e Skllevërve, e cila në kohën antike shfrytëzohej për nxjerrjen e gurit nga ana e skllevërve. Në faqet e plazhit të Grames shfaqen gjithashtu mbishkrime antike, të cilat mendohet se janë shkruar nga lundërtarët e ndryshëm që kane kaluar aty. Ekspedita do të fokusohet kryesisht në zonën nënujore të Gjiut, ku fshihet një pjesë e historisë së lashtë. Drejtori i parqeve arkeologjike Amantia-Orik, u shpreh për se “ideja për të filluar këtë ekspeditë, u hodh gjatë një vizite që zhvilloi ditët e fundit në këtë park, një ekspeditë e drejtuar nga Adrian Anastasi, drejtor i arkeologjisë nënujore Durrës dhe Xhulian Volpe, rektor i Universitetit të Foxhias (Itali), të cilët realizuan një rikonjicion të sitit arkeologjik Orik, në kuadrin e projektit “Liburnia”, që ka nisur të zbatohet në bregdetin jugor të Shqipërisë”. “Liburna” ose arkeologjia shqiptare e nënujit, është një projekt kombëtar, i cili është përfshirë në marrëveshjet 2007-2010 me qeverinë italiane. Ai ka si objektiv studimin e bregdetit shqiptar dhe ndërtimin e hartës arkeologjike të tij. Pjesë e punës së projektit është edhe një kërkim i realizuar para pak javësh në zonën nënujore të Porto Palermos, ku u zbuluan objekte qeramike të shekullit IV dhe u realizua zonifikimi i plotë i kësaj pjese të bregdetit”,. Sipas tij, një nga fazat më interesante të projektit, është eksplorimi i Gjirit të Vlorës dhe Treportit, ku puna do të përqendrohet në zonën nënujore të tij. Projekti ka si objektiv studimin e bregdetit shqiptar dhe ndërtimin e hartës arkeologjike të tij. Pjesë e punës nojshin në pjesën e jugut të gadishullit italian. Përveç këtyre kishte edhe fise të tjera. Ky fenomen shpjegohet vetëm me përbamjen dhe natyrën e vendit ku banonin. Dëshmi e ilirëve në tempullin e Delphit: Prof Kelmendi sjell një të dhënë të Herododtit. Herodoti thote se atat patën mesue edhe tempullin e Delphit. Prezencën e shqiptarëve në rranxe të Akropolit të Athinës(Plaka lagjja ma e vjetër e këtij qyteti) e çojnë në kohna shumë të vjetra dhe mbështesin në një varg të Thuqidhidhit ku ban fjalë për një popullatë barbare me rranjet t’Akropolit ku ende sot ndigjohet një shqipe e gjymtueme. Bërthama e shtetit ilir: Bërthama më serioze e njei shteti Ilirian qe fisi i Ardianvet. Me autariatet, Labeatet, Liburnet, e fise të tjera, krijuan nji shtet, i cili në shekullin e IV pr Kr, u ba shtet glorioz.. Kryeqyteti i këtij shteti u bë Shkodra. Për tu mbrojtur nga keltët, qysh në fillim të shekullit të IV pr. Kr, rreth bërthamës së përmendun u mbështuallën të gjithë fiset që prej Trieste e deri në Arte dhe kështu u kijua mbretnija ma e madhe e Ilirvet nden Mbretin Bardhyl. Mos ta harrojmë se ka historianë që jetën shtetnore të Ilirvet e çojnë qysh ne shekullin XII, pr. Kr. Më 385 Bardhyli mundi mbretin Amintas të Maqedhonisë, ia pushtoi pjesët perëndimore të shtetit dhe detyroi të paguante haraç. Filipi i II e mundi Bardhylin dhe i pushtoi të gjitha krahinat deri në Ohër tue i aneksue në shtetin e vet. Mbas vdekjes së e Bardhylit, shumë fise u tërhoqën në jetën lokale dhe kështu filloi bjerrja fatale e Ilirvet. Dardanët: Koncepti që ka dhënë për këtë fis prof I. Kelmendi. ”Ndër fiset e Ilirvet, ma i madhi qe fisi i Dardhanevet. Vendi i tyre ishte Kosova e sodme deri në Nish dhe në Jug, në Vardarin e Sipërm deri në afrësinat e Manastirit. Kryeqyteti i Dardhanis ishte Shkupi i cili quhej atehere Skupi(Scupi). Vehej në dukje bukuria e gravet të tyre. Edhe sot ka mbete në Kosovë e në vende të tjera, kur duen të ekzaltojnë bukurinë e ndoji femre thonë: ”Qenka si Dardhane”. Jo rallë e ndien njeriu ketë krahasim në raste të tilla në Greqi, ku sigurisht ka mbete qysh prej kohnavet të lashta. Luftëtarë: Dardhanet përmenden si luftëtarë të mirë dhe rezistenca e tyre kundër maqedhonasvet e romakvet asht e ndigjueme. Detarë të zotë: Ilirët kanë qenë të zotet edhe si detar. Tregtia e grekvet në Adriatik pësonte dëme të mëdha nga kusarët etyre. Për të siguruar tregëtinë, grekët e ftuan Romën për ta qetësue Adriatikun nga iliret. Luftërat me Romen: Në vjetin 228 pr Kr u pa zbarkimi i parë i romakvet në Iliri, që sundohej asi kohe në pjesë të madhe prej mbertëreshës Teuta. Lutfa nuk përfundoi me nji a dy beteja, por zgjati ma shumë së projektit është edhe një kërkim i realizuar para pak javësh në zonën nënujore të Porto Palermos, ku u zbuluan objekte qeramike të shekullit IV dhe u realizua zonifikimi i plotë i kësaj pjese të bregdetit. një nga fazat më interesante të projektit, është eksplorimi i Triportit, Vlorës, ku puna është përqendruar në zonën nënujore të tij. Vitin ekaluar nga eksplorimi i kësaj ekspedite u nxorren nga thelluesit e detit rreth 200 objekte te cilat u inventarizuan ne Muzeun historik arkeologjik te Vlores. Specialistet italian të cilët janë kryesisht pedagogë dhe studentë të Universitetit të Foxhia, kanë si synim eksplorimin e këtyre viseve nënujore të mbetura ne gjendje të ketill për qindra vjet. Nga ky eksplorim objektet katalogohen dhe i dorëzohen muzeut më të aferim të qytetit. Ekspedita e vitit të kaluar rezultoi e suksesshme për numrin e madh të objekteve nënujore që u zbuluan sidomos ato që i përkasin Treportit. Arkeologu Neritan Ceka thote se: Një qytet tjetër, prapë në Gjirin e Vlorës, më pak i njohur, por shumë i rëndësishëm, ishte dhe Triporti, i zbuluar nga Karl Paç në vitin 1904, një mur i çuditshëm që zgjatet nga kodra në drejtim të bregut. Ka ngjallur gjithmonë diskutime, pasi ishte një rrugë që lidhte qytetin e vogël në kodër me pjesën tjetër, duke menduar se ka patur një lagunë, apo mund të kishim një skelë. Gjatë gërmimeve të viteve ‘70 u sqarua se ishte një murr rrethues që jep idenë e një vendbanimi shumë të madh, një qytet të rëndësishëm. Gjiu i Vlores shquhet edhe për një veçanti të madhe. Per numrin e madh te anijeve të mbytura. Këtu gjenden anije të mbytura siç është anija Italiane “Po”, e fundosur ne vitin 1941 gjatë Luftës italo – greke. Por nje numër anijesh te tilla u eksploruan vitin shkuar nga njw grup italianësh specialistë të detit. Pritet që ekspedita e cila filloi zhytjen e saj ne Gjin e Vlorës të zere më rradhe shpellat të cilat gjenden ne kete zonë përgjatë bregdetit jugor. Keshtu per te dytin vit me rradhe ‘Liburna’ një projekt italo-shqiptar I ndërmarr nga Arkeologjia Nënujore Durrës me drejtues Adrian Anastasi dhe Prof Hoti dhe nga pala italiane Xhuliano Volpe, rektor i Universitet Foxhia –Itali. Grupi i zhytjes eshte instaluar për dy javë ne bregdetin e Radhimes dhe kryen zhytje paradite dhe ne pasdite .Interes do të shënojë dita e fundit kur do te kryhet dorëzimi i objekteve që ka mbajtur deti ne Gjin më të rendesishem të vendit. NStoriaM Una spedizione congiunta italo-albanese ha iniziato i lavori nella baia di Valona. Orikum rappresenta un’ottima base per poter esplorare la penisola di Karaburun, che delimita all’occidente la baia di Valona. La penisola di Karaburun è la più grande di tutta la costa albanese, con una lunghezza di 16 km e una larghezza massimale di 4,5 km. La riva occidentale di Karaburun è spettacolare con le sue baie e le piccole e isolate spiagge, dalle acque profonde e molto pulite. A nord della penisola si trova la caverna marina di Haxhi Alia (navigatore originario di Ulqin del XVII secolo). Rappresenta la caverna marina più grande d’Albania. Le spiagge principali di Karaburun sono quelle di Dafina e Gram. Sono delle spiagge isolate che possono essere raggiunte solo via mare. Vicino lla spiaggia di Gram si trova la caverna degli Schiavi, utilizzata nell’antichità per la raccolta delle pietre da parte degli schiavi. Sulle superfici della spiaggia di Gram è possibile vedere anche delle incisioni antiche, che si suppone siano state scritte dai diversi navigatori di passaggio lì. La spedizione si focalizzerà principalmente nella zona subacquea di Gjiu, dove si cela una parte della storia antica. Il direttore dei parchi archeologici Amantia- Orik ha dichiarato che “l’idea di intraprendere questa spedizione fu avanzata durante una visita durante i suoi ultimi giorni dalla spedizione guidata da Adrian Anastasi, il direttore dell’archeologia subacquea di Durazzo e Giuliano Volpe, rettore dell’Università di Foggia, che portarono alla realizzazione di una ricognizione del sito archeologico Orik, nel quadro del progetto “Liburnia”, in esecuzione lungo la costa meridionale dell’Albania”. “Liburnia”, oppure l’archeologia albanese subacquea, è un progetto nazionale incluso negli accordi 2007-2010 con il governo italiano. Ha come obiettivo lo studio della costa albanese e la costruzione della sua mappa archeologica. Parte del lavoro di progettazione è la ricerca realizzata poche settimane fa nella zona subacquea di Porto Palermo, dove sono stati scoperti oggetti di ceramica del IV secolo ed è stata eseguita la piena zonificazione di questa parte della costa”. A suo avviso, una tra le fasi più interessanti del progetto è rappresentata dalle . Anno 3 . n. 4 . Ottobre 2005 . pagina 2 Liburnia cerca la storia nella baia di Valona segue da pagina 1 segue da pagina 1 se dy shekuj. Më 168 pr. Kr. konsulli romak Lucius Anicus kaloi si rrefe nëpër Iliri dhe pushtoi Shkodrën dhe në kalanë e saj zuni rob mbretin Gencius të cilin bashkë me të shoqen Etlevën dhe dy të bijtë e dërgoi në Romë, për të stolisur kthimin e tij trimfal. Mbas këtij suksesi Ilira u shpall provincë e Romes. Por në realitet lufta nuk pushoi aspak. Ilirët bëjshin vazhdimisht kryengritje. Sa pushonte a shtypej në njanën fishkullonte në tjetrën. Ma e njoftuna është kryengritja e kryesume prej Batos e cila qe përhap në krejt Ilirinë. Kjo lëvizje e mnerrsheme përmendet me emnin: “Bellum Batonianum (6-8 mb Kr. ). Luftërat me iliret, Romë i kanë kushtue shumë shtrenjtë si në njerëz ashtu edhe në material. As nji popull nuk i ka qëndrue fuqivet të saja aq sa i kanë rezistue Ilirët. Ma vonë kur në Ilir u stabilizua qetësia, ilirët i suallën Romë edhe shërbime të konsiderueshme. Lagjionet më të mira ajo i rekrutonte në Iliri dhe gjeneralët Ilirianë luftuan në Britani, Rhin, dhe në Eufrat. Nga katundarët Iliriane dualën edhe perandorë si: Claudius, Aurelian, Probus, Dioclecian, Maximian, Konstandini i madh. Zbulimet arkeologjike dëshmojnë: Për të mujte me formue një ide të qartë mbi qytetnimin e ilirvet nuk janë të bollshme dokumnetat e shkrueme. Por zbulimet arkeologjike në Bosnje. Dalmaci e Kroaci na apin prova binëse për qënien e një qytetërimi të naltë ndër ilirë. Për të kursyer fjalët po përmendim një pjesës nga enciclopedia Britanica”Në Bosnje, banesat e liqenit në Butmir, vorrezat e Jezerinës e të Glosinac si dhe vende të tjera kanë ruajte orendi prej guri dhe prej brini, zbukurime prej bronxi e prej hekuri, armë etj si dhe sende ma të vonshme prej argjendi, teneqeje, qelibari e madje edhe prej qelqi. Të gjitha këto na tregojnë periudhat e ndryshme të qytetërimit primitiv të Iliranvet qysh prej kohevet neolithike e këndej. Sidomos kulturat Hallstatt dhe La Tene paraqiten veçanërisht ma së miri Po të tilla zbulime janë bamun edhe në Dlamaci e në Kroaci- slavoni. Kristainizmi tek ilirët: Prof I. Kelmendi përmend faktin se ilirët ishin ndër të parët popuj në Evropë që erdhën ne kontakt me Kristanizmin. Në vitin 53 Shën Pavli predikoi Ungjillin ndër ilirët, ndërsa 4 vjet më vonë nxënësi i tij Titus. Ne shekullin e V-VI, Durrësi dhe Nikopoli u bën qendrat më të forta të kristianizmit në Iliri Mbas tyre vinte Shkodra, Tivari. Në kohën e Justinianit Shkupi u bë kryeqyteti moral dhe administrativ i krejt Ilirisë. Studimi i prof Ibrahim Kelmendit përvijohet me principatat dhe me tej për gjenzene tone dhe ardhjet sllave ne Ballkan me periudhat e mëvonshme që zënë vend në historinë e këtij kombi të hershëm sa vet kontinenti ynë. i Dardani, i Veneti come anche i Messapi e gli Japigi, situati nella parte meridionale della penisola italiana. Oltre a queste c’erano anche altre tribù. Il fenomeno può essere spiegato solo dalla composizione e dalla natura del paese in cui abitavano. Le testimonianze degli Illiri nel tempio di Delphi: Il professor Kelmendi riporta un’informazione di Erodoto. Erodoto sosteneva che si recassero anche presso il tempio di Delphi. La presenza di albanesi nel cuore dell’Acropoli di Atene (il quartiere più antico della città) risalgono a tempi remoti e trovano sostegno in un verso di Tucidide in cui si parla di un popolo barbaro alle radici di Acropoli dov’è ancora possibile ascoltare un albanese parziale. Il nucleo dello stato Illirico: Il più autoritario nucleo di uno stato Illirico apparteneva alla tribù degli Ardiani. Assieme agli Autariati, i Labeati, i Liburni e altre tribù formarono uno stato divenuto glorioso nel IV° secolo a. C.. Scutari fu eletta capitale. Per difendersi dai Celti, fin dall’inizio del IV° secolo a. C., intorno al nucleo sopra citato si raccolsero tutte le tribù da Trieste fino ad Arte e prese così vita il più grande regno degli Illiri sotto il re Bardhyl. Ci preme ricordare che alcuni storici fanno risalire la vita statale degli Illiri al XII° secolo a. C.. Nel 385 Bardhyl sconfisse il re Aminta III di Macedonia, invase la parte occidentale dello stato costringendolo a pagare pegno. Filippo II sconfisse Bardhyl occupando tutte le regioni fino ad Ohrid, annettendole al suo stato. Dopo la morte di Bardhyl, molte tribù si ritirarono a vita locale, segnando così l’inizio della fatale caduta degli Illiri. I Dardani: Sulla tribù il professor I. Kelmendi si è così espresso: “Tra le tribù degli Illiri, la più grande era quella dei Dardani. Il loro territorio era l’odierno Kosovo fino a Nis e al sud, l’alta Vardaria fino ai dintorni di Manastiri. La capitale della Dardania era Skopje, chiamata allora Scupi. Veniva messa in risalto la bellezza delle loro donne. Resiste ancora oggi l’uso in Kosovo e in alcuni altri paesi, di dire quando si vuole esaltare la bellezza di una donna “Sembra una Dardana”. Non di rado è possibile ascoltare un simile paragone in Grecia, un’eredità sicuramente dei tempi antichi. Guerrieri: I Dardani vengono nominati come ottimi guerrieri e la loro resistenza contro i macedoni e i romani è nota. Abili navigatori: Gli Illiri erano anche abili a navigare. Il commercio dei Greci nell’Adriatico subiva grandi danni per via dei loro briganti. Per rendere sicuro il commercio, i Greci invitarono Roma a liberare l’Adriatico dagli Illiri. Le guerre con Roma: Nel 228 a. C. ebbe luogo il primo sbarco dei Romani in Illiria, all’epoca dominata in gran parte dalla regina Teuta. La guerra non si con- esplorazioni della baia di Valona e di Treporto, dove il lavoro si concentrerà nella zona sottomarina. L’anno scorso come risultato dell’esplorazione di questa spedizione furono raccolti dai sommozzatori circa duecento oggetti, in seguito inventariati presso il Museo storico archeologico di Valona. Gli specialisti italiani, principalmente pedagoghi e studenti dell’Università di Foggia, hanno come obiettivo l’esplorazione di questi luoghi sottomarini fermi nello stesso stato da secoli. Dopo l’esplorazione gli oggetti vengono catalogati e consegnati al museo cittadino più vicino. La spedizione dell’anno scorso ebbe molto successo per via dell’alto numero di oggetti immersi negli abissi scoperti, in particolare quelli di Treporto. L’archeologo Neritan Ceka afferma che: Un’altra città, sempre nella baia di Valona, meno conosciuta ma di grande rilevanza è Treporto, scoperta da Karl Paç nel 1904, uno strano muro che si estende dalla collina in direzione della riva. Ha sempre nutrito discussioni, trattandosi di una via di collegamento tra la piccola città sulla collina e l’altra parte, pensando che avesse una laguna, oppure un porto. Durante gli scavi degli anni ‘70 fu chiaro che si trattasse di un muro di cinta che suggeriva l’idea di un grande luogo abitato, una città importante. La baia di Valona si distingue per un’altra particolarità: il grande numero di navi inabissate. Qui è possibile trovare navi affondate come la italiana “Po”, inabissata nel 1941 durante la guerra italo - greca. Un grande numero di simili navi sono state esplorate l’anno scorso da un gruppo di italiani, specialisti del mare. Prossimamente si suppone che la spedizione, dopo aver iniziato le immersioni nella baia di Valona, visiti tutte le grotte situate sulla zona lungo la costa meridionale. In questo modo si realizzerà per il secondo anno di seguito “Liburna”, un progetto italo - albanese intrapreso dall’Archeologia Subacquea di Durazzo con a capo Adrian Anastasi e il professor Hoti e dalla rappresentanza italiana Giuliano Volpe, rettore dell’Università di Foggia. Il gruppo delle immersioni si è installato per due settimane sulla riva di Radhimi e prosegue le perlustrazioni due volte al giorno, mattina e pomeriggio. Sarà interessante l’ultimo giorno, quando ci sarà la consegna degli oggetti sottratti dal mare nella baia più importante del paese. Iliret populli me i vjeter ne Ballkan Gli Illiri, il più antico popolo dei Balcani cluse dopo una o due battaglie, ma si protrasse per più di due secoli. Nel 168 a. C. il console romano Lucius Anicus percorse come un fulmine l’Illiria e invase Scutari, facendo prigioniero nel suo castello il re Gentius, che fu poi inviato assieme alla consorte Etleva e i due figli a Roma, per arricchire maggiormente il suo trionfale ritorno. Dopo un simile successo l’Illiria fu dichiarata provincia di Roma. Ma in realtà la guerra non terminò. Gli Illiri si ribellavano continuamente. Appena l’insurrezione cessava o veniva spenta, riprendeva da un’altra parte. La più famosa è la rivolta guidata da Bato, estesa in tutta l’Illiria. Questo grande movimento è stato nominato “Bellum Batonianum (6-8 d-C. ). Le guerre con gli Illiri sono costate a Roma care in uomini così come in materiali. Nessun popolo si è mai opposto tanto alla sua forza quanto gli Illiri. Più tardi, quando la calma regnò sull’Illiria, gli illiri resero a Roma dei notevoli servigi. Le migliori legioni venivano reclutate in Illiria e i generali Illirici combatterono in Britannia, Rhin ed Eufrate. Dalle file dei contadini illirici giunsero anche degli imperatori come Claudius, Aurelianus, Probus, Diocletanius, Maximianus, Constantinus Maximus. Le scoperte archeologiche testimoniano: Perché sia possibile formare una chiara idea sulla civiltà degli illiri non sono abbondanti le fonti scritte. Ma le scoperte archeologiche in Bosnia, Dalmazia e Croazia forniscono delle prove convincenti sull’esistenza di un’alta civiltà tra gli illiri. Per risparmiare le parole ci avvaloriamo di una parte dell’enciclopedia Britannica: “In Bosnia, le abitazioni intorno al lago di Butmir, i cimiteri di Jezerina e di Glasinac così come altri luoghi hanno conservato degli oggetti di pietra e corno, degli ornamenti di bronzo e di ferro, armi ecc così come oggetti più recenti d’argento, di rame, d’ambra e addirittura di vetro. Tutto questo ci mostra i diversi periodi della civiltà primitiva degli Illiri dai tempi neolitici in poi. In particolare le culture Hallstatt e La Tene si presentano al meglio. Simili scoperte sono state fatte anche in Dalmazia, in Croazia e Slovenia... Il cristianesimo tra gli Illiri: Il professor I. Kelmendi ricorda che gli illiri erano tra i primi popoli in Europa entrati in contatto con il Cristianesimo. Nel 53 San Paolo predicò il Vangelo tra gli Illiri, seguito 4 anni più tardi dal suo allievo Titus. Nel V°-VI° secolo, Durrazzo e Nicopoli divennero i più forti centri del cristianesimo in Illiria. Seguivano Scutari e Tivari. Ai tempi di Giustiniano Skopje fu eletta capitale morale e amministrativa dell’intera Illiria. Gli studi del professor Ibrahim Kelmendi proseguono con i principati e più in là con la nostra genesi e gli arrivi slavi nei Balcani nei periodi successivi, il cui posto nella storia di questa antica nazione sarà grande quanto il nostro stesso continente.
pagina 3 . Anno 7 . n. 5 . Ottobre 2009 . NCulturaM Anna – Shqiptarja Izraelite e Amerikes… Dy dite mbasi kishim mbërritur ne New York, “mecenia”- ja jone Ana Kohen dhe i shoqi, Markus, na ftuan për darke. Por, Fat Velaj, nuk mundi te vinte. Siç dukej, ishte me i lodhur nga unë, prej nderimit te orarit me Evropën dhe donte te flinte. Shkuam me makine, buze oqeanit. Këtu, është një shëtitore e bukur ku ne, na pëlqen te vijmë shpesh. Ka shume gjallëri si edhe restorante ku gatuhet mjaft mire – tha Ana. Dhe, ishte një vend vërtet tërheqës, ku dhjetëra restorante ruse ndiqnin njeri – tjetrin, te gjithë me pamje nga deti. Vij këtu, sepse kjo shëtitore, me kujton atë te Vlorës, ne Ujë te Ftohte – shtoi e ngashëryer Ana. Mbasi u ulem, shikuam menytë dhe pastaj, Ana porositi duke folur rusisht. E di rusishten ti? – e pyeta unë i habitur. Po, unë e kam studiuar ne shkolle, ne Vlore, dhe e mbaj mend mire. E, përveç kësaj, kam qene nxënëse e shkëlqyer dhe gjuhet e huaja me pëlqenin – tha ajo duke qeshur, pa e fshehur me te drejte krenarinë.. Nisem te shijonim, specialitetet dhe gjellrat ruse. Unë, si hyrje kisha marre ‘borsh’, një supe emrin e se cilës e mbaja mend qysh nga adoleshenca, atëherë kur kisha lexuar librin ‘Vegjëlia ime’ te Maksim Gorkit. Dhe, teksa darkonim, kalonim nga një bisede ne tjetrën edhe pse i shoqi i Anës, nuk dinte shqip. Por, ajo bënte përkthyesin dhe biseda, ecte pa ndonjë vështirësi te madhe. Markus, është izraelit polak. Një tip i heshtur ne dukje, sqimatar, por tepër inteligjent dhe vëzhgues i mprehte. Historia e familjes se tij është e dhimbshme, si shumica dërmuese e hebrenjve qe përjetuan shoahun nazist, krimin me te pashembullt ne historinë e njerëzimit. Prindërit e tij u zhduken ne kampet naziste te shfarosjes. Vete Markus kish shpëtuar vdekjes për mrekulli. Ai, ishte i vogël kur nazistet bastisnin shtëpitë dhe rrëmbenin çdo hebre, për ta çuan drejt vdekjes. Markusin e vogël e fshehu një familje polake. Gjermanet erdhën dhe kontrolluan shtëpinë. Te zotet e shtëpisë e kishin vene atë, te flinte me fëmijët e tyre. Dhe vogëlushi i pafajshëm, Markus, shpëtoi. Pse? Nga qe ishte biond dhe nazistet, kur panë qe ata flinin ngjeshur njeri pas tjetrit, te gjithë kokëbardhë, menduan se ishin fëmijë te një familje. Por, vëllai i tij i cili ishte brun, nuk shpëtoi dot. Ai u zhduk pa lenë gjurme, bashke me te tjerët. Ne fytyrën, sytë e gjestet e Markus, edhe sot e kësaj dite, edhe pse kane kaluar dekada vitesh, fshihet e dukshme drama e asaj ngjarje te llahtarshme e te kob- Ne diten e 1005 vjetorit te San Nilos, u nda nga jeta prifti arberesh, me origjine shqiptare, padre Nilo Somma. Ne kete dite, ne pervjetorin e San Nilos, emer kuptimplot me te cilin e kishin pagezuar prindrit e tij, kjo rastesi ka nje domethenie, sepse padre Nilo Somma ishte i lidhur shpirterisht, moralisht dhe fizikisht me manastirin San Nilo. Ne Santa Maria te Grotttaferrates, ne kete vend me vlera te larta historike, fetare e kulturore, ai hyri ne moshe te re. U largua nga vendlindja e tij me nje qellim qe te studionte e t’i sherbente Zotit menderisht e fizikisht. Padre Nilo Somma ishte nje studiues i perpikte e i zellshem. Pasi mbaroi studimet ne art, literature e muzike atij ju ngarkuan nje sere detyrash, te cilat i kreu me besnikeri e devotshmeri deri ne momentin e fundit te jetes se tij. Si drejtor i korit te manastirit, ai Centro Ottico elmar •OptOmetria •COntattOlOgia •rieduCaziOne visiva •OCChiali dall’economico al firmato •OCChiali di marCa a prezzi eCCeziOnali •COntrOlli della vista gratuiti Via Gasperina, 220 roma - Tel. 06/7231552 shme. Pas darke, bëmë një shëtitje buze oqeanit. Era e freskët dhe nata e ndriçuar nga një hënë e zbehte, te bënin te bije ne mendime. Nuk e kisha menduar kurrë se, një dite, do te mund ta takoja Anën. Me te, mbaja kontakte te shpeshta nëpërmjet internetit dhe kjo gjë, me gëzonte se tepërmi. Dhe kisha arsye pse ta ndeja veten te gëzuar e bile edhe te privilegjuar. Kjo gjë, për shume arsye. Se pari e mbi te gjitha, sepse jo vetëm qe jemi te dy vlonjate, por bile edhe nga një lagje. Te dy kemi lindur ne Vrenez, ne një prej lagjeve me te vjetra te Vlorës,ku jetonin një varg familjesh fisnike e mjaft te nderuara te qytetit. Kam qene ne moshe te vogël, por e mbaj mend fare mire te bukuren Anna, vajzën e lagjes sime. E mbaj Padre Nilo, nje kompozitor i shquar! la gjurme te thella jo vetem me zerin e tij, me tekstet e ndryshme, te cilat kendohen prej korit, por mbi te gjitha me muziken e tij, te hartuar sipas pentagrameve te muzikantit te pare Bizantin Jan Kukuzeli. E kishte studjuar me themel muziken e ketij kompozitori te madh. Ato qe kishte mesuar e studiuar ne tekstet e para bizantine i vuri ne sherbim te manastirit San Nilo. Padre Nilo e adhuronte Jan Kukuzelin jo vetem si krijuesin e pentagrameve te muzikes Bizantine, por sepse ata kishin nje lidhje gjaksore, rridhnin prej nje origine, ajo shqiptare - Ilire. – “Ai ishte nje shembull per te gjithe ne, - na tha Arkimadriti padre Emiliano Fabbricatore, - zeri i tij ishte i jashtezakonshem”. Kur zhvilloheshin meshat, padre Nilo pavarsisht nga detyra si drejtor e kompozitor, ndodhej ne mes te korit, kendonte aq embel. Ne keto evenimente fetare, kur kori kendonte, kisha mbushej me besimtare. Ata e njihnin mire programin e Abacise dhe vinin ne meshe jo vetem per te kryer lutjet e nevojshme, por mbi te gjitha per te degjuar kenget e korit te kompozuara nga padre Nilo. Per ta ishte i afert, i dashur dhe i respektuar. Ne diten e festes te San Nilos kori kendoi per te. “Cfare emocione te bukura e te fuqishme u krijuan ate dite, - na tha Franco De Angeli. Te gjithe admironin padre Nilon, te qete me shikim te thelle, por ne fytyren e tij shikohej nje gezim i pacmuar! Pasi u largua padre Nilo, kori ate dite feste vazhdoi te kendonte kenget e tija te preferuara”. Me komunitetin shqiptar padre Nilo kishte lidhje te forta. Me kujtohet, u ndodha rastesisht ne zyren e tij, ne periudhen kur ai ishte mire me shendet. Ne gjuhen shqipe, te cilen e kishte mesuar nga prinderit e tij dhe e kishte per nder qe e fliste, me tha: “kur kendoj me ngjan vetja si anija qe lekundet mbi dallget e qeta te detit.” Deti per te ishte kuptimplot dhe i shtrenjte. Kur shkonte me studentet e liceut ne det, ai qendronte buze detit, me shikimin pertej, ne horizont, ne lindje, aty ku ndodhej vendi i origjines se tij: Shqiperia te cilen e kishte ne zemer. Dhe me te vertete, ne kete dite, 26 shtator 2009, te shenuar per Abacine dhe gjithe Grottaferaten, ai u largua si nje anije drejt hapsirave te kaltra te detit, i shoqeruar nga melodite e muzikes se tij, te cilat i kendonte dhe i deshi aq shume! nga Vasil Qesari France nga Hasan Aliaj mend si tani, atëherë kur dilte nga ‘Rrugica e Izraeliteve’, për te bere shëtitje nga Skela, bashke me shoqet e saj te gjimnazit e me pas, te universitetit. Ishte vajze e hijshme, Ana! Shtatlarte, e veshur me shije, sy te zi e tërheqës, flokë te dredhura e tipare plot nur. Ajo dhe familja e saj e nderuar, jetonin ne një rrugice te Vrenezit ku banonin shume familje izraelite. Ne fakt, për ne ato ishin si gjithë familjet e tjera dhe origjina e tyre, s’përbente asnjë problem për te jetuar vëllazërisht me ta, ne dashuri, harmoni te plote e respekt shembullor. Anna bashke me familjen, ikën ngaqyteti ynëi përbashkët ndofta, ne mos gabohem, aty nga viti 1966. Por, megjithatë ajo dhe gjithë familja, s’e harruan kurrë Vlorën, qytetin tone. Anna i la studimet përgjysmë. Ajo Padre Nilo, un compositore di spicco! Nel giorno del 1005° anniversario di San Nilo è passato a miglior vita il prete arbëresh di origine albanese, Padre Nilo Somma. In questo giorno, nell’anniversario di San Nilo, il nome pieno di significato con cui era stato battezzato dai suoi genitori. Questa coincidenza ha un senso, poiché Padre Nilo Somma era legato spiritualmente, moralmente e fisicamente con il monastero di San Nilo. A Santa Maria di Grottaferrata, un luogo dagli alti valori storici, religiosi e culturali, era entrato in giovane età. Si era allontanato dal suo paese natale con l’intento di studiare e servire Dio mentalmente e fisicamente. Padre Nilo Somma era uno studioso preciso e zelante. Dopo aver finito gli studi in arte, letteratura e musica, era stato incaricato di svolgere diversi compiti, portati avanti con fedeltà e devozione fino all’ultimo respiro. Come direttore del coro del monastero, egli lasciò delle tracce profonde non solo con la sua voce, tramite i diversi testi cantati dal coro ma soprattutto con la sua musica, composta secondo i pentagrammi del primo compositore bizantino Jan Kukuzeli. Aveva dettagliatamente studiato la musica di questo compositore. Quello che aveva imparato e studiato sui primi testi bizantini era stato messo a disposizione del monastero di San Nilo. Padre Nilo adorava Jan Kukuzeli non solo come il creatore del pentagramma della musica bizantina, ma anche per il legame di sangue che li accomunava, provenivano dalla stessa origine, quella albanese-illirica. - Era un esempio per tutti noi, - ci ha riferito l’Archimandrita Padre Emiliano Fabbricatore, - la sua voce era straordinaria. Durante le messe Padre Nilo, indipendentemente dal suo ruolo di direttore e compositore, si trovava in mezzo al coro, cantava così soavemente. In questi eventi religiosi, quando il coro cantava, la chiesa si riempiva di fedeli. Essi conoscevano bene il programma dell’Abbazia e venivano a messa non solo per svolgere le preghiere necessarie, ma soprattutto per ascoltare le canzoni del coro composte da Padre Nilo. Era conosciuto, amato e rispettato da tutti. Il giorno della festa di San Nilo il coro cantò per lui. “Quali belle e potenti emozioni nacquero quel giorno”, - ci disse Franco de Angeli. - “Tutti ammiravano Padre Nilo, un uomo calmo con uno sguardo profondo, ma sul suo viso era possibile notare una gioia impagabile! E dopo essersene andato Padre Nilo, il coro quel giorno di festa continuò ishte studente ne fakultetin e stomatologjisë ne Tirane e me pas, fill mbas largimit nga Vlora,u diplomua shkëlqyeshëm jashtë, fillimisht ne Greqi e pastaj ne Shtetet e Bashkuara te Amerikës ku edhe u njoh me Markus, me te cilin u martua. Por largimi i saj nga Shqipëria, nuk e shkëputi atë kurrë atë nga vendlindja. Sepse, ajo kaloi ne qytetin e bukur bregdetar, vitet me te bukura te rinise dhe përjetoi aty kujtime te paharruara. Ndaj ajo, thotë me krenari, përherë: Unë jam, Ana, vlonjatja!... Ana Kohen është bere një emër mjaft i njohur, ne mbare diasporën shqiptare ne Amerike. Prej shume vitesh, ajo është ne krye te organizatës se njohur AAWO ( Organizata e Grave Shqiptaro – Amerikane ). Me dashurinë e saj te pakufishme për Shqipërinë dhe shqiptaret, me përkushtimin e saj për mbrojtjen e pavarësisë se Kosovës (gjate konfliktit te fundit e me pas ajo ka dhënë një ndihme te palodhur për përballimin e krizës si edhe për ndihmën ndaj emigranteve te ardhur nga trojet shqiptare), me ndihmën pedagogjike e materiale qe ka dhënë here pas here ndaj Universitetit Shtetëror ne Tirane, si edhe me angazhimin e saj te gjate e te palodhur ne një varg organizmash e nismash proshqiptare ne Amerike, ajo është nder personalitetet e njohur ne mbare boten shqiptare, brenda dhe jashtë saj. Ish-presidenti i Republikës se Shqipërisë, zoti Alfred Moisiue ka dekoruar atë, me medaljen “Për merita te larta civile”, ndërsa Vlora, qyteti i saj i lindjes, dy vjet me pare e ka nderuar me titullin e larte: ‘Qytetari Nderi’. Me Anën, ndërkohë, mua me lidhnin edhe përkushtime te tjera. Ajo,është po ashtu, një nder veprimtaret me te spikatura për mbrojtjen e qytetit te Vlorës nga ndotja dhe dëmtimi ekologjik. Ne shume raste e me mënyra te ndryshme, ajo me patosin dhe dashurinë e saj te pashembullt për vendin e lindjes (gjë e cila do te bënte, ndofta, te skuqej çdo shqiptar indiferent), ka dale gjithmonë ne mbrojtje te qytetit buze Adriatikut. Unë e shume te tjerë e kemi mbështetur atë, sepse Vlora nuk duhet te lejohet te kthehet ne një qytet-mynxyre, një qytet-katrahure! Me det dhe qiell te piste, me njerëz qe do thithin ajër te ndotur e me një breg qe do bjere ere karburantesh. Sepse, Vlora duhet mbrojtur gjer ne fund nga qe e meriton, për vete historinë, bukuritë dhe pasuritë e saj turistike. Pikërisht, këtë apel, bën Anna ! Këtë gjë mbron shqiptaro-izraelitja Anna Kohen, me një dashuri e ndjenje te mrekullueshme malli e krenarie. Shembulli i Annes është frymëzues! a cantare le sue canzoni preferite.” Con la comunità albanese Padre Nilo aveva dei forti legami. Mi ricordo di una volta in cui casualmente mi trovai nel suo ufficio, nel periodo in cui era in buona salute. In lingua albanese, imparata dai suoi genitori e che reputava un onore parlare, mi disse: - “Quando canto mi sento come una nave che dondola sulle calme onde del mare.” Il mare gli era caro e pieno di significato. Quando andava con i studenti del liceo al mare, si fermava sulla riva, con lo sguardo rivolto dall’altra parte, all’orizzonte, all’est, lì dove si trovava il suo paese d’origine, l’Albania, che portava nel cuore. E davvero quel giorno, il 26 settembre 2009, importante per l’Abbazia e tutta Grottaferrata, lui si allontanò come una nave verso gli spazi celesti del mare, accompagnato dalle melodie della sua musica, che cantava e amava così tanto! Mensile di attualità e cultura italo-albanese ∑ Anno 7 = Numero 5 = Ottobre 2009 ∑ Direttore editoriale: Hasan Aliaj Sede operativa presso: Hasan Aliaj via Filippo Coridoni 23, 00046 Grottaferrata (Roma) Tel. 0039/0683606938 Hasan.aliaj@tiscali.it Redazione.rrenjet@yahoo.com editoriarrenjet@hotmail.it Direttore responsabile: Massimo Marciano Proprietario ed editore: Marciano Mediaservice di Massimo Marciano Hanno collaborato: Stefan Kume, Saimir Lojla, Moikom Zeqo, Pavli Haxhillazi, Gezim Llojdia, Andrea Llukani Traduttrice: Besiana Polovina Direzione, redazione e amministrazione: via Cavour 21, 00044 Frascati (Roma). Tel. 069416366, fax 0662276721, e-mail: mediaservice@massimomarciano.it Registrazione del Tribunale civile di Velletri n. 11/2003 del 25/6/2003 Stampato nel mese di ottobre 2009 dalla tipografia La Madonnina di Solustri Luisa, via Domenichino n. 28, Grottaferrata (Roma)
Page 1: ∑ Per scoprire le radici dell’a
Page 5 and 6: pagina 5 . Anno 7 . n. 5 . Ottobre

Qershor 2009 - Gazeta rrenjet

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?