Dispense Corso di lingua sarda

E sigomenti ca custu est acontèssiu, torrendi a su Camp., gràtzias a is cantadoris, podeus nai ca sa cosa at
caminau aici po intzimias chi funt culturalis sceti.
Imoi, chi su Camp. setzat asuba de is dialetus de Campidanu no est chistioni sceti de scièntzia ma est finsas
in sa conca de totu sa genti chi ascurtat is cantadas e chi, difatis, imperat de sei, fueddendi de cantadas,
espressadas comenti "is cantadoris cantant in campidanesu"; "apu ascurtau sa cantada campidanesa"; "in
campidanesu naraus diaici"; "no, su fueddu chi as nau tui no est de bidda, ma campidanesu", etc. Duncas
giai de custas espressadas ndi bessit a pillu ca in sa genti ddoi at su sentidu chi su Camp. no est su dialetu
de una bidda o de una tzitadi ma sa chistionada de unu Logu – sa Sardìnnia de su Cabu de Giossu – chi ndi
achipit totu is biddas e is tzitadis campidanesas e, achipendi-ddas, setzit prus in artu de totu is dialetus de
cuddas biddas e tzitadis.
Un'àtera chistioni puru, chi si biit de su cumportamentu de is Campidanesus, nosi scòviat ca seus ananti de
una camba de sa lìngua sarda, e est ca, comenti is Italianus, is Frantzesus, is Tedescus etc., chi pruschetotu
ascurtant (de is mass media) e ligint (de lìburus e giornalis) sa lìngua insoru (italiana, frantzesa, tedesca)
ma giai mai dda fueddant, ca po chistionai si-nci torrant a ghetai a su dialetu insoru, aicetotu is Campidanesus
su Camp. ddu ascurtant (de is cantadas) e ddu ligint (de is lìburus) ma a s'ora de chistionai ndi torrant
a su dialetu de sa bidda insoru.
Est berus ca a fueddai in teoria de "standard" est meda prus discansosu ca a ddus cuncordai in s'arrealidadi,
ma est berus puru ca àtiri at giai traballau innantis de nosu po ddoi lompi, comenti is cantadoris, siat
campidanesus, siat logudoresus, chi ant, in d–unu sèculu e prus de faina literària, apariciau is duas "normas",
ddas ant annidadas, aprontadas e, gràtzias a sa grandesa insoru, sprùndias in totu sa Sardìnnia.
Sprùndias bolit nai ca is Sardus, eriseru e oi: 1. andant a ascurtai cun praxeri is cantadoris; 2. duncas ddus
aprètziant; 3. duncas ddus cumprendint; 4. no agatant nudda de nai si cantant in cudda lìngua (campidanesa
in Cabu de Bàsciu e logudoresa in Cabu de Susu); 5. po contras, iant a tenni cosa de nai si no cantessint in
cudda lìngua; 6. arraxonant, agoa, apitzus de sa cantada; 7. si comporant is libureddus e is cascitas de is
cantadas po ddas ligi e ddas torrai a ascurtai.
A contu fatu is duas normas funt giai sprùndias.
Nosu si pensaus ca a pigai in cunsideru, cun d–unas cantu cambiamentas, sa lìngua fraigada de is cantadoris
bollat nai diaderus:
a arrespetai su Sardu de totus e sa cultura de totus; ca sa prus produtzioni literària est posta me is duas bariedadis.
Duncas a sceberai is duas normas bolit nai a atobiai una literadura manna e beridadosa.
2.6. Sa lìngua de is cantadoris campidanesus
In curtzu podeus nai ca in su Camp. scabùlliu de is cantadoris ddoi agataus:
2.6.1. ca apicigat giai sèmpiri apari cun s'etimologia. Difatis nci at:
a) sa presèntzia sèmpiri de sa /l/ e /n/ intra de vocalis, comenti in fuliai, soli, sali e manu, cani;
b) sa presèntzia sèmpiri de /cl/ /fl/ /pl/ etimològicas furriadas in /cr/ /fr/ /pr/ comenti in craru, frori,
prenu;
c) sa presèntzia "prena" sèmpiri de sa /r/ < /l/ o /r/ + consonanti, comenti in artziai, ortu, circai;
d) is vocalis àtonas etimològicas /o/ e no /a/ dotori, connotu (e no datori, cannotu); mancai calincuna bia
ddoi agataus vocalis àtonas no etimològicas, comenti /e/ e no /a/in prexeri (e no praxeri);
e) s'ausèntzia de metàtesi, comenti in sardu, orbesci, atzàrgiu (e no sadru, obresci, atzraxu); ma perou po
analogia su liòngiu etimològicu /dr/ fl /tr/, pedra < PETRAM, madri fl MATREM, si fùrriat a /rd/ no etimològica
perda, mardi;
2.6.2. in prus ddoi at:
a) sa presèntzia sèmpiri de sa /d/ < /t/ intra de vocalis comenti in meda, lada, cuada (e no mera, lara, cuara);
b) sa presèntzia giai sèmpiri de sa vocali prostètica /a/ ananti de sa /r/ comenti in arriu, arrosa;
c) sa presèntzia, a bias, de sa vocali prostètica /i/ ananti de sa /s/ + consonanti comenti in iscola, iscannia;
d) cun raresa espressadas che cun deu (in pasi de cun mei), po tei (analogia cun po mei); esemplu (in pasi
de esempru);