Dispense Corso di lingua sarda

3. SA PROPOSTA DE NORMALISADURA DE SA BARIEDADI CAMPIDANESA DE SA
LÌNGUA SARDA
Sa proposta nosta de normalisadura de sa bariedadi campidanesa de sa lìngua sarda movit, comenti giai arremonau,
de sa lìngua de is cantadoris, e proponit unas cantu arrègulas generalis.
3.1. Arrègulas generalis.
Ddas partzeus in
a) arrègulas linguìsticas generalis;
b) arrègulas gràficas generalis.
3.1.1. Arrègulas linguìsticas generalis
S'arrègula linguìstica generali de nosu proponit de imperai in su scriri (de aministratzionis pùblicas e scolas)
e in su fueddai (de trasmissionis de arràdius e televisionis pùblicus), comenti giai nau in sa corriedda
1.2.2., una facies sceti. Duncas proponeus de scriri soli (impasa de *sobi o *soi o *sori etc.), bìngia (impasa
de *ìngia), artu (impasa de *atu), domu (impasa de *omu), bentu (impasa de *entu), meda (e no *mera). Sa
pròpiu arrègula tocat a dda ponni infatu po su chi pertocat su biaxi mannu de mudàntzias formalis e fonèticas
diatòpicas de is logus aundi s'òmini fueddat su Camp. Est a nai ca no s'ant a podi cuntzedi is variantis
fonèticas *abribi, *arbibi, *arbili, *obribi, ma sa norma at a essi sceti su fueddu etimològicu abrili fl lat.
APRILEM, aici comenti sàlixi fl lat. SALICEM po is variantis formalis *sàbixi, *sàgili, *sàighi, *sàligi, *sàxibi,
*sàxili, *àbixi, *àlixi, *axi, *àxibi, *àxili.
Su sceberu ddu eus fatu aguantendi a notu:
a) sa lìngua de is cantadoris (càstia sa corriedda 2.6.) e s'etimologia, chi giai sèmpiri apicigant apari: difatis
soli (no *solli, *sògui, *sobi, *sori, *soi), cani (no *cãi, *cahi, *canni), ortu (e no *otu), sardu (no *sadru) de
sa lìngua de is cantadoris apicigant apari cun s'etimologia lat. SOLEM, CANEM, HORTUM, SARDUM;
b) ca s'etimologia bincit, si ddoi funt in Camp. formas diferentis, chi sa forma etimològica no apicigat apari
cun sa lìngua de is cantadoris e chi is diferèntzias funt piticas: aberri fl lat. APERIRE (no *oberri), pedra fl
lat. PETRAM (no *perda), e aici sèmpiri fl lat. SEMPER (no *sempri);
c) chi intamis bincint is formas de is cantadoris, mancai no etimològicas e prus trigadias, candu tengant
prus imperu fitianu e primori literàriu siat in poesia siat in prosa: bengu, tengu (no *bèngiu, *tèngiu fl lat.
VENIO, TENEO);
d) ca su fueddu a metàtesi bincit contras a s'etimològicu, chi s'agatat cussu imperu sceti: craba fl lat. CA-
PRAM (e no *cabra);
e) ca sa vocali prostètica s'agatat sceti ananti de sa /r/, comenti in arriu, arrosa (no *riu e *rosa), giai ca est
naturali de su Camp. e no ananti de /s/ + consonanti, comenti in scola (no *iscola), giai ca est prus naturali
de su Log.
3.1.2. Arrègulas gràficas generalis
Su Camp., che totu is àteras fueddadas, tenit una forma gràfica sceti (> 4.1. Alfabetu arraxonau).
Su sceberu de is arrègulas gràficas ddu eus fatu aguantendi a notu:
a) de ponni infatu a sa traditzioni gràfica de su Camp. po espressai is fonemas [ts] (alveolari africada
surda), chi proponeus de scriri cun su grafema /tz/ (tziu, atza), e [ʒ] (pustialveolari fricativa sonora), chi
proponeus de scriri cun su grafema /x/ (àxina, tenaxi): s'imperu de is grafemas /tz/ e /x/ est intrau difatis
aici a fundu in sa scridura de sa traditzioni nosta ca ddu agataus in medas sangunaus (Atzori, Atzeni, Puxeddu)
e me is nòminis de medas logus (Tramatza, Nuxis); de scriri su fonema [j] mesu-consonanti palatali
(jota) cun su grafema /j/ (maju e no màiu, ajaju e no aiàiu);
b) de arrespetai su sonu schetu de su Camp. imperendi grafemas chi currespundant cantu prus fait a is fonemas.
Aici po su fonema [ɖ:] (invèrtia oclusiva sonora o cacuminali) proponeus su grafema /dd/ (ddoi,
nieddu), po su fonema [l:j] (alveolari laterali longa + mesu-consonanti palatali) proponeus su grafema /lli/
(+ vocali) (màllia e no *maglia) e po su fonema [n:j] (alveolari nasali longa + mesu-consonanti palatali) su
grafema /nni/ (+ vocali) (bànnia, Sardìnnia e no *bagna o *Sardigna);
c) de no nosi stesiai meda, po cantu fait, de is grafemas de sa lìngua italiana ca totus dda imperaus me ofìtzius
e scolas. Aici su fonema [k] (velari oclusiva surda) ananti de sa /i/ e sa /e/ ddu scrieus cun su grafema
/ch/, (chitzi). Su fonema [t.] (palatali africada surda) ddu scrieus /c/ (+ e, i) (centu) e /ci/ (+ a, o, u) (àcia).