kavkasia-#3-#4 2013.indd
kavkasia-#3-#4 2013.indd
kavkasia-#3-#4 2013.indd
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
qarTul cnobierebaSi didi xania<br />
figurirebs cnobili fraza: `odesme<br />
didi yofila saqarTvelo~, rac imas<br />
niSnavs, rom saukuneebis ganmavlobaSi<br />
saqarTvelom sxvadasxva dampyrobelTa<br />
Semosevebis Sedegad, sxva uamrav danakargTan<br />
erTad, teritoriuli Semcirebac<br />
ganicada. magaliTad, rodesac daviT<br />
aRmaSenebelma nikofsiidan darubandamde<br />
gadaWimuli saqarTvelo da amier<strong>kavkasia</strong><br />
Turq-seljukebisagan gawminda da mravalsaukunovani<br />
qarTuli saxelmwifo Seqmna,<br />
maSin Cveni qveyana Svidi samefosgan Sedgeboda,<br />
rac kargad aris Camoyalibebuli<br />
daviT aRmaSeneblis titulaturaSi: `mefe<br />
afxazTa, mefe qarTvelTa, mefe kaxTa, mefe<br />
ranTa, somexTa SaxanTa da SarvanSaxTa.~<br />
daviT aRmaSeneblis gardacvalebis<br />
Semdgom, aRniSnul sazRvrebSi, misma STamomavlobam<br />
karga xans SeinarCuna saqarTvelos<br />
saxelmwifoebrioba, magram Temur<br />
lengis rvagzis Semosevam, iranisa da<br />
TurqeTis ganuwyvetelma Tavdasxmebma da<br />
kidev sxva mravalma sagareo garTulebebma,<br />
saqarTvelos teritoriuli Semcireba<br />
gamoiwvia. es procesi ki sabWoTa ruseTis<br />
Camoyalibebis dros imiT damTavrda, rom<br />
leninis ruseTma azerbaijans misca kaxe-<br />
Tis aRmosavleTiT umdidresi miwa-wyali,<br />
romelic dRes cnobilia belaqanis, kaxisa<br />
da zaqaTalis raionebis saxelwodebiT,<br />
anu hereTiT (Temur lengis saxelwodebiT<br />
ki, saingiloTi), sul axlaxans ki, daviT<br />
garejis mimdebare teritoriaze, msgavsi<br />
danaSauli Caidines qvemo qarTlSic,<br />
saqarTvelos uZvelesi miwa-wylis _<br />
somxeTis respublikisTvis gadacema:<br />
rolesi, samSvildesi, bambakisa da sxva.<br />
aRniSnulis msgavsadve sabWoTa<br />
ruseTma miiTvisa saqarTvelos nikofsiad<br />
wodebuli istoriuli miwa-wyali.<br />
es yovelive imiT damTavrda, rom<br />
Tavisufalma saqarTvelom xelisufalTa<br />
uniaTobiTa da gamyidvelobiT dakarga<br />
afxazeTi da Sida qarTli, anu cxinvalis<br />
regioni, romelic dRes ruseTs aqvs<br />
dapyrobili.<br />
Cven, saqarTvelos istoriis am<br />
warsulis mokle mimoxilva imitom ganvizraxeT,<br />
rom Tanamedrove qarTvelobam<br />
icodes, ra gza ganvlo Cvenma qveyanam,<br />
winaprebma, rogor moigeries mravali juris<br />
uricxvi mteri da marTalia sakmaod<br />
Semcirebuli, magram mainc SeinarCunes<br />
saqarTvelo da qarTveloba.<br />
Tavisufalma saqarTvelom, im dros,<br />
rodesac mas mravali erovnulpatriotuli<br />
RonisZieba unda<br />
gaetarebina da winaparTa msgavsad<br />
miexeda mterTa SemosevebiT<br />
mravalgzis gatanjuli<br />
qveynisaTvis,<br />
daiwyo ucxoelTaTvis<br />
2<br />
pproblema r o b l e m a<br />
ratom vasxvisebT<br />
qarTul miwa-wyals?<br />
saqarTvelos istoriis mkvlevarTagan gansakuTrebul yuradRebas ipyrobs Telavis<br />
iakob gogebaSvilis saxelobis saxelmwifo universitebis istoria-samarTalmcodneobis<br />
specialisti, istoriis mecnierebaTa doqtori, profesori valerian elaniZe elaniZe, ,<br />
romelic TuSeTis sofel CiRoSi daibada da Telavis raionis sofel lalisyurSi gaiz-<br />
arda. igi uamravi samecniero naSromisa da umniSvnelovanesi wignebis avtori gaxlavT.<br />
am bolo wlebSi teleeTeriT gadaica misi gamokvleva erekle mefis sataxto<br />
qalaq Telavze da misi mefobis droindel movlenebze, romlebsac mosaxleobaSi didi<br />
gamoxmaureba mohyva.<br />
batoni valeriani aris agreTve saqarTvelos erovnul da socialur urTierTobaTa<br />
da ekologiur mecnierebaTa akademiis wevri.<br />
qarTuli miwebis gasxvisebasTan dakavSirebiT didi aliaqoTia atexili kaxeTis<br />
regionSi. swored am Temaze gvesaubreba batoni valeriani.<br />
miwa-wylis miyidvis antierovnuli,<br />
antiqarTuli, yovlad dasagmobi saqmianoba.<br />
saqarTvelos presis da sxva<br />
sakomunikacio saSualebebiT, CvenTvis<br />
TandaTan cnobili xdeba, rom saakaSvilis<br />
xelisuflebis periodSi, TviT<br />
saakaSvilis nebasurviliT, amJamad<br />
saqarTvelos arcerTi kuTxe ar aris<br />
darCenili, rom iq ucxo tomelebisTvis<br />
ar iyos miyiduli aseuli heqtrobiT<br />
miwebi, Tanac yvelaze mniSvnelovani,<br />
Tvalwarmtaci, uxvmosavliani, baraqiani<br />
adgilebi Calis fasad.<br />
sxvadasxva daniSnulebidan gamomdinare,<br />
ucxoelebis mier mowonebuli<br />
adgilebi, maTze gaica da swored is<br />
miwebia dReisTvis maT xelSi.<br />
istoriulad cnobilni varT tolerantobiT,<br />
msgavsi Tviseba, planetis<br />
arc erT ers ar axasiaTebs. amitom aris,<br />
rom amJamadac saqarTveloSi cxovroben<br />
mravali erisa da erovnebis adamianebi.<br />
maT qarTvelebi yovelgvar mSvidobian<br />
pirobebs uqmnian da iseve eqcevian, rogorc<br />
adgilobriv mosaxleobas.<br />
qarTveloba dResac am teritoriis<br />
damcvelia da yvela Semosul ucxoels<br />
Tbilad xvdeba, maspinZlobs... magram<br />
qarTveli xalxi aRSfoTebulia, mosveneba<br />
aqvs dakarguli im xelisuflebis<br />
antierovnuli saqmianobiT, rac gamoixateba<br />
isedac mcire miwiani qveynis<br />
Zvirad Rirebuli miwa-wylis gasxvisebiT<br />
romelsac epatronebian Cinelebi,<br />
indoelebi, arabebi, iranelebi, Turqebi<br />
da sxvebi.<br />
_ batono valerian, rogorc cno- cno-<br />
bili gaxda kaxeTSi, saxeldobr, Telavis<br />
raionis soflebis: sanioris da juRaanis<br />
dasavleTiT, sofel fSavelTan mimdebare<br />
WiWakvis xeobis aRmosavleTiT Sendeba<br />
egreT wodebuli arabuli sofeli, daax-<br />
loebiT 700-800 arabuli ojaxisaTvis,<br />
ukve 6 orsarTuliani Senobaa wamomar- wamomar-<br />
TTuli u l i dda a<br />
aRniSnul mTel teritoriaze gamalebuli<br />
mSenebloba grZeldeba...<br />
ras gvetyodiT amis Sesaxeb da<br />
sinamdvileSi ras unda emsaxurebodes am<br />
teritoriis gasxviseba?<br />
_ Cemi damokidebuleba aRniSnul<br />
faqtTan dakavSirebiT ra Tqma unda al-<br />
baT, yvela patrioti qarTvelis msgavsad,<br />
bevrisTvis aris aRmaSfoTebeli da yovlad<br />
dauSvebeli.<br />
arabebi saqarTveloSi Tavis droze<br />
TiTqmis oTxi saukunis ganmavlobaSi<br />
batonobdnen. es ra Tqma unda sxva dro<br />
iyo, magram qarTvel xalxs ar aviwydeba<br />
arab dampyrobelTa mier qveynis Tavze<br />
datexili mravali ubedureba. es saqarTvelos<br />
istoriaSi srulyofilad aris<br />
warmodgenili.<br />
Cven, Tanamedroveni Sors varT imisgan,<br />
rom dRevandeli arabebi, romlebic<br />
kaxeTSi mkvidrdebian da vin icis, sxvaganac,<br />
maT ra Tqma unda, dampyrobluri<br />
politika ar amoZravebT, magram isini<br />
viTom da garkveuli droiT fiqroben<br />
Cveni miwa-wyaliT sargeblobas, risTvisac<br />
solidur Tanxas ixdian...<br />
_ viTomda ar amoZravebT dampyrob- dampyrob-<br />
luri politika? aba ras niSnavs amdeni<br />
arabis Semodena qveyanaSi, isini ukve<br />
jogebad dadian... magram batono valerian,<br />
ra garantiaa, Tu isini ojaxebiT Camosax-<br />
ldebian, ukan dabrundebian am samoTxidan<br />
iq, udabnos magvar adgilebSi?<br />
_ ara, qarTveli eri verc Seegueba<br />
da ver gaiTavisebs, qveynisa da eris dam-<br />
Rupvel politikas, sxenebul politikas<br />
awarmoebda saakaSvilis avadsaxsenebeli<br />
reJimic reJimic, sistema, romelmac yovelgvari<br />
erovnuli, rac ki saqarTvelos gaaCnda,<br />
TiTqmis yvelaferi gayida, gaasxvisa, zogi<br />
ruseTze da vis ar misca qveynisaTvis<br />
saWiro energoresursi, tyeebi, axla rom<br />
sul ucxo tomelebi floben.<br />
_ SevardnaZis mTavrobaSi yofnisas<br />
`<strong>kavkasia</strong>~ <strong>#3</strong>-4 (67-68) marti-aprili 2013<br />
rom siamayiT gvazeimebda da ambobda,<br />
100-mde erovnebis moqalaqe cxovrobs<br />
saqarTveloSio, es sazeimoa Tu ubedure-<br />
ba, gaCnda Sereuli ojaxebi da Semcirda<br />
sufTa qarTuli qarTuli ojaxebis ricxvi, maSinac<br />
Tavze dagvasxdnen ucxo tomelebi, es<br />
didi ubedureba ar aris? amitom aris,<br />
rom erTi piri ar gvaqvs da xSirad<br />
winaaRmdegobaSi vvardebiT.<br />
_ es sxva Temaa _ amaze sxva dros<br />
visaubroT...<br />
Cveni moqalaqeebi, romlebic mZime<br />
ekonomikur wnexSi moeqcnen, ucxoeTs<br />
Seafares Tavi da iq maTTvis aravis ar<br />
miucia miwebi da esa Tu is mniSvnelobani<br />
adgilebi.<br />
siRatakes gaqceuli mosaxleoba mxolod<br />
iqauri ojaxebis momvlelebad da<br />
rogorme saarsebo saSualebebis mosaZieblad<br />
midian.<br />
ucxoelTa aseTi mkvidri ubnebis<br />
gaCena saqarTveloSi, es xom tragediaa<br />
Cveni ukve mcirericxovani erisaTvis.\<br />
_ ra SeiZleba gakeTdes imisaTvis,<br />
rom bolo moeRos Cveni qveynisTvis dam- dam-<br />
Rupvel zemoTxsenebul moRalateobriv,<br />
gamyidvelur politikas?<br />
_ saqarTvelos mravaljer dasdgomia<br />
yofna-aryofnis Jami, radgan planetaze<br />
ar moiZebneba sxva romelime qveyana, rom<br />
imdeni dampyrobeli Semoseodes, ramdenic<br />
Cven.<br />
winaprebi ki, mTeli qarTveli xalxi,<br />
saxelovani mefeebis winamZRolobiT<br />
axerxebdnen mravali juris mterTa<br />
Semosevebis mogeriebas, damarcxebas da<br />
damoukideblobis, Tavisuflebis Senar-<br />
Cunebas.<br />
roca mterTa Semosevebis Sedegad<br />
saqarTvelo aRmoCndeboda sruli<br />
katastrofis zRurblTan, maSin qveyanas<br />
bedad gamouCndeboda xolme Sesatyvisi<br />
mfarveli, winamZRoli Tu mefemxedarmTavari,<br />
romelTa winamZRolobiTac<br />
saqarTvelo axerxebda damoukideblobis<br />
SenarCunebas, dangreulis aRdgenas da<br />
aRmSeneblobas.<br />
roca daRupvis piramde misul qarTvels<br />
moevlina farnavazi, man mterTagan<br />
dapyrobili qarTuli miwa gawminda, gaan-<br />
Tavisufla da TiTqmis mTeli saqarTvelo<br />
gaaerTiana. man safuZveli daudo farnavazianTa<br />
dinastias da Semdgom meeqvse<br />
saukunidan bagratovanTa dinastiiT<br />
saqarTvelo agrZelebs cxovrebas.<br />
farnavazis msgavsad gangebam da<br />
ufalma saqarTvelos mouvlina daviT<br />
aRmaSenebeli, romelmac saqarTvelo ixsna<br />
TurqseljukTagan. oTxasi wlis ganmavlobaSi<br />
dakarguli Tbilisi kvlav aRdga<br />
saqarTvelos, sataxto qalaqad da Seiqmna<br />
veeberTela qarTuli saxelmwifo.<br />
monRolTa aswliani batonobis uReli<br />
brwyinvaled wodebulma giorgi mexuTem<br />
daamsxvria, gaacamtvera das gaaerTiana<br />
sam politikur erTeulad daSlili<br />
saqarTvelo.<br />
giorgi mexuTem TiTqmis miuaxlova<br />
saSinao da sagareo mdgomareoba daviT<br />
aRmaSeneblis Tanamedrove saqarTvelos,<br />
msgavsma movlenebma, e.i. qveynis saTaveSi<br />
gaWirvebis Jams, romelime saxelovani<br />
mamuliSvilis mosvliT, sikvdilis piras<br />
misuli qveyana drodadro aRsdgeboda<br />
xolme da iwyebda axal cxovrebas. ase<br />
xdeboda momdevno saukuneebSi, Tu gnebavT<br />
me-18 saukuneSi, Znelbedobis Jams, roca<br />
lekianoba, osmaloba da yizilbaSoba<br />
saqarTvelos srul mospobas uqadda.<br />
swored Cvens mier aRniSnul winaparTa<br />
gagrZeleba me-3 gverdze