08.11.2014 Views

Papst Pius XI.: Enzyklika »Divini illius magistri« vom ... - Kreuzgang

Papst Pius XI.: Enzyklika »Divini illius magistri« vom ... - Kreuzgang

Papst Pius XI.: Enzyklika »Divini illius magistri« vom ... - Kreuzgang

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

SANCTISSIMI DOMINI NOSTRI<br />

DIVINA PROVIDENTIA PAPAE <strong>XI</strong><br />

LITTERAE ENCYCLICAE<br />

Unferes $eiligen Daferfi<br />

qiue <strong>XI</strong>.<br />

burdj gottiidje Borfebung '$apft<br />

DE CHRISTIANA IUVENTUTIS<br />

EDUCATIONE<br />

(31. beaeinber 1929:<br />

uDivini <strong>illius</strong> Magistrh)<br />

(DIE XX<strong>XI</strong> DECEMBRIS MCMX<strong>XI</strong>X:<br />

((DIVINI ILLIUS MAGISTRI)))<br />

2lufocifierfe 2lusgabe<br />

LIateinii&ee unb beut{$cz Ze&t<br />

FRIBURGI BRISGOVIAE MCMXXX<br />

HERDER & Co., TYPOGRAPHJ EDITORES PONTIFICII


VENERABILIBUS FRATRIBUS PATRIARCHIS PRI-<br />

MATIBUS AKCHIEPISCOPIS EPISCOPIS ALIISQUE<br />

LOCORUM OKDINARIIS PACEM ET COMMUNIONEM<br />

CUM APOSTOLICA SEDE HABENTIBUS ITEMQUE<br />

DILECTIS FILIIS CHRISTIFIDELIBUS CATHOLICI<br />

ORBIS UNIVERSIS<br />

Zn bie Pafriardjen, Primaten, erabifdjofe, Sifdjöfe<br />

unb anbern BberJjirten, bie in Srieben unb Bemeins<br />

f'djaft mit bem Ilpoftolifdjen Btuijle fte$en, unb an<br />

alle Bläubigen bes tafbolifdjen erbtreifes.<br />

PIUS PP. <strong>XI</strong><br />

VENERABILES FRATRES DILECTI FILII<br />

SALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM<br />

D<br />

I ~INI <strong>illius</strong> Magistri vices in terris gerentes, qui, etsi<br />

universam hominum familiam, vel ob commissa<br />

immerentium, infinita caritate sua complectebatur, teneriore<br />

tamen animo pueros prosecutus est atque in verba<br />

illa erupit amoris plena: ((Sinite parvulos venire ad me»',<br />

Nos quoque ullam, quae Nobis obversaretur, opportunitatem<br />

non praetermisimus, ut paternam voluntatem, qua<br />

in eos ferimur, data occasione, ostenderemus eo potissimum<br />

intendentes animum, ut sedulae iisdem tribuantur<br />

curae opportunaque tradantur praecepta, qiiae ad christianam<br />

pertineant iuventutis educationem. Itaque, Divini<br />

ipsius Magistri veluti vocem referentes, pluries, admonendo,<br />

cohortando, dirigendo, salutaria verha hahuimus<br />

cum coram iuvenibus eorumqiie praeceptoribus, tum<br />

coram matribus patribusque familias, de iis rebus, quae<br />

christianam attingunt educationem, ea quidem sollerti<br />

cura, quae communem omnium Patrem decet, eaque<br />

opportuna vel importuna, quae pastoralis est muneris,<br />

sedulitate , secundum illud Apostoli : ((Insta opportune,<br />

-- -- . .<br />

Marc. 10, 14.<br />

4<br />

21<br />

Taprt Viup, <strong>XI</strong>.<br />

Q@rmiirbfge 23riiber unb geliebte 665ne!<br />

Brufj unb Ilpoftolifdjen Eegen!<br />

le6teUoertreterEJjriftibienieben, jeneegottlidjen rm'eiftere, einteittmg.<br />

ber in feiner unenblidjen Ciebe aUe rm'enfcben, audj bie<br />

6ünber unb Unmurbigen, umfafjte, gegen bie Rinber aber eine<br />

befonberoc aärflidje Zorliebe aeigte unb fidj in jenen rübrenben<br />

morten äufjerte: ,Eaffet bie Rleinen au mir tommencc l, baben<br />

audj mir bei jeber Belegenbeit bie mabrbaft oaterlidje Borliebe,<br />

bie 2% au ihnen begen, du betunben gefud~f, nament*<br />

lidj burdj ftänbige 6orge unb, fo oft fidj eine Belegenijeit<br />

bot, burdj SeIeIjrungen über bie djriftlidje Cfraiebung ber<br />

3ugenb.<br />

3nbem mir Uner aum @djo bee gofflidjen mieiftere madjfen,<br />

Jjaben mir balb burdj rm'abnungen, balb burdj Cfrmunterungen,<br />

balb burdj meifungen an bie 3ugenb unb bie @Laieijer,<br />

an f$unilienoater unb @milienmufter morfe bee<br />

QeiIee geridjfef iiber oerfdjiebene YunEfe ber djriftlidjen er* a) Beijanblung<br />

aieJjung, mit jener 60rge. mie fie bem gemeinfamen Zater<br />

aner Blaubigen geaiemt, unb mit jener gelegenen unb un*<br />

gelegenen ZeJjarrlid$eit, bie Unfer Qirtenamf erforberf, unb<br />

bie ber llpoftel einfdjarft, menn er fagt: ,9ringe barauf, ob<br />

gelegen ober ungelegen, meife auredjt, ermabne, fable in aUer<br />

6riinbe aur


importune: argue, obsecra, increpa in onmi patientia et<br />

doctrina)) l; quod profecto haec nostra postulant tempora<br />

quibus nimium saepe dolendum est perspicua ratione<br />

rectoque iudicio de rebus etiam maximi ponderis carere<br />

multos.<br />

At ipsa nostrae huius aetatis conditio, ipsa quae variis<br />

in regionibus scholastica agitatur ac praedagogica controversia,<br />

ipsa, quae bene multi e vobis, venerabiles fratres,<br />

atque e vestratibus, hac de re optata non semel Nobis<br />

fidenti animo aperuerunt, itemque Nostra, ut diximus,<br />

erga iuventutem actuosa voluntas, Nos impellunt ad cau-<br />

Sam iterum ac consultius pertractandam, non quasi eius<br />

doctrinae eiusque usus amplitudinem paene infinitam<br />

velimus funditus perscrutari, at quia praecipua saltem,<br />

quibus nititur, principia ac rationes breviter explanare<br />

cupimus, et ea omnia, quae inde consequuntur atque<br />

ad usum pertinent, in sua luce ponere. Idque habeat<br />

iuventus, habeantque omnes qui, pro suo officio, eius<br />

praesunt educationi, veluti donum a Nobis singulari prorsus<br />

studio monumenti caussa datum, quinquagesimo exeunte<br />

anno ex quo sacerdotale munus suscepimus.<br />

Iamvero, nunquain, ut nostris hisce temporibus, de educatione<br />

tantopere disceptatum est; quam ob rem plurimi<br />

novarum de paedagogia doctrinarum magistri ubique exstant,<br />

qui novas de hac re effingunt ac disserendo proponunt<br />

rationes ac vias, quibus eam iactant se posse<br />

educationem assequi, faciliorem scilicet atque efficaciorem,<br />

qua futurae aetatis homines ad optatam in terris<br />

felicitatem adipiscendam satius conformentur.<br />

Cuius rei haec caussa est, quod videlicet homines,<br />

qui, a Deo creati, eius referunt similitudinem eodemque,<br />

perfectissimo bono, aliquando fruituri sunt, ut ex hodierna<br />

ipsa terrenarum rerum copia ac progressione faci-<br />

- -<br />

lius animadvertunt non posse bona externa neque pri-<br />

' 2 Tim. 4, 2.<br />

6<br />

@ebutb unb rßeietjeit." biefe 23ebarrlidjfeit ift gecabe in<br />

unfern Sagen erfocberf, in benen man ieiber einen fo grofjen<br />

Emangel an flaren unb gefunben Brunbfa~en au4 in ben<br />

funbamentaiffen Sragen beflagen mufj.<br />

2f6er gerabe bie ecmabnte allgemeine seittage, bie gegenmarfige<br />

oerfdjiebenarfige 23ebanblung ber 6djui- unb er*<br />

giebungsfrage in ben oerfdjiebenen Eanbern unb bae baraue<br />

entfpringenbe Zrerlangen, bas Une oiele OOn eu4, E$rmiirbige<br />

23rubec. unb euren Blaubigen mit finblidjem Zrerfrauen ge=<br />

üufjert Jjaben, unb Unfere eigene, wie mir ragten, fo innige<br />

Eiebe guc 3ugenb Gaben Uns bemogen, eingetjenbec auf biefen<br />

Begenftanb guriid~ufommen. es liegt nidjt in Unferer Ilbfidjt,<br />

iijn in feiner gefamfen, faft unecfdjöpflidjen Sülle oon Sbeorie<br />

unb qragie gu beljanbeln, fonbern nur bie oberften Brunb*<br />

fase gufammengufaffen, bie @nupffdjlufjfoTgerungen ine re4fe<br />

Eidjt au feSen unb bie praffifdjen Iln~uenbungen aufguaeigen.<br />

3ae foll bae Ilnbenfen an Unfer priefterjubilaum fein.<br />

bae (mir in befonbecer Ilbfidjf unb mif befonberer suneigung<br />

ber teuren 3ugenb mibmen unb aUen jenen an4 Jaerg legen,<br />

meldje bie Ilufgabe unb ppidjt baben, fldj mit iijrec @Laieljung<br />

au befdjaffigen.<br />

3n TSabrbeit, niemals bat man fo biele @cÖrtecungen über<br />

Gqiebungefragen angefteilf mie in bec gegenmarfigen seit.<br />

3mmer mieber taudjen neue 2ebrer neuer pabagogifdjer<br />

Sbeorien auf, mecben metboben unb miitfe1 ausgebadjf,<br />

oorgelegt unb erörtert, bie nidjf nur bie &rgieJjung erieidjfern,<br />

fonbern eine neue (Ergiebungeart oon unfetj1barer 2BirEfamfeit<br />

fdjaffen foUen, unb bie bann imftanbe fein foU, bie neue<br />

Beneration für bie erfebnte Blüdfeligfeif auf biefer erbe<br />

Ijecangubilben.<br />

DaGer fommt es, bafj bie menfdjen, Don Oott nadj feinem<br />

Silb unb Bleidjnie gefdjaffen unb für itjn, bie unenblidje<br />

Sollfommen$eif, beftimmf, beute metjr benn ie inmitten bec<br />

I.lberfiiite bee beftebenben maferieilen Sorffdjriffee bie Uno<br />

~u@nglidjfeif ber irbifdjen Buter für bas mabce Bliid bec<br />

@inaelnen unb ber 2301fec bemerfen unb um fo iebbafter<br />

' 2 Sim. 4, 2.<br />

7


vatam afferre neque publicam veri nominis felicitatem,<br />

ita, naturae suae ac ipso Creatore insitum, acriorem<br />

experiuntur stimulum ad nobiliorem cotidie capiendam<br />

perfectioris vitae formam, quam quidem educationis ope<br />

potissimum suscipere contendunt. At nonnulli, quasi in<br />

nativa verbi significatione nimium insistentes, eiusmodi<br />

vitae perfectionem ex ipsa hominum natura expromere<br />

enituntur eiusque viribus tantum ad effectum adducere.<br />

In quo facile ii quidem errant, quandoquidem non ad<br />

Deum, universitatis rerum principium atque finem, oculos<br />

animosque intendunt sed in se ipsos inflectunt, terrenis<br />

fluxisque rebus haerentes toti: unde profecto fiet, ut iidem<br />

perpetua animorum fluctuatione ac perturbatione fatigentur,<br />

usque dum ad Deum, virtutum omnium unam veluti<br />

metam, mentem operamque suam convertant, secundum<br />

grandem illam Augustini sententiam : ((Fecisti nos,<br />

Domine, ad te, et inquietum est cor nostrum donec requiescat<br />

in te.»<br />

Res igitur maximi momenti est, in iis quae ad educationem<br />

attinent non falli, haud aliter quam ab ipso supremo<br />

fine non aberrare, ad quem quidem quaelibet<br />

educationis Opera necessario dirigitur. Etenim, quoniam<br />

omnis educandi ratio ad eam spectat hominis conformationem,<br />

quam is in hac mortali vita adipiscatur oportet,<br />

ut destinatum sibi a Creatore finem supremum contingat,<br />

liquid0 patet, ut nulla veri nominis educatio esse<br />

potest, quae ad finem ultimum non ordinetur tota, ita,<br />

praesenti hoc rerum ordine Dei providentia constituto,<br />

postquam scilicet se ipse in Unigenito suo revelavit qui<br />

unus «via, veritas et vitau est, plenam perfectamque<br />

educationem dari non Posse, nisi eam, quae christiana<br />

vocatur. Quapropter manifest0 apparet, christianam educationem<br />

caussam esse sane gravissimam, quod attinet<br />

non modo ad singulos homines, sed ad domesticam etiam<br />

8<br />

Confess. 1, 1.<br />

8en Brang nadj einer ijöijeren ZTerooiltommnung in fldj<br />

füijlen, ben ber Gdjopfer felbft in bie ~ernunffbegabte Xafur<br />

bineingelegt bat. Biefe 'Ber~oiltommnung moilen bie menfQen<br />

ijauptfädjlidj burdj bie Eraiebung erreidjen. Xun aber<br />

tcadjten biele bon ibnen, gleidjfam unfer iju ftarEem Xadjbru&<br />

auf ben efgmologifdjen Ginn bes rßortes, biefe Sero<br />

mUtommnung aus ber menfdjlidjen Xafur felber iju entmibeln<br />

unb mit beren EigenEräffen dein au bermirEUdjen.<br />

Baijec faUen fle in unferer Srage leidjt in 3rrtum. 9enn<br />

anftatt ben 23licf auf 8off, ben Urfprung unb bas leere<br />

3iel bes meltails, au ridjten, ftufjen fie fidj einaig auf fidj<br />

felbft, inbem fie fidj ausfdjliefjlidj an bie irbifdjen unb ijeito<br />

lidjen Binge antlammern. Go leben fie in beftänbiger unb<br />

unauftjorlidjer Unrube, fofange fie nidjt ifjren 8li& unb ihre<br />

2Lrbeif auf @oft, bas einaige 3iel ber BoaEommenbeif, ricijten,<br />

gernäfj bem tieffinnigen Zusfprucij bee bl. 2Luguftinus: ,Siir<br />

bidj, o gerr, ijaft bu uns erfdjaffen, unb unrufjig ift unfer<br />

aerij, bis es rufjt in bir."<br />

G5 ift barum Don bodjfter midjtigteif, im @?.qiefjungss b) meien, 8ebeufung<br />

unb $04:<br />

problem nidjf au irren, mie es midjfig ift, nidjt in bie 3rre „digteit<br />

au geben auf bem meg aum lefjfen 3iele, mit bern bae ganae 4riTffi4en Er:<br />

EqiebungstuerE auf bas innigfte unb notmenbigfte berbunben<br />

ift. Ba bie Gqiebung ibrern mefen nah in ber Silbung bes<br />

mienfdjen befteijt, mie er fein unb im Diesfeit5 feine 2ebensfüfjcung<br />

geftalfen foil, um bas erfjabene Siel au erreidjen,<br />

für bae er gefdjaffen ift, fo ift es Elar, bafj es Eeine t~afjre<br />

Eraiebung geben Eann, bie nidjt gana auf bag leqfe Siel bingeridjtet<br />

ift, unb bafj es barum in ber gegentuartigen Drbnang<br />

ber Sorfebung. nadjbem Bott fidj uns in feinem eingeborenen<br />

Gobne geoffenbart Saf, ber dein ,ber meg, bie mafjrbeif<br />

unb bas 2eben" ift, Eeine angemeffene unb ooiltommene Grijiebung<br />

aufjer ber djriftlidjen geben Eann.<br />

$ieraus erbeilt bie beijre 23ebeutung ber djriftlidjen @rijiebung<br />

nidjf ailein für ben einijelnen, fonbern au$ für bie<br />

Samilie unb für bie gefamfe menfdjlidje Bemeinfdjaft. Benn<br />

beren ZTermiltommnung tann fidj nur aus ber ZTerooUEomm-<br />

aieijung.


civilemque consortionem, cuius quidem Summa vis atque<br />

virtus ex ipsa vi atque virtute eorum profecto oritur<br />

ex qilibus eadem tamquam elementis constat. Itemque<br />

ex hisce principiis, quae adhuc attigimus, dilucidum est<br />

quam praestabilis sit, prae ceteris omnibus, christianae<br />

educationis opera, quippe quae eo potissimum spectet,<br />

ut summi boni, nempe Dei, possessionem adolescentibus<br />

educandis comparet, et humanae societati maxima, quoad<br />

in terris fieri potest, emolumenta ac commoda pariat.<br />

Idque efficaciore prorsus modo ea assequi nititur, quandoquidem<br />

homines, eiusmodi inceptum provehentes, ipsi<br />

Deo navant operam, ut auctiori civium profectui privatim<br />

publice prospiciant; educatores enim iuvenum animos ita<br />

effingunt ac movent, ut eorum vitae cursum vel in posterum<br />

quodammodo dirigant , divina testante Sapientia :<br />

((Adolescens iuxta viam suam etiam cum senuerit non recedet<br />

ab ea.» l Merito igitur hac de re scripsit S. Ioannes<br />

Chrysostomus: ((Quid maius quam animis moderari, quam<br />

adolescentulorum fingere mores?))<br />

At nihil profecto christianae educationis amplitudinem<br />

dignitatemque, nihil supernaturalem eius praestantiam<br />

magis ostendit , quam amantissima illa verba , quibus<br />

Christus Dominus, quasi suam pueri gererent personam,<br />

asseveravit: ((Quisquis unum ex huiusmodi pueris receperit<br />

in nomine meo, me recipit.))<br />

lamvero ut in hac maximae gravitatis opera non modo<br />

errores praecaveantur, sed etiam ut, divina suffragante<br />

gratia, ad prosperiorem successum muniatur via, omnino<br />

necesse est ut hoc plane exploratum sit, scilicet quid<br />

sibi velit christiana educatio quibusque nitatur principiis:<br />

id est, ad quem educandi munus pertineat et quisna'm<br />

educatione indigeat, quae praeterea opus est intercedere<br />

rerum adiuncta, ac denique quae sit, ex rerum ordine a<br />

providentissimo Deo constituto, propria christanae educationis<br />

ratio eiusdemque propositum.<br />

Prov. 22, 6.<br />

Marc. 9, 36.<br />

10<br />

Horn. 60, in C. 18 Matth.<br />

nung ber fie gufammenfegenben Elemente ergeben. 31u5 ben<br />

angefubrten Brunbfägen erbellt gleidjfalle flac unb beutlidj<br />

bie, man fann mobl fugen unübertrefflidje 23ogüglidjfeit bee<br />

djriftlidjen @qiebungemer&ee, bae Cefjten @nbee babin giert,<br />

ben Beelen ber gu Ecgiebenben bas ijödjfte But, nämlidj<br />

Boft, unb bec menfdjlidjen Bemeinfdjaft bas @ödjftmafj oon<br />

%3ofjlerge$en, fomeit ee auf biefer Erbe mögli& ift, gu fidjern.<br />

Unb ba5 auf bie mirffamfte meife, bie für ben menfdjen<br />

möglidj ift, nämlidj in bec 3ufammena~beit mit @oft an ber<br />

%erbo~fommnung ber @in~elmenfdjen unb bec BefellfcFptft,<br />

infofern bie Eqiebung bec Beele bie erfte, bie ftäclfte unb<br />

bauerr)aftefte i?ebeneridjtung einprägt, gemäfj bem belannfen<br />

6prudj bee meifen: ,Bon bem mege, ben bec 3ungTing<br />

eingefdjlagen, mirb er fidj audj in feinem @reifenalter nicht<br />

entfernen." ' mit oollem 3tedjt fugt ba$ec ber $1. Sobannee<br />

6ljrqfoftomue: ,213as gibt ee @rÖfjerea, a15 C3ee1en leiten,<br />

als bie Bitten bec Sunglinge bilben?"<br />

26ec fein TGort offenbart uns bie @röfje, Bdjönijeit unb<br />

ubernatürlidje ErijabenIjeit bee djriftli&en Ergieijungtimerfee<br />

fo treffenb mie bae bebre 213ort bec Qiebe, momit Sefus<br />

EE~riftus unfer Gen, fidj ben Rinbern gleidjftellenb, erElärte:<br />

,mer eines oon biefen $?leinen in meinem Xamen aufnimmt,<br />

nimmt midj auf.*<br />

Um jebodj in biefem Ejodjbebeutfamen merfe nidjt bem C) Ginteiuing bee<br />

au beijanbetnben<br />

~rrtum gu oerfallen, unb um es mit bem %iftanb ber gött* mese,qWe5.<br />

lidjen Bnabe auf bie beftmöglidje meife auegufübren, ift ee<br />

notmenbig, einen tlaren unb genauen Segriff ber djriftlidjen<br />

@calee)ung in iijcen mefentlidjen Segiebungen au Gaben: mem<br />

namlidj bie @rgiebungeaufgabe gufommt, mae Begenftanb bec<br />

Eraiebung ift, meldjee bie nofmenbigen Sebingungen ber Ummelt<br />

finb, mae 3iel unb eigentlidje fjorm ber djriftlidjen @Cgieljung<br />

nadj ber oon Bott feftgefegen @eiborbnung auemadjf.<br />

(Spr. 22, 6.<br />

' @om. 60 au 9llattIj. f ap. 18.<br />

B 9lla~e. 9, 36.


Educandi munus non singulorum hominum, sed necessario<br />

societatis est. Tres ver0 numerantur societates<br />

necessariae, inter se distinctae at, Deo volente, congruenter<br />

copulatae, quibus quidem homo ab ortu suo adscribitur:<br />

harum duae, domestica nempe ac civilis consortio,<br />

naturalis ordinis ; ac tertia , Ecclesia nimirum , supernaturalis.<br />

Primum obtinet locum domesticus convictus,<br />

qui, cum ab ipso Deo ad eiusmodi propositum constitutus<br />

ac comparatus sit, ut sobolis procreandae educandaeque<br />

curam habeat, idcirco natura sua, adeoque iuribus sibi<br />

propriis, civili societati antecedit. Nihilo setius familia<br />

ideo imperfecta est societas, quia non omnibus iis rebus<br />

est praedita, quibus nobilissimum propositum suum perfecte<br />

assequatur; civilis autem congregatio, cum omnia<br />

in sua facultate sint ad destinatum sibi finem, videlicet<br />

ad commune terrestris huius vitae bonum, necessaria,<br />

societas est numeris omnibus absoluta ac perfecta; hac<br />

igitur de caussa domestico convictui eadem praestat, qui<br />

quidem in civili solummodo consortione institutum suum<br />

tuto riteque absolvere potest. Tertia denique societas, in<br />

qua homines, per baptismatis lavacrum, divinae gratiae<br />

vitam ingrediuntur, Ecclesia est, supernaturalis quidem<br />

societas universum humanum genus complectens, atque<br />

in se perfecta, cum sibi omnia suppetant ad finem suum,<br />

sempiternam nempe hominum salutem, consequendum,<br />

ideoque in suo ordine suprema.<br />

Consequens est, educationem, quae ad totum respicit<br />

hominem, qua hominem singillatim quaque societatis<br />

humanae participem, sive in naturae sive in divinae gratiae<br />

ordine constitutum, ad necessarias has societates tres,<br />

fini cuiusque proprio congruenter, pro praesenti ordine<br />

divinitus constituto aequabiliter pertinere.<br />

Ac primo loco, praestantiore quodam modo ea ad Ecclesiam<br />

pertinet, duplici scilicet titulo ordinis supernatu-<br />

12<br />

die @qieEjung ift notmenbig eine 2lrbeit bec Bemeinfdjaft, Die erai@unge=<br />

nidjf bea @ingehen. %un gibt es brei nofkenbige Bemein* bereQäaten:<br />

fdjaffen, ~erf6ieben ~oneinanbec unb bodj mieber Don Bott<br />

~armonifdj miteinanber oerbunben, in beren Bdjofj bec menfdj<br />

t)ineingebocen mirb: gmei BefeUfdjaffen bec natürlidjen Drbnung,<br />

bie Samilie nümlidj unb bec Btaat; bie brirte, bie<br />

girdje, geljorf bec Übecnafürlidjen Drbnung an. sunüdjft bie Al Sm aU:<br />

Sarnilie, unmittelbar von Bott gefdjaffen au bem ibr eigenen gemeinen.<br />

smed5 ber in ber @qeugung unb @raiebung ber Eliadj*<br />

Oommenfdjaff beftebt. Bie Samilie bat baijec ben natürlidjen<br />

unb barum audj einen redjtlidjen Dorcang ~ o bem r Bfaat.<br />

Xidjfsbeftomenigec ift bie Samilie eine unooUOommene BefeUfdjaff,<br />

meil fie nidjt aUe mittel aur eigenen 23erboUfomrnnung<br />

in fidj enfbalt, mübrenb ber Btaat eine borrtommene<br />

BefeIIfdjaff ift, ba er aUe mittel guc Ecreidjung bea<br />

eigenen smetfee in fidj fdjlieflt. Bein Siel ift bae bieefeitige<br />

Bemeinmobl, mee$alb er unter biefem Befidjfepuntf, bem<br />

bee Bemeinmobls, ben %oraug bat ~ o bec r Sarnilie, bie<br />

gerabe in bec ftaaflidjen BefeUfdjaft bie ibr geaiemenbe biese<br />

feifige DoUenbung errangf.<br />

die britte BefeUfdjaff, in meldje bec menfdj burdj bie<br />

Saufe für bas gottlidje Bnabenleben geboren mirb, ift bie<br />

Rirdje, eine BefeUfrSaft ubernafiir[i$er unb ar[umfaffenber<br />

Drbnung, eine ~oiltommeite BefeUfdpff, ba fie in fidj aUe<br />

mittel enfbalt aur @rceidjung ißree 3ieles, bas ba ift bae<br />

emige $eil bec menfdjen. 6ie ift barum bie bodjfte in ibrer<br />

Dcbnung.<br />

Eolglidj ift bie @qier)ung. bie ben ganaen menfdjen als<br />

@inael= unb als Bemeinfdjaftsmefen, in ber Drbnung bec Eliafur<br />

unb bec Bnabe erfaffen foU, Badje aU bec brei notmenbigen<br />

BefeUfdjaffen, unb gmar in bem malje unb bem DerijüItnie,<br />

mie es nadj bec gegenmürfigen Don @oft gefeBten Dcbnung<br />

ber Dorfe$ung ber gegenreifigen @inorbnung ibrer siele ents<br />

fpridjf.<br />

3unadjft ftebf bie @qieljung in gang iiberragenbem Binne B) gm bejonbetn:<br />

ber Rirdje gu auf Briinb gmeiec 3tedjteanfprüdje übernatür- Die RWe:<br />

lfdjer Drbnung. bie Bott felber ibr ausfdjliefjlidj Derlieben<br />

13


alis, quem Deus ipsi tantummodo contulit, adeoque potiore<br />

omnino ac validiore quam quilibet alius naturalis<br />

ordinis ti tulus.<br />

Prima iuris huiuscemodi ratio in suprema magisterii<br />

auctoritate ac munere nititur, quod divinus Ecclesiae<br />

Conditor eidem tradidit hisce verbis: «Data est mihi<br />

omnis potestas in caelo et in terra. Euntes ergo docete<br />

omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii,<br />

et Spiritus Sancti : docentes eos servare omnia quaecumque<br />

mandavi vobis. Et ecce ego vobiscum sum omnibus<br />

diebus usque ad consummationem saeculi)).' Huic magisterio<br />

Christus Dominus erroris immunitatem impertivit,<br />

una cum mandatis docendi omnes doctrinam suam;<br />

quapropter Ecclesia ((columna et firmamentum veritatis<br />

a Divino suo Auctore fuit constituta, ut omnes homines<br />

divinam edoceat fidem, eiusque depositum sibi traditum<br />

integrum inviolatumque custodiat, ac homines eorubque<br />

consortia et actiones ad morum honestatem vitaeque<br />

integritatem, iuxta revelatae doctrinae normam, dirigat<br />

et fingab.<br />

Altera iuris ratio e supernaturali illo oritur matris<br />

munere, quo Ecclesia, purissima Christi sponsa, divinae<br />

gratiae vitam hominibus largitur, eamque sacramentis<br />

praeceptisque suis alit ac provehit. Merito igitur S. Augustinus<br />

ait: «Non habebit Deum patrem, qui Ecclesiam<br />

noluerit habere matremn.<br />

Iamvero in iis omnib~is rebus, in quibus eius educandi<br />

munus versatur, hoc est «in fide atque in institutione<br />

morum, divini magisterii Ecclesiam fecit Deus ipse participem,<br />

eamdemque divino eius beneficio falli nesciam :<br />

quare magistra mortalium est maxima ac tutissima, in<br />

eaque inest non violabile ius ad magisterii libertatem~.~<br />

Unde necessario consequitur Ecclesiam, ut in sui educandi<br />

muneris Causa, ita in eiusdem exercitatione, nulli<br />

Matth. 28, 18-20.<br />

P <strong>Pius</strong> IX, Ep. enc. «Quum non sine», 14 Iul. 1864.<br />

De Symbolo ad catech. 13. Ep. enc. «Libertas», 20 Iun. 1888.<br />

14<br />

bat, unb bie barum febem anbern 9Zedjfeanfprudj nafurlic$er<br />

Drbnung unbebingt oorangeben.<br />

9er erfte %edj@gcunb liegt in bem auebrucfZidjen Zuffrag a) 30re über:<br />

unb in ber bödjffen 2e$rgemalt, bie ber gottlidje Btiftec rage$af:i8<br />

feiner fi'irdje oerlieben bat mit ben 2Borten: ,mTic ift aUe<br />

Bemalt gegeben im Bimmel unb auf @rben. barum getjef<br />

bin unb lebret aEe ZF.oZter, unb taufet fie im Xamen bes<br />

Saters unb bee 605nee unb bes @eiligen Beiftee, unb lebref<br />

fie alles Galten, mae immer idj eudj geboten babe. Bebet,<br />

id) bin bei eudj aUe Sage bie ans Enbe ber 2Belt." ' Biefem<br />

Ee$rarnt murbe bon Ebriftus augleidj mit bem Iluftrag, feine<br />

Cebre au ubecmitfeln, bie UnfebCbarteit berrieben. Bamit<br />

murbe bie Rirdje ,bon ibrem göttUdjen Urbeber aur Böule<br />

unb Brunbfefte ber Z23aEpbeif gefe$f, bamif fie bie EJTrenfdjen<br />

ben gottlidjen Blauben lebre, ben ibc anbertraufen Blau*<br />

benefdjafj rein unb unoecfebrt bemabre unb bie mienfdjen,<br />

iijre ZZecbÜnbe unb ibc Sun auc @JjrbarEeif ber Biffen unb<br />

Seinbeit bes Cebens na4 Emafjgabe bec geoffenbarfen 2eijre<br />

anleite unb bilbe" 2.<br />

der ameife 3ledjfetifel ift bie ubernafürlidje EJTrufterfdjaff, b) 3bre über:<br />

natiir1id)e 13lutte1:<br />

burd) meldje bie Piche, bie unbeflecfte Braut Qrifti, mit<br />

ibren 6atramenten unb ibrec 2ef~re bie 6eeZen aum gotflidjen<br />

Bnabenleben gebiert, ernabrt unb eqiebf. mTif 3ledjt bebaupfet<br />

barum bec IjL Zuguftinus: ,,der fann Bott nidjt Aum 23atec<br />

baben, bec bie Rirdje ni&t p r miutfec haben miKU3<br />

Barum bat in bem eigentlidjen Begenftanb iJjrer @raietjungs~<br />

aufgabe, namlidj ,in bec Blaubens- unb 6ittenlebce, Bott felber<br />

bie Pirdje bee göfflidjen 2ebramfee teilbaffig unb Eraff goft*<br />

Iidjen Pcioilege unfehlbar gemadjf, mesbalb fie bie bödjfte<br />

unb fidjerfte Iiebrerin bec 9XenfdjJjeit ift unb ibc bae UnbeC*<br />

leelidje 9Zedjf auf freie 2fueubung bee 2ebramfe innemo$ntS4.<br />

%raue folgt mif Xofmenbigteif, bafj bie fi'irdje mie im Ur*<br />

fprung, fo audj in bec Zusubung ihrer @qiefjungsmiffion unm<br />

abbiingig ift bon jeheber irbifdjen mTadjt nidjt dein bin-<br />

' XRatfb. 28, 18-20.<br />

P <strong>Pius</strong> IX., 3unbfdp. «Quum non sine)) <strong>vom</strong> 14.3uli 1864.<br />

De Symbolo ad catech. 13.<br />

3unbIdjr. «Libertas» <strong>vom</strong> 20. 3uni 1888.


terrenae potestati subiici, cum in iis rebus ad quas suum<br />

proprium munus spectat, tum in iis quae sunt eidem<br />

exsequendo necessaria vel consentanea. Quam ob rem<br />

quod ad ceteras attinet disciplinas humanasque institutiones,<br />

quae per se communis omnium iuris sunt, singulorum<br />

civium nimirum ipsiusque societatis, facultatem<br />

habet Ecclesia, nulli sane potestati obnoxiam, hisce quoqiie<br />

disciplinis utendi de iisdemque praecipue iudicandi,<br />

quatenus eaedem ipsae christianae educationi aut conducere<br />

aut obstare videantur. Idque potest Ecclesia, sive<br />

quod, ut societas est perfecta, sui iuris est in praesidiis<br />

adiumentisque deligendis sibique comparandis, quae ad<br />

finem conferant suum ; sive quod quaelibet doctrina atque<br />

institutio, perinde ut omnis hominum actio, ex ultimo<br />

fine necessario pendet, adeoque divinae legis praeceptis<br />

non subiici nequit, cuius quidem Ecclesia est erroribus<br />

omnino immunis custos, interpres ac magistra.<br />

Quod idem decessor Noster f. r. <strong>Pius</strong> X dilucida hac<br />

sententia declaravit : ((Quidquid homo christianiis agat,<br />

etiam in ordine rerum terrenarum, non ei licet bona<br />

negligere quae sunt supra naturam, immo oportet ad<br />

summum boniim, tamquam ad ultimum finem, ex christianae<br />

sapientiae praescriptis omnia dirigat : omnes autem<br />

actiones eius, quatenus bonae aut malae sunt in genere<br />

morum, id est cum iure naturali et divino congruunt<br />

a~it discrepant, iudicio et iurisdictioni Ecclesiae subsunt)).<br />

Atque notatu dignum est quam perspicue gravissimum<br />

hoc catholicae doctrinae caput intellexerit ac declaraverit<br />

e laicorum ordine vir, tam in scribendo mirabilis quam<br />

in speculanda veritate subtilis ac rectus: «De moribus<br />

doctrinam non ad se tantummodo, sed ad se totam pertinere<br />

asseverat Ecclesia. Ac nunquam eadem profiteri<br />

ausa est, qui a matern0 gremio suo descivissent homines,<br />

nullam posse eos de recta vivendi ratione veritatem<br />

agnoscere; quin immo eiusmodi sententiam, quam non<br />

una fucatam veri specie quidam in medium protulissent,<br />

-- - -.<br />

1 FS<br />

Ep. enc. «Singulari quadamr, 24 Sept. 1912.<br />

fidjflidj ihres eigenflidjen Begenftanbes, fonbern audj binfidjtlidj<br />

ber notmenbigen unb angemeflenen mZittel gu beren @rreidjung.<br />

Qinfia)tlidj ieber meiteren Ergiebung unb menfd$idjen @&Ulung,<br />

bie in fidj betradjfet @rbgut aner, ber Ginaelnen mie<br />

ber BefeiIfcijaft finb, ijat barum bie Rirdje ba-i unabbiingige<br />

Red$, Don ihnen Bebraudj au madjen unb befonbers baruber<br />

gu urfeilen, inmiemeit fie ber djriftlidjen Ergiebung niiglidj<br />

ober fdjiiblidj finb. bies besbalb, meil bie Rirdje als boU0<br />

Pommene BefeIilfdjaft ein felbftänbigee Sedjt auf bie mZittel<br />

au ibrem 3iele bat, unb meil jebe 2eijrtiifigfeit gleidjmie<br />

des menfdjlidje Sun in einem nofmenbigen Ilbbiingigteits~<br />

oerE$il.tnis<br />

gum leeten 3iel bes mZenfdjen fte& unb fidj<br />

barum ben Zormen bes götflidjen Befeges nidjt ent~ieben<br />

barf, beflen @uterin, lluslegerin unb unfehlbare 2ebrerin<br />

bie Rirdje ift.<br />

bies ijat pius X. fel. llngebenfens mit flaren 213orten ausgebructt:<br />

,,213ae immer ber &brift in ber biesfeifsorbnung<br />

tun mag, es ift iijm nidjt erlaubt, bie ubernatiirlidjen Buter<br />

aufjer a&t gu laren. Er mufj bielmebr nadj ber Zorfdjrift<br />

ber djriftlihen 2Beisbeit aUes auf bae ijödjfte But als leges<br />

Siel bincidjten. llUe feine Qanblungen, fofern fie fiftlidj<br />

gut ober fdjledjt finb, bae Qeifjt, infofern fie mit bem natur.<br />

lidjen unb göftlidjen Sedjte ubereinftimmen ober baoon ab0<br />

meidjen, untetfteben bem Urfeil unb ber BeridjtsbarEeit ber<br />

Ri~dje.~<br />

@B ift bemerEensmerf, mie gut ein Qaie, ein ebenfo oorgug1ict)er<br />

6djrifffteUer mie tiefer unb gemiflenijafter benfer,<br />

biere Eatbolifdje Brunbmaijrbeit au erfaflen unb ausgubrücten<br />

oecftanben bat. ,bie Rirdje ragt nidjt, bafj bie mZoral rein<br />

nur iijr (im 8inn Don ausfd$iefjlidj), fonbern bafj fie ibc<br />

giinglidj angehöre. Xiemals bat fie behauptet, bafj aufjerbalb<br />

ibres Odjofjes unb obne ihre Zelebrung ber mZenfd) Peinerlei<br />

moralifdje 'Babrbeit au ecEennen oermöge. Sm Begenteil bat<br />

fie mebr als einmal biefe llnfidjf oermorfen, weil fie in mehr<br />

als einer Sorm aufgetreten ift. 'Bobl aber fagt fie, mie fie<br />

immer gefagf baf unb immer fagen mirb, bafj fie gufolge i$rer<br />

' lunbfdjr. ~Singulari quadaqin aom 24. Gept. 1912.<br />

WunbWrdbrn rgiul' <strong>XI</strong>. Born 81. Sq. 1929.<br />

2 17


19<br />

iterum atque iterum reprobavit. At profitetur utique,<br />

quemadmodum et ante actis temporibus professa est et<br />

in posterum est professura, sese unam, utpote quae a<br />

Christo Iesu condita sit et Spiritum Sanctum eius nomine<br />

missum a Patre acceperit, directo perpetuoque omnem<br />

in morum genere verifaiem possidere, qua quidem singula<br />

hac de re peculiaria vera continentur, sive ea quae<br />

homines, naturali solummodo ratione ducti, assequi possunt,<br />

sive ea, quae vel doctrinam divinitus revelatam<br />

constituunt, vel ex eadem colligi queunt)).<br />

Litteras igitur, scientias et artes, quatenus ad christianam<br />

educationem ad omnemque suam de animarum<br />

salute operam sunt necessariae vel utiles, Ecclesia promovet,<br />

suas etiam scholas, instituta sua condendo sustentandoque,<br />

ubi quaevis disciplina tradatur et ad quem-<br />

libet eruditionis gradum fiat aditus.<br />

Nec putanda est ab<br />

matern0 eius magisterio aliena ipsa, quam vocant, physica<br />

educatio, cum ea quoque id habeat ut christianae<br />

educationi aut prodesse aut nocere possit.<br />

Atque haec in quovis animorum culturae genere Ecclesiae<br />

actio, quemadmodum summo est familiis nationibusque<br />

adiumento, quae, Christo sublato, in interitum<br />

ruunt, - ut recte Hilarius: «Quid mundo tam periculosum<br />

quam non recepisse Christum?)) - ita civili harum<br />

rerum temperationi nullum affert incommodum; Ecclesia<br />

enim, mater ut est prudentissima, cum minime obsistat<br />

quominus scholae et instituta laicis educandis sua,<br />

in unaquaque natione, se ad legitima gubernatorum praescripta<br />

conforment, tum parata quoquo modo est cum<br />

ipsis gubernatoribus concordiam inire, et, si quae forte<br />

difficultates oriantur , eas communi consilio dirimere.<br />

Est praeterea Ecclesiae et ius, quod abdicare, et officium,<br />

quod deserere nequit, pro tota vigilandi educatione,<br />

qualiscumque filiis suis, scilicet fidelibus, in institutis<br />

vel publicis vel privatis impertitur, non modo quod at-<br />

-<br />

' A. Manzoni, Osservazioni sulla Morale Cattolica, C. 3.<br />

Cod. Iur. Can. C. 1375.<br />

Commentar. in Matth., cap. 18.<br />

18<br />

Ginfefjung burdj 3efus 6Jjriftue unb Eraff bes @eiligen Beiffee,<br />

ber ibc in feinem 'Xamen Dom ZTafer gefanbf murbe, urfprünp<br />

[idj unb unberlierbar bie oollftänbige moralirdje mabrbeif<br />

(omnem veritatem) befiftf, in ber alle Seilmabrbeifen ber<br />

9Xoral einbegriffen finb, fomob1 jene, 3u beren Rennfnis ber<br />

Wenfdj ~ermiffelft ber blofjen ZTernunff gelangen Eann, a b<br />

audj jene, bie einen 5eiI bec Dffenbarung bilben obec fidj<br />

aus berfelbeii ableifen laffen."'<br />

mit &dem 32edjf forberf baber bie Rirdje autjer ihrem C) Umfang ber<br />

Er&i@ungereOte<br />

ganaen 223irEen für bae Geil bec Beeten bie Qiteratur, bie RirOe.<br />

ZBirenfdjaff unb bie Rünfte, fofern fle für bie djriftliche Eraiebung<br />

notmenbig ober bienlidj finb, inbem fie für aUe Siidjer<br />

unb füc aUe Rulturgrabe eigene 6djuTen unb Snftifufe grünbef<br />

unb unterbä[f 2. 6elbj't bie j'ogenannfe EorperTi-)e @r$ebung barf<br />

nidjf als ihrem müfterlidjen Qebrantf fremb eradjfet merben,<br />

gerabe meil audj iijr ber Begriff bes 9Xiffels anbaffet, bas<br />

ber djriftlidjen Eqiebung enfmeber nüeen ober fdjaben Eann.<br />

Biere SäfigEeif ber Rirdje auf allen Rulfurgebiefen ifi bon<br />

unermefjlidjem 2Berte für alle Samilien unb alle 'Xafionen,<br />

bie obne Wjriftue au Brunbe geben, mie ber 61. @ilarius frefflidj<br />

bemerEt: ,213as gibf es Befa$rlidjeres für bie melf, ale<br />

Ebriftus nidjf aufbunebmen?" Babei ~erurfadjfie ben Btaafsgefeften<br />

nidjf bie geringfte Un3ufräglidjEeif, ba bie Rirdje in<br />

ibrer müfterlidjen Rlugtjeif fidj nidjf bagegen fträubf, bafj<br />

ibre 6djulen unb @raiebungsinftifufe für bie Eaien fl-) in<br />

jebem Eanbe ben gefeftlicfjen Beftimmungen ber Bfaategemalf<br />

anpaffen, unb ba fle in jebec meife bereit ift, fidj mif berfelben<br />

3u berftänbigen unb in gemeinfamem @inberne$men<br />

2Lbbilfe au freffen, mo frdj 6djmierigEeifen ergeben rollten.<br />

Qberbies ift ee ein un~eräufierlidjes 3edjf unb augleidj<br />

eine unerIÜf3lidje pflidjf ber Rirdje, über bie 8efamfer3iebung<br />

ibrer ginber, ber Bläubigen, 3u i~adjen in iebmebem 3nftituf,<br />

ob Offenflidj obec pribaf, nidjf allein binfidjffidj bes borf erfeilten<br />

%eligionsunterridjtes, fonbern audj in allen anbern<br />

' A. Manzoni, Osservazioni sulla Morale Cattolica, C. 3.<br />

SirrS1.3Iei$jfebuc$ Ran. 1375.<br />

Sommenf. $U %laff$. Rap. 18.<br />

2 +


tinet ad religiosam, quae ibidem tradatur, doctrinam,<br />

sed etiam quod ad quamlibet aliam disciplinam rerumve<br />

ordinationem, quatenus cum religione morumque praeceptis<br />

aliquid habeant necessitudinis. '<br />

Atque Ecclesia, ius eiusmodi exercendo, non se in<br />

aliena perperam immiscere videatur, immo potius materna<br />

quadam, eademque insigni, providentia consulere,<br />

ut filios suos ab gravi tueatur incolumes periculo omne<br />

virus imbibendi, quod doctrinae integritatem morumque<br />

sanctitudinem inficiat. Quae quidem Ecclesiae vigilantia,<br />

ut nullum potest verum Parere incommodum, sic nequit<br />

ad familiarum et Civitatis ordinem prosperitatemque non<br />

efficaciter conducere, cum ab adolescentibus illam arceat<br />

pestem, quae in aetatulam imperitam ac mobilem facilius<br />

ingruere et celerius in ipsum vivendi morem permanare<br />

solet. Quotiescumque enim recta deest religiosa<br />

ac moralis institutio - ut Leo <strong>XI</strong>11 sapienter monet -<br />

((male sana omnis futura est animorum cultura: insueti<br />

ad verecundiam Dei adolescentes nullam ferre poterunt<br />

honeste vivendi disciplinam, suisque cupiditatibus nihil<br />

unquam negare ausi, facile ad miscendas civitates pertrahentur)).<br />

Munus autem educandi, quod in Ecclesia insidet, ad<br />

omnes populos, nullis locorum temporumque finibus,<br />

pertinet, ex Christi mandato : adocete omnes gentes)),<br />

nullaque in terris potestate legitime oppugnari ac praepediri<br />

potest. Atque primum omnes ~h~istifideles attingit,<br />

quoruni ipsa magnam, uti amantissima mater, curam<br />

habet ac sollicitudinem. Proptereaque in eorum utilitatem,<br />

saeculorum decursu, ingentem scholarum institutorumque<br />

numerum quibusvis disciplinis tradendis excitavit<br />

ac provexit; etenim - qiiemadmodum, data haud<br />

ita pridem occasione, locuti sumus - «Per remotiorem<br />

illam mediam aetatem, cum tam frequentia erant (fuit<br />

qui ea vel nimium multa diceret) monasteria, coenobia,<br />

Cod. Iur. Can. C. 1381 1382.<br />

* Ep. enc. ((Nobilissima Gallorum Gens», 8 Febr. 1884.<br />

Matth. 28, 19.<br />

20<br />

gädjern unb den Snorbnungen, bie au Seligion unb mZoral<br />

in Zeaiebung FteJjen l.<br />

2ludj ift bie 2lusubung biefee Sedjfes nidjf als eine ungebiiijrtidje<br />

@inmifdjung aufpfapen, fonbern als eine mertooite<br />

müffeclicfje Sürforge bec Rirdje, bie iJjre Rinber oor<br />

ben fdjmeren Befabren jeglidjen 8iffes in CeJjre ober 9Xoral<br />

fdjü$t. Zaie biefe ZaadjfamEeif ber Rirdje EeinerIei Unaufräg-<br />

IidjEeit oerurfadjen Eann, fo Eann fie audj bie Drbnung unb<br />

bas ZaoJjlergeJjen ber Samilie unb ber ftaatlicfjen Befeitfdjaft<br />

nur mirEfam unferftu$en, benn fie Jjalf oon ber 3ugenb jenes<br />

6iffengift fern, bas in bief'em unerfatjrenen unb unbeftanbigen<br />

Xlfer teidjter au oerfangen pflegt unb, menn einmal in bie<br />

5af umgefe$f, rafenb fdjneit um fidj greift. Benn oJjne ben<br />

redjfen religiöfen unb fiftlidjen Unferridjf mirb, mie Ceo <strong>XI</strong>II.<br />

meife bemedf, ,aite BeiftestuIfitr ungefunb fein. 9ie 3üng-<br />

Linge, bie an Beine @Jjrfur& iior Bott gemöJjnf finb, merben<br />

bie 3udjf au einem etjrbaren geben nidjt erfragen lernen,<br />

unb ba fie ihren 'Segierben nie efmas AU oerfagen gemoljnf<br />

finb, merben fie fidj leidjt art 6förungen ber ftaaftidjen Drb<br />

nung oerfütjren ta~encc 2.<br />

ZBas ben Zereidj ber eqieijerifdjen 6enbung ber Rirdje<br />

betrifft fo erftreciY fie fidj auf aite 23ölEer ohne GinfdjranEung,<br />

gemäfj bem Suffrage QJjrifti: ,Cetjret aite 23ölEer" 3, unb e4<br />

gibt Eeine mZadjt auf @rben, bie ibr bas oon Sedjte megen<br />

ftreitig madjen ober fie baran Jjinbern Eönnte. 3unädjft erfirelEf<br />

fidj biefetbe auf aUe 81aubigen, für bie fie a b aärftidje<br />

mufter eine rÜJjrige Gorge enffatfet. Darum bat fie für<br />

biefe in den 3aJjrJjunberten eine ungeaäJjtte menge oon<br />

6cJjulen unb Snftatfen in aUen Zaifi'eneameigen ins Barein<br />

gerufen unb geförberf. Zaie mir jungft bei einer Belegenbeit<br />

auefüijcten, ,befanb fidj fogar im meit aurÜ&liegenben mittelatter,<br />

in bem e4 fo aaJjCreidje (einige moilen fogar behaupten,<br />

auitu aabtreidje) Rlöfter, Ronoenfe, !.Pfarr- unb RoUegiattirdjen,<br />

Ratbebrat- unb 6fiffefapifel gab, bei einer jeben biefec Sn-<br />

Rirdjl. Sedjtebudj Ran. 1381 1382.<br />

%unbfdw. ((Nobilissima Gallorum Gens» mrn 8. gebr. 1884.<br />

' Watt$. 28, 19.


templa, conlegiatae ecclesiae, capitula aut cathedralia<br />

aut cathedralibus inferiora, apud haec singula domicilium<br />

scholasticum, domicilium alumnis instituendis educandisque<br />

non deerat. Ad haec omnes studiorum Universitates<br />

adiicito, ubique, Apostolica Sede atque Ecclesia<br />

auspice, conditas in eiusdemque praesidio collocatas.<br />

Pulcherimo enim eiusmodi spectaculo - quod hodie<br />

multo adspicimus melius, cum ante oculos sit et sit idem,<br />

ut tempora ferunt, magnificentius - nullae aetates Caruerunt;<br />

quotquot autem eventa recolunt et inter se<br />

comparant, ii mirari non desinunt quantum Ecclesia<br />

hoc in genere egerit et quomodo commissum sibi divinitus<br />

munus expleverit conformandae ad christianam<br />

vitam societatis humanae, tot tamque laetos adipiscendo<br />

fructus atque exitus. At ver0 si facere nemo potest quin<br />

demiretur, Ecclesiam nullo non tempore alumnos, quos<br />

pro officio educaret, ad centena, ad milia, ad decies<br />

centena milia, circum se collegisse, haud minorem profecto<br />

admirationem habet quidquid ipsa egit non modo<br />

in adolescentium educatione, sed etiam in eorumdem,<br />

quae vere ac proprie dicitur, institutione ac doctrina.<br />

Si tot enim civilis cultus, humanitatis litterarumque the-<br />

sauros servari licuit, habitui ac proposito Ecclesiae tri-<br />

- -<br />

buendum est, quae, vel per remotissimas barbarasque<br />

aetates, effecit, ut litteris, philosophiae, arti, architecturae<br />

potissimum, tantum lucis affulgeret)). -<br />

Atque id omne agere idcirco potuit egitque Ecclesia,<br />

quia creditum sibi educandi munus infideles quoque complectitur,<br />

cum is sit hominibus universis constitutus finis,<br />

ut, Regnum Dei ingressi, aeternam salutem assequantur.<br />

Quemadmodum enim, temporibus hisce nostris, ludorum<br />

milia catholici missionales per omnes regiones disseminant<br />

Fidei adhuc exsortes, ab utraque Gangis ripa ad Flumen<br />

Flavum amplissimasque Oceani insulas, ab continenti<br />

Africo ad Patagoniam inferiorem ad gelidanique Alaskam,<br />

sic, superioribus saeculis, Ecclesia per suos evangelii prae-<br />

Oratio habita ad alumnos Tusculani Conlegii, vulgo di Mondragone,<br />

14 Maii 1929.<br />

22<br />

ftalfen ein @erb bec Zaiff'enfdjaft, ein gerb bee Unferridjfe<br />

unb ber dpiftlidjen Egiebung. 2lU bem mufj man bie Unioerfifäfen<br />

bingufugen, bie mir burdj bie Snitiatioe unb unter<br />

ber 2luffidjf bes @eiligen 6fublee unb ber Rirdje iiber aUe<br />

2änber gerftreuf finben. 3enee groljartige 6djaufpieL bae mir<br />

jefjf beffer fdjauen Eonnen, meil es uns näher ift unb ben<br />

3eitoer~älfni~en enffpredjenb fldj in gemalfigerem 2lusmafj<br />

barbiefet, mar bae 6djaufpiel aUec 3eiten. 3ene, bie biefe<br />

Ereignipe ftubieren unb oergleidjen, fteben fiaunenb ooc bem,<br />

mae bie Rirdje auf biefem Oebief ju fdjaffen oerftanben bat<br />

Eie finb ooU 23emunberung für bie Zrt, wie bie Rirdje es<br />

oerftanben bat, ber ihr oon Bott anoertrauten miffion ju<br />

entfpre&en, bie Zmenfdjengefdjledjter gu einem djriftlidjen<br />

2ebenemanbel gu ecgieben unb fo berrlidje fjrudjfe unb Ergebniffe<br />

gu ergielen. Zaenn e4 aber 6taunen erregt, bafj bie<br />

Rirdje gu jeber 3eif es oerftanben bat, Qunberte unb Sau=<br />

fenbe unb 3X1iUionen oon goglingen ihrer @qiebungefätigi!eit<br />

um fidj ju fummeln, bann barf uns nidjt geringeres Erftaunen<br />

erfapen, menn mir ermagen, mas fie nidjf anein auf bem<br />

Bebief ber Erjiebung, fonbern audj auf bem bee Unferridjte<br />

im engeren unb eigentlidjen 6inne geleiftef bat. Zaenn fo<br />

oiele 6djäge bec Rultur, 3ioilifafion unb 2iferatur gu uns<br />

tjeriiber gereffef murben, bann ift bies jener Qaltung ju Der*<br />

baden, burdj meldje bie Rirdje audj in langftoergangenen<br />

unb ungefitfefen 3eitaltern es oerftanben bat, fodel 2idjf auf<br />

bem Bebiefe ber 2iferatur unb Pfjilofopbie, ber 2unft unb<br />

insbefonbere ber 8auEunft erftrablen gu larenu1.<br />

Biere grofjen Qeiftungen bat bie Rirdje beroorbringen Eönnen,<br />

meil fidj ibre Ergiebungsfenbung audj auf bie Xidjfgläubigen<br />

erftrebf. 6inb bodj aUe mienfdjen berufen, eingugeben in<br />

bae Sei6 Ooffee unb bas emjge geil ju erlangen. Zaie in<br />

unfern Sagen, ba ibre Zmiffionen bie Edjulen gu Saufcnben<br />

in aUen Begenben unb nodj nidjt djriftlidjen 2anbern ausbreiten,<br />

oon ben Ufern bes Banges bis gum Oelben fjlufj<br />

unb ben groben 3nfeln unb 2lrdjipelen bee Djeannr, Dom<br />

Qdjmaraen Erbfeil bis nadj fjeuerlanb unb bis ju ben (Eie-<br />

Ilnfpradje an bfe36g[inoe beaf oilege oon'3Zonbragone am 14.3Xai1929.<br />

23


cones ad christianam vitam atque humanitatem varias<br />

illas gentes informavit, ex quibus christianae civilis orbis<br />

nationes in praesenti constant.<br />

Itaque pro explorato est, tam iure quam re ipsa educationis<br />

munus praecipua quadam ratione esse Ecclesiae<br />

proprium, et neminem Posse, qui animum habeat ab<br />

praeiudicatis opinionibus vacuum, iustam aliquam cogitare<br />

causam cur ea ipsa Ecclesiae oppugnetur inipediaturque<br />

opera, cuius hodie beneficiis societas humana<br />

perfruitur.<br />

Idque eo magis, quod cum praecipuo eiusniodi Ecclesiae<br />

iure non modo non discrepant, sed etiam iura omnino<br />

congruunt et familiae et Civitatis, immo vel ipsa<br />

quae in singulis civibus insunt ad iustam quod attinet<br />

cum scientiae, tum rationis ac disciplinae in ea pervestiganda,<br />

tum denique cuiusvis culturae animorum profanae<br />

libertatem. Etenim, ut talis concordiae causam atque<br />

originem, nulla mors, declaremus, supernaturalis ordo,<br />

in quo iura Ecclesiae nituntur, tantum abest ut naturalem<br />

ordinem, ad quem alia pertinent, quae memoravimus,<br />

iura, destruat atque extenuet, ut, contra, eundem extollat<br />

ac perficiat: quorum quidem ordinum alter auxilium et<br />

quasi complementum alteri praestat, suae cuiusque naturae<br />

ac dignitati consentaneum, cum ambo a Deo profluant,<br />

qui non constare sibi non potest: «Dei perfecta<br />

sunt opera, et omnes viae eius iudicia)).<br />

Quae quidem res clarius apparebit, si educandi munus,<br />

quod ad familiam et Civitatem pertinet, seorsum propiusque<br />

consideremus.<br />

Atque primum cum Ecclesiae munere familiae munus<br />

mirifice concordat, cum utraque a Deo simillime proficiscatur.<br />

Namque cum familia, in naturali ordine, Deus<br />

proxime fecunditatem communicat, principium Mtae ideoque<br />

principium educationis ad vitam, una simul cum<br />

auctoritate, quae est ordinis principium.<br />

felbern %lasEas, fo bat bie Rirdje mit ihren miiffionacen au<br />

allen 3eiten bie ~erfdjiebenen, beute bie djriftlidjen Xationen<br />

ber aioilifierten Cmelt bilbenben BolEer attm djriftlidjen geben<br />

unb auc Befittung eqogen.<br />

'Daraus ergibt fidj mit E~ibena bie SeftfteUung, batj bie<br />

Eqiebungtiaufgabe redjtlidj unb fatfädjlidj ber Rirdje in gana<br />

ljer~orragenber %eire auEommt, unb batj für jebee ~orurteilsfreie<br />

benEen Eein ~ernunftiger Brunb erfidjfUdj ift, ber Rirdje<br />

entgegendutreten ober fie an bem merEe au binbern, beffen<br />

moljltatige Sriidjte bie melt jeftt geniefjt.<br />

miit biefem Sorrang ber Rirdje fteljen Eeineemegs in Cmiber- d) 9amonie<br />

AwirQen bem<br />

fpcudj, ~ielmebr in tdem EinETang bie Sedjte ber Samilie, xeQte beL<br />

bee 6taatee unb bec EinaeTperfonen binfidjtlidj ber beredje unb bem bet 5*<br />

tigten ffreiheif ber Cmiffenfdjaft, ber miffenfdjaftlidjen 3ne- m i ~ t<br />

@oben unb bec gefamten profanEultur im allgemeinen. benn,<br />

um gleidj bie Brunburfadje biefer Qarmonie anaubeuten, bie<br />

ubernaturlidje Brbnung, meldjer bie Secfjte bec Rirdje an=<br />

geboren, aerftort unb 6ef~ranEt nidjt bie nafurlidje Brbnung,<br />

au ber bie anbern ermäbnten Sedjte geboren, erbebt fie biet=<br />

meljr unb ~erbollEommnet fie, unb beibe Drbnungsbereidje<br />

leiften fidj gegenfeitig Qilfe unb geben bec Xatuc unb mürbe<br />

einer jeben bie entfpredjenbe Grganjung, eben barum, meil<br />

beibe Don Bott ausgeben, ber fidj nidjt miberfpredjen Eann.<br />

,@oftes Cmerle finb ooUEommen, aUe feine mege Beredjt<br />

igfei t." '<br />

bar; erbeUt nodj beutlidjer unb Elarer, menn man bie Eraiebungsmiffion<br />

ber gamilie unb bes 6taates nabec unb im<br />

einaelnen ins %uge fafjt.<br />

3unadjft fte$t mit ber Eqieijungsaufgabe ber Rirdje in<br />

munberoollem Einllang bie bec Samilie, ba beibe in gana<br />

abnlidjec rßeife Don Bott ausgeben. Sn ber Saf teilt Bott<br />

ber Samilie in bec naturlidjen Brbnung unmittelbar bie fjrudjt=<br />

badeit. bas r)rinaip bes Qebens, mit unb barin bas prinaip<br />

ber @raiebung aum geben aufamf bec %utoritaf, bem r)rinaip<br />

bec Brbnung. ber Gnglifdje Eebrer fagt mit feiner gemobnten<br />

Die Samilie:<br />

24<br />

Deut. 32, 4.


Ad rem, qua solet perspicuitate sententiae dicendique<br />

subtilitate, Angelicus Doctor: darnalis pater particulariter<br />

participat rationem principii, quae universaliter invenitur<br />

in Deo.. . . Pater est principium et generationis<br />

et educationis et disciplinae, et omnium quae ad perfectionem<br />

humanae vitae pertinent)).'<br />

Habet igitur familia proxime a Creatore munus proptereaque<br />

ius prolis educandae; quod quidem ius cum<br />

abiici nequeat, quia cum gravissimo officio coniunctum,<br />

tum cuivis societatis civilis et reipublicae iuri antecedit,<br />

eaque de Causa nulli in terris potestati illud infringere<br />

licet.<br />

Eiusmodi autem sanctitudinem iuris sic declarat Angelicus:<br />

((Filius enim naturaliter est aliquid patris.. .: ita<br />

de iure naturali est quod filius, antequam habeat usum<br />

rationis, sit sub cura patris. Unde contra iustitiam naturalem<br />

esset, si puer, antequam habeat usum rationis,<br />

a cura parentum subtrahatur, vel de eo aliquid ordinetur<br />

invitis parentibus.)) Cum vero ad hanc curam parentes<br />

teneantur, donec sibi ipsa consulere soboles valeat, patet,<br />

idem parentum inviolatum ius sobolis educandae eo usque<br />

proferri. ((Non enim - docet Angelicus - intendit<br />

natura solum generationem prolis, sed etiam traductionem<br />

et promotionem usque ad perfectum statum hominis in<br />

quantum homo est, qui est virtutis status.))<br />

Qua de re Ecclesia, pro sua iuris sapientia, haec et<br />

subtiliter et perspicue et uno quodam complexu in Codice<br />

iuris canonici edicit : ((Parentes gravissima obligatione<br />

tenentur prolis educationem turn religiosam et moralem,<br />

turn physicam et civilem pro viribus curandi, et etiam<br />

temporali eorum bono pr0videndi.u<br />

S.th.2,2,q.102,a.l.<br />

SS.th.2,2,q.10,a.12.<br />

Suppl. S. th. 3 p., q. 41, a. 1.<br />

Cod. Iur. Can. C. 1113.<br />

26<br />

Rlarbeit bee BebanEene unb Benauigteif bee Zuebru&e: ,!Der<br />

leiblidje Bater teilt in befonberer: Zaeife ben Segriff bes Ur-<br />

a) l[rlprüng=<br />

lieeres %e4t im<br />

bem<br />

fprungee, ber in dumfaßenber rß'eife in Bott fldj finbet.. . . bee Gtaatee.<br />

ber %der ift ber Urfprung ber seugung unb Gqieijung unb<br />

3udjf unb der> beffen, mae aur ZTermUfommnung bee menfdjtidjen<br />

2ebene geljörf."<br />

bie Samilie bat fomit unmittelbar Dom Bdjöpfer ben Iluftrag<br />

unb bafjer audj bas 'Xedjt, iijre XadjEommenfdjaft au<br />

eraieijen, ein un~erüufjerlidjee %e&f, mei1 unaerfrennlidj Derbunben<br />

mit ber ftrengen Zerpflidjfung, ein 'Xedjf, bae jebmebem<br />

'Xedjt ber Solfegemeinfdjaft unb bee etaatee bOraU5-<br />

geijf, unb barum ein un~erle$baree Sedjt gegenüber jeglidjec<br />

irbifdjen Zmadjt.<br />

Sür bie Un~erletjbarEeit biefes Sedjfes gibt ber Gnglifdje b) UmetleQbatw,<br />

aber niet abfo:<br />

Qebrer als Brunb an: ,bae Rinb ift nümlidj Don Xafur<br />

efmas Dom Sater. . . . Bafjer enffpridjt ee bem nafürlidjen<br />

Sedjf, bafj bae Rinb ~ o bem r Bebraudj ber 23ernunf-t ber<br />

Borge bee Zrafere unferfteijf. Begen bae Xaturredjt mure<br />

e5 baber, menn bae Rinb DOL bem ZJernunftgebraudj ber<br />

Pflege ber Eltern enQogen, ober menn gegen beren ZaiUen<br />

irgenbmie uber baefelbe beftimmt mürbe." 233eiC bie %erpflidjfung<br />

ber Elfern aur Pflege fortbauert bis au bem 3eifpuntf,<br />

ba bie 'Xadjfommenfdjaft imftanbe ift, felber fiir fidj<br />

au forgen, bauert audj bae unoerle$Udje elferlidje Ggieijungsredjt<br />

fort. ,Denn bie Xafur bat nidjt nur bie Gqeugung<br />

ber %adjfommenfdjaff aum Siel, fonbern audj iijre Gntmi&-<br />

Iung unb ibren Sortfdjriff bis aum 23oilenbunge~uftanb bee<br />

menfdjen, fofern er Zmenfdj ift, b. ij. bis aur fitflidjen %o&<br />

reife", fagf mieber bec englifdje 2eijrer3.<br />

Besmegen brü&t ficf) bie gefeegeberifdje 223eieijeit ber Rirdje<br />

uber biefen PunEt mit aufammenfaßenber 23eftimmtijeit unb<br />

Rlarijeif im Ranon 1113 bee Eirdjli6en Sedjfebudjes alfo aus:<br />

S i e Eltern baben bie ftrenge SerpfCidjtung, fomoljl für bie<br />

celigiöfe unb moralifdje mie für bie Eörperlifie unb ftaafsbürgeclidje<br />

Eqiebung ber Xadjtommenfdjaft unb audj fiir<br />

beren aeitlidjes rß'oijlergeijen nadj Rräften Borge au fragenF4<br />

S.th.2,2,q.102,a.l. S.th.2,2, q.lO, a.12.<br />

SUPP~. S. th. 3, 4.41, a. 1. .%C+[. Zlle+tebu& San. 1113.<br />

27<br />

ht, xe4t.


In quo tam concors est communis humani generis<br />

sensus, ut cum eo aperte ii omnes pugnent, quotquot<br />

affirmare audent, prolem ante ad Civitatem quam ad familiam<br />

pertinere, et Civitati ius esse educandi absolutum.<br />

Pro nihilo autem est ratio, quam isti afferunt, hominem<br />

nasci civem ideoque ab initio ad Civitatem pertinere, cum<br />

neutiquam reputent, hominem, ante quam civis sit, vivere<br />

oportere, eundemque vitam non ab Civitate sed a parentibus<br />

accipere; iit sapienter Leo <strong>XI</strong>II: ((Filii sunt aliquid<br />

patris, et velut paternae amplificatio quaedam Personae,<br />

proprieque loqui si volumus, non ipsi per se, sed per<br />

communitatem domesticam, in qua generati sunt, civilem<br />

ineunt ac participant societatem)).' Itaque: ((Patria potestas<br />

est eiusmodi, ut nec exstingui, neque absorberi a<br />

republica possit, quia idem et commune habet cum ipsa<br />

hominum vita principium)), ut Leo <strong>XI</strong>11 docet in iisdem<br />

Encyclicis Litteris. Unde tamen non sequitur, ius educandi,<br />

quo parentes fruuntur, absolutum esse atque imperiosum,<br />

utpote quod et fini supremo et legi naturali<br />

divinaeque coniunctissime subiiciatur, quemadmoduin<br />

ipse Leo <strong>XI</strong>11 in mern~~abilibus illis Encyclicis Litteris,<br />

ubi de praecipuis civium christianorum officiis, declarat,<br />

ita iurium et officiorum, quae parentes continpnt, summam<br />

complexus: ((Natura parentes habent ius suum instituendi<br />

quos procrearint, hoc adiuncto officio, ut cum<br />

fine, cuius gratia sobolem Dei beneficio susceperunt, ipsa<br />

educatio conveniat et disciplina puerilis. Igitur parentibus<br />

est necessarium eniti et contendere, iit omnem in hoc<br />

genere propulsent iniuriam, omninoque pervincant ut sua<br />

in potestate sit educere liberos, ut par est, more christiano,<br />

98<br />

Ep. enc. uRerum novarum)), 15 Maii 1891.<br />

Ibid.<br />

3n biefem punEfe ift ber gefunbe mienfdjenoerftanb gana<br />

aflgemein berarf Übereinftimmenb, bafj fidj mit ihm in offenen<br />

miberfprudj fefjen mürbe, mer au beijaupten magfe, bie Xadjfommenfdjaff<br />

gebore eJjec bem Btaaf als ber Samilie an.<br />

unb ber Bfaat Gabe ein unbebingtes Ilnredjf auf bie Eraiebung.<br />

Qinfüflig ift fobann ber Don jenen bafür angefübrfe<br />

Brunb, ber 3Xenfdj Eomme als Zürger aur melf unb ge.<br />

böte barum in erfter Einie bem Btaafe. Bie bebenfen nidjt,<br />

bafj ber menfdj erft e~iftieren mufj, bebm er 8Ürger fein<br />

Eann; bas Bafein Jjaf er aber nidjt Dom Bfaafe, fonbern Don<br />

ben Elfern, mie Eeo <strong>XI</strong>II. fo meife erflürf: ,Bie Rinber finb<br />

efmas bom Bater, unb gleidjfam eine Ermeiterung ber bÜfer-<br />

Iidjen perfoniidjteif, unb, um genau du reben, nidjt unmiftelbar,<br />

fonbern burdj bie ijüuslidje Bemeinfdjaff, in meldje fie<br />

geboren murben, treten fie als Seilglieber in bie bürgerlidje<br />

Befeflfdjaff ein." Besmegen ift nadj ber Eebre Eeos <strong>XI</strong>II.<br />

in bec namlict)en EnjqElita ,bie iiÜterlic$e Bemalt berarf, bafj<br />

fie Dom Btaafe mebec unferbrüdt nodj aufgefogen merben<br />

fann, ba fie ben gleidjen gemeinfamen Ucfprung mif bem<br />

menfdjlidjen Eeben batu2. @eraus folgf iebodj nidjf, bafj<br />

bas Eraiebungsredjf ber Elfern ein abfolufes ober unumfdjcünEfes<br />

fei, ba es unaertrennlidj bem lefjfen 3iel fomie bem<br />

nafiirlic$en unb göftlidjen 9ledjf unfergeorbnef ift, mie berfelbe<br />

Eeo <strong>XI</strong>II. in feiner anbern bentmurbigen EnasELiEa über<br />

bie Qaupfpflidjfen . ber djriftlidjen 6faatsbürgec ertlarf, mo<br />

er aufammenfaffenb ben 3nbegriff ber 9Zedjte unb pflidjten<br />

ber @[fern folgenbermafjen barlegf: ,Bon Xafur aus haben<br />

bie Elfern bas sedjt, ifjre Rinber au unferridjfen, augleidj<br />

mif ber Berpflidjfung, batj bie EqieJjung unb bec Unferridjf<br />

ber Pinbec mit bem 3med in Eintlang fteljen, um beflenfmegen<br />

fie bie Rinber als BefdjenE Boftes empfangen Gaben.. . .<br />

Beemegen muren bie Eltern afle Rraft unb Energie einfe8en,<br />

um auf biefem Bebief leben gemaltfütigen Eingriff au<br />

berbinbern, unb unbebingf Bidjerungen fdjaffen, bafj ibnen<br />

bie Bemalt berbleibe, ifjre Rinber in djriftlidjer meife, mie<br />

Zunbfdjr. ((Rerum novarum)) t>om 15. Emai 1891.<br />

' Lbb.


maximeque prohibere scholis iis, a quibus periculum est<br />

ne malum Venenum imbibant impietatis)).<br />

Animadvertendum autem est, officium educandi, quo<br />

familia obstringitur, non modo religiosam ac moralem<br />

educationem complecti, sed etiam physicam et civilem,<br />

pro ea potissimum ratione quam cum religione et morum<br />

doctrina habeant.<br />

Istud vero, quod nullam controversiam recipit, familiae<br />

ius haud semel est legitime agnitum apud quasdam nationes,<br />

ubi ius naturae in civili servare regimine sollemne<br />

est. Etenim, ut exemplum ex recentioribus proferamus,<br />

Summum Foederatarum Americae Civitatum Tribunal,<br />

cum gravissimam quaestionem dirimeret, edixit: mullam<br />

generalem potestatem Civitati esse unius eiusdemque formae<br />

decernendae, ad quam iuventus educi debeat, huiusque<br />

cogendae ut in publicis tantummodo scholis instituatun),<br />

ob hanc scilicet rationem ex iure naturae depromptam:<br />

«Puer non est mera res a Civitate procreata; qui<br />

eum alunt ac dirigunt, ius habent, cum nobilissimo officio<br />

coniunctum, ipsiiis educandi et ad officiorum perfunctionem<br />

comparandi)).<br />

Testis historia est, rerum publicarum gubernatores,<br />

recentiore praesertim aetate, iura violasse ac violare, quae<br />

liumani generis Conditor familiae contulit; testis eadem<br />

invicta, Ecclesiam eiusmodi iura continenter tutatam esse<br />

ac defendisse; atque historiae testimonium hoc ipso aptius<br />

confirmatur, quod familiae peculiarem in modum Eccle-<br />

-<br />

Ep. enc. ((Sapientiae christianae)), 10 Ian. 1890.<br />

Cod. Iur. Can. C. 1113.<br />

«The fundamental theory of liberty upon which all governments<br />

in this union repose, excludes any general power of the<br />

State to standardize its children by forcing them to accept instruction<br />

from public teachers only. The child is not the mere creature<br />

of the State; those who nurture him and direct his destiny have<br />

the right coupled with the high duty, to recognize, and prepare<br />

him for additional duties.)) U. S. Supreme Court Decision in the<br />

Oregon School Cases, June 1, 1925.<br />

30<br />

es fid) gebübrf, au eraieben, unb fie befonbers Don jenen Odjulen<br />

fernbatten, in benen fie Befahr laufen, bas berberblidje Biff<br />

ber Boftbfigfeif in fid) einauf'augen."<br />

fjecner ift au beadjfen, bafj bie @rdiebungspflid)f bec fjamitie<br />

nidjt dein bie retigiöfe unb fiffIidje, fonbern aucij bie<br />

förpedidje unb ftaafsburgerlidje2 @qiebung umfatjf, bauptfadjlid)<br />

fofern le$fere au Seligion unb Oifflicf~feif in Beaiebung<br />

ftefjt.<br />

Bieres unbeftreifbare Zecijf bec fjamilie ift mieberbolf ge- c) 2lnertennw<br />

ridjflid) anerhnnt morben bei Zafionen, in benen man Oorge iraatri4rn aon reiten 91e


siae scholis confidunt, ut haud multo ante in Epistola<br />

ad Cardinalem a publicis Ecclesiae negotiis Nostra scribebamus:<br />

((Familia statim intellexit rem ita se habere,<br />

atque, inde a prioribus christiani nominis temporibus<br />

ad haec usque nostra, parentes, etsi manca nullave religione,<br />

suos mittunt et comitantur liberos ad ea educationis<br />

instituta quae condiderit ac regat Ecclesia)). l<br />

Paternus enim sensus, qui a Deo est, ad Ecclesiam<br />

sese fidenter convertit, in qua familiarum iurium tutelam<br />

inventurum se novit eamque demum concordiam, quam<br />

Deus in ordine rerum collocavit. Ecclesia enim, quamvis<br />

- ut est conscia, cum muneris sui divini ad uni-<br />

Versos pertinentis, tum obligationis, qua universi tenentur,<br />

unius verae religionis amplectendae - nunquam desinat<br />

et sibi ius vindicare et in parentum catholicorum memoriam<br />

redigere officium prolis suae baptismo eluendae<br />

christianeque educandae, iuris tamen naturalis educandi,<br />

quod familiae est, sanctitatem tarn studiose veretur, ut<br />

nolit, nisi certae quaedam condiciones cautionesque adsint,<br />

infidelium filios baptizare aut aliquo pacto educendos<br />

Curare, donec tales filii per se ipsimet deliberare et<br />

Fidem libere amplecti queant2.<br />

Duae igitur, ut in memorata oratione Nostra animadvertimus,<br />

res sunt ante oculos propositae gravioris momenti,<br />

scilicet: «Ecclesiam praebere se in familiarum<br />

usum magistram atque educatricem, familias ad utendum<br />

Ecclesiae rnagisterio convolare eidemque liberos suos,<br />

ad centena, ad milia, concredere: quae quidem duae res<br />

verum quoddam revocant ac praedicant, quod in ordine<br />

morali ac sociali plurimum habet ponderis, idest munus<br />

educandi imprimis ac potissimum Ecclesiae esse et familiae,<br />

iure quidem naturali ac divino, ideoque sic, ut<br />

nullam derogationem, nullam oppugnationem, subrogationem<br />

nullam patiatur)) s.<br />

-<br />

Epist. ad Card. a publicis Ecclesiae negotiis, 30 Maii 1929.<br />

Cod. Iur. Can. C. 750, $2; S. th. 2, 2, q. 10, a. 12.<br />

Oratio habita ad alumnos Tusculani Conlegii, vulgo di Mondragone,<br />

14 blaii 1929.<br />

32<br />

ber giccije, mie mir jungft in Unferem bcijreiben an ben<br />

RarbinatftaatsfeEcefäc ausführten : ,die Samitie bat es fo.<br />

gteidj eingefeben, bafj es fo ift, unb Bon ben erften 3eiten bee<br />

~ijriftenfume bis auf unfere Zage fenben 23äfec unb ~uffer,<br />

audj menn fle menig ober gar feinen @tauben beflaen, ihre<br />

einher an bie bon ber 9icdje geleiteten (Eraiebungsanftatten." '<br />

dafjer Eommt es, bafj fldj ber etfertidje 3nftinEf, ber Don<br />

@oft ftammt, mit 23ertrauen an bie fi'irdje menbet, in ber<br />

ficijeren f.lbeqeugung, borf ben 6cijut) bee fjarnitientedjts au<br />

finben, Eurpm jene Eintradjt, bie @oft in bie Drbnung ber<br />

Binge bineingelegt bat. Unb roirtli6, im 23emufjtfein iEyer<br />

meltumfpannenben gottticijen 6enbung unb ber 23erpfTidjtung<br />

aiter mZenfdjen, fidj ber ein& mafjren Setigion anaufdjtiefien,<br />

micb bie fi'irdje amar niemals mube, ihr Secijf gettenb au<br />

macijen unb bie Eatljolifdjen Elfern an bie PfEidjt fatfptifdjer<br />

Saufe unb Rinbereraiebung au erinnern. 2Eber trogbem madjf<br />

fie eiferfiidjfig über bie Unoerte$barEeit bes natudidjen Er*<br />

aieljungsrecijfes ber fjamilie, fo bafj fie nur unter beftimmten<br />

Sebingungen unb 23orfidjfsma6regeIn geftatfet, bie fi'inber<br />

Don Ungläubigen ju taufen ober irgenbmie über beren (Eraieljung<br />

gegen ben Z23iTCen ber (Eltern au berfiigen, fotange<br />

nidjf bie fi'inber in freier 6elbftbeftimmung ben @tauben umfaffen<br />

fonnen 2.<br />

mir haben fomit, mie mir in Unferer ermäbnten Sebe<br />

berborE~oben, amei Satfadjen oon bodjfter ZBidjfigEeit ~ ouns:<br />

r<br />

,bie gicdje, bie fldj mit ibrern 2ht als Qefjrerin unb eraieberin<br />

ben Samitien aur 23erfügung fteUf, bie Samilien, bie<br />

P& beeiten, baoon Bebraudj au madjen, unb ber Rirdje ibre<br />

Rinber au Qunberten unb Saufenben übergeben. biefe beiben<br />

Zatfadjen becfunben laut eine grofje, überaus midjtige TOaijrbeif<br />

in ber fifftidjen unb foaiaten Drbnung. 6ie befagen, bafj<br />

bie @raiefjungsaufgabe ~ o altem, c über des unb an erfter<br />

6teite ber fi'irdje unb ber gamilie auftefjt, ibnen burdj nafur.<br />

ri6es unb gottk$es Sedjt auftebt, unb iljnen barum in uns<br />

~ertierbarer, unanfedjtbarer unb unerfe$licijer fjorm auftebt" '.<br />

' @@reiben an ben ~arbina[~taafsfe~refär Dom 30. 32Zai 1929.<br />

@ir@[. %ec$fsbuc$ Run. 750, 9 2; S. Thom., S. th. 2, 2, q. 10, a. 12.<br />

311nfpra@e an bie3iigCinge besRoDTegs oon3XZonbragone am 14.32Zai 1929.<br />

Wunbld~eib~n<br />


Ex hoc educandi munere, quod imprimis ad Ecclesiam<br />

familiamque pertinet, cum maximae utilitates, uti vidimus,<br />

in societatem universam dimanant, tum nullum damnum<br />

veris propriisque reipublicae iuribus quod ad civium<br />

educationem attinet, secundum ordinem a Deo statutum,<br />

obvenire potest. Haec iura ab ipso naturae auctore societati<br />

civili tribuuntur, non paternitatis titulo, uti Ecclesiae<br />

ac familiae, sed propter auctoritatem quae in eadem<br />

inest ad commune bonum in terris promovendum, qui<br />

quidem est finis eius proprius. Ex his sequitur educationem<br />

non eodem modo ad societatem civilem, quo ad<br />

Ecclesiam familiamve, pertinere, sed alio plane, qui scilicet<br />

fini eius proprio respondeat. Hic autem finis, idest<br />

commune bonum temporalis ordinis, in Pace ac securitate<br />

consistit quibus familiae singulique cives in suis<br />

exercendis iuribus fruantur, simulque in maxima, quae<br />

in mortali hac vita esse potest, spiritualium fiuxarunque<br />

rerum copia, omnium quidem opera atque consensione<br />

assequenda. Duplex igitur est civilis auctoritatis munus<br />

quae est in republica: tuendi nempe atque provehendi,<br />

minime ver0 familiam singulosque cives quasi absorbendi<br />

vel se in eorum locum siibstituendi.<br />

Quamobrem, quod ad educationem spectat, ius est vel,<br />

ut rectius loquamur, officium est reipublicae tutandi suis<br />

legibus antecedens familiae ius - quod supra memoravimus<br />

- christiano nempe more prolem educandi, adeoque<br />

supernaturali Ecclesiae iuri in christianam eiusmodi<br />

educationem obsequendi.<br />

Itemque Civitatis est, hoc ius in prole ipsa tueri, si<br />

quando parentum opera - ob eorum vel inertiam vel<br />

imperitiam vel indignitatem - aut physice aut moraliter<br />

fortasse desit; siquidem ipsorum ius educandi, ut supra<br />

223enn aus biefem Borrang ber Eqieijungemiffion ber 9er Gtaat:<br />

lirdje unb ber Samitie für bie gefamfe Befeilfcljaft, mie mir<br />

gefeben Gaben, feijr grofie Borfeile ermadjfen, fo Eann baraus<br />

feinertei BdJaben enffteijen für bae midtidje Eigenredjf bes<br />

Gtaafes auf Eqieijung ber Bfaafsbürger gemäfi ber oon<br />

Boff gefegten Drbnung.<br />

Bieres Redjf ift oom Urbeber ber Xafur fetber ber ftaaf-<br />

[idjen Befeilfdjaff nidjf mie ber Rirdje unb Samitie auf Brunb<br />

einer Zhferfcljaff oertieijen morben, fonbern Eraff ber iijr jufteijenben<br />

Bematf juc Sorberung bes bieefeifigen Bemein*<br />

mobtee, bas ja gerabe iijr Eigenjiel barfteilf. Sotgticlj Eann a) Unter bem 6 e ~<br />

bei: ftaaftidjen Bemeinfdjaff bie Erjiebung nidjf in berfelben<br />

[icijtrjputdt bee<br />

(ijememmoe15.<br />

223eife mie ber Rirdje unb Samitie jufteljen, fonbern in anberer,<br />

iijrem Eigename& enffpredjenber Ilrf.<br />

biefer sme&, bae Bemeinmobt nafürtidjer Drbnung, be.<br />

fteijf in Sriebe unb Oidjerbeif, momn bann bie Samitie unb<br />

ber Einjetbiirger für ben Bebraudj iijrer Redjfe Beminn haben,<br />

unb jugteiclj im @odjftmafj geiftigen unb maferietten 1330$1es,<br />

fomeif ee fidj burclj einträcljfige unb georbnefe 3ufammenarbeif<br />

der in biefem geben oermiriTicljen täfif. 3meifadj ift b) 3weifaGe<br />

alfo bie Sunffion ber im Bfaaf Ciegenben metftidjen Bematf: mntfion.<br />

ju fdjiigen unb ju forbern; aber nidjf, bie &mitie unb ben<br />

Einjetmenf&en aufaufaugen ober fidj an ibre 6feEe ju fefjen.<br />

beemegen ijaf ber 6faaf im 23ereidj ber Eqiebung bas<br />

Redjf ober befer bie Pflidjf, in feiner Befefjgebung bas bargetane<br />

ätfere Redjf ber gamitie auf bie djrifttidje Egiebung<br />

ber 'Xacljfommenfdjaff ju fdjufjen unb fotgeridjfig bas über.<br />

natuctiQe Redjf ber Rirdje auf eine fotdje djrifttidje Erjieijung<br />

du adjfen.<br />

Ebenfo ift es Ilufgabe bee Bfaafes, biefes 9ledjt ju Bunfien<br />

ber XacljEommenfdjaff au fdjii$en, menn bie Elfern feljten<br />

ober aus Unfäijigfeif ober Unmurbigfeif es moratifdj ober<br />

pGgfifclj an ber Erjieijung mangeln laffen foilfen. benn iijr<br />

Eqieijungsrecljf ift. mie geragt, nidjf abfoluf unb unumfdjranff,<br />

f~nbern abijängig bom nafÜrIidjen unb gofftidjen Befe$ unb<br />

barum her 2lutorifäf unb bem Urfeil ber Rirdje unb ebenfo<br />

um bee Bemeinmoijt£i mitten ber Iluffidjt unb bem Redjtefdju$<br />

bes Ofaafee unterftettf. aberbies iff bie Samitie feine<br />

3* 35


diximus, non absolutum est atque imperiosum, sed a<br />

naturali et divina lege dependens, ob eamque rem non<br />

modo auctoritati et iudicio Ecclesiae subiectum, sed etiam<br />

vigilantiae ac tutelae, pro communi bono, Civitatis; neque<br />

enim familia perfecta est societas quae necessaria omnia<br />

in se habeat ad se cumulate planeque perficiendam. Quo<br />

in casu, ceteroquin perraro, Civitas non iam se in familiae<br />

locum substituit, sed, semper accommodate ad naturalia<br />

prolis et supernaturalia Ecclesiae iura, necessitati opportunis<br />

subsidiis consulit ac providet. Generatim, ius est<br />

munusque Civitatis, moralem ac religiosam iuventutis<br />

educationem, ad rectae rationis fideique normas, tuendi,<br />

publicas eas causas removendo quae eidem adversantur.<br />

Praecipue ver0 Civitatis est, ut commune bonum postulat,<br />

educationem ipsam iuventutis atque eruditionem<br />

pluribus modis promovere. Primum ac per Se, operae<br />

ab Ecclesia familiisque susceptae favendo atque opitulando,<br />

quae quam sit efficax historia usuque rerum comprobatur;<br />

deinde operam ipsam perficiendo ubi ea deest<br />

vel haud sufficit; scholas quoque et instituta propria condendo;<br />

Civitas enim magis quam ceteri opibus pollet,<br />

quas sibi pro communibus omnium necessitatibus traditas,<br />

aequum omnino est et consentaneum ut in eorum<br />

utilitatem, a quibus accepit, impendat l. Praeterea praecipere<br />

Civitas potest ac proinde Curare ut cives omnes<br />

cum civilia et nationalia iura perdiscant, tum a scientia,<br />

doctrina morum physicisque ludis instructi sint quantum<br />

decet atque hisce nostris temporibus commune bonum<br />

reapse postulat. Verumtarnen plane liquet, eo Civitatem<br />

officio teneri, ut, in publica privataque educatione atque<br />

eruditione omnibus his modis provehenda, non solum<br />

nativa Ecclesiae et familiae iura christiane educandi<br />

vereatur, sed etiam iustitiae quae suum cuique tribuit<br />

Sermo habitus ad alumnos Tusculani Conlegii, vulgo di Mondragone,<br />

14 Maii 1929.<br />

36<br />

ooiifommene Befetlfdjaff, bie aae %tiffel aur eigenen %er-<br />

~oD1Eommnung in fidj beföfje. 3n biefem, übrigens felfenen Zuenaijmefaa<br />

fe$t fidj nidjf ber 6faat an bie 6teNe ber Samilie,<br />

fonbern ergandf bae Seijlenbe unb frifff mit enffpredjenben<br />

%tifteln ZZodeijrungen, immer in Qbereinftimmung mit ben<br />

nafürlidjen 3edjfen ber %adjfommenfdjaff unb ben übernafürlidjen<br />

ber Rirdje.<br />

Band angemein ift ee fobann 3edjt unb Pflidjf bes @taatee,<br />

nadj ben 37;ormen ber gefunben ZTernunft unb bee Blaubene<br />

bie fifflidje unb religiöfe eqieijung ber 3ugenb du fdju$en<br />

burdj enffernung alller in ber bffenflidjteif auffrefenben fdjäblidjen<br />

Einfliifie.<br />

3n erfter 2inie fteijf ee bem 6faate mieber um bee Be.<br />

meinmoijle miIlen 3u. auf delfeifige 213eife eqieijung unb<br />

Unferridjf ber 3ugenb du förbern. 3unadjft fdjon baburdj,<br />

bafj er ben Unfernebmungegeift unb bie Zrbeif oon Rirdje<br />

unb Sarnilie 6egunftigf unb unferfiü$t, beren ftarfe 213ir-<br />

EungeEraff Befdjidjfe unb Erfahrung ermeifen. Bann baburdj,<br />

bafj er ibre Zrbeit oeroolllftanbigt, mo fie nidjf bin*<br />

reidjf ober nidjf genügt, audj burdj eigene Bdjuten unb lln.<br />

ftalfen. Denn ber 6faat ift meijr aki jeber anbere im Sefi$<br />

Bon %tifteln, bie iijrn für bie '23eburfnifie ber Befamfijeif<br />

dur ZTerfugung fteijen, unb es enffpridjf ber Beredjfig.<br />

Peif, bafj er fie dum ZTorfeil berer oermenbe, oon benen fie<br />

ijertommen l.<br />

llufjerbem Eann ber 6faat forbern unb barum bafur forgen,<br />

bafj aUe 6faafebürger bie nofmenbige Rennfnie iijrer ftaafeburgertidjen<br />

unb nafionalen qflidjfen unb einen gemifien Brab<br />

geiftiger, fittlidjer unb Eörperiidjer Rulfur befieen, mie fie<br />

unter ben ijeutigen ZTecijalfnifFen oom Bemeinmoijl tatfädjtidj<br />

geforberf mirb.<br />

3nbee ift ee Ehr, bafj ber 6taaf bei aiier Sörberung bee<br />

Öffenflidjen unb prioafen 64ul- unb Eqieijungemefene bie<br />

angeftammfen Sedjfe Don Rirdje unb gamilie auf bie djriftfidy<br />

@gie$ung a6fen unb überbiee bie auegleidjenbe Bere6figEeit<br />

berüdfldjtigen mufj. beemegen ift jebee Er~ieijunge~


parere. Itaque nefas est, Civitatem educationis institutionisque<br />

causam ita ad se redigere totam, ut familiae,<br />

contra christianae conscientiae officia vel contra quam<br />

legitime malint, physice aut moraliter ad Civitatis ipsius<br />

scholas liberos suos mittere cogantur.<br />

Attamen id non prohibet quominus, ob rectam rei<br />

publicae administrationem vel pacem domi forisque defendendi<br />

Causa, quae quidem omnia, cum ad commune<br />

bonum tam sint necessaria, tum peculiarem postulant<br />

peritiam praecipuamque apparationem, scholas Civitas<br />

instituat quas dixeris praeparatorias ad quaedam sua<br />

officia, ad militiam praesertim, dummodo ab Ecclesiae<br />

et familiae iuribus laedendis, in iis quae ad eas pertinent,<br />

se abstineat. Nec immerito equidem id Nos iterum hic<br />

admonemus; hac enim aetate nostra - qua nationalismus<br />

quidam, cum immoderatus et fallax tum paci veri<br />

nominis prosperitatique infensus, gliscere coepit - modi<br />

omnes excedi solent in physica educatione, quam vocant,<br />

adolescentulorum (atque interdum puellarum, contra<br />

ipsam humanarum rerum naturam) militari more ordinanda;<br />

in qua saepe nimium eius temporis, ipso Domini<br />

die, teritur quod et religiosis officiis et domesticae vitae<br />

sanctitudini tribuendum esset. Quamquam non hoc loco<br />

rectum disciplinae habitum iustamque animi audaciam,<br />

sed quidquid immodicum est Nos reprehensum volumus,<br />

uti violentiae spiritum, qui quidem aliud omnino est<br />

atque animi fortitudo nobilissimusque militaris virtutis<br />

sensus pro patriae ac publici ordinis defensione; itemque<br />

nimiam athleticae laudationem aestimationemque hic improbamus,<br />

unde, ethnicorum quoque tempore, germanae<br />

educationis physicae depravatio ac deiectio profluxit.<br />

Iamvero non solum iuventutis sed etiam aetatum omnium<br />

et condicionum ad civilem societatem Statumque<br />

educatio pertinet quae civica appellari potest, quaeque,<br />

pro parte, ut aiunt, positiva, in eo consistit ut hominibus<br />

ad societatem eiusmodi pertinentibus res publice proponantur,<br />

quae, et mentes cognitionibus rerumque imaginibus<br />

imbuendo et sensus percellendo, voluntates ad<br />

38<br />

unb 6djutmonopot ungeredjt unb unertaubf, menn es bie<br />

Samilie pijsfifdj ober moralifdj amingf, iijre Rinber entgegen<br />

ben pflidjten bee djcifilidjen 8emiffene ober audj gegen iijren<br />

redjfmafjigen 2Bunfdj in bie Btaatefdjute au fdji6en.<br />

9as ijinbert jebocij nidjf, bafj ber 6taaf im 3ntereffe einer C) %%je Er.<br />

guten C5taatevermaitung ober )um 64116 bee innern unb aie4una er: 14<br />

au6ern Sriebens Binge, bie bem Bemeinmoijl feijr nofmenbig<br />

finb unb befonbere Eignung unb Dorbereifung DerTangen,<br />

fidj bie Ecridjfung unb 2eitung Don @djfdjulen für beftimmfe<br />

feiner 23ebörben unb namenffidj für bas Qeer borbeijalte,<br />

fofern er nur Borge trägt, bie Sedjte oon Rirdje unb fja.<br />

milie in iijrem Sereidj ni4t au DerIefjen. @s bürfte nidjf unnÜ@<br />

fein, biefe 23emerEung ijier eigene au mieberijolen, meit<br />

in unfern Sagen (in benen ein ebenfo iiberfriebener mie<br />

falfdjer %afionaUsmue, ein Seinb bee maijren Sriebene unb<br />

ber %3obTfabrt, fidj immer breiter madjt) bie redjten Brenaen<br />

Ieidjt überfdjritten merben, inbem man bie fog. @Örperlidje<br />

Erfüdjfigung ber 3ungmannec (unb aumeiten audj, entgegen<br />

bem 6inn ber Xafur, ber 3ungmabdjen) in mitifarifdjer Sorm<br />

mrfdjreibf unb oft nodj am Zag bes Germ über Bebüijr bie<br />

3eif in Ilnfprudj nimmt, bie ben retigiöfen pftidjten unb bem<br />

@eiligturn ber Samilie gemibmef fein foUfe. 3m übrigen beabo<br />

ifdjfigen mir nidjt, bas efmaige Bufe au fabeln, bas bei<br />

foldjen 9Xetijoben im Beifte ber 3udjf unb ber fidj in georb.<br />

nefen Brenden ijalfenben 9übnijeit Uegt. mir moIlen 6106<br />

jebe Ilusfdjreifung branbmaden, wie 8. 23, ben Beiff ber BemaIftätigEeit,<br />

be~ nidjt mit bem Beift ber BtarEe, nodj mit<br />

ber eblen folbatifdjen 2apferteit in Secfeibigung bes Baterlanbs<br />

rinb ber Öffenfldjen Drbnung au oerrue&feh ift, ober<br />

bie abertreibung bes 6por&, bie audj für bae ijeibnifdje<br />

Elaffifdje Illtertum bie Enfarfung unb ben SerfalI: edjfer<br />

Eiirpertidjer Eraieijung beaeidjnefe.<br />

Ban3 angemein fteijt ber biirgerlidjen BefeIlfdjaft unb bem<br />

6faafe für bie 3ugenb mie für aUe @tänbe unb Iltters@laflen<br />

bie fog. ftaatsbürgertidje @qiebung au, bie in ber f unft be=<br />

ftebt, bem SolOe affendidj foldje Begenftänbe ber Sernunfterfennfnis,<br />

ber qijantafie unb bes Befiiijts baqubieten, metdje<br />

ben Z23iUen für bas Gtjr6are geminnen unb iijn mit einer<br />

39


honestum invitent et morali quadam necessitate perducant;<br />

pro negativa autem, ut ea praecaveat atque impediat<br />

quae sibi adversantur l. Quae quidem civica educatio,<br />

tam profecto ampla ac multiplex ut Status operam<br />

fere totam pro communi bono amplectatur, cum ad aequitatis<br />

leges conformare se debeat, tum doctrinae Ecclesiae,<br />

quae earum legum Magistra est divinitus constituta, refragari<br />

nequit.<br />

Quae omnia hucusque de Opera diximus, quam Civitas<br />

in educationem conferre debet, doctrina catholica de Civitatum<br />

constitutione christiana, tamquam firmissimo et<br />

immutabili fundamento, innituntur, quae tam egregie a<br />

Decessore Nostro Leone <strong>XI</strong>II, praesertim in Encyclicis<br />

Litteris Zmmortale Dei et Sapientiae christianae exposita<br />

est :«Deus- is ait - humani generis procurationem inter<br />

duas potestates partitus est, scilicet ecclesiasticam et civilem,<br />

alteram quidem divinis, alteram humanis rebus praepositam.<br />

Utraque est in suo genere maxima: habet utraque<br />

certos, quibus contineatur, terminos, eosque sua<br />

cuiusque natura caussaque proxime definitos; unde aliquis<br />

velut orbis circumscribitur, in quo sua cuiusque<br />

actio iure proprio versetur. Sed quia utriusque imperium<br />

est in eosdem, cum usuvenire possit, ut res una atque<br />

eadem quamquam aliter atque aliter, sed tamen eadem<br />

res, ad utriusque ius iudiciumque pertineat, debet providentissimus<br />

Deus, a quo sunt ambae constitutae, utriusque<br />

itinera recte atque ordine composuisse. ,Quae autem<br />

sunt, a Deo ordinatae sunt' (Rom. 13, Iamvero<br />

iuventutis educatio est quidem ex iis rebus quae ad<br />

Ecclesiam Statumque pertinent, aquamquam aliter atque<br />

aliter)), uti supra retulimus. dtaque - prosequitur<br />

P. L. Taparelli, Saggio teoretico di Diritto naturale, n. 922, opus<br />

quod numquam satis laudari potest vel iuvenibus commendari qui<br />

studiorum Universitates frequentant. (Cf. sermonem Nostrum die<br />

18 Decembris 1927 habitum.)<br />

Ep. enc. ((Immortale Dei)), 1 Nov. 1885.<br />

40<br />

gemiflen moratifdjen 9tofmenbigEeif bagu Jjinfüijren, pofifii,<br />

burdj bie ~ocgefüijcfen Begenftönbe, negafii, burdj 31bmeJjr<br />

ber fdjöblidjen einfliiffe l. li)iefe ftaate6urgeclidje EqieJjung,<br />

fo umfaf'fenb unb ~ielfölfig, bafj fie faft bie @efamffötigfeit<br />

bee Bfaafee für bae Bemeinmoijl in ftdj begreift, mufj nadj<br />

ben Xormen ber Becedjfigfeif geftarfet fein unb tann barum<br />

ber 2eijce ber Rirdje nidjf miberfpredjen, meldje bie bon @oft<br />

befteilfe Qebrmeifterin biefer Befe&e ift.<br />

31ilee, ma4 mir bieber über bie SötigEeit bee Efaafes für arnif4en<br />

bie Eqieijung geragt Gaben. 6eruJjf auf ber felfenfeften unb<br />

,b<br />

unoecönberfidjen Brunbhge ber tatijorifdjen 2eJjre ,,über bie<br />

djriftlidje Btaa~orbnung", mie fie Bon Unferem Sorgänger<br />

Qeo <strong>XI</strong>II. namentlidj in ben beiben @n,&M!en Immortale<br />

Dei unb Sapientiae christianae fo auegeaeidjnet bargelegf<br />

murbe. ,Botta, fo ragt er, ,bat bie 2eifung bee 'Zlenfdjengefdjledjtee<br />

amei Bemalten augefeirt, ber geiftlidjen unb bec<br />

metttidjen. Bie eine ijat er mit bec 2eitung bec göftlidjen,<br />

bie anbere mit ber Qeitung bec toeltii$en Dinge betraut. Sebe<br />

Don iJjnen ift in iJjrer 31ct bie Jjödjfte. 23eibe Jjaben ibce beftimmten<br />

Brenaen, mie fie burdj bie eigene Xatuc unb burdj<br />

ben nadjften 3meci einer jeben geAogen finb, fo bafS fie fidj<br />

a[e amei Rreife auffaren taflen, innerijdb beren fidj bie<br />

SatigEeit einer ieben nadj eigenem 3edjt entfaltet. Ba nun<br />

aber biefef6en menfdjen beiben Bemalten untecffeut finb,<br />

Eann eci ~orfornmen, bafj ein unb biefelbe S[ngelegenbeif, menn<br />

audj unfer berfdjiebenec '32iidfidjt, beiber 3uftänbigEeif unb<br />

Gntfdjeibung untecfteijt. SeibeDrbnungen finb oon Bott aus=<br />

gegangen. Beine ailmeife SorfeJjung mufj alfo audj beiben<br />

iijre 23aijn in redjfer Sorm oorgegeidjnet Jjaben. Bie Bemalten,<br />

meldje befteijen, finb oon Bott ange~rbnef."~<br />

Zun ift gerabe bie 3ugenbegieJjung einer jener Begenftönbe,<br />

bie ber Si'irdje unb bem Btaafe, ,wenn audj in oer-<br />

fdjiebener =eire", unferfteijen, mie mir oben aueeinanbergefe$f<br />

Jjaben. ,3mifdjen beiben Bemalten", föbrt 2eo <strong>XI</strong>II.<br />

P. L. Taparelli, Saggio teoretico di Diritto naturale, n. 922. @in<br />

merP. bae nie genug getobt unb ben ilnioer~fiiftrPubenten &um Ofubium<br />

empfo$[en taerben Pnnn. (8gt. Unfere Ilnfprodje oom 18. be8ember 1927.)<br />

"unbfdy. dmmortale Dei» oom 1. Xon. 1885.<br />

41<br />

d) Bertiältnie Rir4e


Leo <strong>XI</strong>11 - inter utramque potestatem quaedam intercedat<br />

necesse est ordinata colligatio: quae quidem coniunctioni<br />

non immerito comparatur, per quam anima et<br />

Corpus in homine copulantur. Qualis autem et quanta<br />

ea sit, aliter iudicari non potest, nisi respiciendo, uti<br />

diximus, ad utriusque naturam, habendaque ratione excellentiae<br />

et nobilitatis caussarum; cum alteri proxime<br />

maximeque propositum sit rerum mortalium Curare commoda,<br />

alteri caelestia et sempiterna bona comparare.<br />

Quidquid igitur est in rebus humanis quoquo modo<br />

sacrum, quidquid ad salutem animorum cultumque Dei<br />

pertinet, sive tale illud sit natura sua, sive rursus tale<br />

intelligatur propter caussam ad quam refertur, id est<br />

omne in potestate arbitrioque Ecclesiae: cetera vero,<br />

quae civile et politicum genus complectitur, rectum est<br />

civili auctoritati esse subiecta, cum Iesus Christus iusserit,<br />

quae Cesaris sint, reddi Caesari, quae Dei, Deo.))<br />

Quicumque haec principia recipere eademque proinde<br />

ad educationem applicare recusat, is necessario cum neget<br />

Christum ob sempiternam hominum salutem Ecclesiam<br />

suam condidisse, tum affirmat societatem civilem et Statum<br />

Deo eiusque naturali ac divinae legi non subiici. Quod<br />

quidem manifest0 impium est, sanae rationi contrarium<br />

maximeque, quod ad educationem attinet, perniciosum<br />

omnino rectae iuvenum conformationi ac certe civili ipsi<br />

societati veraeque humani convictus prosperitati exitiosum.<br />

E contrario, haec principia in usum deducendo,<br />

esse non potest quin plurimum ad rectam civium conformationem<br />

conferatur. Id re factisque, omnibus aetatibus,<br />

luculenter comprobatum est; quare, ut Tertullianus,<br />

primis Christiani nominis temporibus, in Apologetico, ita,<br />

quo vixit tempore, S. Augustinus omnes Ecclesiae catholicae<br />

hostes provocare poterat - nosque ipsi in praesens<br />

eius verba usurpare possumus: - ((Proinde qui doctri-<br />

42<br />

Ep. enc. ((Immortale Dein, 1 Nov. 1885.<br />

forf, ,mufj baijer eine georbnefe Garmonie Ijerrfdjen, für bie<br />

man nidjf mit Unredjf bie Serbinbung oon Beete unb Eeib<br />

im 9Xenfdjen als Silb gebraudjt bat. ZGeldjer 2kf unb mie<br />

meifgebenb fre ift, läfjf fidj nur baraue ermefen, bafj mir,<br />

mie gefagf, beiber 2aefen ins Zuge faffen unb beibec Ilne<br />

gelegenljeifen unter bem BefrdjfspunEf iijrer Sebeufung unb<br />

ZBürbe gegeneinanber abir>ägen. bie nädjfte unb eigentlidje<br />

21ufgabe ber einen ift bie 6orge für bae irbifdje 2ao$l, bie<br />

ber anbern, bie 6immIifdjen unb emigen Büfer au befdjaffen.<br />

213as immer Mjer im 2eben ber Em'enfdjen beilig ift, mag<br />

immer feiner %atuc ober feiner sme&beftimmung nadj auf<br />

bas Beelenijeil unb ben bienft Bottee Seaug baf, aU bae<br />

unferriegf ber 3uftanbigEeif unb bem Gnffdjeib ber Rirdje.<br />

3Uee iibrige bagegen, bie bürgerlidjen unb porififdjen Selange,<br />

finb mit Llledjf ber 6faafsautorifäf unferffellf, ba 3efus<br />

&$riftus geboten baf, bem Raifer au geben. mae bee Raifers<br />

ift, unb Bott, mae Boftes ift." '<br />

2X3er fidj meigern mürbe, biefe Brunbfä$e auaugeben unb<br />

auf bie @raieljung anaumenben, ber Eäme nofmenbig babin,<br />

au leugnen, bafr Etjriftue feine Rirdje für bae emige .@eil ber<br />

Em'enfdjen gegrünbef ijaf, unb mütjte bebaupfen, bafj bie 230lEss<br />

gemeinfdjaff unb ber Bfaaf @oft unb feinem nafürli4en unb<br />

g6fflidjen Llledjfe nidjt unfermorfen feien. Das ift aber offen*<br />

bar gottlos, gegen bie gefunbe Sernunff unb namentlidj auf<br />

bem Bebief bec Gqiefjung aufjerorbenflidj ~erberblidj für bie<br />

redjfe Qeranbiibung ber 3ugenb, ber fi&ere %in ber ZZolEegemeinfdjaft<br />

unb bes mabren 2130ijlee ber menfdjlidjen BefeUfdjaff.<br />

bagegen Eann aus ber Znmenbung biefer Brunb*<br />

fäbe ber redjfen Silbung ber Bfaateangeborigen nur grofrter<br />

Sorfeil ermadjfen. bae Jjaben in flberfüne bie Saffadjen<br />

au den seifen bargetan. 233ie baijer für bie erften Saljro<br />

Ijunberte bes Q$riftentums Zertuuian in feinem Apologeticus,<br />

fo Eonnfe Zuguftinue für feine seit aUen Begnern ber Eafijo-<br />

Iif&en Rirdje bie Zuffocberung enfgegenfdjleubern, unb mir<br />

eönnen fie in unfern Zagen mit ibm mieberbolen: ,2aoljlan,<br />

mer bebaupfef, bie Eebre Qbrifti fei bem 6faafe feinblidj,


nam Christi adversam dicunt esse reipublicae, dent exercitum<br />

talem, quales doctrina Christi esse milites iussit;<br />

dent tales provinciales, tales maritos, tales coniuges, tales<br />

parentes, tales filios, tales dominos, tales servos, tales<br />

reges, tales iudices, tales denique debitorum ipsius fisci<br />

redditores et exactores, quales esse praecipit doctrina<br />

christiana, et audeant eam dicere adversam esse reipublicae<br />

; imo ver0 non dubitent eam confiteri magnam,<br />

si obtemperetur, salutem esse reipublicae.)) Quoniam<br />

ver0 de educatione agitur, opportune hic est admonendum<br />

quam egregie catholicam hanc veritatem, re quidem<br />

comprobatam, expresserit recentiore aetate, cum scilicet<br />

Iitterae renatae sunt, ecclesiasticus scriptor qui optime de<br />

christiana educatione meritus est, piissimus nempe doctusque<br />

Silvius Antonianus Cardinalis, mirabilis <strong>illius</strong> educatoris,<br />

S. Philippi Nerii, discipulus idemque magister atque<br />

ab epistulis latinis S. Caroli Borromaei, quo instante et<br />

suasore, aureum librum De chrisfiana liberorum educatione<br />

confecit, in quo haec habet: «Quo magis temporalis<br />

gubernatio cum spirituali conspirat eandemque iuvat ac<br />

promovet, eo magis ad servandam rempublicam confert.<br />

Dum enim Ecclesiae rector, auctoritate subsidiisque spiritualibus,<br />

pro suo fine, bonum christianum conformare<br />

studet, una simul, quod necessario consequitur, eundem<br />

bonum etiam civem efficit, qualis scilicet sub potestate<br />

politica esse debet. Idque accidit propterea quod in<br />

Sancta Ecclesia Catholica Romana, Civitate Dei, bonus<br />

civis unum idemque est ac vir probus. Quamobrem<br />

graviter errant qui res tam inter se coniunctas seiungunt<br />

atque opinantur bonos cives haberi posse aliis quidem<br />

legibus aliisque viis atque illis quae ad bonum christianum<br />

conformandum conferunt. Atque dictitet quidem<br />

ac sermocinetur quantum sibi libet humana prudentia;<br />

fieri enim non potest ut pacem temporalemque tranquilli-<br />

Ep. 138.<br />

44<br />

bec ge6e uns ein Geer mif fotdjen Botbafen, mie fie na4 bec<br />

S!e$ce Eljrifti fein müflen; ber gebe uns foldje Unferfanen,<br />

foldje @ijemänner, foldje Baffen, foldje (Elfern, foldje Rinber,<br />

foldje Qercen, fotdje Biener, foldje Ronige, foldje %ic$fec,<br />

enblirlj fold~e Bfeueqabler unb Oteuererljeber, mfe fie nadJ<br />

ben 23ocfdjriffen ber djriftlidjen 2ebre fein foUen, unb bann<br />

tuage er es nodj du 'beljaupfen, bie Rirdje fei bem Bfaafe<br />

fdjabli6. %ein! 6ie merben feinen 2lugenbliCe im 3meife1<br />

fein, bafj bie Ricdje ba, mo man ibc geborfamf, bie grobe<br />

EIZeftung bee Bfaates ift."<br />

Ba es ftdj um bie (EraieIjung ljanbetf, biirfte e5 angebradjt<br />

fein, barauf binpmeifen, mie frefflidj biefe Eafljolif'dje 223aljrijeif,<br />

bie in ben Saffadjen ihre ?3eftäfigung finbef, fiir bie<br />

Zeuaeif, in ber %ra ber Senaiffance ein um bie djriftlidje Eraiebung<br />

Ijorljoerbienfec geiftlidjer 6djrifffteUer aum 2luebruCe<br />

gebradjf bat, ber fromme unb gelebrfe 9acbinat Biloio Ilnfoniano,<br />

felber Bdjuler bee bemunberungemiirbigen beiligen<br />

@raieljers Pbilipp Xeri fomie Qebrer unb 6eErefär für bie<br />

lafeinifc$en Bcijreiben bes ijt. Rar1 ?3orromäue. 2fuf beffen<br />

2fnregung unb unter befen Eingebung oerfafjfe er bie goL<br />

bene 2lbljanblung Jlber bie djriftlidje Rinbereqieljunga, morin<br />

er fotgenbe BebanEen enfmiCeeIf :<br />

,3e meljr bie meltlic$e Segierung rnif ber geiftlidjen du- e) Rohaenbigfeit<br />

fammenmirtf, je mehr fie biefelbe begünftigf unb förberf, befto unb<br />

Einoemci)mens<br />

Sorteile bes<br />

mebc trägt fie aur @rbatfung bes 6faafee bei. 3nbem ber mit ber Rir6e.<br />

geiftlidje ffüljrec feiner 2lufgabe enffpredjenb mit geifttidjer<br />

2fuforifäf unb geiftlidjen mrifteh baljin arbeitet, einen gufen<br />

Qriften ljeranaubilben, arbeifef er gleidjaeifig nofmenbig barauf<br />

bin, einen guten ?3iirger ijeranaubilben, mie er als Otaatsangeijöriger<br />

fein foIL. 9ae mufj fo fein, meit in ber heiligen<br />

comififi-fafbolifdjen St'irdje, bem @oftesftaaf, ber gufe 23urger<br />

unb ber redjffdjaffene menfdj ooilftänbig aufammenfailen.<br />

6djmer ift barum ber 3rrfum jener, bie fo eng oereniipfte<br />

Binge frennen in bem Blauben, gufe BfaafsangeIjorige ge+<br />

tuinnen au Eönnen mif anbern Befe$en unb auf anbern 223egen<br />

als auf ben megen, bie aur Bilbung bee gufen Eljriften<br />

Ep. 138.<br />

45


tatem veri nominis afferat quidquid a Pace aeternaque<br />

beatitudine seiungitur eisdemque repugnat.)) Ut autem<br />

Civitati, ita scientiae eiusque viae et investigationi nihil<br />

est pertimescendum ex eo quod Ecclesia plenum habeat<br />

absolutumque educandi mandatum. Siquidem catholica<br />

instituta, quicumque gradus est eruditionis ac scientiae<br />

ad quem pertinent, nulla prorsus defensione indigent.<br />

Gratia qua ea ipsa apud omnes florent, laudes quas sibi<br />

comparant, ingenii monumenta quae magno numero<br />

gignunt iique maxime viri, quos, plena atque exquisita<br />

a doctrina instructos magistratui praebent, artibus, disciplinis<br />

tradendis, vitae demum qua late ea patet, satis<br />

superque ipsorum gloriam concelebrant e. Quae ceterum<br />

facta nihil aliud sunt quam praeclara doctrinae catholicae<br />

confirmatio a Concilio Vaticano definitae: ((Neque<br />

solum fides et ratio inter se dissidere numquam possunt,<br />

sed opem quoque sibi mutuam ferunt, cum recta ratio<br />

fidei fundamenta demonstret eiusque lumine illustrata<br />

rerum divinarum scientiam excolat, fides ver0 rationem<br />

ab erroribus liberet ac tueatur eamque multiplici cognitione<br />

instruat. Quapropter tantum abest, ut Ecclesia<br />

humanarum artium et disciplinarum culturae obsistat,<br />

ut hanc multis modis iuvet ac promoveat. Non enim<br />

commoda ab iis ad hominum vitam dimanantia aut<br />

ignorat aut despicit; fatetur immo, eas, quemadmodum<br />

a Deo scientiarum Domino profectae sunt, ita, si rite<br />

pertractentur, ad Deum iuvante eius gratia perducere.<br />

Nec sane ipsa vetat, ne huiusmodi disciplinae in suo<br />

quaeque ambitu propriis utantur principiis et propria<br />

methodo; sed iustam hanc libertatem agnoscens, id Se-<br />

46<br />

Deli'educazione crist. dei figliuoli, lib. I, c. 43.<br />

Epist. ad Card. a publicis Ecclesiae negotiis, 30 Maii 1929.<br />

fiiijren. Zmag menfcl$idje Rtugijeit ragen unb reben, mae fie<br />

miU, es ift unmögtidj, bafj maijren Srieben unb maijre %u$e<br />

bienieben irgenb etmae fdjaffen Eann, mae bem grieben unb<br />

ber emigen Blii&fetigEeif miberfpridjt unb ba~on abmeidjf."'<br />

233ie ber etaaf, fo Gaben audj (miffenfdjaft, miffenfdjaft-<br />

Udje Zmefijobe unb gorfdjung nidjfe au fiirdjfen Don bem<br />

DOU erfafjfen unb DOUL burdjgefiiijrten @gieijungeauffrag ber<br />

Rir$e. !Die fafijotifdjen 3nftitute. burdj aEe Brabe bee Unters<br />

ridjtii unb ber 233iffenfLfiaft ijinburdj, bebiirfen feiner Zpologie.<br />

Bie Bunft, beten fie fidj erfreuen, bae Eob, ban; fie ernten,<br />

bie mif'fenfdjafflidjen Ceiftungen, bie fie forbern unb meijren,<br />

unb über aUee bae bie ooUftänbig unb ~oraiigtidj auege6iL<br />

beten mZänner, bie fie ber Sermattung, bem Eeijrfadj, ben<br />

pratfifdjen Serufen, Euq bem Eeben in den feinen Sec*<br />

ameigungen geben, legen meijr als geniigenb seugnis au ibren<br />

Bunften abe.<br />

biefe Satfadjen finb iibrigens nur eine glänaenbe Seftätie<br />

gung ber Dom Safifanifdjen Ronait befinierfen Eatijotifdjen<br />

2eijre: ,@taube unb ZTernunff Eonnen einanber nidjt nur nidjt<br />

miberfpredjen, fonbern reiften fidj fogar gegenf'eitig gilfe, ins<br />

bem bie gefunbe Sernunff bie Qrunblagen bee Blaubene<br />

bemeift unb, oon feinem Eidjfe erleudjfef, bie ZBiffenfdjaft ber<br />

göttlidjen Binge pflegt, mäijrenb ber Blaube feinerfeite bie<br />

Sernunff bon Srrtümern befreit unb baiior fdjufjt unb fie<br />

mit uietfadjer @rEenntnie bereidjert. beeijalb ift bie Rirdje<br />

meit ba~on entfernf, fidj ber '$Fege ber metflidjen Rünfte unb<br />

ZBiffenf'djaffen du miberfefjen, ~ietmeijr unferftiifjt unb forbert<br />

fie biefetben auf iiielfadje (meife. benn fie bectennf unb her*<br />

adjtet nidjf bie %orteite, bie aus iijnen für bae Eeben bei:<br />

mZenfdjijeit enffpringen; ffe beEennt iiiehebr, bafj fie, meit<br />

Don Qoff, bem Qerrn aUer ZBiffenfdjaften, ftammenb, bei redjfer<br />

Qanbijabung audj au Bott mit feiner Bnabe ijinfüijren. 6ie<br />

iierbietef burdjaue nidjt, bafj iene 233iffeneameige. ein ieber in<br />

feinem SereiLfi, fidj ber iijnen eigenfumlidjen @rEenntnieprind<br />

aipien unb mtefboben bebienen. 2ber unter DoUer Znerfen*<br />

nung biefer bere&igfen fjreiljeit madjt fie f'or~fätfig barüber,<br />

aber bfe Ct)ciftIiCt)e Sinbereqieijung, 1.-s., 43.-&14.<br />

' (Sdjreiben an ben Rarbinalftaatefe&ret6ir oom 30. Zmai 1929.<br />

47


du10 cavet, ne divinae doctrinae repugnando errores in<br />

se suscipiant, aut fines proprios transgressae ea, quae<br />

sunt fidei, occupent et perturbent.wl Quae quidem norma<br />

iustae libertatis scientiae provehendae simul est norma,<br />

quae violari nequit, iustae libertatis docendi probe intellectae;<br />

eaque servari debet quotiens aliis doctrina traditur,<br />

at ex graviore sane iustitiae officio cum traditur<br />

iuventuti, tum quia in ipsam praeceptor, publicus privatus,<br />

non absolutum sed participatum ius habet; tum<br />

quia omnis puer seu adolescens christianus sanctissimum<br />

ius habet ut secundum Ecclesiae doctrinam, veritatis<br />

quidem columen ac fundamentum, edoceatur; eidemque<br />

gravem quidem inferret iniuriam qui eius fidem turbaret,<br />

fiducia abutendo iuvenum erga magistros eorumque naturali<br />

rerum imperitia atque immodica ad libertatem absolutam<br />

fallacemque inclinatione.<br />

Neque enim oblivisci unquam licebit, christiane educandum<br />

totum esse hominem, quantus est, nimirum in<br />

unam naturam per spiritum et corpus coalescentem omnibusque<br />

animi et corporis partibus instructum quae vel<br />

a natura proficiscuntur vel ipsam excedunt, qualem demum<br />

ex recta ratione et ex divinis oraculis cognoscimus;<br />

hominem scilicet, quem a pristina nobilitate delapsum,<br />

Christus redemit in eamque supernaturalem dignitatem<br />

restituit ut adoptivus filius Dei esset, minime tamen iis<br />

redditis praeter naturam privilegiis, ex quibus ante et<br />

corpus immortale et animus aequus fuerat atque integer.<br />

Unde factum, ut quae foeda in hominum naturam ab<br />

Adami culpa profluxere, praesertim voluntatis infirmitas<br />

effrenataeque animi cupiditates, in homine supersint.<br />

Et profecto ((stultitia colligata est in corde pueri et<br />

virga disciplinae fugabit eam» 2. A pueritia igitur voluntatis<br />

inclinationes, si pravae, cohibendae, sin autem bonae,<br />

promovendae siint, ac praesertim puerorum mens im-<br />

48<br />

Conc. Vat., Sess. 3, cap. 4.<br />

Prov. 22, 15.<br />

bafj fie nidjf etma aur göfftidjen Eeijre in (miberfprudj geraten<br />

unb in 3rrtum faDIen ober mit aberfdjreitung ber eigenen<br />

Brengen in baei Bebiet bee Blaubene einbringen unb borf<br />

Sermirrung anridjten."<br />

bief'e Segel für bie beredjtigte Sreiijeif ber ZBirenfdjaff<br />

if't gugteidj unoertef$idje Xorm für bie moljtoerftanbene beredjfigfe<br />

Qeijr- ober Unterridjtsfreiljeit unb mufj bei aUer Qeljr*<br />

fäfigfeif beobadjtef merben. den 3ugenbunterridjt betaftet<br />

biefe ZTerpflidjfung nodj ungteidj fdjmerer, meit ljier ber Eeljrer,<br />

ob ÖffenfIidjer ober primtteljrer, fein unbefdjrünEtee, fonbern<br />

nur ein Übertragenes @qieljungeredjf bat. Bobann, mei1 jebee<br />

djriftlidje Rinb ober jeber 4riftlidje 3ugenbLidje ein ftrengeri<br />

Sedjf auf einen Unterridjf bat, metdjer ber Eeljre ber Rirdje,<br />

ber Baute unb Brunbfefte ber (maljrijeit, entfpri&t. Bdjmereei<br />

Unredjf täte iijm, mer feinen Btauben ftörfe unter 9Xifjbraudj<br />

bee 23ertrauens ber 3ugenb au iljren 2eljrern unb iijrer natürg<br />

tidjen Unerfaljrenijeit unb iljree ungeorbneten Qangee au einer<br />

unbefdjränften, frügerifdjen unb fatfdjen Sreiijeit.<br />

Xiemats bürfen mir auei bem Zuge ~ertieren, bafi Begen- 6eaenftanb<br />

ftanb ber djrifili4en Graieijung ber gange mi'enfdj ift, ber bef eaie4U"B.<br />

Beift mit bem Rörper oerbunben gur Ginljeit ber Xatur, mif<br />

den feinen natürlidjen unb übernafürtidjen SaljigEeifen, mie<br />

mir ihn aue ZTernunff unb Dfenbarung Eennen: fomit ber<br />

aus reinem parabiefifdjen Uqufianb gefaUene menfdj, ber 4 9 e ganae ~<br />

oon Qljriftue edöfi unb in feine ÜbernatÜrIidje BteUung als llJteni6, aefaüen<br />

Zboptiofoljn Bottes miebereingefe6f murbe, jebodj nidjf in<br />

bie aufjernatürIicljen Dorredjte ber teiblidjen UnfterbIidjfeit<br />

unb ber Unoerfeijrtijeit ober Qarmonie feiner Bfrebungen.<br />

E0 bleiben barum in ber menfdjtidjen Xatur bie SoIgen ber<br />

Erbf'iinbe, befonbere bie Bdpuadje bee ZBiUenei unb bie ungeorbneten<br />

%riebe.<br />

Sie Sorijeif ift oerbunben mit bem Qeqen beri Rinbee,<br />

aber bie 3udjtrufe oertceibt fie oon feinem<br />

Don<br />

ber garfeften Rinbljeit an finb baljer bie ungeorbneten Xei-<br />

I Conc. Vat., Sess. 3, cap. 4.<br />

' Gpr. 22, 15.<br />

Wunb/


uatur doctrinis a Deo profectis et animus divinae gratiae<br />

auxiliis roboretur oportet, quae si defuerint, nec suis quisque<br />

moderari cupiditatibus poterit neque ad absolutionem<br />

perfectionemque disciplina atque informatio ab Ecclesia<br />

adduci, quam ideo Christus caelestibus doctrinis ac divinis<br />

Sacramentis instruxit ut efficax omnium hominum<br />

esset magistra.<br />

Quam ob rem omnis disciplina puerilis, quaecumque,<br />

meris naturae viribus contenta, ea respuit aut negligit<br />

quae ad vitam christianam rite informandam divinitus<br />

conferunt, falsa plenaque erroris est; omnisque via et<br />

ratio educandae iuventutis, quae labis a protoparentibus<br />

ad omnem posteritatem transmissae divinaeque gratiae<br />

rationem nullam aut vix ullam habet, proptereaque in<br />

solis naturae viribus tota nititur, a veritate prorsus aberrat.<br />

Huc fere pertinent quae nostris temporibus paIam proferuntur,<br />

variis quidem nominibus, doctrinae, quarum<br />

est, totum ferme cuiuslibet eruditionis fundamentum in<br />

eo ponere, iit pueris integrum sit sese informare ipsos<br />

ingenio atque arbitratu plane suo, vel repudiatis maiorum<br />

praeceptorumve consiliis omnique lege atque ope humana<br />

et divina prorsus posthabita. Quae tamen omnia si suis<br />

finibus ita circumscribantur, ut novi huiusmodi magistri<br />

velint, adolescentes in suam ipsorum eruditionem eo<br />

magis propriam quoque operam atque industriam conferre<br />

quo plus aetate et rerum cognitione progrediantur,<br />

itemque ut a puerorum educatione omnis vis atque asperitas<br />

removeatur, quam nihilominus iusta correctio non<br />

redolet, verum id quidem, at minime novum, cum id<br />

ipsum et Ecclesia docuerit et christiani praeceptores, more<br />

a maioribus tradito, retinuerint, Deum imitati, qui omnes<br />

creatas vult res praecipueque omnes homines navare sibi<br />

operam, secundum propriam ipsorum naturam, quia divina<br />

Sapientia ((attingit a fine usque ad finem fortiter et<br />

disponit omnia suaviter)) l.<br />

gungen au ~ecbeffern, bie guten du förbern unb au orbnen.<br />

Bor dem mufj ber Berftanb edeudjfet unb ber ZlJiUe gefefiigf<br />

merben mit ben ÜbernafurKidjen ZlJaJjrijeifen unb ben<br />

Bnabenmifteh, oijne bie ee unmöglidj ift, bie ~erteijrfen Sriebe<br />

au beljercfdjen ober bas @qieijungeibeaK bec Rirdje ooUEommen<br />

au ~ermidlidjen, bie Gijriftus mit bem ZToUmafj feiner göfflidjen<br />

Eeijre unb feiner Batramente, biefen mirtfamen Bnabenmiffeln,<br />

ausgeftaftet bat.<br />

Salfdj ift baijer jeber pabagogif~fje XafuraUemue, bec bie b) SalWOeit unb<br />

Gdjäblidjteit bee<br />

ubernafiirlidje QriftKidje Bilbung beim Sugenbunferridjt auspäbagogiidjen<br />

fdjliefit ober irgenbmie einfdjrantf. 3rrig ift audj jebe @r- %aturaliiemue.<br />

aieijungsmefijobe, bie fidj gana ober aum Seil auf bie 2eug.<br />

nung ober ZufjeradjfIaffung ber Erbfiinbe unb Bnabe unb<br />

fomif ein& auf bie Rraffe ber menfdjlidjen Xafur ftiig<br />

Bae gefdjieijf aUgemein in jenen mobernen 6t)ftemen bete<br />

fdjiebener Senennung, bie fidj auf eine mrgeblidje Zutonomie<br />

unb unbegrenafe Sreifjeif Bes 9inbes berufen, meldje bie<br />

SLutocitaf unb bae ZiiirEen be5 @raieijers einengen ober gar<br />

unferbrü&en, inbem fie bem 9inbe bei bem @raieljungemerE<br />

ben ausfdjlietjfidjen primaf ber Snifiafiw unb eine Don jebem<br />

ljöijeren nafiirlidjen unb götflidjen Bef'eg unabijangige Safigs<br />

Eeit aumeifen.<br />

ZlJenn man mit einigen Don biefen 2Kusbrii&en, fceilidj in<br />

etmae iiberfragenent, Binne, blofj auf bie XotmenbigEeit einer<br />

atti~en, ftufenmeife immer rneijr betuutjfen 3XlitmirEung bes<br />

3ögKinge bei feiner Graieijung Jjintueifen moUfe, menn man<br />

bamit aus ber Gqieijung ben befpotismus unb bie Bemalt*<br />

fafigteif (bie übrigens nitijf bie ridjfige 3udjf ift) au enffernen<br />

beabfidjtigfe, fo mürbe man efmas ZBaljces, aber burdjaus<br />

nidjfe Xeues fagen, mas bie 9irdje nidjf fdjon Iangft in iijrer<br />

frabifioneUen djrif'tlidjen @raieijung geleijrf unb in ber pra~ie<br />

uermidtidjf ljafte, aljnlidj bem Berfaljren, bae (Soff feIber<br />

feinen Befdjöpfen gegenüber beobadjfet ljat, inbem er fie aur<br />

tätigen, ber Xafur eines jeben angepatjten 3XlifmirEung berief.<br />

Beine Ziieisljeit ,,erftre&t fidj mit 92Zadjf Don einem @nbe<br />

bis aum anbern unb Ientf des mit Biiteccl.<br />

Sap. 8, 1.<br />

50


Ast, si communem verborum significationem, si res<br />

ipsas consideremus, haud alio spectant complures eiusmodi<br />

doctores, nisi ut puerorum educationem e divinis<br />

legibus eximant, quam ob rem novum quiddam ac mirum<br />

hodie conspicimus, institutores scilicet ac philosophos in<br />

eo desudantes ut codicem quaerant ac digerant de iuventute<br />

in universum educanda, quasi nulla sint divina oracula<br />

decalogo descripta, nulla sacra Evangeliorum praecepta,<br />

nulla naturae lex, quam Deus in animis hominum<br />

defixit ac paene insculpsit, per rectam rationem promulgavit<br />

ac per se ipse decalogo sancivit atque constituit.<br />

Unde etiam fit, ut novi id genus institutores disciplinam<br />

puerilem ab Ecclesia adhibitam, eo quod tota in auctoritate<br />

divina atque in sacris legibus innititur, tamquam<br />

non sui iuris, inertem atque obsoletam habere atque<br />

appellare contemptim soleant.<br />

In quo profecto misere ipsi falluntur, cum, aventes<br />

puerum, ut aiunt, in libertatem revocare, eum demum<br />

insanae superbiae ac pravis cupiditatibus mancipent,<br />

quae - ut ex eorum commentis consequitur - tamquam<br />

necessitates quaedam humanae naturae, quam exlegem<br />

perliibent, probandae essent.<br />

Sed quod turpius est, huiuscemodi magistri, etsi incassum,<br />

per errorem tamen impie ac periculose id sibi<br />

vindicant ut profanis communibusque inquisitionibus atque<br />

experimentis ea periclitentur quae in puerorum educationem<br />

facta incidunt supernaturalis ordinis, ut, exempli<br />

Causa, divinum ad sacerdotalia munia et ad religiosam<br />

vitam impulsum atque generatim arcana ea omnia quae<br />

Gratia Dei in animis hominum operatur, quae, licet naturae<br />

vires extollat, eas tamen infinite praetergreditur et<br />

nullo pacto legibus physicis parere potest, quia wpiritus<br />

ubi vult spirat)) I.<br />

Multo autem perniciosiores sunt illae de natura duce<br />

omnino sequenda opiniones doctrinaeve, quae in educationis<br />

humanae certam quandam ingrediuntur partem<br />

mit ber nafiirlidjen 23ebeutung ber 2lusbriide unb burdj<br />

bfe Saf felbft beabfidjtigen jebodj leiber nidjf menige, bie<br />

EqieIjung jebem @infTufj bes göttlidjen 8efe$es au enfaieben.<br />

Baijer Eommt in unfern Sagen ber in 233irElidjEeif febr feltfame<br />

Sall oor, bafj fidj Eraieijer unb pljilofopijen auf ber<br />

6udje nadj einem allgemeinen 6iffenEobeg ber Eqiebung<br />

abmiiben, als ob es meber BeEalog unb Eoangelium nodj<br />

ein %aturgefe(j gäbe, bas bodj bon Boff in bas 9lTenfdjenbeq<br />

eingemeifjek oon ber gefunben Bernunft oedunbet unb<br />

miffeb ber pofiti~en Dffenbarung oon Bott felber in ben<br />

3ebn Bebofen als Befe$ niebergelegt murbe. mit Beringfdjä(jung<br />

pfregen biere %euerer bie djriftlidje @raietjung als<br />

Jjeferonom", ,paffiou unb Jibermunben" 8u beaeidjnen, meil<br />

fie fi& auf bie 2htorifiit Bottes unb fein heiliges Befe$<br />

griinbef.<br />

6ie taufdjen fidj gemaltig, menn fie fidj einbilben, bas Rinb<br />

befreien au Eönnen, mie fie bebaupfen. 3m BegenfeiL fie madjen<br />

es 8um BEIaoen feiner oerblenbeten 6elbftiiberijebung unb<br />

feiner ungeorbnefen Qeibenfdjaffen, ba biefe mif logifdjer Solgeridjtigteit<br />

aus jenen falfdjen 6qftemen als beredjtigte Sorbe=<br />

rungen ber oorgeblidj autonomen %afu anerEannt merben.<br />

Bdjlimmer nodj ftebt es mit bem falfdjen, eijrfurdjtslofen,<br />

gefäT)didjen unb aubern eiflen Unterfangen, ber Sorfdjung,<br />

bem Qpetimenf unb bec rein nafiirlidjen 23eurteilung unb Semerfung<br />

@qieljungsfaffadjen Übernaturlidjer Orbnung unterfteEen<br />

au marlen, mie 8.23. ben priefter- ober Drbensberuf,<br />

unb gana augemein bie geijeimnisbogen 233idungen ber Bnabe,<br />

bie amar bie nafurlidjen Rritffe erbebt, fie aber nidjfsbeftomeniger<br />

unenblidj überragt unb in feiner meife ben pljqfifdjen<br />

Befe~en unferfteben Eann; benn ,ber Beift mebf, mo er mir1.<br />

3n Södjftern (Srabe gefäbrlidj ift fernerbin jene nafura- C) Qe~eiiene @D<br />

liftifdje Sidjfung, bie in unfern Sagen in bas Bebiet ber bi@una.<br />

@raiebung einbringt in einer Sroge fo aarter Satur, mie es<br />

bie 6iffenreinT)eit ift. Bebr oerbreitef ift ber 3rrtum berer,<br />

bie in gefäT)rIidjem Unterfangen unb mit ijäfjlidjen 2Lusbrüden<br />

einer fogenannten fepenen Gqiebung bas 233orf reben, inbem<br />

52<br />

10. 3, 8.<br />

305. 3. 8.<br />

53


salebrarum plenam, in eam scilicet quae ad morum integritatem<br />

et ad castimoniam pertinet. Passim enim bene<br />

multi et stulte et periculose eam tenent provehuntque<br />

educandi rationem, quae sexualis putide dicitur, cum<br />

iidem perperam sentiant, posse Se, per artes mere naturales<br />

et quovis amoto religionis pietatisque praesidio,<br />

adolescentibus a voluptate et luxuria praecavere, scilicet<br />

hos omnes, nullo sexus discrimine, vel publice, lubricis<br />

initiando instruendoque doctrinis, immo, quod peius est,<br />

mature occasionibus obiiciendo, ut eorum animus, eiusmodi<br />

rebus - quemadmodum ipsi aiunt - assuetus, quasi<br />

ad pubertatis pericula obdurescat.<br />

In eo autem isti homines graviter errant quod nativam<br />

humanae naturae fragilitatem non agnoscunt neque legem<br />

illam membris nostris insitam, quae, ut verbis utamur<br />

Pauli Apostoli, mentis legi repugnatl, idque praeterea<br />

temere infitiantur quod usu quotidian0 didicimus, iuvenes<br />

nempe prae aliis in turpia saepius incidere non tam ob<br />

mancam mentis cognitionem quam ob infirmitatem voluntatis<br />

illecebris obnoxiae atque divinis auxiliis destitutae.<br />

Qua de re prorsus difficili, si quidem, omnibus perpensis,<br />

adolescentem aliquem tempestive ab iis moneri<br />

oporteat, quibus Deus educandi pueros officium commisit<br />

cum gratiis opportunis coniunctum, illae profecto cautiones<br />

et artes sunt adhibendae, christianis institutoribus<br />

non ignotae, quas apte Antonianus hisce verbis describit:<br />

«Eo usque imbecillitas nostra atque in malum proclivitas<br />

misere procedit, ut, quae ad remedium peccati consilia<br />

adhibentur, ea ipsa ad peccandum fere ansam atque incitamentum<br />

praebeant. Quapropter magnopere interest,<br />

ut prudens pater, si quando de lubricis istiusmodi rebus<br />

cum filio colloquatur, bene attendat, neque ad hoc deveniat<br />

ut fere sub aspectum subiiciat artes singulas quibus<br />

horrenda eiusmodi pestis tam magnam orbis partem<br />

veneno suo inficit, ne, dum libidinis ignes restinguere<br />

aggreditur, eos potius in tenerioribus puerorum animis<br />

54<br />

Rom. 7, 23.<br />

fie fälfdjtidj meinen, fie fönnten bie jungen 2eufe gegen bie Befahren<br />

ber 6innlidjfeif burdj rein nafürlidje Emitfel fdjüffen.<br />

burdj eine gefäbrlidje unb oerfrubfe fegueile 2lufElärung fiir<br />

alle obne Unterfdjieb unb fogar in ber bffentlidjfeit, unb mae<br />

nodj fdjlimrner ift, inbem fie biefelben jeifmeilig ben Belegenbeifen<br />

auefeeen, um burdj Bemöbnung, mie fie fagen, ben<br />

Beift gegen bie Befabren abdubärfen.<br />

6ie fäufdjen fidj fdjmer, ba fie bie angeborene 6djmädje<br />

ber menfhlidjen Xatur unb bae Befeff nidjf anerfennen<br />

moUen, oon bem ber %pofte1 ragt, bafj ee bern Befeffe bee<br />

Beiftee miberftceitef I, unb ba fie bie @rfabrungetatfadjen Der*<br />

fennen, bie bemeifen, bafj gerabe bei ben 3ugenblidjen bie<br />

23erfeblungen gegen bie Giftenreinbeit nidjf fo febr Solge<br />

Don Zidjfmißen als delmebc oon Willenefdjmädje finb, menn<br />

ber iunge Emenfdj ben Belegenbeifen auegefefft unb oon ben<br />

Bnabenmitfeln nidjt geftufft mirb.<br />

SaUe auf biefem beiElen Bebiete unter 23erüBfidjtigung<br />

aller Umftänbe eine inbioibuelle selebrung bei paßenber Be9<br />

legenbeif Don feiten berer, benen Bott mit ber (Egiebungsaufgabe<br />

audj bie Gfanbeegnabe oerlieben bat, fidj ab nötig<br />

ermeifen follte, bann ift mit aller jener Sorfidjt ju Werfe du<br />

geben, bie bei: trabifionellen djriftlidjen (Eraieijung befannt unb<br />

oon bern ermäijnten 2lnfoniano ljinlänglidj geaeidjnet ift, mo<br />

er fagf:<br />

,Berarf grofj ift unfere 2lrmfeligEeit unb ber gang jur<br />

Bunbe, bafj mir oft gerabe oon ben Bingen, bie $eilmittel<br />

gegen bie 6ünbe fein follten, BelegenGeit unb 2lnreia juc<br />

Bunbe nebrnen. Beemegen ifi ee ijödjft midjtig, bafj ein guter<br />

ZZater, menn er mit feinem Gobne über eine fo oerfänglidje<br />

Oadje fpridjf, mobl adjtjugeben bat, bafj er nidjf auf @indel-<br />

$eifen eingebe unb auf bie oerfdjiebenen Weifen, in benen<br />

biefe boilifdje Bdjtange einen fo grofjen Seil ber menfdjbeit<br />

oergiftet, bamit er nidjt, anftaff bae %euer ju liifdjen, baefelbe<br />

in bem einfältigen unb jarfen gegen bee Sinbee ent-<br />

aünbe. Band aUgemein Eann man fagen: folange no& bae<br />

9inbeealfer anbauert, mirb ee genügen, bie $eilmittel ans<br />

Sam. 7, 23.<br />

.<br />

55


aut sopitos suscitet aut plane incendat. Ut autem generatim<br />

loquamur, quamdiu pueri excolendi sunt, satis superque<br />

erit iis uti remediis quae castimoniam in animos inducant<br />

simulque ab iis vitia contraria prohibeant.))'<br />

Aeque vero fallax atque christianae institutioni infensa<br />

illa adolescentes instruendi ratio habenda est, quam vulgo<br />

coi5ducationem appellant; eorum enim qui ipsam tuentur,<br />

bene multi idcirco tuentur quia aut non considerant aut<br />

negant, protoparentum labe vitiatum nasci hominem, plerique<br />

vero omnes, quia tali notionum perturbatione laborant<br />

ut legitimum hominum convictum habeant quasi<br />

quendam virorum ac feminarum omnibus plane rationibus<br />

parium inconditum acervum. Divinus sane rerum<br />

omnium moderator perfectum utriusque sexus convictum<br />

in legitim0 tantum coniugio vigere voluit, dein in familia<br />

inque humana consortione, certo ordine dispertitum. Accedit<br />

quod nihil est in ipsa natura - ex qua duo sexus,<br />

compage corporis, inclinationibus, ingenioque dissimiles<br />

procedunt - unde colligi possit, mares et feminas promiscua,<br />

nedum una eademque, educatione informandos esse.<br />

Alter autem et alter sexus a Dei sapientia ad hoc sunt<br />

constituti ut in familia et societate mutuo se compleant<br />

et in unum quid apte coalescant, ob illud ipsum corporis<br />

animique discrimen quo inter se differunt, quod idcirco<br />

in educatione atque institutione tenendum, imo fovendum<br />

est per aptam distinctionem ac separationem, aetatibus<br />

ac conditionibus congruentem. Eiusmodi vero praecepta,<br />

ad christianae prudentiae praescriptum, tempestive atque<br />

opportune servanda sunt non modo in scholis omnibus,<br />

praesertim per trepidos adolescentiae annos, unde totius<br />

ferme futurae vitae ratio omnino pendet, sed etiam in<br />

gymnicis ludis atque exercitationibus, in quibus christianae<br />

peculiari modo modestiae puellarum cavendum, utpote<br />

quas ostentare sese atque ante omnium oculos proponere<br />

summopere dedeceat.<br />

Memores itaque gravissimorum verborum Magistri divini:<br />

«Vae mundo a scandalis)) 5 sollicitudinem ac soller-<br />

Deli'educazione crist. dei figliuoli, lib. 11, C. 88. Matth. 18,7.<br />

56<br />

aumenben, meldje bie boppelmidung Gaben, ber Sugenb ber<br />

Reufdjljeif ben 2Beg AU bereifen unb bem Eafter bie Zore<br />

au ~erfdjliefjen." l<br />

Gbenfo abmegig unb für bie djriftlidje eqieljung gefäljrUdj<br />

ift bas fogenannfe RoebuEafionsfgftem, für Diele gleidjfalls in<br />

ber nafuraliftifdjen Eeugnung ber erbfünbe begrunbef. llufjere<br />

bem ljerrfdjf bei den Sertretern biefecs Bgftems eine be*<br />

Elagencsmerfe %egriffcsDermirrung, inbem fie bas beredjtigfe<br />

menfdjlidje 3ufammenleben mit ber nioellierenben Sermifdjung<br />

unb Oleidjljeif ber Befdjledjfer oertiiedjfeln. ber Bdjöpfer<br />

ljaf nadj Segel unb Drbnung bas 3ufammenleben bec beiben<br />

Befdjledjfer oollftänbig nur in ber Einljeif ber Efje, bagegen<br />

in ~erfdjiebener llbftufung in 'ber gamilie unb BefeEfdjaft<br />

gemollt. gerner läfjt fidj aus ber 'Xatur, meldje bie Sec*<br />

fdjiebenbeit im Drganismus, in ben 'Xeigungen unb llnlagen<br />

ljer~orbringf, fein Semeis ljerleifen, bafj eine Sermifdjung<br />

ober gar eine Bleidjljeif in ber Jjeranbilbung beiber BefdjCedjfer<br />

funlidj ober nofmenbig mure. Bemäfj ben munberooEen 2169<br />

fidjten bes Bdjopfew finb biefe oielmebr beftimmf, in<br />

ber Samilie unb Solfsgemeinfdjaff eben fraff iljrer Sec*<br />

fdjiebenljeif gegenfeifig au ergänaen. 2efjfere ift barum bei ber<br />

eqiebung unb llusbilbung feftaubalfen unb au begunftigen mif<br />

ber nöfigen Unferfdjeibung unb ber entfprectjenben Srennung<br />

nadj lllfer unb Umftänben. Biefe Brunbfä$e finb je nadj<br />

3eif unb Drf an allen Bdjulen nadj ben Segeln ber djrift*<br />

lidjen Rlugljeif anaumenben, namenfCidj in ben am meiften<br />

gefäljrlidjen unb enffdjeibenben Entmidhngs- unb Seifejaljren,<br />

bei ben Surn* unb Bpielübungen, mit befonberer 9tÜcEfldjfg<br />

naljme auf bas djriftlidje 6djidlidjEeifsgefüljl unter ber meiblidjen<br />

3ugenb, für bie jebe öffentlidje Bdjauftellung ljödjft<br />

ungeaiemenb ift.<br />

3nbem 2Bir an bas furdjtbar ernfte 2Borf bes göftlidjen<br />

mi'eifters erinnern: ,2?3elje bec 2Belf um ber 3rgernilfe<br />

miUenlUs, mödjfen 2Bir, @Jjrmiirbige Srüber, mif 'Xa$bru&<br />

eure Borgfalf unb 2BadjfamEeif auf biefe fo oerberblidjen<br />

flbec bie djrlftIidje Rinberer~leljung, 2. 8., 88. Rap.<br />

% (mattlj. 18, 7.<br />

57<br />

Siloebittafion.


tiam vestram, Venerabiles Fratres, vehementer excitamus<br />

adversus perniciosissimos huiusmodi errores qui in christiana<br />

plebe, maximo cum iuventutis detrimento, nimis<br />

late pervagantur.<br />

Ad perfectam autem educationem assequendam Curare<br />

opus est, ut quae omnia pueros, dum instituuntur, circumsaepiunt,<br />

ea proposito apte respondeant.<br />

Et profecto quod primum ex necessitate naturae puerum<br />

rite conformandum circumdat, ipsa eius familia habenda<br />

est, ad hoc demum munus a Deo constituta. Quapropter<br />

eam tandem institutionem constantem atque tutissimam<br />

iure existimabimus quae in recte composita ac bene<br />

morata familia recipitur, eoque efficaciorem et constantiorem<br />

quo magis parentes, potissimum, ac domestici<br />

pueris virtutis praeeant exemplo.<br />

Verum non is Nobis est animus ut universam de institutione<br />

domestica materiam, ne per Summa quidem<br />

capita, pertractemus, tam late ea patet; de qua, ceteroqui,<br />

non desunt, cum ex veteribus tum ex recentioribus,<br />

qui, catholicae doctrinae congruenter, optime scripserint,<br />

inter quos praclaram prorsus meretur laudem Antonianus<br />

ille, quem superius loquentem induximus, qui disputationem<br />

De christiana liberorum institutione es quidem<br />

peritia adornavit ut sanctissimus vir Carolus Borromaeus<br />

eam parentibus christianis in templo congregatis publice<br />

legendam curaret.<br />

Volumus tarnen, Venerabiles Fratres, animum huc<br />

intendatis vestrum, quo res nostris temporibus misere<br />

deciderint, quae ad domesticam institutionem spectant;<br />

cum enim ad artes liberales atque ad publica munera,<br />

quae sunt profecto minoris momenti, homines diutinis<br />

litterarum studiis, laboriosis exercitationibus ac producto<br />

tirocinio se comparent, contra, ad filiorum institutionem,<br />

quod profecto caput est officii patrisfamilias, plerique<br />

parentum temere accedunt nullaque fere adhibita praeparatione,<br />

quod rebus ac curis terrenis distineantur. Ad<br />

bonum praeterea minuendum, quod familiaris puerorum<br />

58<br />

3rrtÜmer ijinlenten, bie ftdj leibet nur du feijr unter bem<br />

djriftlidjen SotEe verbreiten aum unermefjlidjen Bdjaben für<br />

bie 3ugenb.<br />

Um eine ooilfommene eqieijung au erreidjen, ift es Don Eqiebunw<br />

ijodjfter %idjfigEeit, barauf au adjfen, batj alles, mas ben<br />

au Egieijenben in ber seit feiner Qeranbilbung umgibt: bie<br />

Befamfijeit alt ber Einflüfe, bie man Ummelf au nennen<br />

pflegt, bem erftrebfen siele ridjfig enffpredje.<br />

die erfte, naturlidje unb noftuenbige Eraieijungsummelt ift a) Die d~Wi4e<br />

&nnilie.<br />

bie gamilie, eigens baau Dom Bd$pfer beftimmf. 9eeijalb<br />

ift für getuobnlidj jene Eraieijung am mirEfamften unb nacij*<br />

balfigften, bie bas Sinb in einer djriftlidjen Samilie erbalt,<br />

in ber Drbnung unb 3udjt fjerrfdjen. unb fie ift um fo micb<br />

famer, je meijr iijm bocf ijellftrablenb unb beftänbig bas gute<br />

23eifpiel ber Eltern oor altem, aber audj ber anbern @ausgenoffen<br />

entgegenleudjtef.<br />

@e ift nidjf Unfere Ilbfidjt, an biefer Btelte bie garniLien.<br />

eraieijung eingeijenb ober au4 nur in iijren @auptpunffen au<br />

beljanbeln. %für ift biefer Begenftanb au umfaffenb. Es<br />

fefjlt übrigens nidjt an Bonberabijanblungen barüber aus<br />

dfer unb neuer seit, oon Iluforen mit gefunber Eatbolifdjer<br />

I'eijre, unter benen eine befonbere Ertuäijnung ber fdjon an*<br />

gefüijrte gotbene SraEfaf bes Ilnfoniano ,,f.lber bie djriftlidje<br />

9inbereraieljung" oerbient, ein SraEtaf, ben ber E& Rar1 23orro.<br />

maue ben in ber Rirdje oerfammelfen Elfern ÖffentUdj oor+<br />

lefen liefj.<br />

@an3 befonbers mödjfen Dir aber Eure IlufmerEfamfeit,<br />

@ijrmürbige 8ruber unb geliebfe Böijne, auf ben betlagens.<br />

mecfen SerfaiI ber bäuslidjen Eraieijung in ber ijeufigen seit<br />

lenfen. Ben Dbliegenijeiten unb 23erufen bes irbifdjen unb<br />

oergänglidjen I'ebens, bie fidjer Don unfergeorbneter Sebeufung<br />

finb, merben lange Bfubien unb eine genaue Sorbereitung<br />

ootauegefdjitEt, maijrenb für bie llufgabe unb elemenfare<br />

Pflid~t ber Rinbereqietjung ijeutautage oiele Elfern nur eine<br />

gerfnge ober gar Eeine Sorbereitung mitbringen, weil fie au<br />

feijr in bie Borgen für bae 3eitlidje oerfunfen ftnb. Um ben<br />

Einflutj ber SamiIienummeTt nodj meijr au fdjmadjen, hmmt<br />

59


institutio pareret, accedit quod fere ubique gentium facilius<br />

in dies pueros a familia inde a teneris annis seiungendi<br />

consuetudo increbrescit, causis interpositis vel<br />

oeconomicis, ut industriae mercaturaeque serviendi, vel<br />

politicis; et natio quaedam est, ubi pueri e familiae gremio<br />

extorquentur, ut in coetus ludosque a Deo alienissimos,<br />

non tam recte conformandi quam, verius, deformandi<br />

ac depravandi, inducantur - scilicet eo proposito,<br />

ut, ad eorum placita qui communia omnia esse omnibus<br />

somniant, impietatem odiumque imbibant - veriorem<br />

ita horribilioremque Innocentium stragem renovando.<br />

Itaque animarum Pastores per Iesu Christi divinam<br />

erga homines caritatem obsecramus atque obtestamur<br />

ut nihil reliqui faciant, sive per contiones sive per catecheses,<br />

sive verbis sive scriptis in populum late vulgatis,<br />

christiani ut parentes, non tam generatim quam singillatim,<br />

perdiscant, quae sibi incumbant officia ad religiosam<br />

quod attinet et moralem et civilem liberorum<br />

suorum educationem, et quae potissimum, praeter sanctioris<br />

vitae suae exempla, viae ac rationes ad eam efficacius<br />

consequendam conducant. Huiusmodi profecto<br />

monitiones hortationesque Paulus Apostolus haud fastidivit<br />

in suis epistulis frequentare, praesertim in ea, quam<br />

ad Ephesios scripsit, ubi, praeter alia, id monuit: ((Patres,<br />

nolite ad iracundiam provocare filios vestros)) I; quae<br />

quidem provocatio seu incitatio non ex eo tantum oritur<br />

quod parentes severiores atque asperiores se liberis praebeant,<br />

sed ex eo praecipue quod filiorum ingenium ac<br />

nativam alacritatem moleste ferant et aptiores correctionis<br />

modos ignorent, ac praesertim ex molli illa atque<br />

veluti enervata, quae in familiis usu venit, disciplina, unde<br />

fit ut in puerorum animis cupiditates effrenatae dominentur.<br />

In hoc igitur parentes, itemque puerorum institutores,<br />

animum intendant ut dignitatem potestatemque<br />

quam habent a Deo, cuius revera vices gerunt, rite<br />

in bonum filiorum usurpent, non quidem ut sibi commodum<br />

pariant, sed ut filios informent atque instruant<br />

Eph. 6,4.<br />

60<br />

beute binju, balj fidj faft überall bas Zeftreben geltenb madjt,<br />

bie Rinber bom aarfeften Zlfer an unter berfdjiebenen Sormänben<br />

: mirffdjafflidjen, gemerblidjen, gefdjäftlidjen ober potitifdjen,<br />

ber Samitie immer meijr au enffremben. E4 gibt fogar<br />

ein Canb, in bem bie Rinber bem Bdjofje bec gamilie ent-<br />

rifen merben, um fie ben e~trem foaialiftifdjen Sijeorien ent.<br />

fpredjenb in %ereinen unb Bdjufen aum Unglauben unb aum<br />

Gare Ijeranaubilben (ober beffer geragt, au berbilben .unb au<br />

oerberben). Surmaijr ein neuer unb nodj biel entfefrlidjerer<br />

2Zorb unfdjulbiger Rinber!<br />

mir befdjmören besbalb um ber 2iebe 3efu Qrifti millen<br />

bie 6eetenljirten, mit allen mifteln: burdj Unfermeifung,<br />

Ratedjefe, münblidj unb burdj möglidjft ftarfe Serbreitung<br />

Don Bdjriffen, bie djrifttidjen Elfern nidjt fo febr tijeoretifdj<br />

unb im allgemeinen ab bielmeijr praftifdj unb im einaetnen<br />

an iijce fdjmeren pflidjten ju erinnern, befonbers an bie Derfdjiebenen<br />

(Uufgaben ber religiöfen, fifflidjen unb burgerlidjen<br />

Rinberer~ieQung unb an bie neben bem perföniidjen guten<br />

Zeifpiel geeignefften mefboben au iijrer mirffamen burdjfübrung.<br />

ber Bölferapoftel fanb es aud) nidjf unter feiner<br />

mürbe, auf foldje praftifctje Winfe in feinen Zriefen einaugeben,<br />

befonbers in bem an bie Epijefer, mo er unter anberem<br />

maijnt: ,3br Säter, reigt eure Rinber nidjf aum sorne" ';<br />

es banbelt fidj babei nidjf fo feijr um bie Sorge iibermäljiger<br />

6trenge als ijauptfädjlidj ber Ungebutb, ber Unfennfnis ber<br />

tauglidjften mittel au fcudjtbringenbec Seferung, bann aber<br />

au.) um bie Zusmirlung ber ijeufe nur au aUgemeinen 2oberung<br />

ber Samilienaudjt, infotge beren fidj in ben 3ugenb<br />

Eidjen bie ungebänbigfen Ceibenf6affen ijemmungslos enfmi8eln<br />

tönnen. bie (Eltern unb aUe anbern (Ergieijungsberedjfigten<br />

mit ibnen foiIen besbalb barauf adjten, reeten<br />

(Sebraudj gu ma4en bon ber Zutorität, bie ibnen Bott fetbft<br />

~errieijen bat, Bott, befen 6teUoectreter fie im mabren 6inne


ad sanctum et suavem «Dei timorem, omnis sapientiae<br />

initium)), in quo tantummodo superiorum reverentia solide<br />

innititur et quo dempto constans ordo, pax serena<br />

atque omne bonum neque in familia neque in universa<br />

humanae coniunctionis societate consistere potest.<br />

Infirmis autem humanae naturae viribus, deterioris ob<br />

avitam culpam factae, Deus, qua est bonitate, uberibus<br />

suae Gratiae auxiliis consuluit eiique praeterea, quam<br />

animis expiandis atque ad sanctitatem evehendis multiplicem<br />

habet Ecclesia adminiculorum copiam: Ecclesia,<br />

inquimus, magna illa Christi familia, quae est idcirco<br />

educatrix cum singulis familiis ita congruens ac con-<br />

. iiincta quam quae maxime.<br />

Qui profecto locus ad optimam institutionem aptissimus,<br />

quae est Ecclesia, non solum sacramenta complectitur<br />

ac praebet, quae divinam gratiam continent atque<br />

animis inserunt, neque sacros tantum ritus qui ad informandos<br />

ad viitutes adolescentes mirum in modum<br />

conferunt, neque tandem sola sacri templi saepta, in<br />

quo solemnes caerimoniae, sculpta signa, pictae tabulae,<br />

organorum vocumque concentus ad animos pietate ac<br />

bonis moribus imbuendos tam praeclaro adiumento sunt;<br />

verum etiam magnum ea numerum atque varietatem<br />

scholarum, coetuum, institutorumque omne genus fovet<br />

ac sustentat, quae eo spectant, ut ad pietatem, ad litteras<br />

doctrinasque, adhibitis quoque iucunditatis oblectamentis<br />

et ipsa corporis exercitatione, adolescentes instituantiir.<br />

Haec porro tam perennis in eiiismodi operibus fovendis<br />

atque alendis fecunditas non modo patefacit atque ostendit,<br />

maternam Ecclesiae providentiam et superari non<br />

posse et omni esse admiratione dignissimam, sed etiam<br />

illam comprobat, aeque mirabilem, concordiam, quam<br />

supra diximus Ecclesiae cum christiana familia intercedere,<br />

ut affirmari vere queat, Ecclesiam et familiam<br />

unum quoddam christianae educationis perfugium et<br />

quasi sacrarium habendas esse.<br />

Quod autem novae progenies omnibus iis artibus ac<br />

disciplinis instruendae essent quibus civilis convictus pro-<br />

62<br />

flnb, nidjt aum eigenen Sorteil, fonbern aur redjten EqieIjung<br />

bee Rinbee in ber ljeiligen unb Einblidjen ,,fjurdjf Bottes,<br />

bem gnfang ber %3eisIjeita. Die @Ijrfurdjf bar Boff ifi bie<br />

ein& ftdjere Brunblage ber lldjtung i>or bec lluforität, oijne<br />

bie meber Drbnung, nodj 9tu$e, nodj 233oIjlftanb in ber fjav<br />

milie unb ber SolEegemeinfdjaff ijerrfdjen Eönnen.<br />

Ben fdjmadjen Rräffen ber gefallenen 9latur ijaf bie Bufe b) IDieffir4eunb<br />

Boftee fiirfoqlidj gefjolfen mit ben uberfliefjenben @ilfsquellen ilp Etaief)unge:<br />

feiner Bnabe unb ben bielfältigen %Ritteh, an benen bie<br />

Rirdje, bie grofje fjamilie Efjrifti, fo reidj ift: bie Rirdje Peilt<br />

beeIja1b bie @qiefjungeummelf bar, bie mit jener ber djrift*<br />

lidjen gamilie aufe engfte unb ausgeglidjenfte oerbunben ift.<br />

bie @raieIjungeuinmelt ber Rirdje umfafjf nidjt blofj iijre<br />

Baframente, biefe buch gött1idjeRraff gnabenmirfenben %Ritter,<br />

unb ihre 3ecemonien, bie alle einen munberburen egieijerifdjen<br />

mert aufmeifen; unb nidjt nur ben materiellen %aum bee<br />

djrifilidjen BofteeIjaufee, balj gleidjfalle in ber 6pradje feiner<br />

Eiturgie unb Runft ftaunenmerte eqieijerifdje Rräfte in fidj<br />

birgf. 6ie umfafjt baneben audj in grofjer fjiille unb %Rune<br />

nigfalfigteit Bdjulen, 23erbänbe unb llnftalfen aller 2frt,<br />

meldje bie 3ugenb mit bem Bfubium ber Eiterafuc unb 233iffenfdjaff<br />

unb mif ber förperlidjen Erijolung unb CZctiidjtigung<br />

gleidjaeitig au innerlidjer SrömmigEeit ijeranbilben mollen. Sn<br />

biefer unerfdjopflidjen SrudjfbarEeif an eraieljerifdjen ZYerEen<br />

ift bie mufterlidje Borge ber Rirdje ebenfo bernunbernsrnert<br />

mie uniibertrefflidj. 23emunbern5mecf ift aber audj bie eben<br />

ermäfjnfe Garmonie pifdjen Rirdje unb djriftlidjer fjamilie,<br />

unb bie Rirdje meifj biefe @armonie fo gut au mabren, bafj<br />

man mit %edjt fagen Eann: Rirdje unb gamilie bilben au*<br />

fammen ben einen 8ottestempeI ber djriftlidjen CZqieijung.<br />

die junge Beneration mufj in ben Runften unb Peijc- C) Die o4ute:<br />

fädjecn au 32.~6 unb fjcommen bec 2301Esgemeinfdjaff unter*<br />

ridjtet merben. d a aber bie Samilie allein biefer 2Lufgabe<br />

nidjt gemadjfen ift, enfftanb ba5 Boaialgebilbe ber @djule,<br />

moIj1gemedt gunädjft ah Bdjöpfung beti UnterneIjmunge.


ficit ac florescit, et sola ad id familia minime sufficeret,<br />

propterea publica gymnasia ortum habuerunt, primum<br />

tamen - diligenter attendite - Ecclesiae familiaeque in<br />

unum conspirantium opera, multo autem post, reipublicae.<br />

Quapropter litterarum sedes ac scholae, si, ad historiae<br />

fidem, earum originem inspiciamus, natura sua tamquam<br />

subsidium ac fere complementum Ecclesiae simul<br />

et familiae exstiterunt; consequens igitur est, publicas<br />

scholas non solum familiae atque Ecclesiae repugnare<br />

non Posse, sed etiam ciim utraque, quantum res patitur,<br />

congruere oportere, ita nempe ut tria haec - schola,<br />

familia, Ecclesia - unum fere christianae institutionis<br />

sacrarium efficere videantur, nisi velimus scholam a suo<br />

plane proposito aberrare et in adolescentium pestem atque<br />

perniciem converti.<br />

Quod utique aperte professus est vel laicus vir ille, ob sua<br />

de iuventutis institutione scripta tantis ornatus laudibus<br />

- quamquam ea ipsa haud omnino commendari queunt,<br />

cum corruptam de libertate doctrinam redoleant - qui<br />

illud protulit: ((schola, nisi templum est, spelunca est));<br />

idemque alio loco: ((Quando in puerorum educationem<br />

cum litterarum studia, tum doctrinae, quae ad religionem<br />

et ad domesticam civilemque societatem spectant, non uni3<br />

conspirant, homines miseri atque inepti exsistunt.))<br />

Inde necessario consequitur, per scholas, quas neutras<br />

vel laicas nuncupant, omne fundamentum christianae<br />

educationis disiici atque everti, utpote a quibus religio<br />

omnino removeatur; quae ceterum scholae nullo modo<br />

nisi specie neutrae erunt, cum religioni plane infensae<br />

reapse aut sint aut futurae sint.<br />

Longum est neque ver0 oportet ea repetere quae decessores<br />

nostri, praesertim <strong>Pius</strong> IX et Leo <strong>XI</strong>II, aperte<br />

declararunt, quorum in tempora potissimum incidit, ut<br />

gravissima huiusmodi laicismi pestis in scholas publicas<br />

invaderet. Eorum Nos expostulationes iteramus ac con-<br />

Nic. Tommaseo, Pensieri sull'educazione, Parte I, 3, 6.<br />

<strong>Pius</strong> IX, Ep. ((Quum non sine)), 14 Iul. 1864; Syllabus, Prop. 48;<br />

Leo <strong>XI</strong>II, Alloc. ((Summi Pontificatus)), 20 Aug. 1880; Ep. enc. aNobilissima)),<br />

8 Febr. 1884; Ep. enc. ((Quod multum)), 22 Aug. 1886; Ep.<br />

((Officio sanctissimo)), 22 Dec. 1887; Ep. enc. Karitatis)), 19 Mart. 1894,<br />

etc. Cf. Cod. Iur. Can. cum Fontium Annot., ad can. 1374.<br />

geiftes oon Samilie unb Rirdje, langft beoor ber Efaaf an<br />

biefe llufgabe ljerantrat. Bie Bdjule ift alfo audj in iljren<br />

gefdjidjtlidjen llnfangen gefeljen iljrer Xafur nadj @rganaung<br />

unb Qilfe ber Samilie unb ber Rirdje. Baraus folgf mit moa<br />

raiifdjer 'XofmenbigEeif, bafj fie biefen beiben @influfjfpt)aren<br />

fidj nidjf nur nidjf enfgegenftenen barf, fonbern mit iljnen aur<br />

bentbac oo~fommenften moralifdjen @inljeif bermadjfen mufj,<br />

au fo inniger Bemeinfdjaft. bafj fie mif ber gamilie unb ber<br />

2irdje ein einaiges, ber djriftlidjen @r&eljung gemeiljfes .@eiligfum<br />

bilben tann, menn anbers fie nidjf iljr Siel oerfeljlen<br />

unb fidj gerabe ins Begenfeil, in ein Wert ber Serftörung,<br />

oermanbeln miE.<br />

Bas ljaf gana offen audj ein megen feiner pabagogifdjen<br />

(freilidj nidjf in aUem au empfeljlenben, meil Dom 2iberalismus<br />

angeftedfen) 6djriffen feljr gefeierter 2aie anertannt: ,,Wenn<br />

bie Bdjule", fo briidf er fidj aus, Jein @otfesbaus ift, fo<br />

ift fie eine @Öljle." Unb meiter: ,213enn bie mißenfdjaftlidje,<br />

f'o&le, ljauslidje unb religiöfe @r,$eljung nidjt eine einljeif<br />

hilben, mirb ber menfdj ungliidlidj unb leiftungeunfäljig." '<br />

Baraus gecabe folgf, bafj bie fog. neutrale ober melflidje r>ieneutuire,tue(t=<br />

lidje 64ule.<br />

6djule, aus ber bie Seligion auegefdjloßen ift, fidj au funbamenfalften<br />

@r~ieljungsgrunbfa~en in Wiberfpru4 fe@.<br />

abrigens ift eine berarfige Bdjule pratfifdj gar nidjf möglidj,<br />

ba fie fidj in 2BirEli4Eeit aur religion~feinblidjen EdjuIe enf*<br />

mizelf. ($55 braudjf nidjf mieberljolf au merben, mas Unfere<br />

23'organgec über fie erelart lja6en, befonbere <strong>Pius</strong> IX. unb<br />

Eeo <strong>XI</strong>II., au beren 3eif gerabe bie 23ermelflidjung in ber<br />

öffenflidjen Odjule iljr Unmefen au treiben begann. Wir er*<br />

neuern unb beEraffigen iljre @rElarungen unb gleidjaeitig bie<br />

Nic. Tommaseo, Pensieri sull' educazione I, 3, 6.<br />

P viu4 IX., 6a)reiben ((Quum non sine)) <strong>vom</strong> 14. 3uli 1864; BpUabue,<br />

Prop. 48; 2eo <strong>XI</strong>II., ZUol. ((Summi Pontificatus)) <strong>vom</strong> 20. Zug. 1880;<br />

Sunbfdjr. ((Nobilissima)) Dom 8. Sebr. 1884; 31unbfdjr. ((Quod multum»<br />

<strong>vom</strong> 22. Zug. 1886; Bdjreiben ((Officio sanctissimo)) oom 22. bed. 1887;<br />

%unbf&r. ((Caritatis)) oom 19. 3Xiira 1894 ufm. ZZgI. fi'irdjl. Xedjfebudj,<br />

Zusg. mif DueUenangabe, du Ran. 1374.<br />

Bhinb\äjreiben piuV <strong>XI</strong>. <strong>vom</strong> 31. Bei. 1929. 5 65


firmamus, itemque sacrorum Canonum praescripta, quibus<br />

catholici adolescentes prohibentur ne scholas cum<br />

neutras tum mixtas, eas scilicet ad quas, nullo discrimine,<br />

catholici et acatholici instituendi conveniunt, quavis de<br />

Causa frequentent; quas tamen adire licebit, prudenti<br />

dumtaxat Ordinarii iudicio, in certis quibusdam tantummodo<br />

locorum temporumque conditionibus, modo peculiares<br />

cautiones adhibeantur. Neque illa tolerari potest<br />

schola (praesertim si ea «unica» sit ad eamque omnes<br />

pueri accedere teneantur), in qua, etsi sacrae praecepta<br />

doctrinae separatim catholicis traduntur, tamen catholici<br />

non sunt magistri, qui pueros catholicos acatholicosque<br />

communiter litteris atque artibus imbuunt.<br />

Neque enim quia doctrina religionis in aliqua schola<br />

(plerumque nimis parce) impertitur, idcirco haec iuribus<br />

Ecclesiae ac familiae satisfacit et digna fit quae ab alumnis<br />

catholicis celebretur; nam ut hoc quaevis schola revera<br />

praestet, omnino oportet ut tota institutio ac doctrina,<br />

scholae ordinatio tota, nempe magistri, studiorum ratio,<br />

libri, ad quamvis disciplinam quod pertinet, christiano<br />

spiritu, sub ductu maternaque Ecclesiae vigilantia, sic<br />

imbuti sint ac polleant, ut Keligio ipsa totius instituendi<br />

rationis cum fundamentum tum fastigium constituat;<br />

neque hoc solum in scholis in quibus doctrinae elementa,<br />

sed in iis etiam ubi altiores disciplinae traduntur. «Necesse<br />

est», ut Leonis <strong>XI</strong>11 verbis utamur, «non modo<br />

certis horis doceri iuvenes religionem, sed reliquam institutionem<br />

omnem pietatis sensus redolere. Id si desit,<br />

si sacer hic habitus non doctorum animos ac discentium<br />

pervadat foveatque, exiguae capientur ex qualibet doctrina<br />

utilitates, damna saepe consequentur haud exig~a)).~<br />

Nemo tamen obiiciat, fieri omnino non Posse, ut ea<br />

respublica, quae homines diversa quod ad religionem<br />

Cod. Iur. Can. C. 1374.<br />

' Ep. enc. ((Militantis Ecclesiae)), 1 Aug. 1897.<br />

66<br />

Borfdjriffen ber Jjeiligen ianones, monadj ber Sefudj ber<br />

nidjtEatEplifdjen BdjuTen, ob meltlidje ober BimuTfanfdjulen,<br />

a[fo ber Bdjulen, bie gana gleicljförmig unb oijne irgenbmeldje<br />

Bonberung ben RatboliEen unb FTEidjfEatboIiEen offen- Die GimuItan:<br />

fteijen, ben Eatbolifdjen iinbern aerbofen ift, unb bafj ber U~~$&y~.inz<br />

Sefudj biefer Bdjulen nur mit Eliübficljt auf beftirnmte örflicfje<br />

unb aeiflidje Berljalfniffe unter befonbern Bidjerungen<br />

gebulbef merben Eannl, mobei eingig bie Entfdjeibung bes<br />

Dberbirfen rnafjgebenb ift. fjür bie iatJjoliEen Eann audj jene<br />

BimuTtanfdjule nidjf ale normal anerfannf merben (um fo<br />

fdjlimmer, menn fie ,Ginbeiteu# unb Pflidjffdjule für aile ift),<br />

in ber ben 2atr)oTiEen amar gefrennf 9leligion5unferridjf erfeilt<br />

mirb, in ber fie aber ben übrigen Unferridjt bOn nidjfEafEplifdjen<br />

2eJjrern nufammen mif nidjfEatfpLif'djen Bdjülern erbalten.<br />

9enn bie blofje Skfradje, bafj an einer Bdjule (oft nodj<br />

mit aUgu grofjer Einf~räntung) Elieligioneunferridjt erteilt<br />

mirb, bringf fie nodj nidjf in Qbereinftimmung mit ben Eliedjten<br />

ber iirdje unb ber djriftlidjen fjamilie unb gibf iJjr nodj nicljt<br />

bie nötige Gignung für ben Sefudj burdj Eafljolifdje Rinber.<br />

Dafür ift nofmenbig, bafj ber gange Unferridjt unb 2lufbau Die iaeo1iiGe<br />

ber Bdjule: Celjrer, Bdjulorbnung unb Bdjulbiicf~er, in den G4U1e.<br />

Södjern unter 2eifung unb rnüfterlidjer 2luffidjt ber iirdje<br />

mit djriftlidjem Beifte beberrfcljf finb, fobafj bie Seligion in<br />

rßabrbeif bie Brunblage unb Rrönung bee gangen GrgieijungemerEes<br />

in ailen feinen 2lbftufungen barfteilf, nidjt blofj in<br />

ben Elemenfare, fonbern audj in ben m2iffel- unb @odjfdjulen.<br />

,Es ift nidjf bhfj tiofmenbig", um ein Zart 2eo5 <strong>XI</strong>II. du Re-<br />

Graudjen, ,bafj ber 3ugenb gu beftimmfen Btunben Elieligionsunterridjf<br />

erteilt fonbern bafj audj ber ganae übrige Unterridjf<br />

bOm %hQlgerudj religiöfen djriftlidjen Binnes burdjflutet mirb.<br />

rOenn bas fefjlf, menn biefer Ejeilige %fern bae Snnere bec<br />

2ebrer unb Bdjiiler nidjf burdjaiebt unb ermarmt, bann mirb<br />

man aue ber ganaen Bdjulung redjt menig 9lufjen aieben. Dff<br />

mirb baraue fogar nidjt geringer 6djaben ern>adjfen.u2<br />

man fage nidjf, in einem in berfdjiebene Seeennfniffe gefpaltenen<br />

2301Ee fei es bem Bfaaf unmöglidj, bie Srage bee<br />

' RiccfJI. %e&febucfJ Pan. 1374.<br />

B %unbfcfjr. ((Militantis Ecclesiaen aom 1. Zug. 1897.<br />

5* 67


sentientes complectitur, puerorum institutioni aliter consulat<br />

quam per scholas quae neutrae ac mixtae vocantur,<br />

cum, contra, ipsa respublica civium eruditioni prospicere<br />

et prudentius debeat et facilius queat, si Ecclesiae<br />

familiarumque hac in re coepta operamque libere Perfici<br />

atque adhiberi sinat, aequis praeterea alteram alteramque<br />

fovendo muniendoque subsidiis. Id autem, magno<br />

cum familiarum gaudio itemque profectu publicae sive<br />

eruditionis sive tranquillitatis, effici Posse, ea plane demonstrant,<br />

quae videmus usu venire apud quasdam nationes,<br />

in quibus, etsi alii aliam religionem sectamve<br />

sequuntur, ordo dispertitioque scholarum nullo pacto<br />

iura familiarum offendunt, non solum quod pertinet ad<br />

doctrinas (praesertim cum illic catholici ludi catholicis<br />

adolescentibus praesto sint), sed etiam quod spectat ad<br />

aequam rectamque sumptuum compensationem a republica<br />

collatam scholis illis quas familiae iure suo postulant.<br />

At ver0 in aliis, mixtae item religionis, nationibus res<br />

se longe aliter habent, haud exiguo cum catholicorum<br />

hominum detrimento; qui, auspicibus ducibusque Episcopis<br />

et sacerdotibus omnibus utriusque cleri opem ferentibus,<br />

pecunia dumtaxat sua scholas sustentant ad<br />

filios suos recte instituendos - memores ut sunt gravissimi<br />

quo obstringuntur officii - et, laudabili liberalitate<br />

ac constantia, in suo perstant proposito, illud tamquam<br />

insigne suae actionis praeferentes ut scilicet ((omni<br />

catholicae iuventuti catholicam educationem in scholis<br />

catholicis)) omnino provideant. Quod quidem coeptum,<br />

etsi sumptu publico minime fulcitur, ut lex iustitiae<br />

postularet, tamen a magistratibus praepediri ac vetari<br />

nullo modo potest, nisi ii velint sacra familiae iura conculcare<br />

et germanae libertatis nervos infringere.<br />

Ubi ver0 gentium primis hisce libertatis quasi elementis<br />

repugnatur vel multiplici ratione officitur, homines<br />

catholici nunquam satis, vel per maximas molestias, in<br />

eo elaborabunt ut scholas suas tueantur incolumes et<br />

iustae de libera adolescentium institutione leges auspicato<br />

condantur.<br />

68<br />

öffenftidjen Unferridjfs anbere als mif ber melflidjen ober<br />

her Oimulfanfdjule au [Öfen. der Bfaaf mufj unb Eann fie<br />

oernunffgematjer unb audj teidjfer babur4 lofen, balj er bec<br />

Snifiatioe ber fjamilie unb ber Rirdje Sreiljeif löfjf unb burdj<br />

entfpredjenbe finan~ieae Seifteuern nadjbilff. Bafj fidj bieg<br />

aur 3ufriebenfjeif ber Samilien unb aum 23eften bee Unfers<br />

ridjfe unb ber Öffenflidjen 3ube unb Drbnung oermirtlidjen<br />

lafjt, bafür finb ein Semeie jene Xafionen mif gemifdjfem<br />

SeEenntnie, in benen bae Bdjulmefen bem @qie$ungeredjt<br />

ber Samifie enffpridjt nidjt btofj auf bern gefamfen Bebiet bes<br />

Unferridjfs - @er befonbere burdj rein Eaf$olifdje Bdjulen<br />

fiir bie Raf$oIiEen -, fonbern ebenfo unfer bem Befidjfs.<br />

punEf ber auegleidjenben Beredjtigteif bur4 ftaaflidje finans<br />

aieUe Seibilfe an bie Don ben Samilien gemablten Bdjulen.<br />

Serfdjieben ba~on ift bie 2age in anbern 2anbern mit ge.<br />

mifdjfem SeEenntnie. 6ie bebeufef borf eine ni@ geringe<br />

Selaftung für bie RafIjoMen, bie unfer ?jiiEyxng unb Qeifung<br />

ber Sifdjöfe unb banE ber unermübtidjen 2lrbeif bee (meff. unb<br />

OrbeneEIerus in @rfÜtlung einer fdjmeren Betuiffensforberung<br />

für i$re Rinber gana auf eigene Roften Eafljolifdje 6djulen<br />

unferbaffen unb bodjfjeraig unb mit rü$mensmerfer SLusbauer<br />

in bem @nffdjlufj beharren, bie von iljnen ale 2ofung ausgegebene<br />

,Eaf$olifdje @qieljung für bie gefamfe Eafbolifdje<br />

3ugenb in Eafbotifdjen Bdjulen" DOU unb gana fidjeraufteaen.<br />

(menn iljrer 6djulpflege audj Eeine mZiffe1 aue ber 6faat5Eaqe<br />

aufliefjen, mie e5 an fidj bie ausgleidjenbe BeredjfigEeif Der.<br />

langt, fo Eönnen i$r jebenfatts Don einem Btaate, ber fidj ber<br />

f$nnitienredjte unb ber unerfafjlidjen Zebingungen redjtmöfjiger<br />

Sreiljeif bemufjt ift, Eeine ginbernifle bereitet merben.<br />

2130 aber audj biefe elemenfare Sreibeif unferbunben ober<br />

in Derfdjiebenen Sormen burdjfreuat mirb, Eönnen bie Rat$o#<br />

liten fetbft um ben '$reis<br />

grofjer Dpfer nie genug fun für<br />

bie @r$alfung unb 23erteibigung i$rer Bdjuten unb in ber<br />

Ilrbeif fiir geredjfe Bdjulgefe$e.<br />

%aes, toae bie Bliiubigen in ber Sörberung unb bem Ratr)ofiid)e%ftion<br />

6djuee ber Eafljolifdjen 6djuIe fiir ihre Rinbec fun, ift aus- fürbieB4u1e.<br />

gefprodjen religiöfe 2afigeeif unb bee$alb aUererfte Zufgabe<br />

ber ,Raf$olif&en %EfionS. Baber finb aile jene Bonber-<br />

69


Quicquid autem ad scholam catholicam in filiorum<br />

suorum usum provehendam ac tuendam a christifidelibus<br />

agitur, opus religionis sine ulla dubitatione est, proptereaque<br />

potissimum ((Actionis Catholicae)) munus; ita ut<br />

paterno animo Nostro pergratae sint, sintque praecipuis<br />

laudibus dignae sodalitates illae omnes, quae multifariam<br />

in opus tam necessarium peculiari modo ac studiosissime<br />

incumbunt.<br />

Quapropter alte denuntietur et bene ab omnibus animadvertatur<br />

atque agnoscatur, christifideles, catholicam<br />

scholam filiis quaerendo suis, nusquam gentium opus<br />

admittere politicae factionis, sed fungi religionis officio,<br />

quod sua ipsorum conscientia necessario postulat; iisdemque<br />

eam esse mentem, non ut filios suos a reipublicae<br />

disciplina atque spiritu distrahant, immo ut ad id ipsum,<br />

perfectissimo modo atque nationis iitilitati accommodatissimo<br />

, conforment , cum catholicus veri nominis, a<br />

catholica quidem doctrina instructus, hoc ipso optimus<br />

civis, cultor patriae, publicae auctoritati sincera fide obtemperans,<br />

sub quavis legitima regiminis forma, reperiatur.<br />

In eiusmodi ver0 schola, quae curn Ecclesia et cum<br />

christiana familia concordat, eventurum profecto non<br />

est, ut, manifesio cum educationis detrimento, ea variis<br />

in disciplinis oppugnentur quae in religiosa institutione<br />

discipuli didicerint ; quod si praeceptores, pro sua magisterii<br />

sollicitudine, ad eorum cognitionem, refutationis<br />

causa, libros erroribus inquinatos duxeriiit perferendos,<br />

talibus id quidem cautionibus talique sanae doctrinae<br />

remedio praestituri sunt, ut non iacturam, sed potius<br />

utilitatem christiana iude iuventutis educatio capiat.<br />

Qua in instituendi ratione, itidem, non est cur patrii<br />

sermonis classicarumque, ut aiunt, litterarum studium<br />

ullum unquam morum sanctimoniae detrimentum afferat;<br />

christianus enim magister exemplum de apibus capiet,<br />

quae quicquid in floribus purissimum est, sugunt<br />

reliquumque dimittunt, ut in Sermone de classicorum<br />

scriptorum lectione ' adolescentes sanctus Basilius docet.<br />

Quae quidem necessaria cautio - ab ethnico quoque<br />

Quintiliano proposita minime impedit quominus<br />

70<br />

P. G. t. 31, 570.<br />

Inst. Or. I, 8.<br />

organifafionen, bie in ben eindelnen Xafionen mit grobem<br />

Eifer einem fo nofmenbigen r0erEe obliegen, Unferem uatero<br />

lidjen .@erden befonbere feuer unb Jjofjen 2obes murbig.<br />

Es fei in biefem sufammen$ang Lauf oerEunbef, unb es<br />

möge Don allen mo$l oerftanben unb als ridjtig anerfannf<br />

merben: in feinem 23olPe ber 2L3eLt freiben bie RafljoliPen<br />

baburdj, bafj fie ihren Rinbern bie PaffpLifdje Bdjute au er.<br />

mirten fudjen, Ya~feipolifiE: oieLme$r Leiften fie bamif religiöfe,<br />

oon ihrem Bemiffen als unerlafjlidje geforberfe 2lrbeif. Bie<br />

mollen iljre Rinber bamit nidjf efma oom Rörper unb Beift<br />

bes 2301Pes lostrennen, fonbern fie auf bie oollfommenfte<br />

unb bem 2130$1 ber Xafion bienlidjfte 1Lrf bafiir erl;ie$en.<br />

Denn bec gute Raf$oLiE ift gerabe Praff ber Eatl$difdjen<br />

BlaubensLe$re audj ber befte Ofaafsburger, ber fein 23afere<br />

Lanb Liebf unb fidj ber in irgenb eine gefeblidje Otaafsform<br />

getleibefen 6taafsgemalf aufridjfig unferorbnef.<br />

3n biefer mit ber Rirdje unb djriftlidjen @miLie einfradjfig<br />

arbeifenben Bdjule mirb es nidjf oorEommen, bafj aum offen.<br />

baren Bdjaben ber EgieLjung in ben einaelnen fjadjern bem<br />

miberfprodjen mirb, mas bie Bc@iler im 9teLigionsunferridjf<br />

Lernen. Unb menn ber peinlidj gemiffen$affe 2eQrberuf es<br />

oerrangt, ibnen EinbLib in irrige unb ZBiberLegung beifbenbe<br />

213erte du gema$ren, fo micb bas mit fo genauer ZZorberei*<br />

fung unb unter Darbietung fo ftarPen Begengiffes aus ber ge+<br />

funben 2eGre gefdjeben, batj ber djriftlidjen 3ugenbeqiebung<br />

baraus fein Bdjaben, fonbern nur ZuGen ermä$ft.<br />

ebenfo mirb in biefer Bdjule bas Btubium ber TRuffers<br />

fpradje unb ber Elaffifdjen Eiferafur niemals auf fi'often ber<br />

6iftenreinfjeit befrieben merben. Denn ber djriftU4e Ce$rer:<br />

mirb bem 23eifpieL ber Siene folgen, bie bas 9teinfte ber:<br />

Zlufe nimmt unb am anbern oorbeigebf, mie bec $1. Safitius<br />

in feiner Xebe an bie 3ugenb über bie Eeffure ber RLaffiEer<br />

le$rf '. Biefer nöfigen - übrigens audj oom aeibett Duin*<br />

fiLian empfofjlenen - ZTorfidjf fiebf feinesmegs enfgegen,<br />

bafj ber djrifttidje Ee$rer alles aufnefjme unb ausnuee, mas<br />

' P. G. 31, 570.<br />

Inst. Or. I, 8.


christianus magister, quae vere bona et utilia in disciplinas<br />

earumque tradendarum rationem tempora nostra<br />

intulerint atque inferant, ea adsciscat adhibeatque, secundum<br />

illud Apostoli : ((Omnia probate ; quod bonum<br />

est tenete.)) Quocirca, dum nova assumit, cavebit ipse,<br />

vetera ne facile deserat, quorum utilitatem et vim plurium<br />

saeculorum usus docuerit, litterarum latinarum in studio<br />

praesertim, quas cotidie magis prolabentes cernimus, ob<br />

neglectas, perperam sane, docendi rationes, ab eo, qui<br />

in Ecclesiae praecipue scholis magnopere floruit, sano<br />

humaniorum litterarum cultu tam utiliter usurpatas.<br />

Mos ver0 nobilissimus a maioribus traditus postulat ut<br />

iuvenes, catholicis scholis commissi, litteris utique et<br />

doctrinis plene pro temporum nostrorum conditione,<br />

sed simul etiam saniore philosophia solide ac penitus<br />

imbuantur, inordinata eorum levitate posthabita qui ((invenissent<br />

forsitan necessaria nisi et superflua quaesiissent)).<br />

Itaque ea magistro cuique christiano ante oculos<br />

habenda sunt, quae brevi sententia Leo <strong>XI</strong>11 complectitur:<br />

« . . . alacrius adnitendum est, ut non solum apta<br />

ac solida institutionis methodus, sed maxime institutio<br />

ipsa catholicae fidei omnino conformis in litteris et disciplinis<br />

vigeat, praesertim autem in philosophia, ex qua<br />

recta aliarum scientiarum ratio magna ex parte dependet~.~<br />

Salutaris autem scholarum efficientia non tam rectis<br />

legibus quam magistris rectis tribuenda est, qui, egregie<br />

parati atque suam quisque callentes disciplinam, discipulis<br />

tradendam, mentis quidem animique laudibus ornati<br />

quas munus sane gravissimum postulat, casta et<br />

divina caritate erga iuvenes sibi commissos flagrent,<br />

perinde ac Iesum Christum eiusque Ecclesiam diligunt, -<br />

quorum illi sunt filii carissimi - atque hoc ipso sincere<br />

1 Thess. 5, 21.<br />

B Seneca, Epist. 45.<br />

Leo <strong>XI</strong>II, Ep. enc. «Inscrutabili», 21 Apr. 1878.<br />

72<br />

unfere 3eit an mirtlidj Bufem in ben einaelnen 223iflene.e<br />

ameigen unb '3Eetljoben bietet, eingeben& bes 233orfes bes<br />

Zpoftels: ,,prüfet alles. Bebalfef, mae gut ift."l Besbalb<br />

mir8 ber 2eJjt.e~ bei ber (Einglieberung bes Xeuen fidj babor<br />

buten, bas oon ber Erfahrung oieler 3aEjrr)unberfe als guf<br />

unb mirefam erprobte Zlte iiberftür~t aufaugeben. Bas gilt<br />

oor allem für bas 6tubium bes guteins, beffen %erfall mir<br />

in unfern Sagen immer mebc beobadjfen gerabe megen uns<br />

begrünbefer Brangabe ber 9Retljoben, bie oom gefunben,<br />

befonbers in ben Eirdjlidjen 6djulen au bober 23lüte gebradjfen<br />

@umanismus mit grofjem Erfolg angemanbt murben. Biefe<br />

oornefjmen Srabifionen oerlangen, bafj bie ben Eatbolifdjen<br />

@djulen anoerfraute 3ugenb in 2iferafur unb Zaiffenfdjaft<br />

oollauf ben Bebürfniffen unferer seit enffpredjenb unferridjtef<br />

merbe, bafj aber gleidjaeifig ber Untercidjt, namenflidj in ber<br />

gefunben pf$lofopy)ie, auf ~uoerlaffiger Brunblage ruhe, in<br />

bie Siefe gebe unb fidj oon jener anes mirr burdjeinanber=<br />

mengenben DberflÜdjlidjEeif fernbalte, bie ,,oielleidjf bas 3iotmenbige<br />

gefunben bafte, mure fie nidjf auf bie 6udje nadj<br />

bem 9Zebenfudjlidjen gegangen" 2. BesJjalb mufj fidj ieber<br />

djriftlidje 2ebrer oor Zugen $alten, mae 2eo <strong>XI</strong>II. mit ben<br />

Euqen, aber bielfagenben 213orten ausbrübt: ,. . . mit gröfierem<br />

(Eifer ift barauf tjinauarbeifen, bafj nidjf nur eine braudjbare<br />

unb $altbare Unferridjtsmef!$be gebanb$abf merbe, fonbern<br />

nodj oiel mebr, bafj ber Unferridjf in Qiterafur unb 213iffene<br />

fdjaft felbft mit bem fatbolifdjen Blauben ooll übereinftimme,<br />

oor allem in ber !$Njilofopbie, oon ber aum grofjen Seil bie<br />

ridjfige Einftellung au ben übrigen 213iffenspeigen abJjangt" 3.<br />

Bufe 6djulen finb nidjf fo febr bie Srudjf guter 6dju1.<br />

plane, als oielmebr unb oor dem guter 2e$rer, bie, in bern<br />

@dje, bas fie lebren rollen, ~Or~Üglidj oorbereitef unb unterridjtet<br />

fomie gut ausgeruftef mit ben geiftigen unb fiffli$en,<br />

Don ibrem fjoben Beruf geforberfen Eigenfdjaffen, oon reiner<br />

unb goffentftammfer 2iebe au ben ibnen anoerfraufen 3ugenbli6en<br />

gluben, eben meil fie 6briftus unb feine Rirdje lieben,<br />

1 55ef. 5, 21.<br />

Seneca, Epist. 45.<br />

Beo <strong>XI</strong>II., Runbf&r. «Inscriitabili» Dom 21. Xpc. 1878.<br />

73<br />

Gute De6rer.


onum verum familiarum ac patriae cordi habent. Praeclaris<br />

igitur afficimur solaciis gratoque divinam Bonitatem<br />

prosequimur animo, cum videamus ad sodales<br />

religiosos et religiosas virgines, quotquot docendis pueris<br />

adolescentibusque se devovent, tot tamque probos accedere<br />

utriusque sexus praeceptores, eosdemque - ad<br />

animum sanctius excolendum in congregationes quoque<br />

et sodalitates proprias coeuntes, quae tamquam nobilissimum<br />

validumque ((Actionis Catholicae)) praesidium<br />

laudandae ac promovendae sunt -, utilitatis immemores<br />

suae, enixe constanterque illi operam dare quam ((artem<br />

artium et scientiam scientiarum)) l Sanctus Gregorius<br />

Nazianzenus vocat, scilicet iuvenes regundi ac conformandi.<br />

Cum tamen in eos quoque illud divini Magistri<br />

quadret: «Messis quidem multa, operarii autem paucb2,<br />

tales christianae educationis artifices - quorum institutio<br />

Pastoribus animarum summisque religiosorum ordinum<br />

moderatoribus magnopere curae esse debet - Dominum<br />

messis multos ut alios mittat supplicibus precibus exoramus.<br />

Oportet praeterea, adolescentis educatio, quippe qui sit<br />

((cereus in vitium flecti)) 3, in quacumque consuetudine<br />

vitae ipse se habeat, dirigatur et custodiatur, malas removendo<br />

occasiones, bonas autem opportune sufficiendo,<br />

in animi remissionibus et in delectu sodalium, quia<br />

worrumpunt mores bonos colloquia rnala~~.<br />

Nostris, ceteroqui, temporibus eo plenius ac diligentius<br />

evigilandum est, quo plures iuvenibus imperitis faciendi<br />

morum pietatisque naufragii occasiones increbrescunt,<br />

maxime ex impiis obscenisque libris, quorum satis multi<br />

nefarie parvo veneunt ac propagantur, ex ((cinematographicis))<br />

ludis, nunc autem ex ((radiophonicis)) quoque<br />

auditionibus, quae cuiusvis generis lectionem - sicut<br />

ccinematographa)) quodlibet spectaculum - plerisque<br />

Oratio 2; P. G. t. 35,426. Matth. 9, 37.<br />

Horat., De arte poet. V. 163. 1 Cor. 15, 33.<br />

74<br />

beren IlieblingeEinber jene finb, unb mei1 ibnen besbalb auf.<br />

ridjfig bas mabre 213oljl ber Samilie unb ibres Baterlanbes<br />

am @erden Ciegf. Unfer 3nnereci ift oofl Don Sroft unb Ban&<br />

gegen bie Biife Bottes, menn mir (eben, mie aufammen mit<br />

ben bem IleQrberuf lebenben Drbensmännern unb Drbene.<br />

frauen eine fo grofje 3abl gufer 2eIjrer unb Ilebrerinnen -<br />

aur pflege ibrer Oeelenhlfur audj ~ufammengefdjIoffen in<br />

BfanbesEongregafionen unb Gfanbesoereinen, bie besbalb als<br />

Ijodjmerfige unb madjfboUe Qilfsfruppen ber Ratijolifdjen<br />

llftion au lo'ben unb au forbern finb - felbftlos, mit @in#<br />

gabe unb llusbauer fidj in ber Runft betätigen, bie bec<br />

bl. Bregor Don Xaaiana Jie Runft ber Rünfte unb bie 213iffen.<br />

fdjaff ber TUiffenfdjaffencc nennf, in ber Runft, bie 3ugenb<br />

au fiifjren unb au bilben. Unb bodj gilf au4 für fie bas<br />

TUorf bes goffUdjen meifterci: ,%Xe Grnfe ift grotj, aber ber<br />

llrbeifer finb menige.'62 Sitten mir atfo ben $ercn ber Grnfe,<br />

bafi ec nodj oiele foldje llrbeifer ber djriftlidjen EraieJjung fenbe,<br />

beren Qeranbilbung ben Beelenhirfen unb ben Beneralobern<br />

ber religiofen Drben aufierorbenflid) am Qeraen liegen mufi.<br />

giibrung unb abermadjung ift ebenfuge notmenbig bei bet:<br />

Erdiebung bes 3ugenbUdjen, ber ,fidj meidj mie TUadjs aurn<br />

Ilafter umbiegen lätjfaa, je nah ber Umgebung, in bie er<br />

Qineingeräf. 5Zlan rnutj alfo bie Belegenbeifen aum Odjledjfen<br />

enffernen, iljm bagegen in GrJjolung unb Ramerabfdjaft<br />

giinftige unb lei4fe Belegenbeif aurn Bufen bieten, benn<br />

,fdjledjfe %eben oerberben gute Oiffencb4.<br />

mi'an Eann fogar fugen, batj beute eine meifreidjenbere unb d) Die SUeIt unb<br />

6efdfeola<br />

eingebenbea Obermadjung oonnöfen ift, in bem mi'atje als<br />

bie BelegenGeifen au fifflidjem unb religiofem Odjiffbrudj für<br />

bie unerfahrene 3ugenb gemadjfen finb. Biere BefaQren liegen<br />

oornebmlidj in ben glaubenslofen unb fdjlupfrigen, oielfadj<br />

gerabeau in bamonif6er llrf au Opoftpreifen oerfriebenen<br />

Bdjriffen, in ben RinofdjaufteEungen unb jebf au6 in ben<br />

%~inbfunEbacbiefungen, bie foaufagen afle S[ct oon EeEfiire<br />

Oratio 2; P. G. 35, 426.<br />

Zmaffb. 9, 37.<br />

Horat., De arte poet. V. 163.<br />

' 1 Sor. 15, 33.<br />

75


exhibent atqiie faciliorem reddunt. Validissima eiusmodi<br />

ad quidvis evulgandum subsidia, quae, si ad sana principia<br />

apte regantur, eruditioni magnopere atque educationi<br />

prodesse queant, saepe - proh dolor - provehendis<br />

vitiorum illecebris sordidisque quaestibus serviunt. Sanctus<br />

Augustinus in ardore ingemiscebat, quo ad ludos circenses<br />

christifideles eius temporis complures rapiebantur,<br />

depravationemque Alipii, discipuli et amici sui, quae, feliciter,<br />

paulisper constitit, vividis verbis enarratl. Quot<br />

iam adolescentes, ludis hodiernis et turpibus libris corruptos,<br />

parentes ac magistri nunc defleant oportet!<br />

Quaproter omnia illa laudanda et adiuvanda sunt Opera<br />

educationi dedita, quae, christiano prorsus spiritu studioque<br />

ducta iuvenum animis subveniendi, opportunis libris<br />

et ephemeridibus parentes potissimum et praeceptores<br />

de insidiis edocent, quae, subdole plerumque, moribus<br />

et religioni per libros et spectacula struuntur, itemque,<br />

praeterquam quod curant, ut saniores libri in vulgiis<br />

propagentur et ludi scenici rectae iristitutioni fructuosi<br />

habeantur, magno quidem impendio theatra et (einematographa))<br />

aliquando condunt, unde christianae virtuti<br />

non modo nihil discriminis incidat, verum etiam haud<br />

parum accedat utilitatis.<br />

Eiusmodi tamen custodia ac vigilantia, quam adhiberi<br />

oportere diximus, minime postulat, ut iuvenes ab hominum<br />

commercio segregentur, quibuscum vita degenda<br />

animaeque saluti consulendum erit, sed tantum ut muniantur<br />

et christiane firmentur, hodie quam maxime, adversus<br />

illecebras erroresque mundi, qui, ad illud Ioannis,<br />

totus est ((concupiscentia carnis, concupiscentia oculorum<br />

et superbia vitae)) 2; ita ut, quemadmodum de priscis<br />

christianis Tertullianus scripsit, tales nostri se habeant<br />

quales christianos esse nullo non tempore decet,<br />

wompossessores mundi, non erroris)) 3.<br />

76<br />

Conf. 6, 8. 1 10. 2, 16. De idololatria 14.<br />

oeroielfalfigen unb leidjt ggangUdj madjen, mie es ber Silm<br />

mit allen moglidjen Bdjaufpielen fut. Biefe madjfig mirEenben<br />

Serbreitungsmiffel, bie, menn gut unb nadj oernunftigen<br />

Brunbfagen geleifef, bem Unferridjf unb ber Er~iebung 3u<br />

grofjem Xuben gereidjen Eonnen, muffen leiber oft nur bem<br />

2lnreid bunEler 2eibenfdjaften unb ber Beminnfudjf bienen.<br />

'Der 61. Iluguftinus feufate über bie L?eibenfdjaftlid$eit,<br />

ber fidj in feiner Seif audj 6Jjriften au ben SirEurjfpielen F$=<br />

sieben lieben, unb er eraablt mit bramafifcljer EebenbigEeif bie<br />

gliidlidjermeife ooriibergebenben fifflidjen Serirrungen feines<br />

Bdjiilers unb Sreunbee Illipius l. 2L3ie oiele Enfgleifungen<br />

3ugenblidjer finb nidjt in unfern Sagen als Solge ber $end<br />

figen BdjaufteUungen unb fdjledjfer 2eEfure oon Elfern unb<br />

Eqiebern au bemeinen !<br />

'Daber oerbienen aUe jene ErdiebungsmerEe 2ob, bie in<br />

edjf djriftlidjer Qingabe für bie Beeten ber 3ugenblidjen<br />

fidj bie Ilufgabe ftellen, in eigens bafiir beftimmfen 2BerEen<br />

unb Seitfcljriffen gerabe ben Elfern unb Eqiebern bie oft<br />

oerftedt in bie Bdjriffen unb Bdjauftellungen eingefdjmuggelten<br />

fifflidjen unb religiofen Befabren aufpbeden, bie es fldj ferner<br />

Eeine Ilcbeit unb Emube oerbriefjen laffen, gute Sudjer au<br />

oerbreifen unb mirEUdj egieberifdj mirfenben Bdjaufteaungen<br />

ben 'Beg au bahnen, unb bie enblidj audj unter groben<br />

Dpfern Bdjaufpiele unb Silme fdjaffen, bei benen bie 5ugenb<br />

nidjts 3u oerlieren, aber oiel 3u geminnen bat.<br />

'Die notmenbige Qbermacljung befugt inbes nidjf, bafj bie<br />

3ugenb aus ber BemeinfcSaft, in ber fie ia bodj leben unb<br />

ibre Geele retten mub, auspfonbern fei, mobl aber, bub fie<br />

beute mehr benn je nah djriftlidjer %rf im bOraUs gemappiref<br />

unb gefertigt merben mufj gegen bie Serfubrungen unb Zau*<br />

fdjungen ber 2Bek bie nadj ber miabnung eines @oftes=<br />

morfes nur ,,Zegierlid$eif bee fjleifdjes, ZegierIidjEeif ber<br />

2lugeii unb Qoffarf bes Eebens" ift. die 3ugenblidjen<br />

miiffen alfo, mie SerfuUian oon ben erften 6briften ragte,<br />

fein, mas bie edjfen Eijriften aUer Seiten fein foUen: ,miit*<br />

befi9er ber %elf, nidjf bes 3rrtumsU 3.<br />

mit<br />

SePenntn. 6, 8. * 1 306. 2, 16. De idololatria 14.<br />

77


Quibus Tertulliani verbis illud tetigimus, de quo, licet<br />

maximi momenti esset, postremo agere costituimus: videlicet<br />

in quo, ut e proprio eius fine colligitur, christiana<br />

educatio praecipue posita sit; quod autem si sedulo<br />

animadvertatur, meridiana luce clarius apparebit, supremum<br />

educandi munus atque officium ad Ecclesiam<br />

pertinere.<br />

Eo proprie ac proxime intendit christiana educatio,<br />

ut, divina cum gratia conspirando, germanum atque perfectum<br />

christianum efficiat hominem : ut Christum scilicet<br />

ipsum exprimat atque effingat in illis qui sint Baptismate<br />

renati, ad illud Apostoli vividum: ((Filioli mei,<br />

quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis))'.<br />

Vitam enim supernaturalem germanus christianus vivere<br />

debet in Christo : ((Christus, vita vestra)) 2, eandemque in<br />

omnibus rebus geiendis manifestare «ut et vita Iesu<br />

manifestetur in carne nostra mortali)) 3.<br />

Quae cum ita sint, summam ipsam humanorum actuum,<br />

quod attinet ad efficientiam sensuum et Spiritus, ad<br />

intellectum et ad mores, ad singulos et ad societatem<br />

domesticam atque civilem, christiana educatio totam<br />

complectitur, non autem ut vel minime extenuet, verum<br />

ut secundum Iesu Christi exempla et doctrinam<br />

extollat, regat, perficiat.<br />

Itaque verus christianus, christiana educatione conformatus,<br />

alius non est ac supernaturalis homo, qui sentit,<br />

iudicat, constanter sibique congruenter operatur, ad rectam<br />

rationem, exemplis doctrinaque Iesu Christi supernaturaliter<br />

collustratam: scilicet, homo germana animi<br />

firmitate insignis. Neque enim quisquis sibi consentit et<br />

sui propriique tenax propositi agit, is solido ingenio est,<br />

sed unus ille qui aeternas iustitiae rationes sequitur, ut<br />

agnovit ethnicus ipse poeta, «iustum» una simul «et tenacem<br />

propositi virum» * extollens; quae, ceterum, iusti-<br />

78<br />

Gal. 4, 19. Col. 3, 4.<br />

2 Cor. 4, 11.<br />

Horat., Od. 1. 3, od. 3, V. 1.<br />

3Kif biefem 233orfe Sertullians haben mir bereits berührt,<br />

mas Wir an leefer Bfelle au beijanbeln Uns oorgenommen,<br />

mas aber Don ijodjfter Bebeufung ift, namlidj bas mar)re mefen<br />

ber djriftlidjen Ggieijung. G5 ergibf fidj aue iljrem Gigename&,<br />

unb feine Betradjfung rü&t bie überragenbe miffion ber Rirdje<br />

auf bem Bebief ber Eraiefjung erft red$ ins oollle 13idjf.<br />

@igenflidjee unb unmittelbares 3iel ber djriftli6en Gqiebung 3ieI unb Zorn<br />

ift bie 3nitmirfung mit ber Onabe Bottes bei bec 23ilbung b ~ $ ~ ~ ~ ' "<br />

bes ma$ren unb lioilfommenen EIjriften: bas ljeifjf Qrifti<br />

felbft in ben burdj bie Saufe 'XYiebergeborenen, enffpredjenb<br />

bem anfdjaulidjen IlusbruB bes Ilpoftels: ,meine %Mein,<br />

für bie idj abermals Beburtsmeben leibe, bis Eljriftus in<br />

eudj geftaltet iftcc '. Ber maIjre Ebrift mufj ja bas übernatur+<br />

lidje 13eben in CQriftus leben: ,,(5.$riftue, euer 13ebenU2, unb<br />

es in feinem ganaen Sun offenbaren: ,,bamif audj bas 2eben<br />

Sefu in unferem fterblidjen gleifdje offenbar merbeU3.<br />

Besbafb umfabf gerabe bie djrifflidje @r~iet)ung ben gan3en a) %iIbung bee<br />

Sereicij bes menfdjlidjen Cebens, bes UnnKidjen unb ü'berfinn- ma$eeng$eiiten<br />

Iidjen, bes geiftigen unb fittlidjen, bes geben5 bes Ginaehen,<br />

ber gamilie unb ber Bemeinfdjaft, nidjf um es irgenbmie<br />

einauengen, fonbern um es au erbeben, au orbnen unb au Deroollfommnen<br />

nadj bem Seifpiel unb ber 13ebre Eijrifti.<br />

Bec matjre 6r)rift. bie fjcudjt ber djriftlidjen @c#ebung,<br />

ift alfo ber ubernatiirlidje 3nenfdj, ber ftanbig unb folge*<br />

ridjtig nadj ber Dom ubecnafiirlidjen 2idjfe bes Beifpiels unb<br />

ber 13eijre Ebrifti erleudjfeten gefunben Sernunff bentf, urfeilt<br />

unb ijanbelf: ober, um ee mit bem heute gebraudjlidjen Ilusbru&<br />

au fugen: ber mabce unb boaenbefe &ljaraEfermenfdj.<br />

Denn nidjf jebe beliebige, nadj rein fubjeEfiben Brunbfä$en<br />

Ronfequena unb BeijarrlidjEeif aufmeifenbe 2ebenefiibrung<br />

fteilf ben maoren Gljaraffer bar, fonbern nur bie Ilusbauer<br />

in Befolgung ber emigen Orunbgefe$e ber Bere&igEeit, mie<br />

es audj ber ijeibnifcije Bidjfer anertennf, menn er in unfrennbarer<br />

23er'binbung ,,ben geredjten unb oorfaetreuen Z2annu4<br />

' BaI. 4, 19. eol. 3, 4. 2 Ror. 4, 11.<br />

Horat., Od. 1. 3, od. 3, V. 1.<br />

79


tiae rationes integre servari nequeunt, nisi Deo tribuatur -<br />

ut fit a ver0 christiano - quidquid Deo debetur.<br />

Hic sane christianae educationis finis profanis hominibus<br />

inanis quaedam cogitatio videtur vel potius tale propositum<br />

quod perfici nequeat quin non modo naturales<br />

vires deleantur vel saltem extenuentur, sed etiam huius<br />

vitae actio quodammodo repudietur: unde sequitur, ut<br />

sit illud a societate hominum terrenaque eorum prosperitate<br />

alienum et cuilibet in litteris, in doctrinis, in artibus,<br />

in cultu demum humano civilique profectui vehementer<br />

infestum. Cui vero dubitationi, quam ethnici olim, etsi<br />

eruditi, rerum tamen nostrarum ignari et praeiudicatis<br />

opinionibus imbuti, proposuerant - quaeque, recentiore<br />

aetate, proh dolor, crebrius ac pertinacius prolata est -<br />

Tertullianus occurrerat: «Non sumus exsules vitae. Meminimus<br />

gratiam nos debere Deo Domino Creatori; nullum<br />

fructum operum eius repudiamus; plane temperamus, ne<br />

ultra modum aut perperam utamur. Itaque non sine foro,<br />

non sine macello, non sine balneis, tabernis, officinis,<br />

stabulis, nundinis vestris, ceterisque commerciis cohabitamus<br />

in hoc saeculo. Navigamus et nos vobiscum et<br />

militamus, et rusticamur, et mercamur, proinde miscemus<br />

artes, operas nostras publicamus usui vestro. Quomodo<br />

infructuosi videamur negotiis vestris, cum quibus et de<br />

quibus vivimus, non scio». Idcirco sincerus christianus<br />

tantum abest ut res in hac vita gerendas abdicet et naturales<br />

vires comprimat, ut, contra, has alat ac perficiat<br />

cum vita supernaturali ita copulando, ut ipsam naturalem<br />

vivendi rationem exornet efficacioribusque foveat adiumentis,<br />

non modo ad spiritualia atque aeterna, sed etiam<br />

ad ipsius naturalis vitae necessitates congruentibus.<br />

80<br />

Apol. 42.<br />

- P -<br />

- - -<br />

P-<br />

- ----- -- - -<br />

lobt. Ilnberfeits fann aber ooUenbete BeredjfigEeit nur ba<br />

befteijen, mo audj Bott gegeben mirb, mas Bottes ift, wie<br />

es ber maljre Qrift tut.<br />

biefec Gnbame8 ber djriftlidjen Graiebung erfdjeint ben<br />

%eltmenf&en als midUQfeifefrembe Sbee, ober oielmebr<br />

als nidjt ecreidjbar oijne Unferbriibung ober 23erbrangung<br />

ber nafurlidjen güijigteiten unb obne Seqidjf auf biesfeitsarbeit,<br />

alfo als etmae bem Bemeinfdjaffeleben unb bem ir*<br />

bifcfjen 8lud grembes. au ieglidjem gortfdjritt auf bem 8ebiet<br />

ber 2iterafur, bec 213ifjenfdjaff, ber Runft unb allen anbern<br />

Rulturmidene Begenfü81idjes. Iluf einen berartigen Ginmurf,<br />

ben bie Unmifjenijeit unb bas %orurfeil bec Beiben, audj ber<br />

Bebilbefen ber bamaligen 3eit. erboben - unb mie er leiber<br />

1104 häufiger unb ljartnäbiger beute mieberijoTt micb -, bat<br />

ZerfuUian feineqeif geanfmorfet: ,mir finb nidjt melffremb.<br />

%obl finb mir befjen eingebenf, bafj mir Bott, unferem<br />

6djöpfec unb Qecrn, banE fdjulben. mir oecfdjmaijen aber<br />

feine gru& feiner r23erfe. %ur ijalten mir mafj, um uns<br />

ibrec nidjt ubertcieben ober in oedeljcfec %eire AU bebienen.<br />

60 leben mir mit eudj aufammen in biefer rßelt nidjf oijne<br />

gorum, nidjt oljne 32arff, nidjt oljne Säber, Rauflaben,<br />

~edftiiften, Baftbäufer, eure 3aIjrmarfte unb ben übrigen<br />

Befdjaftsoerfeljr. 3ufammen mit eudj treiben mir 6djiffabrt.<br />

leiften 9Xilitärbienft, treiben mir 2anbmirtfQaff unb Qanbel.<br />

Sir baben alfo biefelben Serufe mie iijr unb bieten unfere<br />

Ilcbeifefraff au eurem bienfte an. mie ivir für euer ZOirf*<br />

fdjafteleben unnue erfdjeinen fönnen, mo mir bodj mit eudj<br />

unb oon eud) Zrof unb llrbeif Gaben, fann idj midlidj nidjf<br />

einfeijen." '<br />

ber mabre aijrift ift alfo meit baoon entfernt, auf bas b) ber au@ bet<br />

bieefeitemirfen Au ber&ijten ober feine natürlihen<br />

~~~$f$$<br />

feiten $erabauminbern. 3m Begenteil, inbem er fie mit bem iit.<br />

ubernaturlidjen geben au georbneter Ginbeif oecbinbet, enfmf8eeeIt<br />

unb oerboIlfomrnnef er fle, oerebelf bamff bas nafiirlidje<br />

geben felbft unb füljcf iijm mirEfamere mecte nidjt blofj ber<br />

geiftlidjen unb emigen, fonbern audj bec maferieUen unb ir.<br />

bifcben melf AU.<br />

Apol. 42.<br />

Bunbfr@rrikn Wul' <strong>XI</strong>. Dom 23. !Bq. 1929.


Id profecto tota comprobat christianae religionis eiusque<br />

institutorum historia - quacum historia germani<br />

civilis cultus humanarumque progressionum, ad nostros<br />

usque dies, omnino cohaeret -; praecipue autem vita<br />

Sanctorum ostendit, qui, ab Ecclesia Matre, eademque<br />

una, perpetua quadam fecunditate geniti, perfectam absolutamque<br />

christianae educationis formam in se referentes,<br />

hominum communionem nobilitarunt et bonis<br />

omne genus auxerunt. Optime sane iidem de humano<br />

genere meriti, in omni civium ordine atque in quavis<br />

vitae conditione, editis perfectae sanctitatis exemplis, floruerunt;<br />

in iis enim non desunt curn agricolae simplices<br />

ac rudes tum viri disciplinis litterisque exculti, curn<br />

tenuior opifex tum exercitus dux, cum privatus paterfamilias<br />

tum rex populoriim gubernator, curn ingenuae<br />

puellae deditaeque rei familiari mulieres tum regiae uxores<br />

atque imperatrices. Verum, quibusnam praedicemus<br />

laudibus illos evangelii praecones, qui in missionibus,<br />

opera propemodum infinit& bonorum quoque huius<br />

vitae feraci, una curn fidei lumine barbaris gentibus<br />

humani civilisque cultus commoda tulerunt ac ferunt :<br />

quibusnam eos omnes, qui tot ac tam varia Opera hominibus<br />

christiana caritate sublevandis condiderunt : quibusnam<br />

denique sanctos illos ex utroque sexu institutores,<br />

sane frequentissimos, qui suam christianae educationis<br />

operam per alios propagandam perpetuandamque, singulari<br />

sane curn familiarum ac nationum utilitate, curarunt<br />

?<br />

Haec, haec quidem sunt quae ex christiana educatione<br />

proficiscuntur beneficia, idcirco quia ea ipsa hominem<br />

evehit atque effingit ad vitam virtutemque supernaturalem<br />

in Christo; quandoquidem Iesus Christus Dominus<br />

noster, divinus Magister, cum sit eiiis vitae ac virtutis<br />

auctor et largitor, tum universis hominibus, in quacumque<br />

ii conditione versantur, iuvenibus praesertim, exemplum<br />

se praebet, in eo potissimum aetatis suae decursu<br />

intuendum atque imitandum, cum, obediens omnibusque<br />

virtutibus, quae singulos, familiam, societatem respiciunt,<br />

82<br />

Bemeis bafür ift bie ganae Befdjidjfe bes CS@riftenfums<br />

unb feiner Bdjopfungen, bie bis auf unfere Sage mit ber<br />

Oefdjidjfe ber edjfen Rulfur unb bes mabren Sortfdjritts<br />

&'ammenfaEt. 23etueie bafür finb bOr dem bie @eiligen,<br />

an benen bie Rirdje unb nur fie fo reidj ift. 9ie $eiligen<br />

Gaben in ooD[tommenftem Brabe ba^; 3iel ber djriftlidjen<br />

@qiebung erreidjt unb babei bie menfdjlidje Bemeinfdjaff mit<br />

den 2lrfen oon Bufern oerebelt unb beglubf. Bie $eiligen<br />

maren, finb unb merben in ber Saf immer bie gröfjfen 23bIjlfafer<br />

unb ooaenbefften 23orbilber ber menfdjlidjen BefeIlfdjaff<br />

bleiben, für jebe Rlaffe unb jeben Seruf, für jeben 6tanb<br />

unb jebe Eebenslage, oom einfadjen Banbmann unb Sauer<br />

bis aum Beleljrfen unb Bebilbefen, bOm befdjeibenen @anbmerter<br />

bis aum $eerfuljrer, oom prioaten Samilienoafer bis<br />

aum monardjen, ber über 23ölEec unb Xafionen berrfdjf,<br />

oon ben einfadjen 9Xabdjen unb grauen ber ftiaen $aus-<br />

Iidjteif bis du ben Roniginnen unb Raiferinnen. Unb mae<br />

foII man erft ragen oon ber audj für bas irbifdje Emenfdjr)eifsgIüb<br />

gemaltigen Eeiftung ber Emiffionare bee @oangeliume,<br />

bie ben ungefiftefen 23oltern mit bem Bidjfe bes<br />

BIaubens augleidj bie Rulfurgüfer gebra&t Gaben unb bringen?<br />

213as oon. ben Brunbern AaIjlreiQer caritafioer unb<br />

fodialer rUerte unb oon ber unüberfef~baren Bdjar Geiliger<br />

Eraieber unb @gie$erinnen, bie ibr 233erE in iljren frudjfbaren<br />

Gtiffungen für djriftli6e @rAieljung oeremigt unb oeroielfaltigf<br />

Gaben pr $ilfe<br />

ber Samilien unb aum unfdja$baren 213obl<br />

ber 23ölter?<br />

Das finb bie Srudjte - 233oJjltaten jegtidjer Drbnung - C) 3eius ataiqer<br />

bet djriftlidjen Qqiebung gerabe für bae Beben unb bie über- wb y zp<br />

nafiirli&e Sugenb in Ujriftus, bie fie im Emenfdjen aur @nfmitElung<br />

unb Beftalfung bringen. Benn CS$riftue unfer @err,<br />

ber göfftidje EeIjrer, ift audj Dueile unb Bpenbec biefes Eebene<br />

unb biefer Sugenb unb burdj fein '23eifpieI gleidjaeitig<br />

aiCgemeinee unb d en EmenfdjIjeifsfdjidjfen augangiidjes Bor.<br />

bilb, ber 3ugenb oor aUem in ben 3abren feines oerborgenen,<br />

arbeiffamen, geljorfamen, oor @oft unb ben Emenfdjen mit<br />

anen inbioibuerten, &didjen unb fo$alen Sugenben gefdjmuaten<br />

Eebene.<br />

s* 83


coram Deo et hominibus, exornatus, vitam obscure et<br />

laboriose traduxit.<br />

Itaque omnes eiusmodi thesauri, quos, nunquam satis<br />

aestimandos, hucusque vix ex parte memoravimus, tam<br />

arcte ad Ecclesiam pertinent, iit eius veluti naturam constituant,<br />

cum mysticum Christi Corpus, immaculata Christi<br />

Sponsa, ideoque fecundissima Mater, itemque suprema ac<br />

perfecta educatrix Ecclesia sit. Quamobrem magnus ille<br />

atque ingeniosus Augustinus - cuius beato ab obitu saeculum<br />

quintum ac decimum acturi mox sumus - sancta<br />

erga talem Matrem caritate abreptus, has voces edebat:<br />

((Merito Ecclesia catholica, Mater christianorum verissima,<br />

non solum ipsum Deum, cuius adeptio vita est beatissima,<br />

purissime atqiie castissime colendum praedicas;<br />

sed etiam proximi dilectioneni atque caritatem ita complecteris,<br />

ut variorum morborum, quibus pro peccatis<br />

suis animae aegrotant, omnis apud te medicina praepolleat.<br />

Tu pueriliter pueros, fortiter iiivenes, quiete senes,<br />

prout cuiusque non corporis tantum, sed et animi aetas<br />

est, exerces ac doces. Tu parentibus filios libera quadam<br />

servitute subiungis, parentes filiis pia dominatione praeponis.<br />

Tu fratribus fratres religionis vinculo firmiore<br />

atque arctiore quam sanguinis nectis. . . . Tu cives civibus,<br />

gentes gentibus, et prorsus homines primorum parentum<br />

recordatione, non societate tantum, sed quadam<br />

etiam fraternitate coniungis. Doces Reges prospicere populis;<br />

mones populos se subdere Regibus. Quibus honor<br />

debeatur, quibus affectus, quibus reverentia, quibus timor,<br />

quibus consolatio, quibus admonitio, quibus cohortatio,<br />

quibus disciplina, quibus obiurgatio, quibus supplicium,<br />

sedulo doces; ostendens quemadmodum et non omnibus<br />

omnia, et omnibus caritas, et nulli debeatur iniuria.)) l<br />

Supplices interea, Venerabiles fratres, animos et manus<br />

ad caelum «ad Pastorem et Episcopum animarum no-<br />

X<br />

84<br />

--<br />

De moribus Ecclesia~ catholicae, lib. I, C. 30.<br />

bie Befamfijeit ber eraietjerifdjen 6djaf3e Don unenblidjem<br />

merf, bie Wir bisijer Eaum unb nur aum Sei[ Gaben anbeufen<br />

fönnen, geijörf ber Rirdje berart gu eigen, baft fie gerabeau<br />

itjr mefen ausmadjt. 6ie ift ia ber mqftifdje 2eib Eijrifti,<br />

bie unbefledfe Braut Cijrifti unb baburdj frudjtbare mZufter<br />

unb Band unabijängige unb ~ottenbefe eqieijerin. 3esijalb<br />

bradj ber grotje unb geiftesgemaltige ijl. 2hgufiinus - belfen<br />

feligen Sobes fiinfaeijnijunberfjäljrige WieberEeEjr mir du feiern<br />

uns anfdji8en - ooU Jjeiliger Begeifterung für eine foldje<br />

mZuffer in bie folgenben Eobeserijebungen aus: ,Rafijolifdje<br />

Rirdje, maijre unb mirflidje 9lTufter ber Cljriften, bu leijcft<br />

nidjf nur Bott, belfen Beminn feligftes geben ift, gana rein unb<br />

Eeufdj au oereijren. b u madjft bir audj bie Xädjftenliebe unb<br />

Barmijer&$eit fo au eigen, batj fidj für bie ~erfdjiebenarfigen<br />

Rranfijeiten, an benen bie 6eelen iijrec 6iinben megen leiben,<br />

bei bir aIle mirEfamen @eilmittel in rei4fter Sülle finben.<br />

b u fdjulft unb leijrft, ber Entmidlung unb ben Bebiirfnilfen<br />

bes Rörpers mie bes Beiftes entfpred~enb, in finblidjer meife<br />

bie Rinber, mit Seftigteif bie 3ugenb, mit Bdjonung bie<br />

'Xlten. b u orbneft gleidjfam in freimittiger Rnedjffdjaff bie<br />

Rinber ben Elfern unter; bie Elfern fteUff bu mit ber Bemalt<br />

oaferlidjer Biite über bie Rinber. b u ~erbinbeft bie Briiber<br />

miteinanber fefter unb enger als burdj bie Banbe bes 23Cutee<br />

burdj bie ber 'Xeligion.. .. 3m 'Xnbenfen an bie gemeinfamen<br />

6fammeItern eineft bu bie 8iirger mit ben Biirgern, bie<br />

ZZolfec mit ben SÖItern, mit einem morf bie mienfdjen miteinanber<br />

nidjt dein burdj gefettfdjaftlidje, fonbern audj burdj<br />

bruberlidje Banbe. b u leijrft bie Rönige für bie %öleer<br />

6orge tragen; bie ZZöIfer maijnft bu, ben Rönigen unferfan<br />

au fein. mZit 6orgfalt Ieijtft bu, mem @ijre, mem Eiebe,<br />

mem @tjrfurdjt unb mem Surdjt, mem Zroft, mem mZaijnung,<br />

mem @rmufigung, mem 3üdjfigung. mem Sabel, mem Btrafe<br />

gebiiijm. 60 aeigft bu, mie niQt den bas gleidje gebiiijre,<br />

aber allen Eiebe, feinem RränEung."<br />

mir motten, @ijrmiirbige ?3ruber unb ~ielgeliebfe 6ötjne,<br />

Ger8 unb @änbe bifffleijenb aum Qimmel erbeben, ,aum<br />

De moribus Ecclesiae catholicae 1. I, C. 30.<br />

85<br />

eqw.


stramm» l, ad divinum Regem ((Dominum dominantiumn<br />

erigamus, ut ipse virtute omnipotenti sua iubeat, in orbe<br />

iiniverso terrarum praeclaros christianae institutionis<br />

fructus cotidie magis percipi atque augeri, in singulorum<br />

hominum et populorum emolumentum.<br />

Quorum autem caelestium munerum auspicem, paterno<br />

animo, vobis, Venerabiles Fratres, et clero yopuloque<br />

vestro apostolicam benedictionem impertimus.<br />

Datum Komae apud S. Petrum, die 31 mensis Decembris<br />

anno 1929, Pontificatus Nostri octavo.<br />

@irren unb ?3ifdjof unferer Beelen" ', au unferem Boft unb<br />

Rönig, ,ber ben @ecrfLSern Befe$e gibt", er möge mit ber<br />

6tarfe feiner S1llmadjt oerleiben, barj bie Ejerrlidjen Srudjte ber<br />

6riftTidjen Er&ebung ,in bec gan8en ZL3eltn immer rei6ere<br />

Ernte bringen unb fidj immer mebr oerbie1faltigen aum Beften<br />

ber Eindelnen unb ber %ölter.<br />

2[1e Unterpfanb biefer Jjimmlifc$en Bnaben erteilen ZBir<br />

mit oater1idjec Eiebe Eudj, Efjrmucbige %ruber, Eurem Rle=<br />

rue unb Eurem %oEe ben 2[poftolifdjen Begen.<br />

Begeben au 9lom bei 6t. petec, am 31. Beigember 1929,<br />

im 8.3aJjr Unferee ?)ontififate.<br />

PIUS PP. <strong>XI</strong>.<br />

I Cf. 1 Petr. 2, 25.<br />

- -T.-- --P--

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!