Papst Pius XI.: Enzyklika »Divini illius magistri« vom ... - Kreuzgang
Papst Pius XI.: Enzyklika »Divini illius magistri« vom ... - Kreuzgang
Papst Pius XI.: Enzyklika »Divini illius magistri« vom ... - Kreuzgang
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
SANCTISSIMI DOMINI NOSTRI<br />
DIVINA PROVIDENTIA PAPAE <strong>XI</strong><br />
LITTERAE ENCYCLICAE<br />
Unferes $eiligen Daferfi<br />
qiue <strong>XI</strong>.<br />
burdj gottiidje Borfebung '$apft<br />
DE CHRISTIANA IUVENTUTIS<br />
EDUCATIONE<br />
(31. beaeinber 1929:<br />
uDivini <strong>illius</strong> Magistrh)<br />
(DIE XX<strong>XI</strong> DECEMBRIS MCMX<strong>XI</strong>X:<br />
((DIVINI ILLIUS MAGISTRI)))<br />
2lufocifierfe 2lusgabe<br />
LIateinii&ee unb beut{$cz Ze&t<br />
FRIBURGI BRISGOVIAE MCMXXX<br />
HERDER & Co., TYPOGRAPHJ EDITORES PONTIFICII
VENERABILIBUS FRATRIBUS PATRIARCHIS PRI-<br />
MATIBUS AKCHIEPISCOPIS EPISCOPIS ALIISQUE<br />
LOCORUM OKDINARIIS PACEM ET COMMUNIONEM<br />
CUM APOSTOLICA SEDE HABENTIBUS ITEMQUE<br />
DILECTIS FILIIS CHRISTIFIDELIBUS CATHOLICI<br />
ORBIS UNIVERSIS<br />
Zn bie Pafriardjen, Primaten, erabifdjofe, Sifdjöfe<br />
unb anbern BberJjirten, bie in Srieben unb Bemeins<br />
f'djaft mit bem Ilpoftolifdjen Btuijle fte$en, unb an<br />
alle Bläubigen bes tafbolifdjen erbtreifes.<br />
PIUS PP. <strong>XI</strong><br />
VENERABILES FRATRES DILECTI FILII<br />
SALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM<br />
D<br />
I ~INI <strong>illius</strong> Magistri vices in terris gerentes, qui, etsi<br />
universam hominum familiam, vel ob commissa<br />
immerentium, infinita caritate sua complectebatur, teneriore<br />
tamen animo pueros prosecutus est atque in verba<br />
illa erupit amoris plena: ((Sinite parvulos venire ad me»',<br />
Nos quoque ullam, quae Nobis obversaretur, opportunitatem<br />
non praetermisimus, ut paternam voluntatem, qua<br />
in eos ferimur, data occasione, ostenderemus eo potissimum<br />
intendentes animum, ut sedulae iisdem tribuantur<br />
curae opportunaque tradantur praecepta, qiiae ad christianam<br />
pertineant iuventutis educationem. Itaque, Divini<br />
ipsius Magistri veluti vocem referentes, pluries, admonendo,<br />
cohortando, dirigendo, salutaria verha hahuimus<br />
cum coram iuvenibus eorumqiie praeceptoribus, tum<br />
coram matribus patribusque familias, de iis rebus, quae<br />
christianam attingunt educationem, ea quidem sollerti<br />
cura, quae communem omnium Patrem decet, eaque<br />
opportuna vel importuna, quae pastoralis est muneris,<br />
sedulitate , secundum illud Apostoli : ((Insta opportune,<br />
-- -- . .<br />
Marc. 10, 14.<br />
4<br />
21<br />
Taprt Viup, <strong>XI</strong>.<br />
Q@rmiirbfge 23riiber unb geliebte 665ne!<br />
Brufj unb Ilpoftolifdjen Eegen!<br />
le6teUoertreterEJjriftibienieben, jeneegottlidjen rm'eiftere, einteittmg.<br />
ber in feiner unenblidjen Ciebe aUe rm'enfcben, audj bie<br />
6ünber unb Unmurbigen, umfafjte, gegen bie Rinber aber eine<br />
befonberoc aärflidje Zorliebe aeigte unb fidj in jenen rübrenben<br />
morten äufjerte: ,Eaffet bie Rleinen au mir tommencc l, baben<br />
audj mir bei jeber Belegenbeit bie mabrbaft oaterlidje Borliebe,<br />
bie 2% au ihnen begen, du betunben gefud~f, nament*<br />
lidj burdj ftänbige 6orge unb, fo oft fidj eine Belegenijeit<br />
bot, burdj SeIeIjrungen über bie djriftlidje Cfraiebung ber<br />
3ugenb.<br />
3nbem mir Uner aum @djo bee gofflidjen mieiftere madjfen,<br />
Jjaben mir balb burdj rm'abnungen, balb burdj Cfrmunterungen,<br />
balb burdj meifungen an bie 3ugenb unb bie @Laieijer,<br />
an f$unilienoater unb @milienmufter morfe bee<br />
QeiIee geridjfef iiber oerfdjiebene YunEfe ber djriftlidjen er* a) Beijanblung<br />
aieJjung, mit jener 60rge. mie fie bem gemeinfamen Zater<br />
aner Blaubigen geaiemt, unb mit jener gelegenen unb un*<br />
gelegenen ZeJjarrlid$eit, bie Unfer Qirtenamf erforberf, unb<br />
bie ber llpoftel einfdjarft, menn er fagt: ,9ringe barauf, ob<br />
gelegen ober ungelegen, meife auredjt, ermabne, fable in aUer<br />
6riinbe aur
importune: argue, obsecra, increpa in onmi patientia et<br />
doctrina)) l; quod profecto haec nostra postulant tempora<br />
quibus nimium saepe dolendum est perspicua ratione<br />
rectoque iudicio de rebus etiam maximi ponderis carere<br />
multos.<br />
At ipsa nostrae huius aetatis conditio, ipsa quae variis<br />
in regionibus scholastica agitatur ac praedagogica controversia,<br />
ipsa, quae bene multi e vobis, venerabiles fratres,<br />
atque e vestratibus, hac de re optata non semel Nobis<br />
fidenti animo aperuerunt, itemque Nostra, ut diximus,<br />
erga iuventutem actuosa voluntas, Nos impellunt ad cau-<br />
Sam iterum ac consultius pertractandam, non quasi eius<br />
doctrinae eiusque usus amplitudinem paene infinitam<br />
velimus funditus perscrutari, at quia praecipua saltem,<br />
quibus nititur, principia ac rationes breviter explanare<br />
cupimus, et ea omnia, quae inde consequuntur atque<br />
ad usum pertinent, in sua luce ponere. Idque habeat<br />
iuventus, habeantque omnes qui, pro suo officio, eius<br />
praesunt educationi, veluti donum a Nobis singulari prorsus<br />
studio monumenti caussa datum, quinquagesimo exeunte<br />
anno ex quo sacerdotale munus suscepimus.<br />
Iamvero, nunquain, ut nostris hisce temporibus, de educatione<br />
tantopere disceptatum est; quam ob rem plurimi<br />
novarum de paedagogia doctrinarum magistri ubique exstant,<br />
qui novas de hac re effingunt ac disserendo proponunt<br />
rationes ac vias, quibus eam iactant se posse<br />
educationem assequi, faciliorem scilicet atque efficaciorem,<br />
qua futurae aetatis homines ad optatam in terris<br />
felicitatem adipiscendam satius conformentur.<br />
Cuius rei haec caussa est, quod videlicet homines,<br />
qui, a Deo creati, eius referunt similitudinem eodemque,<br />
perfectissimo bono, aliquando fruituri sunt, ut ex hodierna<br />
ipsa terrenarum rerum copia ac progressione faci-<br />
- -<br />
lius animadvertunt non posse bona externa neque pri-<br />
' 2 Tim. 4, 2.<br />
6<br />
@ebutb unb rßeietjeit." biefe 23ebarrlidjfeit ift gecabe in<br />
unfern Sagen erfocberf, in benen man ieiber einen fo grofjen<br />
Emangel an flaren unb gefunben Brunbfa~en au4 in ben<br />
funbamentaiffen Sragen beflagen mufj.<br />
2f6er gerabe bie ecmabnte allgemeine seittage, bie gegenmarfige<br />
oerfdjiebenarfige 23ebanblung ber 6djui- unb er*<br />
giebungsfrage in ben oerfdjiebenen Eanbern unb bae baraue<br />
entfpringenbe Zrerlangen, bas Une oiele OOn eu4, E$rmiirbige<br />
23rubec. unb euren Blaubigen mit finblidjem Zrerfrauen ge=<br />
üufjert Jjaben, unb Unfere eigene, wie mir ragten, fo innige<br />
Eiebe guc 3ugenb Gaben Uns bemogen, eingetjenbec auf biefen<br />
Begenftanb guriid~ufommen. es liegt nidjt in Unferer Ilbfidjt,<br />
iijn in feiner gefamfen, faft unecfdjöpflidjen Sülle oon Sbeorie<br />
unb qragie gu beljanbeln, fonbern nur bie oberften Brunb*<br />
fase gufammengufaffen, bie @nupffdjlufjfoTgerungen ine re4fe<br />
Eidjt au feSen unb bie praffifdjen Iln~uenbungen aufguaeigen.<br />
3ae foll bae Ilnbenfen an Unfer priefterjubilaum fein.<br />
bae (mir in befonbecer Ilbfidjf unb mif befonberer suneigung<br />
ber teuren 3ugenb mibmen unb aUen jenen an4 Jaerg legen,<br />
meldje bie Ilufgabe unb ppidjt baben, fldj mit iijrec @Laieljung<br />
au befdjaffigen.<br />
3n TSabrbeit, niemals bat man fo biele @cÖrtecungen über<br />
Gqiebungefragen angefteilf mie in bec gegenmarfigen seit.<br />
3mmer mieber taudjen neue 2ebrer neuer pabagogifdjer<br />
Sbeorien auf, mecben metboben unb miitfe1 ausgebadjf,<br />
oorgelegt unb erörtert, bie nidjf nur bie &rgieJjung erieidjfern,<br />
fonbern eine neue (Ergiebungeart oon unfetj1barer 2BirEfamfeit<br />
fdjaffen foUen, unb bie bann imftanbe fein foU, bie neue<br />
Beneration für bie erfebnte Blüdfeligfeif auf biefer erbe<br />
Ijecangubilben.<br />
DaGer fommt es, bafj bie menfdjen, Don Oott nadj feinem<br />
Silb unb Bleidjnie gefdjaffen unb für itjn, bie unenblidje<br />
Sollfommen$eif, beftimmf, beute metjr benn ie inmitten bec<br />
I.lberfiiite bee beftebenben maferieilen Sorffdjriffee bie Uno<br />
~u@nglidjfeif ber irbifdjen Buter für bas mabce Bliid bec<br />
@inaelnen unb ber 2301fec bemerfen unb um fo iebbafter<br />
' 2 Sim. 4, 2.<br />
7
vatam afferre neque publicam veri nominis felicitatem,<br />
ita, naturae suae ac ipso Creatore insitum, acriorem<br />
experiuntur stimulum ad nobiliorem cotidie capiendam<br />
perfectioris vitae formam, quam quidem educationis ope<br />
potissimum suscipere contendunt. At nonnulli, quasi in<br />
nativa verbi significatione nimium insistentes, eiusmodi<br />
vitae perfectionem ex ipsa hominum natura expromere<br />
enituntur eiusque viribus tantum ad effectum adducere.<br />
In quo facile ii quidem errant, quandoquidem non ad<br />
Deum, universitatis rerum principium atque finem, oculos<br />
animosque intendunt sed in se ipsos inflectunt, terrenis<br />
fluxisque rebus haerentes toti: unde profecto fiet, ut iidem<br />
perpetua animorum fluctuatione ac perturbatione fatigentur,<br />
usque dum ad Deum, virtutum omnium unam veluti<br />
metam, mentem operamque suam convertant, secundum<br />
grandem illam Augustini sententiam : ((Fecisti nos,<br />
Domine, ad te, et inquietum est cor nostrum donec requiescat<br />
in te.»<br />
Res igitur maximi momenti est, in iis quae ad educationem<br />
attinent non falli, haud aliter quam ab ipso supremo<br />
fine non aberrare, ad quem quidem quaelibet<br />
educationis Opera necessario dirigitur. Etenim, quoniam<br />
omnis educandi ratio ad eam spectat hominis conformationem,<br />
quam is in hac mortali vita adipiscatur oportet,<br />
ut destinatum sibi a Creatore finem supremum contingat,<br />
liquid0 patet, ut nulla veri nominis educatio esse<br />
potest, quae ad finem ultimum non ordinetur tota, ita,<br />
praesenti hoc rerum ordine Dei providentia constituto,<br />
postquam scilicet se ipse in Unigenito suo revelavit qui<br />
unus «via, veritas et vitau est, plenam perfectamque<br />
educationem dari non Posse, nisi eam, quae christiana<br />
vocatur. Quapropter manifest0 apparet, christianam educationem<br />
caussam esse sane gravissimam, quod attinet<br />
non modo ad singulos homines, sed ad domesticam etiam<br />
8<br />
Confess. 1, 1.<br />
8en Brang nadj einer ijöijeren ZTerooiltommnung in fldj<br />
füijlen, ben ber Gdjopfer felbft in bie ~ernunffbegabte Xafur<br />
bineingelegt bat. Biefe 'Ber~oiltommnung moilen bie menfQen<br />
ijauptfädjlidj burdj bie Eraiebung erreidjen. Xun aber<br />
tcadjten biele bon ibnen, gleidjfam unfer iju ftarEem Xadjbru&<br />
auf ben efgmologifdjen Ginn bes rßortes, biefe Sero<br />
mUtommnung aus ber menfdjlidjen Xafur felber iju entmibeln<br />
unb mit beren EigenEräffen dein au bermirEUdjen.<br />
Baijec faUen fle in unferer Srage leidjt in 3rrtum. 9enn<br />
anftatt ben 23licf auf 8off, ben Urfprung unb bas leere<br />
3iel bes meltails, au ridjten, ftufjen fie fidj einaig auf fidj<br />
felbft, inbem fie fidj ausfdjliefjlidj an bie irbifdjen unb ijeito<br />
lidjen Binge antlammern. Go leben fie in beftänbiger unb<br />
unauftjorlidjer Unrube, fofange fie nidjt ifjren 8li& unb ihre<br />
2Lrbeif auf @oft, bas einaige 3iel ber BoaEommenbeif, ricijten,<br />
gernäfj bem tieffinnigen Zusfprucij bee bl. 2Luguftinus: ,Siir<br />
bidj, o gerr, ijaft bu uns erfdjaffen, unb unrufjig ift unfer<br />
aerij, bis es rufjt in bir."<br />
G5 ift barum Don bodjfter midjtigteif, im @?.qiefjungss b) meien, 8ebeufung<br />
unb $04:<br />
problem nidjf au irren, mie es midjfig ift, nidjt in bie 3rre „digteit<br />
au geben auf bem meg aum lefjfen 3iele, mit bern bae ganae 4riTffi4en Er:<br />
EqiebungstuerE auf bas innigfte unb notmenbigfte berbunben<br />
ift. Ba bie Gqiebung ibrern mefen nah in ber Silbung bes<br />
mienfdjen befteijt, mie er fein unb im Diesfeit5 feine 2ebensfüfjcung<br />
geftalfen foil, um bas erfjabene Siel au erreidjen,<br />
für bae er gefdjaffen ift, fo ift es Elar, bafj es Eeine t~afjre<br />
Eraiebung geben Eann, bie nidjt gana auf bag leqfe Siel bingeridjtet<br />
ift, unb bafj es barum in ber gegentuartigen Drbnang<br />
ber Sorfebung. nadjbem Bott fidj uns in feinem eingeborenen<br />
Gobne geoffenbart Saf, ber dein ,ber meg, bie mafjrbeif<br />
unb bas 2eben" ift, Eeine angemeffene unb ooiltommene Grijiebung<br />
aufjer ber djriftlidjen geben Eann.<br />
$ieraus erbeilt bie beijre 23ebeutung ber djriftlidjen @rijiebung<br />
nidjf ailein für ben einijelnen, fonbern au$ für bie<br />
Samilie unb für bie gefamfe menfdjlidje Bemeinfdjaft. Benn<br />
beren ZTermiltommnung tann fidj nur aus ber ZTerooUEomm-<br />
aieijung.
civilemque consortionem, cuius quidem Summa vis atque<br />
virtus ex ipsa vi atque virtute eorum profecto oritur<br />
ex qilibus eadem tamquam elementis constat. Itemque<br />
ex hisce principiis, quae adhuc attigimus, dilucidum est<br />
quam praestabilis sit, prae ceteris omnibus, christianae<br />
educationis opera, quippe quae eo potissimum spectet,<br />
ut summi boni, nempe Dei, possessionem adolescentibus<br />
educandis comparet, et humanae societati maxima, quoad<br />
in terris fieri potest, emolumenta ac commoda pariat.<br />
Idque efficaciore prorsus modo ea assequi nititur, quandoquidem<br />
homines, eiusmodi inceptum provehentes, ipsi<br />
Deo navant operam, ut auctiori civium profectui privatim<br />
publice prospiciant; educatores enim iuvenum animos ita<br />
effingunt ac movent, ut eorum vitae cursum vel in posterum<br />
quodammodo dirigant , divina testante Sapientia :<br />
((Adolescens iuxta viam suam etiam cum senuerit non recedet<br />
ab ea.» l Merito igitur hac de re scripsit S. Ioannes<br />
Chrysostomus: ((Quid maius quam animis moderari, quam<br />
adolescentulorum fingere mores?))<br />
At nihil profecto christianae educationis amplitudinem<br />
dignitatemque, nihil supernaturalem eius praestantiam<br />
magis ostendit , quam amantissima illa verba , quibus<br />
Christus Dominus, quasi suam pueri gererent personam,<br />
asseveravit: ((Quisquis unum ex huiusmodi pueris receperit<br />
in nomine meo, me recipit.))<br />
lamvero ut in hac maximae gravitatis opera non modo<br />
errores praecaveantur, sed etiam ut, divina suffragante<br />
gratia, ad prosperiorem successum muniatur via, omnino<br />
necesse est ut hoc plane exploratum sit, scilicet quid<br />
sibi velit christiana educatio quibusque nitatur principiis:<br />
id est, ad quem educandi munus pertineat et quisna'm<br />
educatione indigeat, quae praeterea opus est intercedere<br />
rerum adiuncta, ac denique quae sit, ex rerum ordine a<br />
providentissimo Deo constituto, propria christanae educationis<br />
ratio eiusdemque propositum.<br />
Prov. 22, 6.<br />
Marc. 9, 36.<br />
10<br />
Horn. 60, in C. 18 Matth.<br />
nung ber fie gufammenfegenben Elemente ergeben. 31u5 ben<br />
angefubrten Brunbfägen erbellt gleidjfalle flac unb beutlidj<br />
bie, man fann mobl fugen unübertrefflidje 23ogüglidjfeit bee<br />
djriftlidjen @qiebungemer&ee, bae Cefjten @nbee babin giert,<br />
ben Beelen ber gu Ecgiebenben bas ijödjfte But, nämlidj<br />
Boft, unb bec menfdjlidjen Bemeinfdjaft bas @ödjftmafj oon<br />
%3ofjlerge$en, fomeit ee auf biefer Erbe mögli& ift, gu fidjern.<br />
Unb ba5 auf bie mirffamfte meife, bie für ben menfdjen<br />
möglidj ift, nämlidj in bec 3ufammena~beit mit @oft an ber<br />
%erbo~fommnung ber @in~elmenfdjen unb bec BefellfcFptft,<br />
infofern bie Eqiebung bec Beele bie erfte, bie ftäclfte unb<br />
bauerr)aftefte i?ebeneridjtung einprägt, gemäfj bem belannfen<br />
6prudj bee meifen: ,Bon bem mege, ben bec 3ungTing<br />
eingefdjlagen, mirb er fidj audj in feinem @reifenalter nicht<br />
entfernen." ' mit oollem 3tedjt fugt ba$ec ber $1. Sobannee<br />
6ljrqfoftomue: ,213as gibt ee @rÖfjerea, a15 C3ee1en leiten,<br />
als bie Bitten bec Sunglinge bilben?"<br />
26ec fein TGort offenbart uns bie @röfje, Bdjönijeit unb<br />
ubernatürlidje ErijabenIjeit bee djriftli&en Ergieijungtimerfee<br />
fo treffenb mie bae bebre 213ort bec Qiebe, momit Sefus<br />
EE~riftus unfer Gen, fidj ben Rinbern gleidjftellenb, erElärte:<br />
,mer eines oon biefen $?leinen in meinem Xamen aufnimmt,<br />
nimmt midj auf.*<br />
Um jebodj in biefem Ejodjbebeutfamen merfe nidjt bem C) Ginteiuing bee<br />
au beijanbetnben<br />
~rrtum gu oerfallen, unb um es mit bem %iftanb ber gött* mese,qWe5.<br />
lidjen Bnabe auf bie beftmöglidje meife auegufübren, ift ee<br />
notmenbig, einen tlaren unb genauen Segriff ber djriftlidjen<br />
@calee)ung in iijcen mefentlidjen Segiebungen au Gaben: mem<br />
namlidj bie @rgiebungeaufgabe gufommt, mae Begenftanb bec<br />
Eraiebung ift, meldjee bie nofmenbigen Sebingungen ber Ummelt<br />
finb, mae 3iel unb eigentlidje fjorm ber djriftlidjen @Cgieljung<br />
nadj ber oon Bott feftgefegen @eiborbnung auemadjf.<br />
(Spr. 22, 6.<br />
' @om. 60 au 9llattIj. f ap. 18.<br />
B 9lla~e. 9, 36.
Educandi munus non singulorum hominum, sed necessario<br />
societatis est. Tres ver0 numerantur societates<br />
necessariae, inter se distinctae at, Deo volente, congruenter<br />
copulatae, quibus quidem homo ab ortu suo adscribitur:<br />
harum duae, domestica nempe ac civilis consortio,<br />
naturalis ordinis ; ac tertia , Ecclesia nimirum , supernaturalis.<br />
Primum obtinet locum domesticus convictus,<br />
qui, cum ab ipso Deo ad eiusmodi propositum constitutus<br />
ac comparatus sit, ut sobolis procreandae educandaeque<br />
curam habeat, idcirco natura sua, adeoque iuribus sibi<br />
propriis, civili societati antecedit. Nihilo setius familia<br />
ideo imperfecta est societas, quia non omnibus iis rebus<br />
est praedita, quibus nobilissimum propositum suum perfecte<br />
assequatur; civilis autem congregatio, cum omnia<br />
in sua facultate sint ad destinatum sibi finem, videlicet<br />
ad commune terrestris huius vitae bonum, necessaria,<br />
societas est numeris omnibus absoluta ac perfecta; hac<br />
igitur de caussa domestico convictui eadem praestat, qui<br />
quidem in civili solummodo consortione institutum suum<br />
tuto riteque absolvere potest. Tertia denique societas, in<br />
qua homines, per baptismatis lavacrum, divinae gratiae<br />
vitam ingrediuntur, Ecclesia est, supernaturalis quidem<br />
societas universum humanum genus complectens, atque<br />
in se perfecta, cum sibi omnia suppetant ad finem suum,<br />
sempiternam nempe hominum salutem, consequendum,<br />
ideoque in suo ordine suprema.<br />
Consequens est, educationem, quae ad totum respicit<br />
hominem, qua hominem singillatim quaque societatis<br />
humanae participem, sive in naturae sive in divinae gratiae<br />
ordine constitutum, ad necessarias has societates tres,<br />
fini cuiusque proprio congruenter, pro praesenti ordine<br />
divinitus constituto aequabiliter pertinere.<br />
Ac primo loco, praestantiore quodam modo ea ad Ecclesiam<br />
pertinet, duplici scilicet titulo ordinis supernatu-<br />
12<br />
die @qieEjung ift notmenbig eine 2lrbeit bec Bemeinfdjaft, Die erai@unge=<br />
nidjf bea @ingehen. %un gibt es brei nofkenbige Bemein* bereQäaten:<br />
fdjaffen, ~erf6ieben ~oneinanbec unb bodj mieber Don Bott<br />
~armonifdj miteinanber oerbunben, in beren Bdjofj bec menfdj<br />
t)ineingebocen mirb: gmei BefeUfdjaffen bec natürlidjen Drbnung,<br />
bie Samilie nümlidj unb bec Btaat; bie brirte, bie<br />
girdje, geljorf bec Übecnafürlidjen Drbnung an. sunüdjft bie Al Sm aU:<br />
Sarnilie, unmittelbar von Bott gefdjaffen au bem ibr eigenen gemeinen.<br />
smed5 ber in ber @qeugung unb @raiebung ber Eliadj*<br />
Oommenfdjaff beftebt. Bie Samilie bat baijec ben natürlidjen<br />
unb barum audj einen redjtlidjen Dorcang ~ o bem r Bfaat.<br />
Xidjfsbeftomenigec ift bie Samilie eine unooUOommene BefeUfdjaff,<br />
meil fie nidjt aUe mittel aur eigenen 23erboUfomrnnung<br />
in fidj enfbalt, mübrenb ber Btaat eine borrtommene<br />
BefeIIfdjaff ift, ba er aUe mittel guc Ecreidjung bea<br />
eigenen smetfee in fidj fdjlieflt. Bein Siel ift bae bieefeitige<br />
Bemeinmobl, mee$alb er unter biefem Befidjfepuntf, bem<br />
bee Bemeinmobls, ben %oraug bat ~ o bec r Sarnilie, bie<br />
gerabe in bec ftaaflidjen BefeUfdjaft bie ibr geaiemenbe biese<br />
feifige DoUenbung errangf.<br />
die britte BefeUfdjaff, in meldje bec menfdj burdj bie<br />
Saufe für bas gottlidje Bnabenleben geboren mirb, ift bie<br />
Rirdje, eine BefeUfrSaft ubernafiir[i$er unb ar[umfaffenber<br />
Drbnung, eine ~oiltommeite BefeUfdpff, ba fie in fidj aUe<br />
mittel enfbalt aur @rceidjung ißree 3ieles, bas ba ift bae<br />
emige $eil bec menfdjen. 6ie ift barum bie bodjfte in ibrer<br />
Dcbnung.<br />
Eolglidj ift bie @qier)ung. bie ben ganaen menfdjen als<br />
@inael= unb als Bemeinfdjaftsmefen, in ber Drbnung bec Eliafur<br />
unb bec Bnabe erfaffen foU, Badje aU bec brei notmenbigen<br />
BefeUfdjaffen, unb gmar in bem malje unb bem DerijüItnie,<br />
mie es nadj bec gegenmürfigen Don @oft gefeBten Dcbnung<br />
ber Dorfe$ung ber gegenreifigen @inorbnung ibrer siele ents<br />
fpridjf.<br />
3unadjft ftebf bie @qieljung in gang iiberragenbem Binne B) gm bejonbetn:<br />
ber Rirdje gu auf Briinb gmeiec 3tedjteanfprüdje übernatür- Die RWe:<br />
lfdjer Drbnung. bie Bott felber ibr ausfdjliefjlidj Derlieben<br />
13
alis, quem Deus ipsi tantummodo contulit, adeoque potiore<br />
omnino ac validiore quam quilibet alius naturalis<br />
ordinis ti tulus.<br />
Prima iuris huiuscemodi ratio in suprema magisterii<br />
auctoritate ac munere nititur, quod divinus Ecclesiae<br />
Conditor eidem tradidit hisce verbis: «Data est mihi<br />
omnis potestas in caelo et in terra. Euntes ergo docete<br />
omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii,<br />
et Spiritus Sancti : docentes eos servare omnia quaecumque<br />
mandavi vobis. Et ecce ego vobiscum sum omnibus<br />
diebus usque ad consummationem saeculi)).' Huic magisterio<br />
Christus Dominus erroris immunitatem impertivit,<br />
una cum mandatis docendi omnes doctrinam suam;<br />
quapropter Ecclesia ((columna et firmamentum veritatis<br />
a Divino suo Auctore fuit constituta, ut omnes homines<br />
divinam edoceat fidem, eiusque depositum sibi traditum<br />
integrum inviolatumque custodiat, ac homines eorubque<br />
consortia et actiones ad morum honestatem vitaeque<br />
integritatem, iuxta revelatae doctrinae normam, dirigat<br />
et fingab.<br />
Altera iuris ratio e supernaturali illo oritur matris<br />
munere, quo Ecclesia, purissima Christi sponsa, divinae<br />
gratiae vitam hominibus largitur, eamque sacramentis<br />
praeceptisque suis alit ac provehit. Merito igitur S. Augustinus<br />
ait: «Non habebit Deum patrem, qui Ecclesiam<br />
noluerit habere matremn.<br />
Iamvero in iis omnib~is rebus, in quibus eius educandi<br />
munus versatur, hoc est «in fide atque in institutione<br />
morum, divini magisterii Ecclesiam fecit Deus ipse participem,<br />
eamdemque divino eius beneficio falli nesciam :<br />
quare magistra mortalium est maxima ac tutissima, in<br />
eaque inest non violabile ius ad magisterii libertatem~.~<br />
Unde necessario consequitur Ecclesiam, ut in sui educandi<br />
muneris Causa, ita in eiusdem exercitatione, nulli<br />
Matth. 28, 18-20.<br />
P <strong>Pius</strong> IX, Ep. enc. «Quum non sine», 14 Iul. 1864.<br />
De Symbolo ad catech. 13. Ep. enc. «Libertas», 20 Iun. 1888.<br />
14<br />
bat, unb bie barum febem anbern 9Zedjfeanfprudj nafurlic$er<br />
Drbnung unbebingt oorangeben.<br />
9er erfte %edj@gcunb liegt in bem auebrucfZidjen Zuffrag a) 30re über:<br />
unb in ber bödjffen 2e$rgemalt, bie ber gottlidje Btiftec rage$af:i8<br />
feiner fi'irdje oerlieben bat mit ben 2Borten: ,mTic ift aUe<br />
Bemalt gegeben im Bimmel unb auf @rben. barum getjef<br />
bin unb lebret aEe ZF.oZter, unb taufet fie im Xamen bes<br />
Saters unb bee 605nee unb bes @eiligen Beiftee, unb lebref<br />
fie alles Galten, mae immer idj eudj geboten babe. Bebet,<br />
id) bin bei eudj aUe Sage bie ans Enbe ber 2Belt." ' Biefem<br />
Ee$rarnt murbe bon Ebriftus augleidj mit bem Iluftrag, feine<br />
Cebre au ubecmitfeln, bie UnfebCbarteit berrieben. Bamit<br />
murbe bie Rirdje ,bon ibrem göttUdjen Urbeber aur Böule<br />
unb Brunbfefte ber Z23aEpbeif gefe$f, bamif fie bie EJTrenfdjen<br />
ben gottlidjen Blauben lebre, ben ibc anbertraufen Blau*<br />
benefdjafj rein unb unoecfebrt bemabre unb bie mienfdjen,<br />
iijre ZZecbÜnbe unb ibc Sun auc @JjrbarEeif ber Biffen unb<br />
Seinbeit bes Cebens na4 Emafjgabe bec geoffenbarfen 2eijre<br />
anleite unb bilbe" 2.<br />
der ameife 3ledjfetifel ift bie ubernafürlidje EJTrufterfdjaff, b) 3bre über:<br />
natiir1id)e 13lutte1:<br />
burd) meldje bie Piche, bie unbeflecfte Braut Qrifti, mit<br />
ibren 6atramenten unb ibrec 2ef~re bie 6eeZen aum gotflidjen<br />
Bnabenleben gebiert, ernabrt unb eqiebf. mTif 3ledjt bebaupfet<br />
barum bec IjL Zuguftinus: ,,der fann Bott nidjt Aum 23atec<br />
baben, bec bie Rirdje ni&t p r miutfec haben miKU3<br />
Barum bat in bem eigentlidjen Begenftanb iJjrer @raietjungs~<br />
aufgabe, namlidj ,in bec Blaubens- unb 6ittenlebce, Bott felber<br />
bie Pirdje bee göfflidjen 2ebramfee teilbaffig unb Eraff goft*<br />
Iidjen Pcioilege unfehlbar gemadjf, mesbalb fie bie bödjfte<br />
unb fidjerfte Iiebrerin bec 9XenfdjJjeit ift unb ibc bae UnbeC*<br />
leelidje 9Zedjf auf freie 2fueubung bee 2ebramfe innemo$ntS4.<br />
%raue folgt mif Xofmenbigteif, bafj bie fi'irdje mie im Ur*<br />
fprung, fo audj in bec Zusubung ihrer @qiefjungsmiffion unm<br />
abbiingig ift bon jeheber irbifdjen mTadjt nidjt dein bin-<br />
' XRatfb. 28, 18-20.<br />
P <strong>Pius</strong> IX., 3unbfdp. «Quum non sine)) <strong>vom</strong> 14.3uli 1864.<br />
De Symbolo ad catech. 13.<br />
3unbIdjr. «Libertas» <strong>vom</strong> 20. 3uni 1888.
terrenae potestati subiici, cum in iis rebus ad quas suum<br />
proprium munus spectat, tum in iis quae sunt eidem<br />
exsequendo necessaria vel consentanea. Quam ob rem<br />
quod ad ceteras attinet disciplinas humanasque institutiones,<br />
quae per se communis omnium iuris sunt, singulorum<br />
civium nimirum ipsiusque societatis, facultatem<br />
habet Ecclesia, nulli sane potestati obnoxiam, hisce quoqiie<br />
disciplinis utendi de iisdemque praecipue iudicandi,<br />
quatenus eaedem ipsae christianae educationi aut conducere<br />
aut obstare videantur. Idque potest Ecclesia, sive<br />
quod, ut societas est perfecta, sui iuris est in praesidiis<br />
adiumentisque deligendis sibique comparandis, quae ad<br />
finem conferant suum ; sive quod quaelibet doctrina atque<br />
institutio, perinde ut omnis hominum actio, ex ultimo<br />
fine necessario pendet, adeoque divinae legis praeceptis<br />
non subiici nequit, cuius quidem Ecclesia est erroribus<br />
omnino immunis custos, interpres ac magistra.<br />
Quod idem decessor Noster f. r. <strong>Pius</strong> X dilucida hac<br />
sententia declaravit : ((Quidquid homo christianiis agat,<br />
etiam in ordine rerum terrenarum, non ei licet bona<br />
negligere quae sunt supra naturam, immo oportet ad<br />
summum boniim, tamquam ad ultimum finem, ex christianae<br />
sapientiae praescriptis omnia dirigat : omnes autem<br />
actiones eius, quatenus bonae aut malae sunt in genere<br />
morum, id est cum iure naturali et divino congruunt<br />
a~it discrepant, iudicio et iurisdictioni Ecclesiae subsunt)).<br />
Atque notatu dignum est quam perspicue gravissimum<br />
hoc catholicae doctrinae caput intellexerit ac declaraverit<br />
e laicorum ordine vir, tam in scribendo mirabilis quam<br />
in speculanda veritate subtilis ac rectus: «De moribus<br />
doctrinam non ad se tantummodo, sed ad se totam pertinere<br />
asseverat Ecclesia. Ac nunquam eadem profiteri<br />
ausa est, qui a matern0 gremio suo descivissent homines,<br />
nullam posse eos de recta vivendi ratione veritatem<br />
agnoscere; quin immo eiusmodi sententiam, quam non<br />
una fucatam veri specie quidam in medium protulissent,<br />
-- - -.<br />
1 FS<br />
Ep. enc. «Singulari quadamr, 24 Sept. 1912.<br />
fidjflidj ihres eigenflidjen Begenftanbes, fonbern audj binfidjtlidj<br />
ber notmenbigen unb angemeflenen mZittel gu beren @rreidjung.<br />
Qinfia)tlidj ieber meiteren Ergiebung unb menfd$idjen @&Ulung,<br />
bie in fidj betradjfet @rbgut aner, ber Ginaelnen mie<br />
ber BefeiIfcijaft finb, ijat barum bie Rirdje ba-i unabbiingige<br />
Red$, Don ihnen Bebraudj au madjen unb befonbers baruber<br />
gu urfeilen, inmiemeit fie ber djriftlidjen Ergiebung niiglidj<br />
ober fdjiiblidj finb. bies besbalb, meil bie Rirdje als boU0<br />
Pommene BefeIilfdjaft ein felbftänbigee Sedjt auf bie mZittel<br />
au ibrem 3iele bat, unb meil jebe 2eijrtiifigfeit gleidjmie<br />
des menfdjlidje Sun in einem nofmenbigen Ilbbiingigteits~<br />
oerE$il.tnis<br />
gum leeten 3iel bes mZenfdjen fte& unb fidj<br />
barum ben Zormen bes götflidjen Befeges nidjt ent~ieben<br />
barf, beflen @uterin, lluslegerin unb unfehlbare 2ebrerin<br />
bie Rirdje ift.<br />
bies ijat pius X. fel. llngebenfens mit flaren 213orten ausgebructt:<br />
,,213ae immer ber &brift in ber biesfeifsorbnung<br />
tun mag, es ift iijm nidjt erlaubt, bie ubernatiirlidjen Buter<br />
aufjer a&t gu laren. Er mufj bielmebr nadj ber Zorfdjrift<br />
ber djriftlihen 2Beisbeit aUes auf bae ijödjfte But als leges<br />
Siel bincidjten. llUe feine Qanblungen, fofern fie fiftlidj<br />
gut ober fdjledjt finb, bae Qeifjt, infofern fie mit bem natur.<br />
lidjen unb göftlidjen Sedjte ubereinftimmen ober baoon ab0<br />
meidjen, untetfteben bem Urfeil unb ber BeridjtsbarEeit ber<br />
Ri~dje.~<br />
@B ift bemerEensmerf, mie gut ein Qaie, ein ebenfo oorgug1ict)er<br />
6djrifffteUer mie tiefer unb gemiflenijafter benfer,<br />
biere Eatbolifdje Brunbmaijrbeit au erfaflen unb ausgubrücten<br />
oecftanben bat. ,bie Rirdje ragt nidjt, bafj bie mZoral rein<br />
nur iijr (im 8inn Don ausfd$iefjlidj), fonbern bafj fie ibc<br />
giinglidj angehöre. Xiemals bat fie behauptet, bafj aufjerbalb<br />
ibres Odjofjes unb obne ihre Zelebrung ber mZenfd) Peinerlei<br />
moralifdje 'Babrbeit au ecEennen oermöge. Sm Begenteil bat<br />
fie mebr als einmal biefe llnfidjf oermorfen, weil fie in mehr<br />
als einer Sorm aufgetreten ift. 'Bobl aber fagt fie, mie fie<br />
immer gefagf baf unb immer fagen mirb, bafj fie gufolge i$rer<br />
' lunbfdjr. ~Singulari quadaqin aom 24. Gept. 1912.<br />
WunbWrdbrn rgiul' <strong>XI</strong>. Born 81. Sq. 1929.<br />
2 17
19<br />
iterum atque iterum reprobavit. At profitetur utique,<br />
quemadmodum et ante actis temporibus professa est et<br />
in posterum est professura, sese unam, utpote quae a<br />
Christo Iesu condita sit et Spiritum Sanctum eius nomine<br />
missum a Patre acceperit, directo perpetuoque omnem<br />
in morum genere verifaiem possidere, qua quidem singula<br />
hac de re peculiaria vera continentur, sive ea quae<br />
homines, naturali solummodo ratione ducti, assequi possunt,<br />
sive ea, quae vel doctrinam divinitus revelatam<br />
constituunt, vel ex eadem colligi queunt)).<br />
Litteras igitur, scientias et artes, quatenus ad christianam<br />
educationem ad omnemque suam de animarum<br />
salute operam sunt necessariae vel utiles, Ecclesia promovet,<br />
suas etiam scholas, instituta sua condendo sustentandoque,<br />
ubi quaevis disciplina tradatur et ad quem-<br />
libet eruditionis gradum fiat aditus.<br />
Nec putanda est ab<br />
matern0 eius magisterio aliena ipsa, quam vocant, physica<br />
educatio, cum ea quoque id habeat ut christianae<br />
educationi aut prodesse aut nocere possit.<br />
Atque haec in quovis animorum culturae genere Ecclesiae<br />
actio, quemadmodum summo est familiis nationibusque<br />
adiumento, quae, Christo sublato, in interitum<br />
ruunt, - ut recte Hilarius: «Quid mundo tam periculosum<br />
quam non recepisse Christum?)) - ita civili harum<br />
rerum temperationi nullum affert incommodum; Ecclesia<br />
enim, mater ut est prudentissima, cum minime obsistat<br />
quominus scholae et instituta laicis educandis sua,<br />
in unaquaque natione, se ad legitima gubernatorum praescripta<br />
conforment, tum parata quoquo modo est cum<br />
ipsis gubernatoribus concordiam inire, et, si quae forte<br />
difficultates oriantur , eas communi consilio dirimere.<br />
Est praeterea Ecclesiae et ius, quod abdicare, et officium,<br />
quod deserere nequit, pro tota vigilandi educatione,<br />
qualiscumque filiis suis, scilicet fidelibus, in institutis<br />
vel publicis vel privatis impertitur, non modo quod at-<br />
-<br />
' A. Manzoni, Osservazioni sulla Morale Cattolica, C. 3.<br />
Cod. Iur. Can. C. 1375.<br />
Commentar. in Matth., cap. 18.<br />
18<br />
Ginfefjung burdj 3efus 6Jjriftue unb Eraff bes @eiligen Beiffee,<br />
ber ibc in feinem 'Xamen Dom ZTafer gefanbf murbe, urfprünp<br />
[idj unb unberlierbar bie oollftänbige moralirdje mabrbeif<br />
(omnem veritatem) befiftf, in ber alle Seilmabrbeifen ber<br />
9Xoral einbegriffen finb, fomob1 jene, 3u beren Rennfnis ber<br />
Wenfdj ~ermiffelft ber blofjen ZTernunff gelangen Eann, a b<br />
audj jene, bie einen 5eiI bec Dffenbarung bilben obec fidj<br />
aus berfelbeii ableifen laffen."'<br />
mit &dem 32edjf forberf baber bie Rirdje autjer ihrem C) Umfang ber<br />
Er&i@ungereOte<br />
ganaen 223irEen für bae Geil bec Beeten bie Qiteratur, bie RirOe.<br />
ZBirenfdjaff unb bie Rünfte, fofern fle für bie djriftliche Eraiebung<br />
notmenbig ober bienlidj finb, inbem fie für aUe Siidjer<br />
unb füc aUe Rulturgrabe eigene 6djuTen unb Snftifufe grünbef<br />
unb unterbä[f 2. 6elbj't bie j'ogenannfe EorperTi-)e @r$ebung barf<br />
nidjf als ihrem müfterlidjen Qebrantf fremb eradjfet merben,<br />
gerabe meil audj iijr ber Begriff bes 9Xiffels anbaffet, bas<br />
ber djriftlidjen Eqiebung enfmeber nüeen ober fdjaben Eann.<br />
Biere SäfigEeif ber Rirdje auf allen Rulfurgebiefen ifi bon<br />
unermefjlidjem 2Berte für alle Samilien unb alle 'Xafionen,<br />
bie obne Wjriftue au Brunbe geben, mie ber 61. @ilarius frefflidj<br />
bemerEt: ,213as gibf es Befa$rlidjeres für bie melf, ale<br />
Ebriftus nidjf aufbunebmen?" Babei ~erurfadjfie ben Btaafsgefeften<br />
nidjf bie geringfte Un3ufräglidjEeif, ba bie Rirdje in<br />
ibrer müfterlidjen Rlugtjeif fidj nidjf bagegen fträubf, bafj<br />
ibre 6djulen unb @raiebungsinftifufe für bie Eaien fl-) in<br />
jebem Eanbe ben gefeftlicfjen Beftimmungen ber Bfaategemalf<br />
anpaffen, unb ba fle in jebec meife bereit ift, fidj mif berfelben<br />
3u berftänbigen unb in gemeinfamem @inberne$men<br />
2Lbbilfe au freffen, mo frdj 6djmierigEeifen ergeben rollten.<br />
Qberbies ift ee ein un~eräufierlidjes 3edjf unb augleidj<br />
eine unerIÜf3lidje pflidjf ber Rirdje, über bie 8efamfer3iebung<br />
ibrer ginber, ber Bläubigen, 3u i~adjen in iebmebem 3nftituf,<br />
ob Offenflidj obec pribaf, nidjf allein binfidjffidj bes borf erfeilten<br />
%eligionsunterridjtes, fonbern audj in allen anbern<br />
' A. Manzoni, Osservazioni sulla Morale Cattolica, C. 3.<br />
SirrS1.3Iei$jfebuc$ Ran. 1375.<br />
Sommenf. $U %laff$. Rap. 18.<br />
2 +
tinet ad religiosam, quae ibidem tradatur, doctrinam,<br />
sed etiam quod ad quamlibet aliam disciplinam rerumve<br />
ordinationem, quatenus cum religione morumque praeceptis<br />
aliquid habeant necessitudinis. '<br />
Atque Ecclesia, ius eiusmodi exercendo, non se in<br />
aliena perperam immiscere videatur, immo potius materna<br />
quadam, eademque insigni, providentia consulere,<br />
ut filios suos ab gravi tueatur incolumes periculo omne<br />
virus imbibendi, quod doctrinae integritatem morumque<br />
sanctitudinem inficiat. Quae quidem Ecclesiae vigilantia,<br />
ut nullum potest verum Parere incommodum, sic nequit<br />
ad familiarum et Civitatis ordinem prosperitatemque non<br />
efficaciter conducere, cum ab adolescentibus illam arceat<br />
pestem, quae in aetatulam imperitam ac mobilem facilius<br />
ingruere et celerius in ipsum vivendi morem permanare<br />
solet. Quotiescumque enim recta deest religiosa<br />
ac moralis institutio - ut Leo <strong>XI</strong>11 sapienter monet -<br />
((male sana omnis futura est animorum cultura: insueti<br />
ad verecundiam Dei adolescentes nullam ferre poterunt<br />
honeste vivendi disciplinam, suisque cupiditatibus nihil<br />
unquam negare ausi, facile ad miscendas civitates pertrahentur)).<br />
Munus autem educandi, quod in Ecclesia insidet, ad<br />
omnes populos, nullis locorum temporumque finibus,<br />
pertinet, ex Christi mandato : adocete omnes gentes)),<br />
nullaque in terris potestate legitime oppugnari ac praepediri<br />
potest. Atque primum omnes ~h~istifideles attingit,<br />
quoruni ipsa magnam, uti amantissima mater, curam<br />
habet ac sollicitudinem. Proptereaque in eorum utilitatem,<br />
saeculorum decursu, ingentem scholarum institutorumque<br />
numerum quibusvis disciplinis tradendis excitavit<br />
ac provexit; etenim - qiiemadmodum, data haud<br />
ita pridem occasione, locuti sumus - «Per remotiorem<br />
illam mediam aetatem, cum tam frequentia erant (fuit<br />
qui ea vel nimium multa diceret) monasteria, coenobia,<br />
Cod. Iur. Can. C. 1381 1382.<br />
* Ep. enc. ((Nobilissima Gallorum Gens», 8 Febr. 1884.<br />
Matth. 28, 19.<br />
20<br />
gädjern unb den Snorbnungen, bie au Seligion unb mZoral<br />
in Zeaiebung FteJjen l.<br />
2ludj ift bie 2lusubung biefee Sedjfes nidjf als eine ungebiiijrtidje<br />
@inmifdjung aufpfapen, fonbern als eine mertooite<br />
müffeclicfje Sürforge bec Rirdje, bie iJjre Rinber oor<br />
ben fdjmeren Befabren jeglidjen 8iffes in CeJjre ober 9Xoral<br />
fdjü$t. Zaie biefe ZaadjfamEeif ber Rirdje EeinerIei Unaufräg-<br />
IidjEeit oerurfadjen Eann, fo Eann fie audj bie Drbnung unb<br />
bas ZaoJjlergeJjen ber Samilie unb ber ftaatlicfjen Befeitfdjaft<br />
nur mirEfam unferftu$en, benn fie Jjalf oon ber 3ugenb jenes<br />
6iffengift fern, bas in bief'em unerfatjrenen unb unbeftanbigen<br />
Xlfer teidjter au oerfangen pflegt unb, menn einmal in bie<br />
5af umgefe$f, rafenb fdjneit um fidj greift. Benn oJjne ben<br />
redjfen religiöfen unb fiftlidjen Unferridjf mirb, mie Ceo <strong>XI</strong>II.<br />
meife bemedf, ,aite BeiftestuIfitr ungefunb fein. 9ie 3üng-<br />
Linge, bie an Beine @Jjrfur& iior Bott gemöJjnf finb, merben<br />
bie 3udjf au einem etjrbaren geben nidjt erfragen lernen,<br />
unb ba fie ihren 'Segierben nie efmas AU oerfagen gemoljnf<br />
finb, merben fie fidj leidjt art 6förungen ber ftaaftidjen Drb<br />
nung oerfütjren ta~encc 2.<br />
ZBas ben Zereidj ber eqieijerifdjen 6enbung ber Rirdje<br />
betrifft fo erftreciY fie fidj auf aite 23ölEer ohne GinfdjranEung,<br />
gemäfj bem Suffrage QJjrifti: ,Cetjret aite 23ölEer" 3, unb e4<br />
gibt Eeine mZadjt auf @rben, bie ibr bas oon Sedjte megen<br />
ftreitig madjen ober fie baran Jjinbern Eönnte. 3unädjft erfirelEf<br />
fidj biefetbe auf aUe 81aubigen, für bie fie a b aärftidje<br />
mufter eine rÜJjrige Gorge enffatfet. Darum bat fie für<br />
biefe in den 3aJjrJjunberten eine ungeaäJjtte menge oon<br />
6cJjulen unb Snftatfen in aUen Zaifi'eneameigen ins Barein<br />
gerufen unb geförberf. Zaie mir jungft bei einer Belegenbeit<br />
auefüijcten, ,befanb fidj fogar im meit aurÜ&liegenben mittelatter,<br />
in bem e4 fo aaJjCreidje (einige moilen fogar behaupten,<br />
auitu aabtreidje) Rlöfter, Ronoenfe, !.Pfarr- unb RoUegiattirdjen,<br />
Ratbebrat- unb 6fiffefapifel gab, bei einer jeben biefec Sn-<br />
Rirdjl. Sedjtebudj Ran. 1381 1382.<br />
%unbfdw. ((Nobilissima Gallorum Gens» mrn 8. gebr. 1884.<br />
' Watt$. 28, 19.
templa, conlegiatae ecclesiae, capitula aut cathedralia<br />
aut cathedralibus inferiora, apud haec singula domicilium<br />
scholasticum, domicilium alumnis instituendis educandisque<br />
non deerat. Ad haec omnes studiorum Universitates<br />
adiicito, ubique, Apostolica Sede atque Ecclesia<br />
auspice, conditas in eiusdemque praesidio collocatas.<br />
Pulcherimo enim eiusmodi spectaculo - quod hodie<br />
multo adspicimus melius, cum ante oculos sit et sit idem,<br />
ut tempora ferunt, magnificentius - nullae aetates Caruerunt;<br />
quotquot autem eventa recolunt et inter se<br />
comparant, ii mirari non desinunt quantum Ecclesia<br />
hoc in genere egerit et quomodo commissum sibi divinitus<br />
munus expleverit conformandae ad christianam<br />
vitam societatis humanae, tot tamque laetos adipiscendo<br />
fructus atque exitus. At ver0 si facere nemo potest quin<br />
demiretur, Ecclesiam nullo non tempore alumnos, quos<br />
pro officio educaret, ad centena, ad milia, ad decies<br />
centena milia, circum se collegisse, haud minorem profecto<br />
admirationem habet quidquid ipsa egit non modo<br />
in adolescentium educatione, sed etiam in eorumdem,<br />
quae vere ac proprie dicitur, institutione ac doctrina.<br />
Si tot enim civilis cultus, humanitatis litterarumque the-<br />
sauros servari licuit, habitui ac proposito Ecclesiae tri-<br />
- -<br />
buendum est, quae, vel per remotissimas barbarasque<br />
aetates, effecit, ut litteris, philosophiae, arti, architecturae<br />
potissimum, tantum lucis affulgeret)). -<br />
Atque id omne agere idcirco potuit egitque Ecclesia,<br />
quia creditum sibi educandi munus infideles quoque complectitur,<br />
cum is sit hominibus universis constitutus finis,<br />
ut, Regnum Dei ingressi, aeternam salutem assequantur.<br />
Quemadmodum enim, temporibus hisce nostris, ludorum<br />
milia catholici missionales per omnes regiones disseminant<br />
Fidei adhuc exsortes, ab utraque Gangis ripa ad Flumen<br />
Flavum amplissimasque Oceani insulas, ab continenti<br />
Africo ad Patagoniam inferiorem ad gelidanique Alaskam,<br />
sic, superioribus saeculis, Ecclesia per suos evangelii prae-<br />
Oratio habita ad alumnos Tusculani Conlegii, vulgo di Mondragone,<br />
14 Maii 1929.<br />
22<br />
ftalfen ein @erb bec Zaiff'enfdjaft, ein gerb bee Unferridjfe<br />
unb ber dpiftlidjen Egiebung. 2lU bem mufj man bie Unioerfifäfen<br />
bingufugen, bie mir burdj bie Snitiatioe unb unter<br />
ber 2luffidjf bes @eiligen 6fublee unb ber Rirdje iiber aUe<br />
2änber gerftreuf finben. 3enee groljartige 6djaufpieL bae mir<br />
jefjf beffer fdjauen Eonnen, meil es uns näher ift unb ben<br />
3eitoer~älfni~en enffpredjenb fldj in gemalfigerem 2lusmafj<br />
barbiefet, mar bae 6djaufpiel aUec 3eiten. 3ene, bie biefe<br />
Ereignipe ftubieren unb oergleidjen, fteben fiaunenb ooc bem,<br />
mae bie Rirdje auf biefem Oebief ju fdjaffen oerftanben bat<br />
Eie finb ooU 23emunberung für bie Zrt, wie bie Rirdje es<br />
oerftanben bat, ber ihr oon Bott anoertrauten miffion ju<br />
entfpre&en, bie Zmenfdjengefdjledjter gu einem djriftlidjen<br />
2ebenemanbel gu ecgieben unb fo berrlidje fjrudjfe unb Ergebniffe<br />
gu ergielen. Zaenn e4 aber 6taunen erregt, bafj bie<br />
Rirdje gu jeber 3eif es oerftanben bat, Qunberte unb Sau=<br />
fenbe unb 3X1iUionen oon goglingen ihrer @qiebungefätigi!eit<br />
um fidj ju fummeln, bann barf uns nidjt geringeres Erftaunen<br />
erfapen, menn mir ermagen, mas fie nidjf anein auf bem<br />
Bebief ber Erjiebung, fonbern audj auf bem bee Unferridjte<br />
im engeren unb eigentlidjen 6inne geleiftef bat. Zaenn fo<br />
oiele 6djäge bec Rultur, 3ioilifafion unb 2iferatur gu uns<br />
tjeriiber gereffef murben, bann ift bies jener Qaltung ju Der*<br />
baden, burdj meldje bie Rirdje audj in langftoergangenen<br />
unb ungefitfefen 3eitaltern es oerftanben bat, fodel 2idjf auf<br />
bem Bebiefe ber 2iferatur unb Pfjilofopbie, ber 2unft unb<br />
insbefonbere ber 8auEunft erftrablen gu larenu1.<br />
Biere grofjen Qeiftungen bat bie Rirdje beroorbringen Eönnen,<br />
meil fidj ibre Ergiebungsfenbung audj auf bie Xidjfgläubigen<br />
erftrebf. 6inb bodj aUe mienfdjen berufen, eingugeben in<br />
bae Sei6 Ooffee unb bas emjge geil ju erlangen. Zaie in<br />
unfern Sagen, ba ibre Zmiffionen bie Edjulen gu Saufcnben<br />
in aUen Begenben unb nodj nidjt djriftlidjen 2anbern ausbreiten,<br />
oon ben Ufern bes Banges bis gum Oelben fjlufj<br />
unb ben groben 3nfeln unb 2lrdjipelen bee Djeannr, Dom<br />
Qdjmaraen Erbfeil bis nadj fjeuerlanb unb bis ju ben (Eie-<br />
Ilnfpradje an bfe36g[inoe beaf oilege oon'3Zonbragone am 14.3Xai1929.<br />
23
cones ad christianam vitam atque humanitatem varias<br />
illas gentes informavit, ex quibus christianae civilis orbis<br />
nationes in praesenti constant.<br />
Itaque pro explorato est, tam iure quam re ipsa educationis<br />
munus praecipua quadam ratione esse Ecclesiae<br />
proprium, et neminem Posse, qui animum habeat ab<br />
praeiudicatis opinionibus vacuum, iustam aliquam cogitare<br />
causam cur ea ipsa Ecclesiae oppugnetur inipediaturque<br />
opera, cuius hodie beneficiis societas humana<br />
perfruitur.<br />
Idque eo magis, quod cum praecipuo eiusniodi Ecclesiae<br />
iure non modo non discrepant, sed etiam iura omnino<br />
congruunt et familiae et Civitatis, immo vel ipsa<br />
quae in singulis civibus insunt ad iustam quod attinet<br />
cum scientiae, tum rationis ac disciplinae in ea pervestiganda,<br />
tum denique cuiusvis culturae animorum profanae<br />
libertatem. Etenim, ut talis concordiae causam atque<br />
originem, nulla mors, declaremus, supernaturalis ordo,<br />
in quo iura Ecclesiae nituntur, tantum abest ut naturalem<br />
ordinem, ad quem alia pertinent, quae memoravimus,<br />
iura, destruat atque extenuet, ut, contra, eundem extollat<br />
ac perficiat: quorum quidem ordinum alter auxilium et<br />
quasi complementum alteri praestat, suae cuiusque naturae<br />
ac dignitati consentaneum, cum ambo a Deo profluant,<br />
qui non constare sibi non potest: «Dei perfecta<br />
sunt opera, et omnes viae eius iudicia)).<br />
Quae quidem res clarius apparebit, si educandi munus,<br />
quod ad familiam et Civitatem pertinet, seorsum propiusque<br />
consideremus.<br />
Atque primum cum Ecclesiae munere familiae munus<br />
mirifice concordat, cum utraque a Deo simillime proficiscatur.<br />
Namque cum familia, in naturali ordine, Deus<br />
proxime fecunditatem communicat, principium Mtae ideoque<br />
principium educationis ad vitam, una simul cum<br />
auctoritate, quae est ordinis principium.<br />
felbern %lasEas, fo bat bie Rirdje mit ihren miiffionacen au<br />
allen 3eiten bie ~erfdjiebenen, beute bie djriftlidjen Xationen<br />
ber aioilifierten Cmelt bilbenben BolEer attm djriftlidjen geben<br />
unb auc Befittung eqogen.<br />
'Daraus ergibt fidj mit E~ibena bie SeftfteUung, batj bie<br />
Eqiebungtiaufgabe redjtlidj unb fatfädjlidj ber Rirdje in gana<br />
ljer~orragenber %eire auEommt, unb batj für jebee ~orurteilsfreie<br />
benEen Eein ~ernunftiger Brunb erfidjfUdj ift, ber Rirdje<br />
entgegendutreten ober fie an bem merEe au binbern, beffen<br />
moljltatige Sriidjte bie melt jeftt geniefjt.<br />
miit biefem Sorrang ber Rirdje fteljen Eeineemegs in Cmiber- d) 9amonie<br />
AwirQen bem<br />
fpcudj, ~ielmebr in tdem EinETang bie Sedjte ber Samilie, xeQte beL<br />
bee 6taatee unb bec EinaeTperfonen binfidjtlidj ber beredje unb bem bet 5*<br />
tigten ffreiheif ber Cmiffenfdjaft, ber miffenfdjaftlidjen 3ne- m i ~ t<br />
@oben unb bec gefamten profanEultur im allgemeinen. benn,<br />
um gleidj bie Brunburfadje biefer Qarmonie anaubeuten, bie<br />
ubernaturlidje Brbnung, meldjer bie Secfjte bec Rirdje an=<br />
geboren, aerftort unb 6ef~ranEt nidjt bie nafurlidje Brbnung,<br />
au ber bie anbern ermäbnten Sedjte geboren, erbebt fie biet=<br />
meljr unb ~erbollEommnet fie, unb beibe Drbnungsbereidje<br />
leiften fidj gegenfeitig Qilfe unb geben bec Xatuc unb mürbe<br />
einer jeben bie entfpredjenbe Grganjung, eben barum, meil<br />
beibe Don Bott ausgeben, ber fidj nidjt miberfpredjen Eann.<br />
,@oftes Cmerle finb ooUEommen, aUe feine mege Beredjt<br />
igfei t." '<br />
bar; erbeUt nodj beutlidjer unb Elarer, menn man bie Eraiebungsmiffion<br />
ber gamilie unb bes 6taates nabec unb im<br />
einaelnen ins %uge fafjt.<br />
3unadjft fte$t mit ber Eqieijungsaufgabe ber Rirdje in<br />
munberoollem Einllang bie bec Samilie, ba beibe in gana<br />
abnlidjec rßeife Don Bott ausgeben. Sn ber Saf teilt Bott<br />
ber Samilie in bec naturlidjen Brbnung unmittelbar bie fjrudjt=<br />
badeit. bas r)rinaip bes Qebens, mit unb barin bas prinaip<br />
ber @raiebung aum geben aufamf bec %utoritaf, bem r)rinaip<br />
bec Brbnung. ber Gnglifdje Eebrer fagt mit feiner gemobnten<br />
Die Samilie:<br />
24<br />
Deut. 32, 4.
Ad rem, qua solet perspicuitate sententiae dicendique<br />
subtilitate, Angelicus Doctor: darnalis pater particulariter<br />
participat rationem principii, quae universaliter invenitur<br />
in Deo.. . . Pater est principium et generationis<br />
et educationis et disciplinae, et omnium quae ad perfectionem<br />
humanae vitae pertinent)).'<br />
Habet igitur familia proxime a Creatore munus proptereaque<br />
ius prolis educandae; quod quidem ius cum<br />
abiici nequeat, quia cum gravissimo officio coniunctum,<br />
tum cuivis societatis civilis et reipublicae iuri antecedit,<br />
eaque de Causa nulli in terris potestati illud infringere<br />
licet.<br />
Eiusmodi autem sanctitudinem iuris sic declarat Angelicus:<br />
((Filius enim naturaliter est aliquid patris.. .: ita<br />
de iure naturali est quod filius, antequam habeat usum<br />
rationis, sit sub cura patris. Unde contra iustitiam naturalem<br />
esset, si puer, antequam habeat usum rationis,<br />
a cura parentum subtrahatur, vel de eo aliquid ordinetur<br />
invitis parentibus.)) Cum vero ad hanc curam parentes<br />
teneantur, donec sibi ipsa consulere soboles valeat, patet,<br />
idem parentum inviolatum ius sobolis educandae eo usque<br />
proferri. ((Non enim - docet Angelicus - intendit<br />
natura solum generationem prolis, sed etiam traductionem<br />
et promotionem usque ad perfectum statum hominis in<br />
quantum homo est, qui est virtutis status.))<br />
Qua de re Ecclesia, pro sua iuris sapientia, haec et<br />
subtiliter et perspicue et uno quodam complexu in Codice<br />
iuris canonici edicit : ((Parentes gravissima obligatione<br />
tenentur prolis educationem turn religiosam et moralem,<br />
turn physicam et civilem pro viribus curandi, et etiam<br />
temporali eorum bono pr0videndi.u<br />
S.th.2,2,q.102,a.l.<br />
SS.th.2,2,q.10,a.12.<br />
Suppl. S. th. 3 p., q. 41, a. 1.<br />
Cod. Iur. Can. C. 1113.<br />
26<br />
Rlarbeit bee BebanEene unb Benauigteif bee Zuebru&e: ,!Der<br />
leiblidje Bater teilt in befonberer: Zaeife ben Segriff bes Ur-<br />
a) l[rlprüng=<br />
lieeres %e4t im<br />
bem<br />
fprungee, ber in dumfaßenber rß'eife in Bott fldj finbet.. . . bee Gtaatee.<br />
ber %der ift ber Urfprung ber seugung unb Gqieijung unb<br />
3udjf unb der> beffen, mae aur ZTermUfommnung bee menfdjtidjen<br />
2ebene geljörf."<br />
bie Samilie bat fomit unmittelbar Dom Bdjöpfer ben Iluftrag<br />
unb bafjer audj bas 'Xedjt, iijre XadjEommenfdjaft au<br />
eraieijen, ein un~erüufjerlidjee %e&f, mei1 unaerfrennlidj Derbunben<br />
mit ber ftrengen Zerpflidjfung, ein 'Xedjf, bae jebmebem<br />
'Xedjt ber Solfegemeinfdjaft unb bee etaatee bOraU5-<br />
geijf, unb barum ein un~erle$baree Sedjt gegenüber jeglidjec<br />
irbifdjen Zmadjt.<br />
Sür bie Un~erletjbarEeit biefes Sedjfes gibt ber Gnglifdje b) UmetleQbatw,<br />
aber niet abfo:<br />
Qebrer als Brunb an: ,bae Rinb ift nümlidj Don Xafur<br />
efmas Dom Sater. . . . Bafjer enffpridjt ee bem nafürlidjen<br />
Sedjf, bafj bae Rinb ~ o bem r Bebraudj ber 23ernunf-t ber<br />
Borge bee Zrafere unferfteijf. Begen bae Xaturredjt mure<br />
e5 baber, menn bae Rinb DOL bem ZJernunftgebraudj ber<br />
Pflege ber Eltern enQogen, ober menn gegen beren ZaiUen<br />
irgenbmie uber baefelbe beftimmt mürbe." 233eiC bie %erpflidjfung<br />
ber Elfern aur Pflege fortbauert bis au bem 3eifpuntf,<br />
ba bie 'Xadjfommenfdjaft imftanbe ift, felber fiir fidj<br />
au forgen, bauert audj bae unoerle$Udje elferlidje Ggieijungsredjt<br />
fort. ,Denn bie Xafur bat nidjt nur bie Gqeugung<br />
ber %adjfommenfdjaff aum Siel, fonbern audj iijre Gntmi&-<br />
Iung unb ibren Sortfdjriff bis aum 23oilenbunge~uftanb bee<br />
menfdjen, fofern er Zmenfdj ift, b. ij. bis aur fitflidjen %o&<br />
reife", fagf mieber bec englifdje 2eijrer3.<br />
Besmegen brü&t ficf) bie gefeegeberifdje 223eieijeit ber Rirdje<br />
uber biefen PunEt mit aufammenfaßenber 23eftimmtijeit unb<br />
Rlarijeif im Ranon 1113 bee Eirdjli6en Sedjfebudjes alfo aus:<br />
S i e Eltern baben bie ftrenge SerpfCidjtung, fomoljl für bie<br />
celigiöfe unb moralifdje mie für bie Eörperlifie unb ftaafsbürgeclidje<br />
Eqiebung ber Xadjtommenfdjaft unb audj fiir<br />
beren aeitlidjes rß'oijlergeijen nadj Rräften Borge au fragenF4<br />
S.th.2,2,q.102,a.l. S.th.2,2, q.lO, a.12.<br />
SUPP~. S. th. 3, 4.41, a. 1. .%C+[. Zlle+tebu& San. 1113.<br />
27<br />
ht, xe4t.
In quo tam concors est communis humani generis<br />
sensus, ut cum eo aperte ii omnes pugnent, quotquot<br />
affirmare audent, prolem ante ad Civitatem quam ad familiam<br />
pertinere, et Civitati ius esse educandi absolutum.<br />
Pro nihilo autem est ratio, quam isti afferunt, hominem<br />
nasci civem ideoque ab initio ad Civitatem pertinere, cum<br />
neutiquam reputent, hominem, ante quam civis sit, vivere<br />
oportere, eundemque vitam non ab Civitate sed a parentibus<br />
accipere; iit sapienter Leo <strong>XI</strong>II: ((Filii sunt aliquid<br />
patris, et velut paternae amplificatio quaedam Personae,<br />
proprieque loqui si volumus, non ipsi per se, sed per<br />
communitatem domesticam, in qua generati sunt, civilem<br />
ineunt ac participant societatem)).' Itaque: ((Patria potestas<br />
est eiusmodi, ut nec exstingui, neque absorberi a<br />
republica possit, quia idem et commune habet cum ipsa<br />
hominum vita principium)), ut Leo <strong>XI</strong>11 docet in iisdem<br />
Encyclicis Litteris. Unde tamen non sequitur, ius educandi,<br />
quo parentes fruuntur, absolutum esse atque imperiosum,<br />
utpote quod et fini supremo et legi naturali<br />
divinaeque coniunctissime subiiciatur, quemadmoduin<br />
ipse Leo <strong>XI</strong>11 in mern~~abilibus illis Encyclicis Litteris,<br />
ubi de praecipuis civium christianorum officiis, declarat,<br />
ita iurium et officiorum, quae parentes continpnt, summam<br />
complexus: ((Natura parentes habent ius suum instituendi<br />
quos procrearint, hoc adiuncto officio, ut cum<br />
fine, cuius gratia sobolem Dei beneficio susceperunt, ipsa<br />
educatio conveniat et disciplina puerilis. Igitur parentibus<br />
est necessarium eniti et contendere, iit omnem in hoc<br />
genere propulsent iniuriam, omninoque pervincant ut sua<br />
in potestate sit educere liberos, ut par est, more christiano,<br />
98<br />
Ep. enc. uRerum novarum)), 15 Maii 1891.<br />
Ibid.<br />
3n biefem punEfe ift ber gefunbe mienfdjenoerftanb gana<br />
aflgemein berarf Übereinftimmenb, bafj fidj mit ihm in offenen<br />
miberfprudj fefjen mürbe, mer au beijaupten magfe, bie Xadjfommenfdjaff<br />
gebore eJjec bem Btaaf als ber Samilie an.<br />
unb ber Bfaat Gabe ein unbebingtes Ilnredjf auf bie Eraiebung.<br />
Qinfüflig ift fobann ber Don jenen bafür angefübrfe<br />
Brunb, ber 3Xenfdj Eomme als Zürger aur melf unb ge.<br />
böte barum in erfter Einie bem Btaafe. Bie bebenfen nidjt,<br />
bafj ber menfdj erft e~iftieren mufj, bebm er 8Ürger fein<br />
Eann; bas Bafein Jjaf er aber nidjt Dom Bfaafe, fonbern Don<br />
ben Elfern, mie Eeo <strong>XI</strong>II. fo meife erflürf: ,Bie Rinber finb<br />
efmas bom Bater, unb gleidjfam eine Ermeiterung ber bÜfer-<br />
Iidjen perfoniidjteif, unb, um genau du reben, nidjt unmiftelbar,<br />
fonbern burdj bie ijüuslidje Bemeinfdjaff, in meldje fie<br />
geboren murben, treten fie als Seilglieber in bie bürgerlidje<br />
Befeflfdjaff ein." Besmegen ift nadj ber Eebre Eeos <strong>XI</strong>II.<br />
in bec namlict)en EnjqElita ,bie iiÜterlic$e Bemalt berarf, bafj<br />
fie Dom Btaafe mebec unferbrüdt nodj aufgefogen merben<br />
fann, ba fie ben gleidjen gemeinfamen Ucfprung mif bem<br />
menfdjlidjen Eeben batu2. @eraus folgf iebodj nidjf, bafj<br />
bas Eraiebungsredjf ber Elfern ein abfolufes ober unumfdjcünEfes<br />
fei, ba es unaertrennlidj bem lefjfen 3iel fomie bem<br />
nafiirlic$en unb göftlidjen 9ledjf unfergeorbnef ift, mie berfelbe<br />
Eeo <strong>XI</strong>II. in feiner anbern bentmurbigen EnasELiEa über<br />
bie Qaupfpflidjfen . ber djriftlidjen 6faatsbürgec ertlarf, mo<br />
er aufammenfaffenb ben 3nbegriff ber 9Zedjte unb pflidjten<br />
ber @[fern folgenbermafjen barlegf: ,Bon Xafur aus haben<br />
bie Elfern bas sedjt, ifjre Rinber au unferridjfen, augleidj<br />
mif ber Berpflidjfung, batj bie EqieJjung unb bec Unferridjf<br />
ber Pinbec mit bem 3med in Eintlang fteljen, um beflenfmegen<br />
fie bie Rinber als BefdjenE Boftes empfangen Gaben.. . .<br />
Beemegen muren bie Eltern afle Rraft unb Energie einfe8en,<br />
um auf biefem Bebief leben gemaltfütigen Eingriff au<br />
berbinbern, unb unbebingf Bidjerungen fdjaffen, bafj ibnen<br />
bie Bemalt berbleibe, ifjre Rinber in djriftlidjer meife, mie<br />
Zunbfdjr. ((Rerum novarum)) t>om 15. Emai 1891.<br />
' Lbb.
maximeque prohibere scholis iis, a quibus periculum est<br />
ne malum Venenum imbibant impietatis)).<br />
Animadvertendum autem est, officium educandi, quo<br />
familia obstringitur, non modo religiosam ac moralem<br />
educationem complecti, sed etiam physicam et civilem,<br />
pro ea potissimum ratione quam cum religione et morum<br />
doctrina habeant.<br />
Istud vero, quod nullam controversiam recipit, familiae<br />
ius haud semel est legitime agnitum apud quasdam nationes,<br />
ubi ius naturae in civili servare regimine sollemne<br />
est. Etenim, ut exemplum ex recentioribus proferamus,<br />
Summum Foederatarum Americae Civitatum Tribunal,<br />
cum gravissimam quaestionem dirimeret, edixit: mullam<br />
generalem potestatem Civitati esse unius eiusdemque formae<br />
decernendae, ad quam iuventus educi debeat, huiusque<br />
cogendae ut in publicis tantummodo scholis instituatun),<br />
ob hanc scilicet rationem ex iure naturae depromptam:<br />
«Puer non est mera res a Civitate procreata; qui<br />
eum alunt ac dirigunt, ius habent, cum nobilissimo officio<br />
coniunctum, ipsiiis educandi et ad officiorum perfunctionem<br />
comparandi)).<br />
Testis historia est, rerum publicarum gubernatores,<br />
recentiore praesertim aetate, iura violasse ac violare, quae<br />
liumani generis Conditor familiae contulit; testis eadem<br />
invicta, Ecclesiam eiusmodi iura continenter tutatam esse<br />
ac defendisse; atque historiae testimonium hoc ipso aptius<br />
confirmatur, quod familiae peculiarem in modum Eccle-<br />
-<br />
Ep. enc. ((Sapientiae christianae)), 10 Ian. 1890.<br />
Cod. Iur. Can. C. 1113.<br />
«The fundamental theory of liberty upon which all governments<br />
in this union repose, excludes any general power of the<br />
State to standardize its children by forcing them to accept instruction<br />
from public teachers only. The child is not the mere creature<br />
of the State; those who nurture him and direct his destiny have<br />
the right coupled with the high duty, to recognize, and prepare<br />
him for additional duties.)) U. S. Supreme Court Decision in the<br />
Oregon School Cases, June 1, 1925.<br />
30<br />
es fid) gebübrf, au eraieben, unb fie befonbers Don jenen Odjulen<br />
fernbatten, in benen fie Befahr laufen, bas berberblidje Biff<br />
ber Boftbfigfeif in fid) einauf'augen."<br />
fjecner ift au beadjfen, bafj bie @rdiebungspflid)f bec fjamitie<br />
nidjt dein bie retigiöfe unb fiffIidje, fonbern aucij bie<br />
förpedidje unb ftaafsburgerlidje2 @qiebung umfatjf, bauptfadjlid)<br />
fofern le$fere au Seligion unb Oifflicf~feif in Beaiebung<br />
ftefjt.<br />
Bieres unbeftreifbare Zecijf bec fjamilie ift mieberbolf ge- c) 2lnertennw<br />
ridjflid) anerhnnt morben bei Zafionen, in benen man Oorge iraatri4rn aon reiten 91e
siae scholis confidunt, ut haud multo ante in Epistola<br />
ad Cardinalem a publicis Ecclesiae negotiis Nostra scribebamus:<br />
((Familia statim intellexit rem ita se habere,<br />
atque, inde a prioribus christiani nominis temporibus<br />
ad haec usque nostra, parentes, etsi manca nullave religione,<br />
suos mittunt et comitantur liberos ad ea educationis<br />
instituta quae condiderit ac regat Ecclesia)). l<br />
Paternus enim sensus, qui a Deo est, ad Ecclesiam<br />
sese fidenter convertit, in qua familiarum iurium tutelam<br />
inventurum se novit eamque demum concordiam, quam<br />
Deus in ordine rerum collocavit. Ecclesia enim, quamvis<br />
- ut est conscia, cum muneris sui divini ad uni-<br />
Versos pertinentis, tum obligationis, qua universi tenentur,<br />
unius verae religionis amplectendae - nunquam desinat<br />
et sibi ius vindicare et in parentum catholicorum memoriam<br />
redigere officium prolis suae baptismo eluendae<br />
christianeque educandae, iuris tamen naturalis educandi,<br />
quod familiae est, sanctitatem tarn studiose veretur, ut<br />
nolit, nisi certae quaedam condiciones cautionesque adsint,<br />
infidelium filios baptizare aut aliquo pacto educendos<br />
Curare, donec tales filii per se ipsimet deliberare et<br />
Fidem libere amplecti queant2.<br />
Duae igitur, ut in memorata oratione Nostra animadvertimus,<br />
res sunt ante oculos propositae gravioris momenti,<br />
scilicet: «Ecclesiam praebere se in familiarum<br />
usum magistram atque educatricem, familias ad utendum<br />
Ecclesiae rnagisterio convolare eidemque liberos suos,<br />
ad centena, ad milia, concredere: quae quidem duae res<br />
verum quoddam revocant ac praedicant, quod in ordine<br />
morali ac sociali plurimum habet ponderis, idest munus<br />
educandi imprimis ac potissimum Ecclesiae esse et familiae,<br />
iure quidem naturali ac divino, ideoque sic, ut<br />
nullam derogationem, nullam oppugnationem, subrogationem<br />
nullam patiatur)) s.<br />
-<br />
Epist. ad Card. a publicis Ecclesiae negotiis, 30 Maii 1929.<br />
Cod. Iur. Can. C. 750, $2; S. th. 2, 2, q. 10, a. 12.<br />
Oratio habita ad alumnos Tusculani Conlegii, vulgo di Mondragone,<br />
14 blaii 1929.<br />
32<br />
ber giccije, mie mir jungft in Unferem bcijreiben an ben<br />
RarbinatftaatsfeEcefäc ausführten : ,die Samitie bat es fo.<br />
gteidj eingefeben, bafj es fo ift, unb Bon ben erften 3eiten bee<br />
~ijriftenfume bis auf unfere Zage fenben 23äfec unb ~uffer,<br />
audj menn fle menig ober gar feinen @tauben beflaen, ihre<br />
einher an bie bon ber 9icdje geleiteten (Eraiebungsanftatten." '<br />
dafjer Eommt es, bafj fldj ber etfertidje 3nftinEf, ber Don<br />
@oft ftammt, mit 23ertrauen an bie fi'irdje menbet, in ber<br />
ficijeren f.lbeqeugung, borf ben 6cijut) bee fjarnitientedjts au<br />
finben, Eurpm jene Eintradjt, bie @oft in bie Drbnung ber<br />
Binge bineingelegt bat. Unb roirtli6, im 23emufjtfein iEyer<br />
meltumfpannenben gottticijen 6enbung unb ber 23erpfTidjtung<br />
aiter mZenfdjen, fidj ber ein& mafjren Setigion anaufdjtiefien,<br />
micb bie fi'irdje amar niemals mube, ihr Secijf gettenb au<br />
macijen unb bie Eatljolifdjen Elfern an bie PfEidjt fatfptifdjer<br />
Saufe unb Rinbereraiebung au erinnern. 2Eber trogbem madjf<br />
fie eiferfiidjfig über bie Unoerte$barEeit bes natudidjen Er*<br />
aieljungsrecijfes ber fjamilie, fo bafj fie nur unter beftimmten<br />
Sebingungen unb 23orfidjfsma6regeIn geftatfet, bie fi'inber<br />
Don Ungläubigen ju taufen ober irgenbmie über beren (Eraieljung<br />
gegen ben Z23iTCen ber (Eltern au berfiigen, fotange<br />
nidjf bie fi'inber in freier 6elbftbeftimmung ben @tauben umfaffen<br />
fonnen 2.<br />
mir haben fomit, mie mir in Unferer ermäbnten Sebe<br />
berborE~oben, amei Satfadjen oon bodjfter ZBidjfigEeit ~ ouns:<br />
r<br />
,bie gicdje, bie fldj mit ibrern 2ht als Qefjrerin unb eraieberin<br />
ben Samitien aur 23erfügung fteUf, bie Samilien, bie<br />
P& beeiten, baoon Bebraudj au madjen, unb ber Rirdje ibre<br />
Rinber au Qunberten unb Saufenben übergeben. biefe beiben<br />
Zatfadjen becfunben laut eine grofje, überaus midjtige TOaijrbeif<br />
in ber fifftidjen unb foaiaten Drbnung. 6ie befagen, bafj<br />
bie @raiefjungsaufgabe ~ o altem, c über des unb an erfter<br />
6teite ber fi'irdje unb ber gamilie auftefjt, ibnen burdj nafur.<br />
ri6es unb gottk$es Sedjt auftebt, unb iljnen barum in uns<br />
~ertierbarer, unanfedjtbarer unb unerfe$licijer fjorm auftebt" '.<br />
' @@reiben an ben ~arbina[~taafsfe~refär Dom 30. 32Zai 1929.<br />
@ir@[. %ec$fsbuc$ Run. 750, 9 2; S. Thom., S. th. 2, 2, q. 10, a. 12.<br />
311nfpra@e an bie3iigCinge besRoDTegs oon3XZonbragone am 14.32Zai 1929.<br />
Wunbld~eib~n<br />
Ex hoc educandi munere, quod imprimis ad Ecclesiam<br />
familiamque pertinet, cum maximae utilitates, uti vidimus,<br />
in societatem universam dimanant, tum nullum damnum<br />
veris propriisque reipublicae iuribus quod ad civium<br />
educationem attinet, secundum ordinem a Deo statutum,<br />
obvenire potest. Haec iura ab ipso naturae auctore societati<br />
civili tribuuntur, non paternitatis titulo, uti Ecclesiae<br />
ac familiae, sed propter auctoritatem quae in eadem<br />
inest ad commune bonum in terris promovendum, qui<br />
quidem est finis eius proprius. Ex his sequitur educationem<br />
non eodem modo ad societatem civilem, quo ad<br />
Ecclesiam familiamve, pertinere, sed alio plane, qui scilicet<br />
fini eius proprio respondeat. Hic autem finis, idest<br />
commune bonum temporalis ordinis, in Pace ac securitate<br />
consistit quibus familiae singulique cives in suis<br />
exercendis iuribus fruantur, simulque in maxima, quae<br />
in mortali hac vita esse potest, spiritualium fiuxarunque<br />
rerum copia, omnium quidem opera atque consensione<br />
assequenda. Duplex igitur est civilis auctoritatis munus<br />
quae est in republica: tuendi nempe atque provehendi,<br />
minime ver0 familiam singulosque cives quasi absorbendi<br />
vel se in eorum locum siibstituendi.<br />
Quamobrem, quod ad educationem spectat, ius est vel,<br />
ut rectius loquamur, officium est reipublicae tutandi suis<br />
legibus antecedens familiae ius - quod supra memoravimus<br />
- christiano nempe more prolem educandi, adeoque<br />
supernaturali Ecclesiae iuri in christianam eiusmodi<br />
educationem obsequendi.<br />
Itemque Civitatis est, hoc ius in prole ipsa tueri, si<br />
quando parentum opera - ob eorum vel inertiam vel<br />
imperitiam vel indignitatem - aut physice aut moraliter<br />
fortasse desit; siquidem ipsorum ius educandi, ut supra<br />
223enn aus biefem Borrang ber Eqieijungemiffion ber 9er Gtaat:<br />
lirdje unb ber Samitie für bie gefamfe Befeilfcljaft, mie mir<br />
gefeben Gaben, feijr grofie Borfeile ermadjfen, fo Eann baraus<br />
feinertei BdJaben enffteijen für bae midtidje Eigenredjf bes<br />
Gtaafes auf Eqieijung ber Bfaafsbürger gemäfi ber oon<br />
Boff gefegten Drbnung.<br />
Bieres Redjf ift oom Urbeber ber Xafur fetber ber ftaaf-<br />
[idjen Befeilfdjaff nidjf mie ber Rirdje unb Samitie auf Brunb<br />
einer Zhferfcljaff oertieijen morben, fonbern Eraff ber iijr jufteijenben<br />
Bematf juc Sorberung bes bieefeifigen Bemein*<br />
mobtee, bas ja gerabe iijr Eigenjiel barfteilf. Sotgticlj Eann a) Unter bem 6 e ~<br />
bei: ftaaftidjen Bemeinfdjaff bie Erjiebung nidjf in berfelben<br />
[icijtrjputdt bee<br />
(ijememmoe15.<br />
223eife mie ber Rirdje unb Samitie jufteljen, fonbern in anberer,<br />
iijrem Eigename& enffpredjenber Ilrf.<br />
biefer sme&, bae Bemeinmobt nafürtidjer Drbnung, be.<br />
fteijf in Sriebe unb Oidjerbeif, momn bann bie Samitie unb<br />
ber Einjetbiirger für ben Bebraudj iijrer Redjfe Beminn haben,<br />
unb jugteiclj im @odjftmafj geiftigen unb maferietten 1330$1es,<br />
fomeif ee fidj burclj einträcljfige unb georbnefe 3ufammenarbeif<br />
der in biefem geben oermiriTicljen täfif. 3meifadj ift b) 3weifaGe<br />
alfo bie Sunffion ber im Bfaaf Ciegenben metftidjen Bematf: mntfion.<br />
ju fdjiigen unb ju forbern; aber nidjf, bie &mitie unb ben<br />
Einjetmenf&en aufaufaugen ober fidj an ibre 6feEe ju fefjen.<br />
beemegen ijaf ber 6faaf im 23ereidj ber Eqiebung bas<br />
Redjf ober befer bie Pflidjf, in feiner Befefjgebung bas bargetane<br />
ätfere Redjf ber gamitie auf bie djrifttidje Egiebung<br />
ber 'Xacljfommenfdjaff ju fdjufjen unb fotgeridjfig bas über.<br />
natuctiQe Redjf ber Rirdje auf eine fotdje djrifttidje Erjieijung<br />
du adjfen.<br />
Ebenfo ift es Ilufgabe bee Bfaafes, biefes 9ledjt ju Bunfien<br />
ber XacljEommenfdjaff au fdjii$en, menn bie Elfern feljten<br />
ober aus Unfäijigfeif ober Unmurbigfeif es moratifdj ober<br />
pGgfifclj an ber Erjieijung mangeln laffen foilfen. benn iijr<br />
Eqieijungsrecljf ift. mie geragt, nidjf abfoluf unb unumfdjranff,<br />
f~nbern abijängig bom nafÜrIidjen unb gofftidjen Befe$ unb<br />
barum her 2lutorifäf unb bem Urfeil ber Rirdje unb ebenfo<br />
um bee Bemeinmoijt£i mitten ber Iluffidjt unb bem Redjtefdju$<br />
bes Ofaafee unterftettf. aberbies iff bie Samitie feine<br />
3* 35
diximus, non absolutum est atque imperiosum, sed a<br />
naturali et divina lege dependens, ob eamque rem non<br />
modo auctoritati et iudicio Ecclesiae subiectum, sed etiam<br />
vigilantiae ac tutelae, pro communi bono, Civitatis; neque<br />
enim familia perfecta est societas quae necessaria omnia<br />
in se habeat ad se cumulate planeque perficiendam. Quo<br />
in casu, ceteroquin perraro, Civitas non iam se in familiae<br />
locum substituit, sed, semper accommodate ad naturalia<br />
prolis et supernaturalia Ecclesiae iura, necessitati opportunis<br />
subsidiis consulit ac providet. Generatim, ius est<br />
munusque Civitatis, moralem ac religiosam iuventutis<br />
educationem, ad rectae rationis fideique normas, tuendi,<br />
publicas eas causas removendo quae eidem adversantur.<br />
Praecipue ver0 Civitatis est, ut commune bonum postulat,<br />
educationem ipsam iuventutis atque eruditionem<br />
pluribus modis promovere. Primum ac per Se, operae<br />
ab Ecclesia familiisque susceptae favendo atque opitulando,<br />
quae quam sit efficax historia usuque rerum comprobatur;<br />
deinde operam ipsam perficiendo ubi ea deest<br />
vel haud sufficit; scholas quoque et instituta propria condendo;<br />
Civitas enim magis quam ceteri opibus pollet,<br />
quas sibi pro communibus omnium necessitatibus traditas,<br />
aequum omnino est et consentaneum ut in eorum<br />
utilitatem, a quibus accepit, impendat l. Praeterea praecipere<br />
Civitas potest ac proinde Curare ut cives omnes<br />
cum civilia et nationalia iura perdiscant, tum a scientia,<br />
doctrina morum physicisque ludis instructi sint quantum<br />
decet atque hisce nostris temporibus commune bonum<br />
reapse postulat. Verumtarnen plane liquet, eo Civitatem<br />
officio teneri, ut, in publica privataque educatione atque<br />
eruditione omnibus his modis provehenda, non solum<br />
nativa Ecclesiae et familiae iura christiane educandi<br />
vereatur, sed etiam iustitiae quae suum cuique tribuit<br />
Sermo habitus ad alumnos Tusculani Conlegii, vulgo di Mondragone,<br />
14 Maii 1929.<br />
36<br />
ooiifommene Befetlfdjaff, bie aae %tiffel aur eigenen %er-<br />
~oD1Eommnung in fidj beföfje. 3n biefem, übrigens felfenen Zuenaijmefaa<br />
fe$t fidj nidjf ber 6faat an bie 6teNe ber Samilie,<br />
fonbern ergandf bae Seijlenbe unb frifff mit enffpredjenben<br />
%tifteln ZZodeijrungen, immer in Qbereinftimmung mit ben<br />
nafürlidjen 3edjfen ber %adjfommenfdjaff unb ben übernafürlidjen<br />
ber Rirdje.<br />
Band angemein ift ee fobann 3edjt unb Pflidjf bes @taatee,<br />
nadj ben 37;ormen ber gefunben ZTernunft unb bee Blaubene<br />
bie fifflidje unb religiöfe eqieijung ber 3ugenb du fdju$en<br />
burdj enffernung alller in ber bffenflidjteif auffrefenben fdjäblidjen<br />
Einfliifie.<br />
3n erfter 2inie fteijf ee bem 6faate mieber um bee Be.<br />
meinmoijle miIlen 3u. auf delfeifige 213eife eqieijung unb<br />
Unferridjf ber 3ugenb du förbern. 3unadjft fdjon baburdj,<br />
bafj er ben Unfernebmungegeift unb bie Zrbeif oon Rirdje<br />
unb Sarnilie 6egunftigf unb unferfiü$t, beren ftarfe 213ir-<br />
EungeEraff Befdjidjfe unb Erfahrung ermeifen. Bann baburdj,<br />
bafj er ibre Zrbeit oeroolllftanbigt, mo fie nidjf bin*<br />
reidjf ober nidjf genügt, audj burdj eigene Bdjuten unb lln.<br />
ftalfen. Denn ber 6faat ift meijr aki jeber anbere im Sefi$<br />
Bon %tifteln, bie iijrn für bie '23eburfnifie ber Befamfijeif<br />
dur ZTerfugung fteijen, unb es enffpridjf ber Beredjfig.<br />
Peif, bafj er fie dum ZTorfeil berer oermenbe, oon benen fie<br />
ijertommen l.<br />
llufjerbem Eann ber 6faat forbern unb barum bafur forgen,<br />
bafj aUe 6faafebürger bie nofmenbige Rennfnie iijrer ftaafeburgertidjen<br />
unb nafionalen qflidjfen unb einen gemifien Brab<br />
geiftiger, fittlidjer unb Eörperiidjer Rulfur befieen, mie fie<br />
unter ben ijeutigen ZTecijalfnifFen oom Bemeinmoijl tatfädjtidj<br />
geforberf mirb.<br />
3nbee ift ee Ehr, bafj ber 6taaf bei aiier Sörberung bee<br />
Öffenflidjen unb prioafen 64ul- unb Eqieijungemefene bie<br />
angeftammfen Sedjfe Don Rirdje unb gamilie auf bie djriftfidy<br />
@gie$ung a6fen unb überbiee bie auegleidjenbe Bere6figEeit<br />
berüdfldjtigen mufj. beemegen ift jebee Er~ieijunge~
parere. Itaque nefas est, Civitatem educationis institutionisque<br />
causam ita ad se redigere totam, ut familiae,<br />
contra christianae conscientiae officia vel contra quam<br />
legitime malint, physice aut moraliter ad Civitatis ipsius<br />
scholas liberos suos mittere cogantur.<br />
Attamen id non prohibet quominus, ob rectam rei<br />
publicae administrationem vel pacem domi forisque defendendi<br />
Causa, quae quidem omnia, cum ad commune<br />
bonum tam sint necessaria, tum peculiarem postulant<br />
peritiam praecipuamque apparationem, scholas Civitas<br />
instituat quas dixeris praeparatorias ad quaedam sua<br />
officia, ad militiam praesertim, dummodo ab Ecclesiae<br />
et familiae iuribus laedendis, in iis quae ad eas pertinent,<br />
se abstineat. Nec immerito equidem id Nos iterum hic<br />
admonemus; hac enim aetate nostra - qua nationalismus<br />
quidam, cum immoderatus et fallax tum paci veri<br />
nominis prosperitatique infensus, gliscere coepit - modi<br />
omnes excedi solent in physica educatione, quam vocant,<br />
adolescentulorum (atque interdum puellarum, contra<br />
ipsam humanarum rerum naturam) militari more ordinanda;<br />
in qua saepe nimium eius temporis, ipso Domini<br />
die, teritur quod et religiosis officiis et domesticae vitae<br />
sanctitudini tribuendum esset. Quamquam non hoc loco<br />
rectum disciplinae habitum iustamque animi audaciam,<br />
sed quidquid immodicum est Nos reprehensum volumus,<br />
uti violentiae spiritum, qui quidem aliud omnino est<br />
atque animi fortitudo nobilissimusque militaris virtutis<br />
sensus pro patriae ac publici ordinis defensione; itemque<br />
nimiam athleticae laudationem aestimationemque hic improbamus,<br />
unde, ethnicorum quoque tempore, germanae<br />
educationis physicae depravatio ac deiectio profluxit.<br />
Iamvero non solum iuventutis sed etiam aetatum omnium<br />
et condicionum ad civilem societatem Statumque<br />
educatio pertinet quae civica appellari potest, quaeque,<br />
pro parte, ut aiunt, positiva, in eo consistit ut hominibus<br />
ad societatem eiusmodi pertinentibus res publice proponantur,<br />
quae, et mentes cognitionibus rerumque imaginibus<br />
imbuendo et sensus percellendo, voluntates ad<br />
38<br />
unb 6djutmonopot ungeredjt unb unertaubf, menn es bie<br />
Samilie pijsfifdj ober moralifdj amingf, iijre Rinber entgegen<br />
ben pflidjten bee djcifilidjen 8emiffene ober audj gegen iijren<br />
redjfmafjigen 2Bunfdj in bie Btaatefdjute au fdji6en.<br />
9as ijinbert jebocij nidjf, bafj ber 6taaf im 3ntereffe einer C) %%je Er.<br />
guten C5taatevermaitung ober )um 64116 bee innern unb aie4una er: 14<br />
au6ern Sriebens Binge, bie bem Bemeinmoijl feijr nofmenbig<br />
finb unb befonbere Eignung unb Dorbereifung DerTangen,<br />
fidj bie Ecridjfung unb 2eitung Don @djfdjulen für beftimmfe<br />
feiner 23ebörben unb namenffidj für bas Qeer borbeijalte,<br />
fofern er nur Borge trägt, bie Sedjte oon Rirdje unb fja.<br />
milie in iijrem Sereidj ni4t au DerIefjen. @s bürfte nidjf unnÜ@<br />
fein, biefe 23emerEung ijier eigene au mieberijolen, meit<br />
in unfern Sagen (in benen ein ebenfo iiberfriebener mie<br />
falfdjer %afionaUsmue, ein Seinb bee maijren Sriebene unb<br />
ber %3obTfabrt, fidj immer breiter madjt) bie redjten Brenaen<br />
Ieidjt überfdjritten merben, inbem man bie fog. @Örperlidje<br />
Erfüdjfigung ber 3ungmannec (unb aumeiten audj, entgegen<br />
bem 6inn ber Xafur, ber 3ungmabdjen) in mitifarifdjer Sorm<br />
mrfdjreibf unb oft nodj am Zag bes Germ über Bebüijr bie<br />
3eif in Ilnfprudj nimmt, bie ben retigiöfen pftidjten unb bem<br />
@eiligturn ber Samilie gemibmef fein foUfe. 3m übrigen beabo<br />
ifdjfigen mir nidjt, bas efmaige Bufe au fabeln, bas bei<br />
foldjen 9Xetijoben im Beifte ber 3udjf unb ber fidj in georb.<br />
nefen Brenden ijalfenben 9übnijeit Uegt. mir moIlen 6106<br />
jebe Ilusfdjreifung branbmaden, wie 8. 23, ben Beiff ber BemaIftätigEeit,<br />
be~ nidjt mit bem Beift ber BtarEe, nodj mit<br />
ber eblen folbatifdjen 2apferteit in Secfeibigung bes Baterlanbs<br />
rinb ber Öffenfldjen Drbnung au oerrue&feh ift, ober<br />
bie abertreibung bes 6por&, bie audj für bae ijeibnifdje<br />
Elaffifdje Illtertum bie Enfarfung unb ben SerfalI: edjfer<br />
Eiirpertidjer Eraieijung beaeidjnefe.<br />
Ban3 angemein fteijt ber biirgerlidjen BefeIlfdjaft unb bem<br />
6faafe für bie 3ugenb mie für aUe @tänbe unb Iltters@laflen<br />
bie fog. ftaatsbürgertidje @qiebung au, bie in ber f unft be=<br />
ftebt, bem SolOe affendidj foldje Begenftänbe ber Sernunfterfennfnis,<br />
ber qijantafie unb bes Befiiijts baqubieten, metdje<br />
ben Z23iUen für bas Gtjr6are geminnen unb iijn mit einer<br />
39
honestum invitent et morali quadam necessitate perducant;<br />
pro negativa autem, ut ea praecaveat atque impediat<br />
quae sibi adversantur l. Quae quidem civica educatio,<br />
tam profecto ampla ac multiplex ut Status operam<br />
fere totam pro communi bono amplectatur, cum ad aequitatis<br />
leges conformare se debeat, tum doctrinae Ecclesiae,<br />
quae earum legum Magistra est divinitus constituta, refragari<br />
nequit.<br />
Quae omnia hucusque de Opera diximus, quam Civitas<br />
in educationem conferre debet, doctrina catholica de Civitatum<br />
constitutione christiana, tamquam firmissimo et<br />
immutabili fundamento, innituntur, quae tam egregie a<br />
Decessore Nostro Leone <strong>XI</strong>II, praesertim in Encyclicis<br />
Litteris Zmmortale Dei et Sapientiae christianae exposita<br />
est :«Deus- is ait - humani generis procurationem inter<br />
duas potestates partitus est, scilicet ecclesiasticam et civilem,<br />
alteram quidem divinis, alteram humanis rebus praepositam.<br />
Utraque est in suo genere maxima: habet utraque<br />
certos, quibus contineatur, terminos, eosque sua<br />
cuiusque natura caussaque proxime definitos; unde aliquis<br />
velut orbis circumscribitur, in quo sua cuiusque<br />
actio iure proprio versetur. Sed quia utriusque imperium<br />
est in eosdem, cum usuvenire possit, ut res una atque<br />
eadem quamquam aliter atque aliter, sed tamen eadem<br />
res, ad utriusque ius iudiciumque pertineat, debet providentissimus<br />
Deus, a quo sunt ambae constitutae, utriusque<br />
itinera recte atque ordine composuisse. ,Quae autem<br />
sunt, a Deo ordinatae sunt' (Rom. 13, Iamvero<br />
iuventutis educatio est quidem ex iis rebus quae ad<br />
Ecclesiam Statumque pertinent, aquamquam aliter atque<br />
aliter)), uti supra retulimus. dtaque - prosequitur<br />
P. L. Taparelli, Saggio teoretico di Diritto naturale, n. 922, opus<br />
quod numquam satis laudari potest vel iuvenibus commendari qui<br />
studiorum Universitates frequentant. (Cf. sermonem Nostrum die<br />
18 Decembris 1927 habitum.)<br />
Ep. enc. ((Immortale Dei)), 1 Nov. 1885.<br />
40<br />
gemiflen moratifdjen 9tofmenbigEeif bagu Jjinfüijren, pofifii,<br />
burdj bie ~ocgefüijcfen Begenftönbe, negafii, burdj 31bmeJjr<br />
ber fdjöblidjen einfliiffe l. li)iefe ftaate6urgeclidje EqieJjung,<br />
fo umfaf'fenb unb ~ielfölfig, bafj fie faft bie @efamffötigfeit<br />
bee Bfaafee für bae Bemeinmoijl in ftdj begreift, mufj nadj<br />
ben Xormen ber Becedjfigfeif geftarfet fein unb tann barum<br />
ber 2eijce ber Rirdje nidjf miberfpredjen, meldje bie bon @oft<br />
befteilfe Qebrmeifterin biefer Befe&e ift.<br />
31ilee, ma4 mir bieber über bie SötigEeit bee Efaafes für arnif4en<br />
bie Eqieijung geragt Gaben. 6eruJjf auf ber felfenfeften unb<br />
,b<br />
unoecönberfidjen Brunbhge ber tatijorifdjen 2eJjre ,,über bie<br />
djriftlidje Btaa~orbnung", mie fie Bon Unferem Sorgänger<br />
Qeo <strong>XI</strong>II. namentlidj in ben beiben @n,&M!en Immortale<br />
Dei unb Sapientiae christianae fo auegeaeidjnet bargelegf<br />
murbe. ,Botta, fo ragt er, ,bat bie 2eifung bee 'Zlenfdjengefdjledjtee<br />
amei Bemalten augefeirt, ber geiftlidjen unb bec<br />
metttidjen. Bie eine ijat er mit bec 2eitung bec göftlidjen,<br />
bie anbere mit ber Qeitung bec toeltii$en Dinge betraut. Sebe<br />
Don iJjnen ift in iJjrer 31ct bie Jjödjfte. 23eibe Jjaben ibce beftimmten<br />
Brenaen, mie fie burdj bie eigene Xatuc unb burdj<br />
ben nadjften 3meci einer jeben geAogen finb, fo bafS fie fidj<br />
a[e amei Rreife auffaren taflen, innerijdb beren fidj bie<br />
SatigEeit einer ieben nadj eigenem 3edjt entfaltet. Ba nun<br />
aber biefef6en menfdjen beiben Bemalten untecffeut finb,<br />
Eann eci ~orfornmen, bafj ein unb biefelbe S[ngelegenbeif, menn<br />
audj unfer berfdjiebenec '32iidfidjt, beiber 3uftänbigEeif unb<br />
Gntfdjeibung untecfteijt. SeibeDrbnungen finb oon Bott aus=<br />
gegangen. Beine ailmeife SorfeJjung mufj alfo audj beiben<br />
iijre 23aijn in redjfer Sorm oorgegeidjnet Jjaben. Bie Bemalten,<br />
meldje befteijen, finb oon Bott ange~rbnef."~<br />
Zun ift gerabe bie 3ugenbegieJjung einer jener Begenftönbe,<br />
bie ber Si'irdje unb bem Btaafe, ,wenn audj in oer-<br />
fdjiebener =eire", unferfteijen, mie mir oben aueeinanbergefe$f<br />
Jjaben. ,3mifdjen beiben Bemalten", föbrt 2eo <strong>XI</strong>II.<br />
P. L. Taparelli, Saggio teoretico di Diritto naturale, n. 922. @in<br />
merP. bae nie genug getobt unb ben ilnioer~fiiftrPubenten &um Ofubium<br />
empfo$[en taerben Pnnn. (8gt. Unfere Ilnfprodje oom 18. be8ember 1927.)<br />
"unbfdy. dmmortale Dei» oom 1. Xon. 1885.<br />
41<br />
d) Bertiältnie Rir4e
Leo <strong>XI</strong>11 - inter utramque potestatem quaedam intercedat<br />
necesse est ordinata colligatio: quae quidem coniunctioni<br />
non immerito comparatur, per quam anima et<br />
Corpus in homine copulantur. Qualis autem et quanta<br />
ea sit, aliter iudicari non potest, nisi respiciendo, uti<br />
diximus, ad utriusque naturam, habendaque ratione excellentiae<br />
et nobilitatis caussarum; cum alteri proxime<br />
maximeque propositum sit rerum mortalium Curare commoda,<br />
alteri caelestia et sempiterna bona comparare.<br />
Quidquid igitur est in rebus humanis quoquo modo<br />
sacrum, quidquid ad salutem animorum cultumque Dei<br />
pertinet, sive tale illud sit natura sua, sive rursus tale<br />
intelligatur propter caussam ad quam refertur, id est<br />
omne in potestate arbitrioque Ecclesiae: cetera vero,<br />
quae civile et politicum genus complectitur, rectum est<br />
civili auctoritati esse subiecta, cum Iesus Christus iusserit,<br />
quae Cesaris sint, reddi Caesari, quae Dei, Deo.))<br />
Quicumque haec principia recipere eademque proinde<br />
ad educationem applicare recusat, is necessario cum neget<br />
Christum ob sempiternam hominum salutem Ecclesiam<br />
suam condidisse, tum affirmat societatem civilem et Statum<br />
Deo eiusque naturali ac divinae legi non subiici. Quod<br />
quidem manifest0 impium est, sanae rationi contrarium<br />
maximeque, quod ad educationem attinet, perniciosum<br />
omnino rectae iuvenum conformationi ac certe civili ipsi<br />
societati veraeque humani convictus prosperitati exitiosum.<br />
E contrario, haec principia in usum deducendo,<br />
esse non potest quin plurimum ad rectam civium conformationem<br />
conferatur. Id re factisque, omnibus aetatibus,<br />
luculenter comprobatum est; quare, ut Tertullianus,<br />
primis Christiani nominis temporibus, in Apologetico, ita,<br />
quo vixit tempore, S. Augustinus omnes Ecclesiae catholicae<br />
hostes provocare poterat - nosque ipsi in praesens<br />
eius verba usurpare possumus: - ((Proinde qui doctri-<br />
42<br />
Ep. enc. ((Immortale Dein, 1 Nov. 1885.<br />
forf, ,mufj baijer eine georbnefe Garmonie Ijerrfdjen, für bie<br />
man nidjf mit Unredjf bie Serbinbung oon Beete unb Eeib<br />
im 9Xenfdjen als Silb gebraudjt bat. ZGeldjer 2kf unb mie<br />
meifgebenb fre ift, läfjf fidj nur baraue ermefen, bafj mir,<br />
mie gefagf, beiber 2aefen ins Zuge faffen unb beibec Ilne<br />
gelegenljeifen unter bem BefrdjfspunEf iijrer Sebeufung unb<br />
ZBürbe gegeneinanber abir>ägen. bie nädjfte unb eigentlidje<br />
21ufgabe ber einen ift bie 6orge für bae irbifdje 2ao$l, bie<br />
ber anbern, bie 6immIifdjen unb emigen Büfer au befdjaffen.<br />
213as immer Mjer im 2eben ber Em'enfdjen beilig ift, mag<br />
immer feiner %atuc ober feiner sme&beftimmung nadj auf<br />
bas Beelenijeil unb ben bienft Bottee Seaug baf, aU bae<br />
unferriegf ber 3uftanbigEeif unb bem Gnffdjeib ber Rirdje.<br />
3Uee iibrige bagegen, bie bürgerlidjen unb porififdjen Selange,<br />
finb mit Llledjf ber 6faafsautorifäf unferffellf, ba 3efus<br />
&$riftus geboten baf, bem Raifer au geben. mae bee Raifers<br />
ift, unb Bott, mae Boftes ift." '<br />
2X3er fidj meigern mürbe, biefe Brunbfä$e auaugeben unb<br />
auf bie @raieljung anaumenben, ber Eäme nofmenbig babin,<br />
au leugnen, bafr Etjriftue feine Rirdje für bae emige .@eil ber<br />
Em'enfdjen gegrünbef ijaf, unb mütjte bebaupfen, bafj bie 230lEss<br />
gemeinfdjaff unb ber Bfaaf @oft unb feinem nafürli4en unb<br />
g6fflidjen Llledjfe nidjt unfermorfen feien. Das ift aber offen*<br />
bar gottlos, gegen bie gefunbe Sernunff unb namentlidj auf<br />
bem Bebief bec Gqiefjung aufjerorbenflidj ~erberblidj für bie<br />
redjfe Qeranbiibung ber 3ugenb, ber fi&ere %in ber ZZolEegemeinfdjaft<br />
unb bes mabren 2130ijlee ber menfdjlidjen BefeUfdjaff.<br />
bagegen Eann aus ber Znmenbung biefer Brunb*<br />
fäbe ber redjfen Silbung ber Bfaateangeborigen nur grofrter<br />
Sorfeil ermadjfen. bae Jjaben in flberfüne bie Saffadjen<br />
au den seifen bargetan. 233ie baijer für bie erften Saljro<br />
Ijunberte bes Q$riftentums Zertuuian in feinem Apologeticus,<br />
fo Eonnfe Zuguftinue für feine seit aUen Begnern ber Eafijo-<br />
Iif&en Rirdje bie Zuffocberung enfgegenfdjleubern, unb mir<br />
eönnen fie in unfern Zagen mit ibm mieberbolen: ,2aoljlan,<br />
mer bebaupfef, bie Eebre Qbrifti fei bem 6faafe feinblidj,
nam Christi adversam dicunt esse reipublicae, dent exercitum<br />
talem, quales doctrina Christi esse milites iussit;<br />
dent tales provinciales, tales maritos, tales coniuges, tales<br />
parentes, tales filios, tales dominos, tales servos, tales<br />
reges, tales iudices, tales denique debitorum ipsius fisci<br />
redditores et exactores, quales esse praecipit doctrina<br />
christiana, et audeant eam dicere adversam esse reipublicae<br />
; imo ver0 non dubitent eam confiteri magnam,<br />
si obtemperetur, salutem esse reipublicae.)) Quoniam<br />
ver0 de educatione agitur, opportune hic est admonendum<br />
quam egregie catholicam hanc veritatem, re quidem<br />
comprobatam, expresserit recentiore aetate, cum scilicet<br />
Iitterae renatae sunt, ecclesiasticus scriptor qui optime de<br />
christiana educatione meritus est, piissimus nempe doctusque<br />
Silvius Antonianus Cardinalis, mirabilis <strong>illius</strong> educatoris,<br />
S. Philippi Nerii, discipulus idemque magister atque<br />
ab epistulis latinis S. Caroli Borromaei, quo instante et<br />
suasore, aureum librum De chrisfiana liberorum educatione<br />
confecit, in quo haec habet: «Quo magis temporalis<br />
gubernatio cum spirituali conspirat eandemque iuvat ac<br />
promovet, eo magis ad servandam rempublicam confert.<br />
Dum enim Ecclesiae rector, auctoritate subsidiisque spiritualibus,<br />
pro suo fine, bonum christianum conformare<br />
studet, una simul, quod necessario consequitur, eundem<br />
bonum etiam civem efficit, qualis scilicet sub potestate<br />
politica esse debet. Idque accidit propterea quod in<br />
Sancta Ecclesia Catholica Romana, Civitate Dei, bonus<br />
civis unum idemque est ac vir probus. Quamobrem<br />
graviter errant qui res tam inter se coniunctas seiungunt<br />
atque opinantur bonos cives haberi posse aliis quidem<br />
legibus aliisque viis atque illis quae ad bonum christianum<br />
conformandum conferunt. Atque dictitet quidem<br />
ac sermocinetur quantum sibi libet humana prudentia;<br />
fieri enim non potest ut pacem temporalemque tranquilli-<br />
Ep. 138.<br />
44<br />
bec ge6e uns ein Geer mif fotdjen Botbafen, mie fie na4 bec<br />
S!e$ce Eljrifti fein müflen; ber gebe uns foldje Unferfanen,<br />
foldje @ijemänner, foldje Baffen, foldje (Elfern, foldje Rinber,<br />
foldje Qercen, fotdje Biener, foldje Ronige, foldje %ic$fec,<br />
enblirlj fold~e Bfeueqabler unb Oteuererljeber, mfe fie nadJ<br />
ben 23ocfdjriffen ber djriftlidjen 2ebre fein foUen, unb bann<br />
tuage er es nodj du 'beljaupfen, bie Rirdje fei bem Bfaafe<br />
fdjabli6. %ein! 6ie merben feinen 2lugenbliCe im 3meife1<br />
fein, bafj bie Ricdje ba, mo man ibc geborfamf, bie grobe<br />
EIZeftung bee Bfaates ift."<br />
Ba es ftdj um bie (EraieIjung ljanbetf, biirfte e5 angebradjt<br />
fein, barauf binpmeifen, mie frefflidj biefe Eafljolif'dje 223aljrijeif,<br />
bie in ben Saffadjen ihre ?3eftäfigung finbef, fiir bie<br />
Zeuaeif, in ber %ra ber Senaiffance ein um bie djriftlidje Eraiebung<br />
Ijorljoerbienfec geiftlidjer 6djrifffteUer aum 2luebruCe<br />
gebradjf bat, ber fromme unb gelebrfe 9acbinat Biloio Ilnfoniano,<br />
felber Bdjuler bee bemunberungemiirbigen beiligen<br />
@raieljers Pbilipp Xeri fomie Qebrer unb 6eErefär für bie<br />
lafeinifc$en Bcijreiben bes ijt. Rar1 ?3orromäue. 2fuf beffen<br />
2fnregung unb unter befen Eingebung oerfafjfe er bie goL<br />
bene 2lbljanblung Jlber bie djriftlidje Rinbereqieljunga, morin<br />
er fotgenbe BebanEen enfmiCeeIf :<br />
,3e meljr bie meltlic$e Segierung rnif ber geiftlidjen du- e) Rohaenbigfeit<br />
fammenmirtf, je mehr fie biefelbe begünftigf unb förberf, befto unb<br />
Einoemci)mens<br />
Sorteile bes<br />
mebc trägt fie aur @rbatfung bes 6faafee bei. 3nbem ber mit ber Rir6e.<br />
geiftlidje ffüljrec feiner 2lufgabe enffpredjenb mit geifttidjer<br />
2fuforifäf unb geiftlidjen mrifteh baljin arbeitet, einen gufen<br />
Qriften ljeranaubilben, arbeifef er gleidjaeifig nofmenbig barauf<br />
bin, einen guten ?3iirger ijeranaubilben, mie er als Otaatsangeijöriger<br />
fein foIL. 9ae mufj fo fein, meit in ber heiligen<br />
comififi-fafbolifdjen St'irdje, bem @oftesftaaf, ber gufe 23urger<br />
unb ber redjffdjaffene menfdj ooilftänbig aufammenfailen.<br />
6djmer ift barum ber 3rrfum jener, bie fo eng oereniipfte<br />
Binge frennen in bem Blauben, gufe BfaafsangeIjorige ge+<br />
tuinnen au Eönnen mif anbern Befe$en unb auf anbern 223egen<br />
als auf ben megen, bie aur Bilbung bee gufen Eljriften<br />
Ep. 138.<br />
45
tatem veri nominis afferat quidquid a Pace aeternaque<br />
beatitudine seiungitur eisdemque repugnat.)) Ut autem<br />
Civitati, ita scientiae eiusque viae et investigationi nihil<br />
est pertimescendum ex eo quod Ecclesia plenum habeat<br />
absolutumque educandi mandatum. Siquidem catholica<br />
instituta, quicumque gradus est eruditionis ac scientiae<br />
ad quem pertinent, nulla prorsus defensione indigent.<br />
Gratia qua ea ipsa apud omnes florent, laudes quas sibi<br />
comparant, ingenii monumenta quae magno numero<br />
gignunt iique maxime viri, quos, plena atque exquisita<br />
a doctrina instructos magistratui praebent, artibus, disciplinis<br />
tradendis, vitae demum qua late ea patet, satis<br />
superque ipsorum gloriam concelebrant e. Quae ceterum<br />
facta nihil aliud sunt quam praeclara doctrinae catholicae<br />
confirmatio a Concilio Vaticano definitae: ((Neque<br />
solum fides et ratio inter se dissidere numquam possunt,<br />
sed opem quoque sibi mutuam ferunt, cum recta ratio<br />
fidei fundamenta demonstret eiusque lumine illustrata<br />
rerum divinarum scientiam excolat, fides ver0 rationem<br />
ab erroribus liberet ac tueatur eamque multiplici cognitione<br />
instruat. Quapropter tantum abest, ut Ecclesia<br />
humanarum artium et disciplinarum culturae obsistat,<br />
ut hanc multis modis iuvet ac promoveat. Non enim<br />
commoda ab iis ad hominum vitam dimanantia aut<br />
ignorat aut despicit; fatetur immo, eas, quemadmodum<br />
a Deo scientiarum Domino profectae sunt, ita, si rite<br />
pertractentur, ad Deum iuvante eius gratia perducere.<br />
Nec sane ipsa vetat, ne huiusmodi disciplinae in suo<br />
quaeque ambitu propriis utantur principiis et propria<br />
methodo; sed iustam hanc libertatem agnoscens, id Se-<br />
46<br />
Deli'educazione crist. dei figliuoli, lib. I, c. 43.<br />
Epist. ad Card. a publicis Ecclesiae negotiis, 30 Maii 1929.<br />
fiiijren. Zmag menfcl$idje Rtugijeit ragen unb reben, mae fie<br />
miU, es ift unmögtidj, bafj maijren Srieben unb maijre %u$e<br />
bienieben irgenb etmae fdjaffen Eann, mae bem grieben unb<br />
ber emigen Blii&fetigEeif miberfpridjt unb ba~on abmeidjf."'<br />
233ie ber etaaf, fo Gaben audj (miffenfdjaft, miffenfdjaft-<br />
Udje Zmefijobe unb gorfdjung nidjfe au fiirdjfen Don bem<br />
DOU erfafjfen unb DOUL burdjgefiiijrten @gieijungeauffrag ber<br />
Rir$e. !Die fafijotifdjen 3nftitute. burdj aEe Brabe bee Unters<br />
ridjtii unb ber 233iffenfLfiaft ijinburdj, bebiirfen feiner Zpologie.<br />
Bie Bunft, beten fie fidj erfreuen, bae Eob, ban; fie ernten,<br />
bie mif'fenfdjafflidjen Ceiftungen, bie fie forbern unb meijren,<br />
unb über aUee bae bie ooUftänbig unb ~oraiigtidj auege6iL<br />
beten mZänner, bie fie ber Sermattung, bem Eeijrfadj, ben<br />
pratfifdjen Serufen, Euq bem Eeben in den feinen Sec*<br />
ameigungen geben, legen meijr als geniigenb seugnis au ibren<br />
Bunften abe.<br />
biefe Satfadjen finb iibrigens nur eine glänaenbe Seftätie<br />
gung ber Dom Safifanifdjen Ronait befinierfen Eatijotifdjen<br />
2eijre: ,@taube unb ZTernunff Eonnen einanber nidjt nur nidjt<br />
miberfpredjen, fonbern reiften fidj fogar gegenf'eitig gilfe, ins<br />
bem bie gefunbe Sernunff bie Qrunblagen bee Blaubene<br />
bemeift unb, oon feinem Eidjfe erleudjfef, bie ZBiffenfdjaft ber<br />
göttlidjen Binge pflegt, mäijrenb ber Blaube feinerfeite bie<br />
Sernunff bon Srrtümern befreit unb baiior fdjufjt unb fie<br />
mit uietfadjer @rEenntnie bereidjert. beeijalb ift bie Rirdje<br />
meit ba~on entfernf, fidj ber '$Fege ber metflidjen Rünfte unb<br />
ZBiffenf'djaffen du miberfefjen, ~ietmeijr unferftiifjt unb forbert<br />
fie biefetben auf iiielfadje (meife. benn fie bectennf unb her*<br />
adjtet nidjf bie %orteite, bie aus iijnen für bae Eeben bei:<br />
mZenfdjijeit enffpringen; ffe beEennt iiiehebr, bafj fie, meit<br />
Don Qoff, bem Qerrn aUer ZBiffenfdjaften, ftammenb, bei redjfer<br />
Qanbijabung audj au Bott mit feiner Bnabe ijinfüijren. 6ie<br />
iierbietef burdjaue nidjt, bafj iene 233iffeneameige. ein ieber in<br />
feinem SereiLfi, fidj ber iijnen eigenfumlidjen @rEenntnieprind<br />
aipien unb mtefboben bebienen. 2ber unter DoUer Znerfen*<br />
nung biefer bere&igfen fjreiljeit madjt fie f'or~fätfig barüber,<br />
aber bfe Ct)ciftIiCt)e Sinbereqieijung, 1.-s., 43.-&14.<br />
' (Sdjreiben an ben Rarbinalftaatefe&ret6ir oom 30. Zmai 1929.<br />
47
du10 cavet, ne divinae doctrinae repugnando errores in<br />
se suscipiant, aut fines proprios transgressae ea, quae<br />
sunt fidei, occupent et perturbent.wl Quae quidem norma<br />
iustae libertatis scientiae provehendae simul est norma,<br />
quae violari nequit, iustae libertatis docendi probe intellectae;<br />
eaque servari debet quotiens aliis doctrina traditur,<br />
at ex graviore sane iustitiae officio cum traditur<br />
iuventuti, tum quia in ipsam praeceptor, publicus privatus,<br />
non absolutum sed participatum ius habet; tum<br />
quia omnis puer seu adolescens christianus sanctissimum<br />
ius habet ut secundum Ecclesiae doctrinam, veritatis<br />
quidem columen ac fundamentum, edoceatur; eidemque<br />
gravem quidem inferret iniuriam qui eius fidem turbaret,<br />
fiducia abutendo iuvenum erga magistros eorumque naturali<br />
rerum imperitia atque immodica ad libertatem absolutam<br />
fallacemque inclinatione.<br />
Neque enim oblivisci unquam licebit, christiane educandum<br />
totum esse hominem, quantus est, nimirum in<br />
unam naturam per spiritum et corpus coalescentem omnibusque<br />
animi et corporis partibus instructum quae vel<br />
a natura proficiscuntur vel ipsam excedunt, qualem demum<br />
ex recta ratione et ex divinis oraculis cognoscimus;<br />
hominem scilicet, quem a pristina nobilitate delapsum,<br />
Christus redemit in eamque supernaturalem dignitatem<br />
restituit ut adoptivus filius Dei esset, minime tamen iis<br />
redditis praeter naturam privilegiis, ex quibus ante et<br />
corpus immortale et animus aequus fuerat atque integer.<br />
Unde factum, ut quae foeda in hominum naturam ab<br />
Adami culpa profluxere, praesertim voluntatis infirmitas<br />
effrenataeque animi cupiditates, in homine supersint.<br />
Et profecto ((stultitia colligata est in corde pueri et<br />
virga disciplinae fugabit eam» 2. A pueritia igitur voluntatis<br />
inclinationes, si pravae, cohibendae, sin autem bonae,<br />
promovendae siint, ac praesertim puerorum mens im-<br />
48<br />
Conc. Vat., Sess. 3, cap. 4.<br />
Prov. 22, 15.<br />
bafj fie nidjf etma aur göfftidjen Eeijre in (miberfprudj geraten<br />
unb in 3rrtum faDIen ober mit aberfdjreitung ber eigenen<br />
Brengen in baei Bebiet bee Blaubene einbringen unb borf<br />
Sermirrung anridjten."<br />
bief'e Segel für bie beredjtigte Sreiijeif ber ZBirenfdjaff<br />
if't gugteidj unoertef$idje Xorm für bie moljtoerftanbene beredjfigfe<br />
Qeijr- ober Unterridjtsfreiljeit unb mufj bei aUer Qeljr*<br />
fäfigfeif beobadjtef merben. den 3ugenbunterridjt betaftet<br />
biefe ZTerpflidjfung nodj ungteidj fdjmerer, meit ljier ber Eeljrer,<br />
ob ÖffenfIidjer ober primtteljrer, fein unbefdjrünEtee, fonbern<br />
nur ein Übertragenes @qieljungeredjf bat. Bobann, mei1 jebee<br />
djriftlidje Rinb ober jeber 4riftlidje 3ugenbLidje ein ftrengeri<br />
Sedjf auf einen Unterridjf bat, metdjer ber Eeljre ber Rirdje,<br />
ber Baute unb Brunbfefte ber (maljrijeit, entfpri&t. Bdjmereei<br />
Unredjf täte iijm, mer feinen Btauben ftörfe unter 9Xifjbraudj<br />
bee 23ertrauens ber 3ugenb au iljren 2eljrern unb iijrer natürg<br />
tidjen Unerfaljrenijeit unb iljree ungeorbneten Qangee au einer<br />
unbefdjränften, frügerifdjen unb fatfdjen Sreiijeit.<br />
Xiemats bürfen mir auei bem Zuge ~ertieren, bafi Begen- 6eaenftanb<br />
ftanb ber djrifili4en Graieijung ber gange mi'enfdj ift, ber bef eaie4U"B.<br />
Beift mit bem Rörper oerbunben gur Ginljeit ber Xatur, mif<br />
den feinen natürlidjen unb übernafürtidjen SaljigEeifen, mie<br />
mir ihn aue ZTernunff unb Dfenbarung Eennen: fomit ber<br />
aus reinem parabiefifdjen Uqufianb gefaUene menfdj, ber 4 9 e ganae ~<br />
oon Qljriftue edöfi unb in feine ÜbernatÜrIidje BteUung als llJteni6, aefaüen<br />
Zboptiofoljn Bottes miebereingefe6f murbe, jebodj nidjf in<br />
bie aufjernatürIicljen Dorredjte ber teiblidjen UnfterbIidjfeit<br />
unb ber Unoerfeijrtijeit ober Qarmonie feiner Bfrebungen.<br />
E0 bleiben barum in ber menfdjtidjen Xatur bie SoIgen ber<br />
Erbf'iinbe, befonbere bie Bdpuadje bee ZBiUenei unb bie ungeorbneten<br />
%riebe.<br />
Sie Sorijeif ift oerbunben mit bem Qeqen beri Rinbee,<br />
aber bie 3udjtrufe oertceibt fie oon feinem<br />
Don<br />
ber garfeften Rinbljeit an finb baljer bie ungeorbneten Xei-<br />
I Conc. Vat., Sess. 3, cap. 4.<br />
' Gpr. 22, 15.<br />
Wunb/
uatur doctrinis a Deo profectis et animus divinae gratiae<br />
auxiliis roboretur oportet, quae si defuerint, nec suis quisque<br />
moderari cupiditatibus poterit neque ad absolutionem<br />
perfectionemque disciplina atque informatio ab Ecclesia<br />
adduci, quam ideo Christus caelestibus doctrinis ac divinis<br />
Sacramentis instruxit ut efficax omnium hominum<br />
esset magistra.<br />
Quam ob rem omnis disciplina puerilis, quaecumque,<br />
meris naturae viribus contenta, ea respuit aut negligit<br />
quae ad vitam christianam rite informandam divinitus<br />
conferunt, falsa plenaque erroris est; omnisque via et<br />
ratio educandae iuventutis, quae labis a protoparentibus<br />
ad omnem posteritatem transmissae divinaeque gratiae<br />
rationem nullam aut vix ullam habet, proptereaque in<br />
solis naturae viribus tota nititur, a veritate prorsus aberrat.<br />
Huc fere pertinent quae nostris temporibus paIam proferuntur,<br />
variis quidem nominibus, doctrinae, quarum<br />
est, totum ferme cuiuslibet eruditionis fundamentum in<br />
eo ponere, iit pueris integrum sit sese informare ipsos<br />
ingenio atque arbitratu plane suo, vel repudiatis maiorum<br />
praeceptorumve consiliis omnique lege atque ope humana<br />
et divina prorsus posthabita. Quae tamen omnia si suis<br />
finibus ita circumscribantur, ut novi huiusmodi magistri<br />
velint, adolescentes in suam ipsorum eruditionem eo<br />
magis propriam quoque operam atque industriam conferre<br />
quo plus aetate et rerum cognitione progrediantur,<br />
itemque ut a puerorum educatione omnis vis atque asperitas<br />
removeatur, quam nihilominus iusta correctio non<br />
redolet, verum id quidem, at minime novum, cum id<br />
ipsum et Ecclesia docuerit et christiani praeceptores, more<br />
a maioribus tradito, retinuerint, Deum imitati, qui omnes<br />
creatas vult res praecipueque omnes homines navare sibi<br />
operam, secundum propriam ipsorum naturam, quia divina<br />
Sapientia ((attingit a fine usque ad finem fortiter et<br />
disponit omnia suaviter)) l.<br />
gungen au ~ecbeffern, bie guten du förbern unb au orbnen.<br />
Bor dem mufj ber Berftanb edeudjfet unb ber ZlJiUe gefefiigf<br />
merben mit ben ÜbernafurKidjen ZlJaJjrijeifen unb ben<br />
Bnabenmifteh, oijne bie ee unmöglidj ift, bie ~erteijrfen Sriebe<br />
au beljercfdjen ober bas @qieijungeibeaK bec Rirdje ooUEommen<br />
au ~ermidlidjen, bie Gijriftus mit bem ZToUmafj feiner göfflidjen<br />
Eeijre unb feiner Batramente, biefen mirtfamen Bnabenmiffeln,<br />
ausgeftaftet bat.<br />
Salfdj ift baijer jeber pabagogif~fje XafuraUemue, bec bie b) SalWOeit unb<br />
Gdjäblidjteit bee<br />
ubernafiirlidje QriftKidje Bilbung beim Sugenbunferridjt auspäbagogiidjen<br />
fdjliefit ober irgenbmie einfdjrantf. 3rrig ift audj jebe @r- %aturaliiemue.<br />
aieijungsmefijobe, bie fidj gana ober aum Seil auf bie 2eug.<br />
nung ober ZufjeradjfIaffung ber Erbfiinbe unb Bnabe unb<br />
fomif ein& auf bie Rraffe ber menfdjlidjen Xafur ftiig<br />
Bae gefdjieijf aUgemein in jenen mobernen 6t)ftemen bete<br />
fdjiebener Senennung, bie fidj auf eine mrgeblidje Zutonomie<br />
unb unbegrenafe Sreifjeif Bes 9inbes berufen, meldje bie<br />
SLutocitaf unb bae ZiiirEen be5 @raieijers einengen ober gar<br />
unferbrü&en, inbem fie bem 9inbe bei bem @raieljungemerE<br />
ben ausfdjlietjfidjen primaf ber Snifiafiw unb eine Don jebem<br />
ljöijeren nafiirlidjen unb götflidjen Bef'eg unabijangige Safigs<br />
Eeit aumeifen.<br />
ZlJenn man mit einigen Don biefen 2Kusbrii&en, fceilidj in<br />
etmae iiberfragenent, Binne, blofj auf bie XotmenbigEeit einer<br />
atti~en, ftufenmeife immer rneijr betuutjfen 3XlitmirEung bes<br />
3ögKinge bei feiner Graieijung Jjintueifen moUfe, menn man<br />
bamit aus ber Gqieijung ben befpotismus unb bie Bemalt*<br />
fafigteif (bie übrigens nitijf bie ridjfige 3udjf ift) au enffernen<br />
beabfidjtigfe, fo mürbe man efmas ZBaljces, aber burdjaus<br />
nidjfe Xeues fagen, mas bie 9irdje nidjf fdjon Iangft in iijrer<br />
frabifioneUen djrif'tlidjen @raieijung geleijrf unb in ber pra~ie<br />
uermidtidjf ljafte, aljnlidj bem Berfaljren, bae (Soff feIber<br />
feinen Befdjöpfen gegenüber beobadjfet ljat, inbem er fie aur<br />
tätigen, ber Xafur eines jeben angepatjten 3XlifmirEung berief.<br />
Beine Ziieisljeit ,,erftre&t fidj mit 92Zadjf Don einem @nbe<br />
bis aum anbern unb Ientf des mit Biiteccl.<br />
Sap. 8, 1.<br />
50
Ast, si communem verborum significationem, si res<br />
ipsas consideremus, haud alio spectant complures eiusmodi<br />
doctores, nisi ut puerorum educationem e divinis<br />
legibus eximant, quam ob rem novum quiddam ac mirum<br />
hodie conspicimus, institutores scilicet ac philosophos in<br />
eo desudantes ut codicem quaerant ac digerant de iuventute<br />
in universum educanda, quasi nulla sint divina oracula<br />
decalogo descripta, nulla sacra Evangeliorum praecepta,<br />
nulla naturae lex, quam Deus in animis hominum<br />
defixit ac paene insculpsit, per rectam rationem promulgavit<br />
ac per se ipse decalogo sancivit atque constituit.<br />
Unde etiam fit, ut novi id genus institutores disciplinam<br />
puerilem ab Ecclesia adhibitam, eo quod tota in auctoritate<br />
divina atque in sacris legibus innititur, tamquam<br />
non sui iuris, inertem atque obsoletam habere atque<br />
appellare contemptim soleant.<br />
In quo profecto misere ipsi falluntur, cum, aventes<br />
puerum, ut aiunt, in libertatem revocare, eum demum<br />
insanae superbiae ac pravis cupiditatibus mancipent,<br />
quae - ut ex eorum commentis consequitur - tamquam<br />
necessitates quaedam humanae naturae, quam exlegem<br />
perliibent, probandae essent.<br />
Sed quod turpius est, huiuscemodi magistri, etsi incassum,<br />
per errorem tamen impie ac periculose id sibi<br />
vindicant ut profanis communibusque inquisitionibus atque<br />
experimentis ea periclitentur quae in puerorum educationem<br />
facta incidunt supernaturalis ordinis, ut, exempli<br />
Causa, divinum ad sacerdotalia munia et ad religiosam<br />
vitam impulsum atque generatim arcana ea omnia quae<br />
Gratia Dei in animis hominum operatur, quae, licet naturae<br />
vires extollat, eas tamen infinite praetergreditur et<br />
nullo pacto legibus physicis parere potest, quia wpiritus<br />
ubi vult spirat)) I.<br />
Multo autem perniciosiores sunt illae de natura duce<br />
omnino sequenda opiniones doctrinaeve, quae in educationis<br />
humanae certam quandam ingrediuntur partem<br />
mit ber nafiirlidjen 23ebeutung ber 2lusbriide unb burdj<br />
bfe Saf felbft beabfidjtigen jebodj leiber nidjf menige, bie<br />
EqieIjung jebem @infTufj bes göttlidjen 8efe$es au enfaieben.<br />
Baijer Eommt in unfern Sagen ber in 233irElidjEeif febr feltfame<br />
Sall oor, bafj fidj Eraieijer unb pljilofopijen auf ber<br />
6udje nadj einem allgemeinen 6iffenEobeg ber Eqiebung<br />
abmiiben, als ob es meber BeEalog unb Eoangelium nodj<br />
ein %aturgefe(j gäbe, bas bodj bon Boff in bas 9lTenfdjenbeq<br />
eingemeifjek oon ber gefunben Bernunft oedunbet unb<br />
miffeb ber pofiti~en Dffenbarung oon Bott felber in ben<br />
3ebn Bebofen als Befe$ niebergelegt murbe. mit Beringfdjä(jung<br />
pfregen biere %euerer bie djriftlidje @raietjung als<br />
Jjeferonom", ,paffiou unb Jibermunben" 8u beaeidjnen, meil<br />
fie fi& auf bie 2htorifiit Bottes unb fein heiliges Befe$<br />
griinbef.<br />
6ie taufdjen fidj gemaltig, menn fie fidj einbilben, bas Rinb<br />
befreien au Eönnen, mie fie bebaupfen. 3m BegenfeiL fie madjen<br />
es 8um BEIaoen feiner oerblenbeten 6elbftiiberijebung unb<br />
feiner ungeorbnefen Qeibenfdjaffen, ba biefe mif logifdjer Solgeridjtigteit<br />
aus jenen falfdjen 6qftemen als beredjtigte Sorbe=<br />
rungen ber oorgeblidj autonomen %afu anerEannt merben.<br />
Bdjlimmer nodj ftebt es mit bem falfdjen, eijrfurdjtslofen,<br />
gefäT)didjen unb aubern eiflen Unterfangen, ber Sorfdjung,<br />
bem Qpetimenf unb bec rein nafiirlidjen 23eurteilung unb Semerfung<br />
@qieljungsfaffadjen Übernaturlidjer Orbnung unterfteEen<br />
au marlen, mie 8.23. ben priefter- ober Drbensberuf,<br />
unb gana augemein bie geijeimnisbogen 233idungen ber Bnabe,<br />
bie amar bie nafurlidjen Rritffe erbebt, fie aber nidjfsbeftomeniger<br />
unenblidj überragt unb in feiner meife ben pljqfifdjen<br />
Befe~en unferfteben Eann; benn ,ber Beift mebf, mo er mir1.<br />
3n Södjftern (Srabe gefäbrlidj ift fernerbin jene nafura- C) Qe~eiiene @D<br />
liftifdje Sidjfung, bie in unfern Sagen in bas Bebiet ber bi@una.<br />
@raiebung einbringt in einer Sroge fo aarter Satur, mie es<br />
bie 6iffenreinT)eit ift. Bebr oerbreitef ift ber 3rrtum berer,<br />
bie in gefäT)rIidjem Unterfangen unb mit ijäfjlidjen 2Lusbrüden<br />
einer fogenannten fepenen Gqiebung bas 233orf reben, inbem<br />
52<br />
10. 3, 8.<br />
305. 3. 8.<br />
53
salebrarum plenam, in eam scilicet quae ad morum integritatem<br />
et ad castimoniam pertinet. Passim enim bene<br />
multi et stulte et periculose eam tenent provehuntque<br />
educandi rationem, quae sexualis putide dicitur, cum<br />
iidem perperam sentiant, posse Se, per artes mere naturales<br />
et quovis amoto religionis pietatisque praesidio,<br />
adolescentibus a voluptate et luxuria praecavere, scilicet<br />
hos omnes, nullo sexus discrimine, vel publice, lubricis<br />
initiando instruendoque doctrinis, immo, quod peius est,<br />
mature occasionibus obiiciendo, ut eorum animus, eiusmodi<br />
rebus - quemadmodum ipsi aiunt - assuetus, quasi<br />
ad pubertatis pericula obdurescat.<br />
In eo autem isti homines graviter errant quod nativam<br />
humanae naturae fragilitatem non agnoscunt neque legem<br />
illam membris nostris insitam, quae, ut verbis utamur<br />
Pauli Apostoli, mentis legi repugnatl, idque praeterea<br />
temere infitiantur quod usu quotidian0 didicimus, iuvenes<br />
nempe prae aliis in turpia saepius incidere non tam ob<br />
mancam mentis cognitionem quam ob infirmitatem voluntatis<br />
illecebris obnoxiae atque divinis auxiliis destitutae.<br />
Qua de re prorsus difficili, si quidem, omnibus perpensis,<br />
adolescentem aliquem tempestive ab iis moneri<br />
oporteat, quibus Deus educandi pueros officium commisit<br />
cum gratiis opportunis coniunctum, illae profecto cautiones<br />
et artes sunt adhibendae, christianis institutoribus<br />
non ignotae, quas apte Antonianus hisce verbis describit:<br />
«Eo usque imbecillitas nostra atque in malum proclivitas<br />
misere procedit, ut, quae ad remedium peccati consilia<br />
adhibentur, ea ipsa ad peccandum fere ansam atque incitamentum<br />
praebeant. Quapropter magnopere interest,<br />
ut prudens pater, si quando de lubricis istiusmodi rebus<br />
cum filio colloquatur, bene attendat, neque ad hoc deveniat<br />
ut fere sub aspectum subiiciat artes singulas quibus<br />
horrenda eiusmodi pestis tam magnam orbis partem<br />
veneno suo inficit, ne, dum libidinis ignes restinguere<br />
aggreditur, eos potius in tenerioribus puerorum animis<br />
54<br />
Rom. 7, 23.<br />
fie fälfdjtidj meinen, fie fönnten bie jungen 2eufe gegen bie Befahren<br />
ber 6innlidjfeif burdj rein nafürlidje Emitfel fdjüffen.<br />
burdj eine gefäbrlidje unb oerfrubfe fegueile 2lufElärung fiir<br />
alle obne Unterfdjieb unb fogar in ber bffentlidjfeit, unb mae<br />
nodj fdjlimrner ift, inbem fie biefelben jeifmeilig ben Belegenbeifen<br />
auefeeen, um burdj Bemöbnung, mie fie fagen, ben<br />
Beift gegen bie Befabren abdubärfen.<br />
6ie fäufdjen fidj fdjmer, ba fie bie angeborene 6djmädje<br />
ber menfhlidjen Xatur unb bae Befeff nidjf anerfennen<br />
moUen, oon bem ber %pofte1 ragt, bafj ee bern Befeffe bee<br />
Beiftee miberftceitef I, unb ba fie bie @rfabrungetatfadjen Der*<br />
fennen, bie bemeifen, bafj gerabe bei ben 3ugenblidjen bie<br />
23erfeblungen gegen bie Giftenreinbeit nidjf fo febr Solge<br />
Don Zidjfmißen als delmebc oon Willenefdjmädje finb, menn<br />
ber iunge Emenfdj ben Belegenbeifen auegefefft unb oon ben<br />
Bnabenmitfeln nidjt geftufft mirb.<br />
SaUe auf biefem beiElen Bebiete unter 23erüBfidjtigung<br />
aller Umftänbe eine inbioibuelle selebrung bei paßenber Be9<br />
legenbeif Don feiten berer, benen Bott mit ber (Egiebungsaufgabe<br />
audj bie Gfanbeegnabe oerlieben bat, fidj ab nötig<br />
ermeifen follte, bann ift mit aller jener Sorfidjt ju Werfe du<br />
geben, bie bei: trabifionellen djriftlidjen (Eraieijung befannt unb<br />
oon bern ermäijnten 2lnfoniano ljinlänglidj geaeidjnet ift, mo<br />
er fagf:<br />
,Berarf grofj ift unfere 2lrmfeligEeit unb ber gang jur<br />
Bunbe, bafj mir oft gerabe oon ben Bingen, bie $eilmittel<br />
gegen bie 6ünbe fein follten, BelegenGeit unb 2lnreia juc<br />
Bunbe nebrnen. Beemegen ifi ee ijödjft midjtig, bafj ein guter<br />
ZZater, menn er mit feinem Gobne über eine fo oerfänglidje<br />
Oadje fpridjf, mobl adjtjugeben bat, bafj er nidjf auf @indel-<br />
$eifen eingebe unb auf bie oerfdjiebenen Weifen, in benen<br />
biefe boilifdje Bdjtange einen fo grofjen Seil ber menfdjbeit<br />
oergiftet, bamit er nidjt, anftaff bae %euer ju liifdjen, baefelbe<br />
in bem einfältigen unb jarfen gegen bee Sinbee ent-<br />
aünbe. Band aUgemein Eann man fagen: folange no& bae<br />
9inbeealfer anbauert, mirb ee genügen, bie $eilmittel ans<br />
Sam. 7, 23.<br />
.<br />
55
aut sopitos suscitet aut plane incendat. Ut autem generatim<br />
loquamur, quamdiu pueri excolendi sunt, satis superque<br />
erit iis uti remediis quae castimoniam in animos inducant<br />
simulque ab iis vitia contraria prohibeant.))'<br />
Aeque vero fallax atque christianae institutioni infensa<br />
illa adolescentes instruendi ratio habenda est, quam vulgo<br />
coi5ducationem appellant; eorum enim qui ipsam tuentur,<br />
bene multi idcirco tuentur quia aut non considerant aut<br />
negant, protoparentum labe vitiatum nasci hominem, plerique<br />
vero omnes, quia tali notionum perturbatione laborant<br />
ut legitimum hominum convictum habeant quasi<br />
quendam virorum ac feminarum omnibus plane rationibus<br />
parium inconditum acervum. Divinus sane rerum<br />
omnium moderator perfectum utriusque sexus convictum<br />
in legitim0 tantum coniugio vigere voluit, dein in familia<br />
inque humana consortione, certo ordine dispertitum. Accedit<br />
quod nihil est in ipsa natura - ex qua duo sexus,<br />
compage corporis, inclinationibus, ingenioque dissimiles<br />
procedunt - unde colligi possit, mares et feminas promiscua,<br />
nedum una eademque, educatione informandos esse.<br />
Alter autem et alter sexus a Dei sapientia ad hoc sunt<br />
constituti ut in familia et societate mutuo se compleant<br />
et in unum quid apte coalescant, ob illud ipsum corporis<br />
animique discrimen quo inter se differunt, quod idcirco<br />
in educatione atque institutione tenendum, imo fovendum<br />
est per aptam distinctionem ac separationem, aetatibus<br />
ac conditionibus congruentem. Eiusmodi vero praecepta,<br />
ad christianae prudentiae praescriptum, tempestive atque<br />
opportune servanda sunt non modo in scholis omnibus,<br />
praesertim per trepidos adolescentiae annos, unde totius<br />
ferme futurae vitae ratio omnino pendet, sed etiam in<br />
gymnicis ludis atque exercitationibus, in quibus christianae<br />
peculiari modo modestiae puellarum cavendum, utpote<br />
quas ostentare sese atque ante omnium oculos proponere<br />
summopere dedeceat.<br />
Memores itaque gravissimorum verborum Magistri divini:<br />
«Vae mundo a scandalis)) 5 sollicitudinem ac soller-<br />
Deli'educazione crist. dei figliuoli, lib. 11, C. 88. Matth. 18,7.<br />
56<br />
aumenben, meldje bie boppelmidung Gaben, ber Sugenb ber<br />
Reufdjljeif ben 2Beg AU bereifen unb bem Eafter bie Zore<br />
au ~erfdjliefjen." l<br />
Gbenfo abmegig unb für bie djriftlidje eqieljung gefäljrUdj<br />
ift bas fogenannfe RoebuEafionsfgftem, für Diele gleidjfalls in<br />
ber nafuraliftifdjen Eeugnung ber erbfünbe begrunbef. llufjere<br />
bem ljerrfdjf bei den Sertretern biefecs Bgftems eine be*<br />
Elagencsmerfe %egriffcsDermirrung, inbem fie bas beredjtigfe<br />
menfdjlidje 3ufammenleben mit ber nioellierenben Sermifdjung<br />
unb Oleidjljeif ber Befdjledjfer oertiiedjfeln. ber Bdjöpfer<br />
ljaf nadj Segel unb Drbnung bas 3ufammenleben bec beiben<br />
Befdjledjfer oollftänbig nur in ber Einljeif ber Efje, bagegen<br />
in ~erfdjiebener llbftufung in 'ber gamilie unb BefeEfdjaft<br />
gemollt. gerner läfjt fidj aus ber 'Xatur, meldje bie Sec*<br />
fdjiebenbeit im Drganismus, in ben 'Xeigungen unb llnlagen<br />
ljer~orbringf, fein Semeis ljerleifen, bafj eine Sermifdjung<br />
ober gar eine Bleidjljeif in ber Jjeranbilbung beiber BefdjCedjfer<br />
funlidj ober nofmenbig mure. Bemäfj ben munberooEen 2169<br />
fidjten bes Bdjopfew finb biefe oielmebr beftimmf, in<br />
ber Samilie unb Solfsgemeinfdjaff eben fraff iljrer Sec*<br />
fdjiebenljeif gegenfeifig au ergänaen. 2efjfere ift barum bei ber<br />
eqiebung unb llusbilbung feftaubalfen unb au begunftigen mif<br />
ber nöfigen Unferfdjeibung unb ber entfprectjenben Srennung<br />
nadj lllfer unb Umftänben. Biefe Brunbfä$e finb je nadj<br />
3eif unb Drf an allen Bdjulen nadj ben Segeln ber djrift*<br />
lidjen Rlugljeif anaumenben, namenfCidj in ben am meiften<br />
gefäljrlidjen unb enffdjeibenben Entmidhngs- unb Seifejaljren,<br />
bei ben Surn* unb Bpielübungen, mit befonberer 9tÜcEfldjfg<br />
naljme auf bas djriftlidje 6djidlidjEeifsgefüljl unter ber meiblidjen<br />
3ugenb, für bie jebe öffentlidje Bdjauftellung ljödjft<br />
ungeaiemenb ift.<br />
3nbem 2Bir an bas furdjtbar ernfte 2Borf bes göftlidjen<br />
mi'eifters erinnern: ,2?3elje bec 2Belf um ber 3rgernilfe<br />
miUenlUs, mödjfen 2Bir, @Jjrmiirbige Srüber, mif 'Xa$bru&<br />
eure Borgfalf unb 2BadjfamEeif auf biefe fo oerberblidjen<br />
flbec bie djrlftIidje Rinberer~leljung, 2. 8., 88. Rap.<br />
% (mattlj. 18, 7.<br />
57<br />
Siloebittafion.
tiam vestram, Venerabiles Fratres, vehementer excitamus<br />
adversus perniciosissimos huiusmodi errores qui in christiana<br />
plebe, maximo cum iuventutis detrimento, nimis<br />
late pervagantur.<br />
Ad perfectam autem educationem assequendam Curare<br />
opus est, ut quae omnia pueros, dum instituuntur, circumsaepiunt,<br />
ea proposito apte respondeant.<br />
Et profecto quod primum ex necessitate naturae puerum<br />
rite conformandum circumdat, ipsa eius familia habenda<br />
est, ad hoc demum munus a Deo constituta. Quapropter<br />
eam tandem institutionem constantem atque tutissimam<br />
iure existimabimus quae in recte composita ac bene<br />
morata familia recipitur, eoque efficaciorem et constantiorem<br />
quo magis parentes, potissimum, ac domestici<br />
pueris virtutis praeeant exemplo.<br />
Verum non is Nobis est animus ut universam de institutione<br />
domestica materiam, ne per Summa quidem<br />
capita, pertractemus, tam late ea patet; de qua, ceteroqui,<br />
non desunt, cum ex veteribus tum ex recentioribus,<br />
qui, catholicae doctrinae congruenter, optime scripserint,<br />
inter quos praclaram prorsus meretur laudem Antonianus<br />
ille, quem superius loquentem induximus, qui disputationem<br />
De christiana liberorum institutione es quidem<br />
peritia adornavit ut sanctissimus vir Carolus Borromaeus<br />
eam parentibus christianis in templo congregatis publice<br />
legendam curaret.<br />
Volumus tarnen, Venerabiles Fratres, animum huc<br />
intendatis vestrum, quo res nostris temporibus misere<br />
deciderint, quae ad domesticam institutionem spectant;<br />
cum enim ad artes liberales atque ad publica munera,<br />
quae sunt profecto minoris momenti, homines diutinis<br />
litterarum studiis, laboriosis exercitationibus ac producto<br />
tirocinio se comparent, contra, ad filiorum institutionem,<br />
quod profecto caput est officii patrisfamilias, plerique<br />
parentum temere accedunt nullaque fere adhibita praeparatione,<br />
quod rebus ac curis terrenis distineantur. Ad<br />
bonum praeterea minuendum, quod familiaris puerorum<br />
58<br />
3rrtÜmer ijinlenten, bie ftdj leibet nur du feijr unter bem<br />
djriftlidjen SotEe verbreiten aum unermefjlidjen Bdjaben für<br />
bie 3ugenb.<br />
Um eine ooilfommene eqieijung au erreidjen, ift es Don Eqiebunw<br />
ijodjfter %idjfigEeit, barauf au adjfen, batj alles, mas ben<br />
au Egieijenben in ber seit feiner Qeranbilbung umgibt: bie<br />
Befamfijeit alt ber Einflüfe, bie man Ummelf au nennen<br />
pflegt, bem erftrebfen siele ridjfig enffpredje.<br />
die erfte, naturlidje unb noftuenbige Eraieijungsummelt ift a) Die d~Wi4e<br />
&nnilie.<br />
bie gamilie, eigens baau Dom Bd$pfer beftimmf. 9eeijalb<br />
ift für getuobnlidj jene Eraieijung am mirEfamften unb nacij*<br />
balfigften, bie bas Sinb in einer djriftlidjen Samilie erbalt,<br />
in ber Drbnung unb 3udjt fjerrfdjen. unb fie ift um fo micb<br />
famer, je meijr iijm bocf ijellftrablenb unb beftänbig bas gute<br />
23eifpiel ber Eltern oor altem, aber audj ber anbern @ausgenoffen<br />
entgegenleudjtef.<br />
@e ift nidjf Unfere Ilbfidjt, an biefer Btelte bie garniLien.<br />
eraieijung eingeijenb ober au4 nur in iijren @auptpunffen au<br />
beljanbeln. %für ift biefer Begenftanb au umfaffenb. Es<br />
fefjlt übrigens nidjt an Bonberabijanblungen barüber aus<br />
dfer unb neuer seit, oon Iluforen mit gefunber Eatbolifdjer<br />
I'eijre, unter benen eine befonbere Ertuäijnung ber fdjon an*<br />
gefüijrte gotbene SraEfaf bes Ilnfoniano ,,f.lber bie djriftlidje<br />
9inbereraieljung" oerbient, ein SraEtaf, ben ber E& Rar1 23orro.<br />
maue ben in ber Rirdje oerfammelfen Elfern ÖffentUdj oor+<br />
lefen liefj.<br />
@an3 befonbers mödjfen Dir aber Eure IlufmerEfamfeit,<br />
@ijrmürbige 8ruber unb geliebfe Böijne, auf ben betlagens.<br />
mecfen SerfaiI ber bäuslidjen Eraieijung in ber ijeufigen seit<br />
lenfen. Ben Dbliegenijeiten unb 23erufen bes irbifdjen unb<br />
oergänglidjen I'ebens, bie fidjer Don unfergeorbneter Sebeufung<br />
finb, merben lange Bfubien unb eine genaue Sorbereitung<br />
ootauegefdjitEt, maijrenb für bie llufgabe unb elemenfare<br />
Pflid~t ber Rinbereqietjung ijeutautage oiele Elfern nur eine<br />
gerfnge ober gar Eeine Sorbereitung mitbringen, weil fie au<br />
feijr in bie Borgen für bae 3eitlidje oerfunfen ftnb. Um ben<br />
Einflutj ber SamiIienummeTt nodj meijr au fdjmadjen, hmmt<br />
59
institutio pareret, accedit quod fere ubique gentium facilius<br />
in dies pueros a familia inde a teneris annis seiungendi<br />
consuetudo increbrescit, causis interpositis vel<br />
oeconomicis, ut industriae mercaturaeque serviendi, vel<br />
politicis; et natio quaedam est, ubi pueri e familiae gremio<br />
extorquentur, ut in coetus ludosque a Deo alienissimos,<br />
non tam recte conformandi quam, verius, deformandi<br />
ac depravandi, inducantur - scilicet eo proposito,<br />
ut, ad eorum placita qui communia omnia esse omnibus<br />
somniant, impietatem odiumque imbibant - veriorem<br />
ita horribilioremque Innocentium stragem renovando.<br />
Itaque animarum Pastores per Iesu Christi divinam<br />
erga homines caritatem obsecramus atque obtestamur<br />
ut nihil reliqui faciant, sive per contiones sive per catecheses,<br />
sive verbis sive scriptis in populum late vulgatis,<br />
christiani ut parentes, non tam generatim quam singillatim,<br />
perdiscant, quae sibi incumbant officia ad religiosam<br />
quod attinet et moralem et civilem liberorum<br />
suorum educationem, et quae potissimum, praeter sanctioris<br />
vitae suae exempla, viae ac rationes ad eam efficacius<br />
consequendam conducant. Huiusmodi profecto<br />
monitiones hortationesque Paulus Apostolus haud fastidivit<br />
in suis epistulis frequentare, praesertim in ea, quam<br />
ad Ephesios scripsit, ubi, praeter alia, id monuit: ((Patres,<br />
nolite ad iracundiam provocare filios vestros)) I; quae<br />
quidem provocatio seu incitatio non ex eo tantum oritur<br />
quod parentes severiores atque asperiores se liberis praebeant,<br />
sed ex eo praecipue quod filiorum ingenium ac<br />
nativam alacritatem moleste ferant et aptiores correctionis<br />
modos ignorent, ac praesertim ex molli illa atque<br />
veluti enervata, quae in familiis usu venit, disciplina, unde<br />
fit ut in puerorum animis cupiditates effrenatae dominentur.<br />
In hoc igitur parentes, itemque puerorum institutores,<br />
animum intendant ut dignitatem potestatemque<br />
quam habent a Deo, cuius revera vices gerunt, rite<br />
in bonum filiorum usurpent, non quidem ut sibi commodum<br />
pariant, sed ut filios informent atque instruant<br />
Eph. 6,4.<br />
60<br />
beute binju, balj fidj faft überall bas Zeftreben geltenb madjt,<br />
bie Rinber bom aarfeften Zlfer an unter berfdjiebenen Sormänben<br />
: mirffdjafflidjen, gemerblidjen, gefdjäftlidjen ober potitifdjen,<br />
ber Samitie immer meijr au enffremben. E4 gibt fogar<br />
ein Canb, in bem bie Rinber bem Bdjofje bec gamilie ent-<br />
rifen merben, um fie ben e~trem foaialiftifdjen Sijeorien ent.<br />
fpredjenb in %ereinen unb Bdjufen aum Unglauben unb aum<br />
Gare Ijeranaubilben (ober beffer geragt, au berbilben .unb au<br />
oerberben). Surmaijr ein neuer unb nodj biel entfefrlidjerer<br />
2Zorb unfdjulbiger Rinber!<br />
mir befdjmören besbalb um ber 2iebe 3efu Qrifti millen<br />
bie 6eetenljirten, mit allen mifteln: burdj Unfermeifung,<br />
Ratedjefe, münblidj unb burdj möglidjft ftarfe Serbreitung<br />
Don Bdjriffen, bie djrifttidjen Elfern nidjt fo febr tijeoretifdj<br />
unb im allgemeinen ab bielmeijr praftifdj unb im einaetnen<br />
an iijce fdjmeren pflidjten ju erinnern, befonbers an bie Derfdjiebenen<br />
(Uufgaben ber religiöfen, fifflidjen unb burgerlidjen<br />
Rinberer~ieQung unb an bie neben bem perföniidjen guten<br />
Zeifpiel geeignefften mefboben au iijrer mirffamen burdjfübrung.<br />
ber Bölferapoftel fanb es aud) nidjf unter feiner<br />
mürbe, auf foldje praftifctje Winfe in feinen Zriefen einaugeben,<br />
befonbers in bem an bie Epijefer, mo er unter anberem<br />
maijnt: ,3br Säter, reigt eure Rinber nidjf aum sorne" ';<br />
es banbelt fidj babei nidjf fo feijr um bie Sorge iibermäljiger<br />
6trenge als ijauptfädjlidj ber Ungebutb, ber Unfennfnis ber<br />
tauglidjften mittel au fcudjtbringenbec Seferung, bann aber<br />
au.) um bie Zusmirlung ber ijeufe nur au aUgemeinen 2oberung<br />
ber Samilienaudjt, infotge beren fidj in ben 3ugenb<br />
Eidjen bie ungebänbigfen Ceibenf6affen ijemmungslos enfmi8eln<br />
tönnen. bie (Eltern unb aUe anbern (Ergieijungsberedjfigten<br />
mit ibnen foiIen besbalb barauf adjten, reeten<br />
(Sebraudj gu ma4en bon ber Zutorität, bie ibnen Bott fetbft<br />
~errieijen bat, Bott, befen 6teUoectreter fie im mabren 6inne
ad sanctum et suavem «Dei timorem, omnis sapientiae<br />
initium)), in quo tantummodo superiorum reverentia solide<br />
innititur et quo dempto constans ordo, pax serena<br />
atque omne bonum neque in familia neque in universa<br />
humanae coniunctionis societate consistere potest.<br />
Infirmis autem humanae naturae viribus, deterioris ob<br />
avitam culpam factae, Deus, qua est bonitate, uberibus<br />
suae Gratiae auxiliis consuluit eiique praeterea, quam<br />
animis expiandis atque ad sanctitatem evehendis multiplicem<br />
habet Ecclesia adminiculorum copiam: Ecclesia,<br />
inquimus, magna illa Christi familia, quae est idcirco<br />
educatrix cum singulis familiis ita congruens ac con-<br />
. iiincta quam quae maxime.<br />
Qui profecto locus ad optimam institutionem aptissimus,<br />
quae est Ecclesia, non solum sacramenta complectitur<br />
ac praebet, quae divinam gratiam continent atque<br />
animis inserunt, neque sacros tantum ritus qui ad informandos<br />
ad viitutes adolescentes mirum in modum<br />
conferunt, neque tandem sola sacri templi saepta, in<br />
quo solemnes caerimoniae, sculpta signa, pictae tabulae,<br />
organorum vocumque concentus ad animos pietate ac<br />
bonis moribus imbuendos tam praeclaro adiumento sunt;<br />
verum etiam magnum ea numerum atque varietatem<br />
scholarum, coetuum, institutorumque omne genus fovet<br />
ac sustentat, quae eo spectant, ut ad pietatem, ad litteras<br />
doctrinasque, adhibitis quoque iucunditatis oblectamentis<br />
et ipsa corporis exercitatione, adolescentes instituantiir.<br />
Haec porro tam perennis in eiiismodi operibus fovendis<br />
atque alendis fecunditas non modo patefacit atque ostendit,<br />
maternam Ecclesiae providentiam et superari non<br />
posse et omni esse admiratione dignissimam, sed etiam<br />
illam comprobat, aeque mirabilem, concordiam, quam<br />
supra diximus Ecclesiae cum christiana familia intercedere,<br />
ut affirmari vere queat, Ecclesiam et familiam<br />
unum quoddam christianae educationis perfugium et<br />
quasi sacrarium habendas esse.<br />
Quod autem novae progenies omnibus iis artibus ac<br />
disciplinis instruendae essent quibus civilis convictus pro-<br />
62<br />
flnb, nidjt aum eigenen Sorteil, fonbern aur redjten EqieIjung<br />
bee Rinbee in ber ljeiligen unb Einblidjen ,,fjurdjf Bottes,<br />
bem gnfang ber %3eisIjeita. Die @Ijrfurdjf bar Boff ifi bie<br />
ein& ftdjere Brunblage ber lldjtung i>or bec lluforität, oijne<br />
bie meber Drbnung, nodj 9tu$e, nodj 233oIjlftanb in ber fjav<br />
milie unb ber SolEegemeinfdjaff ijerrfdjen Eönnen.<br />
Ben fdjmadjen Rräffen ber gefallenen 9latur ijaf bie Bufe b) IDieffir4eunb<br />
Boftee fiirfoqlidj gefjolfen mit ben uberfliefjenben @ilfsquellen ilp Etaief)unge:<br />
feiner Bnabe unb ben bielfältigen %Ritteh, an benen bie<br />
Rirdje, bie grofje fjamilie Efjrifti, fo reidj ift: bie Rirdje Peilt<br />
beeIja1b bie @qiefjungeummelf bar, bie mit jener ber djrift*<br />
lidjen gamilie aufe engfte unb ausgeglidjenfte oerbunben ift.<br />
bie @raieIjungeuinmelt ber Rirdje umfafjf nidjt blofj iijre<br />
Baframente, biefe buch gött1idjeRraff gnabenmirfenben %Ritter,<br />
unb ihre 3ecemonien, bie alle einen munberburen egieijerifdjen<br />
mert aufmeifen; unb nidjt nur ben materiellen %aum bee<br />
djrifilidjen BofteeIjaufee, balj gleidjfalle in ber 6pradje feiner<br />
Eiturgie unb Runft ftaunenmerte eqieijerifdje Rräfte in fidj<br />
birgf. 6ie umfafjt baneben audj in grofjer fjiille unb %Rune<br />
nigfalfigteit Bdjulen, 23erbänbe unb llnftalfen aller 2frt,<br />
meldje bie 3ugenb mit bem Bfubium ber Eiterafuc unb 233iffenfdjaff<br />
unb mif ber förperlidjen Erijolung unb CZctiidjtigung<br />
gleidjaeitig au innerlidjer SrömmigEeit ijeranbilben mollen. Sn<br />
biefer unerfdjopflidjen SrudjfbarEeif an eraieljerifdjen ZYerEen<br />
ift bie mufterlidje Borge ber Rirdje ebenfo bernunbernsrnert<br />
mie uniibertrefflidj. 23emunbern5mecf ift aber audj bie eben<br />
ermäfjnfe Garmonie pifdjen Rirdje unb djriftlidjer fjamilie,<br />
unb bie Rirdje meifj biefe @armonie fo gut au mabren, bafj<br />
man mit %edjt fagen Eann: Rirdje unb gamilie bilben au*<br />
fammen ben einen 8ottestempeI ber djriftlidjen CZqieijung.<br />
die junge Beneration mufj in ben Runften unb Peijc- C) Die o4ute:<br />
fädjecn au 32.~6 unb fjcommen bec 2301Esgemeinfdjaff unter*<br />
ridjtet merben. d a aber bie Samilie allein biefer 2Lufgabe<br />
nidjt gemadjfen ift, enfftanb ba5 Boaialgebilbe ber @djule,<br />
moIj1gemedt gunädjft ah Bdjöpfung beti UnterneIjmunge.
ficit ac florescit, et sola ad id familia minime sufficeret,<br />
propterea publica gymnasia ortum habuerunt, primum<br />
tamen - diligenter attendite - Ecclesiae familiaeque in<br />
unum conspirantium opera, multo autem post, reipublicae.<br />
Quapropter litterarum sedes ac scholae, si, ad historiae<br />
fidem, earum originem inspiciamus, natura sua tamquam<br />
subsidium ac fere complementum Ecclesiae simul<br />
et familiae exstiterunt; consequens igitur est, publicas<br />
scholas non solum familiae atque Ecclesiae repugnare<br />
non Posse, sed etiam ciim utraque, quantum res patitur,<br />
congruere oportere, ita nempe ut tria haec - schola,<br />
familia, Ecclesia - unum fere christianae institutionis<br />
sacrarium efficere videantur, nisi velimus scholam a suo<br />
plane proposito aberrare et in adolescentium pestem atque<br />
perniciem converti.<br />
Quod utique aperte professus est vel laicus vir ille, ob sua<br />
de iuventutis institutione scripta tantis ornatus laudibus<br />
- quamquam ea ipsa haud omnino commendari queunt,<br />
cum corruptam de libertate doctrinam redoleant - qui<br />
illud protulit: ((schola, nisi templum est, spelunca est));<br />
idemque alio loco: ((Quando in puerorum educationem<br />
cum litterarum studia, tum doctrinae, quae ad religionem<br />
et ad domesticam civilemque societatem spectant, non uni3<br />
conspirant, homines miseri atque inepti exsistunt.))<br />
Inde necessario consequitur, per scholas, quas neutras<br />
vel laicas nuncupant, omne fundamentum christianae<br />
educationis disiici atque everti, utpote a quibus religio<br />
omnino removeatur; quae ceterum scholae nullo modo<br />
nisi specie neutrae erunt, cum religioni plane infensae<br />
reapse aut sint aut futurae sint.<br />
Longum est neque ver0 oportet ea repetere quae decessores<br />
nostri, praesertim <strong>Pius</strong> IX et Leo <strong>XI</strong>II, aperte<br />
declararunt, quorum in tempora potissimum incidit, ut<br />
gravissima huiusmodi laicismi pestis in scholas publicas<br />
invaderet. Eorum Nos expostulationes iteramus ac con-<br />
Nic. Tommaseo, Pensieri sull'educazione, Parte I, 3, 6.<br />
<strong>Pius</strong> IX, Ep. ((Quum non sine)), 14 Iul. 1864; Syllabus, Prop. 48;<br />
Leo <strong>XI</strong>II, Alloc. ((Summi Pontificatus)), 20 Aug. 1880; Ep. enc. aNobilissima)),<br />
8 Febr. 1884; Ep. enc. ((Quod multum)), 22 Aug. 1886; Ep.<br />
((Officio sanctissimo)), 22 Dec. 1887; Ep. enc. Karitatis)), 19 Mart. 1894,<br />
etc. Cf. Cod. Iur. Can. cum Fontium Annot., ad can. 1374.<br />
geiftes oon Samilie unb Rirdje, langft beoor ber Efaaf an<br />
biefe llufgabe ljerantrat. Bie Bdjule ift alfo audj in iljren<br />
gefdjidjtlidjen llnfangen gefeljen iljrer Xafur nadj @rganaung<br />
unb Qilfe ber Samilie unb ber Rirdje. Baraus folgf mit moa<br />
raiifdjer 'XofmenbigEeif, bafj fie biefen beiben @influfjfpt)aren<br />
fidj nidjf nur nidjf enfgegenftenen barf, fonbern mit iljnen aur<br />
bentbac oo~fommenften moralifdjen @inljeif bermadjfen mufj,<br />
au fo inniger Bemeinfdjaft. bafj fie mif ber gamilie unb ber<br />
2irdje ein einaiges, ber djriftlidjen @r&eljung gemeiljfes .@eiligfum<br />
bilben tann, menn anbers fie nidjf iljr Siel oerfeljlen<br />
unb fidj gerabe ins Begenfeil, in ein Wert ber Serftörung,<br />
oermanbeln miE.<br />
Bas ljaf gana offen audj ein megen feiner pabagogifdjen<br />
(freilidj nidjf in aUem au empfeljlenben, meil Dom 2iberalismus<br />
angeftedfen) 6djriffen feljr gefeierter 2aie anertannt: ,,Wenn<br />
bie Bdjule", fo briidf er fidj aus, Jein @otfesbaus ift, fo<br />
ift fie eine @Öljle." Unb meiter: ,213enn bie mißenfdjaftlidje,<br />
f'o&le, ljauslidje unb religiöfe @r,$eljung nidjt eine einljeif<br />
hilben, mirb ber menfdj ungliidlidj unb leiftungeunfäljig." '<br />
Baraus gecabe folgf, bafj bie fog. neutrale ober melflidje r>ieneutuire,tue(t=<br />
lidje 64ule.<br />
6djule, aus ber bie Seligion auegefdjloßen ift, fidj au funbamenfalften<br />
@r~ieljungsgrunbfa~en in Wiberfpru4 fe@.<br />
abrigens ift eine berarfige Bdjule pratfifdj gar nidjf möglidj,<br />
ba fie fidj in 2BirEli4Eeit aur religion~feinblidjen EdjuIe enf*<br />
mizelf. ($55 braudjf nidjf mieberljolf au merben, mas Unfere<br />
23'organgec über fie erelart lja6en, befonbere <strong>Pius</strong> IX. unb<br />
Eeo <strong>XI</strong>II., au beren 3eif gerabe bie 23ermelflidjung in ber<br />
öffenflidjen Odjule iljr Unmefen au treiben begann. Wir er*<br />
neuern unb beEraffigen iljre @rElarungen unb gleidjaeitig bie<br />
Nic. Tommaseo, Pensieri sull' educazione I, 3, 6.<br />
P viu4 IX., 6a)reiben ((Quum non sine)) <strong>vom</strong> 14. 3uli 1864; BpUabue,<br />
Prop. 48; 2eo <strong>XI</strong>II., ZUol. ((Summi Pontificatus)) <strong>vom</strong> 20. Zug. 1880;<br />
Sunbfdjr. ((Nobilissima)) Dom 8. Sebr. 1884; 31unbfdjr. ((Quod multum»<br />
<strong>vom</strong> 22. Zug. 1886; Bdjreiben ((Officio sanctissimo)) oom 22. bed. 1887;<br />
%unbf&r. ((Caritatis)) oom 19. 3Xiira 1894 ufm. ZZgI. fi'irdjl. Xedjfebudj,<br />
Zusg. mif DueUenangabe, du Ran. 1374.<br />
Bhinb\äjreiben piuV <strong>XI</strong>. <strong>vom</strong> 31. Bei. 1929. 5 65
firmamus, itemque sacrorum Canonum praescripta, quibus<br />
catholici adolescentes prohibentur ne scholas cum<br />
neutras tum mixtas, eas scilicet ad quas, nullo discrimine,<br />
catholici et acatholici instituendi conveniunt, quavis de<br />
Causa frequentent; quas tamen adire licebit, prudenti<br />
dumtaxat Ordinarii iudicio, in certis quibusdam tantummodo<br />
locorum temporumque conditionibus, modo peculiares<br />
cautiones adhibeantur. Neque illa tolerari potest<br />
schola (praesertim si ea «unica» sit ad eamque omnes<br />
pueri accedere teneantur), in qua, etsi sacrae praecepta<br />
doctrinae separatim catholicis traduntur, tamen catholici<br />
non sunt magistri, qui pueros catholicos acatholicosque<br />
communiter litteris atque artibus imbuunt.<br />
Neque enim quia doctrina religionis in aliqua schola<br />
(plerumque nimis parce) impertitur, idcirco haec iuribus<br />
Ecclesiae ac familiae satisfacit et digna fit quae ab alumnis<br />
catholicis celebretur; nam ut hoc quaevis schola revera<br />
praestet, omnino oportet ut tota institutio ac doctrina,<br />
scholae ordinatio tota, nempe magistri, studiorum ratio,<br />
libri, ad quamvis disciplinam quod pertinet, christiano<br />
spiritu, sub ductu maternaque Ecclesiae vigilantia, sic<br />
imbuti sint ac polleant, ut Keligio ipsa totius instituendi<br />
rationis cum fundamentum tum fastigium constituat;<br />
neque hoc solum in scholis in quibus doctrinae elementa,<br />
sed in iis etiam ubi altiores disciplinae traduntur. «Necesse<br />
est», ut Leonis <strong>XI</strong>11 verbis utamur, «non modo<br />
certis horis doceri iuvenes religionem, sed reliquam institutionem<br />
omnem pietatis sensus redolere. Id si desit,<br />
si sacer hic habitus non doctorum animos ac discentium<br />
pervadat foveatque, exiguae capientur ex qualibet doctrina<br />
utilitates, damna saepe consequentur haud exig~a)).~<br />
Nemo tamen obiiciat, fieri omnino non Posse, ut ea<br />
respublica, quae homines diversa quod ad religionem<br />
Cod. Iur. Can. C. 1374.<br />
' Ep. enc. ((Militantis Ecclesiae)), 1 Aug. 1897.<br />
66<br />
Borfdjriffen ber Jjeiligen ianones, monadj ber Sefudj ber<br />
nidjtEatEplifdjen BdjuTen, ob meltlidje ober BimuTfanfdjulen,<br />
a[fo ber Bdjulen, bie gana gleicljförmig unb oijne irgenbmeldje<br />
Bonberung ben RatboliEen unb FTEidjfEatboIiEen offen- Die GimuItan:<br />
fteijen, ben Eatbolifdjen iinbern aerbofen ift, unb bafj ber U~~$&y~.inz<br />
Sefudj biefer Bdjulen nur mit Eliübficljt auf beftirnmte örflicfje<br />
unb aeiflidje Berljalfniffe unter befonbern Bidjerungen<br />
gebulbef merben Eannl, mobei eingig bie Entfdjeibung bes<br />
Dberbirfen rnafjgebenb ift. fjür bie iatJjoliEen Eann audj jene<br />
BimuTtanfdjule nidjf ale normal anerfannf merben (um fo<br />
fdjlimmer, menn fie ,Ginbeiteu# unb Pflidjffdjule für aile ift),<br />
in ber ben 2atr)oTiEen amar gefrennf 9leligion5unferridjf erfeilt<br />
mirb, in ber fie aber ben übrigen Unferridjt bOn nidjfEafEplifdjen<br />
2eJjrern nufammen mif nidjfEatfpLif'djen Bdjülern erbalten.<br />
9enn bie blofje Skfradje, bafj an einer Bdjule (oft nodj<br />
mit aUgu grofjer Einf~räntung) Elieligioneunferridjt erteilt<br />
mirb, bringf fie nodj nidjf in Qbereinftimmung mit ben Eliedjten<br />
ber iirdje unb ber djriftlidjen fjamilie unb gibf iJjr nodj nicljt<br />
bie nötige Gignung für ben Sefudj burdj Eafljolifdje Rinber.<br />
Dafür ift nofmenbig, bafj ber gange Unferridjt unb 2lufbau Die iaeo1iiGe<br />
ber Bdjule: Celjrer, Bdjulorbnung unb Bdjulbiicf~er, in den G4U1e.<br />
Södjern unter 2eifung unb rnüfterlidjer 2luffidjt ber iirdje<br />
mit djriftlidjem Beifte beberrfcljf finb, fobafj bie Seligion in<br />
rßabrbeif bie Brunblage unb Rrönung bee gangen GrgieijungemerEes<br />
in ailen feinen 2lbftufungen barfteilf, nidjt blofj in<br />
ben Elemenfare, fonbern audj in ben m2iffel- unb @odjfdjulen.<br />
,Es ift nidjf bhfj tiofmenbig", um ein Zart 2eo5 <strong>XI</strong>II. du Re-<br />
Graudjen, ,bafj ber 3ugenb gu beftimmfen Btunben Elieligionsunterridjf<br />
erteilt fonbern bafj audj ber ganae übrige Unterridjf<br />
bOm %hQlgerudj religiöfen djriftlidjen Binnes burdjflutet mirb.<br />
rOenn bas fefjlf, menn biefer Ejeilige %fern bae Snnere bec<br />
2ebrer unb Bdjiiler nidjf burdjaiebt unb ermarmt, bann mirb<br />
man aue ber ganaen Bdjulung redjt menig 9lufjen aieben. Dff<br />
mirb baraue fogar nidjt geringer 6djaben ern>adjfen.u2<br />
man fage nidjf, in einem in berfdjiebene Seeennfniffe gefpaltenen<br />
2301Ee fei es bem Bfaaf unmöglidj, bie Srage bee<br />
' RiccfJI. %e&febucfJ Pan. 1374.<br />
B %unbfcfjr. ((Militantis Ecclesiaen aom 1. Zug. 1897.<br />
5* 67
sentientes complectitur, puerorum institutioni aliter consulat<br />
quam per scholas quae neutrae ac mixtae vocantur,<br />
cum, contra, ipsa respublica civium eruditioni prospicere<br />
et prudentius debeat et facilius queat, si Ecclesiae<br />
familiarumque hac in re coepta operamque libere Perfici<br />
atque adhiberi sinat, aequis praeterea alteram alteramque<br />
fovendo muniendoque subsidiis. Id autem, magno<br />
cum familiarum gaudio itemque profectu publicae sive<br />
eruditionis sive tranquillitatis, effici Posse, ea plane demonstrant,<br />
quae videmus usu venire apud quasdam nationes,<br />
in quibus, etsi alii aliam religionem sectamve<br />
sequuntur, ordo dispertitioque scholarum nullo pacto<br />
iura familiarum offendunt, non solum quod pertinet ad<br />
doctrinas (praesertim cum illic catholici ludi catholicis<br />
adolescentibus praesto sint), sed etiam quod spectat ad<br />
aequam rectamque sumptuum compensationem a republica<br />
collatam scholis illis quas familiae iure suo postulant.<br />
At ver0 in aliis, mixtae item religionis, nationibus res<br />
se longe aliter habent, haud exiguo cum catholicorum<br />
hominum detrimento; qui, auspicibus ducibusque Episcopis<br />
et sacerdotibus omnibus utriusque cleri opem ferentibus,<br />
pecunia dumtaxat sua scholas sustentant ad<br />
filios suos recte instituendos - memores ut sunt gravissimi<br />
quo obstringuntur officii - et, laudabili liberalitate<br />
ac constantia, in suo perstant proposito, illud tamquam<br />
insigne suae actionis praeferentes ut scilicet ((omni<br />
catholicae iuventuti catholicam educationem in scholis<br />
catholicis)) omnino provideant. Quod quidem coeptum,<br />
etsi sumptu publico minime fulcitur, ut lex iustitiae<br />
postularet, tamen a magistratibus praepediri ac vetari<br />
nullo modo potest, nisi ii velint sacra familiae iura conculcare<br />
et germanae libertatis nervos infringere.<br />
Ubi ver0 gentium primis hisce libertatis quasi elementis<br />
repugnatur vel multiplici ratione officitur, homines<br />
catholici nunquam satis, vel per maximas molestias, in<br />
eo elaborabunt ut scholas suas tueantur incolumes et<br />
iustae de libera adolescentium institutione leges auspicato<br />
condantur.<br />
68<br />
öffenftidjen Unferridjfs anbere als mif ber melflidjen ober<br />
her Oimulfanfdjule au [Öfen. der Bfaaf mufj unb Eann fie<br />
oernunffgematjer unb audj teidjfer babur4 lofen, balj er bec<br />
Snifiatioe ber fjamilie unb ber Rirdje Sreiljeif löfjf unb burdj<br />
entfpredjenbe finan~ieae Seifteuern nadjbilff. Bafj fidj bieg<br />
aur 3ufriebenfjeif ber Samilien unb aum 23eften bee Unfers<br />
ridjfe unb ber Öffenflidjen 3ube unb Drbnung oermirtlidjen<br />
lafjt, bafür finb ein Semeie jene Xafionen mif gemifdjfem<br />
SeEenntnie, in benen bae Bdjulmefen bem @qie$ungeredjt<br />
ber Samifie enffpridjt nidjt btofj auf bern gefamfen Bebiet bes<br />
Unferridjfs - @er befonbere burdj rein Eaf$olifdje Bdjulen<br />
fiir bie Raf$oIiEen -, fonbern ebenfo unfer bem Befidjfs.<br />
punEf ber auegleidjenben Beredjtigteif bur4 ftaaflidje finans<br />
aieUe Seibilfe an bie Don ben Samilien gemablten Bdjulen.<br />
Serfdjieben ba~on ift bie 2age in anbern 2anbern mit ge.<br />
mifdjfem SeEenntnie. 6ie bebeufef borf eine ni@ geringe<br />
Selaftung für bie RafIjoMen, bie unfer ?jiiEyxng unb Qeifung<br />
ber Sifdjöfe unb banE ber unermübtidjen 2lrbeif bee (meff. unb<br />
OrbeneEIerus in @rfÜtlung einer fdjmeren Betuiffensforberung<br />
für i$re Rinber gana auf eigene Roften Eafljolifdje 6djulen<br />
unferbaffen unb bodjfjeraig unb mit rü$mensmerfer SLusbauer<br />
in bem @nffdjlufj beharren, bie von iljnen ale 2ofung ausgegebene<br />
,Eaf$olifdje @qieljung für bie gefamfe Eafbolifdje<br />
3ugenb in Eafbotifdjen Bdjulen" DOU unb gana fidjeraufteaen.<br />
(menn iljrer 6djulpflege audj Eeine mZiffe1 aue ber 6faat5Eaqe<br />
aufliefjen, mie e5 an fidj bie ausgleidjenbe BeredjfigEeif Der.<br />
langt, fo Eönnen i$r jebenfatts Don einem Btaate, ber fidj ber<br />
f$nnitienredjte unb ber unerfafjlidjen Zebingungen redjtmöfjiger<br />
Sreiljeif bemufjt ift, Eeine ginbernifle bereitet merben.<br />
2130 aber audj biefe elemenfare Sreibeif unferbunben ober<br />
in Derfdjiebenen Sormen burdjfreuat mirb, Eönnen bie Rat$o#<br />
liten fetbft um ben '$reis<br />
grofjer Dpfer nie genug fun für<br />
bie @r$alfung unb 23erteibigung i$rer Bdjuten unb in ber<br />
Ilrbeif fiir geredjfe Bdjulgefe$e.<br />
%aes, toae bie Bliiubigen in ber Sörberung unb bem Ratr)ofiid)e%ftion<br />
6djuee ber Eafljolifdjen 6djuIe fiir ihre Rinbec fun, ift aus- fürbieB4u1e.<br />
gefprodjen religiöfe 2afigeeif unb bee$alb aUererfte Zufgabe<br />
ber ,Raf$olif&en %EfionS. Baber finb aile jene Bonber-<br />
69
Quicquid autem ad scholam catholicam in filiorum<br />
suorum usum provehendam ac tuendam a christifidelibus<br />
agitur, opus religionis sine ulla dubitatione est, proptereaque<br />
potissimum ((Actionis Catholicae)) munus; ita ut<br />
paterno animo Nostro pergratae sint, sintque praecipuis<br />
laudibus dignae sodalitates illae omnes, quae multifariam<br />
in opus tam necessarium peculiari modo ac studiosissime<br />
incumbunt.<br />
Quapropter alte denuntietur et bene ab omnibus animadvertatur<br />
atque agnoscatur, christifideles, catholicam<br />
scholam filiis quaerendo suis, nusquam gentium opus<br />
admittere politicae factionis, sed fungi religionis officio,<br />
quod sua ipsorum conscientia necessario postulat; iisdemque<br />
eam esse mentem, non ut filios suos a reipublicae<br />
disciplina atque spiritu distrahant, immo ut ad id ipsum,<br />
perfectissimo modo atque nationis iitilitati accommodatissimo<br />
, conforment , cum catholicus veri nominis, a<br />
catholica quidem doctrina instructus, hoc ipso optimus<br />
civis, cultor patriae, publicae auctoritati sincera fide obtemperans,<br />
sub quavis legitima regiminis forma, reperiatur.<br />
In eiusmodi ver0 schola, quae curn Ecclesia et cum<br />
christiana familia concordat, eventurum profecto non<br />
est, ut, manifesio cum educationis detrimento, ea variis<br />
in disciplinis oppugnentur quae in religiosa institutione<br />
discipuli didicerint ; quod si praeceptores, pro sua magisterii<br />
sollicitudine, ad eorum cognitionem, refutationis<br />
causa, libros erroribus inquinatos duxeriiit perferendos,<br />
talibus id quidem cautionibus talique sanae doctrinae<br />
remedio praestituri sunt, ut non iacturam, sed potius<br />
utilitatem christiana iude iuventutis educatio capiat.<br />
Qua in instituendi ratione, itidem, non est cur patrii<br />
sermonis classicarumque, ut aiunt, litterarum studium<br />
ullum unquam morum sanctimoniae detrimentum afferat;<br />
christianus enim magister exemplum de apibus capiet,<br />
quae quicquid in floribus purissimum est, sugunt<br />
reliquumque dimittunt, ut in Sermone de classicorum<br />
scriptorum lectione ' adolescentes sanctus Basilius docet.<br />
Quae quidem necessaria cautio - ab ethnico quoque<br />
Quintiliano proposita minime impedit quominus<br />
70<br />
P. G. t. 31, 570.<br />
Inst. Or. I, 8.<br />
organifafionen, bie in ben eindelnen Xafionen mit grobem<br />
Eifer einem fo nofmenbigen r0erEe obliegen, Unferem uatero<br />
lidjen .@erden befonbere feuer unb Jjofjen 2obes murbig.<br />
Es fei in biefem sufammen$ang Lauf oerEunbef, unb es<br />
möge Don allen mo$l oerftanben unb als ridjtig anerfannf<br />
merben: in feinem 23olPe ber 2L3eLt freiben bie RafljoliPen<br />
baburdj, bafj fie ihren Rinbern bie PaffpLifdje Bdjute au er.<br />
mirten fudjen, Ya~feipolifiE: oieLme$r Leiften fie bamif religiöfe,<br />
oon ihrem Bemiffen als unerlafjlidje geforberfe 2lrbeif. Bie<br />
mollen iljre Rinber bamit nidjf efma oom Rörper unb Beift<br />
bes 2301Pes lostrennen, fonbern fie auf bie oollfommenfte<br />
unb bem 2130$1 ber Xafion bienlidjfte 1Lrf bafiir erl;ie$en.<br />
Denn bec gute Raf$oLiE ift gerabe Praff ber Eatl$difdjen<br />
BlaubensLe$re audj ber befte Ofaafsburger, ber fein 23afere<br />
Lanb Liebf unb fidj ber in irgenb eine gefeblidje Otaafsform<br />
getleibefen 6taafsgemalf aufridjfig unferorbnef.<br />
3n biefer mit ber Rirdje unb djriftlidjen @miLie einfradjfig<br />
arbeifenben Bdjule mirb es nidjf oorEommen, bafj aum offen.<br />
baren Bdjaben ber EgieLjung in ben einaelnen fjadjern bem<br />
miberfprodjen mirb, mas bie Bc@iler im 9teLigionsunferridjf<br />
Lernen. Unb menn ber peinlidj gemiffen$affe 2eQrberuf es<br />
oerrangt, ibnen EinbLib in irrige unb ZBiberLegung beifbenbe<br />
213erte du gema$ren, fo micb bas mit fo genauer ZZorberei*<br />
fung unb unter Darbietung fo ftarPen Begengiffes aus ber ge+<br />
funben 2eGre gefdjeben, batj ber djriftlidjen 3ugenbeqiebung<br />
baraus fein Bdjaben, fonbern nur ZuGen ermä$ft.<br />
ebenfo mirb in biefer Bdjule bas Btubium ber TRuffers<br />
fpradje unb ber Elaffifdjen Eiferafur niemals auf fi'often ber<br />
6iftenreinfjeit befrieben merben. Denn ber djriftU4e Ce$rer:<br />
mirb bem 23eifpieL ber Siene folgen, bie bas 9teinfte ber:<br />
Zlufe nimmt unb am anbern oorbeigebf, mie bec $1. Safitius<br />
in feiner Xebe an bie 3ugenb über bie Eeffure ber RLaffiEer<br />
le$rf '. Biefer nöfigen - übrigens audj oom aeibett Duin*<br />
fiLian empfofjlenen - ZTorfidjf fiebf feinesmegs enfgegen,<br />
bafj ber djrifttidje Ee$rer alles aufnefjme unb ausnuee, mas<br />
' P. G. 31, 570.<br />
Inst. Or. I, 8.
christianus magister, quae vere bona et utilia in disciplinas<br />
earumque tradendarum rationem tempora nostra<br />
intulerint atque inferant, ea adsciscat adhibeatque, secundum<br />
illud Apostoli : ((Omnia probate ; quod bonum<br />
est tenete.)) Quocirca, dum nova assumit, cavebit ipse,<br />
vetera ne facile deserat, quorum utilitatem et vim plurium<br />
saeculorum usus docuerit, litterarum latinarum in studio<br />
praesertim, quas cotidie magis prolabentes cernimus, ob<br />
neglectas, perperam sane, docendi rationes, ab eo, qui<br />
in Ecclesiae praecipue scholis magnopere floruit, sano<br />
humaniorum litterarum cultu tam utiliter usurpatas.<br />
Mos ver0 nobilissimus a maioribus traditus postulat ut<br />
iuvenes, catholicis scholis commissi, litteris utique et<br />
doctrinis plene pro temporum nostrorum conditione,<br />
sed simul etiam saniore philosophia solide ac penitus<br />
imbuantur, inordinata eorum levitate posthabita qui ((invenissent<br />
forsitan necessaria nisi et superflua quaesiissent)).<br />
Itaque ea magistro cuique christiano ante oculos<br />
habenda sunt, quae brevi sententia Leo <strong>XI</strong>11 complectitur:<br />
« . . . alacrius adnitendum est, ut non solum apta<br />
ac solida institutionis methodus, sed maxime institutio<br />
ipsa catholicae fidei omnino conformis in litteris et disciplinis<br />
vigeat, praesertim autem in philosophia, ex qua<br />
recta aliarum scientiarum ratio magna ex parte dependet~.~<br />
Salutaris autem scholarum efficientia non tam rectis<br />
legibus quam magistris rectis tribuenda est, qui, egregie<br />
parati atque suam quisque callentes disciplinam, discipulis<br />
tradendam, mentis quidem animique laudibus ornati<br />
quas munus sane gravissimum postulat, casta et<br />
divina caritate erga iuvenes sibi commissos flagrent,<br />
perinde ac Iesum Christum eiusque Ecclesiam diligunt, -<br />
quorum illi sunt filii carissimi - atque hoc ipso sincere<br />
1 Thess. 5, 21.<br />
B Seneca, Epist. 45.<br />
Leo <strong>XI</strong>II, Ep. enc. «Inscrutabili», 21 Apr. 1878.<br />
72<br />
unfere 3eit an mirtlidj Bufem in ben einaelnen 223iflene.e<br />
ameigen unb '3Eetljoben bietet, eingeben& bes 233orfes bes<br />
Zpoftels: ,,prüfet alles. Bebalfef, mae gut ift."l Besbalb<br />
mir8 ber 2eJjt.e~ bei ber (Einglieberung bes Xeuen fidj babor<br />
buten, bas oon ber Erfahrung oieler 3aEjrr)unberfe als guf<br />
unb mirefam erprobte Zlte iiberftür~t aufaugeben. Bas gilt<br />
oor allem für bas 6tubium bes guteins, beffen %erfall mir<br />
in unfern Sagen immer mebc beobadjfen gerabe megen uns<br />
begrünbefer Brangabe ber 9Retljoben, bie oom gefunben,<br />
befonbers in ben Eirdjlidjen 6djulen au bober 23lüte gebradjfen<br />
@umanismus mit grofjem Erfolg angemanbt murben. Biefe<br />
oornefjmen Srabifionen oerlangen, bafj bie ben Eatbolifdjen<br />
@djulen anoerfraute 3ugenb in 2iferafur unb Zaiffenfdjaft<br />
oollauf ben Bebürfniffen unferer seit enffpredjenb unferridjtef<br />
merbe, bafj aber gleidjaeifig ber Untercidjt, namenflidj in ber<br />
gefunben pf$lofopy)ie, auf ~uoerlaffiger Brunblage ruhe, in<br />
bie Siefe gebe unb fidj oon jener anes mirr burdjeinanber=<br />
mengenben DberflÜdjlidjEeif fernbalte, bie ,,oielleidjf bas 3iotmenbige<br />
gefunben bafte, mure fie nidjf auf bie 6udje nadj<br />
bem 9Zebenfudjlidjen gegangen" 2. BesJjalb mufj fidj ieber<br />
djriftlidje 2ebrer oor Zugen $alten, mae 2eo <strong>XI</strong>II. mit ben<br />
Euqen, aber bielfagenben 213orten ausbrübt: ,. . . mit gröfierem<br />
(Eifer ift barauf tjinauarbeifen, bafj nidjf nur eine braudjbare<br />
unb $altbare Unferridjtsmef!$be gebanb$abf merbe, fonbern<br />
nodj oiel mebr, bafj ber Unferridjf in Qiterafur unb 213iffene<br />
fdjaft felbft mit bem fatbolifdjen Blauben ooll übereinftimme,<br />
oor allem in ber !$Njilofopbie, oon ber aum grofjen Seil bie<br />
ridjfige Einftellung au ben übrigen 213iffenspeigen abJjangt" 3.<br />
Bufe 6djulen finb nidjf fo febr bie Srudjf guter 6dju1.<br />
plane, als oielmebr unb oor dem guter 2e$rer, bie, in bern<br />
@dje, bas fie lebren rollen, ~Or~Üglidj oorbereitef unb unterridjtet<br />
fomie gut ausgeruftef mit ben geiftigen unb fiffli$en,<br />
Don ibrem fjoben Beruf geforberfen Eigenfdjaffen, oon reiner<br />
unb goffentftammfer 2iebe au ben ibnen anoerfraufen 3ugenbli6en<br />
gluben, eben meil fie 6briftus unb feine Rirdje lieben,<br />
1 55ef. 5, 21.<br />
Seneca, Epist. 45.<br />
Beo <strong>XI</strong>II., Runbf&r. «Inscriitabili» Dom 21. Xpc. 1878.<br />
73<br />
Gute De6rer.
onum verum familiarum ac patriae cordi habent. Praeclaris<br />
igitur afficimur solaciis gratoque divinam Bonitatem<br />
prosequimur animo, cum videamus ad sodales<br />
religiosos et religiosas virgines, quotquot docendis pueris<br />
adolescentibusque se devovent, tot tamque probos accedere<br />
utriusque sexus praeceptores, eosdemque - ad<br />
animum sanctius excolendum in congregationes quoque<br />
et sodalitates proprias coeuntes, quae tamquam nobilissimum<br />
validumque ((Actionis Catholicae)) praesidium<br />
laudandae ac promovendae sunt -, utilitatis immemores<br />
suae, enixe constanterque illi operam dare quam ((artem<br />
artium et scientiam scientiarum)) l Sanctus Gregorius<br />
Nazianzenus vocat, scilicet iuvenes regundi ac conformandi.<br />
Cum tamen in eos quoque illud divini Magistri<br />
quadret: «Messis quidem multa, operarii autem paucb2,<br />
tales christianae educationis artifices - quorum institutio<br />
Pastoribus animarum summisque religiosorum ordinum<br />
moderatoribus magnopere curae esse debet - Dominum<br />
messis multos ut alios mittat supplicibus precibus exoramus.<br />
Oportet praeterea, adolescentis educatio, quippe qui sit<br />
((cereus in vitium flecti)) 3, in quacumque consuetudine<br />
vitae ipse se habeat, dirigatur et custodiatur, malas removendo<br />
occasiones, bonas autem opportune sufficiendo,<br />
in animi remissionibus et in delectu sodalium, quia<br />
worrumpunt mores bonos colloquia rnala~~.<br />
Nostris, ceteroqui, temporibus eo plenius ac diligentius<br />
evigilandum est, quo plures iuvenibus imperitis faciendi<br />
morum pietatisque naufragii occasiones increbrescunt,<br />
maxime ex impiis obscenisque libris, quorum satis multi<br />
nefarie parvo veneunt ac propagantur, ex ((cinematographicis))<br />
ludis, nunc autem ex ((radiophonicis)) quoque<br />
auditionibus, quae cuiusvis generis lectionem - sicut<br />
ccinematographa)) quodlibet spectaculum - plerisque<br />
Oratio 2; P. G. t. 35,426. Matth. 9, 37.<br />
Horat., De arte poet. V. 163. 1 Cor. 15, 33.<br />
74<br />
beren IlieblingeEinber jene finb, unb mei1 ibnen besbalb auf.<br />
ridjfig bas mabre 213oljl ber Samilie unb ibres Baterlanbes<br />
am @erden Ciegf. Unfer 3nnereci ift oofl Don Sroft unb Ban&<br />
gegen bie Biife Bottes, menn mir (eben, mie aufammen mit<br />
ben bem IleQrberuf lebenben Drbensmännern unb Drbene.<br />
frauen eine fo grofje 3abl gufer 2eIjrer unb Ilebrerinnen -<br />
aur pflege ibrer Oeelenhlfur audj ~ufammengefdjIoffen in<br />
BfanbesEongregafionen unb Gfanbesoereinen, bie besbalb als<br />
Ijodjmerfige unb madjfboUe Qilfsfruppen ber Ratijolifdjen<br />
llftion au lo'ben unb au forbern finb - felbftlos, mit @in#<br />
gabe unb llusbauer fidj in ber Runft betätigen, bie bec<br />
bl. Bregor Don Xaaiana Jie Runft ber Rünfte unb bie 213iffen.<br />
fdjaff ber TUiffenfdjaffencc nennf, in ber Runft, bie 3ugenb<br />
au fiifjren unb au bilben. Unb bodj gilf au4 für fie bas<br />
TUorf bes goffUdjen meifterci: ,%Xe Grnfe ift grotj, aber ber<br />
llrbeifer finb menige.'62 Sitten mir atfo ben $ercn ber Grnfe,<br />
bafi ec nodj oiele foldje llrbeifer ber djriftlidjen EraieJjung fenbe,<br />
beren Qeranbilbung ben Beelenhirfen unb ben Beneralobern<br />
ber religiofen Drben aufierorbenflid) am Qeraen liegen mufi.<br />
giibrung unb abermadjung ift ebenfuge notmenbig bei bet:<br />
Erdiebung bes 3ugenbUdjen, ber ,fidj meidj mie TUadjs aurn<br />
Ilafter umbiegen lätjfaa, je nah ber Umgebung, in bie er<br />
Qineingeräf. 5Zlan rnutj alfo bie Belegenbeifen aum Odjledjfen<br />
enffernen, iljm bagegen in GrJjolung unb Ramerabfdjaft<br />
giinftige unb lei4fe Belegenbeif aurn Bufen bieten, benn<br />
,fdjledjfe %eben oerberben gute Oiffencb4.<br />
mi'an Eann fogar fugen, batj beute eine meifreidjenbere unb d) Die SUeIt unb<br />
6efdfeola<br />
eingebenbea Obermadjung oonnöfen ift, in bem mi'atje als<br />
bie BelegenGeifen au fifflidjem unb religiofem Odjiffbrudj für<br />
bie unerfahrene 3ugenb gemadjfen finb. Biere BefaQren liegen<br />
oornebmlidj in ben glaubenslofen unb fdjlupfrigen, oielfadj<br />
gerabeau in bamonif6er llrf au Opoftpreifen oerfriebenen<br />
Bdjriffen, in ben RinofdjaufteEungen unb jebf au6 in ben<br />
%~inbfunEbacbiefungen, bie foaufagen afle S[ct oon EeEfiire<br />
Oratio 2; P. G. 35, 426.<br />
Zmaffb. 9, 37.<br />
Horat., De arte poet. V. 163.<br />
' 1 Sor. 15, 33.<br />
75
exhibent atqiie faciliorem reddunt. Validissima eiusmodi<br />
ad quidvis evulgandum subsidia, quae, si ad sana principia<br />
apte regantur, eruditioni magnopere atque educationi<br />
prodesse queant, saepe - proh dolor - provehendis<br />
vitiorum illecebris sordidisque quaestibus serviunt. Sanctus<br />
Augustinus in ardore ingemiscebat, quo ad ludos circenses<br />
christifideles eius temporis complures rapiebantur,<br />
depravationemque Alipii, discipuli et amici sui, quae, feliciter,<br />
paulisper constitit, vividis verbis enarratl. Quot<br />
iam adolescentes, ludis hodiernis et turpibus libris corruptos,<br />
parentes ac magistri nunc defleant oportet!<br />
Quaproter omnia illa laudanda et adiuvanda sunt Opera<br />
educationi dedita, quae, christiano prorsus spiritu studioque<br />
ducta iuvenum animis subveniendi, opportunis libris<br />
et ephemeridibus parentes potissimum et praeceptores<br />
de insidiis edocent, quae, subdole plerumque, moribus<br />
et religioni per libros et spectacula struuntur, itemque,<br />
praeterquam quod curant, ut saniores libri in vulgiis<br />
propagentur et ludi scenici rectae iristitutioni fructuosi<br />
habeantur, magno quidem impendio theatra et (einematographa))<br />
aliquando condunt, unde christianae virtuti<br />
non modo nihil discriminis incidat, verum etiam haud<br />
parum accedat utilitatis.<br />
Eiusmodi tamen custodia ac vigilantia, quam adhiberi<br />
oportere diximus, minime postulat, ut iuvenes ab hominum<br />
commercio segregentur, quibuscum vita degenda<br />
animaeque saluti consulendum erit, sed tantum ut muniantur<br />
et christiane firmentur, hodie quam maxime, adversus<br />
illecebras erroresque mundi, qui, ad illud Ioannis,<br />
totus est ((concupiscentia carnis, concupiscentia oculorum<br />
et superbia vitae)) 2; ita ut, quemadmodum de priscis<br />
christianis Tertullianus scripsit, tales nostri se habeant<br />
quales christianos esse nullo non tempore decet,<br />
wompossessores mundi, non erroris)) 3.<br />
76<br />
Conf. 6, 8. 1 10. 2, 16. De idololatria 14.<br />
oeroielfalfigen unb leidjt ggangUdj madjen, mie es ber Silm<br />
mit allen moglidjen Bdjaufpielen fut. Biefe madjfig mirEenben<br />
Serbreitungsmiffel, bie, menn gut unb nadj oernunftigen<br />
Brunbfagen geleifef, bem Unferridjf unb ber Er~iebung 3u<br />
grofjem Xuben gereidjen Eonnen, muffen leiber oft nur bem<br />
2lnreid bunEler 2eibenfdjaften unb ber Beminnfudjf bienen.<br />
'Der 61. Iluguftinus feufate über bie L?eibenfdjaftlid$eit,<br />
ber fidj in feiner Seif audj 6Jjriften au ben SirEurjfpielen F$=<br />
sieben lieben, unb er eraablt mit bramafifcljer EebenbigEeif bie<br />
gliidlidjermeife ooriibergebenben fifflidjen Serirrungen feines<br />
Bdjiilers unb Sreunbee Illipius l. 2L3ie oiele Enfgleifungen<br />
3ugenblidjer finb nidjt in unfern Sagen als Solge ber $end<br />
figen BdjaufteUungen unb fdjledjfer 2eEfure oon Elfern unb<br />
Eqiebern au bemeinen !<br />
'Daber oerbienen aUe jene ErdiebungsmerEe 2ob, bie in<br />
edjf djriftlidjer Qingabe für bie Beeten ber 3ugenblidjen<br />
fidj bie Ilufgabe ftellen, in eigens bafiir beftimmfen 2BerEen<br />
unb Seitfcljriffen gerabe ben Elfern unb Eqiebern bie oft<br />
oerftedt in bie Bdjriffen unb Bdjauftellungen eingefdjmuggelten<br />
fifflidjen unb religiofen Befabren aufpbeden, bie es fldj ferner<br />
Eeine Ilcbeit unb Emube oerbriefjen laffen, gute Sudjer au<br />
oerbreifen unb mirEUdj egieberifdj mirfenben Bdjaufteaungen<br />
ben 'Beg au bahnen, unb bie enblidj audj unter groben<br />
Dpfern Bdjaufpiele unb Silme fdjaffen, bei benen bie 5ugenb<br />
nidjts 3u oerlieren, aber oiel 3u geminnen bat.<br />
'Die notmenbige Qbermacljung befugt inbes nidjf, bafj bie<br />
3ugenb aus ber BemeinfcSaft, in ber fie ia bodj leben unb<br />
ibre Geele retten mub, auspfonbern fei, mobl aber, bub fie<br />
beute mehr benn je nah djriftlidjer %rf im bOraUs gemappiref<br />
unb gefertigt merben mufj gegen bie Serfubrungen unb Zau*<br />
fdjungen ber 2Bek bie nadj ber miabnung eines @oftes=<br />
morfes nur ,,Zegierlid$eif bee fjleifdjes, ZegierIidjEeif ber<br />
2lugeii unb Qoffarf bes Eebens" ift. die 3ugenblidjen<br />
miiffen alfo, mie SerfuUian oon ben erften 6briften ragte,<br />
fein, mas bie edjfen Eijriften aUer Seiten fein foUen: ,miit*<br />
befi9er ber %elf, nidjf bes 3rrtumsU 3.<br />
mit<br />
SePenntn. 6, 8. * 1 306. 2, 16. De idololatria 14.<br />
77
Quibus Tertulliani verbis illud tetigimus, de quo, licet<br />
maximi momenti esset, postremo agere costituimus: videlicet<br />
in quo, ut e proprio eius fine colligitur, christiana<br />
educatio praecipue posita sit; quod autem si sedulo<br />
animadvertatur, meridiana luce clarius apparebit, supremum<br />
educandi munus atque officium ad Ecclesiam<br />
pertinere.<br />
Eo proprie ac proxime intendit christiana educatio,<br />
ut, divina cum gratia conspirando, germanum atque perfectum<br />
christianum efficiat hominem : ut Christum scilicet<br />
ipsum exprimat atque effingat in illis qui sint Baptismate<br />
renati, ad illud Apostoli vividum: ((Filioli mei,<br />
quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis))'.<br />
Vitam enim supernaturalem germanus christianus vivere<br />
debet in Christo : ((Christus, vita vestra)) 2, eandemque in<br />
omnibus rebus geiendis manifestare «ut et vita Iesu<br />
manifestetur in carne nostra mortali)) 3.<br />
Quae cum ita sint, summam ipsam humanorum actuum,<br />
quod attinet ad efficientiam sensuum et Spiritus, ad<br />
intellectum et ad mores, ad singulos et ad societatem<br />
domesticam atque civilem, christiana educatio totam<br />
complectitur, non autem ut vel minime extenuet, verum<br />
ut secundum Iesu Christi exempla et doctrinam<br />
extollat, regat, perficiat.<br />
Itaque verus christianus, christiana educatione conformatus,<br />
alius non est ac supernaturalis homo, qui sentit,<br />
iudicat, constanter sibique congruenter operatur, ad rectam<br />
rationem, exemplis doctrinaque Iesu Christi supernaturaliter<br />
collustratam: scilicet, homo germana animi<br />
firmitate insignis. Neque enim quisquis sibi consentit et<br />
sui propriique tenax propositi agit, is solido ingenio est,<br />
sed unus ille qui aeternas iustitiae rationes sequitur, ut<br />
agnovit ethnicus ipse poeta, «iustum» una simul «et tenacem<br />
propositi virum» * extollens; quae, ceterum, iusti-<br />
78<br />
Gal. 4, 19. Col. 3, 4.<br />
2 Cor. 4, 11.<br />
Horat., Od. 1. 3, od. 3, V. 1.<br />
3Kif biefem 233orfe Sertullians haben mir bereits berührt,<br />
mas Wir an leefer Bfelle au beijanbeln Uns oorgenommen,<br />
mas aber Don ijodjfter Bebeufung ift, namlidj bas mar)re mefen<br />
ber djriftlidjen Ggieijung. G5 ergibf fidj aue iljrem Gigename&,<br />
unb feine Betradjfung rü&t bie überragenbe miffion ber Rirdje<br />
auf bem Bebief ber Eraiefjung erft red$ ins oollle 13idjf.<br />
@igenflidjee unb unmittelbares 3iel ber djriftli6en Gqiebung 3ieI unb Zorn<br />
ift bie 3nitmirfung mit ber Onabe Bottes bei bec 23ilbung b ~ $ ~ ~ ~ ' "<br />
bes ma$ren unb lioilfommenen EIjriften: bas ljeifjf Qrifti<br />
felbft in ben burdj bie Saufe 'XYiebergeborenen, enffpredjenb<br />
bem anfdjaulidjen IlusbruB bes Ilpoftels: ,meine %Mein,<br />
für bie idj abermals Beburtsmeben leibe, bis Eljriftus in<br />
eudj geftaltet iftcc '. Ber maIjre Ebrift mufj ja bas übernatur+<br />
lidje 13eben in CQriftus leben: ,,(5.$riftue, euer 13ebenU2, unb<br />
es in feinem ganaen Sun offenbaren: ,,bamif audj bas 2eben<br />
Sefu in unferem fterblidjen gleifdje offenbar merbeU3.<br />
Besbafb umfabf gerabe bie djrifflidje @r~iet)ung ben gan3en a) %iIbung bee<br />
Sereicij bes menfdjlidjen Cebens, bes UnnKidjen unb ü'berfinn- ma$eeng$eiiten<br />
Iidjen, bes geiftigen unb fittlidjen, bes geben5 bes Ginaehen,<br />
ber gamilie unb ber Bemeinfdjaft, nidjf um es irgenbmie<br />
einauengen, fonbern um es au erbeben, au orbnen unb au Deroollfommnen<br />
nadj bem Seifpiel unb ber 13ebre Eijrifti.<br />
Bec matjre 6r)rift. bie fjcudjt ber djriftlidjen @c#ebung,<br />
ift alfo ber ubernatiirlidje 3nenfdj, ber ftanbig unb folge*<br />
ridjtig nadj ber Dom ubecnafiirlidjen 2idjfe bes Beifpiels unb<br />
ber 13eijre Ebrifti erleudjfeten gefunben Sernunff bentf, urfeilt<br />
unb ijanbelf: ober, um ee mit bem heute gebraudjlidjen Ilusbru&<br />
au fugen: ber mabce unb boaenbefe &ljaraEfermenfdj.<br />
Denn nidjf jebe beliebige, nadj rein fubjeEfiben Brunbfä$en<br />
Ronfequena unb BeijarrlidjEeif aufmeifenbe 2ebenefiibrung<br />
fteilf ben maoren Gljaraffer bar, fonbern nur bie Ilusbauer<br />
in Befolgung ber emigen Orunbgefe$e ber Bere&igEeit, mie<br />
es audj ber ijeibnifcije Bidjfer anertennf, menn er in unfrennbarer<br />
23er'binbung ,,ben geredjten unb oorfaetreuen Z2annu4<br />
' BaI. 4, 19. eol. 3, 4. 2 Ror. 4, 11.<br />
Horat., Od. 1. 3, od. 3, V. 1.<br />
79
tiae rationes integre servari nequeunt, nisi Deo tribuatur -<br />
ut fit a ver0 christiano - quidquid Deo debetur.<br />
Hic sane christianae educationis finis profanis hominibus<br />
inanis quaedam cogitatio videtur vel potius tale propositum<br />
quod perfici nequeat quin non modo naturales<br />
vires deleantur vel saltem extenuentur, sed etiam huius<br />
vitae actio quodammodo repudietur: unde sequitur, ut<br />
sit illud a societate hominum terrenaque eorum prosperitate<br />
alienum et cuilibet in litteris, in doctrinis, in artibus,<br />
in cultu demum humano civilique profectui vehementer<br />
infestum. Cui vero dubitationi, quam ethnici olim, etsi<br />
eruditi, rerum tamen nostrarum ignari et praeiudicatis<br />
opinionibus imbuti, proposuerant - quaeque, recentiore<br />
aetate, proh dolor, crebrius ac pertinacius prolata est -<br />
Tertullianus occurrerat: «Non sumus exsules vitae. Meminimus<br />
gratiam nos debere Deo Domino Creatori; nullum<br />
fructum operum eius repudiamus; plane temperamus, ne<br />
ultra modum aut perperam utamur. Itaque non sine foro,<br />
non sine macello, non sine balneis, tabernis, officinis,<br />
stabulis, nundinis vestris, ceterisque commerciis cohabitamus<br />
in hoc saeculo. Navigamus et nos vobiscum et<br />
militamus, et rusticamur, et mercamur, proinde miscemus<br />
artes, operas nostras publicamus usui vestro. Quomodo<br />
infructuosi videamur negotiis vestris, cum quibus et de<br />
quibus vivimus, non scio». Idcirco sincerus christianus<br />
tantum abest ut res in hac vita gerendas abdicet et naturales<br />
vires comprimat, ut, contra, has alat ac perficiat<br />
cum vita supernaturali ita copulando, ut ipsam naturalem<br />
vivendi rationem exornet efficacioribusque foveat adiumentis,<br />
non modo ad spiritualia atque aeterna, sed etiam<br />
ad ipsius naturalis vitae necessitates congruentibus.<br />
80<br />
Apol. 42.<br />
- P -<br />
- - -<br />
P-<br />
- ----- -- - -<br />
lobt. Ilnberfeits fann aber ooUenbete BeredjfigEeit nur ba<br />
befteijen, mo audj Bott gegeben mirb, mas Bottes ift, wie<br />
es ber maljre Qrift tut.<br />
biefec Gnbame8 ber djriftlidjen Graiebung erfdjeint ben<br />
%eltmenf&en als midUQfeifefrembe Sbee, ober oielmebr<br />
als nidjt ecreidjbar oijne Unferbriibung ober 23erbrangung<br />
ber nafurlidjen güijigteiten unb obne Seqidjf auf biesfeitsarbeit,<br />
alfo als etmae bem Bemeinfdjaffeleben unb bem ir*<br />
bifcfjen 8lud grembes. au ieglidjem gortfdjritt auf bem 8ebiet<br />
ber 2iterafur, bec 213ifjenfdjaff, ber Runft unb allen anbern<br />
Rulturmidene Begenfü81idjes. Iluf einen berartigen Ginmurf,<br />
ben bie Unmifjenijeit unb bas %orurfeil bec Beiben, audj ber<br />
Bebilbefen ber bamaligen 3eit. erboben - unb mie er leiber<br />
1104 häufiger unb ljartnäbiger beute mieberijoTt micb -, bat<br />
ZerfuUian feineqeif geanfmorfet: ,mir finb nidjt melffremb.<br />
%obl finb mir befjen eingebenf, bafj mir Bott, unferem<br />
6djöpfec unb Qecrn, banE fdjulben. mir oecfdjmaijen aber<br />
feine gru& feiner r23erfe. %ur ijalten mir mafj, um uns<br />
ibrec nidjt ubertcieben ober in oedeljcfec %eire AU bebienen.<br />
60 leben mir mit eudj aufammen in biefer rßelt nidjf oijne<br />
gorum, nidjt oljne 32arff, nidjt oljne Säber, Rauflaben,<br />
~edftiiften, Baftbäufer, eure 3aIjrmarfte unb ben übrigen<br />
Befdjaftsoerfeljr. 3ufammen mit eudj treiben mir 6djiffabrt.<br />
leiften 9Xilitärbienft, treiben mir 2anbmirtfQaff unb Qanbel.<br />
Sir baben alfo biefelben Serufe mie iijr unb bieten unfere<br />
Ilcbeifefraff au eurem bienfte an. mie ivir für euer ZOirf*<br />
fdjafteleben unnue erfdjeinen fönnen, mo mir bodj mit eudj<br />
unb oon eud) Zrof unb llrbeif Gaben, fann idj midlidj nidjf<br />
einfeijen." '<br />
ber mabre aijrift ift alfo meit baoon entfernt, auf bas b) ber au@ bet<br />
bieefeitemirfen Au ber&ijten ober feine natürlihen<br />
~~~$f$$<br />
feiten $erabauminbern. 3m Begenteil, inbem er fie mit bem iit.<br />
ubernaturlidjen geben au georbneter Ginbeif oecbinbet, enfmf8eeeIt<br />
unb oerboIlfomrnnef er fle, oerebelf bamff bas nafiirlidje<br />
geben felbft unb füljcf iijm mirEfamere mecte nidjt blofj ber<br />
geiftlidjen unb emigen, fonbern audj bec maferieUen unb ir.<br />
bifcben melf AU.<br />
Apol. 42.<br />
Bunbfr@rrikn Wul' <strong>XI</strong>. Dom 23. !Bq. 1929.
Id profecto tota comprobat christianae religionis eiusque<br />
institutorum historia - quacum historia germani<br />
civilis cultus humanarumque progressionum, ad nostros<br />
usque dies, omnino cohaeret -; praecipue autem vita<br />
Sanctorum ostendit, qui, ab Ecclesia Matre, eademque<br />
una, perpetua quadam fecunditate geniti, perfectam absolutamque<br />
christianae educationis formam in se referentes,<br />
hominum communionem nobilitarunt et bonis<br />
omne genus auxerunt. Optime sane iidem de humano<br />
genere meriti, in omni civium ordine atque in quavis<br />
vitae conditione, editis perfectae sanctitatis exemplis, floruerunt;<br />
in iis enim non desunt curn agricolae simplices<br />
ac rudes tum viri disciplinis litterisque exculti, curn<br />
tenuior opifex tum exercitus dux, cum privatus paterfamilias<br />
tum rex populoriim gubernator, curn ingenuae<br />
puellae deditaeque rei familiari mulieres tum regiae uxores<br />
atque imperatrices. Verum, quibusnam praedicemus<br />
laudibus illos evangelii praecones, qui in missionibus,<br />
opera propemodum infinit& bonorum quoque huius<br />
vitae feraci, una curn fidei lumine barbaris gentibus<br />
humani civilisque cultus commoda tulerunt ac ferunt :<br />
quibusnam eos omnes, qui tot ac tam varia Opera hominibus<br />
christiana caritate sublevandis condiderunt : quibusnam<br />
denique sanctos illos ex utroque sexu institutores,<br />
sane frequentissimos, qui suam christianae educationis<br />
operam per alios propagandam perpetuandamque, singulari<br />
sane curn familiarum ac nationum utilitate, curarunt<br />
?<br />
Haec, haec quidem sunt quae ex christiana educatione<br />
proficiscuntur beneficia, idcirco quia ea ipsa hominem<br />
evehit atque effingit ad vitam virtutemque supernaturalem<br />
in Christo; quandoquidem Iesus Christus Dominus<br />
noster, divinus Magister, cum sit eiiis vitae ac virtutis<br />
auctor et largitor, tum universis hominibus, in quacumque<br />
ii conditione versantur, iuvenibus praesertim, exemplum<br />
se praebet, in eo potissimum aetatis suae decursu<br />
intuendum atque imitandum, cum, obediens omnibusque<br />
virtutibus, quae singulos, familiam, societatem respiciunt,<br />
82<br />
Bemeis bafür ift bie ganae Befdjidjfe bes CS@riftenfums<br />
unb feiner Bdjopfungen, bie bis auf unfere Sage mit ber<br />
Oefdjidjfe ber edjfen Rulfur unb bes mabren Sortfdjritts<br />
&'ammenfaEt. 23etueie bafür finb bOr dem bie @eiligen,<br />
an benen bie Rirdje unb nur fie fo reidj ift. 9ie $eiligen<br />
Gaben in ooD[tommenftem Brabe ba^; 3iel ber djriftlidjen<br />
@qiebung erreidjt unb babei bie menfdjlidje Bemeinfdjaff mit<br />
den 2lrfen oon Bufern oerebelt unb beglubf. Bie $eiligen<br />
maren, finb unb merben in ber Saf immer bie gröfjfen 23bIjlfafer<br />
unb ooaenbefften 23orbilber ber menfdjlidjen BefeIlfdjaff<br />
bleiben, für jebe Rlaffe unb jeben Seruf, für jeben 6tanb<br />
unb jebe Eebenslage, oom einfadjen Banbmann unb Sauer<br />
bis aum Beleljrfen unb Bebilbefen, bOm befdjeibenen @anbmerter<br />
bis aum $eerfuljrer, oom prioaten Samilienoafer bis<br />
aum monardjen, ber über 23ölEec unb Xafionen berrfdjf,<br />
oon ben einfadjen 9Xabdjen unb grauen ber ftiaen $aus-<br />
Iidjteif bis du ben Roniginnen unb Raiferinnen. Unb mae<br />
foII man erft ragen oon ber audj für bas irbifdje Emenfdjr)eifsgIüb<br />
gemaltigen Eeiftung ber Emiffionare bee @oangeliume,<br />
bie ben ungefiftefen 23oltern mit bem Bidjfe bes<br />
BIaubens augleidj bie Rulfurgüfer gebra&t Gaben unb bringen?<br />
213as oon. ben Brunbern AaIjlreiQer caritafioer unb<br />
fodialer rUerte unb oon ber unüberfef~baren Bdjar Geiliger<br />
Eraieber unb @gie$erinnen, bie ibr 233erE in iljren frudjfbaren<br />
Gtiffungen für djriftli6e @rAieljung oeremigt unb oeroielfaltigf<br />
Gaben pr $ilfe<br />
ber Samilien unb aum unfdja$baren 213obl<br />
ber 23ölter?<br />
Das finb bie Srudjte - 233oJjltaten jegtidjer Drbnung - C) 3eius ataiqer<br />
bet djriftlidjen Qqiebung gerabe für bae Beben unb bie über- wb y zp<br />
nafiirli&e Sugenb in Ujriftus, bie fie im Emenfdjen aur @nfmitElung<br />
unb Beftalfung bringen. Benn CS$riftue unfer @err,<br />
ber göfftidje EeIjrer, ift audj Dueile unb Bpenbec biefes Eebene<br />
unb biefer Sugenb unb burdj fein '23eifpieI gleidjaeitig<br />
aiCgemeinee unb d en EmenfdjIjeifsfdjidjfen augangiidjes Bor.<br />
bilb, ber 3ugenb oor aUem in ben 3abren feines oerborgenen,<br />
arbeiffamen, geljorfamen, oor @oft unb ben Emenfdjen mit<br />
anen inbioibuerten, &didjen unb fo$alen Sugenben gefdjmuaten<br />
Eebene.<br />
s* 83
coram Deo et hominibus, exornatus, vitam obscure et<br />
laboriose traduxit.<br />
Itaque omnes eiusmodi thesauri, quos, nunquam satis<br />
aestimandos, hucusque vix ex parte memoravimus, tam<br />
arcte ad Ecclesiam pertinent, iit eius veluti naturam constituant,<br />
cum mysticum Christi Corpus, immaculata Christi<br />
Sponsa, ideoque fecundissima Mater, itemque suprema ac<br />
perfecta educatrix Ecclesia sit. Quamobrem magnus ille<br />
atque ingeniosus Augustinus - cuius beato ab obitu saeculum<br />
quintum ac decimum acturi mox sumus - sancta<br />
erga talem Matrem caritate abreptus, has voces edebat:<br />
((Merito Ecclesia catholica, Mater christianorum verissima,<br />
non solum ipsum Deum, cuius adeptio vita est beatissima,<br />
purissime atqiie castissime colendum praedicas;<br />
sed etiam proximi dilectioneni atque caritatem ita complecteris,<br />
ut variorum morborum, quibus pro peccatis<br />
suis animae aegrotant, omnis apud te medicina praepolleat.<br />
Tu pueriliter pueros, fortiter iiivenes, quiete senes,<br />
prout cuiusque non corporis tantum, sed et animi aetas<br />
est, exerces ac doces. Tu parentibus filios libera quadam<br />
servitute subiungis, parentes filiis pia dominatione praeponis.<br />
Tu fratribus fratres religionis vinculo firmiore<br />
atque arctiore quam sanguinis nectis. . . . Tu cives civibus,<br />
gentes gentibus, et prorsus homines primorum parentum<br />
recordatione, non societate tantum, sed quadam<br />
etiam fraternitate coniungis. Doces Reges prospicere populis;<br />
mones populos se subdere Regibus. Quibus honor<br />
debeatur, quibus affectus, quibus reverentia, quibus timor,<br />
quibus consolatio, quibus admonitio, quibus cohortatio,<br />
quibus disciplina, quibus obiurgatio, quibus supplicium,<br />
sedulo doces; ostendens quemadmodum et non omnibus<br />
omnia, et omnibus caritas, et nulli debeatur iniuria.)) l<br />
Supplices interea, Venerabiles fratres, animos et manus<br />
ad caelum «ad Pastorem et Episcopum animarum no-<br />
X<br />
84<br />
--<br />
De moribus Ecclesia~ catholicae, lib. I, C. 30.<br />
bie Befamfijeit ber eraietjerifdjen 6djaf3e Don unenblidjem<br />
merf, bie Wir bisijer Eaum unb nur aum Sei[ Gaben anbeufen<br />
fönnen, geijörf ber Rirdje berart gu eigen, baft fie gerabeau<br />
itjr mefen ausmadjt. 6ie ift ia ber mqftifdje 2eib Eijrifti,<br />
bie unbefledfe Braut Cijrifti unb baburdj frudjtbare mZufter<br />
unb Band unabijängige unb ~ottenbefe eqieijerin. 3esijalb<br />
bradj ber grotje unb geiftesgemaltige ijl. 2hgufiinus - belfen<br />
feligen Sobes fiinfaeijnijunberfjäljrige WieberEeEjr mir du feiern<br />
uns anfdji8en - ooU Jjeiliger Begeifterung für eine foldje<br />
mZuffer in bie folgenben Eobeserijebungen aus: ,Rafijolifdje<br />
Rirdje, maijre unb mirflidje 9lTufter ber Cljriften, bu leijcft<br />
nidjf nur Bott, belfen Beminn feligftes geben ift, gana rein unb<br />
Eeufdj au oereijren. b u madjft bir audj bie Xädjftenliebe unb<br />
Barmijer&$eit fo au eigen, batj fidj für bie ~erfdjiebenarfigen<br />
Rranfijeiten, an benen bie 6eelen iijrec 6iinben megen leiben,<br />
bei bir aIle mirEfamen @eilmittel in rei4fter Sülle finben.<br />
b u fdjulft unb leijrft, ber Entmidlung unb ben Bebiirfnilfen<br />
bes Rörpers mie bes Beiftes entfpred~enb, in finblidjer meife<br />
bie Rinber, mit Seftigteif bie 3ugenb, mit Bdjonung bie<br />
'Xlten. b u orbneft gleidjfam in freimittiger Rnedjffdjaff bie<br />
Rinber ben Elfern unter; bie Elfern fteUff bu mit ber Bemalt<br />
oaferlidjer Biite über bie Rinber. b u ~erbinbeft bie Briiber<br />
miteinanber fefter unb enger als burdj bie Banbe bes 23Cutee<br />
burdj bie ber 'Xeligion.. .. 3m 'Xnbenfen an bie gemeinfamen<br />
6fammeItern eineft bu bie 8iirger mit ben Biirgern, bie<br />
ZZolfec mit ben SÖItern, mit einem morf bie mienfdjen miteinanber<br />
nidjt dein burdj gefettfdjaftlidje, fonbern audj burdj<br />
bruberlidje Banbe. b u leijrft bie Rönige für bie %öleer<br />
6orge tragen; bie ZZöIfer maijnft bu, ben Rönigen unferfan<br />
au fein. mZit 6orgfalt Ieijtft bu, mem @ijre, mem Eiebe,<br />
mem @tjrfurdjt unb mem Surdjt, mem Zroft, mem mZaijnung,<br />
mem @rmufigung, mem 3üdjfigung. mem Sabel, mem Btrafe<br />
gebiiijm. 60 aeigft bu, mie niQt den bas gleidje gebiiijre,<br />
aber allen Eiebe, feinem RränEung."<br />
mir motten, @ijrmiirbige ?3ruber unb ~ielgeliebfe 6ötjne,<br />
Ger8 unb @änbe bifffleijenb aum Qimmel erbeben, ,aum<br />
De moribus Ecclesiae catholicae 1. I, C. 30.<br />
85<br />
eqw.
stramm» l, ad divinum Regem ((Dominum dominantiumn<br />
erigamus, ut ipse virtute omnipotenti sua iubeat, in orbe<br />
iiniverso terrarum praeclaros christianae institutionis<br />
fructus cotidie magis percipi atque augeri, in singulorum<br />
hominum et populorum emolumentum.<br />
Quorum autem caelestium munerum auspicem, paterno<br />
animo, vobis, Venerabiles Fratres, et clero yopuloque<br />
vestro apostolicam benedictionem impertimus.<br />
Datum Komae apud S. Petrum, die 31 mensis Decembris<br />
anno 1929, Pontificatus Nostri octavo.<br />
@irren unb ?3ifdjof unferer Beelen" ', au unferem Boft unb<br />
Rönig, ,ber ben @ecrfLSern Befe$e gibt", er möge mit ber<br />
6tarfe feiner S1llmadjt oerleiben, barj bie Ejerrlidjen Srudjte ber<br />
6riftTidjen Er&ebung ,in bec gan8en ZL3eltn immer rei6ere<br />
Ernte bringen unb fidj immer mebr oerbie1faltigen aum Beften<br />
ber Eindelnen unb ber %ölter.<br />
2[1e Unterpfanb biefer Jjimmlifc$en Bnaben erteilen ZBir<br />
mit oater1idjec Eiebe Eudj, Efjrmucbige %ruber, Eurem Rle=<br />
rue unb Eurem %oEe ben 2[poftolifdjen Begen.<br />
Begeben au 9lom bei 6t. petec, am 31. Beigember 1929,<br />
im 8.3aJjr Unferee ?)ontififate.<br />
PIUS PP. <strong>XI</strong>.<br />
I Cf. 1 Petr. 2, 25.<br />
- -T.-- --P--