29.01.2013 Views

coleccion - Biblioteca Nacional de Colombia

coleccion - Biblioteca Nacional de Colombia

coleccion - Biblioteca Nacional de Colombia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


t2<br />

Monachis regula Beali Benedicti pel'enniler custodienl.es. El hane earlam<br />

testamenli firmisimum robur oblineal per srecula cuneta. Si aliquis ex<br />

progenie nostra vel extranea, hoc lestamcntum nostrum infringel'e youel'il,<br />

iram Dei omni potentis incurrat, annalhemate perpetuo subjaceat.<br />

Maledictiones, qure in libro Moysi servi Dei maledictis dantur habeat, in<br />

prresenti vita semper in oprobrium vivat, membris magís llecesariis careal.<br />

et in futura vita cum Dathan, et Abiron participium teneat, el<br />

cum diabolo el angelis ejus ignibus reternis mancipatlls permaneat. Et<br />

qllantum in calumniam miserit. in qlladrllplum reeldal, et mille libras<br />

purissimi auri pulsanli voce Monaslerii persolvat; el ad parlcm Regis<br />

aliud tantum. Facta charta testaruenli XVI. Kalendas l?ebruarii,<br />

Era DCCCXVIlI. Regnante Principe nostro Silone cum uxore sua Odisinda.<br />

Et ego jam dicto A<strong>de</strong>lgaster Siliz. una cum supra dicta uxore moa<br />

Brunildi • hoe testamentum á nobis faclum confirmamus, el roboramlls.<br />

el in eo pl'opria signa injecimus. Qui ad confirmandi fuerunt. Sa<strong>de</strong>rno<br />

confirmat. Aello confirmat curo ceteris.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong><br />


•<br />

15<br />

que pro homicidio, neque pro fornicio, neque pt'O calumnia aliqua. El nullus<br />

sil ausus inquietare eos pro fossato, annubta, sive labore Caslelli, vel fis·<br />

cale, vel regale servitio. Brec tamen qure omnipotenti Deo libens offero,<br />

in omnibus plcnissimam firmitatem tenere jubeo.<br />

Si quis vero ex sucessoribus Regurn, Comilurn, aut quilibel horno<br />

<strong>de</strong> quavis persona, contemptor fuerit, et conlm hoc nostrum faclurn vel<br />

in modicum quadrantcm improbus steterit, aut disrumpere conaverit;<br />

in primis iram Dei non effugiat , el extraneus maneat a catholica fi<strong>de</strong>,<br />

reusque sil ante cOllspectum Domini, et nomen ejus <strong>de</strong>Jealur <strong>de</strong> libro<br />

vitre, ellugeat damnatione inferni cum Juda Domini proditore, et sit<br />

super eum analhema marcnala, el sil excommunicallls el á sacratis·<br />

simo corpore , el sanguine Domini nosl.ri Jesu-Chrisli, el a liminibus<br />

Sanctre Dei Ecclesim segregatlls. El in call1um damni sreculal'Ís Regi,<br />

el Episcopo auri libras mille persolvat, et hoc quod exquisierit duplicitcr<br />

reslilllat. El hoc scriptum firmum et incombulsibile permaneat.<br />

Facta testamenti cartuJa sub die qui erat XII. Kalendas Januarias<br />

Era DCCCXLIl. regnante Rege A<strong>de</strong>fonso in Ove lo. Ego memoratus Rex<br />

A<strong>de</strong>fonsus qui testamenti privilegium facere jussi, coram Deo, el coram<br />

testibus signum ffi injeci ac roboravi el testibus ad roborandum tradidí.<br />

Didacus Episcopus, confirmat. Felmirus Episcopus conf. Fredulfus<br />

Episcopus conf. Arias Episcopus conf. Cl'isconiu3 Episcopus conf. Simpronius<br />

Episcopus conf. Al \raro Abba conf. Obeco Abba conf. Munio<br />

Archidiacono conf. Nunno Archidiacono conf. Comes Fernandus conf.<br />

Comes Didac. Didai· conf. Comes Fruela'conf. Comes Alvaro COIlf. Come5 '<br />

Nunno Ñunez conf. Comes Richamundo· conf. Tello Tellez conf. Go<strong>de</strong>stio<br />

Peidrez conf. Serero Nunnez conf. Asoro Peidl'ez conf. Petro Annaiz<br />

conf. Diuago Pelaiez Armiger Regis, Allemirus pinxit.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


26<br />

neque per aliquam calumniam. Si quis vero, quod absit, fieri rnlmme<br />

credimus an nos, an filiis nostris, seu aliqua subrogata persona ad disrumpendum<br />

hoc factum venerit sit maledictus, el cum luda traditore sil<br />

damnatus, et a parte Comitis conCerat in cauto auri soldos D. Facta cartula<br />

sub Era DCCCCLXXVIlIl, a Regnante Principe Ranimiro in Legione,<br />

et sub eius imperio in CastelIa Fre<strong>de</strong>nando Comite. Ego Comes Fredinandus,<br />

et uxor mea Sanctia Comitissa una cum filiis nos tris , qui hane<br />

scripturam fieri iussimus manus proprias roboramus, et !lignos impressimm;.<br />

Basilius Dei nutu Episcopus test. Gau<strong>de</strong>nlius Abba tes. Didaco hic.<br />

Fredinandus Comes robo Sanctia Comitisa robo Gundisalvus filius eius<br />

robo Sanctius ipsius sobolis robo Munio eius<strong>de</strong>m prolis robo Silfanus Abba<br />

test. Julianus Abba test, Sarracenus hic. Bel'mudo Fannez hic. Gundisalvo<br />

<strong>de</strong> Ala el alios pIures robo Gu<strong>de</strong>stio scripsit.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


55<br />

sine sua neglegencia , el lullerit ei <strong>de</strong> suam facultatem , i\le ([ui perdidil,<br />

sepcics lanlwn apreendal dc sualll facullaten <strong>de</strong> iHulll malignum ominem<br />

, 'lui hoc malum fecil, el omlles abitatores loci islins auiuvenl eum.<br />

Et si UOUIl1 asil1ull1 per<strong>de</strong>!. , septem asinos meliores apreen<strong>de</strong>re facial, el<br />

postea nllllarn calumniam perlime cat in l1ullum illdicillm. Similiter el <strong>de</strong><br />

aliis modis in alapis, in plagis, vel vulncribus \'cl aliis iniuriii', vel <strong>de</strong><br />

omnibus rebus in scpcies tanlnm prccepimus cuslodiri vel uefen<strong>de</strong>re, el<br />

pos lea in nullum illdicium nullam calumniam pcrtime cat. Et sic pel"Clonamus<br />

ad omnes abilalores loci islius, el ad illos qui venluri sunl el erunl,<br />

¡Ham quarlam parlem <strong>de</strong> iJlo loloneo, sicul fuit ab inicio, el esl ho(lie in<br />

presenlc, sic fial perpelualiler , exccplus ipsos <strong>de</strong>narios, el ipsas cera',<br />

cl ipsa dccima <strong>de</strong> illo loloneo, donare facimus ad domum Sancli Vinccntii,<br />

Sicul fccerunl parenlcs nostri cx. lo lo , el in hebdomada duas somalas salis,<br />

el nccessaria ligna ; el vos nllllam rcdihicionem vel funcionem sive<br />

censum alicui f[lciali', ni i sancte ecclesie, id esI, vera primicia, cl \'cmm<br />

<strong>de</strong>cimam , el fitlelem sacrificium , el dileclam offercionem á Dco, el<br />

ad ecclesias proprias; el faciat is ipsa oppcra ad i pso castro, id est, lurres,<br />

cl muro ,el sllperpo ilos, el vallcs in profllndulll ad fodiendulIl.<br />

in ipsa septimana dicll1 unllm , propter vestras animas ad salvandlllll sive<br />

pro paganis, qllam pro malis Xpiani'. El si vobis major neccssitas fucrit,<br />

orunes \'OS impcrabili$ pcr vcstram bonarn voluntatclll, sicut vi<strong>de</strong>rilis<br />

quomodo opus cst yobis , ul vos <strong>de</strong>fendatis contra inimicis veslris. Et si<br />

vos per vestran bonam volnnlalem aliqllcm honum serviciull1 feccritis ad<br />

seniOl'cm vestrum, allt ad amicull1 vestruru, et visila\'el'ilis eUIll cum<br />

aliquid <strong>de</strong> reslra bona , aut reccpcriti$ eos in vestras domos, si


05<br />

Illlum staluimus canonicam sententiam el predicacionem apostolicam cum<br />

onme verbum di vinum erangelicum feI'Íri se sciat, el eredilalelll celestelll<br />

caruisse se agnoscal. Facta comlllemoracio , sive preceplum, vel confirmacio<br />

, sive indiguli agnicio , quem nullus inlerpolare au<strong>de</strong>at , vel mutilare<br />

, vel cum socordia conelul' exlurbare abhillc el <strong>de</strong>inceps, qllod est<br />

in capud Itunc preceptllm in ordine ponectam , sicllt scriplum est, el<br />

cOllslilutum in tempore hoc, mense Aprilis die VIlll. Ka\. l\Iaii , luna.<br />

X., C) Ull. P. C. T. Vll.a, ciclus giri solaris poslqllam ingressi sun!<br />

fiullt XV. et alltequam egrediantur ad capud alJemus A. XlII. , anno isto<br />

ohiil Leularills rex, qui regnavil a:1I10s XXX. et menses X. post Obitlllll<br />

eius almo I. ingrediente, regnante l1Iio eius Leu<strong>de</strong>vico rege.<br />

Sigtnum llorrelllls gralia Dei commes et ll1archio=Sigtll. Raimundus<br />

commes gratia Dei=Sigtn. Ermengo<strong>de</strong> commes gralia Dei=Sigtn.<br />

EI'memirlls graLia Dei vicescomes, qui bUllc preceptulll vicem nostram,<br />

et omni regni nosll'i prillcipul11 , seu pontifice' , seu clericol'llm, abbatum,<br />

monacllOrum , et omnem grudum Ecclesie, sivn Jaico , vices commiles<br />

el seniores, vel viliores personas regimini noslro parcncium, simul<br />

confirmal11us, el ad hOllorem eximiulll referimus quid elium el in dileclione<br />

proximi ahealur el implelur, flal semper , et ohli vioni Ilullo modo fuscelul' ,<br />

hoc signllm indidi pro hoc rohorem validul11 slatui, el onunes firmare rogavímus=sign,<br />

Vivas gl'atia Dei epus.=S. Ocio gralia Dei abba <strong>de</strong> cenobio<br />

Sancli Cucufati=S. Ennego que vocal1t Bonofilio=-S. Bonucio.=<br />

S. Geriberlus vicecommes=S, Erl11egeldus sacer el iu<strong>de</strong>x=S, Wisadus=<br />

S. Iocetfl'edus frater BoneHo commes=Sel1iofl'edus t.=S. Wifredus=<br />

Seniofl'edus gratia Dei vicescol11l11es=Gon<strong>de</strong>marus gralia Dei ac si indigllUS<br />

epus, Fl'ugifer ul11i1limus presul=Remundus=S. Trasovarius=<br />

S. Gocefredus=S. Wisibaldus=S. Scndredus-Wifredu'=S. Ermengaudus<br />

comes=Sigtn. Ranimiru pbr. cum lilterís rasís ...... .<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


IX.<br />

Prrecipimus etiam ut nullus nobilis , sive aliquis <strong>de</strong> benefacl.oria emal<br />

solare, aut orLum alicuius junioris, nisl solummodo mediam broreditalem<br />

<strong>de</strong> (oris; et in ipsam medietatem (13) quam emerlt , non facial populationem<br />

busque in tertiam villam. Junior yero qui transierit <strong>de</strong> una mandatione<br />

in aliam , et emerit broreditatem alterius junioris , si babitaverit in<br />

eam , possi<strong>de</strong>at eam integram; et si noluerit in ea habitat'e, ll1utet se in<br />

villam ingenuam busque in tertiall1 mandationem, et habeat meclietatem<br />

pré.ifatro htcreditatis , excepto solare et horto.<br />

x.<br />

Et ([ui acceperit mlllierem <strong>de</strong> mandatione, eL fecerit ibi lluptias, serviaL<br />

pro ipsa hml'editale mulieris, eL habeat iIIam. Si autcm nolueri t<br />

¡bi morari, perdat ipsal1l Ilmreditatem. Si yero in Ilreredilate ingenua nuplias<br />

fecerit, habeat hrereditatell1 mulieris integram.<br />

Xl.<br />

Itell1 dccrevimus, quod si aliquis habitans in mandationc assemel'it<br />

se nec juniorell1, nec filium junioris esse, maiorinus B.egis ipsius mandationis<br />

per tres bonos hOl1lines ex progenie inquietati, habitantes in ipsa<br />

mandatione confirmet jurejurando eUIl1 juniorem et junioris filium esse,<br />

quod si juratull1 fuerit, moretur in ipsa hereditate junio¡' , el babeat illall1<br />

serviendo pro ea. Si yero in ea habitare noluerit, vaddat liber ubi volue­<br />

I'it CUl1l cavallo et atondo SUD, c1ill1issa integra brereditate , et bonorum<br />

sllorum medietate.<br />

XII.<br />

Mandamus (14) iterum , ut cuius patel', aut matel' soliti fuerunt labo-<br />

(i5) Aca<strong>de</strong>mia y Risco in ipsa medielale.<br />

(t4) Aca<strong>de</strong>mia mandavimus iterum ut sicut alicltjus 1)(l/el' aul a¡'us $ol'-li {14(rillllajorm'e IiUlredila/es<br />

Regís aul ·red<strong>de</strong>re/iscaUa Irib¡¡la .<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


Munillus Velasqujz, eL<br />

Dldaells Pelajz ef.<br />

Sonna Munizi, ef.<br />

Pellagills Vellitiz. ef.<br />

Ermegildlls Ho<strong>de</strong>riquiz, Ieonomus<br />

domini Itegis, ef.<br />

Munius Didaz, ef.<br />

Menindus Petriz, ef.<br />

Didaells Citizi, ef.<br />

lsidol"lls Velliliz, ef.<br />

Rapinatus Didaz, ef.<br />

Didaeus Didaz, ef.<br />

Didaeus Domeniqlliz, ef.<br />

Gundisalvus, Didaz, ef.<br />

Cili Didaz, ef.<br />

Citi Gundisalvlls, ef.<br />

Dominiells Armenlariz, ef.<br />

Dominiells Mllniniz, ef.<br />

Fre<strong>de</strong>nandlli Salvatoriz, eL<br />

Pasqual Stepbanus Citi ts.<br />

Dicacus Froila, ls.<br />

Sesnandus Aslrariz, Clel'icus<br />

regís qui notavit.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong><br />

95


Donacioll tic val'ias posesiones, lilJcrlatlcs y llrivilegios (lue hizo á la Sama<br />

Iglesia <strong>de</strong> Leoll 1.1 Reina Doña Urraca en el mio llO!'.<br />

,"spaiía Sagrada, tomu XXXVI, :lpéndicc XLllJ.<br />

Anticrua Sallctorum Patl"lim institutio terrenis precipit ltegibus, ut Ecclcsias<br />

Dei, edillcent, et amplificent, et pro posse suo honore non cesscnt,<br />

sicnt sacra testalur Scriptnra dicens: Qlti domum Dei edificat, semetipsUln<br />

edifica!. Uuic Domini voci aliquantulnm obtemperare cupiens, Ego Urraca<br />

Dei nutn tolius Hispanie Regina beate memorie Calholiei Imperatoris<br />

Domini A<strong>de</strong>fonsi, Constancieque Regine filia, huie Ecclesie Sanctissime<br />

Dei genitrieis et semper virginis Marie, Sedi seilieet Legioncnsi, cui avi<br />

el proavi mei plurima exhibucrunt beneficia, et Sanetisime memorie Pater<br />

meus exhibuit non minora, KartuIam tota mentis intencione Caeio, et<br />

tam regia Monasteria eum omnibus villulis suis que ibi vi<strong>de</strong>ntur esse testata,<br />

quam etiam Villas á Regibus meis seilicet antecessoribus ibi datas,<br />

sive ab aliis nobilium filiis, vel ab omnwns hominibus quos ibi suas pro<br />

Deo et pro suis animabns <strong>de</strong><strong>de</strong>l"lint hereditates, <strong>de</strong> rauso, et homicidio,<br />

et fosasataria, et ab omni calumnia regali, vel sagionaLi pro animabus<br />

parentum meorUID, et pro remedio anime mee liberas esse perpetuo teIllpore<br />

preeipio, taIi scilicet conventionc, et eo<strong>de</strong>m modo sinl iu omnibus<br />

sub jure Sancte Marie honoratc, sicut ville, el Monastel"ia Sancti Pclagii<br />

sunt. IIanc igitUl" ingenuitatem vel honorem, quam huic Ponti(icnli<br />

sedi, el Monasteriis, et villulis suis fucio propter amorem Domini nostri<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


149<br />

chal' con los otl"OS vecinos y propietarios <strong>de</strong> fuera, y se respon<strong>de</strong> con distincion:<br />

ó justifica el noble ser sus adquisiciones ó la resi<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> sus<br />

mayores en la behetría, anteriores al privilegio <strong>de</strong>l Rey D. Juan II y entonces<br />

obtiene como Gregorio <strong>de</strong> Castro en Quintana-Palla y los Peñas<br />

en Melgosa: ó se le convence ser introducido posteriormente, y en este<br />

caso se le obliga á pechar sin valerle la hidalguía como á los Alonsos en<br />

Quintana <strong>de</strong> V. e Lucio y á los nobles <strong>de</strong> Zumel y Becerril, que pOI·<br />

este motivo fueron vencidos. Y son ejemplares <strong>de</strong> que se acuerda el erúdito<br />

doctor y catedrático <strong>de</strong> prima <strong>de</strong> leyes <strong>de</strong> esta real Universidad (Valladolid),<br />

D. Atanasio <strong>de</strong> Oteiza y Olano, en su docta alegacion (que tengo<br />

impresa) por la Villa nueva <strong>de</strong>l rio <strong>de</strong> Ubierna contra los nobles <strong>de</strong> ella,<br />

D. Juan Fernan<strong>de</strong>z Zorrilla, Gaspar <strong>de</strong> ViIlaran, Juan Alonso <strong>de</strong> Huidobro,<br />

Doña María <strong>de</strong> Miranda, D. Andrés Diaz <strong>de</strong> Ortega y Domingo <strong>de</strong><br />

Pando, en cuya causa ignoro cual fuese la resolucion por esta Chancillería<br />

á la cual concurren tales pleitos <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el principio.»<br />

Las behetrias quedaron en su último estado reducidas á pueblos en<br />

que no residian otros vecinos que pecheros.<br />

XVII. lUí etiam quí soliti luerunt ire in fosaturn cum Rege, curn comitibus,<br />

cum majorinis, eant sempet' solito mm·e. Este capítulo prescribe<br />

la obligacion <strong>de</strong> ir á la guerra (fosaturn) con el Rey, los con<strong>de</strong>s ó mayorinos,<br />

los que tenian esta c05tumbre. El cap. XXVIII dispone que en<br />

tiempo <strong>de</strong> guerra vayan á Leon las gentes <strong>de</strong>l territorio que <strong>de</strong>scribe á<br />

guamecer la ciudad y reparar los mm·os como lo hacian los ciudadanos <strong>de</strong><br />

Leon. Estos artlculos suponen organizada ya la milicia <strong>de</strong> los concejos, que<br />

nosotros creemos tun antigua como las mismas villas. En tiempos <strong>de</strong> guerras,<br />

turbulencias, anarquia yen que solo imperaba el <strong>de</strong>recho <strong>de</strong>l mas<br />

fuerte, tenían nece5idad los pueblos <strong>de</strong> una fuerza pública, compuesta <strong>de</strong><br />

los mismos vecinos, para <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>rse en el interior <strong>de</strong> los turbulentos y po<strong>de</strong>rosos<br />

y en el esterior <strong>de</strong> los enemig05 <strong>de</strong> su religion y <strong>de</strong> su patria.<br />

Las frecuentes invasiones <strong>de</strong> los árabes, los gloriosos sitios que sostenian<br />

con sus propias fuerzas las poblaciones, <strong>de</strong> cu yos hechos estan llenas<br />

nuestras historias, y las confirmaciones <strong>de</strong> 105 fueros <strong>de</strong> Caslrojeriz, que<br />

hemos publicado, pago 39, comprueban nuestra opinion.<br />

XVIiI. .J/andavitnllS iternm ¿bt in Legione, sw onnibus cmteris civitati<br />

bus, et per onnes alfoces lwbe(tntur judices electi á Rege, qui jlldicent<br />

causas totius populi. Esta ley prueba que el feudalismo no habia hecho<br />

entre nosotros gran<strong>de</strong>s progresos, cuando en Leon, en las ciuda<strong>de</strong>s y en<br />

todos los alfoces <strong>de</strong>l reino habia jueces nombrados por el Rey que ejercian<br />

en su nombre la jurisdicion civil y criminal.<br />

Art. XIX .................... Si autem aliquis testimn falsum testipcasse<br />

probafus fuerit, 1'eddat pro falsitate mg'¡ LX ,olidos, el mi ex quo fal-<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


US2<br />

<strong>de</strong> repoblar. fortificar y <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>r á menudo las villas <strong>de</strong>bió ser causa <strong>de</strong><br />

que se entregase la administracion <strong>de</strong> ellas á sus vecinos que mas que<br />

nadie estaban interesados en su <strong>de</strong>fensa. El municipio romano que hahia<br />

conservado el clero, pasó al pueblo mejorado <strong>de</strong> tal manera, que las<br />

poblaciones empezaron á ser unas pequeñas repúblicas tan fuertes y po<strong>de</strong>rosas,<br />

que impidieron en España el <strong>de</strong>sarrollo en toda su estension <strong>de</strong>l<br />

régimen feudal, <strong>de</strong>fendieron las villas contra los sarracenos y lucharon<br />

contra la anarquia <strong>de</strong> los gran<strong>de</strong>s, sirviendo siempre <strong>de</strong> escudo al trono.<br />

Este po<strong>de</strong>roso elemento <strong>de</strong> civilizacion no se creó como en otros paises<br />

en medio <strong>de</strong> la encarnizada lucha <strong>de</strong>l pueblo con los señores feudales, no,<br />

los Reyes y tambien los gran<strong>de</strong>s señores facilitaron entre nosotros el <strong>de</strong>sarrollo<br />

<strong>de</strong> esta institucion por el interés que tenian todos en fomentar la poblacion<br />

y en estimular á los ciudadanos á la <strong>de</strong>fensa <strong>de</strong> sus hogares. Con<br />

siervos no se hubiera reconquistado España <strong>de</strong> los moros.<br />

La importancia política que llegaron á ejercer nuestros concejos la<br />

iremos notando á medida que avancemos en esta publica..;ion.<br />

ArL. XXXV. Zava:;ollres Ó zaWlOrres. Segun dice el SI'. Lista en su<br />

discurso sobre el régimen municipal <strong>de</strong> España son fiestas <strong>de</strong> farsantes.==­<br />

La ley IV tit. VI, Part. VII <strong>de</strong>clara infames á los que por precio los representaban.<br />

«Otrosi son enfamados los juglares, el los rencedadores et<br />

los facedores <strong>de</strong> los zaharrones que publicamenle antel pueblo cantan. ó<br />

baylan ó facen juegos pOI: precio que les cien: et esto es por que se envilecen<br />

ante todos por aquello que les dan. Mas lo que tanxiesen estrumentos<br />

ó cantasen por solazar á sí mismos, ó por facer placer á sus amigos, ó<br />

dar alegria á los reyes 6 á los olros señores, non serien por en<strong>de</strong> enfamados.»<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


175<br />

porco , el <strong>de</strong> camero, et tle cabra, et <strong>de</strong>nt singul05 adrel1es <strong>de</strong> sevo, .et<br />

singulos otros ad apotegam <strong>de</strong> palatio in diebus estatis semel in anno-, e t<br />

in una bebdomada <strong>de</strong>narium , et in alia medacula solvallt.<br />

Omnes panatal'ie (13) et piscatol'es, qui panem in foro vendi<strong>de</strong>l:it" per<br />

unaquaque hebdomadam solvant singulo argenzeos, i<strong>de</strong>m <strong>de</strong>nariurn<br />

cJemedium: el pensa panis minuta fuerit , quinqlle solidos ei solvat, ellevat<br />

penas et suplicium secundum volunplatem populi.<br />

Nulllls vicarios (-14.) ele siol' ('15) quanelo ibi senior venerit, aueleat<br />

preben<strong>de</strong>re mlllierem per violentia pro ad farinam, vel per ad servicium,<br />

lIec succurram dllcanl in pretio elato: nt nullam mulierem non faciat directo<br />

dc alieo indicio sine suo mari Lo : ut nulla calumpnia plus sil in fidiatu<br />

sit quam in solidos ([uinque , et sic ihi casam habuerit , et nullo<br />

homo non <strong>de</strong>bet per<strong>de</strong>l'c suo solare pro nulla mala que facial.<br />

De i\lis qui fUl'tum fecel'int expurget se per Kalicla <strong>de</strong>sidcrio in sursum,<br />

et qui fornacem fecerit in domum suarn pro pan e alieno qlloquere<br />

pariat solidos quinque in tantum ad sua ....<br />

Qui in haralia (i 6) cllm suo vicino sakaverit lanzam pariat suo concilio<br />

centum solidos.<br />

De Karl'ccatara <strong>de</strong> Sal<strong>de</strong> una eminda , et una travessa, <strong>de</strong> cata emina<br />

illo quod paraverit.<br />

De Napos tres <strong>de</strong>narios, ele assino uno <strong>de</strong>nario, <strong>de</strong> peone uno garfato.<br />

De Kan'ata <strong>de</strong> Rahanos viginti, et asino <strong>de</strong>cem, ct <strong>de</strong> peone quinque·<br />

De Karro <strong>de</strong> alios, aut <strong>de</strong> cep(llas viginti restes <strong>de</strong> octo capecas, <strong>de</strong><br />

assino <strong>de</strong>cem restes, <strong>de</strong> pcone karregato quinque restes.<br />

De Panatero non fuit sic <strong>de</strong> ciyitate, quomodo <strong>de</strong> foras <strong>de</strong> pane que<br />

vendi<strong>de</strong>rit non <strong>de</strong>l portatico, nec iIIe qlli pane comparaverit non elel<br />

portatico.<br />

Et fluis homo <strong>de</strong> fora fucrit, et ad mCl'cato veneril comparelio <strong>de</strong> Zapatones<br />

aut <strong>de</strong> avarcas, qllanLas ([uere non <strong>de</strong>l pol'tatico.<br />

Et quí vendi<strong>de</strong>rit dllas tordacas non <strong>de</strong>t portatico.<br />

Qlli avarquero fuerit <strong>de</strong>t uno parelio cata mense.<br />

De Karro <strong>de</strong> materia tres <strong>de</strong>narios) qlli i\la vendi<strong>de</strong>rit, el qui illa<br />

comparayerit homo <strong>de</strong> foras <strong>de</strong> tres <strong>de</strong>narios.<br />

De Karro <strong>de</strong> latas octo.<br />

De Kan'ata <strong>de</strong> arcos octo, <strong>de</strong> assino duos, <strong>de</strong> Peone uno.<br />

De Karrecatnra <strong>de</strong> Pice uno torale.<br />

(13) Arl. LXI \'. No haco rnenciOIl ue los pcsca


188<br />

bonitatis , et pietatis suro mo<strong>de</strong>ramen, nt ubi emendationem prospexerit<br />

mentium, veniam tribuat culpaJ'um. El nos iam supradicti concedi-'mus,<br />

et confirmamus foribns bonis in villas pernominatas, broc sunt<br />

nomina eorum Villafriela , eL Orbanelia, el Sancti Martini, el in ipsa<br />

Villa Sancti Martini tribuimus vobis cluos clomos cum bomines habitantes<br />

in eos : addidimus illos super ipsas villas, el non babeant super se<br />

ipsas villas, íam supradictas, nullum laborem ex castellis, et nulla<br />

expeditione publica, quro clicitur fOiisato , sed serviant ad atrium Sanctorum<br />

Apostolorum Pelrí , et Paulí, vel ad vos Domnos noslros, iam<br />

nominatos, vel qui ibí<strong>de</strong>m habitaverint, tam in dieblls nostris, quam<br />

post obitum 1l0stnll1J, el vetllimus ele eas Tillfadus, et Iuelices, el Saiones<br />

nostros, sive et annuteba el per suos iudicios foro llllrgensi, ut sint<br />

ingeunas ah omni re , ut non abeant super se nullum aliulll Ducem, nisi<br />

Abbas, ([ui Caradigna regerit. Omnia autem , ut iam eliximus, Sil confirmatum<br />

Ecclesiro vestrlli ipsnm locum sllpralaxatum , el cultoriblts ibi<strong>de</strong>m<br />

<strong>de</strong>servienlibus perpetuo [empore in vestro vindicent iure, nt <strong>de</strong>o<br />

elie tempore, aut die in vestro arbitrio maneat. Si quis tamen, quocl non<br />

fieri prorslls credimus, an nos j an filiis, an neptis, seu aliquis ex successoribus<br />

no tris, ve] posterioribus, hunc noslrum pretexlum, seu confirmationem,<br />

nisus fuerit violare, aut elisrumpere : fiat a Domino nequiter<br />

punitus, el á corpus eius maneat seclusus, el cum Leviatan cletineatUl'<br />

fundo baralri arsurus, eternasfJue penas sit lugiturus. In supe¡'<br />

secularia damoa sit afflicLus, et post regiam partem C, ami talen La inferat<br />

vestris obLlltibus, et post b::cc bunc nosLrum lestamentum firmis maneat,<br />

et eslabilis. Facla Cartula testamenti, yel confirmalionis nolum die<br />

Sabbato XIII. Kal. Marc. Era T. LXXVII. Regnante Serenisimo Domno,<br />

el Príncipe Fredinando in J...egione, et in Castella sub divina clementia,<br />

Ego Fredinandlls, gratia Dei Re"\: , qui llunc leslamentum Heri iussi<br />

manu propria signum impresi. Ego igitur Sancia, gralia Dei Regina, bac<br />

series á me facta lestamenti, manu mea signum feci, el testibus tradidi<br />

ad roborandum. Pelagio Frenandiz, Armiger Regis robo MUllio A<strong>de</strong>fonso<br />

robo Gutter A<strong>de</strong>fonso robo Gomiz Didaz robo Fafila Petriz robo Nepzano<br />

Osso¡'ez couf. ::\Iunnio Fanniz conf. Sarracino Fanniz conf. Fredinando Ru<strong>de</strong>riz<br />

conf, Flagino Fredinandiz test. Munio Fredinanc1iz test. Gomez Gutierrez<br />

test. Nunnu Alveriz conf. Gunclisalvo PeLriz couf. Alvaro Bermudiz<br />

conf. Ru<strong>de</strong>rico Bermudiz conf. i\llIl1lU Alveriz robo Forluni Alveriz robo<br />

Gundisa\\"o Alveriz robo Didaco Alveriz rol',<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


Hl7<br />

Privilegio concedido en W45 })O1' D. FCl'Ilamlo l)rimero al monasterio<br />

tle santa Juliana , dando á su licITa y vasallos, fueros , excnciones<br />

y fl'anq\lczas (ti.<br />

Archil'o <strong>de</strong> la Iglesia culegial <strong>de</strong> SaHtillana.<br />

Sub divino imperio Patris, eiusque Filii, atque Spiritus Sancti, unus<br />

essencialitel', et trinus personarum regnantes in srocula sreculol'Um.<br />

Amen. Do01ini nos tri Salvatoris, atque gloriosis, et post Dominum, et<br />

fortissimis patronos, venerandisque martyribus , quoru01 reliquire conditre<br />

requiescunt Sanctre Iulianre, cuius corpus tu01lllalum est, el. eoru01<br />

Santi Vicenli , et Santorum Aposlolorum Pe tri , et Pallli, et Santi<br />

Ioannis Apostoli, et Santi Michaelis Archangeli, et Sanli Pelagills, in<br />

qllorum honore fundata esse dinoscitllr in lerra Aslunensi in loco, qlli<br />

dicitur Planes, in domino Deo. Eteni01 ego Ferrandus gralia Dei rex<br />

prolis Santioni regno, et uxore mea San tia regina, Ad<strong>de</strong>fonsus pl'incipus,<br />

maluimus texere series te,;tamenli ad locllm supra nominatum , el<br />

tibi 10anni Abbati , atque o01ni Collegium fratrum, velmonaclJOl'Um , et<br />

Sacerdotum, et ibi commorantium propter remedium animro nostrre vel<br />

parentum :aostrOl'Um. Nos enim Deum reverentes , et eius misericordiam<br />

(!) Este privilegio está inserto en una cOllfirmacio n <strong>de</strong>l rey D. Alfonso el sa bio fechada<br />

en Valladolid, á seis dias andados <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> la era i295 ( año 1.255). El pergamino<br />

en que e ti escrito, esta. tun mal conservado , que no pueclen leerse bien algunos pasug(>s. La<br />

copia rumanceada, que publicamos ;i continuacion , nos dá á conocer lo que es tá gastado<br />

en la escritura <strong>de</strong> COllfirmacion.<br />

En el año <strong>de</strong> :1209 el rey D. Alfonso VIII olorgó á SantilJana los fueros <strong>de</strong> Santaodl;l'<br />

I;on algunas adiciones. InscrtarenlO ' e te uocumcnlu en d lugar correspondiente.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


193<br />

sperantes, conced illl LIS , alque cOlllirlllalHlIS I'oriuus bonis ad iHum loculll<br />

ut ista hora in ante, et post .......... .. ad nullum regem ................. .<br />

tan in itinere , quam in chorle nulo labore in Castellos, et nula expeditione<br />

, quod dicitur fonsalo, nec mIllas non .... mus <strong>de</strong> eas merinus.<br />

eL judices , el sayones <strong>de</strong> villis , vel <strong>de</strong> hereditates tan in Astmias, sicut<br />

in Caslilla , quomodo lenel sine eOl'llm nobis, sic el iBis hominibus<br />

............... ........................... nulum servitium , non alium ........ .<br />

si roboramus atque confirmamos ego Ferrandus.................... regina<br />

ante <strong>de</strong> ista hora scriptura firma, et slabilis permaniat omnibus diebus<br />

vitm nostrm si ve per obitum noslro, el belamus lrusllffi, eL hetamus<br />

nuntium <strong>de</strong> colunis, el betamus maneria in sanla luliana ................ .<br />

........................................................... ista charla confirmacionis<br />

voluerit violare aul disrumpere tial á domino nequiter punitus,<br />

et ad corpus, el sanguinem eius maneat extraneus, et cum Datan, et<br />

Abyron parem penam abeat habiluros, et cum lucia qui clicitul' .........<br />

sil in Inferno damnatus alquc confusus ¡nsupe¡' post partem regina centum<br />

ami talenla ....................... malumque quod fecit in duplo restituat.<br />

Damos alío foro bono ....................... in nulo loco vasali <strong>de</strong><br />

Santa luliana, el post; in teslamentum firma permaneal.=Facta cartula<br />

testamenti confirmationis notum die, quod erit II feria, XIV kalendas<br />

Aprilis, hera MLXIXm recnante rege domino Ferrando príncipe in<br />

Le¡rione, eL Castela sub divina clemencia. Ego Ferramlus rex, qui ham<br />

Charlulam cOllficere iusi manu mea robora vi. ffi=<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


tlO<br />

ll1ulieres sccum in domo non habeant, nisi matl'em. aut SOrOrC!ll, allt amitam,<br />

aut novercam. Yestinicntum unius coloris et compelens babeant. Infra<br />

eLiam <strong>de</strong>xtros (14) Ecc\esire Laicí uxoratl non habitent, nec jura<br />

possi<strong>de</strong>ant. Doceant autem clerici filios Ecclesire, el infantes, lit symbolum<br />

(15), et ol'ationem Dominicam memoriter teneant. Si quis lamen Laicus<br />

buius nostrre institutionis violator extilel'it, anaLbema sito Presbyter<br />

vero, et Diaconus, si buius jussionis <strong>de</strong>structor extiterit, sesaginta solidos<br />

Episcopo persolvat , et gradu Ecclesiastico careat.<br />

IV.<br />

Quarto vel'o titulo statui:nus, ut omnes Archidiaconi, et presbyleri,<br />

si cut sacri Canones prrecjpiunt, vocent ad pcenitenliam adulteros, incestuosos,<br />

sanguine misto', fures, homicidas, maleficos, el qui Cllm animalibus<br />

se inquinant. El si p


2t2<br />

sicul lex Gotbica mandat, omni tempore suas veritates (26) recupere!<br />

el possi<strong>de</strong>at.<br />

x.<br />

Decimo vera titulo <strong>de</strong>crevimus, ut i\le, qui laboravit vineas, aut terras<br />

i'n contentione positas, colligat fruges: et postea habeant judicium super<br />

radicem, et si victus fuerit laborator, reddat fruges domino h::ereditatis.<br />

Xl.<br />

Un<strong>de</strong>cimo autem titulo mandamus, ut omnes Cbristiani per omnes<br />

sextas ferias, nisi festum intervenerit, jejunent, el hora congrua cibo reficiantur,<br />

el faciant labores suos.<br />

XII .<br />

Duo<strong>de</strong>eimo quoque titulo prreeipimus, nt si quilibet horno pro qualicumque<br />

culpa ad Ecclesiam confugerit, non sit ausus eum aliquis iu<strong>de</strong><br />

violen ter abstrahere, nec percutere , nec persequi infra <strong>de</strong>xtros Ecclesim<br />

qui sunt triginta passus : sed sublato mortis periculo, et corporis <strong>de</strong>Lurpatioue<br />

, faeiat quod lex GoLhica jubet. Qui aliter fecerit, anathema sit.<br />

et solvat Episcopo mille solidos purissimi argenti.<br />

Xl\[.<br />

TerLio titulo <strong>de</strong>cimo mandamus, ut omnes majores; et minOl'es veritatem<br />

eL justitiam Regis non contendant: sed sicut in diebu domini A<strong>de</strong>lphonsi<br />

Regis, fi<strong>de</strong>les l et recti persistant, et talem veritatem raciant,<br />

qualem ilIi feeemnt in diebus suis. Castellani alltem ir! Castella talem vel'itatem<br />

faeiant Regi, qualem feeerunt Sanetio Duci. Rex vera lalem veritalem<br />

faciat eis, qualem feeit prrefatus Comes Sanctius. Et confirmo lotos<br />

illos foros cunctis babitantibus Legione quos <strong>de</strong>dit i\lis Rex Dominus<br />

.\<strong>de</strong>lphonsus pater Sanctire Regimc vxoris mere. Qui igitur banc nostram<br />

t:onstitulionem fregerit, Rex, Comes, Vice-Comes, majorinus, sagio tam<br />

Ecclesiaslieus quam secularis ordo, sit excommunicatus, et á consor!io<br />

Sanctorum segregatu8, et perpetua damnatione cum Diabolo, et Angelis<br />

eius damnatus , el. dignitate sua temporali sit privatus.<br />

(26) El P. Risco en la misma página <strong>de</strong> su mencionada obra , dice: q1le vetilales significan<br />

los drrechos, privilegios y bienes <strong>de</strong> la iglesia, en cuy" comprobacion ad uce algu nos datos.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


220<br />

Carla ImebUt <strong>de</strong> las sernas <strong>de</strong> la Iglesia <strong>de</strong> San Julian <strong>de</strong> Sojllela 01,01'e'nda<br />

por lloña ESlefania reyna lle Naval'l'a en el año tle t059.<br />

Sub nomine Sanlee el individllm 1'rinilalis, Patris, e'L Filii, el Spirilus Sancti,<br />

Amen. QlIoniam brevis est el fragilis hominum vita, el I1l1nquam, pro<br />

dolor in eo<strong>de</strong>m permanet slaluque noslris laudabililer sunt gesta in noslriis<br />

temporibus, <strong>de</strong>centi eonsilio posLerorum curavímus memorire comen<strong>de</strong>ntur.<br />

Ego humilis Stepbania, Dei gratia Regina, olim bonre memorim regís Gat'sire,<br />

fili i regis Sanelii uxor, omnipolenlis Dei aspiralione miehí et meus cupiens<br />

in boc anLecessoribus providcre, quosdam fugitivos á sedibus propriis<br />

cxpulsos, in quadam serna, euills voeablllum esl la Serna <strong>de</strong> Sancto<br />

Vicenlio, qure est prope domum Santi Jnliani <strong>de</strong> Soiola ad ipsam pertinens<br />

'Oomum , cuius magniludo est <strong>de</strong> vinea Vlasco Azenari usque ad eabezon<br />

<strong>de</strong> la Ra<strong>de</strong>. Cum eonsilio omnium fratmm in Naiarensi ecclesia habilantillm,<br />

et cum consilio omuium filiorum meorum <strong>de</strong>erevi pro anima mari ti<br />

!Dei regis Garsire, et animas pre<strong>de</strong>cessomm meorum remedio misericorditer<br />

populare. IgítUl' do vobís exulibus in populalionem ad eollendum iIIam<br />

sernam, qllm est super Medrano, et qum dieilllr <strong>de</strong> la Quintana, el illam<br />

qure est sllblllS Medrano, et qu::c dicitllr <strong>de</strong> Sera,ante, et lenel <strong>de</strong> Sancta<br />

Columba usqlle ad Sanetum Ciprianum, el ill


228<br />

ram, nee in homines tcrminus illius, non inquietentJanilas, nec <strong>de</strong>bilum<br />

quod red ere solebant ad Caslellum <strong>de</strong> Luna annis singulis, id est, metros<br />

XL. vetamus el monemus ut <strong>de</strong>illceps á modo non exolvant i11ud, nec<br />

quod iQventum, vel ordinatum acceperint post partem Sedis Sanctc:c Mal'ic:c<br />

vestrol'umque sllccessorum pagant obsequiulll, et ad vestram concurrant<br />

ordinalionem. Neminem prc:ctermitimus qui "obis disturbationem<br />

faciat in eis quicquam in veslris utilitatibus peragant, et Sedis jam (atc:c,<br />

tam ipsi qui modo sunt, quam filii, et homines progenies eorum per sc:ccula<br />

cUllcta. Pro eo qllod tu pater SancLissime Ordoni Prmsul nobis dignum<br />

exibuisili obsequium, dum te <strong>de</strong> expedítione civilate Emeritre duximus<br />

ad Ispalim, vocata nuper civitas Sibilia, eum Episcopo Alvito, ub<br />

ipse migravit ad Dominum, tu autem fecisti nobis in<strong>de</strong> anlluente Domino<br />

<strong>de</strong>portare Sanctissimum et gloriosum corpus Beati Doctoris Ilostri Sancti<br />

lsidori Archiepiscopi confessoris Christí, quem nos pe!' manus tuas, aliol"umque<br />

Prresulllm, feeimus recon<strong>de</strong>l'e in eivitate Legionense in Eeelesia<br />

Sancti Joannis: ubi per te habetllr nos tri <strong>de</strong>eus el gloria doctrinre , totius<br />

Uispanire Doctor: i<strong>de</strong>o annuit serenitati nostrc:c , nt conce<strong>de</strong>remus tibi<br />

jam dicto Patri Domino Episcopo prredietum Monasterium Sanctre :M:arlhre<br />

<strong>de</strong> Riba <strong>de</strong> Tera, et ipsam terram Nocela, quam t.ibi dare voluimus<br />

in ordinatione Episcopatus tui, qua m tu recipere noluisti penes ipsum<br />

<strong>de</strong>bilum quod in<strong>de</strong> anni.:i singulis dabant , per quod mihi suggestionem<br />

fecisti cum Episcopis qui subter in hac scriptura notati sunt, atque cum<br />

conjuge nostra Sancia Regina, per quam et eujus per consensum placuit<br />

voluntati nostrre ut faeeremus tibi ilunc textum Scripturre Testamenti<br />

juxta qllod supra taxatum manet, ut ita permaneat cunetis diebus brevo<br />

pel'benni et sc:ccula cuncta. Oramus te Domine Jesu-Chrisle per interceisiunem<br />

genitricis ture excellentistimre semper V. M. cuí ha'c dona exigua offerimus,<br />

ac per omnium Sanctorllm tllorum, ac per ipsillS tui Antistis Sancli<br />

Isidori, clljus nobis dare dignatus est ossa, ut hrec dona parva, luo nomi­<br />

Ile dicata, sint tibi accepta ae placida: et quicllmqlle ex his collatís quidqllam<br />

abstulerit, vel qualibet fmuele alienare prreslImpserit, sciat se hic<br />

privatum á Christi comunione, el in futuro sa'culu in ;:eterna confussione.<br />

Pro temporali yero damno componat judiciali sententia in duplo "el in tri_<br />

Vio: et llOC factum nostrum in cuncta srecula sit firmum, el stabilitum . Facta<br />

scriptura Testamenti concessionis vel firmitatis die X Kalendas Januarii<br />

Era M. C. I. Ferdinandlls gratia Dei Rex hoe Testamentum á me factum<br />

(jonfirmo, Sanclia divali (-1 ) stirpe Regina confirmat. :5ub Cbristi nomine<br />

Cresconills Iriensis Sedis EpiscOPllS el Apostolictc Catbedra' Regens. Dex­<br />

Lera Christi adjutus Suarius jIenduniensis EpiscoplIs. [n Christi auxilio fre-<br />

( t) Padre FltXez dIce que: da'ali es n'al.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


221)<br />

tus Vist\'arius Lucensis Episcopus. Dei umbraculo prolectus Bemardu Valentinm<br />

Sedis Episcopus. Mumadonia Mater cjus<strong>de</strong>m Regis, Regina. Escemena,<br />

germana ilIius, Regina: Petrus Pelaiz Comes. Petrus Gundctaluil:<br />

Ordoneus Pelaiz: Bermudo Erit: Item, Berrnudo Obequit: Sanctius excc­<br />

Jlentissimus Regis mius: A<strong>de</strong>fonsus frater illius similiter: Urraca similiter:<br />

Giloira ejus<strong>de</strong>m sororis: Nepotiano Eriz: Rapinalo Zetaz: Gundisalvus<br />

Abba <strong>de</strong> Dominos Sanctos : Froilan Abbas asziterio Sane ti Pelagii Lcgionis.<br />

Petrus Abba Sancta Martba : Repetit Anna Jabelitit: Repetit vita<br />

Gutierrez et testis: Joannes Presbyter, et testis. Zamaiel equinoruicus<br />

Sedis A toricensis testis. Ru<strong>de</strong>sindus Diaconus, test. Bcnedictus Diaconus<br />

test. Azenar primiclerus, test Pelagio Titonit diacono conf. Zemeno<br />

Velasquit Majorinus Oppido Lunm conf. Pelagio Cidit Majorinns totius<br />

Bercido conf. Arias Diez conf. Petro Gunsalvit Diaconus conf. A<strong>de</strong>fonso<br />

Didat notuit.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


ql10d pel'jl1l'alus est , dominus Rex faciat juditium <strong>de</strong> illo. Adhuc ma!ldo,<br />

Ul Sancta Maria <strong>de</strong> A.lquezal', et meis filiis populatoribus Alquecel'i nO!l<br />

laxent suos fueros per nullum alium <strong>de</strong> mea terra. Valeat etiam eis<br />

lenezonem <strong>de</strong> annum et diem. Ego Santius Rex hanc cartbam et donationem<br />

confirmo, et meum signum facio. Facta carla in Alquezar quando<br />

se levarunt iIlo sitio <strong>de</strong> Sarracenis, in era M. CXlll. Episcopo Salomone<br />

in Ripacurtia. Sennor Santio Galin<strong>de</strong>z in Bollanea. Sennor Ato Galin<strong>de</strong>z in<br />

Elson, el in Civitate. Senol' Exemen Sangez in Boil et in Alquezar. Senor<br />

Fertum Lopez in El'ipol. Senor Genego Sanz in Monteclllso. Ego autem<br />

Petrus Rex filius Regis, Sancti <strong>de</strong>creta Patris mei laudo et concedo; et<br />

!loc sígnum facio ffi (Sigue una firma cuyos caracteres parecen arábigas.)<br />

Ego Exemenus sCl'iptol' j1l5ione domini mei hallc cartam scripsi el hoc<br />

signum feci ffi·<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


208<br />

vobis regali iussione dOllavi, abstrahere, vel frangere voluel'it, in primis<br />

iram atque maledictionem omnipotentis Dei ineurrat, et sauetre Dei genilrieis<br />

virginis Marire iutereessione atque omnium sanetOi'um Dei. ..... .<br />

<strong>de</strong>mergatur in infernum, et fluat super eos pistis, ignis, siCllt plllit super<br />

Sodornarn et Gomoram , et ita diyerslIs sit, sieut illi di\'e r5i fnel'int<br />

qlli babitatores erant Sodomm el GOIJlOrre, et cum JlIda traditore lllgeant<br />

pmBas in illfemo infcl'iol'i. Et si aliquis <strong>de</strong> vobis hominibus fllCl'it qui iIIas<br />

villas populantes estis, vesll'os hoves donandum ad sernam un<strong>de</strong> hoe<br />

factum fuerit, et Dnrgensc forum, qui in'luiralull1 úl regali !,Ierino<br />

M. solidos monelre pariat et cm'cat illos boves. El ego predictus Rex<br />

atque Irnpe¡'ilLor tolius IIi;:panire regale testamentUil1 quod fiel'i Illandavi<br />

signo roboravi. Et ego Elisilvct Reginil hoc quod Dorninus meus fieri mandavit<br />

signo roDoravi. Facta carta roborationis noto mense marlii feria<br />

quinta, décimo cuarto kalendas aprilis. Era 1\1. e x 1.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


26\<br />

tuor excusados cum suo hortelano. Etiam praediclo bospilali ut accepiat<br />

quotidie ab ipsis judaeis <strong>de</strong> Burgos duos solidos et unum <strong>de</strong>narium, et<br />

quinta feria accipiat porlalicum <strong>de</strong> linea el <strong>de</strong> carbone et unam mensuram<br />

salís. Adhuc etiam do alium forum praediclae allJergueriae: quicllm"t<br />

que fueril eius collatius rel quae habueril haeredilatem super jure<br />

hospilalis non <strong>de</strong>t porlaticum in toto regno noslro neque peclum , et<br />

nullam faciant faciendam nisi praedido hospitali, et non intret in<br />

sllis locis sayo neque merinus pro homicidio neque pro rauso neque<br />

pro fronsa<strong>de</strong>ra neque pro nulla causa qualicumque mala: et si aliquis<br />

infanzon vel vllIanlls cum eis judicium habueril pro homicidio vel<br />

pro a1iqua <strong>de</strong>mandanlia, ycniant ad judicium ad Burgos el judices<br />

<strong>de</strong> Burgos judicent judicium el ipsi compieant suum forum in suis ¡ocis,<br />

et non exeanl in<strong>de</strong>, neque ad me habendum neque ad alium 10cum.<br />

De jllralores quos da.re <strong>de</strong>buerit talis, sint chrisliani el ad conjurationi<br />

sapia.nt respon<strong>de</strong>ri, Amen: et adhuc eliam do, quicumquc fucrit<br />

collalills predictae a'ber¡rlleriae non pignol'elllr pro nullo nisi proprio<br />

suo <strong>de</strong>bito vel qui fueril ejlls collalills: et nulllls Regni mei qllaliscumque<br />

sit sine voluntate jllris bospilalis vel alterius qui pro eo fueril in haereditatibus<br />

vel collatiis perlinentibus ei<strong>de</strong>m hospitalis, commen<strong>de</strong>l , nisi<br />

gratis ei datum fueril: boc totllm illaesum et intemeratum per hanc scripturam<br />

sine nllllo favore ad omnipotentis Dei gratiam conce<strong>de</strong>t temporalem<br />

vitam foelicitalis lransire ut ad aetema gaudia cum suis sanclis Offinibus<br />

maerear perrenire. Quod sí qllis <strong>de</strong>ínceps Rr.x vel alía Polestas sive<br />

aliqllís homo bunc scripluill per cbartam faclum inrringere yoluerit<br />

vel <strong>de</strong> rebus isti:; aliquid astillere conaverit , <strong>de</strong>lealllr <strong>de</strong> libro vitae, et<br />

rlamnetur in infcmo inferiori: in super in capludine lene¡lris et quinquaginta<br />

libras ami <strong>de</strong> oro per:;olvat el eo qui abstulerit dupplicatum I'estituat:<br />

facta cbarla donationis octavo kalendis Marlii in era mil1essima<br />

centissima vicessima terlia. Super diclum itaque privilegium Ego praenominatlls<br />

Rex Fernandus una cum filiis meis A<strong>de</strong>fonso Fe<strong>de</strong>rico et Fernando,<br />

ex assensu et bcncplacito Reginae Domiuae Berengariae genitri·cis,<br />

concedo, approbo, roboro , cou.firmo, mandans et firmiler statuens<br />

({uod perpetuo inyiolabiliter observetur. Siquis vero hanc cartam infringere<br />

vel in aliquo diminuere persllmpserit, iram Dei omnipotentis plcnarie<br />

incurrat et regiae parti mille alll'eos in captum persolvat et damnum<br />

super boc illalum dupplicalllm: facta carla in Burgis <strong>de</strong>cimo quinceno die<br />

januarii eo vi<strong>de</strong>licet anno quo capta fuit Corduha Ilobilissima civitils ; era<br />

milesima ducentesima septllgessima quinta. Et Ego supradictus nex<br />

Fernandus regnans in Castel1a, Toleto, Legione el Galitia el Corduba<br />

et Badalloz el Baeza hanc cartam qllam fieri jussi, manu propria roboro<br />

el confirmo.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


Privilegio otorgado en el año J 118 por la reina doña Urraca, concediendo<br />

á los vecinos <strong>de</strong> Burgos el que no fnesen jueces contra su voluntad.<br />

Árrhivo dr la .¡udad <strong>de</strong> Burgl), •.<br />

IN nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen. Ego Urraca Dei gratia<br />

Hispani::e Regina , Regis Al<strong>de</strong>fonsi. Regin::eque Constan tire filia, facio<br />

eartam stabilitatis, sive testamentum firmitalis, vobis fi<strong>de</strong>libus hominibus<br />

<strong>de</strong> Burgos, pr::eselltibus et futuris, et collo vobis iIlum malum forum.<br />

quod habebatís, vi<strong>de</strong>lieet. ut unus ex vobis esset meus íu<strong>de</strong>x volens, aut<br />

yero nolens, nunc autem tum quia fi<strong>de</strong>litcr servistis, hane eartam grato<br />

animo vobís facio, ut ab hac die nullus sit meus iu<strong>de</strong>x, nisi et sua propia<br />

voluntate. Si quis vero vil', aut Cremina <strong>de</strong> genere meo, aut <strong>de</strong> alio aliquo,<br />

boc forum, quod ego vobis aurero, iterum ínter vos mittere voluerit, el<br />

boc meum scriptum tentaverit violare, sit excommunicatus, et cum Datan<br />

et Abiron quos terra absorbuit prenis perpetuis <strong>de</strong>putatus et cum<br />

luda traditore in inferno inferiori sine fine cruciatus, et insuper exolvat<br />

vobis, vel voeem vestram tenenti. r.t causam <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>nti CCC libras auri<br />

purissimi, et hrec carta maneat firma et stabilis omni tempore. Facta<br />

carta die agnito <strong>de</strong>cimo terlio chalendas Augusti, Era MCLVI. Ego Urraca<br />

pr::efala Regina banc cartam fieri mandavi et propria manu roboravi.<br />

TOMO J.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


272<br />

prresumpserit, iram Dei omnipotentis plenarie incurrat, et Regire partí mille<br />

aureos in cauto persolvat et dapnum super hoc ilIatum, vobis restituat<br />

dupplicatum. Facta Carta apud Burgos Reg. exp. , IV die februarii, era<br />

M. CC LXX quinta. Eo viJelicet anno, quo capta fuit COl·duba. nobilissima<br />

civitas. Et Ego supradictus rex Ferrandus regnans in Castella, et.<br />

Toleto, Legione, Gallecia et Corduba, BadaUocio, et Baecia, hanc cartam<br />

quam fieri iussi manu propria roboro et confirmo.<br />

Ro<strong>de</strong>ricus Toletanre Sedis Archiepiscopus Hispaniarum Primas conf.<br />

Infans dominus Alpbonsus frater domini Regis conf.<br />

Bernaldus Compostellanre Sedis Archiepiscopus conf.<br />

Mauricius Burgensis Epus. conC.<br />

TeIlius Palentinus Epus. conf.<br />

Bernaldus Secobiensis Epus. conC.<br />

.Lupus Segontilll.is Epus. conf.<br />

Dominicus Abulensis Epus. conf.<br />

Joannes CalagUl'ritanus Epus. conf.<br />

Gundisalvus Conchensis Epus conf.<br />

Dominicus Baeciensis Epus. conf.<br />

Alvarus Petri couf.<br />

Ro<strong>de</strong>ricus Gonzalvi conf.<br />

Tellills Alfonsi conf.<br />

Gundisalvus Gundisalvi conf.<br />

Egidius Malrici conf.<br />

Ro<strong>de</strong>ricus Ro<strong>de</strong>rici conr.<br />

Didacus Martini conf.<br />

Alvarus Ferrandi conf.<br />

Didacus Gundisalvi conf.<br />

Joannes Ovetensis Epus. coní.<br />

Nunnius Astoricensis Epus. conC.<br />

Martinus Salmant. Epus. conf.<br />

Martinus Zamorensis Epus. conf.<br />

Michael Lucensis Epus. conf.<br />

Laurentius Auriensis Epus. con!.<br />

Stephanus Tu<strong>de</strong>nsis Epus. coní.<br />

Sanctills Cauriensis Epus. conf.<br />

Ecclesia Legionensis vacat. conf.<br />

Ro<strong>de</strong>ricus Gomez conf.<br />

Ro<strong>de</strong>ricus Fernandi con!.<br />

Fernandus Guterrez conf.<br />

Ramirus Frolaz conf.<br />

Ro<strong>de</strong>ricus Frolaz conf.<br />

Petrus Pontii conf.<br />

Pelagius Aries coní.<br />

Fernandus Ordonlls conf.<br />

Joannes Oxomensis Epus. et domini Re.gis Cancellarius conf.<br />

Alvarns Moriel maior Merinus in Castella conf.<br />

Sanctills Pelagii maior l\Ierinlls in Galletia conf.<br />

Garsias Ro<strong>de</strong>rici maior Merinlls in Legione conf.<br />

Martinlls <strong>de</strong> Tillar illSSU prredicti Cancellarii scripsit.<br />

Alferzia Domini Regis vacat.<br />

Garsias Fernandus Maiordomus Curire domioi Regis conf.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


•<br />

200<br />

El in domo "itIue, aut virginis, nemo sil aU5US hospicium acciperc,<br />

neque viduam. neque vil'ginem forciare,<br />

Vidua <strong>de</strong> Nagara, que non habet filium, non <strong>de</strong>bet uliam fossa<strong>de</strong>ram.<br />

el sit llabe! mium qui possit ire in apellido, vel in fonssado, et non fueril<br />

iIle, aut homo SUllS pro illo, pectet fonssa<strong>de</strong>ram.<br />

Conductor (4.) nunquam pectet fonssa<strong>de</strong>l'am.<br />

lIomo <strong>de</strong> Nagara , si comparat domum, vel domos, iuxta domos suas<br />

comparet, et adunet ad domos suas, et proin<strong>de</strong> non pectet nisi unam fonssa<strong>de</strong>ram;<br />

et si comparaverit domos in duobus, aut tribus, aut pluribus<br />

loris , et miserit ibi suum panem, et suum vinum, aut sua pecora, proin<strong>de</strong><br />

non dabit ullam cansam.<br />

Et si comparaverit bomo <strong>de</strong> Nagara in villio bereditates, terras, vineas<br />

ant qnamcumque hereditatem, semper habeat iIla sine ullo malo<br />

fuel'O et sine boLilla (5) ,<br />

Homo <strong>de</strong> Nagara in sua hereditate facial. el edifficet molendinos, (urnos,<br />

turcularia, aut quodcumque voluerit sine ulla occasione.<br />

Et si ad hominem <strong>de</strong> Nagara necesitas evenerit, vendat quod voluerit,<br />

domos, teITaS, yineas, bet'edítales, hortos, furnos, molendinos, aut<br />

quamlíbet hereditatem suis vicinis sine ulla occasione.<br />

Et si aliquis in nocte equm. aut aliam bestiam, invenerit in messe<br />

sua, et potuerit eam occi<strong>de</strong>re, proin<strong>de</strong> non pectet calupniam , neque ipsam<br />

bestiam.<br />

Qui occi<strong>de</strong>rit caballum non volendo, si <strong>de</strong> inffancione fueril caballus<br />

mortuus, <strong>de</strong>bet e solidos, si <strong>de</strong> villano L. solidos.<br />

Qui bobem occi<strong>de</strong>rit pectet XXV solidos; qui asinum XII solidos el<br />

medium.<br />

Qui maurum (6) occi<strong>de</strong>rit XIl solidos et medium, ni¡;i pro eo qui factum<br />

habuerit pactum pro sua re<strong>de</strong>mptione.<br />

Et si homo <strong>de</strong> Nagara vil' aut mulíel', filium non habueril , <strong>de</strong>l hereditatem<br />

suam, et omnem sustanciam suam lllobilem, aut in mobilem,<br />

quantamcumque possi<strong>de</strong>rit cuicumque voluerit , nisi ad inffancionem: et<br />

villano non potes! hereditare inffancionem in morte.<br />

Et fuerllm emendi vel ven<strong>de</strong>n di panem, et vinum, et carnes, vel pices,<br />

et omnia victualia, semper posuerunt (7) plebs <strong>de</strong> Nagara.<br />

Si bomo <strong>de</strong> Nagara litem comissel'it inter suo: vicinos calupniam pa-<br />

(4) Llol'. Omite esla uisposicion.<br />

(1í) Zuaznavar fn el lomo I. pág. 244 <strong>de</strong> su Ensayo sobn la legúlacioll <strong>de</strong> Navarra, dice,<br />

que botilla era una conlribucion pecuniaria que pagaba el comprador <strong>de</strong> biullPs raices á manera<br />

<strong>de</strong> la alcabala.<br />

(6) L1 or. Omite maurulll.<br />

(>;7) L10r. posi<strong>de</strong>runt.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


:::;10<br />

El qui prendi<strong>de</strong>rit, ve! eonaverit solare in villa Sancti Facundi <strong>de</strong>l ad<br />

dominum Abbatem solidllm UIlum et duos <strong>de</strong>narios sagioni.<br />

Et si unum solare fuerit di visum inter hornines per sortes, ant per<br />

venditionem, <strong>de</strong>nt singulos census.<br />

El quot solares, vel rationes, simul coadllnati fuerill, itaquod divisio aliqua<br />

<strong>de</strong> via, vel <strong>de</strong> aliena hereditate inter eos non sit, <strong>de</strong>nt unum censurn.<br />

Et si aliquis in domo Saneti Facundi horninis per forciam hospitari<br />

voluerit, dorninus dornus curn vicinis suis eiieiant eum foras, et si exirc<br />

noluerit, et ibi pereusus fuerit, sit sine calumpnia.<br />

Maiol'ini Sancti Facnndi sint duo, unus Castcllanus, el alter Francus,<br />

el sinl vicini <strong>de</strong> villa, et va"salli Abbatis, et habeant domos in Sanclo<br />

Facundo, et intrent per llianlllli Abbatis , et authoritale eoncilii.<br />

Et senior qui sacaverit censllm, el furnage habeat tale forum, quale<br />

habuit in tempore regis A<strong>de</strong>fonsi, et accipiat pignus in duplo, et dominus<br />

pignoris, si non sacaverit pignus suum usque ad tres ebdomadas, amitat,<br />

el. census <strong>de</strong>t in feslivitate Sane te Marim Augusti; el furnage <strong>de</strong>lur in<br />

die Pasee.<br />

El homilles Sancti Faeundi vendant panem suum . el vinum per mensuram<br />

reelam , quando voluerint.<br />

Et quanlum populalor Saneli Facundi <strong>de</strong> bereditate Saneli Andrem usque<br />

in bodiernum diem, quod toslamentum islud faeimus, comparavit,<br />

posuit, vel coneambiavil, habeat pro hereditate per forum Sanet Faeundi.<br />

Et bomilles Sancti Faeundi non vendant hereditatem islam nisi ad hominem<br />

Sancli Facundi.<br />

El á die isla non compal'ent, nec ganent homines Saneti Faellndi <strong>de</strong><br />

bercdilale Saneli Andrem quidquam, nisi per mandatum Abbatis, et eapiluli,<br />

el eoncambiationcs posturarum, qllm yinem sunt habeant homines<br />

Sancti Facundi pro heredilale.<br />

Term yero Calve qum posite non sunt, dividantur per mcdium cum<br />

Domino Abbate, el habeanl medietatem in "ineis quas pro ois <strong>de</strong><strong>de</strong>l'unt.<br />

El heredilas ista non vendatur, nec donelur nisi ad homines Sancli Facundi<br />

.<br />

Et á die isla non dirrumpalur quiclquam in sauto Santi Facuncli. El<br />

si flubius Sancli Facundi levaverit Busleregas Abbalis, vel Espinare,<br />

seu paslum, inlegrel se dominu" Abhas pro eo, el aliud remaneat per<br />

paslum, el dominium sil Abbalis, et alim el'vm, qum extra saulum sunt,<br />

sieul pascebanlul' in tempore A<strong>de</strong>fonsi Regis , sic paseanlur.<br />

Et illa Defesa <strong>de</strong> ¡1I0 azinar non paseatllr llsque ad viginli annos.<br />

Qui per vill1 alienam domum irruperit, pCel41t sexaginla solidos Abbati,<br />

et alios sexaginla Domino domu ) et dampnum, et livores quos fe­<br />

('e ri 1.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


515<br />

nillgUl10 osado <strong>de</strong> tollerle la prendia, nin <strong>de</strong> gela embargar, nin <strong>de</strong> f;,lcerle<br />

mal por ello, mas quercllense á los alcal<strong>de</strong>s que lo fagan <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho,<br />

et quien sobre la prendia fuerza le ficiere , ó ge la <strong>de</strong>fendiere, peche s(!saenta<br />

sueldos.<br />

El merino nOll sea osado <strong>de</strong> salLar ningun preso sin mandado <strong>de</strong> los<br />

alcal<strong>de</strong>s, quier prendalo por si , ó por sus ommes, quier por mandado <strong>de</strong><br />

los alcal<strong>de</strong>s.<br />

Otrosi mandamos, que el que sacare el cienso, ó el fornage pOI' mandado<br />

<strong>de</strong>l abad, ó daquel , que <strong>de</strong>jare en su logar, que lo non embargue<br />

ninguno, et si alguno ge les tolliere , peche sesaellta sueldos al abad, et<br />

el tome pennos <strong>de</strong>l duplo, si los fallare> eL si non fallare pennos por el<br />

cienso, tome la puerta, el si non fallare puerta, tome la teia, et la ma<strong>de</strong>m,<br />

et si non fallare ninguna elestas, tome el solar, eL dé lo á quien quisic­<br />

¡'e; eL si el sennor <strong>de</strong>l penno non lo quitar fasta tres semanas, pierdalo,<br />

El cienso <strong>de</strong>se por la fiesta <strong>de</strong> Sancta Maria <strong>de</strong> Agosto; et el fornag


iH6<br />

Et el merino, ni el sayon Ilon <strong>de</strong>lllau<strong>de</strong>n calonnias, si la voz no les<br />

fuere dada, fueras en<strong>de</strong> si fuere calonnia <strong>de</strong> muerte, Ó <strong>de</strong> feridas <strong>de</strong> muerte,<br />

que pue<strong>de</strong>n <strong>de</strong>mandar sin querelloso.<br />

Et mandamos, que el coneeio <strong>de</strong> S. Fagund non sean tenudos <strong>de</strong> ir<br />

en hueste ninguna, siuo á batalla sabida <strong>de</strong>l rey, ó á cerca <strong>de</strong> villa. ó<br />

<strong>de</strong> castiello, que se alzase en su tierra, ó quel otro cercase, ó si alguno<br />

otro se le alzar contra el en su tierra.<br />

Et ninguno non sea osado <strong>de</strong> prendar al abad, ni al convento, ni á sus<br />

ommes por el conceio, nin por ninguno <strong>de</strong>l conceio, ni á los <strong>de</strong>l conceio<br />

por el abad, nin por el convento, nin por sus ommes.<br />

Si algunos ommes, que non sean vecinos compraron, ó ganaron fasta<br />

aqui, ó daqui a<strong>de</strong>lantre bereda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> vecino, sean vasallos <strong>de</strong>l abad por<br />

á cumplir al rey so <strong>de</strong>recho, el al abad el suyo; el quien lo facer non<br />

quisiere pierda la hcredad, el lomela el abad, el déla, ó la venda á quien<br />

faga al rey so <strong>de</strong>recho, el al abad el suio.<br />

Otrosí mandamos, que si los oromes <strong>de</strong> S. Fagund compraron hereda<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong> las al<strong>de</strong>as <strong>de</strong>l abad, el <strong>de</strong> sus vasallos <strong>de</strong>l coLo, ó si las compraren<br />

daqui a<strong>de</strong>lanll'e, que fagan el fuero al abad, que les facien, ó les<br />

avien <strong>de</strong> facer aquellos, que las vendieron, ó que las <strong>de</strong>jen al abad, que<br />

las dé, ó que las venda á quien faga el fuero, el los <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> ellas.<br />

Mandamos que las ór<strong>de</strong>nes, que ganaron casas en S. Fagund que las<br />

ve .dan á quien faga el fuero al rey, y al aoat, et que aian plazo <strong>de</strong> un<br />

anuo para ven<strong>de</strong>rlas, el si en este anno non las vendieren tomelas el<br />

abad, el <strong>de</strong>las, ó las venda á quien faga el fuero al rey, h Y á el.<br />

Et daqlÜ aclelant 110n aian po<strong>de</strong>r or<strong>de</strong>nes, nin rico omme <strong>de</strong> aver casa<br />

en S. Fagund.<br />

Otrosí mantlamos. que los suelos <strong>de</strong>spoblados, el los poiales <strong>de</strong>l mercado,<br />

et las mesas <strong>de</strong> la carneceria, que non ficieren fuero daqui a<strong>de</strong>lalltre,<br />

que los tome el abad, et que los aia por suios asi cuerno manda el<br />

fuero; el los poiales, et los portales , el las mesas que embargan las calIes,<br />

que sean dcsfechos, por que las calles sean meiores, et la villa mas<br />

<strong>de</strong>sembargada; et los ommes <strong>de</strong> S. Fagund puedan facer casas iuntadas<br />

con el IlIUro, ¡Ji aquellos que las ficieren sean tenudos <strong>de</strong> refacer el muro,<br />

et <strong>de</strong> lo mantener en aquellogar ó las ficieren.<br />

Ellos exidos , et las carreras, que se en<strong>de</strong>recen et se entreguen lambien<br />

(ID parle d"1 monasterio , cnemo <strong>de</strong> parle <strong>de</strong>l conceio.<br />

Et los huertos tengalo.3 el monasterio, cuemo jos tiene, by el coneeio<br />

lo:> :mios CGmo los tiene.<br />

Et mandarnos que los paniguaGos tlel mona:;terio que non han casas en<br />

la villa, nill son mereadores, Ilin reyen<strong>de</strong>dores , que sean escusados <strong>de</strong><br />

todo pedJO.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


Privilegios y fueros <strong>de</strong> los clérigos <strong>de</strong> la catedral <strong>de</strong> <strong>de</strong> Astorga otorgatIos<br />

¡lOr el rey D. Alfonso VI en el año tIe :lO87 (1).<br />

Florez , Espaüa sagrada , tomo i6, apén. 21 , plÍg. 470.<br />

In nomine Domini. Sub divino Imperio atque crelesti auxilio sanclro et<br />

indi vidure Trinitatis, Patris et Filii vi<strong>de</strong>licet et Spiritus Sancli, eligens<br />

f!uod bonum, el quod malum est reprobans, qui in Trinitate perfecta lInus<br />

mansns, et sine fine consistens, Deus reternus et immortalis per nunquam<br />

finienda semper sreculorllm srecula. Amen.<br />

Sub divino Imperio, et illius genitricis Dei, semperque Virginis l\fr<br />

rire, et omnillm Sanctorull1, qllorum Reliquire reconditre manent in Ecclesia<br />

qnre est fundaLa in Asturica Sedis antiqure. Ego exiguus famulus vester<br />

Princeps A<strong>de</strong>phonsus lotillS llispanire Imperator, una CUIl1 conjugo<br />

mea Constan tia Regina, et prece et oratione atque assidua interpellatione,<br />

et quotidiano famulato Domini Osmundi, Prresulis supradictre Ecclesire,<br />

consilio suo, et allctorilate, necnon et consilio omnis Magnati nostri<br />

Palatii, in Domiui nos tri Jesu CIll'isti amore et Ecclesire vestrre perpetuo<br />

honore, etenim in omnibus creaturis nihil durabile cernitllr, nisi tanlum<br />

quod spiritu regitur, quippe nimiwm Reges et Principes quibus bic munc1us<br />

fultus dici assolet mortis mole grabantur ; nam omnia mortalia, morlem<br />

necessario consequuntur; tUlle purior pars crnlestium yirlutum dona<br />

particeps efficiuntur ; nall1 nequaquam apud Nos tot insignia miracula<br />

<strong>de</strong>clararentur, qure ipse creator per Sanctos suos operatus est ab exor-<br />

(!) Ln antigua ciudad <strong>de</strong> Astorga tenia fll eros, segun se <strong>de</strong>duce <strong>de</strong> algunos doc umentos.<br />

Tenem os algunos datos para creer el':\11 10. mismos que regia n ¡¡ la ciudad <strong>de</strong> Lcon.<br />

'fOMO I. 41<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


1125<br />

Imperiali sigillo <strong>de</strong>coratam in qua hree edita omnibus aperiuntur, et hane<br />

meam <strong>de</strong>votionem, tam Nos quam utilitatem et honorem vestmm,<br />

et ves tri altaris requisitis in perpetuum permanere curavimus.<br />

Quod si quisquam vel clljuspiam hanc nostram <strong>de</strong>votionem quod nos disposuimus,<br />

tam pro animre mere, quam etiam pro animro parentllm meorum,<br />

vel omllium fi<strong>de</strong>lium <strong>de</strong>functorum, in aliquo voluerit convellere, vel<br />

hnjus nostri <strong>de</strong>creti, vel testamenti infrillgere tenorem, sit analhema in<br />

conspectu Dei PalrÍs Omnipotentis, et Filii, et Spiritus Sancti. Sit etiam<br />

in conspectu Angelorum ejus et Martymm anatbema maranata, id est,<br />

duplici confussione damnatus, ut <strong>de</strong> llOC sreculo sicut Datam el Abiron,<br />

vivus terrro obsorbeatm', tartareas prenas cum J uda Domini prodilore<br />

perferat cmciatu in reterna damnatione, et in Fisco Regali pariat post<br />

partem voci vestrre quinque millia talenla ex purissimo auro. Et bunc<br />

nostmm donum, et factum, sit stabile et firmum per cuncta srecula.<br />

Amen. Facta Scriptura Testamenti VII. Kalendas Madii Era CXXV.<br />

prius peracta millesima. A<strong>de</strong>phonsus gratia Dei Princeps in hunc tenorem<br />

concessionis quem fieri elegi, et relegentem cognovi, roborem inixi,<br />

atque signavi. ImperaLor A<strong>de</strong>phonsus. ConsLanLia Regina conr. Remundus<br />

Comes conf. Sub Christi nomine Ego Osmundus gratia Del Asturicensis<br />

Episcopus in honorem Dei bunc texlum testamenti meis precibus scriptum<br />

atquc roboratum Regali manu, ad libertatem et utilitatem clericorum<br />

meorum canonicorum confirmo et corroboro. Sub Christi Imperio Raimundus<br />

Palentinre Sedis Episcopus conf. Sub Dei auxilio Petrus Legionellsis<br />

Sedis Episcopus COIlf. Sub Dei virtule Petms J.ucensis Sedis Episcopus<br />

conf. Pelagio Romaniz Abbas Sancti Petri Montis conf. Justus Abbas<br />

Espinarensis Eclesire conf. Petrus Ansuriz Comes conf. Froyla Didaz<br />

Comes conf. Martinus Flailliz Comes conf. Sancius Comes confirmat. Gomez<br />

GUlldisalviz Armiger Hegis conf. Omnes Magnati Cllrire Regis COIlf.<br />

Pelagius Arcbidiaconus ejusclem Sedis conf. Salvator Arcbidiaconus<br />

conf. Joannes Archidiaconus conf. Stepbanus Diacollus conf. Marlinus<br />

testis Slephanus testis. Petrus testis. Martillus :Fernandis sacerdos<br />

scripsit.<br />

•<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


527<br />

Ego A<strong>de</strong>fonsus Dei gl'atia rex Aragonensium et Pampilonensium supradicta<br />

genitoris mei laudo et manu propria corroboro. SignumffiA<strong>de</strong>fonsi<br />

regis. Facla Carta era M.CXXVIll idus maii in Sancto Ioanne. Anno III<br />

ponlificatus domini Urbani II Ponlificis. Anno ab incarnatione domini<br />

millessimo nonagessimo. Regnante ......... rege Il<strong>de</strong>fonso in Toleto, et in<br />

CaslelIa, et in Gallecia, me autem rege Sancio regnante in Pampilona et<br />

in Aragona et in Mousone, et filio meo Petro in Suprarbi, et in IUpacurtia<br />

et in Montson. Petro episcopo in lacha. Alio Petro episcopo in Pampilona.<br />

Raimundo Dalmatio episcopo in Rota et in Menson. Post restauralionem<br />

vel'O Toletanre Ecclesire Bernal'do archiepiscopo 1. 0 Aimirico<br />

abbate in Sancto Ioanne. Raimunco abbate in Legerensi Ccenobio. Senior<br />

Lop Garcez in uno Castello et Arrosta. Senior Petro Sangez in )3oltanna<br />

et in Mercorlo. Senior Sancio Fre<strong>de</strong>lan<strong>de</strong>z in Atares. Senior Galindo Sanz<br />

in Sos el Margedas. Senior Enneco Sanz in Montcluso. Senior Exemen<br />

Garcez in Builo. Senior Fortum Sanz in Bail, et in Aliso.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


528<br />

Ilec est cm-la il1(licialis Saneli Joannis super honorem.<br />

In nomine Sane te el individue Trínítatis, Palris, et Filii, el Spiritus Saneti.<br />

IIec est carta iudicialis super bonorem Sancli Ioannis <strong>de</strong> Pillna quam<br />

mandavi facere gralia Dei ego Sancius rex aragonensium et pampilonensium.<br />

Quia vidi multos eius<strong>de</strong>m loci querentes oppl'imere et inva<strong>de</strong> re<br />

res monasterii, et i<strong>de</strong>o mando, el iudico, ut si aliquis bomo rusticorum vo­<br />

]uerit extrahere <strong>de</strong> monasterio iIli terram, aut vineam, aut aliquam bereditatem,<br />

venial ad Saoctum Iobannem, et iuret super iIlum altere. Et postquam<br />

iuraverit, accipiat ferrum calidum indicialem, sicut meos villanos<br />

faciunt et omnis terra. Similiter et si iIlos villanos <strong>de</strong> Sancto Iobunne<br />

habuerint pleito Cllm meis villanis, vel cum meos merinos, vel cum iofanzones,<br />

sicut meí se salvant in mea se<strong>de</strong>, sic mando ut el ipsi se salvent<br />

in se<strong>de</strong> Saneti Iohannis per indicialem ferrum. Et proin<strong>de</strong> pono et mando<br />

bune iudicium quia mnlli sunt inflali spiritu maligno qui non liment períurium<br />

<strong>de</strong> iure, et i<strong>de</strong>o quod iuravQrit, sal vum faciat per ferrum. Si<br />

quis vero aliqllis <strong>de</strong> infanzonibus aut <strong>de</strong> pOlestatibus voluerit extrahere<br />

<strong>de</strong> monasterio iIIo aliquas facultales, aut hereditales, ducat regem ad Sanctum<br />

Iobannem, el ante I'egem, et abatem <strong>de</strong> illo monaslerio, et aut omnes<br />

Seniores <strong>de</strong> illa claustra, iuret per propria manu sua super iBo altare, si<br />

aulem cognoverit irse rex, et alii infanzones, quod periuratus est, ipse rex<br />

faciat iudicium <strong>de</strong> iIlo. Adhuc mando ut Sancti Iohannes non laxet suos<br />

foros per nuUum alium <strong>de</strong> mea ten·a. Facla carta in Sancto lohanne in<br />

quadragesima in Era T. C. in mense marcio.<br />

Regnante domino nostro Iesu-Cbristo, et sub eius imperio ego Sancius<br />

filius Ranimiri regís, l'egnante in A.l'agone et in Pampilonia in Suprart i<br />

et Ripacurzia. Et abbas Bascbo in Santo Iobanne. Et Episcopus donus<br />

Sancius in Aragone. Senior Fortum Garcez in Luer. S. Fortum Sanzio uno<br />

Castello et in Cacabello. Signum ffi Sancii regis. Et ego Petrus rex laudo<br />

et confirmo hane cartam el manu p:opria subsigno.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


555<br />

Qui fecel'il calupniam <strong>de</strong>l ilIo vicario uno llomine, et vadat cum .illo<br />

ad iBos judices, et si judicarent illos judices pectare illa calupnia quomodo<br />

pectet illa cum sua manu et non se<strong>de</strong>at proin<strong>de</strong> prendato.<br />

Ita ut <strong>de</strong> hodie die, vel tempore habeatis vos ipsos foros, el boc fae.<br />

tum meum firmam babeat roborantem.<br />

Si quis tamen quod fieri non credimus, et aliquis llomo ad irrumpelldum<br />

vellerit, vel venerimus, tam <strong>de</strong> extraneis, quam <strong>de</strong> propinquis<br />

nostris, qui istum factllm meUIll infringere quesierit sit leprosus et anatbematizatus<br />

et á conspectu Domini nostri Jhesu Xristi sepamtus et<br />

cum Juda etc.<br />

Ego Remondlls Comes et UXOl' mea Urraca A<strong>de</strong>pboIlsi Regis filia vobis<br />

barones <strong>de</strong> Valle in hac Kartllla benefacLis quam fieri eJigi et legentem<br />

audivi, manu mea signllm ffi roboravi. Qui hic fuerllnt. Comes Froila<br />

Didaz confirmat. Comes Pelagiz conf. Roman Citiz, conf. Cilí JIeclaz<br />

conf. Comes Martiniz conf. Vermut Safl'aciniz conr. Era M.CXXXII, Citi<br />

testis. Velrti tes tis. Xab. testis. Cipl'iano nolavit.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


551<br />

singulos fi<strong>de</strong>jussores <strong>de</strong> villa, el alios siogulos <strong>de</strong> alía terra quae audiant<br />

querelam; et si cognoverinl rei, peetent quod petierint; el si negavei-illt,<br />

probent cum tribus populatol'ibus <strong>de</strong> Miranda qui habeant casas el baereditates,<br />

et cum tribus hominibus altel'ius ter rae ; el si fueril unus, juret<br />

in Sancto Martino; el si fuerinl <strong>de</strong> villa, jurent quinque homines; el si<br />

ex alia parte <strong>de</strong> Alava sit, el extra hanc pignoraveril cum fi<strong>de</strong>jusoribus,<br />

pro á quin<strong>de</strong>cim diebus portent suos alcalues ad Sanctum Nicolaum ipsius<br />

yillae, et alcal<strong>de</strong>s judicenl sicul <strong>de</strong> alia te ITa in Sancto Martino.<br />

Et si aliquis horno <strong>de</strong> alia terra. quicumque, aut populatol" villae,<br />

generosus, aul alius homo quicumque íntcl'fecerit populalores <strong>de</strong> Miranda<br />

non <strong>de</strong>fren<strong>de</strong>ndo eum novem dieblls transactis, propter hoc moriaCur; et<br />

si fugerit, vaclat pro con!radiclore, et amillat casas et omnia quae babuerit;<br />

et quando invenerint eum, interficiant eum; et si iuterfccerin t<br />

eum tornando super se , aut percutiendo suam morem coram eo, aut patrem,<br />

aut malrem, aut fratrem, majol'es, au! dominos, qui interrecit<br />

eum, aut eam, cum quo invenerint, aut si invenerint raciendo fornicium<br />

clIm matl'e sua, aut filia sua', aut SOl'ore, aut sobrina, aut filia sui fratris,<br />

aut cum I'rima in sua casa, aut volendo intl'al'e in dornum suam per fol'ciam,<br />

ant frangendo domum, au! pal'ietem, aul m-horem, aut procurando<br />

arma, aullapi<strong>de</strong>m, volenclo eum intel'ficere, aut alio modo simile <strong>de</strong><br />

iis, quae dicit <strong>de</strong>cretum Regale, moriatur; sed lraditor non pel'dat ea<br />

quae habel, ed babeal triginta dierum, et pectet quingen!os solidos pro<br />

homicidio, et exeal <strong>de</strong> villa per unum annum et cliem, et postea veniat<br />

el juret quod ipse non iUlerfecit eum, el firment hoc paren!es, et vi\'at<br />

in villa.<br />

Et si invenerint eum facientem fomicium cum tlXOI'e velata ubicumque,<br />

intcrficiat ambo', aul ullum si plus non polueriL; el si alius captus<br />

fueril, comburatur, el maritus non sil inimiclIs, nec pectet homicidium,<br />

Ilec exeal <strong>de</strong> villa; sed alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong>nt ipsum pro quilo; et merinus faciat<br />

ei dare treguam, el fi<strong>de</strong>m á parenlibus.<br />

Et omnium istorum homicidiol'llm, e! calumniarulll, medietas sil remissa<br />

pro eamara Regis, et alia medietas di\'idatur, sic ut alcal<strong>de</strong>s 11abeant<br />

no'"enam partem, et <strong>de</strong> residuo babcat terliam par lem dominus<br />

qui mandaverit villam sub Regia polestale, et aliam tertiam parlem habeat<br />

qui injuriam aut damnum rerepit, el aliam terliam parlem habeant<br />

populatores pro opere ponte el muris villae.<br />

Et omnes populalores qui moclo sun!, aul <strong>de</strong> caelero, homincs generosi,<br />

aul peuonii, aul mauri, au! judaei, babeanl istud forum, el in omnibus<br />

aliis forum <strong>de</strong> Lucronio.<br />

El si aliquis bomo <strong>de</strong> telTa fecerit injuriam islis populatoribus, aul<br />

acceperit alifluam rem per violentiam ab omnibus , aut ab aliquo illorum,<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


557<br />

Privilegio <strong>de</strong> D. Alfonso II el Batallador conOl"lllUudo los privilegios tIc<br />

la ciudad <strong>de</strong> Bal'lJastl'o. La fecha está equivocada,<br />

Memorias do la Real Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> la Historin, 10m. ur, pág. 080.<br />

Noti'f¡celur CUllclis, tam pl'lcsenlibus qua m fnturis, quoLl ego Auephonsus<br />

rex, filius Sancii regis, lJabui magnas conlenliones cum omnibus infanzonib1l3<br />

et poplIlatoribus <strong>de</strong> civilatc Darbaslro quod mandavi eis quod issent<br />

mihi in hosle et in cavalcala, el i\lis probis hominibus <strong>de</strong> Barbaslro<br />

respon<strong>de</strong>runt, quod illi5 nec successoribus eorum non <strong>de</strong>bebant mihi,<br />

nec successoribus meis sequire in hosle nec in cavalgala llisi lanlum tres<br />

tlies et non amplius, nec facere ullam peclam. De qua ego eis dixi: ostendite<br />

mibi qllomodo vobis cre<strong>de</strong>re <strong>de</strong>beam. Respon<strong>de</strong>runt probis hominibus<br />

<strong>de</strong> Barbastro quod Domnus rex. Pelrus simul CUIl1 eis pren<strong>de</strong>runt<br />

Barbastro el popularunt Barbastro ad bonos fueros qllod non <strong>de</strong>bebant<br />

facel'e hoste ncc cavalgata nec ulla peila, nec malum censum clare. Supel'<br />

lJoc contellliones istas miserunt in poteslate <strong>de</strong> senior Ferlum Dat, el<br />

<strong>de</strong> senior Garcia Sanz, el <strong>de</strong> senior Sancio Dal, el islos tres bonos harones<br />

vieleI'LlI1t privilegium quem Dominus I'ex Petrus recit n(\ probis bominibus<br />

<strong>de</strong> Bal'basll·o. el <strong>de</strong>moslral'unt ad dominum regem A<strong>de</strong>pllonsum, el<br />

dominus rcx A<strong>de</strong>pllOnsus quando vidit boc credidiL quod verum el'af, et<br />

dixit. modo cl'eelo quía verum est. Et i<strong>de</strong>o ego A<strong>de</strong>phosus gratia Dei l'ex,<br />

bono animo et sponlanea voluntate concedo, et confirmo vobis probis hominibus<br />

<strong>de</strong> civitate Basbastri prresenlibus et futuris in perpetuum totas<br />

j/las infanzonias, el [rancIlCzas, et populafiones, et libertates, quas babetis,<br />

"el habcl'c <strong>de</strong>betis, el fueros, el compras, et escualidos quos Pelrus l'ex<br />

vobis donll.vit, el concessit, et sicut dicit in vestro privilegio, que m vobis<br />

fecit, ut silis franchi et infanzonis, et liberi <strong>de</strong> hosle el <strong>de</strong> cavalgala,<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


í'í5G<br />

Quod si aliquis aliquem hominem occi<strong>de</strong>rit inlus Toleti, aut foras<br />

inrra quinque milliarios in circuilu eius, morte turpissima cum lapidibus<br />

moriatm', Qui yero <strong>de</strong> occisione cbl'istiani, vel mauri, si ve ju<strong>de</strong>i per<br />

suspitionem accusatus fueril , nec fuerinl super eum verídicas, fi<strong>de</strong>Iesque<br />

testimonias, judicent eum per librum jlldicum.<br />

Si quis vera cum aliquo furtu probatus fuerit, totam calupniam secum:lum<br />

librum judicum solvat.<br />

Sic yero etsi peccato impediente aliquis horno cogitaverit aliquam<br />

traditionem in civitate , aut in castello, discoopertum fuerit per fi<strong>de</strong>lissimas<br />

testimonias, ipse solus paleat malum, aut exilium, Si yero fugerit<br />

(9), el inyentus non fuerit , porcionem suam <strong>de</strong> toto suo habere regí<br />

accipiant, et remaneat uxor sua cum filiis suis in porcione sua intus civitalis,<br />

et foras sine ullo impedimento,<br />

Hoc judicium <strong>de</strong>dit nobilissimus rex Al<strong>de</strong>pbonsus Rayrnundiz die,<br />

quo hoc pl'i villegium confil'mavit, el iussil , ut nullus pausaterus clescendat<br />

in una ex domibus Toletanorurn intol'us civitatis, nec in villis suis,<br />

Et mulim' e'{ mllliel'ibus eOl'Um fuerit vidua , allt virgo, non sit data<br />

ad marilum invita non pel' se , nec per aliquam polenlem per30nam,<br />

Similiter, el nullus erit ausus l'apere muliel'em <strong>de</strong> mulieribus eOl'um,<br />

mala si fllerit, aut bona , non in civitate, nec in via, nec in . villa. El<br />

quis unam ex i\lis rapuerit, morte moriatur in loco,<br />

Sic etiam honore m chrislianorum confirmavit , nt maurus', et ju<strong>de</strong>us,<br />

si habuerit judicium cum cbristiauo, quod ad judicem christianorum<br />

venianL ael judicium , et quoel nulla arma, nec UllUlll cabaIlum <strong>de</strong> sella<br />

exeat <strong>de</strong> Tolelo ad terras lllaUl'orum.<br />

El placuit ei, ut civitas Toleti non essel prestamo , nec sil in ea dominator<br />

preter eUffi , neque Vil', neque femina, et in tempore stationis<br />

sucurrat Toletum <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>re ab ornníbus volentibus eam opprimere, sive<br />

sint chl'isliani , sive mauri.<br />

Et illssit, ut nulla persona habeal heredilatem in Toleto, nisi<br />

qui moraverit in ea cum filiis suis, et ux.ore sua: el fabricatio ffiul'is<br />

constel semper ele commodis, el <strong>de</strong> ulilitatibus Toleti, sicllt antea erat<br />

in tempore avi sui A<strong>de</strong>phonsi regís, sil ei beata reqllies. Si aliquis Castellanu5<br />

ad suum forum ¡re voluerit , vaclat, el supcr hoc lotum, exaltet<br />

Dominu5 imperium sllum , dimissit illis omnia peccata, Que acciJerunt<br />

<strong>de</strong> occisione ju<strong>de</strong>ofllffi , et <strong>de</strong> rebus illorum , el <strong>de</strong> totís perquisilionibus<br />

tam maioribus ,quam minoriblls. Omnes vcro has consueludines<br />

l'ex nobilissimo A<strong>de</strong>fonsus Raymundi filius cOllccssit alque afirmavít ad<br />

OJlnes cristianos in Tolelo cornillorantcs el super eas iudicavit iIlis ita<br />

(9) La conr. ce Alfo/l$o VIII; Si me {ueriC.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


572<br />

aliquam nemini pro illa nisi suo al'chiepiscopo, aut eius vicario res pon<strong>de</strong>at.<br />

Hos foros iam dictos ecclesiae Beatae Mariae <strong>de</strong> Toledo et vobis domino<br />

Raymundo eius<strong>de</strong>m ecclesiae archiepiscopo el succesoribus vcatris<br />

dono el concedo ut teneatis et habeatis iUos in perpeluum iure hereditario.<br />

Quicllmque vera <strong>de</strong> mea vel <strong>de</strong> aliena gente hoc meum facLull1 ausu<br />

nefario disl'llmperit sit maledictus á Deo et in inferno cum luda proditore<br />

perpetuae damnationi subiectus insuper pectet bis mille morabetinos<br />

ecclesiae Toletanae et Arcbiepiscopo, et reddat in duplum iUud, quod<br />

ah aliquo prendi<strong>de</strong>rit. }


:li6<br />

mulierem, ut habeant, el teneant illos ipsi, et filii eorum, et omnis generatio<br />

sua presens et futura, jure hereditario in sempiternum. Quicunque<br />

igitur hoc meum factum infringerit, si ve <strong>de</strong> meo, vel alieno genere,<br />

fuerit, sit á Deo maleclictus et Sanctis ejlls, et in Infemo cum luda, cbristi<br />

proditore, sine fine damnatus, et cum Datam et Abiron, quos vi vos<br />

terra absorvuit variis erlltiatibus apud inferos tormentetur; et insuper<br />

pectet Regi terne mille libras auri, et carta semper firmare maneat.<br />

Facta Carta in Concha, XVI Kalendas Aprilis. Era MCLXXV. Al<strong>de</strong>fonso<br />

Imperatore imperante in Toleto, Legione, Saragosa, Navarra, CastelIa,<br />

Galecia. Ego A<strong>de</strong>fonsus lmperator hanc cartam quam Heri jussi in anno<br />

secundo quo coronam lmperii primitus in Legione recepi confirmo et manu<br />

mea corroboro. Signum ffi Imperatoris.<br />

Raimundus Toletanus Archiepiscopus.<br />

Petrus Secobieiisis episeopus.<br />

Berengarius Salmantinus episcopus.<br />

Bernardus Zamorensis episc.<br />

Robertus Asturicensis epise.<br />

Petrus Palentinus epise.<br />

Ro<strong>de</strong>ricus Fernan<strong>de</strong>z.<br />

Lope Lopez-Osorius Martinez.<br />

Michael Felix merinus in Burgis.<br />

Pelagius, Martinus, é Joannes,<br />

Lestes.<br />

Infans D. San tia SOl'or Imperatoris.<br />

Ro<strong>de</strong>ricus Martinez Comes Legioncnsis.<br />

Ro<strong>de</strong>ricus Gomez Salmanlinus Comes<br />

Ur'gelensis.<br />

Severlls Austuericensis-Gonzal vus<br />

Comes.<br />

Guter Fernan<strong>de</strong>z mayordomus.<br />

Almarieus Alreriz,<br />

Ordon Gustiez.<br />

Melendus Boufin.<br />

Diego Muñoz merinus in Carrionc.<br />

Geraldus seripsit hane eartam jussu magistri Hugonis Chancelarius<br />

Imperatoris.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


577<br />

El rey D. Alfonso VII confirma y t1'anscl'ibc varias c1úusnlas <strong>de</strong> los fU(ll'oS<br />

antiguos <strong>de</strong> Tolctl0. Año <strong>de</strong> H5.:í.<br />

Archivo d,! la ciudad <strong>de</strong> Toledo,<br />

In nomine Domini amen, Sicut in omni conlenlu conditionalis imperialis<br />

testatur autoritas, sic et ratio iaslil.Íre exigit, ut ea qme ab imperatoriblls<br />

si ve á regibl1s fiunt scripto fil'mcntl1r, ne temporl1m diuturnitate ea qllm<br />

gesta sunt, oblivioni lradantur. Ea propter ego A<strong>de</strong>fonsus Dei gralia totias<br />

Hispanire imperator, una cum uxore mea imperatl'ice domina Rica el<br />

Cl1m filiis mcis Sancio el Fel'llando regibus, facio lJanc cal'tam fil'mitalis<br />

el textum confil'mationis tolo concilio <strong>de</strong> ToJeto, tam militibus quam peditibus,<br />

sicut in carta avi mei regis A<strong>de</strong>fonsi honre mcmorire resonat, ut<br />

firmiter babeant semper qllantas cortes, et hmreditates, sire vineas, ac<br />

terras, hoclie in suo iare retinent, et pro nuUa exquisitione non perdant,<br />

in<strong>de</strong> quicquam, nec pro nullo rege slIbsequente, sive Catalmidina, aut<br />

úomite, vel principe militire, <strong>de</strong> qllanto hodie per mandatum, el iudicium<br />

avi mei vendicaverunt, sic lJabeant, et usque in sempiternum. Et<br />

do eis libertatem, ut qui fuerÍt inter e03 pe<strong>de</strong>s, si volaerit, et posse habuerit<br />

miles, Et ven<strong>de</strong>ndi, dandi vel possi<strong>de</strong>ndi, seu <strong>de</strong> possessione sua<br />

quicquid voluerit faciendi libcrall1 habeat posteslatem, Et si inter eos<br />

fuerit ortum aliquod negotium <strong>de</strong> aliqao indicio secundum sentenlias in<br />

libro iudicum antiquitus constitutas disculiatur, Et <strong>de</strong> quanta calull1nia<br />

fecel'int, qaintam solummodo persolvant, excepto <strong>de</strong> furto; eL <strong>de</strong> morle<br />

iudrei, vel maul'i, et <strong>de</strong> omni calupnia, talem mando habere cOllsuelu-<br />

TOMO l. 48<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


578<br />

dinem. Et mando, si voluerint vineas, aut alias arbores, l)lanlare, aut<br />

restaurare, illi qui fuerint pedites <strong>de</strong>cimum in<strong>de</strong> portionem solummodo<br />

regali palutio persolvant. Hoc aulem mando, ut popuJator vendat ad populatorem<br />

et vicinus vicino. Sed non mando nec quero, ut populatores<br />

vendant cortes aut bereditates comitihus aul potestatibus. Roe autem<br />

facio pro remedio animre mere el parentum meorum remissione, el ut vos<br />

semper ego et filii mei et omnis genel'ulio meu habeamus fi<strong>de</strong>les et oratores.<br />

Si quis uutem aliquis horno ex meo genere, vel alieno contra hoc<br />

meum faclum venerit vel rumpere temptaverit sit maledictus ............ ..<br />

traditore in inferno dapnatus et pamus cum Datan el Abyron inferni luat<br />

et hoe meum factum semper sit firmum ....................... (1) et die<br />

octavo Kalendas Aprilis, Imperante ipso domino Dei gralia A<strong>de</strong>fonso<br />

imperatore Toleto, Legione, Gallezire, Caslellre .............. et Almerire.<br />

Comes Barchilonire et Sancius rex Navarrre, tune lemporis vasalli imperatoris.<br />

Ego A<strong>de</strong>fonsus totius Hispanire............. fieri iussi, propria<br />

manu mea confirmo atque roboro.<br />

Signum imperatoris.<br />

Rex Saneius filius imperatoris, conf.<br />

Comes Almanrricus tenens Baeeiam, conr.<br />

Comes Pontius maiordomus imperatoris, conf.<br />

Comes Ranamirus, conf.<br />

Comes Petrus A<strong>de</strong>fonsi <strong>de</strong> Asturiis, CCl1f.<br />

Gunsal vue <strong>de</strong> Marañon alferiz imperatoris, conf.<br />

Garcia Garcias <strong>de</strong> Aza, conf.<br />

Gareia Gomez, conf.<br />

Gunsalvus Roclerici, conf.<br />

Pelagius Compostellanus archiepiscopus, eonr.<br />

Martinus Auriensis Eps, conf.<br />

Johannes Lucensis Eps. conf.<br />

Petrus Muncloniensis Eps. conf.<br />

Pelagius Tu<strong>de</strong>nsis Eps. conf.<br />

Petrus Astoricensis Eps. conf.<br />

Stephanus Zamorensis Eps. conf.<br />

{I} El P. Bur<strong>de</strong>l en su informe <strong>de</strong> la ciudad <strong>de</strong> Toleelo sobre pesos y medidas, habbndo<br />

<strong>de</strong> este documento en la pág. 2S¡¡, dice: . Este privilegio en pergamiuo y letra francesa, tiene<br />

en d espacio ele la fecha una pe'lucña rotura, con todo eso , parece ser dado á 8 <strong>de</strong> las Kalendas<br />

<strong>de</strong> abril, ¡¡;ra H93 .•<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


Johannes Toletanus Archiepiscopus el Hispanire primas conf.<br />

Petrus Alvazil alcal<strong>de</strong> veridicus iu<strong>de</strong>x, conf.<br />

Guter Ro<strong>de</strong>rici alcal<strong>de</strong>, conf.<br />

J ulianus Petriz Al vazil, conf.<br />

Alcay<strong>de</strong> Sibibi, conf.<br />

Stephanus Abenbram Cafalmedina, conf.<br />

Sancius <strong>de</strong> Benaias, conf.<br />

Rubert <strong>de</strong> Monguamarit, conf.<br />

Pelagius Petriz <strong>de</strong> Fromesta, conf.<br />

'Ru<strong>de</strong>ricus Ru<strong>de</strong>riciz, conf.<br />

Gunsal vuS Al vazil, conf.<br />

Rex Fernandus filins imperatoris, conf.<br />

Comes Ru<strong>de</strong>ricus Petriz, conL<br />

Gnnsalvus Fernandiz Comes, conf.<br />

Veremundus Petriz, conf.<br />

Alvarus Ru<strong>de</strong>riciz, conf.<br />

MUllio Tacon, con/'.<br />

Pelagius Enrricus, conf.<br />

Menendus Fazan, conf.<br />

Guter Feman<strong>de</strong>z, conf.<br />

Nunus Pell'iz tenens Mentor, conf.<br />

Johannes Legionensis Epso conf.<br />

Martinus Ovetensis Eps. conf.<br />

Raymundus Palentinus Epso conf.<br />

V ietorius BUI'gensis Eps. conf.<br />

Vicencius Segobiensis Eps. conf.<br />

Enengus Avulel1sis Epso conf.<br />

Navarro Salamantinus Eps. conf.<br />

Aclrianus Notarius imperatoris per manum Johanuis o<br />

Fermincliz imperatoris Chancellarii hallc carlam séripsH (2).<br />

(2) La copia <strong>de</strong> que nos hemos va'do, no tiene en el <strong>de</strong>bido ól'<strong>de</strong>n, como se nota <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

Juego, Ial> columnas <strong>de</strong>. los confil'lnantes.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong><br />

379


380<br />

El rey D. Alfollso VIII confirma é inserla los fueros <strong>de</strong> la ciudad dc Toledo.<br />

Año <strong>de</strong> H76.<br />

P. Merino , Escuela PaJeograpbica 1 pág. HiO.<br />

In nominc domini amen. Decet reges pre<strong>de</strong>cessorum suorum <strong>de</strong>creta el<br />

dona illibala conscrvare. Ea proplel' Ego ill<strong>de</strong>fonsus <strong>de</strong>i gmtia yspanorum<br />

rex, una cum uxore mea alienor regina confirmo et in perpeluum<br />

ratum habendum esse, hoc privilegium quod a<strong>de</strong>fonsus avus rneus imperator<br />

recit omnibus civibus tolelanis ad vivendum equaliter inter se. Sub<br />

imperio sancte et individue trinitatis patris scilicet et filii el Spiritus<br />

Sancti, hoc pactum renovatum et fedus firmissimum iussit renovare et<br />

confirmare venerabilis rex A<strong>de</strong>fonsus Raimuncli filius ad ornnes cives<br />

Tolelanos, scilicet castellanos, rnnzarabes, atque francos proptet' fi<strong>de</strong>litalem,<br />

et cqualitatem illorum, et illa privilegia que <strong>de</strong><strong>de</strong>rat iIIis avus<br />

suus A<strong>de</strong>fonsus Rex, <strong>de</strong>t illi Deus etemam requiem; melioravit et confirmavit<br />

proptel' arnorem Dei, et remisionem omnium pecatornm suorum;<br />

sic yero et omuia judicia eOl'llm secunclurn librum iudicum sint iudicata<br />

corarn <strong>de</strong>cem ex nobilissimis, et sapientissimis iIIorum, qui se<strong>de</strong>ant semper<br />

cum judice civilatis ad examinanda iudicia populorum exccplis castellauorum.<br />

Omnis lamen Castellanlls, qui ad suum forum ire voluerit, vaelat,<br />

eL nt procedant omnes in testimonium in universo Regno iIIius.<br />

Simililer et omnes clerici, qui nocle et die pro se el omnibus christianis<br />

omnipotenlem Deum exorant, habeant tolas su as hereditates liberas<br />

in red<strong>de</strong>ndis <strong>de</strong>cimis.<br />

Sic vero el <strong>de</strong>dil libertatem militibus á porlatico <strong>de</strong> cavallis et mulis<br />

in civitate Toleli.<br />

El si quis caplivus chrislianus exierit in captivo Mauro, non <strong>de</strong>l portalicllm,<br />

et quantum <strong>de</strong><strong>de</strong>rit Rex mililibus Toleti <strong>de</strong> muneribus sive proficuis,<br />

sit dirisum ínter illos, scilícet Castellanos, gallegos, et muzarabes,<br />

quando fuerint in numero vi si uni ab alíis, el quod non sint pignorati,<br />

lam milites, quam cetcri cives Toleli in universo Regio illius: Quod ii<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


585<br />

eslatis succurral Toletum <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>re ab omnibus volentibus eam 9primere,<br />

sive Chrisliani I sive mauri sint; et iussit, ut nulla persona habeat<br />

hereditatem in 'Ioleto, nisi qui moraverit in ea cum uxore et filiis, el<br />

fabricatio murí constet semper <strong>de</strong> commodis, et utilitatibus civitatis,<br />

sicut antea fuerat in tempore avi sui A<strong>de</strong>fonsi senioris, cui prestita sit<br />

bona requíes, et super hec omnia sublimet Dells regnum eius. Dimissít<br />

illís omnia, que gesta sunt in occisione iu<strong>de</strong>orum, el <strong>de</strong> rebus eorum, el<br />

<strong>de</strong> totís inquisitionibus, tam maioribus, quam minoribus.<br />

Omnes has leges et institutiones Nobilissimus Rex A<strong>de</strong>fonsus Raimundus<br />

concessit, et affinnavit ad omnes Christianos <strong>de</strong> 'Ioleto, et super eas<br />

iuravit illis ita: Per Dcum Patrem omnipotenteru creatorem celi et tene,<br />

et pe!' lesum Christum, Filium eius, per spiritllm sanctum, et per omnes<br />

Sanclos Dei, quod isto institutiones, et leges secundum meum posse,<br />

et secundllm meam cOllscientiam non eruut fracte, aut dirupte per meam<br />

iussionem in perpetuulll; et qUiSqllis ex meis, vel alienis legerit hoc pribilegium,<br />

vel super eum lcctllm fllerÍt Comes aut vice Comes, dux, aut<br />

prepositus, et prius ea telllere violare illud presumpserit, anatbema sit,<br />

et á corpore Sancte Ecclesie excommunicatlls, et solvat X libras optimi<br />

ami ad regale palatium, et si quid ex boc pribilegio corruptum, vel violatum<br />

fuerit, me sciente, vel nesciente, el bic in patria fuero presens,<br />

veniant ad me <strong>de</strong>cem el maioribus civilatis, el faciant me illud scire, et<br />

ego Deo inspiran le , cmendabo illlld cum eis.<br />

Facla Carta 'Iolelo anno sequenli, quo famosissilllus Rex ll<strong>de</strong>fonsus<br />

Sanctium Na varrorum Regem <strong>de</strong>vicit, et Pampilonalll usque pervenit, sub<br />

era MCCXII Kalend. V.o X.o marco Et Ego Rex ll<strong>de</strong>fonslls regnans in<br />

Castella, et 'Ioleto, in Najara, eL E-;.trematura, et in aslllriis boc privilegillm,<br />

quod ueri, eL renovari illssi, manu propria roboro et confirmo,<br />

et ad maiorem ipsius urmitlldinem illud meo proprio signo munit'e mando.<br />

Cenebrunus Dei gratia Toletanlls ArchiepiscopllS et lspaniarum primas.<br />

Signum ffi Regis Il<strong>de</strong>fonsi.<br />

loscelinus Segontill: Eps.<br />

Gllndisalvlls Secob. s Eps.<br />

Raim: Palentin." Eps.<br />

Petrus Burgens. s Esp.<br />

Sanctius A vilens. s Eps.<br />

Bem. s Oxomens.' Eps.<br />

Comes Nunio.<br />

Comes Petrus.<br />

Comes Ferrandus.<br />

Comes Gundis: Ro<strong>de</strong>rici.<br />

Comes Belas:<br />

Petms Ro<strong>de</strong>rici mius.<br />

Didacus Semenez.<br />

Ro<strong>de</strong>riclls GnLel'l'iz Maiordom! Curie Regis. Comes GlIndis.' <strong>de</strong> Maranone<br />

Alfet'. Reg."<br />

Petrus nolarins Regís Raimundo ex.istente Cancellario scripsít.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


:S8!)<br />

Dum quod super boe intulerit duplieatum restituat. Facta Carla apud<br />

AJareonem. Era MCCXL. quinta, rege expediente tertia die Februari.<br />

Et ego rex A. regnans in Castella et ToJeto hane cartam quam fieri iussi<br />

manu propria roboro et confirmo. Martinus Toletane sedis Arehiepiscopus<br />

Hispaniarum primas confirma!.<br />

Al<strong>de</strong>rieus Pal@tinus episeopus<br />

conr.<br />

Garsias Burgensis episeopus conf.<br />

Didacus Oxomensís epíseopus<br />

conf.<br />

Ro<strong>de</strong>rieus Segontinus eps. con!.<br />

Gondisalvos Secobiensís esp.<br />

conf.<br />

Petrus Abulensis eps. conr.<br />

Julianus Conchensis eps. eonf.<br />

Johannes Calagurritanus eps.<br />

conf.<br />

Signum ffi A<strong>de</strong>fonsi regís Castelle.<br />

Gundisalvus Ro<strong>de</strong>l'Íci mayordomus<br />

Curie ;regís, conf. Didacus<br />

Lupi <strong>de</strong> Faro alferiz regis,<br />

conr.<br />

Atvarus Nunniz, con!.<br />

Ro<strong>de</strong>ricus Didaci, conf.<br />

Gometius Petri, conf.<br />

Ro<strong>de</strong>ricus Ro<strong>de</strong>rici, conf.<br />

Ferrandus Alvari, conf.<br />

N unnius Petn, conr.<br />

GlIillelmlls GunsaJvi, conf.<br />

Garsias Ro<strong>de</strong>ricí merinus regís<br />

in CasteIla confirmat.<br />

Dominicus Domini Regis Nolarius Abbas Vallisoleti.-Didaco Garsie<br />

existente CaneeHario scribi fecit.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


59:!<br />

sive é alium, et si fuerit probatum IU vices in ipsa qllaI'ta vice<br />

ad rorca.<br />

El si imposlIerit homicidium super bomine <strong>de</strong> CapalToso <strong>de</strong>bet<br />

se <strong>de</strong>librare cllm quatuor homines, el <strong>de</strong>bet jurare, sive é III homines.<br />

Et <strong>de</strong> ipso betato babet senior medietate, et ipsos vicinos medietate;<br />

et non habeal foro <strong>de</strong> arrobo, ei non cum illa pesa que aduxit rex Don<br />

Sanso.<br />

Pcr homicidium é per Calonias, et <strong>de</strong> iIla aqua, tota iJla escuJiatul'a<br />

que venit <strong>de</strong> Unse á ioso sial ingenua é libera <strong>de</strong> Caparros.<br />

1II0s homines <strong>de</strong> Capan'oso babeant lur termino, é lm'es naucios, é<br />

Jures molinos, francos é ingenuos.<br />

De hcrbalico senior <strong>de</strong> villa ruedielate.<br />

E posatico non ínlrcnl cn casa <strong>de</strong> muliere qui non habet marilo , en<br />

in alía casa ubi fueri 1 baron slel III díes, in anlea mulet se in alía.<br />

El senior <strong>de</strong> casa sorxerit non crepanles nuestro foro é forciaverit é<br />

estelerit usque octo dies, laixet ibi su esculo.<br />

Et tolos illos homines qui baben! heredilate en CapulTosO ad hora<br />

<strong>de</strong> questa metanl :;endos homines, si fuerit cabalero, cabalero; é si fueri!<br />

pedon, pedon.<br />

E si super regero feceri! sabidor á suo casero é non ubiare! aplacto<br />

peite! LX solidos, aut perdat bereditate.<br />

IIomines <strong>de</strong> Caparroso non baben! foro <strong>de</strong> bosle, se! babent fuel'o <strong>de</strong><br />

apellido cum pane <strong>de</strong> tres dias, el qui non flleriL en apellido, peiteL arrobo<br />

trigo é arrobo ordio.<br />

NuBo Ilomine <strong>de</strong> Caparroso si maculabérit unum ad altrllm, é non<br />

se clamaverit ad palucium, non <strong>de</strong>t calo:lÍa ad seniorum.<br />

IJomine <strong>de</strong> Capan'oso si intraret fidanza <strong>de</strong> judicio ad ho01ine <strong>de</strong> alio<br />

loco, aut á suo vicino, é non pignoraret usque ad uno anno un<strong>de</strong> prendit<br />

prendat directum <strong>de</strong> anuo á Sll';O non respondat.<br />

Senior qui mandara Caparroso si prendiret carne usque ad tres vices,<br />

é non peitaret, non prendat mais, é si prencliret <strong>de</strong> tres vices á suso<br />

escutantse.<br />

Facta Carta in era MCXI. Regnante Petro Sanz Dei gracia rcx Hosella<br />

é in Aragon vel in Pampilona: Eneco Fortugons tenente Caparroso,<br />

Galindo Sangiz en l


De calamaU. poaperam.<br />

iO:;<br />

Pauperes et imbecilles misericordHer calumnias compleant, ut beneficiis<br />

suis penilus non privenlur.<br />

hit prodl''Jrlbus ct la'rODlbas.<br />

Proditores el latrones nemo protegere, nemo <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>rc prresumat. Sane<br />

eorum protectores danna vel calumnias, qure illi sustinere meruerant,<br />

sustineant.<br />

De forlbu ..<br />

Fur postquam terlio flll,ti reus convictus, comprehensusve, fuerit,<br />

PI'incipibu3 ten're atque justitire examinatoribus tradatur. Qui, dictante<br />

justitia, pro merilis ultionem in eum exerccant, sibique dati gladii causam<br />

animadvel'tant: noverint enim quia qui percutit malos in co quod mali<br />

iunt, minister Dei est, et alibi, punire malos non est effusio sanguillis.<br />

De l!al'Re'erlbus.<br />

Caracteres (12) coram totius Ecclesire con ven tu , sive publico concilio,<br />

fieri jubemus, aliter factos, valere inhibemus.<br />

·His qui servilis conditionis jugum sustinent, vel qui quadragesimalia<br />

tributa persolvunt, redditus solitos, qui fosataria, el luctuosa nuncupantur,<br />

relaxamus, si patrum parenlumve suorum beredilales incolunt.<br />

De die DOIOIDlea.<br />

In Dominica die rUl'icolas ad civitalem negotiatum ire probibemus.<br />

(12) . A¡¡. Gharacl«lJf.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


.lO\)<br />

Mercatol'cs, romal'ii, el peregrini, non pignercnlur; et qui aliter<br />

egeril, duplet qum tulerit, el sil excoll1unicatus, el solidos LX. persolvat<br />

domino illius honoris.<br />

n. elcrlciJll.<br />

Clcl'ici fossatariam non <strong>de</strong>nto Abbates, el Clericos venientes ad Synodum,<br />

vel \,olum, aut terLias afferentcs, pigneral'e vetamus.<br />

D. illenauris.<br />

Omnes alias lis. (25) nisi :1d mensuram iJlius petrlD q\lm stat in campo<br />

Composlellm, tam III hac Civilale, quam extra vcn<strong>de</strong>re vel emere<br />

prohibemus, el qni alilel' egcl'it excomunicatlls LX. solidos solvat, doncc<br />

resí piscat.<br />

('l i) El P. Florr1. p1l11 " l'rr nOla: 'fa'ITos lr.¡;r, IncnSW'/l! tcilicc/ 'pe<strong>de</strong>r, ql(f!! a/(r.rius/Í ne.­<br />

MI fonega die/Ir qual'{(/ el! apurl Call1ero, parl.<br />

TOMO f. l.l2<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


'11<br />

El vos meos fi<strong>de</strong>les francos concedo vestros bonOl'es inlus "et foris,<br />

sicuL promissi vobis ante; et solum trece cassas tolo vos in<strong>de</strong>, quod <strong>de</strong>di<br />

ud meos caballaríos. El sí aliqllís homo, vel fwmina ad disrumpendum<br />

venerít ista cilrta, in primis pareat mille libras purissimo aureo ad<br />

me regem supra memoratum: et post obito meo, qui regnet, concedal,<br />

ql1wrat, eL accipiat; et postea qui llrec contradicat , extraneus permaneat<br />

á D<strong>de</strong> Cbristi, et cum Dalllan et Abiron, quos terra vivos absorbuit in<br />

infemo, parliceps fiaL cum Juda traclitore in iuferno inferiori, amen.<br />

Facta carta notum clie dominica, oclavo idus augusti, sub era millessima<br />

centcsima quinqllagesima quarta. llegnante rex Al<strong>de</strong>fonsus in Aragonia,<br />

et Pampilona, in Naxera, in CCl'eso, et Bilforad, in Canion, in Sancti<br />

Facllnc1i, et in Toleto; et sub ejus imperio dominante Azenar Sanz in<br />

Cereso, et Ennego Fortiz; DorJinico Michael merino; Garcia 1"ort, et<br />

Obeco Dominguez discurren tes iudilio: eL testes ad roborandum comite<br />

Petro llamon <strong>de</strong> Pallaires; Petro Nunnez, Petro Lopez, Garcia <strong>de</strong> Caste­<br />

]la, Petro <strong>de</strong> Portaguera, Petro Belengller <strong>de</strong> Montison; Sancio Joannis<br />

tenente Poza; Petro Sanz <strong>de</strong> Juare Cuniego; Petro 1"usioIl <strong>de</strong> Sancio FlIrsiones;<br />

JlI. tinio Costes. Ego Petrus subscriptor regis concedo et laudo<br />

hane eartam, sicut superius est scriptllm, et hoc signum rubrica ista<br />

per manum imperatoris regís Al<strong>de</strong>fonsi ffi,<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


...<br />

Fuero <strong>de</strong> Sangüesa otorgado por D. Alfonso I el Batallador cn el<br />

año <strong>de</strong> H22 (1).<br />

Yanguas, Diccionario <strong>de</strong> Antigüeda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Navarra, tom, lU, pag, !97.<br />

Sub Christi nomine et eius divina clemenlia. Ego qui<strong>de</strong>m Al<strong>de</strong>fonsus.<br />

gl'atia Dei Imperalol'. Placuil mihi libenti animo, el spontanea voluntate,<br />

eL facio hane cartam vobis totos populatores <strong>de</strong> Sangossa <strong>de</strong> ¡1I0 burgo<br />

novo prope iIlo ponte juxla iIlo nostro palatio, qui modo ibi istis et in<br />

antea ibi veneritis populare, ut faeialis ibi burgo in ilIa via, qure vadit<br />

contra Vlle, et dono vobis fuero, quale <strong>de</strong>dit pater meus rex. domino<br />

Sanceii, cuí sil requies, ad iIlos alios populatores <strong>de</strong> illo' burgo vieillo,<br />

et dono vobis terminos <strong>de</strong> illa via, qure vadit contra Cortes usque ad hoc<br />

flumen Aragon troa ilJe hermo. El dono vobis quanlosque ibi popularentis<br />

nl compretis in illo termino <strong>de</strong> Sangossa vel ubi ¡nelius potueritis, el habealis<br />

illum franeull1, et liberum, el ingenuull1 vos el filii yeslrÍ et omnis<br />

generatio vel posteritas vestra, salva mea fi<strong>de</strong>litate eL <strong>de</strong> mea poste­<br />

TitaLe per sIDcula cuneta. Amen. Símililer dono vobis tailJare el lignare<br />

in illo monte et in iHa silva <strong>de</strong> Biozal eL in illa silva <strong>de</strong> sanet.i Salvatoris<br />

<strong>de</strong> Leire, el in ilIo monte <strong>de</strong> Peiiia. EL nullus homo qui habuit hereditatem<br />

in illo burgo vieillo non "010 ul populet in illo hurgo novo, nee l1ullo<br />

infanzon <strong>de</strong> 110slra ten'u, sed dono ibi ad FOl'tuiño Garceis Caxal uno eusale,<br />

eL alio casal e Ato fixo, Dleo merino, El vol0 nt non habeatis alium<br />

seinorem si non me. Et nullus homo, qni vohis pignoraverit in islos mon-<br />

(1) Este fuero ¡la sido tambicn impreso po)' Oihcnal'to en su 011'3, Noti/ia !tll'ill' ql!e Va3conilJ!<br />

p:ig. 8;), Y reimpreso p0r Luaznal'ar en su EllsoVa J1i$/óri,o <strong>de</strong> l\"H'orra, tom, 11,<br />

pago j03,<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


450<br />

les suprascriptos, pectabit mihi LX solidos. Et dono á Garcia Lopiz, meo<br />

mel"Íoo uno casale ...... signllm Al<strong>de</strong>fonsi .. ...... signum regis ....... Ranimiri.<br />

Similiter dono vobis lignare et taillare et pascuere in i1los montes<br />

<strong>de</strong> Aibar, el <strong>de</strong> Lombier, et in illos alios montes el terminos <strong>de</strong> ilIas alias<br />

villas in eircuitu Sangossa qoanlum potueritis in uno die andare et tornare.<br />

Faeta hane cartam in rnense }


Privilegio <strong>de</strong>l rey D. Pedro II <strong>de</strong> ÁI'¡¡gon, conce(lien(10 tÍ los jm'ados<br />

<strong>de</strong> Zaragoza el ({ue pudiesen hacer en <strong>de</strong>fensa (]e sus <strong>de</strong>rechos lo<br />

que ({uisieran, sin respon<strong>de</strong>r por ello, aun en el caso (]e homicidio,<br />

tÍ plH'sona alguna.<br />

MlJlino, n epeltoriUfil Curol'um I'egnl Ma go Jlum , Col. 260,<br />

Ego Petrus Dei gratia rex Ar-agonum, el Comes Barchinone, bono animo<br />

dono, el concedo vobis omnibus iuratis Cresaraug. quod <strong>de</strong> omnibus<br />

illis quecumque feceritis in villa mea Cmsal'aug. ad utililatem mei, el<br />

honorem veslri, et totius populi eius<strong>de</strong>m villm, tam in exigendis seu <strong>de</strong>mandis,<br />

directis meis, el vestris, el totius populi Cmsarau. quam alias sive<br />

faciatis homicidia, sive quecumque alia, non teneamini respoll<strong>de</strong>re mihi,<br />

neque merino meo, neque Cavalmedine, sive alicui alteri pro me, sed securi<br />

el sine alicuius timore quecumque volueritis facere, sicut diclum es!,<br />

ad utilitatem meam, et honorem tolius populi dicte villre, el vestram faciatis.<br />

Datis Cmsarallguslro XII Kalendas IuniL<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong><br />


46¡'<br />

<strong>de</strong> muliere; eL si non habet testes, veniat cllm duo<strong>de</strong>cim , el jurenL<br />

los VI cum illo. Et si muliere ad alía malaverit intrel (63) in manus; et<br />

si fecerit livores pectet illos, si habet testes; el si non habel testes, juret<br />

per suo cavo (64).<br />

El si mauros et christianos levarent ganado tle "icino <strong>de</strong> Calatayub,<br />

el pOitea tornaverinl ipso ganado cabalgadores (61)) <strong>de</strong> Calatayub, veniat<br />

domino <strong>de</strong> ganado, et juret sibi altero, quod suum fuit, el non iIlum <strong>de</strong>dil,<br />

neque vendidil; et si est cavallo, aut equa, aut mullo, donet<br />

quin que solidos, et prendat sua bestia, et <strong>de</strong> bove, et <strong>de</strong> asino,<br />

unum solidum.<br />

Et homine <strong>de</strong> Calatayub si allaverit (66) captivo qui fugial, qui sil <strong>de</strong><br />

villa, habeat in<strong>de</strong> quinque solidos; et si non fuerit <strong>de</strong> vicino habeat in<br />

iIlo lo medio.<br />

El qui excucierit ganado, qui non sit <strong>de</strong> vicino, foras <strong>de</strong> termino,<br />

habeat in iIIo lo medio.<br />

Et homine <strong>de</strong> Calatayub qui habuerit rancura <strong>de</strong> allia terra, el fuerit<br />

ad ipso concilio, un<strong>de</strong> babet rancura, et non feceri t ibi illi nuBo directo,<br />

faciat ibi homines, el postea veniat á Calatayub, el prendat homines, e t<br />

faciat pignora <strong>de</strong> campo, et <strong>de</strong> ip"a pignora quro fecerit, prendat in asadura<br />

LX solidos.<br />

Et si in ipsa pignora hornines <strong>de</strong> Calalayub alío hornina maclal'ent<br />

non sil homicidio puriato.<br />

Et si cristiano ad ju<strong>de</strong>o ferirat (67) non intreL illi in rnanus; el si<br />

fecerit liyores, et habueritju<strong>de</strong>o, el christiano pectet los livores; el si non<br />

babel testes, jUI·et quod non fecit: et <strong>de</strong> mauro similiter fiat, et <strong>de</strong> ju<strong>de</strong>o<br />

contra christiano, similiter fiat.<br />

Et si christianos, vel mauros levarent ganado <strong>de</strong> Calatayuh in prenda,<br />

et cavalleros vel pedones, qui ex.cllcierint ipso ganado foras <strong>de</strong> termino,<br />

prendant <strong>de</strong> cavallo, equa, et mullo, V solidos, et <strong>de</strong> asino, et <strong>de</strong> hove<br />

unum solidum, et <strong>de</strong> res minuta <strong>de</strong> la caveza (68) duos <strong>de</strong>narios: et (69)<br />

isto termino <strong>de</strong> isto ganado sit tale-quale est scripto (70) un<strong>de</strong> terra<br />

partimus (71).<br />

(65) Con!. iurel.<br />

(64) Cont. cabo.<br />

(65) Conf. eavalgatol'es.<br />

(66) Cont. (allaverit.<br />

(67) Cont. (eriret.<br />

(68) Conf. cabera.<br />

(69) Conf. el <strong>de</strong>.<br />

(iO) Con!. .criptum.<br />

(ii) Con!. plimul.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


4:8,1<br />

teros, qui los con'ir , Ó qui ferir , ó qui los matar, pectelo per, foro <strong>de</strong><br />

Zamora. Et cassa <strong>de</strong> Clerigo, et <strong>de</strong> cavallero, et <strong>de</strong> vidllU, non posse<br />

ninguno sin suo grado. Clerigo, nen vidua, non lo leve nenguno á foro, si<br />

non <strong>de</strong> porta á porta. Et si ali(lUis homo vencrit, vel maiorilllls, tam <strong>de</strong><br />

propinquis, quam <strong>de</strong> extraneis, ([uis qllis ilIe fuel'it qui hunc faclum nostmm<br />

irmlllpere voluerit, in primis accipiat iram Dei patris olllllipotentis,<br />

et se<strong>de</strong>at maledictus, et excomunicat.us, et anatbematiQatus , et tí fi<strong>de</strong><br />

Cbl'isti separatus, et cun Juda traditore domini sit particeps in inferno<br />

inferiori, amen. Facia carta notum die ([uod erit un nonas februarií era<br />

M. CLXVII sub manu eius mandante Zamora Ponz <strong>de</strong> Cabrera, merino<br />

maior Juannes Pelaiz lo tornadizo, comes Fernandus in Gallecia, et la ii1fanta<br />

dona Sancia en Tabare, et sub manu eius yioario don Alfonso. E la<br />

infanta dona Elvira en Bolanius, et in Castrover<strong>de</strong>, et en Villareio. no·<br />

drigo Fernan<strong>de</strong>z Senior <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>rás, in se<strong>de</strong> saucti Salvatoris episcopua<br />

Bernardus, el sub manu eíus arcbidiaconus XIIllUS., Archipresbiter<br />

Xlmus. Ego lmperator Al<strong>de</strong>fonsus et ego lmperatrix Berenguela á vobis<br />

concilium <strong>de</strong> Castrotoraf qni hanc cartulam fecirnus, et legentem audivimus,<br />

manus nostras roboramus, et hoc sigtÍum sant


IiSS<br />

ratores quanto sit mensura, et directo; el si comparator vi<strong>de</strong>rít, ut non<br />

sit directo clamet illos alcal<strong>de</strong>s, et non <strong>de</strong>sinant illos amere.<br />

Era MCCXVI. Facta carta Kalendas madii.<br />

Rex Fernandus in Legione et Gallecia confirmat.=Gundisalvo Ossoriz<br />

mayordomus Curia Regis conf. Fernand Guterrez, Alferiz conf. Joanne<br />

Legionensis Episcopus, conf. Fernandus Astoricensis Episcopus conf. Ro·<br />

<strong>de</strong>ricllS Ovetensis Episcopus, conf. Comes D. Gomez testis. =Cornes<br />

D. Fernando testis . .,.,. Comes D. Alfonso testis = Fernandus Ru<strong>de</strong>rici<br />

testis.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


Rodrigo Fernan<strong>de</strong>z el Calvo, conf.<br />

Goter Fernan<strong>de</strong>z conf.<br />

Didacus Munnoz Merino conf,<br />

&sg<br />

Goter Ermiller Alcai<strong>de</strong> -<strong>de</strong> iole<br />

to, coní.<br />

Ponce <strong>de</strong> Cabrera, con!,<br />

Et nos Concilio <strong>de</strong> Scalona habemus foro pro poner Alcal<strong>de</strong>s<br />

años (19) colaciones, é dionoslo Ditlacus Alvariz pro foro; et <strong>de</strong>dit ois<br />

Al<strong>de</strong>fonsus Rex terminum ad populatores Ascalone: <strong>de</strong>l termino <strong>de</strong> civitate<br />

i!la carrera que .vadat á Talavera pOI' la Sena <strong>de</strong> Sancti Vicente.<br />

asi cum las aquas <strong>de</strong> Quadamora cauunt in Alveris, et <strong>de</strong> alia parte <strong>de</strong><br />

Fonte salce, et <strong>de</strong> partes <strong>de</strong> Mac¡ueda cum cadat Pradana in Alberis.-=><br />

loban Fernan<strong>de</strong>.z Cancelari domini Aldcfonsus filii Comes Reimundus,<br />

(iO) E5ro es al;lItIOS. lior. por ailos.<br />

TOMO I.<br />

62<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


006<br />

babeatis vos illas duas partes, et ego ilIa tercera, el <strong>de</strong> hic in antea<br />

quantoscumque fecerilis infer ....... et vos se<strong>de</strong>ant pro medietate, et dono<br />

vobis ortos et linares in illas meas pezas sicut modo Marin ......... Banzo<br />

Forlumgnones partierit vos et illos qui p03tea venerint, ut talem partem<br />

habeant sicut primi, et ubi ego plantavero meas vine as in iHas meas pezas,<br />

similiter que faciatis sicut melior unusquisque pútuerit. Et insuper<br />

qUffi examplietis per erelllOS et per illas pezas noven eras quomodo melior<br />

examplíare potueritis. Et nunus horno qui vos tangerit, vel forciaverit<br />

vel disrumpere voluerit hoc mellm mandatum supra scriptum <strong>de</strong> vestros<br />

foros que ego habeo vobis datos et otorgatos mille solidos peitabit mihi·<br />

Vos illos medios et ego illos alios ........ <strong>de</strong> illas calomnias que .......... .<br />

meo clamo acalzaretis qUID sunt vestras metipsas. Et <strong>de</strong> una .............. .<br />

.................. Et [hoc totum ...... supra scriptum, dono vos et concedo<br />

qUID habeatis illum francurri, el liberum, et ingenuum, qUID habeatis illum<br />

el posi<strong>de</strong>atis vos, et filíi vestri, et ex omnis vestra generatio salva mea<br />

fi<strong>de</strong>litate et ex omnis posteritas mea generatio per secuIa cuneta amen.=<br />

Signum regis ffi A<strong>de</strong>fonsus.=SignuIll Ranimiri ffi regis. Facta hac<br />

karta donationis, era MCLXX, in iIla populatione sub Lugrunio, qUffi<br />

dicitur Cantabria, HU veneris die marcio. Regnante me Dei gratia rex in<br />

Aragone, et in Pampilonia, et in Superarbi, et in Ripacurza, el in Pal .......<br />

gares sive in ................ Episcopo Garcia Maxones in Zaragoza. Episcopo<br />

Arnaldo in Osca. Bpiscopo D. Michael in Tarazona. Episcopo D. Sancio<br />

in Irugna. Episcopo alio D. Sanso in Najera. Comite Retro in Totela.<br />

Vicecomite Centullo in Zaragoza. Garcia Remiriz in Monteson. Loparcez<br />

Peregrin in Alagon. Petro Tizon in Estela Fortung Lopiz in Soria<br />

Castange in ...... Sancio lohannes in Osca. Et alios seniores omnes perol'bem<br />

terreo Sunt testes <strong>de</strong> hoc suprascripto. CapQz eL Garoia Lopiz ¡usticia.<br />

Et Forlumgno Acenariz iusticia.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>


1S10<br />

y Don fuere probado <strong>de</strong> aIgun furto, jure el otro con el que sea su vecino,<br />

si pl'ovado fué en otros furtos, salvase por lidiador que sea semejante <strong>de</strong> si.<br />

Moro que fuere preso en fonsado, 6 en guena, y fuere alcayad sobre<br />

eavallos dé so al rey, y el rey dé cien sueldos á aquellos que tomaron, y<br />

<strong>de</strong>l otro cautibo non <strong>de</strong>n al rey si non su cuenta.<br />

Ningun home que tubiere ca vallo , 6 armas, 6 alguna otra cosa, emprestado<br />

<strong>de</strong>l rey, é le viniere el día <strong>de</strong> su muerte, tenga aquello todo su<br />

fijo, 6 su hermano.<br />

01'0 ó plala que sea ganado con travajo <strong>de</strong>n la cuenta al rey, mas <strong>de</strong><br />

otros paños, ó <strong>de</strong> otra ropa, non <strong>de</strong>n cuenta.<br />

Aun quiero y mando y otorgo por permision <strong>de</strong>l rey D. Alfonso mí<br />

abuelo y <strong>de</strong> todos mis parientes, que los clerigos <strong>de</strong> Guadalfayara non<br />

&irvan eavallia al rey, ni á otro señor, ni alcal<strong>de</strong>, ni á ninguna voz DQn<br />

salgan, ni cavallos non compren por fuerza, si no por su buena voluntad,<br />

mas sirvan á Dios y á sus iglesias á las quales son or<strong>de</strong>nados y á so obispo<br />

tan solamenle.<br />

Sobre todo otorgo y confirmo aquesta sobscrita carta á todos los moradores<br />

<strong>de</strong> Guadalfayara que do y mando que todos aquellos ganados que<br />

unan á pacer yel'va en los terminos <strong>de</strong> Guadalfayara <strong>de</strong> aquel que quiere<br />

parte, y viñant <strong>de</strong> allent sierra á estas partes, así como las aguas en termino<br />

<strong>de</strong> Guadalfayara corren <strong>de</strong> aquel monte y que los que <strong>de</strong> los olros<br />

montes yse (4).<br />

Otorgo y mando que la media parte <strong>de</strong> aquel montazgo sea guardado<br />

para mi y la otra media parte á huerbos <strong>de</strong> los varones <strong>de</strong> Guadalfayara,<br />

y á ellos sea dado y que fagan <strong>de</strong> ello á su voluntad.<br />

Almocaz.<br />

Estos son los terminos <strong>de</strong> Guadalfayara los quales otorgamos y á ellos<br />

damos Daganzo y DatangieI , Anorcini , }i'erezuela, Dascariche, Fontona,<br />

Hueba, Pimer, Y mesle, Oriuga, Archiella, Zirudas, Decedasfer,<br />

Ayuso ................ <strong>de</strong> Galapagos, Alcoleya con todo su termino.<br />

Otrosi vos otorgamos y damos á hllerbos <strong>de</strong> los muros <strong>de</strong> Guadalfayara<br />

cal y cor<strong>de</strong>les y sogas y esput'rlas y capachos V el precio <strong>de</strong>l.. ........<br />

........... y los porteros <strong>de</strong> las puertas paguen <strong>de</strong>l ayer <strong>de</strong>l rey al juez<br />

<strong>de</strong> la vilUa. veinte y quatl'o menea<strong>de</strong>s, y aquesle ayer sino 10 quisiere dar<br />

el merino 6 .el jodio recibalo el juez, y <strong>de</strong>jo y <strong>de</strong> en <strong>de</strong> cuenta al merino<br />

ó al jodío fasta treinta dias <strong>de</strong>spues que hubiere <strong>de</strong> juzgador <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong>lante<br />

non le responda.<br />

(r.) Parece que el senlido esta Callo en este periodo.<br />

©<strong>Biblioteca</strong> <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!