JG 18 nr 1 - Reynaertgenootschap

geraakt werk, gedicht had, luidens de eersten regel van den
Reinaert. Ook de afschrijvers van het amsterdamsch of hollandsch
handschrift, waarvan Willems eenige facsimilés geeft, met bijbehorende
illustraties en dat naar het schrift te beoordelen van ouden
dagtekening is, misschien uit de veertiende eeuw, heeft dien
Willem bepaald voor Willem Utenhove gehouden, gelijk onwedersprekelijk
blijkt uit de wijze, waarop hij den eersten regel geschreven
heeft. Behalve de kapitale W of dubbele U, heeft de copiist de
I van Willem in de hoogte verlengd en de dwarsstreep der letter T
daaraan toegevoegd, terwijl hij de eerste helft der K van Madock
eveneens verlengde, om daaraan van boven een kapitale H te
hechten, met geen ander doel om door de drie hoofdletters WTH
nevens den voornaam Willem den geslachtnaam Wtenhove aan te
duiden.
Verder gaat Broese van Groenou nog in op enkele plaatsnamen die de
Aardenburgse oorsprong van de Reinaert moeten bewijzen: Elmare, Vermandois
(een ambacht tussen Sluis en Brugge), Hulsterlo, Bernheim (Beernem), Leye
(Lieve) en Malpertuus (een plaats in Aardenburg). Rik van Daele typeert het artikel
van Broese van Groenou als ‘representatief voor enkele Reynaertstudies’. ‘Zonder
zelfrelativering, door een selectieve toponiemenlijst, een subjectieve argumentatie
en een manipulatie van het historisch materiaal’ ‘laat het [namelijk] zien hoe het
mechanisme van de streekgebonden lokalisering werkt’. 50
Dit geldt zelfs voor de doorgaans nauwgezette George August Vorsterman van
Oyen (1836-1915), evenals zijn Sluise collega Van Dale hoofdonderwijzer, historicus
en archivaris. Hij is van de drie bekendste Aardenburgse geschiedschrijvers uit
de negentiende eeuw het voorzichtigst. Wanneer hij in zijn De berenning van
Aardenburg (1872) spreekt over Malpertuus, een toponiem in Aardenburg, is hij veel
minder stellig dan Broese van Groenou: ‘bij het volk heet dit plein nog heden ten
dage Malperdu. Zou dit eene herinnering zijn aan de woning van Reynaert?’ 51
Twintig jaar later, in de inleiding van zijn Rechtsbronnen der stad Aardenburg
(1892), blijkt hij zich door zijn plaatsgenoten en vakbroeders toch te hebben laten
meeslepen, wanneer hij het heeft over ‘die geeste van Reinaerde, hoogst waarschijnlijk
van her Willems van Utenhove.’ 52 Merkwaardig is de foutieve toevoeging
‘van’ in Utenhoves naam.
Twintigste-eeuwers (1927-1975)
28
Tussen 1836 en 1892 hadden vele onderzoekers zich sterk gemaakt voor Utenhove
als Reynaertschrijver, maar na Vorsterman van Oyen is het, bij gebrek aan zowel
deugdelijke argumenten als de Aardenburgse Reynaerttraditie toegenegen historici,
lange tijd stil. Pas 35 jaar later wordt de draad weer opgepakt. In 1927 schreef
Karel Lodewijk Reepmaker (1862-1934), secretaris van de Nederlands hervormde
kerkvoogdij van Aardenburg, een boekje over de middeleeuwse Onze-Lieve-
Vrouwe- of Mariakerk. Daarin noemde hij (duidelijk geïnspireerd door Vorsterman):
‘Rond dit tijdsgewricht schreef her Willem van Utenhove een priester van goeden
love tot Erdenburg zijn ‘Geeste van Reynaerde’ (Reinaerd de Vos)’.
Jan Vermeer meende twee jaar later in Ons Zeeland ‘dat Willem die den Reinaert
Tiecelijn, 18, 2005