Samenvatting Blom 29 jan 05 - Kleio

Hoofdstuk 4 ‘De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588-1780)’
§ 1 De tien jaren (1588-1598)
Het succes van de opstand
De droom van een groot Nederland is voorbij en de XVII Provinciën vallen in twee groepen uiteen.
Ze wordt pas definitief en formeel uitgesproken in 1648. Om een Noord-Nederlandse staat
levensvatbaar te maken was de eerste vereiste het winnen van de oorlog tegen de Spanjaarden. De
benodigde randvoorwaarden hiervoor waren:
1. Buitenlandse steun (bondgenoten).
2. Financiële draagkracht (geld).
3. Hogere bezieling, omdat de oorlog een strijd tussen leven en dood.
4. Leiderschap en organisatorisch vermogen, om de krachten te mobiliseren.
Internationaal vonden er in 1588 en 1589 ingrijpende veranderingen plaats.
o In de zomer van 1588 had Filips II zijn armada uitgezonden om de opstand neer te slaan en
Elizabeth van de Engelse troon te stoten. Zijn aanval was mislukt en de Engelsen hadden
ervaren dat het rechtstreeks door Spanje werd bedreigd, en daardoor dezelfde vijand had
als de Hollanders.
o In Frankrijk kwam Hendrik van Bourbon in 1589 aan de macht. Hij was protestant en
daardoor voor velen onaanvaardbaar. De katholieke partij kreeg steun van Spanje. Parma
werd geboden het zwaartepunt van zijn militaire operaties naar Frankrijk te verplaatsen.
Hij had Brabant en Vlaanderen weer onder de gehoorzaamheid van de koning gebracht, en
maakte in Gelderland en Overijssel vorderingen. Door deze strategisch keuze heeft Filips II
mogelijk ongewild de Republiek voor de ondergang behoed.
Hollands welvaart
De politieke leider van de Republiek, Johan van Oldenbarnevelt was erin geslaagd om bondgenoten
te vinden, doordat de Republiek over geld beschikte. Na de opstand verplaatste het economische
leven zich naar de opstandige provincies en werd Amsterdam de commerciële hoofdstad van Europa.
Het begin van deze overgang valt te dateren op 1585, het jaar waarin het Parma gelukt is
Antwerpen te veroveren. De val van Antwerpen betekende in feite dat de opstand geen basis meer
had in de zuidelijke gewesten. De bevolkingsbeweging van zuid naar noord, nam vanaf 1585 flink in
omvang toe.
In de 16 e eeuw ontstond een mondiale economie doordat:
o Oost-Azië, West-Afrika en Amerika in het Europese netwerk werden opgenomen.
o Een intensivering van het verkeer tussen de Europese havens onderling.
o De kwaliteit van de zeeschepen verbeterde, zodat schippers langere reizen maakten.
16