Samenvatting Blom 29 jan 05 - Kleio

Volgens de historicus Huizinga, waren hout en staal, pik en teer, durf en energie de trefwoorden
van de bloeitijd. Uitwendige schitteringen en pronken met kostbaarheden zijn de kenmerken van de
18 e , werkelijke ‘gouden’ eeuw. Het probleem van deze periode is te vatten in het begrip
‘overgangstijd’.
o De Republiek is nog rijk en welvarend.
o Internationaal geniet ze nog aanzien.
o De macht is stevig in handen van de aristocratie.
o Het centrum van de internationale handel verschoof naar de andere zijde van de Noordzee.
o Traditie is niet langer een wijsheid, maar voorwerp geworden van kritische toetsing.
§ 8 De naderende crisis (1751-1780)
Economische en politieke problemen
Als de Nederlander zich in de Nederlandse geschiedenis direct herkent, dan zal dat voor de meeste
toch pas zijn in de tweede helft van de 18 e eeuw. De aandacht voor de patriotten en de Bataafse
Republiek is gegroeid. Thans heeft men meer oog voor de doorlopende ontwikkelingslijn van
patriottisme naar liberalisme. De vernieuwing van het staatkundig bestel begon niet in 1813 met de
opdracht van de soevereiniteit aan de prins van Oranje. Ze kreeg haar eerste aanzet reeds in de
patriottentijd, en vond uitdrukking in de grondwetten van de Bataafse Republiek.
Zelfvertrouwen en optimisme in de vernieuwingsbeweging behoren bij de 18 e eeuw. Men besefte de
gebreken van het staatsbestel, men analyseerde ze niet alleen maar scherp, maar probeerden ze
ook tot een oplossing te brengen. De economische achteruitgang van de 18 e eeuw is een bekend
begrip gebleven in de geschiedschrijving, echter:
o Handel en scheepvaart deden het naar omvang niet slecht, alhoewel het relatieve aandeel
van de Republiek in de internationale handel afnam.
o Amsterdam was nog altijd een belangrijk centrum van de goederenhandel, en het
domineerde de Europese kapitaalmarkt. Maar het had terrein moeten prijsgeven aan
Hamburg en Londen.
o Gunstige ontwikkelingen in landbouw en visserij konden de teruggang niet compenseren.
De 18 e -eeuwers zelf hadden veel meer aandacht voor de schaduwzijde van de economische
ontwikkelingen.
o In Holland waren de lonen uit arbeid in de 17 e eeuw reeds betrekkelijk hoog geweest. In
het begin van de 18 e eeuw bleven ze op hetzelfde peil, terwijl de kosten voor
levensonderhoud daalde. Hierdoor steeg het reële inkomen.
o In de 2 e helft van de 18 e eeuw komt hier verandering in door de groei van de Europese
bevolking, waardoor er een stijgende vraag naar levensmiddelen ontstond. Hierdoor stegen
de prijzen en nam de vraag naar industriële producten af en daarmee de werkgelegenheid.
o Velen werden afhankelijk van de armenzorg en liefdadigheid.
38