Samenvatting Blom 29 jan 05 - Kleio

zodat de waardigheid hem onmiddellijk ten deel viel, maar hij stond eerst onder voogdij
van zijn moeder. Na haar dood in 1759 verviel de voogdij aan de gewestelijke staten.
o De hertog van Brunswijk werd benoemd tot kapitein-generaal. Met politiek zou hij zich niet
mogen bemoeien. Zolang vlootherstel of legeraugmentatie de brandende kwestie was,
vervulde hij in feite een politiek ambt.
Willem IV keerde naar het stelsel van patronage terug. Na zijn dood hielden eerst Anna en
vervolgens Brunswijk het naar beste vermogen in leven. Willem V werd in 1766 meerderjarig. Hij
bleef aanleunen tegen de hertog van Brunswijk. In het geheim sloten de twee zelfs een formele
overeenkomst. Brunswijk verplichtte zich de prins van advies te blijven dienen, en Willem beloofde
dat hij de hertog voor zijn adviezen nooit aansprakelijk gesteld zou worden. Zolang deze
zogenaamde ‘akte van consulentenschap’ geheim bleef kon ze althans geen kwaad. Toen ze
openbaar werd, kostte het Brunswijk zijn positie.
Willem V was nu hoofd van het patronagesysteem. Wat hij met zijn macht gedaan heeft was niet
indrukwekkend omdat zijn invloed over de provincies ongelijk verdeeld was. In de grote steden van
Holland had men zich aan zijn patronaat weten te onttrekken. De spanningen zijn hoog opgelopen,
maar een staatsgreep heeft hij nooit gepleegd. Hij wilde de verantwoordelijkheid alleen dragen, en
kon zich dan ook niet waar maken als leider van de nationale politiek. Hij beschikte over een goed
apparaat voor machtsuitoefening, maar het werd nog niet gebruikt om er een krachtig beleid mee
te voeren.
Cultuur en politieke vernieuwing
Men behoeft geen aanhanger van het determinisme te zijn om de cultuur van dit tijdvak met weinig
verwachtingen te benaderen. Het dient ook erkend dat ze geen grote geesten heeft voortgebracht.
De mensen waren middelmatig en hun producten waren het ook.
Een typische representant van dit tijdvak is de historicus Jan Wagenaar. Zijn Vaderlandsche Historie
in 21 delen is een prestatie van belang. Hij streefde naar objectiviteit, en wil ieders motieven recht
doen. Naast de onbetwiste deugden heeft het twee gebreken:
1. Zijn werk mist allure en wordt overheerst door feiten.
2. Het verheft zich niet boven de partijen.
Zijn politisering van de geschiedschrijving heeft bijgedragen tot de partijstrijd die in de 18 e eeuw zo
duidelijk zichtbaar wordt. Zijn werk is vooral een spiegel van de 18 e -eeuwse cultuur. Die vertoont
niet meer de luister van de 17 e eeuw, maar ze bezit wel levenskracht en kan presteren.
Van de 17 e eeuw konden we zeggen, dat zij de harmonie wilde handhaven tussen christelijke en
klassieke beschaving. Werden de 17 e -eeuwers tot een keuze gedwongen, dan zetten de meeste een
plusteken bij de christelijke traditie.
40