Samenvatting Blom 29 jan 05 - Kleio

Het grootste wapenfeit van het WIC is de verovering van de Spaanse zilvervloot door Piet Heyn in
1628. Tot handelsbloei heeft deze compagnie nauwelijks bijgedragen. De meeste winst werd in
Europa behaald. Het snel verwerven van grote rijkdom was niet de Hollandse manier. Een
uitzondering vormt de ‘dwaze tulpenhandel’ van de jaren dertig.
Kooplieden zochten als vanouds bij voorkeur veilige investeringen en gespreide risico’s. Handel en
scheepvaart bleven daardoor rusten op het brede financiële fundament. Daar zo velen als grote en
kleine beleggers bij die handel betrokken waren en ook de kleinen hun aandeel in de winst hadden,
kon er groeiende vraag zijn naar goederen boven de gemiddelde behoefte.
Het zijn vooral de bestedingen van de rijken die de Nederlandse 17 e eeuw haar reputatie hebben
bezorgd, bloeitijd te zijn geweest van kunst en cultuur.
De aard van de Noord-Nederlandse cultuur
De concentratie van talent in de 17 e eeuw blijft uniek. Met de Nederlandse cultuur ligt het wat
moeilijker. Onmogelijk valt te ontkennen dat heel wat grote namen in die Noord-Nederlandse
cultuur gedragen worden door immigranten van de eerste en de tweede generatie.
De Nederlandse cultuur was een lokale variant van de Europese. Het geeft aan dat de Nederlanders
van die tijd een hoog ontwikkeld vermogen bezaten in te spelen op de behoefte van hun eigen
regio. Waar ook in het buitenland de ontdekking gedaan was, zij maakten er gebruik van in hun
eigen bijzondere omstandigheden:
o De vestingbouw en de organisatie van de handel.
o De cartografie en de waterhuishouding.
Cultuur is altijd gebouwd op het overgeleverde erfgoed. De Europese cultuur van de 17 e eeuw
steunde op twee pijlers: het christendom en de klassieken. De geschiedenis had hen onontwarbaar
met elkaar verstrengeld. Het klassieke omvat meer dan de belangstellingswereld van Erasmus, en
het christelijke weerspiegelt de hoge graad van verdraagzaamheid in het godsdienstige leven.
De letterkunde van de 17 e eeuw wilde aan de lezer een boodschap doorgeven. Het streven naar
harmonie lag besloten in alle kunsten en wetenschappen. Wat 17 e eeuwse cultuur wilde zijn wordt
het beste duidelijk met behulp van twee namen:
o Jacob Cats: Hij heeft zich een meester getoond in de harmonie. Zijn naam is gevestigd met
de Sinne- en minnebeelden van 1618. Het is een verzameling prentjes met toepasselijke
verklaringen. Dat was harmonie van woord en beeld. Men kon uit de elke afbeelding een
drievoudige les trekken:
1. Voor de jongeren een amoureuze.
2. Voor de mensen van middelbare leeftijd een maatschappelijke.
3. Voor de ouderen een religieuze.
o Daniël Heinsius: Hij had zich de schrijfstijl van de geschriften van de ouden eigengemaakt.
Zijn eerste belangrijke geschrift was een christelijk treurspel, in de stijl van Seneca. Hij gaf
meer dan de heidense filosoof had kunnen bieden.
26