Samenvatting Blom 29 jan 05 - Kleio

§ 2 Het vraagstuk van oorlog en vrede (1598-1609)
Onzekerheid omtrent de oorlogsdoelstellingen
Veldslagen zeggen, zeker over de 80-jarige oorlog, niet veel. Het grootste deel van de strijdmacht
te land lag wederzijds in garnizoenen. Een kleiner deel, het veldleger, had als speciale taak de
verovering van vestigingen. De vijand stelde zich daartegen te weer door:
o Die vestiging zo sterk mogelijk maken.
o Zelf een andere stad belegeren, om zo het eventuele verlies te compenseren.
o Proberen de tegenstander uit te schakelen door een veldslag.
Het nut van een veldslag was beperkt. Terreinwinst leverde het niet op, wel tijdwinst. Maar zolang
Maurits over geld beschikte kon hij de verliezen goed maken door het werven van nieuwe soldaten,
met name uit Duitsland. In de oorlog tegen Spanje zijn daarom niet veel veldslagen geweest.
In 1600 is zo een slag ondernomen bij Nieuwpoort. Deze slag was opmerkelijk omdat:
o Maurits wijze van oorlogsvoering zich kenmerkte door voorzichtigheid.
o Hij heeft zich zelden ver van huis begeven.
De oorlog was omstreeks 1598 een nieuwe fase ingegaan. De verovering van de oostelijke
Nederlanden was voltooid en er waren geen Spaanse garnizoenen in de steden meer te vinden. Men
kon nu nieuwe veroveringen ondernemen in zuidelijke richting. In 1600 ging het echter om een
hogere inzet. Het doel van de tocht was de verovering van Duinkerken, de thuishaven van de
Spaanse kaapvaart. De Duinkerker kapers berokkenden de Hollandse handel veel schade. Het ging
naast geld ook om mensen, namelijk de helft van de krijgsmacht (15.000 man) van de Verenigde
Provinciën. Die slag is bij Nieuwpoort gevoerd en gewonnen. Hij leverde echter niets op.
Nieuwpoort heeft twee dingen geleerd:
1. De oorlog zou niet snel beslist worden.
2. De tocht naar Nieuwpoort ontketende geen volksopstand onder de Vlamingen.
Veel van de immigranten in de Republiek bleven zichzelf zien als tijdelijk uitwonend. Politieke
invloed hadden ze niet. Dat hield enerzijds het gevoel van afstand in leven en versterkte de wens
tot terugkeer. Anderzijds misten de immigranten de mogelijkheid om invloed op de politieke
doestellingen van het bestuur uit te oefenen.
De verovering van Brabant en Vlaanderen was niet een vanzelfsprekend oorlogsdoel. De delen van
deze provincies die tot het grondgebied van de Republiek behoorden, de Generaliteitslanden,
kregen geen zitting in de Staten-Generaal en werden rechtstreeks vanuit Den Haag bestuurd.
Daarnaast lagen de vooruitzichten van de oorlog er niet goed bij. Frankrijk had in 1598 vrede met
Spanje gesloten en Engeland volgde in 1604. Hierdoor kon de Spaanse oorlogsinspanningen zich weer
geheel op de Nederlanden richten. Een Spaans overwicht kwam daar niet uit voort. Geen van beide
partijen was in staat de ander beslissend te verslaan. De tijd leek rijp voor vredesonderhandelingen.
20