de open ruimte

in énen greep, binnen één bloed?
Wat zo begon
dat ik het zelf niet geloven kon,
dat ik niet wist waarom het begon
dan dat het niet anders eindigen kon
dan in de eeuwigheid.
Zo sloeg het raadsel van een 'periode' - een adolescent werd volwassen - tegen de
sterren uiteen. Maar het raadsel van een periode slaat altijd tegen de sterren uiteen.
Zonsverduisteringen sloten bij de dood van Christus en van Julius Caesar een tijdperk af.
Een aan één persoon gebonden tijd stortte ineen, nog voor die tijd zijn waarde in
klinkende munt had omgezet. Het oude ging voorbij, nog voor het nieuwe zich anders
dan in een droom vermoeden liet, en wat er aan onschuld achter het einde lag, moest
men maar afwachten…
Toen de voorspelling, in dit gedicht tot vorm geworden, verwezenlijkt was, begon voor
Achterberg het imaginaire verleden, waarin jaartallen en feiten, dat wat de succesrijken
met zoveel ophef 'ervaring' noemen in plaats van verstarring, geen enkele reden van
bestaan meer hebben. In dit niet-bestaand verleden
[p. 36]
gelden jaartallen niet: het na elkaar is hier een door-elkaar (zie bij voorbeeld: 'Reiziger
'doet' Golgotha'), en feiten worden hier tegen sterren ingewisseld: misschien werd er
niemand het slachtoffer van blind geweld, maar misschien werd een betreurde dode tot
ster verheven. Uur en feit verliezen alle zin, wanneer men de tijd als aanschouwingsvorm
eenvoudig negeert, wanneer men de daad tegen de buitenwereld in zich terugneemt. En
omdat het na elkaar tot een door elkaar werd, werd ook het verst afgelegene in de
geschiedenis, Thebe, nabij. Door de eenheid van verleden, heden en toekomst, ging het
voor Achterberg gelden dat niet alleen 'Geschichte', maar al wat daar achteraan komt,
'Sinngebung des Sinnlosen' is. De eenheid van u, ik en dood laat trouwens moeilijk een
ander denkbeeld toe en de lezer heeft niet voor niets het gevoel, dat Achterberg in een
ruimte leeft, die leeggelopen is, en die hij voortdurend met zichzelf vult. Wanneer hij niet
doorlopend bezig zou zijn de stof te richten naar zijn zin, zou de harmonie breken en de
kosmos tot akosmos vervallen.
De vereenzelviging van de dode met de ster is in Europa een idee, die minstens
teruggaat tot in de dagen van Plato, die zijn opvatting met betrekking tot de
onsterfelijkheid samenvatte in de simetrie van aarde en hemel: zoveel zielen, zoveel
sterren.
In Thebe staat in Opstanding:
Sneeuw, in de nacht gekomen, heeft vanmorgen
de kracht om doden op te wekken.
De balken donker die u droegen,
veranderen in nevelvlekken.
[p. 37]
Maar wat heeft Thebe met sterrenmistiek te maken?
Thebe is, zoals men weet, een Egyptiese stad van waaruit de heersers uit de elfde
dinastie (2133-1992) het land regeerden. Vlak bij Thebe bevindt zich een vermaarde
nekropolis: honderden graven van de voornaamsten des lands. Wel een argument dus
om de stad het predikaat heilig toe te kennen. De opvolgers van de Mentoehoteps
draalden dan ook niet het 'dalfeest' in te stellen, waarbij men van Karnak in prosessie
naar Thebe trok, verschillende dodentempels langs, terwijl men de beelden van
gestorven vorsten met zich meedroeg. Misschien is het dit Thebe dat ons voor schemert