Feitendossier Tsjernobyl - Kernenergie

“De ontplofte kerncentrale in
Tsjernobyl legde een deken
van giftige, radioactieve
stoffen over grote delen van
Europa.”
Stelling 1
De brand die volgde op het reactorongeluk
zorgde ervoor dat er een wolk met
radioactieve deeltjes ontstond. Deze
wolk dreef westwaarts over grote delen
van Europa. De toen nog zeer gesloten
Sowjet-Unie weigerde het ongeluk te
erkennen en verzweeg de gevolgen. Een
Zweeds onderzoeksinstituut sloeg alarm
toen het een plotseling sterk verhoogde
radioactiviteit in de atmosfeer vaststelde.
Wat waren hiervan de gevolgen?
Omdat goede informatie, normen en
wetgeving ontbraken, ontstond er een onduidelijke en onzekere situatie.
Koeien moesten in Nederland op stal en spinazie mocht enkele dagen lang niet meer
worden gegeten.
In Nederland zijn, voor zover men kan nagaan, in relatie tot het kernongeluk geen
dodelijke slachtoffers gevallen. Deskundigen verwachten dat radioactieve besmetting
van de bevolking te verwaarlozen is.
Uiteindelijk bleek dat cesium-137 (halveringstijd 30 jaar) de meeste zorgen
opleverde. Deze radioactieve stof hecht zich aan bodemdeeltjes en kan in gewassen
terechtkomen. Omdat het goed is te meten, kon besmet voedsel eenvoudig worden
ontdekt. Een voorbeeld is de wijnoogst uit 1986. Dat jaar steeg inderdaad het gehalte
van radioactieve stoffen in wijn. In Duitsland liep de concentratie op van ongeveer
0,01 (normale waarde) tot ongeveer 1 becquerel per liter (factor 100 hoger). Dit komt
overigens totaal niet in de buurt van de huidige voedselnorm (600 becquerel per liter).
Dus aan de wijnoogst van 1986 kleeft geen bijzonder risico. In de oogst van 1987 was
de concentratie overigens weer een factor 10 gedaald, dus tot ongeveer 0,1 Bq/l.
Het ongeluk maakte zeer wel duidelijk dat adequaat optreden en goede
informatieverstrekking alleen mogelijk is als er goede internationale afspraken worden
gemaakt. Kennis over radioactiviteit en gezondheidsmaatregelen moet beter worden
gedeeld. Direct na het ongeluk is er in internationaal verband veel veranderd: binnen
EU en VN verband zijn goede afspraken gemaakt over het uitwisselen van kennis,
normalisatie en wetgeving.
8
In de vroege uren van zaterdag 26 april 1986 voltrok ‘s werelds ergste
kernongeval zich in de centrale van Tsjernobyl in de voormalige USSR,
Het ongeval
het huidige Oekraïne, 130 kilometer ten noorden van Kiev.
Het ongeval was het gevolg van
een gebrekkig Sovjet reac torontwerp
in combinatie met fouten
van het personeel van de installatie
binnen een systeem waarin
opleidingen minimaal waren. Op
hun beurt waren deze fouten een
direct gevolg van de isolatie tijdens
de Koude Oorlog en het daaruit
voortvloeiende gebrek aan een
strenge veiligheidscultuur.
Reactor nummer vier, een RBMKunit
van 925 mega watt, moest
uitgeschakeld worden voor routineonderhoud
en er werd besloten
om daarvan gebruik te maken voor
het uitvoeren van een test. Ironisch
genoeg was de test bedoeld om
de veiligheid te verbeteren. De
koelmiddelpompen van de kernreactor
waren afhankelijk van de
elektriciteitsvoorziening, dus de
operators wilden bepalen of, in
geval van stroomuitval, de kinetische
energie van de vertragende
turbogenerator voldoende elektriciteit
kon leveren om de nooduitrusting
en de koelwatercirculatie-
9
pompen van de kern draaiend te
houden totdat het dieselnoodaggregaat
werkte.
Het doel van de test was te bepalen
of het koelen van de kern gewaarborgd
bleef in geval van stroomuitval.
Om de koelingsbehoefte
te verminderen, zou de reactor op
een laag vermogen worden gezet,
ondanks het feit dat het bekend
was dat RBMK-reactoren onstabiel
waren als ze op een laag vermogen
werden ingesteld. Twee keer eerder
was geprobeerd de test te doen,
maar hij was nog nooit volledig
uitgevoerd.
Het vermogen van de reactor werd
met de helft verminderd en een
van de twee turbogeneratoren,
die werden aangedreven door de
reactor, werd ontkoppeld. Het
noodkoelsysteem van de reactor
werd met opzet uitgeschakeld,
omdat de operators niet wilden dat
het automatisch ingeschakeld zou
worden als de hoofdkoelmiddelpompen
langzamer gingen draaien.
3