Analyses van huidige zwembaden - Gemeente Leidschendam ...

Een toekomstig adequaat zwembadaanbod 

in de gemeente Leidschendam-Voorburg 

Fase I: Analyses van huidige zwembaden 

Verkennend onderzoek 

Gemeente Leidschendam-Voorburg 

Grontmij | Marktplan 

Houten, 1 oktober 2009

Verantwoording 

Titel : Een toekomstig adequaat zwembadaanbod 

in de gemeente Leidschendam-Voorburg 

Subtitel : Fase I: Analyses van huidige zwembaden 

Projectnummer : 

Referentienummer : 273598 

Revisie : 

Datum : 1 oktober 2009 

Auteur(s) : R.P. Geritan 

E-mail adres : robin.geritan@grontmijmarktplan.nl 

Gecontroleerd door : 

Paraaf gecontroleerd : 

Goedgekeurd door : 

Paraaf goedgekeurd : 

Contact : De Molen 36-40 

3994 DB Houten 

Postbus 119 

3990 DC Houten 

T +31 30 634 48 00 

F +31 30 635 00 70 

info@grontmijmarktplan.nl 

www.grontmijmarktplan.nl 

Pagina 2 van 31

Inhoudsopgave 

1 Fase I ............................................................................................................................ 5 

1.1 Opdrachtformulering ..................................................................................................... 5 

1.2 Plan van Aanpak?......................................................................................................... 5 

1.3 Geconsulteerde personen............................................................................................. 6 

1.4 De onderzoeksobjecten ................................................................................................ 6 

1.5 Verantwoording exploitatiegegevens Forum Kwadraat ................................................ 6 

1.6 Vergelijking met kengetallen......................................................................................... 6 

2 Analyses van exploitatieresultaten ............................................................................... 7 

2.1 Inleiding......................................................................................................................... 7 

2.2 Exploitatieresultaten per zwembad............................................................................... 7 

2.3 Kostenverdeling per zwembad...................................................................................... 7 

2.4 Vergelijking met andere zwembaden............................................................................ 8 

2.5 Verloop van exploitatieresultaten.................................................................................. 8 

3 Analyses van opbrengsten en -categorieën ............................................................... 10 

3.1 Inleiding....................................................................................................................... 10 

3.2 Ontwikkeling van ontvangen en verwachte bezoekaantallen ..................................... 10 

3.3 Bezoekvergelijking met soortgelijke zwembaden ....................................................... 10 

3.4 Beoordeling van bezettingsgraad en openstellingroosters......................................... 12 

3.5 Beoordeling van tarieven en mogelijkheden voor harmoniseren................................ 13 

3.6 Beoordeling van de effectiviteit en efficiency van de horeca...................................... 15 

3.7 Samenvatting van (potentiële) exploitatieverbeteringen............................................. 15 

4 Analyses van kosten en -categorieën......................................................................... 16 

4.1 Inleiding....................................................................................................................... 16 

4.2 Exploitatiekosten......................................................................................................... 16 

4.3 Sluiten van het openluchtbad...................................................................................... 18 

4.4 Samenvatting van (potentiële) exploitatieverbeteringen............................................. 18 

5 Analyses van zwembadbeheer................................................................................... 19 

5.1 Inleiding....................................................................................................................... 19 

5.2 Analyses van het beheer van de zwembaden............................................................ 19 

5.3 Analyses van de bedrijfsvoering en organisatie ......................................................... 21 

5.4 Samenvatting van resultaten en aanbevelingen......................................................... 23 

6 Externe ontwikkelingen ............................................................................................... 24 

6.1 Inleiding....................................................................................................................... 24 

6.2 Effecten op zwembadbehoefte als gevolg van geografische ligging.......................... 24 

6.3 Ontwikkeling van zwembadenaanbod in de regio ...................................................... 24 

6.4 Ontwikkelingen in bevolkingsopbouw en woningbouw, leerlingenprognoses ............ 25 

6.5 Zwem(bad)specifieke trends en ontwikkelingen......................................................... 25 

7 Consultatie van deskundigen...................................................................................... 27 

7.1 Inleiding....................................................................................................................... 27 

7.2 Enquête onder verenigingen en gebruikersgroepen .................................................. 27 

7.3 De Fluit: bedrijfsleiding en personeel.......................................................................... 28 

7.4 Forum Kwadraat: bedrijfsleiding en personeel ........................................................... 28 

273598, Revisie 


8 Hoofdlijnen voor het vervolg ....................................................................................... 29 

8.1 Inleiding....................................................................................................................... 29 

8.2 Wensen en behoefte aan een binnenbad en buitenbad............................................. 29 

8.3 Kwaliteit en kwantiteit huidige zwembaden - toekomstige behoefte........................... 29 

8.4 Implicaties van huidige beheervorm en aspecten bij alternatief beheer..................... 30 

8.5 Exploitatieperspectief bij gelijkblijvende zwembaden en -beheer............................... 31 

8.6 Vertrekpunt voor nader uitwerken van toekomstscenario’s........................................ 31 

8.7 Scenario’s om uit te werken in de volgende fase ....................................................... 31 

Bijlage 1: Overzicht van exploitatieresultaten 2008 

Bijlage 2: Criteria Keurmerk Veilig & Schoon 



1 Fase I 

1.1 Opdrachtformulering 

Grontmij | Marktplan onderzoekt een toekomstig adequaat zwembadaanbod in de gemeente 

Leidschendam-Voorburg. Dit onderzoek is toegespitst op het beantwoorden van de vragen: 

• voldoen de zwembaden Forum Kwadraat en De Fluit nog aan de huidige en toekomstige 

maatschappelijke behoeften en gewenste kwaliteit? 

• op welke wijze kan en moet het beleid van gemeente Leidschendam-Voorburg inzake beide 

zwembaden worden geharmoniseerd? 

Beantwoording van deze vragen dient te resulteren in realistische, betrouwbare en bruikbare 

informatie voor het door de gemeente formuleren van een toekomstvisie op de zwembaden. 

1.2 Plan van Aanpak? 

Onderstaand is het Plan van Aanpak op hoofdlijnen in beeld gebracht. Het voorliggend rapport 

behandelt de eerste vier delen. De overige delen (Fase) zijn beschreven in een apart rapport. 

Analyses van zwembadexploitaties 

Analyses van zwembadbeheer 

Externe ontwikkelingen 

Terugkoppeling 

Vaststellen van nader uit te werken scenario’s 

Toekomstig beheer van zwembaden 

Financiële en maatschappelijke consequenties 

Alternatieven bij het ontwikkelingsproces 

Samenvattend vergelijk mogelijke toekomstscenario’s 

Oplevering eindrapport 



1.3 Geconsulteerde personen 

Tijdens Fase I zijn hiernavolgende personen geconsulteerd: 

• Mw. K. Weemstra, gemeente Leidschendam-Voorburg; 

• W. de Bruijn, gemeente Leidschendam-Voorburg; 

• P. Lauret, gemeente Leidschendam-Voorburg; 

• Teamleider de heer T. Kok, zwembad De Fluit; 

• Mw. R. van der Reijden, zwembad De Fluit; 

• Mw. E. van Vliet, zwembad De Fluit; 

• N. den Hamer, zwembad De Fluit; 

• W. List, zwembad De Fluit; 

• Mw. E. Schelling, Forum Kwadraat; 

• Mw. E. Jansen, Forum Kwadraat; 

• Mw. W. Toorenburg, Forum Kwadraat. 

Fase I 

Daarnaast is een enquête uitgevoerd onder verenigingen en gebruikersgroepen van beide 

zwembaden. De resultaten van deze enquête zijn met hen besproken op 8 juli 2009 tijdens een 

informatieavond. Hoofdstuk 7 geeft hierover nadere informatie. 

1.4 De onderzoeksobjecten 

De zwembaden De Fluit en Forum Kwadraat zijn onderling zeer verschillend: 

• zwembad De Fluit, is een multifunctioneel zwembad, bestaande uit een binnenbad (recreatief 

bassin, wedstrijdbassin, instructiebassin) en buitenbad (recreatief bassin en ligweide); 

• zwembad Forum Kwadraat bestaat uit een wedstrijdbad binnen een multifunctioneel complex. 

Zwembad De Fluit heeft 1.750 m 2 zwemwater, waarvan 1.020 m 2 buitenwater. Het zwembad is 

in 1970 gebouwd en in 1992 gerenoveerd. Eigendom en beheer van dit zwembad zijn in handen 

van de gemeente. Zwembad Forum Kwadraat heeft 380 m 2 overdekt zwemwater. Het 

zwembad is begin jaren 90 gebouwd. Het eigendom van dit zwembad berust bij ArBeKo, een 

samenwerkingsverband van 3 pensioenfondsen, het beheer van dit zwembad is geprivatiseerd. 

1.5 Verantwoording exploitatiegegevens Forum Kwadraat 

De analyses voor zwembad Forum Kwadraat zijn uitgevoerd op basis van de aangereikte jaarrekeningen. 

Deze jaarrekeningen laten echter geen resultaten zien naar de accommodatiedelen 

zwembad/sporthal/horeca/zalen binnen Forum Kwadraat. Op basis van de ervaringen van de 

adviseur is een globale toerekening van exploitatieresultaten gemaakt naar zwembad Forum 

Kwadraat, als object van onderzoek. Deze globale toerekening is besproken met een vertegenwoordiger 

van Forum Kwadraat, operationeel manager mevrouw E. Schelling. Zij heeft de toerekening 

bevestigd, na nuancering van de verdeling naar kostenposten. Deze nuancering is 

door Grontmij | Marktplan verwerkt, waarna de analyses zijn uitgevoerd. 

1.6 Vergelijking met kengetallen 

Grontmij | Marktplan voert jaarlijks ongeveer 200 opdrachten uit. Het merendeel daarvan heeft 

betrekking op de exploitatie van uiteenlopende zwemvoorzieningen. De informatie over de exploitaties 

wordt beheerd in het Marktplan Accommodatie Analyse Systeem (MAAS). Deze specifieke 

informatie heeft bruikbare kengetallen opgeleverd voor een vergelijking met de zwemvoorzieningen 

van de gemeente Leidschendam-Voorburg (Fase I). 



2 Analyses van exploitatieresultaten 

2.1 Inleiding 

Dit hoofdstuk inventariseert en analyseert de volgende gegevens: 

• exploitatieresultaten en gemeentelijke kosten per zwembad; 

• een verdeling van toe te rekenen kosten per zwembad; 

• een vergelijking van het resultaat met andere baden; 

• historisch en verwacht verloop van de resultaten. 

Dit hoofdstuk toont in de volgende paragrafen telkens delen van de volledige exploitatieresultaten. 

Een gedetailleerd overzicht van de volledige exploitatieresultaten is opgenomen in bijlage I. 

In onderstaande tabellen zijn de gegevens in de vierde en vijfde kolom telkens gedempt weergegeven. 

Deze kolommen zijn een detaillering van exploitatieresultaten van zwembad De Fluit 

naar enerzijds binnenbad en anderzijds buitenbad. 

2.2 Exploitatieresultaten per zwembad 

Basis zijn de exploitatieresultaten en gemeentelijke kosten voor de zwembaden van 2008. 2008 

is het laatst bekende afgesloten boekjaar, waarover exploitatie van De Fluit en Forum Kwadraat 

heeft plaatsgevonden. 

Exploitatieresultaat en gemeentelijke kosten zwembaden (in euro’s, afgerond) 

Inkomsten 

Forum 

Kwadraat De Fluit 

waarvan 

overdekt 


openlucht 

Totaal twee 

zwembaden 

exploitatieresultaat € -133.000 € -1.302.000 € -1.092.000 € -211.000 € -1.435.000 

Gemeentelijke kosten € -527.000 € -1.541.000 € -1.287.000 € -255.000 € -2.068.000 

Het exploitatieresultaat van de twee zwembaden samen bedraagt ruim -€ 1,4 miljoen, dit is exclusief 

groot onderhoud, huurkosten en exploitatiebijdrage, huurkosten voor Forum Kwadraat en 

kapitaallasten voor De Fluit. Rekening houdend met genoemde kosten komen de totale gemeentelijke 

kosten voor beide zwembaden samen op afgerond € 2,1 miljoen. 

2.3 Kostenverdeling per zwembad 

Onderstaande tabel toont dezelfde resultaten als in bovenstaande tabel, maar dan in procenten: 

dit geeft aanvullend inzicht in de onderlinge kostenverdeling. 

Kostenverdeling per zwembad 

Inkomsten 

Forum 



overdekt 


openlucht 

Totaal twee 


exploitatieresultaat 9% 91% 76% 15% 100% 

Gemeentelijke kosten 25% 75% 62% 12% 100% 

Gemeentelijke kosten 

De meeste kosten (75%) komen voor rekening van zwembad De Fluit. Bedacht moet echter 

worden dat zwembad De Fluit sterk afwijkend is van zwembad Forum Kwadraat en dat bovendien 

50% van het tekort van De Fluit wordt veroorzaakt door aan het zwembad toegerekende 

kosten vanuit het gemeentekantoor (§ 4.2 gaat hier op in). 62% van de gemeentelijke zwembadkosten 

kan worden toegekend aan het binnenbad van De Fluit en 13% aan het buitenbad. 

Dit laatste percentage lijkt laag, maar staat in relatie met een aanzienlijk korter gebruiksgenot 

(openstelling: 3,5 maand). 



Analyses van exploitatieresultaten 

2.4 Vergelijking met andere zwembaden 

Of een zwembad goede of slechte resultaten behaalt, is vast te stellen door het exploitatieresultaat 

te vergelijken met dat van soortgelijke zwembaden in vergelijkbare gemeenten. Kosten 

voor groot onderhoud, kapitaallasten en huurkosten blijven dan buiten beschouwing, omdat deze 

een objectieve vergelijkbaarheid belemmeren. Een objectieve vergelijking vindt plaats door 

de dekkingsgraad. De dekkingsgraad geeft aan in hoeverre exploitatieopbrengsten de exploitatiekosten 

dekken. De dekkingsgraad van de zwembaden in Leidschendam-Voorburg ten opzichte 

van vergelijkbare baden is: 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

82% 

Forum 

Kw adraat 

36% 

38% 

25% 

48% 

De Fluit binnenbad buitenbad beide 

zw embaden 

Vergelijkbare zwembaden hebben een dekkingsgraad van circa 60% tot 80%, combibaden scoren 

normaal gesproken iets gunstiger binnen deze bandbreedte dan overdekte zwembaden. Uit 

de figuur komt naar voren dat zwembad Forum Kwadraat een financieel gunstige exploitatie 

heeft. Zwembad De Fluit scoort financieel ongunstiger dan gemiddeld. Deze score wordt voor 

een groot deel veroorzaakt door de substantiële toegerekende kosten vanuit het gemeentekantoor. 

Zonder deze kosten ontstaat voor zwembad De Fluit een dekkingsgraad van 58%. 

Bij een beoordeling van slechter of beter past terughoudendheid. Een financieel gunstige exploitatie 

zegt niets over de kwaliteit van de dienstverlening. Politiek bestuurlijke keuzes voor 

langdurige openstelling of lage tarieven kunnen een op het oog slechter financieel resultaat verantwoorden. 

Dat ligt anders als sprake is van bijvoorbeeld excessief hoge kosten voor schoonmaak, 

promotie of personeel. Verderop in dit onderzoek gaan wij hier nader op in. 

2.5 Verloop van exploitatieresultaten 

Ook moet worden bedacht dat bovenstaande bevindingen een momentopname zijn. Het is 

daarom belangwekkend kennis te nemen van resultaten over een langere periode. Zo kan het 

exploitatieverloop worden gevolgd en een toekomstige ontwikkeling bij gelijkblijvend beleid 

voorzichtig in beeld worden gebracht. Onderstaande figuur toont over een langere periode het 

exploitatietekort van zwembad De Fluit. 

Exploitatietekort in euro’s 

2.000.000 

1.600.000 

1.200.000 

800.000 

400.000 

0 

1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 



Analyses van exploitatieresultaten 

Het exploitatietekort van zwembad De Fluit vertoont een oplopende lijn. In 2006 is deze lijn tijdelijk 

negatief beïnvloed door incidentele extra kosten als gevolg van renovatie. Het trekken van 

conclusies over komende resultaten dient te worden gerelativeerd, omdat niet bekend is wat de 

toekomst brengt. Wel laat het geprognosticeerde exploitatieverloop de indruk achter van een 

verder toenemend exploitatietekort. Een vergelijkbaar overzicht voor zwembad Forum Kwadraat 

is niet voldoende betrouwbaar te tonen, omdat benodigde gegevens daarvoor ontbreken. 



3 Analyses van opbrengsten en -categorieën 

3.1 Inleiding 

Het identificeren van uiterste verantwoorde verbeteringsmogelijkheden verloopt via een analyse 

van bezoeken exploitatiecijfers. Tegen deze achtergrond komen vervolgens aan de orde: 

• ontwikkeling van reeds ontvangen en te verwachten bezoekaantallen; 

• een bezoekvergelijking met bezoekers van soortgelijke zwembaden; 

• een beoordeling van de bezettingsgraad en openstellingroosters; 

• beoordeling van tarieven en mogelijkheden voor harmoniseren; 

• beoordeling van de effectiviteit en de efficiency van de horeca; 

• een samenvatting van (potentiële) exploitatieverbeteringen. 

3.2 Ontwikkeling van ontvangen en verwachte bezoekaantallen 

De twee zwembaden in de gemeente Leidschendam-Voorburg ontvangen gemiddeld zo’n 

365.000 tot 385.000 bezoeken per jaar. Op basis hiervan zou je kunnen stellen dat iedere inwoner 

gemiddeld 5 keer per jaar naar een van de twee zwembaden gaat. Landelijk gezien ligt 

dit aantal vergelijkbaar. 

Zwembad De Fluit Zwembad Forum Kwadraat 

300.000 

225.000 

150.000 

75.000 

0 

1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 

0 

1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 

Over een langere periode verloopt de bezoekontwikkeling in een neergaande golf. Van invloed 

hierop is de leeftijd van beide zwembaden. Vooral zwembad De Fluit is verouderd, wat een negatief 

effect heeft op haar recreatieve aantrekkingskracht. Bovenstaande linkerfiguur laat nog 

een “dip” in het bezoekaantal van De Fluit in 2004 zien. Deze dip is veroorzaakt door brand. 

Bovenstaande trends zijn slechts indicatief: zo heeft recreatief zwemmen zich de afgelopen jaren 

ook landelijk negatief ontwikkeld en geregistreerde bezoekaantallen kunnen zijn beïnvloed 

door het tussentijds invoeren van 2x ½-uurlessen in plaats van uurlessen voor zweminstructie. 

3.3 Bezoekvergelijking met soortgelijke zwembaden 

Onderstaande tabel toont eerst bezoekaantallen per bezoekcategorie over 2008. De huidige 

bezoekregistratie van verenigingen/groepen en onderwijsinstellingen binnen Forum Kwadraat 

toont geen exacte aantallen. Deze bezoekaantallen zijn door Grontmij | Marktplan geraamd. 

Forum 

Kwadraat 

300.000 

225.000 

150.000 

75.000 

De Fluit 


binnenbad 


buitenbad 

Totaal twee 


recreatief zwemmen 35.000 142.000 118.000 24.000 177.000 

doelgroepactiviteiten 7.900 7.200 7.200 0 15.100 

particuliere zweminstructie 29.000 38.000 38.000 0 67.000 

verenigingen en groepen 32.000 30.000 30.000 0 62.000 

onderwijsinstellingen 7.700 5.800 5.800 0 13.500 

totaal zwembad (afgerond) 112.000 223.000 199.000 24.000 335.000 



Analyses van opbrengsten en -categorieën 

Bezoekvergelijking vindt plaats per zwembad en per bezoekerscategorie. Bij deze vergelijking 

betrekken wij de animocijfers van de betreffende bezoekcategorieën. Animocijfers geven aan 

hoe vaak per jaar potentiële bezoekers een zwembad bezoeken voor een specifieke activiteit. 

combibad 

De Fluit 

combibaden 

landelijk 

Animocijfers 

overdekt bad 

Forum Kwadraat 

overdekt bad 

landelijk 

recreatief zwemmen 3,7 2,4-3,4 1,0 1,3-1,9 

doelgroepactiviteiten 0,2 0,4-1,0 0,2 0,3-0,9 

particuliere zweminstructie 0,7 0,8-1,6 0,8 0,6-1,2 

verenigingen en groepen 1,1 0,7-1,3 0,9 0,5-1,1 

onderwijsinstellingen 0,2 0,5-1,1 0,2 0,5-1,0 

totaal zwembad 5,9 4,8-8,4 3,2 3,2-5,2 

Uit een nadere analyse komt als volgt naar voren. 

Zwembad De Fluit Zwembad Forum Kwadraat 

Recreatief zwemmen (overdekt en openlucht) 

• Zeer hoge score 

• Circa 30% bezoek van buiten gemeente 

• Afnemend door veroudering aanbod 

• Geen potentie bij gelijkblijvend aanbod 

• Wel potentie bij vernieuwd aanbod 

• Cruciale vraag: is recreatief zwemmen een 

gewenste activiteit voor subsidiëring? 

Doelgroepen 

• Lage score 

• Potentie van 50% meerbezoek bij vernieuwing 

van de zwemactiviteiten 

• Voorwaarde: een op de zwemactiviteiten toegespitste 

personeelsinzet 

• Potentieel meerbezoek: 2.800 bezoeken 

Particuliere zweminstructie 

• Enigszins lage score 

• Wachtlijst voor zwemlessen 1 

• bij zwembad: 1,0 tot 1,5 jaar 

• bij vereniging: 1,5 tot 2,0 jaar 

• Potentie van 10% tot 25% meerbezoek bij 

• Efficiëntieverbetering groepsgrootte (gemiddeld 

12 leerlingen per actieve les) 

• Zwemlessen op zaterdagochtend en licht 

verbeterde programmering doordeweeks 


Verenigingen en groepen 

• Gemiddeld tot hoge score 

• Geen potentie voor substantieel meerbezoek 

Scholen 

• Geen potentie voor meerbezoek vanwege afschaffen 

schoolzwemmen (geen kerntaak) 

• Huidig bezoek betreft specifieke regeling voor 

wijkschool De Springplank/vangnetzwemmen 

1 Bron: bedrijfsleiding / zwemverenigingen. 

2 Bron: bedrijfsleiding / receptie. 

Recreatief zwemmen 

• Lage score 

• Beperkte recreatieve waarde zwembad 

• Gepositioneerd als gespecialiseerd bad voor 

banenzwemmen 

• Als gespecialiseerd bad voor banenzwemmen 

een optimaal bezoekresultaat 

• Geen substantiële potentie voor meerbezoek 

Doelgroepen 

• Enigszins lage score 

• Enige potentie van meerbezoek door invoeren 

meer eigentijdse zwemactiviteiten. Fors meerbezoek 

wordt belemmerd door gebouwspecifieke 

kenmerken 

• Potentieel meerbezoek: 500 bezoeken 


• Gemiddelde score 

• Wachtlijst voor zwemlessen 2 

• 9 maanden tot 1,5 jaar 

• Enige potentie door optimaliseren rooster. Fors 

meerbezoek wordt belemmerd door gebouwspecifieke 

kenmerken 


Verenigingen en groepen 

• Als bij De Fluit 

Scholen 

• Als bij De Fluit 



3.4 Beoordeling van bezettingsgraad en openstellingroosters 


Gebruiksintensiteit van zwembaden in relatie tot beschikbare zwemwater capaciteit 

Een indicatie voor het bepalen van een hoge of lage bezetting bij een zwembad ontstaat door 

het in relatie brengen van de beschikbare capaciteit aan zwemwater in m 2 met het aantal zwembadbezoeken 

per gebruiksuur. 

De Fluit binnen buiten Forum Kwadraat Landelijk norm 

recreatief 23,7 m 2 13,7 m 2 12,0 m 2 6-12 m 2 

overig 9,6 m 2 -- 7,4 m 2 4-10 m 2 

Naar voren komt dan dat zwembad De Fluit boven de landelijk gemiddelde norm scoort. De indruk 

kan hierbij ontstaan dat er sprake is van overcapaciteit aan zwemwater. Uit nadere beoordeling 

blijkt echter, dat de hoge scores voor De Fluit vooral positief worden beïnvloed door ruime 

openstellingtijden. Zwembad Forum Kwadraat scoort vergelijkbaar met de landelijke norm, 

maar dit zwembad is, vooral qua recreatief aanbod, niet vergelijkbaar met De Fluit. 

Relatie tussen openstellingtijden en wensen en behoeften van bezoekers 

• De openstellingtijden van beide zwembaden kunnen worden getypeerd als traditioneel en 

beproefd, met onder andere particuliere zweminstructie aan het eind van de middag, zwembadgebruik 

door verenigingen tijdens de avonden en de vroege ochtenden, et cetera. 

• De Fluit positioneert zich vooral als recreatief zwembad is in ruime mate open voor recreatief 

zwemmen. Dit is maatschappelijk aantrekkelijk en wordt positief gewaardeerd, getuige de 

recreatieve bezoekaantallen; 

• Het openluchtbad van De Fluit is open van eind mei tot september. De bedrijfsleiding van De 

Fluit heeft eerder geëxperimenteerd met ruimere openstellingtijden voor het buitenbad, maar 

de belangstelling hiervoor is beperkt gebleken. Het zwembad is eind april gebruiksklaar, zodat 

het kan worden opengesteld bij goed weer en animo bij bezoekers. Kortom: gericht op 

de wensen van potentiële bezoekers. 

• Zwembad Forum Kwadraat positioneert zich als zwembad voor zwemsport, zweminstructie 

en banenzwemmen. Zo is het zwembad vier ochtenden per week al om 7.00 uur open voor 

banenzwemmen. Normaal gesproken geen financieel aantrekkelijk tijdstip, wel maatschappelijk 

aantrekkelijk. 

Gebruiksintensiteit van zwembaden in relatie tot de openstellingtijden 

- De Fluit - 

Zwembad De Fluit heeft gemiddeld 17 bezoekers per bassin per uur. Dit is laag in vergelijking 

tot wat in de branche gebruikelijk is: ten minste 25 bezoekers per uur per bassin. Op 

basis hiervan ligt efficiëntieverbetering voor de hand door activiteiten met een laag zwembadbezoek 

terug te dringen. Doordat zwembassins afzonderlijk afsluitbaar zijn, is exclusieve 

openstelling van specifieke bassins mogelijk. Als gevolg hiervan kan de personele inzet 

worden verminderd en een efficiëntieslag worden gemaakt. Hieruit voortkomende verbeteringen 

zijn afhankelijk van de mogelijkheid om personeel elders in te zetten. 

- Forum Kwadraat - 

Forum Kwadraat heeft bijna 35 bezoekers per uur per bassin. Exploitatietechnisch is dit verantwoord. 

Horizontale programmering van openstellingroosters 

Bij horizontale programmering heeft een opstellingrooster een voor bezoekers herkenbare 

structuur. In de praktijk komt het erop neer dat gelijke activiteiten op gelijke momenten beginnen 

en eindigen. Beide zwembaden hanteren horizontale programmering en dat is goed. Bij beide 

zwembaden valt echter op dat het rooster nog enkele “onbezette” momenten kent. 




- De Fluit - 

Vooral van toepassing op de zaterdagmorgen. Dan kan particuliere zweminstructie worden 

gegeven, zodat de wachtlijst afneemt en de maatschappelijke functie van het zwembad toeneemt. 

Door het zwembad is aangegeven dat het zwembad moeite heeft om geschikte 

zweminstructeurs te werven en in te zetten. Dit is een in de branche bekend verschijnsel. 


Forum Kwadraat heeft ook nog enkele mogelijkheden om het rooster te optimaliseren ten 

gunste van extra zwemlessen (bijvoorbeeld zogenoemde turbolessen), die de wachtlijst terugdringen 

en extra inkomsten genereren. 

Multifunctioneel zwembadengebruik en mogelijkheden voor optimalisering 

Beide zwembaden kunnen in onze optiek meer multifunctioneel worden ingezet door het 

programmeren van nieuwe eigentijdse doelgroepactiviteiten. 

- De Fluit - 

Gedacht kan worden aan bijvoorbeeld aquafitness, maar ook aan het innoveren van bestaande 

doelgroepactiviteiten, zoals het invoeren van Fifty-Fit (in plaats van het huidige 

Meer Bewegen van Ouderen). 


De accommodatie kent enige beperkingen, zodat bijvoorbeeld aquasteps moeilijker uitvoerbaar 

is. Aquaspinning vereist weer een investering, die moet worden terugverdiend. Nadere 

oriëntaties op nieuwe kansrijke zwemactiviteiten liggen voor de hand. 

3.5 Beoordeling van tarieven en mogelijkheden voor harmoniseren 

Tariefhoogte in relatie tot tarieven van soortgelijke zwembaden in de regio 

Het betreft een beoordeling van de gemiddeld gewogen tarieven voor recreatief zwemmen, 

doelgroepen en particuliere zwemlessen. Gemiddeld gewogen tarief: opbrengsten per bezoekcategorie 

gedeeld door het hierbij behorende bezoekaantal. Dit tarief houdt rekening 

met onderling afwijkende tariefstructuren en aan bezoekcategorieën verbonden extra opbrengsten, 

bijvoorbeeld inschrijfkosten voor zwemles. Het gemiddeld gewogen tarief wijkt af van voor 

de klant herkenbare tarieven en maakt onderzoektechnisch een zuivere vergelijking mogelijk. 

Recreatief 

Doelgroepen 


De Fluit Forum Kwadraat Landelijk 

€ 2,90 

€ 4,20 

€ 3,60 

€ 3,10 

€ 4,20 

€ 8,50 

€ 3,00 - € 4,00 

€ 3,50 - € 5,00 

€ 5,00 - € 9,50 

- Recreatief zwemmen - 

Zwembad De Fluit hanteert een laag tarief, zeker in relatie tot haar recreatieve productaanbod. 

In vergelijking met soortgelijke zwembaden is in onze optiek een tariefaanpassing met 

+10% maatschappelijk aanvaardbaar. Bij deze tariefverhoging reiken wij het volgende aan: 

• tariefverhoging kan vrijwel volledig plaatsvinden door het terugdringen van de huidige 

hoge kortingen bij de 10-baden kaarten (17%) en vooral 30-badenkaarten (32%); 

• voorgesteld wordt het vervangen van genoemde meerbaden kaarten door een 12 badenkaart 

(met korting van 8,5%) en 25-badenkaart (met kortingen van 12%); 

• potentiële exploitatieverbetering: afgerond € 35.000,--. 

Het tarief van Forum Kwadraat beoordelen wij als in evenwicht met het productaanbod. 

- Doelgroepen - 

De tarieven van de zwembaden De Fluit en Forum Kwadraat zijn marktconform. 

- Particuliere zweminstructie - 

De gemiddeld gewogen tarieven van De Fluit (€ 3,60) en Forum Kwadraat (€ 8,50) wijken 

onderling sterk af. Mede als gevolg hiervan zijn ook de opbrengsten voor particuliere zweminstructie 

verschillend: € 291.000,-- voor Forum Kwadraat en € 91.000,-- voor De Fluit. 




Het tarief van zwembad De Fluit is maatschappelijk aantrekkelijk maar heeft wel zijn prijs. 

De uiteenlopende tariefstelling leidt markttechnisch niet tot problemen, maar is in onze optiek 

ongewenst, vooral in relatie tot de gemeentelijke betrokkenheid bij beide publieke 

zwembaden. 

Wij zijn van mening dat het verhogen van het gemiddelde tarief van De Fluit van € 3,60 tot 

de onderkant van de bandbreedte, zijnde € 5,00, maatschappelijk aanvaardbaar is. 

Potentiële exploitatieverbetering: € 53.000,--. 

Aandachtspunten: 

• gelet op de forse tariefverhoging geven wij hiervoor een gefaseerde invoering hiervan in 

overweging (bijvoorbeeld tariefverhoging over een periode van 3 jaar); 

• in zwembad De Fluit wordt ook elementaire zwemles gegeven door twee zwemverenigingen. 

Nadere afspraken met deze zwemverenigingen moeten worden gemaakt over de 

tariefstelling (overigens beoordelen wij het geven van zweminstructie door de verenigingen 

als negatief uit overwegingen van concurrentie, kwaliteit en imago). 

Verenigingen/groepen en overig instructiegebruik 

Wij beoordelen het tarief dat verenigingen voor een uur zwembadgebruik moeten betalen 

in relatie tot de kostprijs van een uur zwembadgebruik. Deze kostprijs baseert zich op de 

exploitatiekosten per bassin per uur. De kostprijs voor overig instructiegebruik houdt rekening 

met aanvullende inzet van 2 zweminstructeurs. 

Verenigingen 

Instructiegebruik 

De Fluit Forum Kwadraat 

Per uur Huidig tarief kostprijs Huidig tarief kostprijs 

€ 86,00 

€ 114,00 

€ 107,00 

€ 153,00 

€ 134,00 

n.b. 

€ 97,00 

€ 147,00 

Bij De Fluit komt naar voren dat de kosten van een uur zwembadgebruik niet worden gedekt 

door het tarief dat de verenigingen/groepen daarvoor betalen. Overwogen zou kunnen worden 

om de tarieven voor De Fluit te doen stijgen, zodat ten minste de hiermee samenhangende exploitatiekosten 

worden gedekt. Dat zou echter ook betekenen dat onderling afwijkende tarieven 

voor verenigingen van De Fluit en Forum Kwadraat gehandhaafd blijft. 

Maatschappelijke effecten van harmoniseren van zwemtarieven 

Tariefverhoging heeft consequenties voor gebruikers en is per definitie maatschappelijk onaantrekkelijk. 

Echter, ook kan worden gerefereerd aan een gelijkblijvend maatschappelijk rendement 

zolang bezoekaantallen aanhouden en niet afnemen. De voorgestelde tariefverhogingen 

blijven binnen de marges van de prijselasticiteit, wij verwachten geen bezoekafname ondanks 

de voorgestelde tariefverhoging. Bij een forsere tariefverhoging verwachten wij wel negatieve 

maatschappelijke effecten. 

Mogelijkheden om tarieven te harmoniseren 

Het harmoniseren van tarieven kan wenselijk zijn voor zwemactiviteiten die vergelijkbaar zijn 

(gelijk productaanbod) en waarbij sprake is van sterk verschillende tarieven: 

• recreatief zwemmen: het productaanbod in De Fluit en Forum Kwadraat is onvergelijkbaar; 

• doelgroepactiviteiten: de tarieven voor doelgroepactiviteiten zijn als vergelijkbaar; 

• particuliere zweminstructie: wij stellen gefaseerde tariefverhoging voor, voor de tarieven van 

De Fluit. Volledig harmoniseren van deze tarieven achten wij aan de orde na nadere besluitvorming 

over het toekomstige beheer van de twee zwembaden; 

• verenigingen/groepen: de tarieven zijn al vergelijkbaar; 

• instructiegebruik: voorgesteld wordt dit tarief op termijn te verhogen. 

Grontmij | Marktplan adviseert om bij maatregelen voor tariefverhoging en/of het harmoniseren 

van tarieven te zorgen voor adequate communicatie hierover. 



3.6 Beoordeling van de effectiviteit en efficiency van de horeca 


- De Fluit - 

Zwembad De Fluit heeft een horecapunt bij het recreatieve bassin. De exploitatie van dit horecapunt 

is uitbesteed op basis van een overeenkomst met een looptijd van 10 jaar. De expiratiedatum 

van deze overeenkomst is onlangs gepasseerd. Hiermee blijft de huidige horeca-aanpak 

vooralsnog ongewijzigd. De horecapacht van € 6.450,-- is overigens marktconform en vormt 

geen substantiële verliespost (het maximaal horeca-rendement ramen wij bij een efficiënte bedrijfsvoering 

op € 8.800,--. De risico’s moeten dan zelf worden gedragen). 


De horeca van Forum Kwadraat blijft buiten beschouwing, omdat deze niet specifiek zwembadgericht 

is maar ook dienst doet voor de sporthal en de overige ruimten. 

3.7 Samenvatting van (potentiële) exploitatieverbeteringen 

Onderstaande samenvatting van potentiële exploitatieverbeteringen zijn indicatief en bij optimaal 

beheer en management. 

Potentieel meerbezoek: 

• Doelgroepen (2.800 bezoeken * € 4,20) 

• Part.zweminstructie (8.000 * € 2,40) 

Optimaliseren openstellingrooster 

(sluiten bij activiteiten met weinig bezoek) 

Tariefverhoging 

• Recreatief zwemmen 

• Particuliere zweminstructie 

De Fluit Forum 

Kwadraat 

€ 11.800,-- 

€ 19.200,-- 

pm 

€ 35.000,-- 

€ 53.000,-- 

Potentieel meerbezoek: 

• Doelgroepen (600 bezoeken * € 4,20) 

• Part.zweminstructie (1.000 * € 8,50) 

€ 2.500,-- 

€ 8.500.-- 

Potentiële exploitatieverbeteringen € 119.000,-- € 11.000,-- 

Totaal: € 130.000,-- 

Deze exploitatieverbeteringen zijn ten opzichte van de resultaten van 2008. Bij het uitwerken 

van toekomstscenario’s spelen nog andere aspecten een rol, zoals een fluctuerende bezoekontwikkeling, 

met name bij het recreatief zwemmen. 



4 Analyses van kosten en -categorieën 

4.1 Inleiding 

Publiek maatschappelijke voorzieningen zoals zwembaden zijn in de regel verliesgevend. Dat 

betekent dat de kosten voor instandhouding en exploitatie hoger zijn dan de opbrengsten. Bij 

de analyses van kosten en -categorieën gaat het onderzoek in op: 

• exploitatiekosten voor zwembad De Fluit en Forum Kwadraat; 

• samenvatting van (potentiële) exploitatieverbeteringen. 

4.2 Exploitatiekosten 

Kosten voor onderhoud 

- De Fluit - 

Zwembad De Fluit is een enigszins verouderd zwembad. Verouderde zwembaden hebben 

normaal gesproken hogere onderhoudskosten dan zwembaden met een lagere leeftijd. De 

onderhoudskosten voor zwembad De Fluit bedragen over 2008 € 175.000,--. Op basis van 

de meerjaren onderhoudsplanning van zwembad De Fluit zijn de aankomende jaren gemiddelde 

onderhoudskosten voor De Fluit te verwachten van € 220.000,-- (inclusief verwachte 

kosten voor onderhoud en vervanging van inrichting). Dit is € 45.000, -- meer dan in 2008. 


De kosten voor klein onderhoud zijn voor rekening van de exploitant en bedragen momenteel 

€ 72.000,--. Op basis van door ons geraamde vervangingskosten voor een nieuw 

zwembad zijn adequate kosten voor klein onderhoud € 60.000,-- tot € 80.000,--. Een nadere 

beoordeling van de volledige kosten voor het volledige onderhoud kan plaatsvinden na het 

verschijnen van een actuele MOP. Deze komt beschikbaar in de tweede helft van 2009. 

Kosten voor energie en water 

- De Fluit - 

De kosten voor energie zijn bij De Fluit relatief hoog. Dit wordt gedeeltelijk verantwoord door 

de leeftijd van het complex en het recreatieve karakter van het zwembad. Recreatieve baden 

hebben een hoger energieverbruik dan baden die gericht zijn op zwemsport en instructie. 

De kosten voor het waterverbruik zijn (over meer jaren) eveneens hoog. Deels wordt dit 

verklaard door maatregelen vanwege legionella (meer spoelen) en deels door het hanteren 

van variabele waterniveaus in het wedstrijdbad en instructiebad. Het achterwege laten van 

dit laatste betekent dat kosten worden bespaard maar ook dat enkele activiteiten niet meer 

kunnen worden georganiseerd. 


Voor een beoordeling van het energie- en waterverbruik van Forum Kwadraat ontbreken de 

benodigde gegevens. Aangegeven is dat de watertemperatuur voor het wedstrijdbad regelmatig 

wordt aangepast aan de bezoekers (medisch zwemmen vraagt een hogere temperatuur 

dan verenigingen). Dit is kostenverhogend en kan alleen worden opgelost door bezoekcategorieën 

af te stoten of bij het inzetten van meer bassins (bij nieuwbouw van een zwembad). 



Kosten voor personeelsinzet 

Analyses van kosten en -categorieën 

- De Fluit - 

Bij 223.000 bezoekers is een personeelsformatie van 19 fte’ers enigszins ruim (11.000 per 

fte’er). Deze verhouding wordt echter verantwoord door een ruime openstelling en het gelijktijdig 

open houden van het binnen- en buitenbad tijdens het zomerseizoen. De gemiddelde 

personeelskosten zijn € 42.000,-- per fte, waar in de branche € 38.000,-- tot € 42.000, -- gebruikelijk 

is. Bij het optimaliseren van het rooster in combinatie met het met terugdringen van 

de ruime openstelling met 10% ramen wij een potentiële besparing op personeelskosten van 

€ 52.000,--. 


Forum Kwadraat heeft circa 13.000 bezoekers per fte. Dit is enigszins laag in relatie tot de 

zwembadopenstelling en het overzichtelijke bad. Bij het verbeteren van de efficiency zijn de 

huidige personeelskosten van gemiddeld circa € 39.000,-- per fte terug te dringen. Wij ramen 

de potentiële besparing op circa € 39.000,--, voor zover de personele opbouw en interne 

organisatiestructuur van Optisport dit toelaat. Efficiëntere personeelskosten hebben inmiddels 

de aandacht van de bedrijfsleiding van Forum Kwadraat. 

Belastingen en verzekeringen 

De kosten van belastingen en verzekeringen bestaan uit een eigenaardeel en gebruikersdeel. 

Dit onderzoek besteedt hier verder geen aandacht aan omdat deze kosten niet beïnvloedbaar 

zijn en daardoor niet tot kostenvermindering kunnen leiden bij onwillekeurig welke maatregel. 

Communicatiekosten 

Voor effectieve communicatie wordt in de branche uitgegaan van een budget van circa 3,5% 

van de opbrengsten van recreatief zwemmen, doelgroepen en zwemlessen. 

- De Fluit - 

De jaarcijfers van De Fluit tonen communicatiekosten van € 12.000,--. De gemeente biedt 

echter communicatieondersteuning, waarvoor kosten worden doorberekend, die niet zijn te 

kwantificeren. Op basis van de in de branche gehanteerde richtlijn ontstaat een adequaat 

communicatiebudget van € 18.500,--. 


Voor een beoordeling van de communicatiekosten van Forum Kwadraat ontbreken de benodigde 

gegevens. 

Overheadkosten 

- De Fluit - 

De gemeente ondersteunt De Fluit bij de dagelijkse bedrijfsvoering. Zij verricht ondersteuning 

op het gebied van beleid, administratie, (groen)onderhoud, personeelszaken, et cetera. 

De kosten voor deze diensten bedragen € 773.000,-- en zij houden geen relatie met de geleverde 

ondersteuning. Binnen de huidige beheer- en organisatievorm is deze handelingswijze 

gebruikelijk. Van belang is te realiseren dat het gemeentelijke apparaat verantwoordelijk 

is voor 50% van de totale kosten die op het zwembad rusten. Eventuele besparingen op 

overheadkosten bij gemeentelijk beheer van De Fluit blijven buiten dit onderzoek. 

Overheadkosten in relatie tot mogelijke privatisering komen aan de orde in onderzoeksfase 

2. 

Administratie en beheer 


De ondersteuning en aansturing van Forum Kwadraat is in handen van Optisport. De kosten die 

hiermee verbonden zijn bedragen € 52.000,--. Dit is een in de markt gebruikelijk bedrag. 



Analyses van kosten en -categorieën 

Algemene en overige kosten 

De kantoorkosten en overige kosten geven bij beide zwembaden geen aanleiding voor nader 

commentaar. 

4.3 Sluiten van het openluchtbad 

Een kostenbesparende maatregel is het sluiten van het openluchtbad van De Fluit. Deze maatregel 

levert geld op maar dringt de maatschappelijke functie van het zwembad terug: 

• maatschappelijk effect 

24.000 bezoekers per jaar kunnen niet meer bij het zwembad terecht voor zwemmen in de 

openlucht en voor openluchtrecreatie. In de omgeving zijn alternatieven voor natuurwater, 

op verdere afstand gelegen en niet zozeer als zwemwater bedoeld; 

• financieel effect 

De gemeentelijke kosten voor het zwembad zijn momenteel circa € 255.000, -- per jaar. Het 

sluiten van het openluchtbad levert echter geen besparing op van € 255.000, -- maar naar 

verwachting van € 90.000,-- tot € 110.000,--. Wij gaan daarbij uit van het volgende: 

- voor het openluchtbad vervallen volledig de kosten voor energieverbruik, waterverbruik, 

personeelskosten (deze worden opgevangen door het niet meer gebruik maken van oproepkrachten), 

schoonmaak en klein onderhoud en andere exploitatiekosten; 

- voor het openluchtbad blijven kapitaallasten en kosten voor overhead voorlopig doorlopen. 

Dit zijn kosten die op termijn ook (kunnen) vervallen; 

- financieel profijt als gevolg van eventuele herbestemming van het openluchtbad terrein 

blijven buiten beschouwing. 

4.4 Samenvatting van (potentiële) exploitatieverbeteringen 

Onderstaande samenvatting van potentiële exploitatieverbeteringen zijn indicatief en bij optimaal 

beheer en management. 

Onderhoud 

• Extra onderhoud 

Personeel 

• Terugdringen gebruiksrooster met 10% 

Openluchtbad 

• Sluiting accommodatie 

De Fluit Forum 

Kwadraat 

-€ 45.000,-- 

€ 52.000,-- 

€ 100.000,-- 

Personeel 

• Terugdringen personele inzet 

€ 39.000,-- 

Potentiële exploitatieverbeteringen € 107.000,-- € 39.000,-- 

Totaal: € 146.000,-- 

Er vanuit gaand dat het buitenbad niet definitief wordt gesloten, bedraagt de potentiële exploitatieverbetering 

voor beide zwembaden samen geen € 146.000,-- maar € 46.000,-- (€ 146.000,-- - 

/- € 100.000,--). 

Bovenstaande exploitatieverbeteringen zijn ten opzichte van de resultaten van 2008. Bij het uitwerken 

van toekomstscenario’s spelen nog andere aspecten een rol, zoals veranderende energietarieven 

en reguliere salarisverhogingen. 



5 Analyses van zwembadbeheer 

5.1 Inleiding 

Dit onderdeel werkt de hiernavolgende onderdelen uit: 

1. analyses van het beheer van de zwembaden; 

2. analyses van de bedrijfsvoering en organisatie; 

3. samenvatting van resultaten en aanbevelingen. 

5.2 Analyses van het beheer van de zwembaden 

Deze paragraaf beschrijft eerst de eigendomsverhoudingen rond de zwembaden en daarna de 

basis van het huidige zwembadenbeheer. Daaropvolgend volgt een analyse op hoofdlijnen. 

Eigendomsverhoudingen 

Betreft de onderlinge eigendomsverhoudingen tussen partijen met betrekking tot de zwembaden. Deze 

eigendomsverhoudingen bepalen wie enerzijds eigendomsverplichtingen en anderzijds huurder- en gebruikerverplichtingen 

moeten nakomen. 

Zwembad De Fluit 

In eigendom bij de gemeente 

Eigenaar- en gebruikerverplichtingen zijn voor 

rekening van de gemeente. Het volledige onderhoud 

is bij de gemeente ondergebracht 

Zwembad Forum Kwadraat 

• Eigendomsrechten bij ArBeKo, een samenwerkingsverband 

van drie pensioenfondsen 

• De accommodatie wordt van ArBeKo gehuurd 

op basis van een huurovereenkomst 3 

• Een garantieovereenkomst is van toepassing 

voor de beschikbaarstelling van het zwembad 

• Gemeente stelt de accommodatie beschikbaar 

aan Optisport-Voorburg op basis van 

een zogenoemde nadere overeenkomst tussen 

gemeente en exploitant 

Eigenaar-, huurder- en gebruikerverplichtingen 

zijn voor rekening van verschillende partijen 

(zie verder onder ‘Kritische factoren’) 

Basis voor beheer en exploitatie 

Betreft de formele afspraken tussen partijen op basis waarvan beheer en exploitatie van zwembaden 

plaatsvinden. 


Zwembad De Fluit vormt onderdeel van de gemeentebegroting. 

Exploitatievoorwaarden en 

bijdrage aan de exploitatie van het zwembad zijn 

in relatie hiermee geregeld 

3 De looptijd van deze huurovereenkomst is tot 1 januari 2016. 


Exploitatieovereenkomst, subsidieovereenkomst 

en nadere overeenkomst tussen de gemeente 

Leidschendam-Voorburg en Optisport-Voorburg 

BV. De looptijd van deze overeenkomsten is tot 

en met 31 december 2010 




Beheervorm 

Betreft de organisatorische structuur op basis waarvan exploitatie en bedrijfsvoering van voorzieningen 

plaatsvinden en onderlinge verantwoordelijkheden zijn toegekend. Op hoofdlijnen zijn te onderscheiden: 

• (“eigen”) gemeentelijk beheer 

• intern verzelfstandigd beheer 

• extern verzelfstandigd beheer 

• geprivatiseerd beheer 


Gemeentelijk beheer 

Exploitatieresultaat 2008: 

• exclusief resterende lasten: -€ 1.302.000,-- 

• inclusief resterende lasten: -€ 1.541.000,-- 

Bijdrage voor 2008: 

• in exploitatie en resterende lasten: 

€ 1.541.000,-- 

Tegenvallers zijn voor rekening van de gemeente 

Meevallers komen ten gunste van gemeente 


Geprivatiseerd beheer 

Exploitatieresultaat 2008: 

• exclusief resterende lasten: -€ 133.000,-- 

• inclusief resterende lasten: -€ 527.000,-- 

Bijdrage voor 2008: 

• in exploitatie en resterende lasten: € 527.000,-- 

Tegenvallers zijn voor rekening van de exploitant 

Meevallers komen ten gunste van de exploitant 

Kritische factoren bij huidige beheerafspraken 

Betreft opmerkelijkheden binnen de huidige beheerafspraken en relevante aandachtspunten ten aanzien 

van mogelijk alternatief beheer 


Zeggenschap over beheer en exploitatie berust 

volledig bij de gemeente. De exploitatie heeft een 

zogenoemd ‘open eind’. De gemeentelijke kosten 

voor het zwembad kunnen per jaar verschillen 

De teamleider is vrij om binnen de begroting bedrijfsmatig 

te exploiteren. Een stimulans voor 

efficiënt exploiteren ontbreekt, doordat financieel 

voordeel terugvloeit naar de gemeente 

De zwembadexploitatie is belast met overheadkosten 

van € 773.000,--. Deze overheadkosten 

hebben geen relatie met de gemeentelijke ondersteuning 

voor het zwembad. Dit is belemmerend 

voor een zuivere zwembadexploitatie en dringt 

de motivatie voor efficiënt exploiteren terug. 

Geadviseerd wordt om de overheadkosten zoveel 

mogelijk te specificeren, separeren en zo 

mogelijk in relatie te brengen met de dienstverlening 

die in verband met de kosten in rekening 

worden gebracht 


Zeggenschap over beheer en exploitatie berust bij 

de exploitant. Deze exploitatie is risicodragend: de 

exploitant dient de exploitatie uit te voeren voor 

een vaste exploitatiebijdrage 

De exploitant is vrij binnen de hem gestelde exploitatievoorwaarden 

te handelen. Keuzes zijn gericht 

op financieel rendement voor de exploitant 

De exploitatieovereenkomst heeft geen artikel over 

risicodeling. Onbekend is wat in de praktijk gebeurt 

bij extra exploitatiekosten bijvoorbeeld als gevolg 

van stijgende energietarieven of noodzakelijke 

maatregelen door veranderende wet-/regelgeving 

In de exploitatieovereenkomst ontbreken harde 

prestatieafspraken. Bij onvoldoende presteren 

door de exploitant bestaat geen sanctionering 




Onderhoud 

Onderhoud is als volgt geregeld: 

• klein onderhoud bij exploitant 

• groot onderhoud binnenkant accommodatie bij 

gemeente, doorgelegd van eigenaar aan gemeente 

• groot onderhoud buitenkant accommodatie bij 

eigenaar, uitvoering door eigenaar in handen 

gesteld van Meeùs 

Specifieke onderhoudtaken zijn niet gedetailleerd 

uitgewerkt. Niet volledig transparant is wie welke 

onderhoudstaken moet uitvoeren en bekostigen 

Ten behoeve van het toekomstig onderhoud heeft 

de gemeente onlangs opdracht verstrekt voor het 

opstellen van een meerjaren onderhoudsplan. Wij 

adviseren de gemeente het plan rekening te laten 

houden met werkzaamheden en kosten naar betrokken 

partijen, inclusief de inrichting 

Controlesysteem voor besteding van middelen 

voor onderhoud verdient nadere aandacht (valt, 

gelet op verkennend karakter van dit onderzoek, 

buiten de onderzoekskaders) 

5.3 Analyses van de bedrijfsvoering en organisatie 

Deze paragraaf analyseert op hoofdlijnen de huidige bedrijfsvoering en organisatie van beide 

zwembaden. Ingegaan wordt op de mate van efficiency en effectiviteit van de bedrijfsvoeringen, 

de markt- en klantgerichtheid van de zwembadorganisaties, de (wel of niet) beschikbaarheid 

van de noodzakelijke instrumenten voor bedrijfsmatig exploiteren en de noodzaak om de sociale 

en fysieke veiligheid van de twee zwembaden te verbeteren. 

Bedrijfsvoering en organisatie 

Betreft de wijze waarop de dagelijkse bedrijfsvoering organisatorisch is geregeld 


Valt onder de afdeling Accommodaties. Deze 

afdeling maakt jaarlijks een begroting waaraan 

bestuurlijke goedkeuring moet worden gegeven. 

Teamleider en medewerkerteam verzorgen de 

operationele bedrijfsvoering. Zij worden ondersteund 

door diverse gemeentelijke afdelingen. 


Valt onder Optisport Voorburg BV. Deze BV legt 

verantwoordelijkheid af aan het college van B&W. 

Een bedrijfsleider en medewerkerteam verzorgen 

de operationele bedrijfsvoering. Zij worden, onder 

regie van een operationeel manager, ondersteund 

door exploitant Optisport Exploitaties 

Bedrijfsplan 

Vormt normaal gesproken de basis voor bedrijfsvoering en is dan leidraad voor exploitatie uitvoering. Het 

bedrijfsplan beschrijft opdracht, strategie, doelen en de wijze waarop deze doelen moeten worden gerealiseerd. 

Doelen die meetbaar zijn bevorderen het toetsen van behaalde prestaties. Dit maakt bijstelling van 

de bedrijfsvoering mogelijk en het biedt ‘houvast’ voor bestuur, bedrijfsleiding en medewerkers 




Een bedrijfsplan is in ontwikkeling 



Forum Kwadraat heeft geen bedrijfsplan. De aanwezigheid 

en noodzaak van een bedrijfsplan voor 

het zwembad is ter beoordeling aan de exploitant. 

Hoofdlijnen van een bedrijfsplan: 

• mission statement en beleidsuitgangspunten 

• financiële en maatschappelijke doelstellingen 

• marketingplan (en optimalisering bezetting) 

• personeel & organisatie plan 

• planning van onderhoud 

• financieel management 

Markt- en klantgericht werken 

In dit kader speelt het marketingplan een rol, mede omdat hierin de marktbewerking wordt vastgesteld 

op basis van een interne en externe analyse (concurrentie, trends & ontwikkelingen en dergelijke). Het 

marketingconcept krijgt in deze fase vorm, inclusief ruimte voor dienstverlening afgestemd op de veranderde 

markt (ouderen, aqua-activiteiten, et cetera) 


Positionering 

Bepaald door het samenspel van recreatiezwemmen 

binnen én buiten, zwemsport en in mindere 

mate zweminstructie 

Klantgericht personeel 

Regelmatig staan cursussen markt- en klantgericht 

werken op het programma 

Klanttevredenheid onderzoek 

Houdt regelmatig klanttevredenheid onderzoeken 

en verwerkt resultaten hiervan in de marktaanpak 

Communicatiebudget 

Heeft de beschikking over een communicatiebudget 

en kan daar bovenop gebruik maken van gemeentelijke 

ondersteuning 


Positionering 

Bepaald door een beperkt productaanbod, vooral 

gericht op banenzwemmen, zwemsport en zweminstructie. 

Ondersteund door Optisport Exploitaties 

Klantgericht personeel 

Cursussen markt- en klantgericht zijn beschikbaar 

via Optisport Exploitaties 

Klanttevredenheid onderzoek 

Klanttevredenheid onderzoeken zijn enige tijd niet 

uitgevoerd 

Communicatiebudget 

Hanteert een communicatiebudget vergelijkbaar 

met soortgelijke voorzieningen 

Instrumenten voor bedrijfsvoering 

Betreft de noodzakelijke instrumenten om de bedrijfsvoering effectief en efficiënt te kunnen uitvoeren. 

Een adequate dagelijkse bedrijfsvoering baseert zich op managementinformatie. Het gaat dan om actuele 

en betrouwbare informatie over ontvangen bezoekers, opbrengsten, openstellingduur en personeelsinzet, 

energieverbruik, onderhoud, et cetera. De informatie maakt bijstellingen van de bedrijfsvoering 

mogelijk bij afwijkingen ten opzichte van de vooraf vastgestelde koers. De managementinformatie voortkomend 

uit het systeem bevordert tevens de rapportage aan het bestuur 


De invoering van administratie/kassa systeem 

V/Consyst vormt een belangrijke vooruitgang. 

Intensivering van gebruiksmogelijkheden is wenselijk 

bij een bedrijfsmatige zwembadexploitatie 


Gebruik wordt gemaakt van AMS. Basisgegevens 

zijn beschikbaar. Relevante managementinformatie 

is niet direct beschikbaar en wel wenselijk 




Sociale en fysieke veiligheid 

Betreft de noodzakelijke mate waarin de zwembaden de sociale en fysieke veiligheid van bezoekers en 

personeel kunnen waarborgen en de wijze waarop veiligheid onderdeel is van de bedrijfsvoering 


De Fluit heeft vooral last van bezoekers die de 

sociale veiligheid van andere bezoekers en het 

personeel negatief beïnvloeden. De medewerkers 

zijn toegerust op normale taken van toezicht, 

instructie en serviceverlening. Daarbij wordt 

gebruik gemaakt van een protocol Vrolijk & Veilig 

(vanuit een samenwerking binnen Haaglanden) 

en te zijner tijd naar verwachting een gemeentelijk 

protocol Agressie& Veiligheid 


Forum Kwadraat heeft niet in het bijzonder last van 

aantasting van de veiligheid van bezoekers en medewerkers 

door andere bezoekers 

Grontmij | Marktplan is voorstander van het Keurmerk Veilig & Schoon. Dit keurmerk toont aan dat binnen 

een zwembad bedrijfsprocessen voor veiligheid en hygiëne goed zijn geregeld en goed worden uitgevoerd. 

Een voordeel hiervan is dat een gemeente meer grip krijgt op het dagelijkse beheer van een zwembad. 

Het Keurmerk Veilig & Schoon is een door de branche ingestelde regeling 

5.4 Samenvatting van resultaten en aanbevelingen 

Onderstaand zijn relevante resultaten en aanbevelingen samengevat. 

De Fluit Forum Kwadraat 

Zwembadbeheer 

Overheadkosten zoveel mogelijk specificeren, 

separeren en zo mogelijk in relatie brengen met 

de dienstverlening die in verband met deze kosten 

in rekening worden gebracht 


Intensivering van gebruiksmogelijkheden kassa/ 

administratiesysteem ten behoeve van adequate 

managementinformatie en bedrijfsbijstellingen 

Stimuleren behalen/behoud van zwembadkeur 

Zwembadbeheer 

Nader beoordelen van consequenties beëindiging 

exploitatieovereenkomst en nadere overeenkomst 

met Optisport (tot en met 31 december 2010) en 

huurovereenkomst met ArBeKo (tot en met 31 december 

2015) 

Toevoegen van bepaling over risicodeling in de 

exploitatieovereenkomst (bijvoorbeeld bij stijgende 

energietarieven of veranderende wet-/regelgeving) 

Toevoegen prestatieafspraken en systeem van 

sanctionering bij onvoldoende presteren 

Nader beoordelen en specificeren van onderhoudverplichtingen, 

wijze van bekostiging en controle 

van besteding van middelen 


Werken met bedrijfsplan en regelmatig uitvoeren 

klanttevredenheid onderzoek (ter beoordeling van 

de exploitant) 

Stimuleren behalen/behoud van zwembadkeur 



6 Externe ontwikkelingen 


6.1 Inleiding 

Dit hoofdstuk inventariseert externe aspecten die van invloed zijn op de toekomstige behoefte 

aan zwembaden in Leidschendam en Voorburg. De invloed hiervan wordt in een later stadium 

betrokken bij het in beeld brengen van mogelijke scenario’s voor de toekomst. Het gaat dan om: 

• effecten op de behoefte aan zwembaden in Leidschendam-Voorburg als gevolg van de geografische 

ligging van Leidschendam en Voorburg bij Den Haag, Rijswijk en Zoetermeer; 

• de ontwikkeling van het aanbod van zwembaden in de regio (concurrentieanalyse); 

• ontwikkelingen in bevolkingsopbouw en woningbouw, leerlingenprognoses; 

• actuele zwem- en zwembadspecifieke trends en ontwikkelingen. 

6.2 Effecten op zwembadbehoefte als gevolg van geografische ligging 

Leidschendam en Voorburg lopen geografisch gezien vloeiend over in omliggende gemeenten. 

Als gevolg hiervan worden zwembaden in Leidschendam-Voorburg ook bezocht door inwoners 

van omliggende gemeenten. Omdat zwembaden financieel worden ondersteund door de gemeente, 

zou kunnen worden gesteld dat de gemeente Leidschendam-Voorburg dus ook gelden 

besteedt aan bezoekers die inwoner zijn van andere gemeenten. Hiermee doen de vragen zich 

voor in hoeverre hiervan sprake is en of dit kwalijk is in relatie tot publiek bestede gelden. 

Onderzoeksresultaten over de herkomst van bezoekers van De Fluit en Forum Kwadraat zijn 

niet beschikbaar. Op basis van onze ervaringen schetsen wij het volgende beeld: 

• potentiële bezoekers voor banenzwemmen en doelgroepactiviteiten reizen normaal gesproken 

maximaal 5 tot 10 minuten tot een zwembad; 

• particuliere zweminstructie is voor inwoners uit omliggende gemeenten onaantrekkelijk bij 

een wachtlijst van circa 1,0 tot 2,0 jaar; 

• schoolzwemmen is in Leidschendam-Voorburg grotendeels afgeschaft en verenigingen die 

in De Fluit en Forum Kwadraat zwemmen komen vrijwel geheel uit Leidschendam-Voorburg; 

• De Fluit heeft een aantrekkelijk recreatief zwemaanbod en haar verzorgingsgebied overstijgt 

daarmee de gemeentegrenzen. Het management van De Fluit heeft aangegeven, dat het 

hiermee samenhangende bezoek kan worden geraamd op circa 30% van het totale bezoek. 

Uit het bovenstaande komt naar voren dat het overgrote deel van de bezoekers naar verwachting 

uit Leidschendam-Voorburg komt. Gemeentelijke gelden voor de zwembaden worden niet 

substantieel aan inwoners uit andere gemeenten besteed, voor zover wij kunnen beoordelen. 

Tevens speelt dat inwoners uit Leidschendam-Voorburg naar verwachting in een vergelijkbare 

mate gebruik maken van zwembaden in omliggende gemeenten. 

6.3 Ontwikkeling van zwembadenaanbod in de regio 

Aantrekkelijk aanbod voor overdekt recreatief zwemmen is aanwezig in zwembad Overbosch in 

Bezuidenhout. Dit zwembad is relatief dichtbij gelegen, maar richt zich vooral op Haagse bezoekers. 

Het bad is hiermee geen echt alternatief voor structureel recreatief bezoek uit 

Leidschendam-Voorburg. Het nieuwe 50-meter wedstrijdbad in Ypenburg krijgt ook overdekt 

recreatief water. Gelet op de beperkte recreatieve functie van dit bad verwachten wij niet dat 

hiervan substantiële concurrentiekracht voor De Fluit zal uitgaan. Zwembad ’t Keerpunt te 

Zoetermeer is verder weg gelegen. Mogelijkheden voor overdekt recreatief zwemmen in de 

omgeving blijven hiermee beperkt aanwezig. 




Alternatieven voor zwemmen in de openlucht zijn in de omgeving aanwezig, weliswaar op verdere 

afstand gelegen en niet zozeer als zwemwater bedoeld, maar wel met een recreatieve 

functie. Hiermee doemt de vraag op welk bestaansrecht buitenbad De Fluit heeft. In totaal is het 

buitenbad in 2008 24.000 keer bezocht. Het bezoekaantal kan bij goed weer oplopen tot ten 

minste 33.000 bezoeken per jaar, zo heeft 2006 aangetoond. 

Het management van De Fluit geeft aan dat veel bezoekers het buitenbad op prijs stellen. Een 

deel van deze bezoekers komt specifiek voor het buitenbad en zwemt regelmatig, een ander 

deel maakt alleen gebruik van de ligweide en zwemt alleen binnen. 

Op basis van het bovenstaande is het handhaven van in totaal maar liefst 1.020 m 2 openluchtwater 

niet noodzakelijk. Openlucht zwemwater is wel aantrekkelijk, zeker in relatie tot haar directe 

verzorgingsgebied. Dit verzorgingsgebied bestaat uit een relatief hoog aantal inwoners 

met een lager besteedbaar inkomen dan gemiddeld. Het buitenbad De Fluit is voor hen een 

aantrekkelijke betaalbare recreatieve (zwem)voorziening. 

In relatie tot de zwemsport en het instructiezwemmen vraagt de verwachte komst van een topsportzwembad 

in Ypenburg bijzondere aandacht. Het zwembad richt zich tijdens de avonduren 

vooral op zwemverenigingen en is dan volledig in gebruik, uitgezonderd enkele minder courante 

gebruikstijden. De concurrentiekracht op de zwembaden in Leidschendam-Voorburg, vanwege 

de animo voor 50-meter zwembadgebruik door zwemverenigingen, is hiermee beperkt. 

Afwijkend is dat het 50-meter wedstrijdbad over meer beweegbare bodems gaat beschikken. 

Hiermee wil de gemeente Den Haag het enorme tekort aan instructiewater binnen haar gemeente 

terugdringen. Gelet op het eveneens aanwezige tekort aan instructiewater in 

Leidschendam-Voorburg mag worden verwacht, dat ook potentiële bezoekers van De Fluit en 

Forum Kwadraat zich bij dit 50-meterbad aanmelden. De invloed hiervan op de bestaande 

zwembaden is miniem vanwege de huidige wachtlijst voor zwemlessen: circa 1,0 tot 2,0 jaar bij 

zwembad De Fluit en circa 9 maanden tot 1,5 jaar bij zwembad Forum Kwadraat. 

6.4 Ontwikkelingen in bevolkingsopbouw en woningbouw, leerlingenprognoses 

Het aantal woningen in de gemeente Leidschendam-Voorburg neemt de komende jaren toe. 

Dat geldt evenzeer voor het inwonertal van de gemeente. 

Delen binnen de gemeente kenmerken zich door meer inwoners van allochtone afkomst, andere 

delen binnen de gemeente hebben procentueel meer ouderen, terwijl dit percentage in de 

toekomst naar verwachting toeneemt. 

Ontgroening is een landelijke trend, die ook in Leidschendam-Voorburg speelt. Kijkend naar 

leerlingenprognoses voor het basisonderwijs (jeugd tot en met 12 jaar), valt op dat deze leeftijdscategorie 

binnen de gemeente nog toeneemt tot 2014 (+5%) maar de daaropvolgende 10 

jaar naar verwachting substantieel afneemt (-12%). 

De betekenis van bovenstaande ontwikkelingen voor een toekomstig zwembadenaanbod in 

Leidschendam-Voorburg is niet direct eenduidig weer te geven. De ontwikkelingen worden wel 

bij het ontwikkelen van nader uit te werken toekomstscenario’s betrokken. 

6.5 Zwem(bad)specifieke trends en ontwikkelingen 

Relevante trends en ontwikkelingen op het gebied van zwemmen, sport en vrijetijdsbesteding: 

• Vergrijzing en nieuwe ouderen 

Een nieuwe categorie zwemmers (vooral 55+) wenst een kwalitatief hoogwaardig aanbod 

en is bereid daar meer voor te betalen. Deze groep is in toenemende mate op zoek naar 

gemak en comfort. Aanvullende faciliteiten en service spelen daarbij een belangrijke rol. 

• Multiculturele samenleving 

Nieuwe Nederlanders ontdekken het zwembad als centrum voor ontspanning en vrijetijdsbesteding. 

De hiermee samenhangende behoefte vraagt om een aangepast aanbod. 




• 'Zap-cultuur' 

De ‘Zap-cultuur’ beïnvloedt grillige keuzen bij consumenten met een voorkeur voor sporten 

waarbij men niet is gebonden aan tijdstippen, tegenspelers en competitiekalenders. 

Flexibiliteit en diversiteit in het aanbod komt hieraan tegemoet. 

• Individualisering 

Een toenemende belangstelling voor ongebonden sporten zoals zwemmen, fitness en fietsen. 

De flexibele consument wil zelf kunnen bepalen wanneer hij tijd besteedt aan sport. 

• Veiligheid 

Het betreft toenemende aandacht voor veiligheid, vanuit de weten regelgeving 4 , maar ook 

vanuit de praktijk: maatregelen worden gevraagd voor het waarborgen van fysieke en sociale 

veiligheid van bezoekers en zwembadpersoneel. 

• Veranderende motieven 

Wij signaleren een verschuiving van de centrale rol voor het competitie-element naar het 

werken aan gezondheid, er goed uitzien, afslanken en sociale contacten. 

• Onderscheid in bestedingsniveau 

Enerzijds een groep die een hoge kwaliteit en service wenst en daar meer voor wil betalen 

en anderzijds een groep die zich alleen kan richten op betaalbare dienstverlening. 

Consequenties voor zwembaden en zwemactiviteiten 

Consequenties van genoemde trends en ontwikkelingen op zwembaden en zwemactiviteiten: 

• Multifunctioneel versus gespecialiseerd 

Een keuze enerzijds voor het multifunctionele zwembad dat zich profileert als “voor elk wat 

wils” (recreatie en recreatief zwemmen, doelgroepactiviteiten, zweminstructie, zwemsport, 

et cetera) of anderzijds juist voor het gespecialiseerde zwembad (zweminstructie). 

• Productinnovatie 

Hogere verwachtingen bij potentiële bezoekers ten aanzien van de mate waarin de dienstverlening 

zich moet vernieuwen. Hierop inspelen heeft vooral een relatie met recreatief 

zwemmen en doelgroepactiviteiten. 

• Clustering 

Conceptmatig denken ten gunste van dienstverlening en exploitatie. Voor Leidschendam- 

Voorburg spelen het adequaat positioneren van het zwembadaanbod op het verzorgingsgebied 

en het onderling afstemmen van het beheer van zwembaden (synergie-voordeel). 

• Aanvullende voorzieningen 

Het toevoegen van commerciële functies voor het compenseren van verliesgevende dienstverlening. 

Bij voldoende marktpotentie valt te denken aan bijvoorbeeld fitness en horeca. 

• Professionalisering 

Het verder uitwerken van een bedrijfsmatige uitbating van zwembaden en andere maatschappelijke 

sportvoorzieningen. Geprivatiseerd beheer kan hierbij een rol spelen. 

• Private initiatieven 

Belangstelling voor samenwerking met private partijen waarbij een toenemende inbreng van 

marktpartijen wordt verwacht. Mogelijke partijen: woningcorporaties en fitness exploitanten. 

4 Wet- en regelgeving stelt steeds strengere eisen voor veiligheid en hygiëne. Dit vraagt een toenemende expertise 

bij exploitanten. Rekening moet onder andere worden gehouden met: 

• wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (WHVBZ); 

• brandbeveiligingsverordeningen en gemeentelijke brandbeveiligingsnormen; 

• drank- en horecawet; 

• wet milieubeheer; 

• ARBO-wet. 

Daarnaast zijn uitvoeringsbesluiten van toepassing. De voorschriften voor legionella-preventie zijn actueel voor 

zwembaden met een verouderde technische installatie en een uitgebreid leidingstelsel. 



7 Consultatie van deskundigen 

7.1 Inleiding 

Grontmij | Marktplan verricht zwembadonderzoeken sinds 1985. De expertise en opgedane ervaringen 

van het bureau worden bij het samenstellen van nog uit te werken zwembadscenario’s 

voor Leidschendam-Voorburg betrokken. Daar bovenop zijn deskundigen geconsulteerd met 

jarenlange ervaringen met zwembadgebruik binnen de locale en regionale markt: verenigingen 

en gebruikersgroepen van De Fluit en Forum Kwadraat, de bedrijfsleiding van beide zwembaden, 

alsmede een vertegenwoordiging van in beide baden werkzaam zwembadpersoneel. 

7.2 Enquête onder verenigingen en gebruikersgroepen 

Verenigingen en gebruikersgroepen van De Fluit en Forum Kwadraat hebben in mei 2009 een 

enquête ontvangen, waarin zij knelpunten bij het huidige zwembadengebruik en wensen bij het 

toekomstige zwembadengebruik kenbaar hebben kunnen maken. De resultaten van deze enquête 

zijn op 8 juli 2009 tijdens een informatieavond toegelicht en met verenigingen besproken. 

24 verenigingen zijn aangeschreven en 14 enquêtes zijn daarna ingevuld geretourneerd. 

Gereageerd is door verenigingen voor wedstrijdsport en waterpolo, maar ook door groepen voor 

aangepast zwembadgebruik (fysiotherapie, gehandicapten, et cetera). Het aantal leden van deze 

verenigingen varieert van 7 leden tot circa 1.250 leden. Van deze leden is 70% jonger dan 

18 jaar en 30% is 18 jaar of ouder. 

Belangrijke resultaten zijn als volgt (samengevat): 

• het aantal trainingsuren voor 14 verenigingen samen 4.190 per jaar. Gewenst door deze 

verenigingen is jaarlijks 5.040 trainingsuren. Dit is afgerond 20% meer; 

• huidig gebruik door de verenigingen van de zwembaden Overbosch en De Houtzagerij in 

Den Haag en het Sterrenbad in Wassenaar komt volledig te vervallen als alternatief zwemwater 

in Leidschendam-Voorburg aanwezig is; 

• veelgenoemde knelpunten bij het huidige zwembadengebruik zijn: 

° beide zwembaden: onvoldoende capaciteit voor trainingen, onvoldoende hygiëne (De 

Fluit: kleedruimten, douches/wc’s en zwemzaal/-water), zwembadafmetingen die niet aan 

de wensen tegemoetkomen en/of aan de richtlijnen van de KNZB voldoen, onvoldoende 

bergruimte, vaak te hoge temperatuur zwemwater; 

° De Fluit: defecte verlichting en onaangename lichtinval, beperkte en onvoldoende onderhouden 

zwemmaterialen, te hoge badrand, beperkt geschikt voor gehandicapten en onaangename 

tribune; 

° Forum Kwadraat: duurder dan De Fluit, onvoldoende warmwater capaciteit douches tijdens 

piekmomenten, onvoldoende parkeercapaciteit. 

• voldoen de zwembaden volgens de verenigingen (algemene opinie): 

° De Fluit: Nee, want het zwembad is verouderd, komt onvoldoende tegemoet aan de behoeften 

en is niet meer van deze tijd; 

° Forum Kwadraat: Niet volledig, want het zwembad is niet geschikt voor wedstrijden en 

aanpassingen zijn nodig om de toegankelijkheid voor gehandicapten te verbeteren. 

• wensen ten aanzien van een toekomstig zwembadaanbod: 

° het aanbod moet zijn schoon, veilig, toegankelijk voor alle doelgroepen, betaalbaar en bereikbaar; 

° het aanbod moet zijn eigentijds, multifunctioneel en met voldoende zwemwater: onder 

andere met een volwaardig wedstrijdbad, doelgroepenbad, instructiebad, warm waterbad, 

“speelbad” met recreatieve elementen op een maximale reisafstand van circa 5 kilometer. 



Consultatie van deskundigen 

7.3 De Fluit: bedrijfsleiding en personeel 

Bedrijfsleiding en personeel geven aan dat een toekomstig zwembadenaanbod in hun optiek 

multifunctioneel moet zijn en gericht op een breed spectrum van de locale samenleving. Het 

multifunctionele karakter van het zwembadenaanbod bestaat uit zwemwater dat tegemoet komt 

aan alle potentiële bezoekcategorieën: recreatief zwemmen binnen, recreatief zwemmen buiten, 

doelgroepen van ouder en kindzwemmen tot zwemmen voor ouden van dagen, particuliere 

zweminstructie (zwemlessen) en zwemsport. 

Op basis van het bovenstaande ontstaat een zwembad met meer bassins die voor uiteenlopende 

doeleinden kan worden gebruikt en die bij voorkeur afzonderlijk in gebruik zijn te nemen. 

(compartimentering). Gebruikstechnisch is dit voordelig en exploitatietechnisch is dit kostenbesparend. 

Bij eventuele overwegingen voor het vervangen van de huidige twee zwembaden voor 

een nieuw multifunctioneel zwembad is het wenselijk de onderling verschillende culturen van 

enerzijds Leidschendam en anderzijds Voorburg te betrekken, zo is aangegeven. 

Bij eventuele overwegingen voor het vernieuwen van het huidige zwembadenbeheer laat het 

zwembadpersoneel weten te hechten aan hun huidige ambtelijke rechtspositie en het werken 

binnen een gemeentelijke organisatie. 

7.4 Forum Kwadraat: bedrijfsleiding en personeel 

Bedrijfsleiding en personeel van Forum Kwadraat geven aan dat een zwembad voor Voorburg 

in hun optiek niet gericht moet zijn op recreatief zwembadbezoek. Recreatief bezoek, zo blijkt 

uit ervaringen, loopt al enige tijd terug en de behoefte bestaat vooral aan zwemwater voor 

zweminstructie en zwemsport. Mogelijkheden voor het multifunctioneel inzetten van het aanbod 

is daarbij wel gewenst. Zo bestaat er een toenemende vraag naar warmwater zwemactiviteiten 

voor ouderen, ouders en kinderen, alsook diverse medische groepen. Deze bezoekgroepen 

zijn, bij één bassin, niet goed te combineren met zwemverenigingen omdat variabele zwemwater 

temperaturen zijn gewenst. Het inzetten van slechts één bassin is gebruikstechnisch niet 

klantgericht en exploitatietechnisch niet efficiënt. 

Bij een toekomstig zwembadenaanbod geven bedrijfsleiding en personeel in overweging een 

“zichtbaar” zwembad met voldoende gelegenheid voor parkeren, knelpunten bij de bedrijfsvoering 

van het huidige zwembad. 



8 Hoofdlijnen voor het vervolg 

Hoofdlijnen voor het vervolg 

8.1 Inleiding 

Hoofdstuk 8 bestaat uit de hoofdlijnen voor het vervolg (het uitwerken van toekomstscenario’s): 

• de toekomstige wensen en behoefte aan een binnenbad en buitenbad binnen de gemeente; 

• de kwaliteit en kwantiteit van de huidige zwembaden in relatie tot de toekomstige behoefte; 

• de implicaties van de huidige beheervorm en relevante aspecten bij alternatief beheer; 

• het exploitatieperspectief bij gelijkblijvende zwembaden en zwembadenbeheer; 

• het vertrekpunt voor het nader uitwerken van alternatieve toekomstscenario’s; 

• het benoemen van scenario’s die in de navolgende fase worden uitgewerkt. 

8.2 Wensen en behoefte aan een binnenbad en buitenbad 

Op basis van de voorgaande paragrafen komen de volgende wensen naar voren: 

• overdekt recreatief zwemwater, maximaal binnen één zwembad: 

° met enige recreatieve elementen (en met oog voor levenscyclus). 

• openlucht recreatief zwemwater, maximaal binnen één zwembad en: 

° gekoppeld aan overdekt recreatieve zwemwater; 

° met een beperkt zwemwatercapaciteit; 

° met ruime recreatieve functie (ligweide); 

° met mogelijke separate bedrijfsvoering. 

• instructiewater, ten behoeve van: 

° particuliere zwemlessen; 

° uiteenlopende doelgroepen; 

° warmwater zwemactiviteiten. 

• zwemwater voor de zwemsport: 

° voor zwemverenigingen; 

° met mogelijkheid van zweminstructie voor multifunctioneel gebruik 

(beweegbare bodems vormen bekende aanvullende voorzieningen). 

Wij stellen voor om bovenstaande wensen mee te nemen naar de vervolgfase. 

8.3 Kwaliteit en kwantiteit huidige zwembaden - toekomstige behoefte 

Bij de opdrachtformulering is de vraag gesteld: voldoen de zwembaden Forum Kwadraat en De 

Fluit nog aan de huidige en toekomstige maatschappelijke behoeften en gewenste kwaliteit? 

Het antwoord is dat deze zwembaden niet meer volledig voldoen aan de huidige en toekomstige 

maatschappelijke behoeften en gewenste kwaliteit. 

• Het huidige recreatieve zwembadenaanbod is qua omvang nog steeds aantrekkelijk, maar 

aan vernieuwing toe. De vraag verandert en de bezoekaantallen nemen als gevolg hiervan 

fors af. Vernieuwing zal het recreatieve bezoekpotentieel opnieuw aanwakkeren. 

• Het huidige openluchtbad heeft qua omvang (in m 2 zwemwater) overcapaciteit. Openlucht 

zwemwater is wenselijk, maar dan met een beperkte zwemwatercapaciteit en bij voorkeur 

met ruime mogelijkheden voor recreatie. 

• De bassins voor instructiezwemmen zijn in zowel De Fluit als Forum Kwadraat volstrekt onvoldoende 

(wachtlijst voor particuliere zweminstructie is 1,5 jaar tot 2,5 jaar), Zij zijn bovendien 

gebruiksonvriendelijk en/of exploitatietechnisch ongunstig. Deze knelpunten (De Fluit: 

variabele waterniveaus en Forum Kwadraat: waterwater activiteiten en zwemsport in hetzelfde 

bassin) dienen in een toekomstige zwembadconfiguratie te worden weggenomen. 




• Zwemwater voor wedstrijdsport en waterpolo is tijdens courante uren onvoldoende aanwezig. 

Uitwijken naar alternatieve gebruiksuren is niet mogelijk. De komst van een 50-meter 

wedstrijdbad in Ypenburg brengt daar geen verandering in. 

8.4 Implicaties van huidige beheervorm en aspecten bij alternatief beheer 

Onderling afwijkend beheer voor de twee zwembaden binnen de gemeente komt voort uit een 

historie van twee voorheen zelfstandige gemeenten met afwijkend beleid voor zwembadbeheer. 

In deze tijd is afwijkend beheer voor de twee zwembaden vooralsnog houdbaar, maar wel opmerkelijk, 

temeer omdat gelijke gemeentelijke voorwaarden voor beheer en exploitatie van de 

twee zwembaden logisch is vanuit een wens van eenduidig gemeentelijk zwembadenbeleid. 

Ook beheer- en exploitatiematig is gelijk beheer gunstig. De geboden dienstverlening is dan 

beter op elkaar en op de bezoekers af te stemmen en datzelfde geldt voor alle exploitatieinspanningen. 

Het is onhandig om met twee zwembaden in één gemeente te opereren en geen 

enkele vorm van samenwerking of afstemming te kennen. 

Gelijk beheer kent echter implicaties die niet gemakkelijk zijn te overwinnen. Twee zwembaden 

in gemeentelijk beheer is ongewenst en twee zwembaden in geprivatiseerd beheer kent ook 

knelpunten. Deze knelpunten zijn in onze optiek echter weg te nemen, onder andere door de 

kaders voor toekomstig geprivatiseerd zwembadenbeheer zorgvuldig vast te leggen alvorens de 

markt te vragen wat zij voor de gemeente kan betekenen. De praktijk heeft inmiddels uitgewezen 

dat geprivatiseerd zwembadenbeheer, mits via een zorgvuldig proces tot stand gekomen, 

de gemeente en haar inwoners gunstige resultaten kan opleveren. 

Mocht de gemeente geprivatiseerd beheer voor beide zwembaden overwegen dan adviseren wij 

Forum Kwadraat hierbij te betrekken (hercontractering). De exploitatieovereenkomst tussen de 

gemeente en de exploitant loopt per 31 december 2010 af en het is voor de gemeente gunstiger 

indien beheer en exploitatie van beide zwembaden tegelijkertijd wordt aanbesteed. De voorzieningen 

worden dan te zijner tijd beheerd en geëxploiteerd onder een gelijk regime en op basis 

van gelijke exploitatievoorwaarden (harmonisatie). 

Aandachtspunten in relatie tot het bovenstaande: 

• de overeenkomsten met de exploitant van Forum Kwadraat dienen dan ruim 12 maanden 

voor het expireren van de onderliggende overeenkomsten schriftelijk en per exploot te worden 

opgezegd. Daarnaast dient de huurder binnen dezelfde termijn ontruiming te worden 

aangezegd; 

• de huurovereenkomst met ArKeBo loopt nog vijf jaar door en dat geldt ook voor de hiermee 

samenhangende verplichting voor de gemeente. Naar verwachting zal de ontwikkeling van 

een eventueel vernieuwd zwembadaanbod (renovatie en/of nieuwbouw) echter snel vier tot 

vijf jaar in beslag nemen. In gebruik houden van Forum Kwadraat tot einde huurovereenkomst 

komt dan in beeld. 

Onderstaand tonen wij op hoofdlijnen financiële bewegingen bij privatisering van zwembad De 

Fluit (beheer van Forum Kwadraat is al geprivatiseerd). Een berekening van financiële consequenties 

volgt tijdens Fase II van het onderzoek. 




Opbrengsten 

Hoger door meer ondernemerschap (collectieve 

campagnes, gezamenlijke arrangementen, et 

cetera) 

Lasten 

Lager door het wegvallen van € 773.000,-- aan 

overheadkosten. Hiervoor komt in de plaats een 

vergoeding aan de exploitant in verband met 

ingebrachte expertise, winst en risico 

Eventueel een taakstellende extra bezuiniging 

op exploitatiekosten 


Gemeente Leidschendam-Voorburg 

De overheadkosten vervallen van de zwembadbegroting 

maar blijven voorlopig rusten op de gemeentebegroting. 

Op termijn zullen deze overheadkosten 

naar verwachting teruglopen. 

Daarnaast moet rekening worden gehouden met 

extra kosten voor de gemeente in verband met: 

• een veranderende rechtspositie van het personeel. 

Financiële verschillen worden normaal gesproken 

opgevangen door een sociaal plan 

• implementatiekosten. Dit zijn kosten onder andere 

voor het oprichten van een BV, het opstellen 

van statuten, contracten, Sociaal Plan, et 

cetera 

8.5 Exploitatieperspectief bij gelijkblijvende zwembaden en -beheer 

Het exploitatieresultaat voor beide zwembaden samen is momenteel afgerond -€ 2.068.000,-- 

per jaar, inclusief kapitaallasten, huurkosten en groot onderhoud. Bij gelijkblijvende zwembaden 

en –beheer loopt dit bedrag op termijn naar verwachting verder op. 

8.6 Vertrekpunt voor nader uitwerken van toekomstscenario’s 

De potentiële exploitatieverbeteringen (hoofdstuk 3 en 4) bedragen in totaal € 176.000,-- ten 

opzichte van de exploitatieresultaten van 2008 en uitgaande van het handhaven van het openluchtbad. 

Hiervan is € 126.000,-- van toepassing op De Fluit en € 50.000,-- op Forum Kwadraat. 

Na exploitatieverbetering bij De Fluit en het buiten beschouwing laten van een de potentiële 

exploitatieverbetering bij Forum Kwadraat ontstaat een exploitatieresultaat voor beide zwembaden 

samen van -€ 1.892.000,-- (€ 2.068.000,-- -/- € 176.000,--) als vertrekpunt voor nader uit te 

werken scenario’s en bij zwembad De Fluit in gemeentelijk beheer en zwembad Forum 

Kwadraat is in geprivatiseerd beheer (op basis van 2008 en prijspeil 2008). 

8.7 Scenario’s om uit te werken in de volgende fase 

Bij offerte van 13 maart 2009 heeft Grontmij | Marktplan de volgende scenario’s voorgesteld: 

1. in stand houden van de huidige twee zwemvoorzieningen De Fluit en Forum Kwadraat 

2. renoveren van zwembad De Fluit in combinatie met het sluiten van Forum Kwadraat 

3. het realiseren van één nieuw zwembad ter vervanging van beide zwembaden 

Nu, na alle inventarisaties en analyses, zijn wij van mening dat dit werkelijk denkbare scenario’s 

zijn voor de toekomst en dat zij basis kunnen zijn voor uitwerking in Fase II. Bovenop deze scenario’s 

stellen wij een tweede dimensie voor door het toevoegen van twee beheervarianten: 

a. doorgaan met het huidige beheer (De Fluit in gemeentelijk beheer en Forum Kwadraat in 

exploitatie bij een marktpartij); 

b. volledig privatiseren van het beheer (beide voorzieningen in exploitatie bij een marktpartij). 

Op basis van het bovenstaande ontstaan zes mogelijke toekomstscenario’s. 

Doorgaan met huidig Privatiseren beheer 

beheer zwembaden beide zwembaden 

In stand houden van beide zwembaden 1a 1b 

Renoveren De Fluit/sluiten Forum Kwadraat 2a 2b 

Sluiten beide baden/realiseren één nieuw zwembad 3a 3b 

De begeleidingscommissie heeft dit voorstel gehonoreerd en daarbij verzocht om daarbij te betrekken 

het eventueel achterwege laten van het openluchtbad. 



Bijlage 1 

Overzicht van exploitatieresultaten 2008 

Bijlage I Overzicht van exploitatieresultaten 2008 

Inkomsten 

Zwembad 

Uitgaven 

Forum 



overdekt 


openlucht 

Totaal twee 


recreatief zwemmen € 108.000 € 406.000 € 337.000 € 69.000 € 514.000 

doelgroepactiviteiten € 33.000 € 30.000 € 30.000 € 0 € 63.000 

particuliere zweminstructie € 291.000 € 91.000 € 91.000 € 0 € 382.000 

vereningen en groepen € 142.000 € 155.000 € 155.000 € 0 € 297.000 

onderwijsinstellingen € 16.000 € 35.000 € 35.000 € 0 € 51.000 

overige zwembad € 0 € 9.300 € 9.300 € 0 € 9.300 

totaal zwembad € 590.000 € 726.000 € 657.000 € 69.000 € 1.316.000 

personeel € 433.000 € 796.000 € 742.000 € 54.000 € 1.229.000 

energie, water, chemicaliën € 109.000 € 275.000 € 224.000 € 51.000 € 384.000 

onderhoud € 72.000 € 87.000 € 71.000 € 16.000 € 159.000 

belasting en verzekering € 13.000 € 40.000 € 33.000 € 7.000 € 53.000 

administratie en beheer € 52.000 € 15.000 € 14.000 € 1.000 € 67.000 

communicatiekosten € 0 € 12.000 € 10.000 € 2.200 € 12.000 

afschrijvingen en rente € 7.300 € 12.000 € 10.000 € 2.200 € 19.300 

overhead € 0 € 773.000 € 630.000 € 143.000 € 773.000 

overige € 37.000 € 18.000 € 15.000 € 3.300 € 55.000 

Totaal uitgaven € 723.000 € 2.028.000 € 1.749.000 € 280.000 € 2.751.000 

Resultaten 

exploitatieresultaat € -133.000 € -1.302.000 € -1.092.000 € -211.000 € -1.435.000 

resterende kosten € 394.000 € 239.000 € 195.000 € 44.000 € 633.000 

Na resterende kosten € -527.000 € -1.541.000 € -1.287.000 € -255.000 € -2.068.000 

Resterende kosten bestaan uit: 

• zwembad Forum Kwadraat: toerekening huurkosten, gemeentelijke kosten voor groot onderhoud en 80% van de totale 

exploitatiebijdrage voor geheel complex Forum Kwadraat aan Optisport Voorburg BV (de resterende 20% wordt verantwoord 

als bijdrage voor de sporthal en de overige functies); 

• zwembad De Fluit: kapitaallasten en groot onderhoud. 

273598, Revisie

Algemene en wettelijke eisen 

Bijlage 2 

Criteria Keurmerk Veilig & Schoon 

• Het zwembad voldoet aan de eisen van de WHVBZ. 

• Het zwembad voldoet aan het Besluit horeca-, sporten recreatievoorzieningen of heeft een eigen vergunning 

in het kader van de wet milieubeheer. 

• Het zwembad voldoet aan de regels en voorschriften ten aanzien van brandveiligheid. 

• Het zwembad voldoet aan de wetgeving met betrekking tot Legionella. 

• Het zwembad moet worden beheerd overeenkomstig NEN-EN 50110 en NEN 3140. 

• In het zwembad aanwezige glijbanen zijn gekeurd en voldoen aan het Besluit veiligheid attractie- en 

speeltoestellen. 

• De aanwezige speel- en attractietoestellen dienen wettelijk te zijn goedgekeurd. 

• Het zwembad beschikt over een Risico-Inventarisatie-Evaluatie (RIE). 

• Het zwembad beschikt over een calamiteitenplan. 

• Het zwembad beschikt over een ontruimingsplan. 

• Het zwembad beschikt over een ongevallenregistratie. 

• De in het zwembad aanwezige horecavoorziening beschikt over een vergunning in het kader van de 

Drank- en Horecawetgeving. 

• Tijdens openstellingtijden van de horeca is iemand met het diploma Sociale Hygiëne aanwezig. 

• De horeca in het zwembad werkt volgens de richtlijn HACCP. 

• Het zwembad beschikt voor de speel- en/of behendigheidsautomaten over de daarvoor noodzakelijke 

vergunning. 

• De liftinstallaties in het zwembad worden iedere achttien maanden geïnspecteerd door een erkend keuringsinstituut. 

• Het zwembad beschikt over toegangsregels. 

• Gebruik mindervalide voorzieningen. 

• 

Veilig en schoon 

• Het zwembad beschikt over een toezichtplan. 

• Personeelsleden, belast met toezicht, beschikken over de vereiste diploma’s. 

• Het dienstdoende personeel belast met toezicht is duidelijk herkenbaar voor de bezoekers. 

• Het zwembad controleert periodiek RVS en verzinkt staal. 

• Het zwembad heeft een WA-verzekering afgesloten. 

• Het zwembad heeft voorwaarden voor verhuur aan derden. 

• Het zwembad beschikt over een schoonmaakplan. 

• De hygiëne van de vloeren in het zwembad wordt gecontroleerd. 

• In alle ruimten van het zwembad zijn afvalvoorzieningen aanwezig. 

• Het zwembad beschikt over een protocol voor afhandeling van klachten. 

Zie ook: www.zwembadkeur.nl 

273598

Analyses van huidige zwembaden - Gemeente Leidschendam ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?