RIVM rapport 340001001 Ranking van drugs

6.6 Tabak
Gemiddelde scores van het
Nederlandse expert panel Toxiciteit Verslaving Sociale schade Totale schade
Voor het individu (gebruiker) 1,7 2,8 2,1 2,20
Voor de gehele bevolking 1,7 2,8 2,3 2,27
Werking
Tabak wordt gemaakt uit de gedroogde bladeren van de tabaksplant en wordt meestal gerookt als
sigaret. Tabaksrook bevat duizenden stoffen, waarvan nicotine de belangrijkste verslavende stof blijkt
te zijn. Via inhalatie wordt per sigaret 1- 2 mg nicotine opgenomen, die binnen 10 sec het brein bereikt.
Via de binding aan nicotinereceptoren verhoogt nicotine de dopamineconcentratie in
beloningssystemen, zoals de nucleus accumbens waardoor het euforische effect ontstaat. In rokers is de
activiteit van het enzym monoamine-oxidase (MAO), dat biogene amines afbreekt, ongeveer 40%
lager. Mogelijk draagt dit bij aan het verslavende karakter van tabak. Nicotine wordt vooral in de lever
omgezet naar de inactieve metaboliet cotinine met een halfwaardetijd van 2-3 uur.
Acute toxiciteit
Direct na blootstelling aan nicotine, stimuleert een ‘rush’ van adrenaline het lichaam en induceert het
een snelle stijging van de bloedglucose, bloeddruk, ademhaling en hartslag. Nicotine verlaagt ook de
insulineafgifte, zodat rokers altijd een beetje hyperglycemisch zijn. Andere neveneffecten zijn
duizeligheid en sufheid, die weer snel verdwijnen. Een enkele sigaret verlaagt de doorbloeding van de
huid en wekt hoesten op. De welbekende rokershoest treedt op omdat de trilharen zo beschadigd zijn,
dat slijm alleen nog door hoesten verwijderd kan worden.
Chronische toxiciteit
Het overlijdensrisico tengevolge van kanker is in rokers 2-4 keer zo hoog als in niet-rokers. Het risico
op longkanker is zelfs 13 (vrouwen) tot 23 (mannen) keer zo hoog vergeleken met niet-rokers. Roken
verhoogt het risico op alle histologische typen longkanker; het is verantwoordelijk voor 90% van de
longkankers in mannen en voor 80% in vrouwen, wat overeenkomt met jaarlijks 8000 doden in
Nederland. Roken is ook geassocieerd met blaaskanker, kanker in de ureter, bovenste luchtwegen,
slokdarm, baarmoeder, nier, pancreas, lever, maag en acute leukemie. De risico’s zijn hier voor de
rokers 2-3 keer hoger en betreffen in Nederland 1700 overleden personen per jaar.
Roken veroorzaakt longziekten, zoals chronische bronchitis en emfyseem (COPD) en het verergert
astma symptomen (tezamen werden deze ziekten ook wel aangeduid als CARA); de kans om te
overlijden tengevolge van COPD is 10 keer verhoogd. Meer dan 90% van alle patiënten die overlijden
tengevolge van COPD is te wijten aan roken. De biologische processen die aan roken gerelateerd zijn,
zoals oxidatieve stress, ontstekingen en een onbalans in protease/antiprotease resulteren in
beschadiging van de luchtwegen wat uiteindelijk leidt tot COPD. Roken is ook gerelateerd aan
astmatische en andere luchtwegklachten, zoals hoesten, slijm opgeven, piepen van de longen en
kortademigheid.
De kans op hartziekten, zoals acuut hartinfarct, hartaanval, beroerte, aneurysma in de aorta en perifere
vasculaire ziekte, wordt door roken verhoogd. Rokers lopen een 2–4 keer hogere kans om hart en
vaatziekte te krijgen dan niet-rokers, een 10 keer hogere kans op een perifere vasculaire ziekte en een
RIVM-rapport 340001001 45