november 2012 - Academische Reizen

CULTUUR
Mozia
Strijdtoneel tussen Romeinen en Carthagers
De westkust van Sicilië van Trapani naar Mazara del Vallo is vlak en
moerassig. De zee nadert de kust in zilte moerassen, van oudsher de
plaatsen waar de oude volkeren zoutpannen inrichtten. Even voorbij het
stadje Marsala met zijn prachtige scheepvaartmuseum ligt niet ver uit de
kust het eilandje Mozia, het oude Motya. In de achtste eeuw v.Chr. kwamen
hier de eerste Carthaagse kolonisten. Ze richtten de eerste kolonie in als een
vooruitgeschoven post, van waaruit in een later stadium de westkust van
Sicilië werd gekoloniseerd.
Fik Meijer
Een bezoek aan het eiland is alleszins de moeite
waard. Met een klein bootje word je overgezet.
Na tien minuten ga je aan land vlakbij het kleine
museum waar enkele fraaie sculpturen zijn te
zien. De wandeling naar de opgravingen is mooi.
Over vlak terrein loop je door lage wijnstruiken
van zuid naar noord. Dan komt de (vroege) Carthaagse
geschiedenis tot leven. Aan de randen van
het eiland zie je resten van militaire gebouwen,
stadspoorten, huizen en de Tophet, de heilige
Carthaagse begraafplaats, waar volgens de overlevering
tot de vijfde eeuw v.Chr. de mannelijke
eerstgeborenen werden geofferd aan de godin
Tanth en haar echtgenoot Baäl Hammon.
enterbrug
De komst van de Carthagers op Sicilië riep natuurlijk
het verzet van andere volkeren op. Eerst waren
het de Grieken die vanuit hun steden Syracuse,
Agrigentum en Selinuntum de strijd aangingen,
maar zij slaagden er niet in de Carthagers van het
eiland te verdrijven. De komst van de Romeinen
maakte echter alles anders. In 260 v.Chr lagen
de Romeinse en de Carthaagse vloot tegenover
elkaar bij Mylae, tussen de Aeolische eilanden en
de noordkust van Sicilië. De Carthagers gingen
het gevecht in zoals ze dat eeuwenlang hadden
gedaan. Ze gingen ervan uit dat ze de vijandelijke
schepen zouden rammen, waarna de kapiteins van
de Romeinse schepen in paniek de steven zouden
wenden en naar de havens zouden terugvaren.
Maar hoewel de Romeinen geen lange nautische
ervaring hadden, deinsden ze niet terug. Zij
hadden een nieuw wapen, de enterbrug, op hun
schepen aangebracht en voeren de vijand onverschrokken
tegemoet. Ze gooiden de enterbrug
uit, renden over op de vijandelijke schepen en
maak ten een aantal daarvan buit. Voor de Carthagers
was de nederlaag een dramatische ervaring,
die ze zo snel mogelijk wilden vergeten.
Na enkele wisselende successen voor beide partijen
sleepte de oorlog zich voort. De Romeinen
hadden tien jaar na de slag bij Mylae de Cartha-
Cultoura 154 36 november 2012
gers weliswaar uit het grootste deel van Sicilië
verdreven, maar om hen uit hun westelijke steunpunten
Lilybaeum en Drepana te verdrijven
moesten ze hun leger en vloot tegelijk in stelling
brengen, wat ze daarvóór slechts bij hoge
uitzondering hadden gedaan. De blokkade van
Lilybaeum in 250 v.Chr. vlotte dan ook niet erg.
De vier legioenen die de Romeinen voor de stad
hadden gelegerd waren niet in staat de weerstand
van de belegerden te breken en de Romeinse vloot
van 120 schepen kon vanuit zee geen steun geven,
omdat de Carthagers nieuwe schepen hadden
ontwikkeld en met herwonnen zelfvertrouwen de
confrontatie zochten. Herhaaldelijk doorbraken
ze de Romeinse blokkade en konden nieuwe manschappen
en voedsel aanvoeren. De Romeinen
moesten zich met verliezen terugtrekken.
Bedrukte stemming
De gevolgen werden snel merkbaar. De Carthagers
dachten dat ze op zee weer het sterkst zouden zijn.
Hun zelfvertrouwen keerde terug, zeker toen een
jaar later een Romeins vlootonderdeel in een storm
verging. In Rome was de stemming bedrukt en
senatoren en volk twijfelden serieus aan de voortzetting
van de zeeoorlog. In de vijftien jaar dat
deze oorlog nu duurde waren bijna 700 schepen
verloren gegaan en geld voor een nieuwe vloot
was er niet. Slechts weinigen gaven nog iets voor
de Romeinse kansen. Herhaaldelijk verschenen
Carthaagse schepen voor de kusten van Italië en
overvielen stadjes en dorpen. Rome leek verslagen
maar richtte zich toch weer op, dankzij het initiatief
van een groep rijke aristocraten. Zij beloofden
op eigen kosten volledig uitgeruste schepen te
leveren, op voorwaarde dat ze bij een overwinning
rijkelijk zouden worden beloond. Voor de tweede
keer startten de Romeinen een intensief bouwprogramma.
Binnen een jaar werden er meer dan
tweehonderd schepen te water gelaten.
Grote verbazing maakte zich van de Carthagers
meester toen deze nieuwe vloot plotseling voor
de westkust van Sicilië verscheen en een blokkade
legde voor de havens van Drepana en Lilybaeum.
De vanuit Carthago toesnellende vloot arriveerde
te laat om dat te verhinderen en ging voor anker
bij een van de Aegatische eilanden. Daar viel
ook de beslissing. De Carthagers werden in de
door de stormwinden opgestuwde golven in een
onmogelijke positie gemanoeuvreerd en verloren
120 schepen, 70 daarvan vielen in handen van de
Romeinen.
De Carthagers zagen dat het spel uit was, aangezien
nieuwe versterkingen uit het moederland
niet te verwachten waren. Onderhandelingen met
de Romeinen volgden. De uitkomst was dat Carthago
de aanspraken op Sicilië opgaf. Het eiland
werd een Romeinse provincie. De Romeinen
lieten vervolgens overal hun invloed gelden, ook
op Mozia, zoals we zullen zien als we het kleine
museum bezoeken.
Reconstructietekening van het Carthaagse oorlogsschip