november 2012 - Academische Reizen

Heho, feestelijke optocht voor aankomend novice Bagan, Shwe Zigon met lokale pelgrims
de heilige geschriften meende hij nooit een goed
Boeddhistisch vorst te kunnen worden. Een mooi
excuus om met zijn leger het naburige Mon-rijk
Thaton binnen te vallen en vervolgens op 32
witte olifanten de Tipittaka (de Drie Korfjes) naar
Bagan te laten vervoeren. Hij nam meteen de hele
koninklijke Mon-familie en 30.000 anderen mee,
onder wie geleerden, artsen, steenhouwers en
kanongieters. De religieus-culturele Theravada
fundering voor het nieuwe imperium van Bagan
en de daarop volgende Birmese Gouden Eeuw
(11 e -13 e eeuw) was daarmee gelegd. Alle rijken in
Birma zouden in de komende eeuwen hier min of
meer op kunnen voortbouwen.
Internationale oriëntatie
Opvallend voor het Birmese Boeddhisme is de
eeuwenlange internationale oriëntatie. Zo zond
koning Kyangzitta (1084-1113) van Bagan rond
het jaar 1100 monniken naar Sri Lanka om ervoor
te zorgen dat de heilige Tipittaka geschriften
in Birma aan de hoge, pure standaarden voldeden
die men in Sri Lanka hanteerde. Vooral
in zaken van de Vinaya, de orderegels voor
monniken, werd de Sri Lankaanse orde als enig
juiste beschouwd. Drie eeuwen later zond koning
Dhammazedi, die zelf jarenlang een vooraanstaand
monnik was geweest, ook weer monniken
naar het eiland om daar de juiste inwijdingsriten
te kunnen ondergaan. Vervolgens moesten ruim
15.000 kloosterlingen in Birma opnieuw conform
deze Singhalese initiatierituelen worden ingewijd.
Zowel koning Kyangzitta als Dhammazedi
zonden eveneens ambachtslieden naar Bodhgaya
in India om daar de beroemde Mahabodhitempel
te restaureren en te onderhouden. Toen
het door Hindoe-invallen vanuit India met de
Boeddhistische clerus in Sri Lanka bergafwaarts
dreigde te gaan, konden in 1747 en 1751 Birmese
monniken – dankzij sponsoring en schepen van
de VOC (!)- op hun beurt de Singhalese priesterstand
aanvullen en helpen bij het verbeteren
van de leer.
Monniken en nonnen
Een ware Boeddhist neemt zijn toevlucht tot de
Boeddha, de Dharma (de leer) en de Sangha (de
kloostergemeenschap). Ten tijde van de historische
Boeddha bestond de kloostergemeenschap
uit een orde van zwervende bedelmonniken.
Door de vele schenkingen van lekenaanhangers
begonnen de monniken zich langzamerhand -
eerst nog alleen tijdens de natte moessonperiode
- terug te trekken in kloosters. Monniken worden
bhikshu’s (Sanskrit) of bhikku’s (Pali) genoemd.
Volgens de Theravada Vinaya (kloosterregels)
kan een kandidaat pas intreden “wanneer hij
oud genoeg is om kraaien te verjagen”, zo’n
zeven à acht jaar oud. Volgens de Theravada traditie
moeten kloosterlingen zich aan 227 regels
houden. Hier spelen o.a. ook het bekende ‘niet
doden, niet stelen, niet liegen’ een belangrijke
rol. Een bhikku leidt een leven van ‘rekenen op
weinig‘, zoals de Boeddha het verwoordde. Bij
volledige inwijding in de Sangha (of in Pali Sanga)
kan een kloosterling altijd rekenen op de vier
levensbehoeften: onderdak, kleding, voedsel en
medicijnen. In dit geval: plaats onder een boom,
lompen, aalmoezen en de gegiste urine van een
koe. Alles wordt een monnik geschonken, ook de
slechts acht bezittingen die zijn geoorloofd: drie
gewaden, bedelnap, waterzeef, naald, scheermes
en riem. Natuurlijk leeft een kloosterling celibatair
en is kaalgeschoren. Dat alles geldt ook
voor de vrouwen: bkikshuni’s of bhikkuni’s. Zij
het dat in Birma hun gewaden niet donkerrood
maar roze zijn. En voor de vrouwen gelden veel
meer regels: 311. In de Theravada traditie blijft
hun status - hoe oud een bhikkuni ook is - altijd
lager dan die van de laagste, jonge, mannelijke
Cultoura 154 9 november 2012
novice. De reden daarvan is mede dat de complete
nonneninwijding al in de 11 e eeuw in Sri Lanka
is verdwenen. Volledig ingewijde nonnen komen
tegenwoordig nog slechts voornamelijk voor in de
Oost-Aziatische Mahayana-scholen.
Kloosters en levend Boeddhisme
Het Sangha-complex bestond en bestaat veelal uit
verblijven voor de monniken of nonnen: eetzalen,
een kliniek, studieruimtes en hygiënische was- en
toiletgelegenheden. Door de aanwezigheid van
uitgebreide - en vaak zeer kostbare - boekencollecties
konden de sangha’s uitgroeien tot centra
van studie en kennis en soms tot grote, wereldbe-
roemde universiteitscomplexen voor studenten
uit alle Boeddhistische windstreken. Iedere zichzelf
respecterende kloostergemeenschap heeft één
of vaak meerdere stoepa’s met relieken ter verering.
Typerend voor het Theravada Boeddhisme
is ook in Birma de dagelijkse verwevenheid
tussen religieuzen en leken. Iedere man wordt
geacht tenminste een of twee maal in zijn leven
een kortere of langere periode in het klooster
door te brengen. Gewone leken kunnen goede
verdienste verwerven door goede gaven (dana) en
goed gedrag, moraal (shila). Iedere dag kan men
de vrijgevigheid van leken zien, wanneer zij de
monniken op hun bedelronde eten in de bedelnap
schenken. Bouwen, renoveren en vergulden van
tempels, stoepa’s en Boeddhabeelden behoren
eveneens tot dana. Ook pelgrimages maakt men
naar alle heilige plaatsen in eigen land. De meeste
bezoekers aan de beroemde Birmese tempelcomplexen
zijn dan ook vaak de devote Birmezen
zelf. Omdat ongeveer 90% van de bevolking in
Myanmar Boeddhistisch is, kan men als buitenlandse
bezoeker op iedere plaats - onderweg, in de
stad, op het land of in een (on-)bekend heiligdom
- in dit fascinerende land kennis maken met het
nog altijd springlevende Boeddhisme.
Yangon, Kalaywa Tawya-klooster, novicen met gulle gaven
CULTUUR