Onder straatniveau! - Gemeente Dordrecht

Over de verdedigingswerken aan deze kant van de
stad staan nog veel vragen open. Zeker is dat de
stadsmuur langs de Kuipershaven liep. De muur is
hier zelfs nog zichtbaar in de achtergevels van de
panden op nummer 37 en 38. Een tweede gedeelte
van de verdedigingswerken kwam aan het licht bij de
opgraving van de Watersteinstoren op de Vismarkt
(ROB/Sarfatij, 1971). Opvallend was dat het ging
om een vrijstaande verdedigingstoren die indertijd
gebouwd is in de Nieuwe Haven 17 . Zowel tijdens deze
opgraving als bij andere opgravingen en waarnemingen
(zoals aan de Varkenmarkt/Knolhaven in 2003)
zijn geen andere sporen van verdedigingswerken
aangetroffen. Versterking aan die zijde van de stad
met een muur of wal was echter niet per definitie
noodzakelijk. Een open havenfront was bij een op
handelsverkeer gerichte stad, zoals Dordrecht toen
was, een vaker voorkomend verschijnsel. Dit was
bijvoorbeeld ook het geval in Deventer. In Dordrecht
verklaart dit mogelijk het ontbreken van een dergelijke
versterking in het traject vanaf de Gravenstraat
in zuidwestelijke richting. In ieder geval hebben noch
Sarfatij noch de archeologen van de Gemeente Dordrecht
er ooit iets van gevonden. Het kan natuurlijk
zijn dat meer westelijk in de rivier een palenscherm
of houten palissade heeft gestaan. Ook daarvan zijn
voorbeelden uit andere steden bekend.
Of in Dordrecht enkel sprake was van een houten
palissade of toch ook van een stenen muur, zou kunnen
blijken uit toekomstige opgravingen op de Grote
Markt. De proefsleuf lag echter te ver naar het zuiden
om eventuele verdedigingswerken te omsluiten.
Stadsontwikkeling stopt echter nooit en dat betekent
dat de 16e eeuwse panden die ooit op de Grote
Markt stonden zijn gesloopt en vervangen (afb. 8).
Ook uit de nieuwe tijd kunnen archeologische resten
bewaard zijn gebleven. Hierbij kan worden gedacht
Afb. 7. Detail van een anonieme kaart van de Zuid-Hollandse Waard omstreeks 1520 uit de Bibliotheek van de Rijksuniversiteit
Leiden, Collectie Bodel Nijenhuis P53 N6, afmetingen 58x60 cm. De onderkant van de kaart is het noorden. Te zien is de stad Dordrecht
met aan de rivierzijde de stadsmuur met torens en een gedeelte met houten palissaden. Of dit ook het geval was aan de
Varkenmarkt is onbekend.
13