Onder straatniveau! - Gemeente Dordrecht

Afb. 44. Detail van straat 4 van vlak 4, met het schuin aangelegde
gootje.
4.3.5. Straat 5
Al in het eerste vlak werden de restanten van
een straatje aangetroffen. De vlakvondsten uit de
bovenliggende laag zijn te dateren tussen 1650
en 1750, de laag eronder dateert van omstreeks
1500/1550. Het straatje zelf kan gedateerd worden
in het midden van de zestiende eeuw. Er zijn geen
resten van wegverharding in situ aangetroffen.
De resten bestonden uit een 90 centimeter brede
zandbaan met hierin enkele losse kasseien. Waarschijnlijk
waren deze kasseien de restanten van het
oorspronkelijke wegdek, zoals in diepere vlakken
het geval was. De straat lag op een hoogte tussen
de 2,17 en 2,23 meter boven NAP en was circa 25
centimeter diep.
Parallel aan het wegdek liep zowel ten zuiden als
ten noorden een muur, bestaande uit ijsselsteentjes.
De knik die beide muren maakten, komt overeen
met de zo karakteristieke knik die op historische
kaarten te zien is (afb. 4). Opvallend detail is de
deuropening aan de zuidkant van het straatje. Hierin
bleken drie bouwfasen te onderscheiden. Na de originele
versie (die pas in vlak vier zichtbaar werd en
samenviel met de tweede straat) is de drempel 32
centimeter verhoogd. Nog later is de deuropening
dichtgemetseld. Welke van de twee aanpassingen
verband houdt met deze straat (5) en of ze überhaupt
gelijktijdig zijn kan niet met zekerheid worden
gezegd.
4.4. Conclusie sporen en structuren
Door alle bouwsporen en straatniveau’s op een rijtje
te zetten kan een chronologisch overzicht van het
onderzochte deel van de Grote Markt worden verkregen
(tabel 2).
Ophogingsconstructies
Helaas was het niet mogelijk om de ophogingsconstructies
in de proefsleuf volledig te onderzoeken.
De eenvoudige klokpomp bleek niet in staat het vlak
tot grotere diepte droog en leesbaar te houden. Dat
is jammer, want uit het werk van Sarfatij rijzen enkele
prangende vragen wat betreft de onstaansfase
Datering Straat Bouwfase
1750 – 1850 D
1600 – 1700 C
1525 – 1575
1425 – 1475
1375 – 1450 B
1425 – 1475
1350 – 1400
1325 – 1375 1 A
Tabel 2. Chronologie van de proefsleuf
5
4
3
2
van Dordrecht. De meest interessante vraag is of de
manier van landaanwinning die Sarfatij beschrijft,
alleen voor de Tolbrugstraat opgaat of dat deze ook
geldt voor andere gebieden. De bovenkanten van
de ophogingsconstructies die zijn gevonden lijken
hier wel op te wijzen. Duidelijk werd dat de bakken,
nadat ze gevuld waren, werden afgesloten met
houten planken, waarop kon worden gelopen. Hoe
deze bakken echter georiënteerd zijn en hoe ze met
elkaar verbonden zijn is niet duidelijk geworden.
Dit zal dan ook één van de belangrijkste vragen zijn
indien er in de toekomst een vervolgopgraving zal
plaatsvinden op de Grote Markt.
Bouwfase A volgt direct op de ophogingsfase en is
de eerste bebouwing op de locatie Grote Markt. In
de proefput zijn slechts drie perceelgrenzen zichtbaar,
maar de ontwikkeling die uit deze drie naar
voren lijkt te komen komt overeen met het door
Sarfatij geschetste beeld. 24 Sarfatij herkent agrarische
pre urbane perceelgrenzen en proto- en vol
urbane perceelgrenzen. De eerste door hem gevonden
perceelgrens dateert van vóór 1200 en behoort
misschien tot een agrarisch perceel. De proto urbane
fase valt in het midden van de dertiende eeuw
als de landaanwinning vorm krijgt. De vol urbane
fase begint in de veertiende eeuw en is een voortzetting
van de proto urbane perceelgrenzen. De
laatste fase komt overeen met de start van de bebouwing.
Tot deze laatste fase behoren ook de drie
perceelgrenzen die op de Grote Markt zijn gevonden.
De twee perceelgrenzen die het Ciboriestraatje
afbakenen zijn, met uitzondering van het verdwijnen
van de knik, tot de creatie van de Grote Markt in de
jaren ‘60 van de vorige eeuw, nooit veranderd. De
perceelgrens in het zuiden van de put, de scheiding
tussen het perceel met de beerput en het meest
zuidelijke perceel, is verdwenen.
Van de twee structuren die in de vol urbane fase
zijn teruggevonden is er één in hout opgetrokken,
de ander in steen. De houten structuur betreft
mogelijk een schuur of achterhuis. De huizen zelf
waren waarschijnlijk in steen opgetrokken, zoals
de structuur met de beerput erin. Opvallend is de
33