Geschiedschrijving, waarheen? - Groniek

More documents

Recommendations

Info

476 Van der Dunk mantel om geen positie te kiezen en dat kan een zwakte verhullen. Dat kan zoals elke stijl een modeverschijnsel worden. In een samenleving die door grote conflicten wordt verscheurd of dodelijke bedreigingen kent, is voor een ironische geschiedschrijver doorgaans geen plaats. Ironie past bij een herfststemming nadat de bloei voorbij is en de bladeren zijn gevallen. Dat kan zowel op een colJectief als op een puur individueel vlak het geval zijn en daarom kan de ironische historicus in elke epoque voorkomen, maar hij zaJ niet altijd repre entatief zijn. Doordat de neo-positivisti che pretenties hun overtuigingskracht verloren, kon ook de esthetisch-literaire benadering van het verleden weer uit het verdomhoekje komen. 5 Onder invloed van het postmodernisme had men immers weer oog gekregen voor het verhalende element, dat feitelijk niet uit de geschiedwetenschap kon worden uitgebannen. Sterker nog: hoe men het ook wendt of keert, het verleden kan alleen in teksten zichtbaar worden gemaakt en die teksten hebben hun eigen intrinsieke wetmatigheden en structuren. Vooral Ankersmit heeft in zijn werk op de betekenis van dit zogenaamd narratieve element gewezen. 6 De kardinale vraag is daarmee ofwe in het geheel zinvol over een verleden als een buiten ons gelegen voorbije werkelijkheid kunnen spreken en niet uitsluitend over de weergave ervan in de teksten. Het agnosticisme heeft daarmee een nog veel verder reikende consequentie. 7 Onbezien dit filosofisch-kentheoretische vraagstuk leidde de aandacht voor taal en tekst tot een herwaardering van het literaire element en daarmee van geschiedenis als verhaal, zoals ze dat vanaf Herodotus ook altijd in de eerste plaats, althans qua vorm, was geweest. Die omslag van paradigma kwam misschien onbedoeld tegemoet aan nog een heel andere behoefte die was ontstaan ten gevolge van de onstuitbare dynamiek van de institutionalisering en professionalisering van het vak. Die waren op hun beurt weer een gevolg van de permanente uitbreiding van de stof, van archieven en andere bronnen, en van de enorme toename van het aantal historici - een proces van schaalvergroting dat in heel de moderne samenleving op vrijwel alle terreinen plaatsvond. Konden historici in de negentiende eeuw nog lang volstaan een boek over een groots 5 Zie in dit verband mijn Utrechts afscheidscollege 'De muze herrezen' (1991). 6 ER.Ankersmit, Narrative logie. Asemantie analysis ofhistorieallanguage (Den Haag 1983). 7 Ik heb dit probleem kort aan de orde ge teld in mijn beschouwing over Hayden White, , arrativity and the reality of the past'. Storia della Storiografia 24 (1993) 23-44.
<strong>Geschiedschrijving</strong>, <strong>waarheen</strong>? onderwerp te schrijven - het Romeinse rijk, de Reformatie, de Franse revolutie - op grond van eigen onderzoek met een enkele verwijzing naar het relevante werk van een collega, van generatie tot generatie werd dat werkproces langer. Men moest van de aanzwellende hoeveelheid relevante bronnen en literatuur kennis nemen alvorens zijn eigen tuintje te kunnen aanleggen en dat werd daarbij noodgedwongen steeds kleiner en vroeg om specialisatie. Men vergelijke eens de voetnoten en vooral de literatuurlijsten, voorzover in het geheel aanwezig, bij een Michelet, Thiers, Ranke, Droysen, Macauley, Burckhardt en Mommsen, kortom de grote historici uit die eeuw met de eerste de beste dissertatie die vandaag wordt voorgelegd, ook al beperkt die zich bijvoorbeeld tot I-Ierodolus, de Griekse historicus uil de vijfde eeuw voor hrislus. il: Ann Gaines, Herodotlls de Herrnhutters in IJsselstein van 1736alJd tlle exp!orers oftlle classica! age (New Vork 70 of tot een eeuw Nederlandse choco 1994) 22. lade-industrie. Er verschijnen boeken, waarvan de tekst bijna een bijlage bij de voetnoten en verwijzingen is en het deel van literatuurlijst en aanmerkingen de helft van totale omvang beslaat. De vakman moet zich, zelfs voor een zeer gedetailleerd onderzoek, eerst een weg banen door zo'n karrevracht van boeken en artikelen dat, als hij tenslotte onder een geleerde stoflaag aan zijn schrijftafel of computer verschijnt, de vaart van zijn jeugdig enthousiasme onder de gewichten van al die exercities is afgeremd tot een voorzichtige sluipgang. Wie verwaarloost wat colJega's vóór hem hebben geschreven ofontdekt, plaatst zich zelf buiten het professionele discours. Vele publicaties beginnen dan ook vandaag met het opmaken van de stand van zaken ten aanzien van het betreffende onderwerp - of het vrouwenarbeid, het kind in de Middeleeuwen, de boekhandel in de Gouden Eeuw ofde slag om Arnhem betreft. Door de opmars van de maatschappijgeschiedenis werd immers meer en meer elk domein van het maatschappelijke leven een legitiem thema voor historisch onderzoek. De groei van het specialistendom zorgt ervoor dat ook op nieuw 477
Page 1 and 2: H. W Van der Dunk Geschiedschrijvin
Page 3 and 4: Geschiedschrijving, waarheen? toric
Page 5 and 6: Geschiedschrijving, waarheen? van d
Page 7 and 8: Geschiedschrijving, waarheen? gesch
Page 9: Geschiedschrijving, waarheen? besta
Page 13 and 14: Geschiedschrijving, waarheen? tonom
Page 15: Geschiedschrijving, waarheen? tieke

Geschiedschrijving, waarheen? - Groniek

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?