Douane en Accijnzen - Fiscus.fgov.be

HOOFDSTUK IV
DOUANE EN ACCIJNZEN
1. Inleiding
De Administratie der douane en accijnzen is een fiscale administratie binnen de FOD Financiën die
instaat voor een belangrijk deel van de inkomsten van de federale staat, sommige gefederaliseerde
instellingen en de Europese Unie. Zo is zij ondermeer verantwoordelijk voor de inning van
invoerrechten, landbouwheffingen, BTW bij invoer, accijnzen, vergunningsrecht, openingsbelasting, ...
De Administratie der douane en accijnzen doet ook een waaier aan niet-fiscale wettelijke bepalingen
naleven. Meestal gaat het hier om reglementeringen die nauw aansluiten bij de inning van belastingen
en betrekking hebben op goederencontrole, zoals de controle op afvalstoffen, beschermde plant- en
diersoorten (CITES), verdovende middelen en namaakgoederen. In andere gevallen gaat het om
controles die samen met de goederencontrole kunnen worden uitgevoerd zoals de controle op het
eurovignet, het bezoldigd vervoer en de verkeersbelasting.
Deze controles situeren zich niet meer aan de buitengrenzen van de Europese Unie maar kaderen in
de beveiliging van de hele logistieke keten van productie tot levering.
De douane vervult bijgevolg drie hoofdtaken:
stoppen van goederen bij de door- en uitvoer en bij het binnenbrengen van goederen in het
douanegebied van de Gemeenschap (stopfunctie);
toezicht uitoefenen op goederen die onder een douanestelsel zijn geplaatst (toezichtfunctie);
innen van belastingen bij het in het vrije verkeer brengen (invorderingsfunctie).
2. Voornaamste verwezenlijkingen in 2003
2.1. NCTS (New Computerised Transit System)
Op 1 juli 2003 werd binnen de Belgische Administratie der douane en accijnzen het nieuwe
geautomatiseerd doorvoersysteem ingevoerd. Dankzij dit systeem worden 3,5 miljoen papieren
doorvoerdocumenten vervangen door elektronische berichten. Gelet op de omvang en de complexiteit
heeft NCTS in de opstartfase enkele problemen gekend, en dit zowel bij de bedrijven als bij de douane
en zowel op technisch vlak als wat de correcte toepassing van het systeem betreft. Sindsdien werden
in het systeem talrijke verbeteringen aangebracht.
2.2. Toetreding van tien nieuwe Lidstaten
Tien nieuwe Lidstaten treden op 1 mei 2004 toe tot de Europese Unie. De Administratie der douane en
accijnzen heeft in 2003 de gevolgen van deze uitbreiding op personeelsvlak onderzocht. Ook de
risico’s die voortvloeien uit de toetreding van de tien nieuwe Lidstaten en de manier waarop deze
moeten gedekt worden, was het onderwerp van een studie.

2.3. Opsporing
Dankzij een nauwe samenwerking met politie en justitie hebben de opsporingsdiensten in 2003 meer
fraudegevallen aan het licht gebracht. Het succes van de opsporingsdiensten is mede te wijten aan
specifieke acties die enerzijds kaderen in de samenwerking met de petroleumsector en anderzijds in
de gestructureerde samenwerking met justitie en politie binnen de cel ondersteuning minerale oliën.
De BTW-carrousels inzake minerale olie werden in 2003 fors teruggedrongen.
2.4. Veiligheid
Het groeiende aantal terroristische aanslagen heeft geleid tot een aantal veiligheidsinitiatieven op alle
niveaus – zowel nationaal als internationaal – en op alle vlakken. Zo kreeg de douane een aandeel in
de beveiliging van de samenleving tegen elke invloed die een inbreuk zou kunnen vormen op de
veiligheid. Dit alles heeft het belang doen beseffen van het aspect “veiligheid in de hele internationale
logistieke keten”.
De Administratie der douane en accijnzen heeft in 2003 deelgenomen aan het “Container Security
Initiative” waardoor gemengde teams, bestaande uit Amerikaanse en Europese douaniers, belast
worden met de controles in de havens.
In verschillende strategische documenten gepubliceerd door de Europese Commissie wordt aan de
douane een steeds belangrijker rol inzake veiligheid toegewezen. De douane heeft zich ontwikkeld tot
een “goederenpolitie” voor het grensoverschrijdende goederenverkeer.
In het kader van haar opdracht op het stuk van bescherming van gezondheid en milieu alsmede tegen
terrorisme, verleent de Administratie der douane en accijnzen bijstand binnen een twintigtal
domeinen, zoals bijvoorbeeld:
bescherming van de gezondheid: verdovende middelen, precursoren, levende dieren,
voedingsmiddelen, namaak;
veiligheid van het milieu: bescherming van fauna en flora (Conventie van Washington over de
internationale handel van in het wild levende dieren en planten die met uitsterven bedreigd zijn),
afval;
veiligheid: wapens, goederen voor tweeërlei gebruik, veiligheid van de producten, namaak,
radioactieve producten en springstoffen, terrorisme.
2.5. Seminarie namaak
Misdadige of terroristische dreigingen kunnen rechtstreeks zijn wanneer het gaat om het
binnenbrengen in de Europese Unie van verboden goederen zoals springtuigen of nucleaire,
biologische of chemische wapens. Deze dreigingen kunnen onrechtstreeks zijn door bijvoorbeeld de
illegale handel in goederen waarbij de winst wordt aangewend voor het financieren van terroristische
organisaties of de georganiseerde misdaad. Dit is het geval bij namaakgoederen.
De Administratie der douane en accijnzen heeft, in het kader van het programma Douane 2007 en in
nauwe samenwerking met de Europese Commissie, een operationeel douaneseminarie georganiseerd
over de bestrijding van namaak en piraterij. Dit seminarie heeft plaatsgehad in Brussel van 27 tot 29
oktober 2003. Er waren negentig ambtenaren aanwezig uit de vijftien Lidstaten en de kandidaatlidstaten
maar ook uit verschillende derde landen. Daarnaast waren er ook een honderdtal
vertegenwoordigers uit de privé-sector (houder van een recht en vakorganisaties).
Op het seminarie kwamen volgende onderwerpen aan bod:
voorstelling van de resultaten inzake namaak;
de recentst nagemaakte voorwerpen;
de nieuwe wetgeving inzake namaak.

2.6. Heroriëntering van de douane
De Europese Commissie heeft in 2003 verschillende belangrijke documenten voorgesteld die de rol
van de douane heroriënteren. De rol van de Administratie der douane en accijnzen verschuift zo van
fysisch toezicht naar certificering van de economische operatoren. Ook worden de controles uitgebreid
naar de volledige logistieke keten. In 2003 heeft de Raad van de Europese Unie de wijzigingen van het
Douanewetboek met het oog op de invoering van de certificering van de economische operatoren
reeds besproken.
Een andere mededeling van de Europese Commissie belicht de integratie van de controles, wat
inhoudt dat alle controles (gezondheidscontroles, fiscale controles, …) op hetzelfde moment moeten
plaatshebben teneinde het oponthoud van de legale handelsstromen zo veel mogelijk te vermijden.
2.7. Douane en Accijnzen Paperless
Met het oog op het instellen van eenvoudige en papierloze procedures voor douanediensten en
handelaren heeft de Administratie der douane en accijnzen in 2003 de voorstudie gerealiseerd voor
het project “Douane Paperless” en het lastenboek opgesteld. In het project “Douane Paperless” werd
eveneens rekening gehouden met de oprichting van een enig loket.
2.8. Akkoorden inzake wederzijdse administratieve bijstand
In 2003 werden drie akkoorden inzake wederzijdse administratieve bijstand voor douanezaken
ondertekend met Burkina Faso, Madagaskar en Turkije.
2.9. Opleiding van buitenlandse stagiairs
De Administratie der douane en accijnzen heeft vorig jaar opleiding verstrekt aan 25 Afrikaanse
stagiairs. Tijdens de opleiding kwamen het douanetarief, de wetgeving inzake geschillen, de
organisatie en werking van douanediensten en algemeen boekhouden aan bod.
3. Vier doelstellingen van de Administratie der douane en accijnzen
voor de toekomst
Voor wat de Administratie der douane en accijnzen betreft dienen volgende ontwikkelingen zich aan:
integratie van de niet-fiscale taken in een veiligheidsperspectief;
verschuiving van het fysisch toezicht naar certificering en uitbreiding van de controles aan de
grenzen naar controle op de hele logistieke keten;
veranderende rol van de douane: van uitvoerder naar coördinator van de gegevens en de controle
over de goederenstromen met derde landen als plaats van herkomst of bestemming;
overgang van het papieren tijdperk naar digitalisering.
3.1. Integratie van de niet-fiscale taken in een veiligheidsperspectief
Met betrekking tot veiligheid is de verantwoordelijkheid van de overheid en dus ook van de
Administratie der douane en accijnzen aanzienlijk toegenomen.

Om een afdoend antwoord te bieden op de bedreiging van de veiligheid werden reeds heel wat
inspanningen geleverd met betrekking tot de door de politiediensten uit te voeren personencontroles.
Maar om zich doeltreffend tegen misdaad, terrorisme of elke andere bedreiging van de veiligheid te
beschermen zijn ook andere controles nodig.
Voor wat de controles van goederenstromen betreft kan niet ontkend worden dat de douane reeds
beschikt over een uitgebreide en grondige kennis en infrastructuur om tot aangepaste
veiligheidscontroles bij te dragen. De douane heeft immers een lange traditie van toezicht op het
legitieme handelsverkeer waardoor ze nauwe netwerken heeft weten op te bouwen met de handel en
bovendien een uitgebreide kennis heeft weten te verwerven inzake goederen. Dankzij deze kennis en
netwerken heeft de douane toegang tot gegevens die haar in staat stellen het illegale handelsverkeer
of het handelsverkeer met een hoge risicofactor correct in kaart te brengen en te bestrijden.
Daarenboven is de douane aanwezig aan alle grenzen die tevens buitengrens zijn van de Europese
Unie, zeehavens en luchthavens inbegrepen, op de openbare weg en ook vaak in de inrichtingen van
de economische operatoren zelf. De douane is de enige instantie die goederen echt op grote schaal
kan volgen tijdens hun hele traject en dit zelfs binnen de ganse Gemeenschap. Ze doet dit zowel op
de plaatsen van doorgang en aangifte als tijdens het vervoer van de goederen, ongeacht of dit per
spoor, over land, ter zee of door de lucht gebeurd. Om de veiligheid op een efficiënte wijze te
verhogen is het dan ook noodzakelijk dat van deze eigenschap gebruik wordt gemaakt.
De bedreigingen voor de veiligheid kunnen in dit kader in verschillende categorieën worden ingedeeld:
misdadige of terroristische dreigingen:
hetzij rechtstreeks, bijvoorbeeld door een poging tot het binnenbrengen van springtuigen of
nucleaire, biologische of chemische wapens;
hetzij onrechtstreeks door bijvoorbeeld de handel in namaak waarbij de winst wordt
aangewend voor het financieren van de georganiseerde misdaad;
risico’s voor de gezondheid en de veiligheid van de consument:
risico’s voor de gezondheid: bio-veiligheid, besmette producten, verdovende middelen;
risico’s verbonden aan gevaarlijke producten: namaakgoederen of goederen die niet aan de
veiligheidsvoorschriften voldoen;
gezondheidsrisico’s en risico’s voor het milieu: bescherming van de fauna en flora;
risico’s voor de openbare veiligheid: handel in verboden wapens.
De Administratie der douane en accijnzen moet met al deze veiligheidsaspecten rekening houden bij
het uitvoeren van haar controles, het afleveren van machtigingen en toestemmingen.
De douanetaken worden op geïntegreerde wijze uitgevoerd. Zo gebeuren de controles op
voedingsmiddelen, de opsporing van verdovende middelen en de inning van de invoerrechten allemaal
tijdens één en dezelfde douanecontrole en dit teneinde de handelsstromen zo weinig mogelijk te
belemmeren.
De bedrijven die in- en uitvoeren zullen niet alleen op fiscaal vlak worden gecertificeerd door de
douane maar ook op het vlak van de veiligheid. Aan de buitengrenzen zal de douane op basis van
pre-arrival gegevens de zendingen die een risico inzake veiligheid inhouden controleren. Bij de uitvoer
van goederen zal de douane aan de buitengrenzen haar aandacht vooral vestigen op
niet-gecertificeerde bedrijven. In het binnenland zullen bedrijven die uitvoeren worden gecontroleerd
op basis van pre-departure gegevens.
De douane moet over de nodige middelen beschikken om efficiënt en nauw te kunnen samenwerken
met de andere diensten belast met grensveiligheid.
De douane beschikt over verschillende soorten gegevens en heeft een wereldwijd netwerk voor
bijstand en samenwerking met andere douanediensten ontwikkeld. De politie heeft van haar kant haar
eigen systemen en informatiebronnen (bijv. de gegevensbanken voor het opsporen van geseinde
personen of misdadige netwerken). Een gecombineerde aanwending van deze gegevens kan een grote
rol spelen in een succesvollere opsporing van misdrijven, ongeacht de aard van het misdrijf en met
respect voor de bevoegdheden van elke dienst. Dit houdt in dat het samenwerkingsverband met de
politiediensten moet versterkt worden. De verschillende mededelingen van de Europese Commissie
tonen aan dat de douane uitdrukkelijk de rol van “goederenpolitie” moet toegewezen krijgen en actief
moet kunnen deelnemen aan de onderzoeken gevoerd door de politie om fraudeurs en potentiële
misdadigers te kunnen opsporen, des te meer aangezien zij beiden de bescherming van de
samenleving als zelfde doel hebben. De omvang van de vaak aanvullende informatie van douane en

politie, het combineren van de gespecialiseerde ervaring die beide diensten hebben opgedaan en
rekening houdend met hun sterke punten, zal een impuls betekenen voor de opsporing, herkenning en
vaststelling van misdrijven.
3.2. Verschuiving van het fysisch toezicht naar certificering. Uitbreiding van de
controles aan de grenzen naar controle op de hele logistieke keten
Veiligheid is een recht van de samenleving. Het volstaat bijgevolg op douanegebied niet enkel na te
kijken of de aangifte correct is maar tevens te verifiëren of de ganse logistieke keten van producent
tot consument genoeg waarborgen biedt inzake veiligheid.
Hiervoor heeft de douane de hulp nodig van de economische operatoren. Gezien het volume is het
immers ondenkbaar alle zendingen te controleren. De economische operatoren van hun kant hebben
er belang bij de gewenste hulp te verlenen om zo vertragingen in de logistieke keten te vermijden.
Om dit te bereiken moet er gestreefd worden naar een partnership met de economische operatoren.
Een goed gedrag wordt door de douane beloond met een versnelde vrijgave van de goederen terwijl
operatoren van slechte wil strenger zullen worden behandeld. De uitdaging van de toekomst wordt
dus integriteit.
De douane legt de criteria inzake veiligheid vast en evalueert de resultaten van de audits uitgevoerd
door de douane zelf of door gespecialiseerde auditbureaus. Om de veiligheidsrisico’s van de bedrijven
te kunnen evalueren zal de douane een beroep doen op alle instanties die bij de veiligheid betrokken
zijn.
De douane zal de werkelijke integriteit van gecertificeerde bedrijven controleren en trekt de
machtiging in als het bedrijf onder een bepaald niveau zakt.
De “core business” van de douane zal er enerzijds in bestaan de gegevens over grensoverschrijdend
goederenverkeer te beheren en anderzijds toezicht te houden op de houder van de machtiging.
3.3. Veranderende rol van de douane: van uitvoerder naar coördinator in de
goederenstromen
De Europese Unie ziet de douane naast andere overheidsinstanties als “gate keeper” aan de grenzen.
Gelet op haar ervaring in dit domein past deze rol de Administratie der douane en accijnzen perfect.
Het spreekt voor zich dat deze controles op een oordeelkundige wijze en zonder onnodige
belemmering voor het handelsverkeer moeten worden verricht.
De Administratie der douane en accijnzen zal beschikken over alle gegevens inzake het
extracommunautair goederenverkeer zoals die worden aangeleverd door de bedrijven.
De in de data warehouse opgeslagen gegevens zullen door de onderscheiden fiscale administraties
kunnen worden geraadpleegd en de douane zal op hun verzoek alle gewenste informatie aan de
andere overheden verstrekken.
In die zin kan de Administratie der douane en accijnzen het centraal punt inzake risicobeheer van de
extracommunautaire goederenstromen zijn. In samenspraak met de andere autoriteiten zal de douane
in het kader van haar missies (goederenstroom) risicoprofielen opstellen.
Belangrijk in dit kader is dat economische operatoren kunnen beschikken over één geautomatiseerd
toegangspunt. Vanaf dit enig toegangspunt (gewoonlijk “enig loket – single window” geheten), zouden
de economische operatoren goederen moeten kunnen inklaren en toegang hebben tot de
informatiesystemen. Een enig loket biedt enorme voordelen zowel voor de economische operatoren
die de gegevens slechts eenmaal zullen moeten indienen als voor de overheid die niet meer zal
worden geconfronteerd met verspreid aangereikte informatie.
Met Paperless Douane en accijnzen biedt de Administratie der douane en accijnzen de handel de
mogelijkheid de gegevens met betrekking tot de goederenstroom ter beschikking te stellen van zodra
deze gekend is. Het enig loket moet de douane toelaten erover te waken dat alle formaliteiten
uitgevoerd voor rekening van andere instanties bij invoer en uitvoer worden vervuld.

3.4. Overgang van het papieren tijdperk naar digitalisering
E-Europe is een politieke prioriteit aangezien de regeringen beslist hebben tegen 2005 “on-line” te
werken. De douane mag hierop geen uitzondering vormen en moet eenvoudige en papierloze
procedures instellen.
Wetsvoorstellen die van de elektronische gegevensuitwisseling de basis moeten maken van de invoer-
en uitvoerbewegingen, zowel tussen economische operatoren en de douane enerzijds als tussen
douaneadministraties onderling anderzijds, liggen momenteel ter discussie. Hieruit zou een
niet- gehinderde goederenstroom moeten groeien die rekening houdt met de gemeenschappelijke
eisen inzake gemeenschappelijke gegevens en gemeenschappelijke interfaces voor zowel douane als
voor de gebruiker.
Naast het beheer van de goederenstromen voorziet het project Douane en Accijnzen Paperless de
vervanging van alle aangiften door elektronische aangiften.
Volgens een schatting zou het elektronisch inbrengen van de aangiften een jaarlijkse besparing van
18 miljoen euro met zich meebrengen voor de economische operatoren.
Indien de economische operatoren van de mogelijkheid kunnen gebruik maken om hun gegevens via
elektronische weg ter beschikking te stellen van de douane nog voor de aankomst van de goederen
zou de douane, nadat ze voorafgaand de fiscale, economische risico’s en de veiligheidsrisico’s heeft
onderzocht, de goederen onmiddellijk kunnen vrijgeven in 90 % van de gevallen. Door middel van een
aanpassing van de wetgeving zou het mogelijk zijn in een bepaald percentage van de gevallen de
goederen vrij te geven nog voor hun aankomst wat de economische operatoren in staat moet stellen
hun logistieke goederenstroom te plannen.
De Administratie der douane en accijnzen levert een concrete bijdrage door het programma
Geïntegreerde Verwerking Douane en Accijnzen. Dankzij dit programma zullen alle douane- en
accijnsaangiftes en alle verzoeken tot machtiging via interactieve elektronische weg kunnen ingediend
en behandeld worden.
Noël Colpin
Directeur-generaal
November 2004