cahier over scholieren en wetenschappelijke beroepen

Tweede prioriteit is het vinden van een authentieke probleemeigenaar in scholen. Het onderzoek laat duidelijk zien
dat die zich niet spontaan aandient. Wie neemt de verantwoordelijkheid voor een groep leerlingen die baat heeft bij
een specifiek aanbod gericht op werken in de wetenschap? Of kiest de school voor een breedtestrategie voor alle
leerlingen in de bovenbouw van het vwo? In het eerste geval kan iemand een duidelijke opdracht krijgen,
bijvoorbeeld gekoppeld aan een vwo-plus stroom of een programma voor hoogbegaafden. In het tweede geval is de
samenwerkingsrelatie een onderdeel van de reguliere organisatie en zal het eerder een managementportefeuille
worden. In Duitsland zijn vergelijkbare ervaringen bij de zogeheten MINT-scholen die exacte vakken (Mathematik,
Informatik, Naturwissenschaft, Technik) benadrukken. Hoe die ook vorm krijgt: een duurzame samenwerking vraagt
om helderheid op dit punt.
Op termijn zou het ook kunnen helpen als de marges in het curriculum wat worden opgerekt. Wat meer ruimte in
het programma zou kunnen bijdragen aan het voorbereidend wetenschappelijk karakter van deze schoolsoort. Dat
is echter geen eenvoudige opgave, de curricula komen tot stand in een politieke discussie die door zeer veel
krachten wordt beïnvloed.
8.3 Verankering in universiteiten en kennisinstellingen
Een verankering van samenwerkingsrelaties in universiteiten en andere kennisinstellingen is evenmin eenvoudig. De
meest voor de hand liggende benadering is het uitbouwen van de regionale aansluitingsnetwerken. Daar ligt een infrastructuur
waar de oriëntatie op de wetenschap kan worden ondergebracht. Er liggen veel verbindingen tussen vwo en
wo, maar nog maar weinig verbindingen met het onderzoek. De pilotprojecten in het kader van dit onderzoek zijn erop
gericht het leren in het voortgezet onderwijs beter aan te laten sluiten op het studeren in het wetenschappelijk onderwijs.
De vraag is dus hoe onderzoekers op structurele wijze kunnen worden ingezet voor contacten met belangstellende
scholieren. De ervaringen suggereren dat de ingangen kleinschalig moeten zijn, maar dat maakt de contacten
tegelijk zeer kwetsbaar. Dit blijft dus een punt van aandacht voor de volgende fase van het proefproject.
8.4 Verankering in het bedrijfsleven
Ook in het bedrijfsleven is een versteviging en verankering van dit type relaties een interessante opgave. Er is een
veelheid aan zeer diverse contacten over ongelofelijk veel onderwerpen, maar er is geen structuur die voorkomt dat
de contacten na korte tijd verwaaien en vervluchtigen. De beleidshorizon van individuele bedrijven is vaak dichtbij,
omdat ze steeds weer alert moeten reageren op ontwikkelingen in hun markt. Het onderzoek biedt twee aanknopingspunten:
de bedrijfstakorganisaties op landelijk niveau en de Kamers van Koophandel op regionaal niveau.
Het beste voorbeeld van het eerste aanknopingspunt is de al eerder beschreven inrichting van de samenwerkingsrelaties
in de chemische industrie. Specifiek voor adoptieprojecten werd bij Stichting C 3 een intermediair/ coördinator
aangesteld. Chemische bedrijven werden op landelijk niveau benaderd en desgewenst voorzien van een lijst van
scholen in de regio plus allerhande ondersteunend materiaal. Zo heeft binnen enkele jaren 75% van de chemische
bedrijven een samenwerkingsactiviteit of project gehad met 60% van alle scholen met een vwo-afdeling. In het
onderzoek dat Stichting Weten uitzette naar succesfactoren, worden er vele genoemd die eerder in deze rapportage
aan bod kwamen. Andere factoren die de voortzetting van activiteiten bevorderen, zijn:
• Bedrijfsterreinen die hun krachten bundelen in een coördinerend centrum;
• Draagvlak binnen bedrijven (en scholen) op bestuurlijk niveau;
• Uiting van waardering door de overheid.
-64 - Proefproject Adoptierelaties. Samenvattende rapportage eerste fase
Interessant is dat ook hier de synergie tussen landelijk en regionaal niveau sterk wordt benadrukt. In Engeland
fungeren de Kamers van Koophandel op regionaal niveau vaak als stabiele dragers van continuïteit. Ook in ons land
zou dit nader mogen worden onderzocht. In vele regio’s fungeert de Kamer van Koophandel als expertise- en
communicatiecentrum voor het regionale bedrijfsleven.
8.5 Het proces gaande houden
Een ervaringsgegeven is dat samenwerkingsrelaties een cyclische dynamiek kennen. De start is veelbelovend, er is
een bloeitijd en na circa drie jaar is er een nieuwe prikkel nodig om de voortzetting te bevorderen. Duurzame
samenwerking gedijt bij periodieke verstoring van het evenwicht.
Om de juiste inhoudelijke en eventueel financiële prikkels te kunnen identificeren is het essentieel om de vinger aan
de pols te houden en te evalueren: de open deur van de beleidscyclus, simpel maar vaak veronachtzaamd. De
bekende keten van strategie–actie–evaluatie– bijsturing werkt alleen als er van tevoren goed wordt nagedacht over de
wijze waarop de voortgang wordt gevolgd en de criteria waarmee dat proces wordt beoordeeld.
Als in een volgende fase samenwerkingsrelaties ontstaan die (ook) zijn gericht op de beeldvorming van wetenschap
en wetenschappelijk werk, verdient het in elk geval aanbeveling om op landelijk niveau te zorgen voor een
onafhankelijke formatieve evaluatie en periodieke bijsturing. De in de afgelopen fase gevraagde evaluaties van
projecten waren in wezen alle zelfevaluaties. Daar is niets mis mee, maar een blik van buiten kan daar nog wel wat aan
toevoegen.
8.6 Conclusies
Het in gang zetten van samenwerkingsrelaties is nog iets heel anders dan het in stand houden daarvan. We weten
dat het relatief lang duurt voordat effecten zichtbaar worden, dus een zekere continuïteit is noodzakelijk. Dat vraagt om
een aantal condities, die in deze context als volgt kunnen worden benoemd:
• Het is belangrijk dat samenwerkingsrelaties kleinschalig zijn in de uitvoering, maar wel worden ondersteund met
de slagkracht van grotere organisaties;
• Er is een duidelijke probleemeigenaar nodig in de scholen;
• Er moet op de universiteiten helderheid zijn hoe onderzoekers kunnen worden betrokken in onderwijsactiviteiten;
• Activiteiten van het bedrijfsleven moeten op landelijk en regionaal niveau steun krijgen (bijvoorbeeld via
brancheorganisaties en Kamers van Koophandel);
• Het totale proces moet goed worden gevolgd en geëvalueerd met het oog op bijsturing via nieuwe inhoudelijke
en financiële prikkels.
Stichting Weten -65 -