Deelrapport

Uit de eerste analyse komt de drugsscene te voorschijn als een boeiende subcultuur, met
een aantal regels en gewoonten. Die hebben grotendeels te maken met het overleven als
individu en als groep. Uit voorlopige resultaten van dit onderzoek blijkt dat
druggebruikers vaak niet in contact komen met de hulpverlening omdat de meesten
daaraan geen behoefte hebben, omdat en zolang ze allerlei overlevingsstrategieën
ontwikkelen waardoor ze ‘op straat’ kunnen overleven. Ook de kwestie van succes van en
herval na afkickprogramma’s komt in deze context in een ander daglicht te staan. Het
bestaan van het ‘junkiesyndroom’ toont aan dat druggebruikers allerlei
hulpverleningsprogramma’s vaak gebruiken voor hun eigen doelstellingen, die kunnen
verschillen van de doelstellingen van de hulpverleners. Bovendien betekent afkicken voor
hen niet noodzakelijk definitief stoppen met druggebruik. Tijdelijke cleane periodes
worden op zich gewaardeerd, ook al weet men op voorhand dat men binnen afzienbare
tijd terug in het oude patroon hervalt. Uit de analyse volgt ook de merkwaardige
vaststelling dat zwaardere gebruikers of verslaafden zorgzamer omgaan met hun
materiaal: ze hebben het vaak in voorraad en bewaren het op vaste plaatsen. Minder
zware of occasionele gebruikers daarentegen gaan meer instrumenteel om met het
materiaal.
• Het meest recente onderzoek betreft een doctoraatsstudie aan de K.U.Leuven naar
informele controlemechanismes bij cocaï ne- en crackgebruikers in het grootstedelijk
gebied Antwerpen 82 . Via de sneeuwbalmethode ("snowball sampling") werd een groep
van 111 cocaï negebruikers 83 uit het Antwerpse samengesteld, die diepgaand geï nterviewd
werd. Het hoofddoel van de studie was om de sociale en psychologische processen
volgens dewelke gebruikers hun cocaï negebruik onder controle houden, te verkennen en
te analyseren.
Eerst en vooral toont deze studie aan dat het mogelijk is een groep van zgn. "onzichtbare"
cocaï negebruikers ("hidden population") samen te stellen die niet voldoet aan het
stereotiepe beeld van de druggebruiker, sterk geassocieerd met sociale deprivatie,
gezondheidsproblemen en criminaliteit. De gebruikers in deze studie blijken op een
gecontroleerde manier te kunnen gebruiken, zonder echt problemen te ontwikkelen. Zij
zijn zelf op de hoogte van de risico's die kunnen leiden tot problematisch gebruik, dat
door de respondenten wordt toegeschreven aan meer directe toedieningswijzen (freebasen
of injecteren i.p.v. snuiven) en aan een hoog niveau van gebruikte dosissen.
Ook het stereotiepe beeld van de drugdealer die personen aanzet tot gebruik, wordt
onderuit gehaald: de meeste personen beslisten zelf te beginnen met het gebruik, uit
nieuwsgierigheid, in aanwezigheid van vrienden die reeds gebruikten en in een
aangename omgeving. De respondenten beschrijven hun carrière van cocaï negebruik als
82 DECORTE, T., Informal control mechanisms among cocaine and crack users in the metropolitan area of
Antwerp (Belgium), KUL, Leuven, 1999; DECORTE, T., The Taming of Cocaine, Cocaine Use in
European and American Cities, Brussel, VUB University Press, 2000.
83 De gemiddelde leeftijd van de respondenten bedraagt 29.2 jaar; meer dan 60% bevindt zich in de
leeftijdscategorie van 26 tot 35 jaar. De groep bestaat voor 63% uit mannen (tegenover 37% vrouwen). De
meerderheid (89%) is Belg. Eén derde bezit een universitair diploma en bijna 40% leeft van een
vervangingsinkomen. Bijna de helft van de respondenten was ooit in contact met de drughulpverlening
(maar bijna nooit voor cocaïnegerelateerde problemen) en/of was ooit veroordeeld voor een misdrijf. De
meest voorkomende toedieningswijze is snuiven, gevolgd door freebasen. Een minderheid injecteert de
cocaïne of heeft ooit geïnjecteerd.
38