Hoofdstuk 3 - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Afb. 3.1 Een Celtic Field bij Vaassen: omwalde akkers uit de late IJzertijd (naar Brongers 1976, p. 12).
Het wegenpatroon is veel jonger.
In lagere delen van Nederland, zoals West
Friesland (IJzereef & Van Regteren-Altena 1991;
Jongste 2007), het Rivierengebied (Jongste 2007;
Arnoldussen 2008) en Hattemerbroek (Hamburg
et al. 2011) zijn ook planmatige laatprehistorische
verkavelingen aangetroffen. Die hadden als
grenzen geen wallen, maar greppels of sloten.
Dat geldt ook voor de uitgestrekte verkavelingen
uit de Romeinse tijd in Midden Delfland (Van
Londen 2006). Sporen van Romeinse centuriatie
zijn op Nederlands grondgebied nauwelijks aan
te wijzen (Bonnie 2008). Wel wijd verbreid, en
ook typisch Nederlands zijn de middeleeuwse
cope ontginningen in de veengebieden van laag
Nederland (o.a. Borger 1992). Ook bij dit type
bestaan de perceelsgrenzen uit sloten, niet uit
wallen, wat in wetlands natuurlijk ook meer voor
de hand ligt dan in droge gebieden.
3.4 Akkerwallen
Hoe lang geven wallen al structuur aan het
Nederlandse boerenland? Loopt er een ononderbroken
spoor tussen de al besproken laat
prehistorische walsystemen zoals Celtic Fields en
de wallen in het hedendaagse boerenland? En,
om de kwestie wat breder te trekken: geldt het-
zelfde voor kleinschalige cultuurlandschappen?
Aan akkerwallen als archeologisch verschijnsel
en als bron van informatie over de inrichting van
historische landschappen is nog maar zelden serieus
aandacht besteed. Positieve uitzonderingen
zijn onderzoeken bij Borne (zie onder),
Eersel (Lascaris 2011) en vooral ook het recente
akkeronderzoek van de Universiteit van
Amsterdam te Veldhoven-Oerle (Verspay 2011).
Hieronder volgt een verkenning van de beschikbare
archeologische gegevens over akkerwallen.
De eerste vraag die beantwoord dient te worden
is, hoe je verdwenen wallen archeologisch herkend.
Dat is ongetwijfeld niet in alle gevallen
mogelijk, maar wel als wallen aan één of beide
zijden begeleid werden door een sloot of greppel.
Waarschijnlijk was dit meestal het geval. De
grond om de wal op te werpen moest per slot
van rekening ergens vandaan komen. Bovendien
zijn greppels of sloten langs wallen nuttig voor
drainagedoeleinden en om te voorkomen dat de
wortels van houtgewas op de wal tot in de akker
groeien. Dat laatste zou de groei van de gewassen
negatief beïnvloeden.
Parallel aan elkaar lopende ‘dubbele’ greppels
waarvan de opgravers vermoeden dat het sporen
betreft van een (hout)wal (of heg) worden
regelmatig aangetroffen (afb. 3.2). Helaas wordt
43
—