Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Actueel<br />
Beelden<br />
aan Zee<br />
veilt kunst<br />
Een nieuwe boulevard en<br />
toch kraakt Scheveningen<br />
Door Casper Postmaa<br />
Ingezonden mededelIng<br />
Een échte <strong>Haag</strong>se krant Vrijdag 8 maart 2013 jaargang 7 nummer 304<br />
3<br />
CPC-loop<br />
Rennen in<br />
de schaduw<br />
van de dood<br />
12/13<br />
De badplaats bereidt zich voor op het nieuwe seizoen. Boeddha doet ook mee, en inderdaad, het is tijd voor bezinning op de<br />
toekomst van Scheveningen.> Foto: Jurriaan Brobbel<br />
}
2>varia<br />
Door Bert Jansma<br />
We leven 1963 en er worden – in een<br />
nog weinig filmlievend Nederland –<br />
los van elkaar in de <strong>Haag</strong>se bioscoop<br />
Metropole aan de Carnegielaan opeens<br />
twee films vertoond die de <strong>Haag</strong>se<br />
middelbare scholier als onderwerp<br />
hebben. Korte films, beide nog geen<br />
half uur. De makers: Paul Verhoeven<br />
en Nico Crama. De eerste filmde in ’63<br />
‘Feest!’ over de eerste liefde van een<br />
scholier aan het Gymnasium Haganum.<br />
Crama filmde met ‘De mooiste<br />
tijd’ een vriendengroep van het <strong>Haag</strong>s<br />
Montessori Lyceum tijdens de zomervakantie<br />
met het eindexamenjaar in<br />
het verschiet. Twee zeer verschillende<br />
filmpjes van twee beginnende regisseurs<br />
die daarna ook zeer uiteenlopende<br />
carrières zouden hebben.<br />
Film Atelier <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> heeft zich als<br />
taak gesteld <strong>Haag</strong>se films uit het verleden<br />
uit hoeken, gaten en officiële archieven<br />
op te diepen om die – in het<br />
Filmhuis <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> – opnieuw te laten<br />
zien. Titel van die programmareeks:<br />
‘Uit Kasten en Kluizen’. Voor aflevering<br />
3 op zondag 10 maart werden die<br />
twee scholierenfilms uit de kast gehaald<br />
die door Bert Hogenkamp, mediahistoricus<br />
bij het Nederlands Instituut<br />
voor Beeld en Geluid, zullen worden<br />
gepresenteerd. Van die twee<br />
regisseurs werd Paul Verhoeven een<br />
internationaal beroemd speelfilmre-<br />
gisseur, terwijl Nico Crama een aantal<br />
kunstfilms (onder meer dé film over<br />
Mondriaan) zou maken en zich later<br />
vooral in dienst zou stellen als producent<br />
en propagandist voor de artistieke<br />
Nederlandse animatiefilm. Hij is op<br />
10 maart te gast bij ‘Uit kasten en Kluizen’<br />
waar dan bovendien een interviewtje<br />
met hem uit het jeugd-tv-programma<br />
‘Rooster’ van die dagen te<br />
zien zal zijn.<br />
Al in de eerste beelden van beide films<br />
zie je het karakter van de makers weerspiegeld.<br />
In Verhoeven’s ‘Feest!’ komt<br />
een scholier op de fiets met grote vaart<br />
vanaf de Laan van Meerdervoort het<br />
Haganum-poortje binnensuizen. Je<br />
moet er onwillekeurig even bij denken<br />
aan de fietsrit – veel later – van<br />
Rutger Hauer en Monique van de Ven<br />
in ‘Turks fruit’. Bij Nico Crama staan de<br />
fietsen stil en gaat de camera omhoog<br />
en verder naar het hockeyveld aan de<br />
Roggewoning waar hij je kennis laat<br />
maken met ‘zijn’ scholieren.<br />
Blokker<br />
“Mijn film heet vaak een ‘documentaire’”,<br />
vertelt Nico Crama, “maar het is<br />
eigenlijk meer een klein socio-dramaatje.<br />
Indertijd redelijk tot goed ontvangen”.<br />
En hij haalt een knipsel uit<br />
Het Vaderland van die dagen tevoorschijn:<br />
‘Zo werd ‘De mooiste tijd’ niet<br />
een koele documentaire, maar een<br />
staal van filmkunst dat diep emotio-<br />
neert. Een film die raakt aan het geluk,<br />
die iets te zeggen heeft en zonder pretenties<br />
getuigt van een allesbehalve<br />
klein menselijk drama – wie had het in<br />
ons land van de onbeholpen speelfilmerij<br />
voor mogelijk gehouden?’. Crama:<br />
“Alleen Jan Blokker was negatief<br />
over mijn film, maar die heeft dat later<br />
hersteld, door mij te plaatsen op het<br />
keerpunt van het filmmaken in Nederland.<br />
Van Haanstra naar de VPRO.<br />
Bij Haanstra was de mens vaak beeldvulling,<br />
bij mij zijn de (jonge) mensen<br />
het onderwerp”.<br />
Verhoeven’s ‘Feest!’ is diens eigen terugkeer<br />
als regisseur naar de school<br />
waar hij zelf les had gehad. Crama gáf<br />
les aan het <strong>Haag</strong>s Montessori Lyceum,<br />
waar de vooruitstrevende rector Jan<br />
Koning vond dat het medium film paste<br />
in de opleiding van zijn leerlingen.<br />
Die – in het ‘keuze-uur’ – ook zelf filmpjes<br />
mochten maken met Crama als<br />
mentor. Crama herinnert zich de eerste<br />
dag dat hij zelf zijn ‘Mooiste tijd’<br />
maakte als de dag van gisteren. “Daar<br />
sta je dan, heel ongelukkig met die<br />
enorme Arriflex Blimp camera, als een<br />
echte speelfilmregisseur. Ik filmde<br />
met direct geluid dus moest je wel met<br />
zo’n gevaarte zeulen om een dialoogje<br />
van een paar zinnen op te nemen. Paul<br />
Verhoeven deed het heel verstandig<br />
met een kleine camera, zonder geluid,<br />
dat hij later ‘indubde’. Ik heb ook een<br />
fout gemaakt die ik nooit meer zou<br />
maken. Ik liet mijn ‘Mooiste tijd’ met<br />
een zwart beeld beginnen en daarbij<br />
de gesproken tekst: ‘Ze zéggen dat het<br />
de mooiste tijd is’. Daardoor kom je<br />
met een bepaald gevoel die film binnen.<br />
Maar operateurs in de bioscoop<br />
die dat zwarte beeld zagen begonnen<br />
hun projectie pas daarná, met de openingstitels.<br />
Waardoor het hele effect<br />
verloren ging”.<br />
Sjouwen<br />
Crama had eerst nog het gevoel speelfilms<br />
te willen regisseren. “Ik wilde<br />
Hubert Lampo’s ‘De komst van Joachim<br />
Stiller’ verfilmen. Maar, voorzichtig<br />
als ik ben, begon ik met het<br />
korte ‘Het oponthoud’. Interessant,<br />
maar niet erg geslaagd. Ik wist niet wat<br />
ik met mezelf aanmoest. Ik kon toen<br />
een beurs krijgen om bij de National<br />
Film Board van Canada te werken. Om<br />
daar iets op te steken van een filmcultuur<br />
die veel verder was dan de onze.<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> > Vrijdag 8 maart 2013<br />
Korte films van Paul Verhoeven en Nico Crama<br />
Tweemaal <strong>Haag</strong>s schoolleven anno 1963<br />
Regisseur Nico Crama in actie tijdens de opnames van De mooiste tijd uit 1963.<br />
> Foto: Archief Nico Crama / Eye<br />
Ingezonden mededelIng<br />
<br />
Paul Verhoeven (rechts) in gesprek met cameraman Kállman Gáll over de film Feest.<br />
> Foto: Archief Frits Boersma / Eye<br />
<br />
<br />
<br />
'Daar sta je dan, heel<br />
ongelukkig met die<br />
enorme arriflex Blimp<br />
camera, als een echte<br />
speelfilmregisseur'<br />
Hier was het allemaal een beetje liefhebberij.<br />
Er was geen cent, je deed van<br />
alles bij de film, je hielp mee met sjouwen.<br />
Toen ik in Canada ook mee wou<br />
helpen, kwam er onmiddellijk een<br />
meneer naar me toe die zei: “Wij dragen<br />
de camera, u draagt de verantwoordelijkheid”.<br />
Crama kan er nog om<br />
lachen. De kennis die hij in Canada en<br />
later in Tsjechoslowakije opdeed, legde<br />
hij neer in een aantal rapporten en<br />
bracht hij zelf in de praktijk toen hij als<br />
producent zou gaan bijdragen aan de<br />
animatiefilms van onder anderen Rupert<br />
van der Linden en Paul Driessen.<br />
Crama is inmiddels 78, bezig zijn archief<br />
over te dragen aan Eye (Filmmuseum),<br />
en kijkt met een licht melancholiek<br />
gevoel terug op zijn carrière in<br />
films. Hij vindt het jammer dat Paul<br />
Verhoeven straks niet bij ‘Uit Kasten<br />
en Kluizen’ aanwezig kan zijn. Hij produceerde<br />
Verhoeven’s korte film ‘De<br />
worstelaar’ en stelde voor hem de dvd<br />
‘De vroege films van Paul Verhoeven<br />
1959-1979’ samen. “Paul is miljonair,<br />
ik ben iemand die altijd ‘in de schaduw’<br />
van de filmwereld heeft geleefd.<br />
Zo voel ik me. Ik ben niet ontevreden.<br />
Maar ik vind het leuk om er nu weer<br />
even uit te komen”.<br />
Filmhuis <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>, instituut voor Beeld<br />
en Geluid - Paul verhoeven en Nico Crama,<br />
zondag 10 maart 16.00 uur,<br />
www.filmhuisdenhaag.nl.
Vrijdag 8 maart 2013 > <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong><br />
Zware tijden voor<br />
horeca Veenkade<br />
Vier maanden na de start van de<br />
bouwwerkzaamheden voor de<br />
volautomatische autoberging (VAB)<br />
en herstel van de oude gracht aan de<br />
noordwal en de Veenkade, is de<br />
angst van de horeca-ondernemers<br />
aan de gracht bewaarheid. ze<br />
kampen met dertig procent omzetdaling<br />
als gevolg van de overlast. de<br />
bouwput biedt een onaantrekkelijk<br />
uitzicht en veroorzaakt veel lawaai.<br />
Sinds het wegvallen van tramlijn 17<br />
zijn de cafés en het hotel ook nog<br />
eens moeilijk bereikbaar.<br />
Door Jasper Gramsma<br />
Het stuk gracht achter de tuinen van<br />
Paleis Noordeinde wordt, na negentig<br />
jaar overdekt te zijn geweest, weer<br />
opengebroken. Tegelijkertijd wordt er<br />
onder het water een 160 plaatsen tellende<br />
parkeergarage gebouwd. De<br />
werkzaamheden zijn in november begonnen<br />
en duren in ieder geval tot begin<br />
2015. Nu er een paar maanden voorbij<br />
zijn, begint de financiële situatie<br />
voor de horeca aan de Veenkade al nijpend<br />
te worden. Het echtpaar Ron Ketting<br />
en Didi Moret heeft twee horecazaken<br />
naast elkaar op de Veenkade. Hij<br />
runt Café de BieB, zij is eigenaar van<br />
Hotel La Ville. Beiden hebben hun omzet<br />
naar eigen zeggen met dertig procent<br />
zien afnemen.<br />
Aanvankelijk waren de ondernemers<br />
enthousiast over het plan om de gracht<br />
in oude luister te herstellen. Vooral Moret<br />
ziet in eerste instantie de voordelen:<br />
“Zo’n gracht ziet er natuurlijk prachtig<br />
uit, waardoor het hier voor toeristen<br />
aantrekkelijker wordt”. Maar tegen de<br />
parkeergelegenheid, die al snel onderdeel<br />
wordt van het plan, hadden Ketting<br />
en Moret vanaf het begin bezwaar.<br />
“De bouw van de garage duurt veel te<br />
lang”, zegt Ketting. “Bovendien zijn de<br />
extra parkeerplaatsen overbodig, terwijl<br />
de bouw voor ons een hoop overlast<br />
met zich meebrengt”. De terrassen die<br />
uitzicht bieden op het bouwterrein nodigen<br />
inderdaad niet uit tot een bezoek.<br />
Het bouwlawaai maakt het er eveneens<br />
niet gezelliger op. Nu lijn 17 niet meer<br />
naast de deur stopt, blijven veel bezoekers<br />
weg. Café de BieB kan nog rekenen<br />
op stamgasten, maar Hotel La Ville is<br />
voor een groot deel afhankelijk van –<br />
wegblijvende – voorbijgangers.<br />
Om het tij te keren en de teruglopende<br />
Kranen en shovels domineren voorlopig het straatbeeld op de Noordwal<br />
en de Veenkade. > Foto: C&R<br />
omzet enigszins te beperken, doen Ketting<br />
en Moret een beroep op hun creativiteit.<br />
“Met livemuziek probeer ik<br />
mensen naar het café te krijgen. Het<br />
moet niet rustiger worden, want ik<br />
draai nu quitte”, vertelt Ketting. Om te<br />
voorkomen dat bij Moret de boekingen<br />
teruglopen, maakt ze op haar website<br />
geen melding van de bouwwerkzaamheden.<br />
“Door de bezoekers nog gastvrijer<br />
te ontvangen dan anders, probeer ik<br />
de overlast weg te nemen”, zegt de hotelier.<br />
Toch staat ze op het punt ingrijpende<br />
maatregelen te treffen: “De huur<br />
is te hoog, die kan ik inmiddels niet<br />
meer betalen. Het is erop of eronder. Ik<br />
overweeg binnenkort de huur op te zeggen<br />
of zelfs faillissement aan te vragen”.<br />
Bijeffecten<br />
De bouwwerkzaamheden hebben volgens<br />
de ondernemers niet alleen effect<br />
op het aantal bezoekers, maar kennen<br />
ook vervelende bijeffecten. Moret:<br />
“Vanwege het gebrek aan sociale controle<br />
is laatst de deur van het hotel ingeslagen.<br />
Ook zitten er sinds kort<br />
scheuren in de muren van de pas gerenoveerde<br />
kamers. Dat komt door het<br />
slaan van de damwanden, ook al stelt<br />
de gemeente van niet”. Het echtpaar<br />
heeft er weinig vertrouwen in dat de<br />
gemeente nog iets voor ze kan betekenen.<br />
“We worden op geen enkele manier<br />
tegemoetgekomen, ook niet financieel.<br />
Er is ons toegezegd dat we gecompenseerd<br />
zouden worden voor de<br />
schade, maar dat kan pas nadat de bouw<br />
is afgerond. Dan is het misschien al te<br />
laat”, aldus café-eigenaar Ketting. “De<br />
ondernemers die dit aangaat, zouden<br />
zich meer moeten verenigen maar we<br />
zijn allemaal te druk onze eigen zaak te<br />
redden”.<br />
Raadslid Marieke Bolle, die namens<br />
haar partij voor de VAB heeft gestemd,<br />
zegt in een reactie op het omzetverlies<br />
van de horeca aan de Veenkade: “Dit is<br />
natuurlijk heel vervelend, maar er zijn<br />
allerlei procedures voor om omzetderving<br />
te compenseren. Het is voor mij<br />
moeilijk te beoordelen of de daling alleen<br />
verband houdt met de werkzaamheden<br />
of dat het bijvoorbeeld ook met<br />
de economische crisis te maken heeft.<br />
Ik ga er vanuit dat de gemeente hierin<br />
zorgvuldig handelt. Als de ondernemers<br />
alles in het werk gesteld hebben<br />
en niet tevreden zijn omdat ze pas na de<br />
bouw gecompenseerd worden, dan zou<br />
de raad naar dit geval kunnen kijken”.<br />
Sinéad O’Connor op Parkpop<br />
Sinéad O’Connor staat zondag 30 juni op<br />
Parkpop. De Ierse zangeres, bekend van<br />
haar wereldhit ‘Nothing compares 2 U’ en<br />
de nieuwe single ‘4th and Vine’, is dit jaar<br />
de afsluitende act van het gratis toegankelijke<br />
popfestival in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>. Ook Barry<br />
Hay en z’n band Flying V Formation en de<br />
alternatieve elektronische skaband Hoffmaestro<br />
zijn 30 juni te zien in het Zuiderpark.<br />
Hoffmaestro belooft een van de explosieve<br />
smaakmakers van Parkpop te<br />
worden. De Zweedse formatie heeft een<br />
stevige feestreputatie met hun opzwepende<br />
mix van ska, punk, elektronische<br />
muziek, rock ’n roll en reggae. De line-up<br />
van Parkpop is begin mei definitief. Parkpop<br />
wijzigt dit jaar de begin- en eindtijden:<br />
het festival start om 14.00 uur en eindigt<br />
om 22.30 uur, een uur later dan voorgaande<br />
jaren. Tijdens deze editie lanceert<br />
Parkpop een nieuw derde podium.<br />
Parkpop, Zuiderpark, zondag 30 juni, gratis<br />
toegankelijk, www.parkpop.nl<br />
> Foto: PR<br />
museum Beelden aan zee houdt 25<br />
maart een bruikleenveiling waarbij<br />
onder meer beelden en sculpturen<br />
van Auke de Vries, man Ray en Botero<br />
onder de hamer gaan. Bieden kan al<br />
vanaf € 1.000,–. de opbrengst komt<br />
ten goede aan de tentoonstelling<br />
‘Russia XXI. Hedendaagse beeldhouwkunst<br />
uit Rusland’.<br />
Door Annerieke Simeone<br />
Het zal je toch maar gebeuren. Vooraan<br />
in de museumzaal spreekt veilingmeester<br />
Arno Verkade de gevleugelde woorden<br />
‘eenmaal andermaal’ uit en je bent<br />
een jaar lang eigenaar van een echte Niki<br />
de Saint Phalle. Of je mag het bronzen<br />
beeld ‘Bishop’ van Botero een plekje geven<br />
op je schoorsteen.<br />
Maar liefst twintig beelden en sculpturen<br />
van Museum Beelden aan Zee gaan<br />
vrijdag 25 maart onder de hamer. Daarbij<br />
zitten stukken uit eigen collectie, zoals<br />
het carrara-marmeren ‘Huis’ van Maja<br />
Hall en het bronzen beeld ‘Herma’ van<br />
Man Ray. Het beeld van Botero dat een<br />
cataloguswaarde heeft van rond de<br />
€ 50.000 zal volgens Dick van Broekhuizen,<br />
hoofd collecties, bij de veiling tussen<br />
de € 1.000 en € 4.000 opbrengen.<br />
Toch niet een heel fors bedrag voor zo’n<br />
geliefd kunstenaar. “Tja”, zegt Van<br />
Broekhuizen, “je weet maar nooit. Als iemand<br />
zijn zinnen heeft gezet op een bepaald<br />
item, kan de prijs zomaar oplopen”.<br />
Wie na een jaar nog geen afstand<br />
kan doen van zijn of haar beeldje, mag<br />
het tegen hetzelfde bod met nog een jaar<br />
verlengen.<br />
Een deel van de te veilen werken is onderdeel<br />
van de huidige tentoonstelling<br />
‘Nieuwe vangst – Aanwinsten van de laatste<br />
vijf jaar’, en kan nu al worden bekeken.<br />
De beelden worden in eerste instantie<br />
geveild onder de leden van de Sculpture<br />
Club, een groep kunstliefhebbers die<br />
het private museum financieel ondersteunt.<br />
Maar deze club mag ook andere<br />
geïnteresseerden introduceren. “Op deze<br />
manier houdt het museum de veiling exclusief<br />
en weten we dat de beelden in goede<br />
handen terecht komen”, aldus woordvoerder<br />
Charlotte Los.<br />
De bruikleenveiling is zowel voor het<br />
museum als de bieder interessant: de opbrengst<br />
komt namelijk ten goede aan<br />
‘Russia XXI’, de grote zomertentoonstel-<br />
Ingezonden mededelIng<br />
Exclusieve<br />
brilmode<br />
aCtueel Foto: PR<br />
plichten die de gebruiker aangaan. Zo<br />
gelden strenge eisen voor het vervoer en<br />
de verzekering. Het beeld moet bijvoorbeeld<br />
door twee mensen van de speciale<br />
kunstverhuizer Neumann & Vettin geplaatst<br />
kunnen worden. Zo niet, dan<br />
wordt het beeld weer meegenomen, terug<br />
naar het depot van het museum. Ook<br />
dient het pand waarin het beeld komt te<br />
staan, te zijn voorzien van alarm met<br />
doormelding naar de politie. Voor sommige<br />
beeldjes die een lage cataloguswaarde<br />
hebben, kan een uitzondering<br />
worden gemaakt. Die kunnen door het<br />
museum goed genoeg worden verzekerd.<br />
In 2011 organiseerde museum<br />
Beelden aan Zee voor het eerst een<br />
bruikleenveiling. Toen werd een bedrag<br />
van € 40.000,– opgehaald.<br />
Hoogstraat 37<br />
2513 AP <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
www.hofstede-optiek.nl
4>varia<br />
stadsmens<br />
Buitenlandse vrouwen leren in<br />
‘groenlessen’ omgaan met natuur<br />
De opdracht was om in eigen omgeving<br />
naar vogels uit te kijken en op de eerstvolgende<br />
bijeenkomst te beschrijven hoe<br />
die eruit zien. De lesneemsters van Turkse<br />
afkomst hadden hun huiswerk goed<br />
gedaan. Maar nu nog in het Nederlands<br />
onder woorden brengen wat zij hadden<br />
waargenomen. Met z’n allen, en een<br />
zetje van lesgeefster Helma Scheeres,<br />
kwamen ze eruit met onder meer deze:<br />
‘De zwarte vogel met witte snavel is een<br />
meerkoet’.<br />
De stichting Ontmoeting met Buitenlandse<br />
Vrouwen (OBV), die 35 jaar bestaat,<br />
heeft weer een belangrijk nieuw<br />
onderwerp op het programma. Samen<br />
met Gezonde Gronden, de stichting die<br />
streeft naar een gezonde bodem in stad<br />
of regio, ontwikkelde zij laagdrempelig<br />
(geïllustreerd) lesmateriaal over het<br />
belang van groen in de stad en duurzaam<br />
leven.<br />
Eline van Oord, die bij OBV voorlichting,<br />
pr en werving verzorgt, woonde onlangs<br />
in de Ahi Evran Moskee in Vredeoord<br />
zo’n ‘groenles’ bij. “De lessen zijn bedoeld<br />
om de taalvaardigheid te vergroten<br />
en bewust te leren omgaan met natuur<br />
en groen”, zegt ze. “Maar ook gezond<br />
eten en vaker bewegen wordt gestimuleerd”.<br />
De lessen brengen trouwens meer<br />
Ingezonden mededelIng<br />
Matthäus<br />
Passion<br />
Vr 29 maart 19.00 uur<br />
Za 30 maart 19.00 uur<br />
teweeg. Eline: “De vrouwen ontdekken<br />
de kikkers in de sloot en horen de vogels<br />
nu ook. Bovendien gaan ze zien hoe<br />
mooi groen <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> is”. Dat gebeurt<br />
aan de hand van foto’s in het lesmateriaal<br />
en de gezamenlijke uitjes. Zo is onlangs<br />
Kijkduin bezocht.<br />
De lessen omvatten de onderwerpen<br />
‘Seizoenen’, ‘Groen in de stad’, ‘Groen<br />
groeit’, ‘Thuis tuinieren’ en ‘Samen naar<br />
buiten’. Het materiaal is toegankelijk,<br />
Bachs muzikale eerbetoon aan het lijden<br />
en sterven van christus wordt dit jaar<br />
gedirigeerd door Jan willem de Vriend,<br />
Bachkenner bij uitstek.<br />
Jan Willem de Vriend dirigent<br />
Jörg dürmüller evangelist<br />
Geert smits christus<br />
henriette Bonde-hansen sopraan<br />
stella doufexis alt<br />
seil Kim tenor<br />
thomas Bauer bas<br />
Residentie Bachkoor<br />
haags Matrozenkoor<br />
Bach Matthäus Passion<br />
1 e rang € 38,- | 2 e rang € 32,50 | 3 e rang € 20,- | Foto: Thomas Vahé<br />
maar nergens is de toon kinderachtig.<br />
“Het is afgestemd op het niveau van<br />
de lesneemsters”, reageert Annabelle<br />
Lock. Zij is stafmedewerkster ondersteuning<br />
vrijwilligsters en ontwikkelde het<br />
materiaal samen met Gezonde Gronden.<br />
“De lessen moeten aansluiten bij<br />
de belevingswereld van de vrouwen; zij<br />
hebben hun hele bagage als volwassene<br />
al bij zich. Er zullen best lesneemsters bij<br />
zijn die bijvoorbeeld al tuinieren of dat<br />
Rudolf<br />
BuchBindeR<br />
in Gershwins<br />
Pianoconcert<br />
Vr 12 april 20.15 uur<br />
Zo 14 april 14.15 uur<br />
een van ’s werelds meest gerenommeerde<br />
pianisten is terug in <strong>Den</strong> haag met Gershwins<br />
Pianoconcert: overrompelende muziek die het<br />
midden houdt tussen de romantiek en de<br />
amerikaanse muziek van de jaren twintig.<br />
lawrence foster dirigent<br />
Rudolf Buchbinder piano<br />
Getty ouverture ‘Plump Jack’<br />
Gershwin Pianoconcert in F<br />
Ravel Pavane pour une infante défunte<br />
Ravel rapsodie espagnole<br />
Ravel alborada del gracioso<br />
Ravel Boléro<br />
alle concerten vinden plaats in de Dr anton Philipszaal, <strong>Den</strong> haag.<br />
KaaRten Bestellen: t 070 88 00 333 of residentieorkest.nl<br />
1 e rang € 38,- | 2 e rang € 32,50 | 3 e rang € 20,- | Vrijdag 8 maart 2013<br />
thema is kennismaken met elkaar en<br />
met elkaars talenten. Groen komt uitgebreid<br />
aan bod, want Gezonde Gronden<br />
is die dag ook aanwezig”, zegt Annabelle<br />
Lock, die plannen heeft voor nieuwe<br />
lessen. “We gaan materiaal ontwikkelen<br />
over ouders en het jonge kind om te<br />
stimuleren dat ouders meer betrokken<br />
raken bij school en veilig spelen”.<br />
In het kader van het jubileum houdt<br />
OBV in het najaar een groot symposium.<br />
Eline van Oord: “Met andere taalaanbieders<br />
praten we dan over de toekomst. We<br />
gaan bekijken hoe we nog beter met elkaar<br />
kunnen samenwerken. In deze tijd<br />
van bezuinigingen is dat nodig”. Ze heeft<br />
op de valreep goed nieuws. “Ik werk aan<br />
het jaarverslag van 2012. In 2011 stroomde<br />
70 procent van de vrouwen die wij<br />
lesgeven door of werd zelfredzaam, in<br />
2012 is dat gestegen naar 75 procent. Het<br />
betekent dat drie van de vier vrouwen<br />
zelfredzaam wordt. Geweldig! Zelfredzaamheid<br />
is toch ons hoofddoel”.<br />
Joke Korving<br />
voor non-profit organisaties in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> is<br />
het materiaal gratis digitaal op te vragen bij<br />
amina Karbache (info@obvdenhaag.nl) of<br />
(070) 3456005.<br />
Rudolf Buchbinder
Vrijdag 8 maart 2013 > <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong><br />
‘Laan Copes van Cattenburch<br />
slachtoffer van Centrumring’<br />
Door Adrie van der Wel<br />
Dankzij een onbetrouwbaar gemeentebestuur<br />
zijn de bewoners van de<br />
Laan Copes van Cattenburch het<br />
slachtoffer van het Verkeerscirculatieplan<br />
voor het centrum van <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>.<br />
Dat zegt hun woordvoerder A. Oomen.<br />
Hij ging deze week namens de bewoners<br />
in hoger beroep bij de Raad van<br />
State tegen enkele verkeersbesluiten<br />
die de basis vormen van het plan voor<br />
de nieuwe Centrumring.<br />
Met dat plan wordt de binnenstad ontlast<br />
en de luchtkwaliteit daar verbe-<br />
om de stad voor 2040 klimaatneutraal<br />
te maken, bundelen verschillende<br />
duurzaamheidsprojecten hun<br />
krachten. Vanaf april starten<br />
ondermeer het Klimaatfonds<br />
<strong>Haag</strong>landen en het Platform<br />
duurzaam den <strong>Haag</strong> een samenwerkingsverband<br />
in een nieuw pand<br />
aan de Brouwersgracht onder de<br />
naam duurzaamheidscentrum den<br />
<strong>Haag</strong>.<br />
Door Jasper Gramsma<br />
Het Duurzaamheidscentrum (DC)<br />
moet het nieuwe platform zijn waar<br />
kennis en ervaring over energiebesparing<br />
en CO -uitstoot samenkomen.<br />
2<br />
Door nauw samen te werken met partners<br />
uit het bedrijfsleven moet het DC<br />
effectief bijdragen aan de klimaatdoelstelling.<br />
In 2040 moet de stad namelijk<br />
volledig klimaatneutraal zijn. Daarom<br />
komt er een fysiek centrum in het pand<br />
op de Brouwersgracht 2.<br />
Het is de bedoeling dat <strong>Haag</strong>se bewoners<br />
en ondernemers zich hier laten inspireren<br />
om zelf ook maatregelen te nemen.<br />
De reden om voor deze locatie te<br />
kiezen is vooralsnog onduidelijk, evenals<br />
de concrete invulling die het centrum<br />
krijgt. Naar verwachting opent<br />
het Duurzaamheidscentrum in april<br />
zijn deuren. De bundeling met een aantal<br />
andere organisaties in het DC is niet<br />
doorgegaan, zoals het Instituut voor<br />
natuureducatie en duurzaamheid<br />
(IVN). Het IVN wil wel inhoudelijk participeren,<br />
maar ziet een verhuizing<br />
niet zitten vanwege de ‘behoorlijke investering’<br />
die dat vraagt. Ook het <strong>Haag</strong>sMilieuCentrum<br />
heeft zich niet bij het<br />
initiatief aangesloten. Directeur Frans<br />
van der Steen: “We wilden in eerste instantie<br />
heel graag meedoen, het was<br />
oorspronkelijk zelfs ons idee. Maar in<br />
de vorm die het centrum nu gekregen<br />
terd, vindt de gemeente. Daarnaast<br />
wordt de leefbaarheid in de binnenstad<br />
bevorderd. Maar dat heeft zijn<br />
keerzijde. Door de verbanning van het<br />
autoverkeer uit de binnenstad is de<br />
Laan Copes van Cattenburch onderdeel<br />
geworden van de Centrumring.<br />
En dat was volgens Oomen nu juist<br />
niet de bedoeling.<br />
Hij wijst op twee moties die door de<br />
<strong>Haag</strong>se gemeenteraad in de afgelopen<br />
10 jaar zijn aangenomen. In die moties<br />
wordt de wens uitgesproken om de<br />
Centrumring noordelijker van de<br />
Laan Copes te laten lopen via de Hu-<br />
Duurzaamheid<br />
onder één dak<br />
Door Casper Postmaa<br />
De woningbouwcorporaties in de grote<br />
steden, en dan met name in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>,<br />
moeten volgens wethouder Norder te<br />
veel bijdragen aan de bezuinigingen van<br />
het Rijk. Daardoor kunnen er in <strong>Den</strong><br />
<strong>Haag</strong> nauwelijks huizen worden gebouwd<br />
voor de laagste inkomens. Juist in<br />
die categorie stagneert de <strong>Haag</strong>se huizenmarkt<br />
het meest. Huurders in die sector<br />
verhuizen niet omdat zij in hun nieuwe<br />
huis een hogere huur moeten betalen.<br />
Nieuwkomers op de woonmarkt<br />
heeft, maken de gemeente en het bedrijfsleven<br />
de dienst uit. Het is onze<br />
functie een positief kritisch geluid te<br />
laten horen, daar hoort niet bij dat je<br />
aan handen en voeten gebonden bent”.<br />
Wethouder Rabin Baldewsingh (PvdA,<br />
Volksgezondheid, Duurzaamheid,<br />
Media en Organisatie) is desondanks<br />
verheugd door een grotere slagkracht<br />
op het gebied van duurzaamheid: “Zo<br />
zorgen we ervoor dat <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> een<br />
groene stad blijft met gezonde lucht,<br />
duurzame woningen, verantwoord<br />
ondernemen en een bloeiende economie.<br />
Ik ben blij dat we samen met<br />
<strong>Haag</strong>se bedrijven en instellingen tot<br />
een dergelijk centrum kunnen komen”.<br />
Siemens<br />
Eén van de partners in het DC is het<br />
elektronicabedrijf Siemens, dat sinds<br />
jaar en dag in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> resideert. Met<br />
de deelname aan het centrum wil het<br />
bedrijf een lokale bijdrage leveren aan<br />
het maatschappelijk verantwoord ondernemen.<br />
“Wij willen graag met onze<br />
technologie helpen het duurzaamheidsstreven<br />
in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> te ondersteunen.<br />
Het centrum geeft meer<br />
zichtbaarheid aan de duurzame initiatieven<br />
en heeft een aanjaagfunctie om<br />
de stad vooruit te helpen”, aldus een<br />
woordvoerder van Siemens. Over ideeen<br />
om de klimaatdoelstelling te behalen<br />
zegt hij: “Met de andere partners<br />
spreken we over de aanpak van gebouwen<br />
in de stad om energie te besparen<br />
en de mogelijkheden om de uitstoot<br />
van het openbaar vervoer te verminderen”.<br />
De reductie moet worden bereikt<br />
door meer bekendheid te creëren over<br />
de klimaatdoelstelling en burgers en<br />
bedrijven actief te betrekken bij de ontwikkeling<br />
van duurzame ideeën. Met<br />
het centrum is structurele subsidie van<br />
400.000 euro gemoeid.<br />
blijven langer thuis wonen, aldus wethouder<br />
Marnix Norder (PvdA, bouwen<br />
en wonen), “zelfs als ze kinderen hebben”.<br />
Toch wil hij nog niet over woningnood<br />
spreken.<br />
Dat de bezuinigingsoperatie van minister<br />
Blok (VVD, wonen) nadelig uitvalt<br />
voor <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> ligt aan de verdeelsleutel<br />
die het ministerie toepast. Voor elke woning<br />
die een corporatie in bezit heeft,<br />
moet 750 euro worden afgedragen. Dat<br />
geld moet opgebracht worden door de<br />
huren te verhogen.<br />
Maar volgens Norder heeft de minister<br />
bertustunnel en de Teldersweg. Van<br />
die moties is niets terechtgekomen.<br />
Vanwege veranderde inzichten, betoogde<br />
de advocaat van de gemeente.<br />
Bij die noordelijke variant zouden er<br />
bovendien ongelijkvloerse kruisingen<br />
komen bij de Scheveningseweg en de<br />
Stadhouderslaan. Maar omdat die veranderingen<br />
niet zijn gerealiseerd, ziet<br />
de gemeente zich niet meer gebonden<br />
aan de moties. Volgens Oomen is er<br />
sprake van een onbetrouwbare overheid.<br />
De verlegging van de Centrumring<br />
naar het Telderstracé heeft volgens de<br />
gemeente ook niet het effect dat de<br />
Laan Copes minder verkeer zal krijgen,<br />
zoals de bewoners wensen. Weliswaar<br />
betekent dit nu een toename van<br />
verkeer en verslechtering van de<br />
luchtkwaliteit op de Laan Copes en de<br />
Burgemeester Patijnlaan. Maar dat<br />
wordt gecompenseerd door een verbetering<br />
van de luchtkwaliteit in de binnenstad.<br />
De <strong>Haag</strong>se rechtbank vond dit niet onredelijk.<br />
De Raad van State mag nu in<br />
laatste instantie oordelen of dat zo is.<br />
De uitspraak volgt over zes weken.<br />
Monument voor verongelijkte burger<br />
Op de plekken in het centrum waar wordt gesloopt, vallen tijdelijk gaten<br />
in de beeldengalerij. Maar de collectie blijft groeien. Net is een nieuwe aanwinst<br />
geplaatst: ‘Calimero’ van David Bade. Het oorspronkelijk uit de<br />
koker van een Italiaanse tekenaar gekomen kuiken werd beroemd met<br />
klagen over de anderen: altijd groter. Bade heeft met twee kleintjes, de<br />
één zittend op de schouders van de ander, een monument willen oprichten<br />
voor de verongelijkte burger. Op de schouders ? Jawel. De anatomie van de<br />
kuikens volgt de fantasie van de maker. Het brons is zorgvuldig donker<br />
gepatineerd, bijna wit zijn de eierschaalhoedjes van beide Calimeros en op<br />
de rug van één van hen is met de dikke kwast de vlag van Curaçao<br />
aangebracht. Want ook op het Caribische eiland, zo weet Bade, die daar is<br />
geboren, tiert het Calimero-complex.>Foto: Courtesy Stroom.<br />
Norder wil dat corporaties minder betalen<br />
een verkeerd beeld van de draagkracht<br />
van de corporaties in de grote steden:<br />
“Ook in de sociale sector heb je woningen<br />
die nog goedkoper zijn dan de rest.<br />
Die huizen hebben meestal heel lage huren,<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> heeft veel van die huizen.<br />
Als je de huur van een woning in de Schilderswijk,<br />
van laten we zeggen 325 euro,<br />
verhoogt met twee procent, levert dat<br />
veel te weinig op om aan de eis van minister<br />
Blok te voldoen”.<br />
Het directe gevolg is dat <strong>Haag</strong>se corporaties<br />
nieuwe bouwplannen niet uitvoeren,<br />
of beperken, omdat het geld nodig is<br />
om de minister te betalen. De stagnatie<br />
op de huizenmarkt zal daardoor worden<br />
versterkt, verwacht Norder. In een brief<br />
aan de minister pleit hij voor een andere<br />
verdeelsleutel waarbij de grote steden<br />
enigszins worden ontzien en rekening<br />
wordt gehouden met de taken die de corporaties<br />
in de stadsvernieuwingsgebieden<br />
moeten uitvoeren. “Corporaties in<br />
andere delen van het land hebben het<br />
wat dat betreft makkelijker”. Minister<br />
Blok verwacht in het totaal een bedrag<br />
van 1,75 miljard van de Nederlandse woningbouwverenigingen.<br />
actueel
6>Varia<br />
terugblik<br />
Het bombardement van het Bezuidenhout<br />
trekt door jarenlange geheimzinnigheid<br />
over de oorzaak, nog steeds de<br />
aandacht van de media. In 1972 werden<br />
geheime dossiers in het National<br />
Archives in London over het bombardement<br />
openbaar. Hierin lezen we wat er<br />
werkelijk fout ging op 3 maart 1945.<br />
Het bombardement was een uiterste<br />
poging van de Britse luchtmacht om<br />
de lancering van Duitse V2-raketten te<br />
stoppen. Ze veroorzaakten in Londen<br />
duizenden doden en het dodental liep<br />
op, ondanks luchtaanvallen met kleine<br />
jachtvliegtuigen op de vele V2-doelen in<br />
en rond <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>. De Britse regering besloot<br />
daarom tot een aanval met middelzware<br />
bommenwerpers. In de ochtend<br />
van 3 maart 1945 waren deze bommenwerpers<br />
voor het eerst beschikbaar voor<br />
een aanval op het <strong>Haag</strong>se Bos.<br />
Op 2 maart kregen enkele eskaders op-<br />
foto’s uit het haags gemeentearchief<br />
Het <strong>Haag</strong>se Bos was te klein<br />
Brandende snippers<br />
woeien door de straten<br />
en staken verderop<br />
nieuwe branden aan<br />
Ingezonden mededelIng<br />
dracht voor een aanval op twee richtpunten<br />
op de Leidsestraatweg, met de<br />
coördinaten H.037-V.043 en H.042-<br />
V.064. Bij het verspreid neerkomen van<br />
de bommen zou het grootste deel van<br />
het <strong>Haag</strong>se Bos worden verwoest. Dat<br />
op een allerlaatste luchtfoto geen V2’s in<br />
het bos meer waren te zien, veranderde<br />
weinig. Elk ander V2-doel was te klein<br />
voor deze bommenwerpers. De commandant<br />
van de eskaders, Basil Embry,<br />
vond het <strong>Haag</strong>se Bos zelfs te klein voor<br />
zijn bommenwerpers en hij vroeg garantie<br />
dat woonhuizen vanaf 1000 yard (914<br />
meter) vanaf de twee richtpunten niet<br />
werden bewoond. Door onnauwkeurige<br />
communicatie kreeg hij een geruststellend,<br />
maar verkeerd antwoord. Hij dacht<br />
dat het Bezuidenhout tot zover als de Juliana<br />
van Stolberglaan was ontruimd en<br />
liet de aanval doorgaan.<br />
De volgende morgen om negen uur arriveerden<br />
Britse, Franse en Nederlandse<br />
bommenwerpers boven <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>.<br />
Daarvan bombardeerden 27 vliegtuigen<br />
het westelijke richtpunt in het <strong>Haag</strong>se<br />
Bos. De andere 24 bommenwerpers hadden<br />
een doel in het Bezuidenhout. Zij<br />
kwamen van een ander vliegveld, waar<br />
de inlichtingenofficieer de verkeerde<br />
coördinaten meegaf. Hij had verticaal en<br />
horizontaal verwisseld en tekende het<br />
richtpunt in het Bezuidenhout.<br />
Twijfelt u aan de hoogte van<br />
uw WOZ-waarde?<br />
Wij maken voor u kosteloos bezwaar!<br />
Bezwaar maken heeft vaak zin!<br />
Deze maand ontvangt u uw nieuwe WOZwaarde.<br />
Deze waarde wordt door verschillende<br />
instanties gebruikt om belastingen of heffingen<br />
aan u op te leggen. <strong>Den</strong>k hierbij aan de<br />
gemeentelijke onroerendezaakbelasting, de<br />
waterschapsheffingen en het eigenwoningforfait<br />
voor de inkomstenbelasting. Ook wordt<br />
de WOZ-waarde gebruikt voor de waarde van<br />
woningen die u via erfrecht verkrijgt (erfbelasting)<br />
en voor de waarde van andere woningen<br />
in box 3. Een te hoge WOZ-waarde kan voor u<br />
dus grote financiële gevolgen hebben voor vele<br />
jaren (zeker indien u via erfrecht hiermee te<br />
maken krijgt)<br />
Een goed bezwaarschrift loont!<br />
Wij als lokale NVM-makelaar / taxateur<br />
controleren of de waarde te hoog is.<br />
Als dit naar onze mening het geval is<br />
dan maken wij met behulp van onze<br />
jurist voor u kosteloos bezwaar!<br />
Deze combinatie geeft u de meeste<br />
kans op succes en kan u honderden tot<br />
zelfs duizenden euro’s besparen.<br />
WOZ<br />
WAARDE<br />
TE HOOG?<br />
Wij helpen u gratis!<br />
U heeft slechts 6 weken de tijd om bezwaar te maken, dus wacht niet langer!<br />
Als u in het gelijk wordt gesteld dan ontvangen wij een vergoeding van de gemeente.<br />
Dit kost u uiteindelijk dus niets. Winnen we niet? Dan betaalt u ook niets!<br />
Wat moet u doen!<br />
Een telefoontje naar 070 324.03.30 of een mailtje aan<br />
info@vanseventer.com met uw naam en uw contactgegevens<br />
is voldoende.<br />
Wassenaarseweg 3, 2596 CD ‘s-Gravenhage<br />
T. 070 - 324 03 30, E. info@vanseventer.com<br />
WWW.VANSEVENTER.COM<br />
De locatie van de eerste bominslagen is goed te zien op deze fotoserie van<br />
grote hoogte. >Foto: Royal Air Force<br />
De groep van 27 bommenwerpers moest<br />
het onder een wolkendek verscholen bos<br />
met behulp van radioapparatuur bombarderen.<br />
Dat ging op een verschrikkelijke<br />
manier mis. De noordenwind was tijdens<br />
het bombardement veel sterker dan<br />
men voor de aanval had opgekregen. De<br />
bommen vielen nu ver voor en ver naast<br />
het westelijk richtpunt, in het verlengde<br />
van de Emmastraat. Ze vielen op het<br />
Korte Voorhout en in het Bezuidenhout<br />
tot zover als de Theresiastraat. Het doel<br />
van de andere groep was door een gat<br />
in de bewolking goed zichtbaar en deze<br />
vliegtuigen bombardeerden ‘op zicht’. De<br />
bommen van deze groep vielen op het<br />
foute richtpunt in het Bezuidenhout.<br />
Op dat moment was de schade nog<br />
beperkt tot plekken waar de bommen<br />
neerkwamen, maar de aantrekkende<br />
wind blies de door bommen veroorzaakte<br />
branden verder de wijk in, richting<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> > Vrijdag 8 maart 2013<br />
Schenkkade. Brandende snippers woeien<br />
door de straten en staken verderop in de<br />
wijk nieuwe branden aan. De van veel<br />
materieel en personeel beroofde brandweer<br />
kon het werk niet aan. In de nacht<br />
had de <strong>Haag</strong>se brandweer geen brandstof<br />
meer voor de waterspuiten.<br />
In een eerste verklaring schreef de geschrokken<br />
Britse luchtmacht de schade<br />
buiten het doelgebied toe aan de onverwacht<br />
sterke wind. De spoedig hierna<br />
ontdekte fout van de verwisselde coördinaten<br />
hield men geheim tot 1972. Tot<br />
die tijd ontstonden er nieuwe theorieën<br />
van mensen die niet geloofden in de<br />
verkeerde wind. Volgens één complottheorie<br />
moest het bombardement een<br />
luchtaanval op communisten in het Bezuidenhout<br />
camoufleren. Maar waarom<br />
er naast een bom op het onbekende<br />
huis van de communisten nog bommen<br />
moesten vallen op minstens vijftien andere<br />
straten, wijd verspreid over het Bezuidenhout<br />
en ook nog bommen op het<br />
Korte Voorhout, blijkt verder nergens uit<br />
deze theorie.<br />
De werkelijke oorzaak wordt duidelijk<br />
na een dag onderzoek in het Londense<br />
National Archives. Niet alleen werden er<br />
coördinaten verwisseld, maar wie de in<br />
1972 vrijgegeven Britse dossiers vergelijkt<br />
met de <strong>Haag</strong>se, ziet dat bijna veertig<br />
procent van de slachtoffers van 3 maart<br />
te wijten was aan een verkeerde inschatting<br />
van de wind. Basil Embry had dus<br />
gelijk toen hij vond dat het doel te dicht<br />
bij woonhuizen lag. Het <strong>Haag</strong>se Bos was<br />
te klein voor dit bombardement.<br />
Jan van Wandelen<br />
www.gemeentearchief.denhaag.nl<br />
Sonos H-a-h.indd 1 24-02-13 22:01
Vrijdag 8 maart 2013 > <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong><br />
Einde ambtstermijn nabij: Hoekema blikt terug en kijkt vooruit<br />
‘Had ik niet meer kunnen doen?’<br />
Burgemeester Jan Hoekema: ‘Ik heb altijd heel goed dingen kunnen combineren’. > Foto: C&R<br />
de ambtstermijn van de Wassenaars<br />
burgemeester Hoekema loopt deze<br />
zomer af. Hij is ‘in’ voor een nieuwe<br />
termijn van zes jaar, maar of het<br />
zover zal komen, is de vraag. de<br />
burgemeester is door een reeks<br />
incidentjes zijn onomstreden status<br />
kwijtgeraakt. de leden van VVd en<br />
WWW (Wat Wassenaar Wil) zijn<br />
tegen een tweede termijn.<br />
Door Gilles Boeuf<br />
WASSENAAR -In de werkkamer van<br />
burgemeester, voormalig lid van de<br />
Tweede Kamer en oud-diplomaat Jan<br />
Hoekema (1952) schijnt de zon warm<br />
naar binnen maar het recente drama<br />
rond de dood van de 13-jarige Wassenaarse<br />
jongen Anass Aouragh is nog<br />
vers. “Je hoort veel drama’s in Nederland<br />
via de televisie maar als het dan zo<br />
dichtbij komt, doet dat natuurlijk wel<br />
wat met je”. De burgemeester begint er<br />
meteen over en ook in zijn berichtgeving<br />
op zijn blog en via Twitter valt te<br />
lezen wat de rol van burgemeester in<br />
zo’n geval met zich meebrengt. “De<br />
functie van burgemeester is zeer veelzijdig.<br />
Je bent burgervader, maar ook<br />
ambassadeur, het gaat over geld en over<br />
allerlei inhoud. Bij zo’n drama als dit<br />
moet je wel je agenda aan de kant kunnen<br />
schuiven”.<br />
De rol van burgemeester zou Hoekema<br />
graag, zijn ambtstermijn loopt 1 juli af,<br />
nog eens zes jaar op zich nemen. Al was<br />
RIJSWIJK - Na jaren van onenigheid<br />
zijn Lucas Onderwijs en de gemeente<br />
Rijswijk tot een huisvestingsconvenant<br />
gekomen over de toekomst van<br />
het Stanislascollege. De leerlingen<br />
van het praktijkonderwijs en het<br />
VMBO van het Stanislascollege gaan<br />
vanaf mei 2015 onderwijs volgen in<br />
één gebouw aan de Henriëtte Roland<br />
Holstlaan. Dit gebouw zal voor 5,7<br />
miljoen worden gerenoveerd waarvan<br />
het niet makkelijk voor een D66-man<br />
om in een ‘VVD-dorp’ aan de slag te<br />
gaan. “Dat was bijzonder. Toen mijn benoeming<br />
in 2007 plaatsvond, zat de<br />
VVD in de oppositie en had gehoopt,<br />
erop gerekend, zelf de burgervader- of<br />
moeder te kunnen leveren”. De verhoudingen<br />
waren slecht. “Elke burgemeester<br />
zegt over zijn gemeente dat die<br />
lastig is, maar Wassenaar is denk ik een<br />
behoorlijke uitdaging. De verhoudingen<br />
in de raad zijn sterk gepolariseerd,<br />
gepolitiseerd zelfs en dat maakt het lastig.<br />
Ik heb mij ingezet met hart en ziel<br />
maar het is geen ‘piece of cake’ ”.<br />
Kritisch<br />
De burgemeester kijkt niet op elk moment<br />
van de afgelopen jaren met voldoening<br />
terug. De verhoudingen waren<br />
gespannen en het heeft heel lang<br />
geduurd eer daar nu ‘misschien iets<br />
meer ontspanning in is gekomen’. “Ik<br />
had gehoopt dat wij iets verder zouden<br />
zijn met onze bestuurscultuur”.<br />
Ook zijn eigen rol is niet altijd onbesproken<br />
gebleven. De medewerking<br />
die hij multimiljonair David Hart gaf<br />
bij zijn poging een vergunning voor<br />
een heli-landingsplaats te verkrijgen,<br />
wekte woede in het dorp en dan waren<br />
er nog de pizza’s waarmee de burgervader<br />
in de haast zonder te betalen<br />
de supermarkt uitliep. Ook de boze<br />
sms die hij ten tijde van de seksrel begin<br />
vorig jaar aan de fractievoorzitter<br />
van WWW stuurde, toen die weiger-<br />
4,2 miljoen voor rekening komt van<br />
de gemeente.<br />
In 2007, in een eerder convenant, was<br />
er sprake van dat de school voor voortgezet<br />
onderwijs gehuisvest zou worden<br />
in het voormalige TH-gebouw.<br />
Met dat doel voor ogen heeft de gemeente<br />
Rijswijk die locatie toen aangekocht.<br />
De in Rijswijk over drie locaties<br />
verspreidde school, zou daarin<br />
worden gehuisvest en er zou worden<br />
de om raadsvragen over de rel in te<br />
trekken, viel niet overal goed.<br />
En dan was er de crisis in december van<br />
vorig jaar waarbij het voltallige college<br />
opstapte, Hoekema is er zelf van overtuigd<br />
dat hij dat tij niet kon keren. “Je<br />
bent zelf natuurlijk altijd kritisch op<br />
‘had ik niet meer kunnen doen’ maar<br />
ik ben ervan overtuigd dat ik de crises<br />
niet kon voorkomen. Ik hoop daarom<br />
echt dat we met het nieuwe college<br />
een goede doorstart kunnen maken”.<br />
De leden van de VVD zijn op hun beurt<br />
wel van mening dat Hoekema het anders<br />
had moeten doen. Recentelijk<br />
hebben zij zich in een ledenvergadering<br />
uitgesproken tegen een terugkeer<br />
van de burgemeester. Ook WWW (Wat<br />
Wassenaar Wil) zegt bij monde van partijvoorzitter<br />
Hendrickx dat ‘WWW een<br />
burgemeester zoekt die politieke processen<br />
goed kan managen en daar voldoet<br />
Hoekema niet aan’.<br />
Verhouding<br />
De drie nieuwe wethouders van buiten<br />
het Wassenaarse, Leendert de Lange<br />
(VVD), Fatma Koser Kaya (D66) en<br />
Eppe Beimers (CDA) zijn nu enkele weken<br />
aan het werk in het dorp. “Ik hoop<br />
met name dat we in die bestuurscultuur<br />
stappen kunnen zetten om tot een<br />
verbeterde verhouding tussen de raad<br />
en het college te komen en ook binnen<br />
de raad”. Wat dat betreft kon het voorstel<br />
van Professor van den Berg, later<br />
overgenomen door Bruno Bruins, om<br />
onderzocht of er op die locatie ook een<br />
‘Technocentrum’ kon worden gerealiseerd.<br />
De ontwikkelingen op de vastgoedmarkt<br />
vanwege de economische crises<br />
hebben de situatie drastisch veranderd.<br />
De gemeente heeft de TH-locatie aangekocht<br />
maar is van mening dat de school<br />
haar financiële verplichtingen voor de<br />
ontwikkeling van de locatie niet is nagekomen.<br />
De school beroept zich op ‘on-<br />
met wethouders van buiten te werken,<br />
op zijn instemming rekenen. “Ik heb de<br />
wethouders zelf niet gekozen maar ik<br />
ben door Anouk van Eekelen, fractievoorzitter<br />
van de VVD, goed betrokken<br />
geweest. Complimenten aan haar wat<br />
dat betreft, ze heeft heel goed haar verantwoordelijkheid<br />
genomen”.<br />
Bestendig<br />
De verschillende rollen die een burgemeester<br />
volgens Hoekema vervult,<br />
combineert hij met talloze bestuursfuncties.<br />
Driekwart daarvan in de culturele<br />
sector. “Ik heb altijd heel goed<br />
dingen kunnen combineren. Ik ben<br />
denk ik geboren met een grote dosis<br />
energie en kan heel veel aan”. Van<br />
stress heeft hij geen last. “Je moet natuurlijk<br />
wel je eigen grenzen kennen<br />
en prioriteiten stellen”.<br />
In zijn loopbaan heeft hij internationale<br />
ambities afgewisseld met lokaal<br />
bestuur en is zo ‘toch weer in het lokale<br />
beland’. “Ik wilde de wereld verbeteren<br />
vroeger, daarmee is mijn internationale<br />
ambitie verklaard en ik wil<br />
ook Nederland en Wassenaar een beetje<br />
verbeteren en daar is mijn lokale<br />
ambitie mee verklaard”. Wat hem betreft<br />
is het werk nooit af en heeft hij<br />
veel zin in een nieuwe termijn. “De afgelopen<br />
weken hebben mij gesterkt in<br />
die mening. Er eerst nu de overtuiging<br />
dat we als college goed willen delen<br />
met de raad, het zorgvuldig willen<br />
doen”.<br />
Eindelijk overeenstemming over Stanislascollege<br />
verwachte omstandigheden’ waardoor<br />
ze niet in staat was de plichten uit het<br />
convenant te vervullen.<br />
De gemeente Rijswijk heeft om juridische<br />
procedures te voorkomen niet<br />
vastgehouden aan het convenant uit<br />
2007. Met de keuze voor de H. Roland<br />
Holstlaan komen de andere locaties,<br />
de TH, de Burgemeester Elsenlaan en<br />
de Generaal Vetterstraat vrij voor herontwikkeling.<br />
verreck<br />
regio
8>opinie<br />
Een jaar voor de verkiezingen:<br />
Tijd voor persoonlijke ambities<br />
Door Jan van der Ven<br />
Na een week voorjaarsreces is de gemeenteraad<br />
weer aan de slag gegaan.<br />
Alsof er niets aan de hand is. Maar<br />
schijn bedriegt, want er is wel degelijk<br />
iets aan de hand. Over een jaar namelijk<br />
zijn er verkiezingen voor de nieuwe<br />
gemeenteraad en de onrust die dat<br />
teweeg brengt, is nu al merkbaar.<br />
Soms in achterkamertjes, soms heel<br />
openlijk. Zoals in de wandelgangen<br />
van de gemeenteraad. Wie dook daar<br />
ineens, na drie jaar afwezigheid, op?<br />
Wouter Booij, die nog niet zolang geleden<br />
de Jonge Socialisten in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>/<br />
Leiden aanvoerde. Waarom is Wouter<br />
Booij ineens zo opvallend aanwezig in<br />
de wandelgangen? Hij maakt er zelf<br />
geen geheim van. Gevraagd en ongevraagd<br />
zegt hij: “Het wordt tijd dat de<br />
raadsfractie van de PvdA wordt verjongd.<br />
Ik wil dus raadslid worden”.<br />
Met nog een jaar te gaan naar de raadsverkiezingen<br />
zijn de politieke partijen<br />
steeds meer met zichzelf bezig, wat<br />
ook geldt voor de vier partijen die de<br />
huidige coalitie vormen (PvdA, VVD,<br />
D66 en CDA). Het komende jaar wordt<br />
vooral gebruikt om het eigen profiel op<br />
te frissen, aan de hand van een verkiezingsprogramma<br />
en natuurlijk met een<br />
klinkende kandidatenlijst in de hand<br />
met voorop een lijsttrekker waar niemand<br />
omheen kan. Maar zover is het<br />
nog lang niet, eerst moeten de verkiezingsprogramma’s<br />
worden geschreven<br />
en moeten commissies van deskundigen<br />
zich buigen over de vraag wie straks<br />
bekwame kandidaten voor de gemeenteraad<br />
zijn. En dan is er natuurlijk de<br />
meest prangende vraag voor elke partij:<br />
wie wordt straks de lijsttrekker?<br />
Intussen wordt wel de balans opgemaakt<br />
bij de vier genoemde coalitiepartijen.<br />
De kleinste partij, het CDA,<br />
zette er vanaf het begin stevig de sporen<br />
in. Met Karsten Klein als wethouder<br />
en politieke voorman viel niet te<br />
marchanderen. Zijn harde hand liet<br />
zich overal voelen, tot in de kleinste<br />
uithoeken van zijn eigen fractie. Klein<br />
duldt geen tegenstand, zoals onlangs<br />
weer eens bleek uit de slag die hij leverde<br />
rond het ADO-dossier met D66fractievoorzitter<br />
Rachid Guernaoui.<br />
Omdat er geen tegenspelers te vinden<br />
zijn in de christendemocratische gelederen,<br />
zal Klein opnieuw lijsttrekker<br />
worden.<br />
Bagagedrager<br />
Voor D66 liggen de kaarten op dit moment<br />
minder helder. Kan en durft er<br />
uw mening<br />
Tramlawaai<br />
Sinds de traimrails op het Lage Zand<br />
richting Kalvermarkt vervangen zijn,<br />
is het geknerp en gepiep van de tram<br />
niet om aan te horen. Vele omwonenden<br />
hebben al geklaagd, vooral natuurlijk<br />
zij die boven de tram wonen, maar<br />
ook wij, in onze toren De Kroon aan<br />
het Lage Zand.<br />
HTM heeft in een in de buurt verspreide<br />
informatiebrief laten weten het lawaaiprobleem<br />
op te zullen lossen. Dit<br />
is volgens hen gebeurd door het storten<br />
van porfier tussen de niet-geasfalteerde<br />
rails. Dit heeft zo goed als geen<br />
effect gehad wat het verminderen van<br />
lawaai betreft.<br />
Sinds de sluiting van de Bosbrug nabij<br />
het Korte Voorhout is het nog erger<br />
(kan dat, ja dat kan) geworden. Er rij-<br />
Wouter Booij, nog niet zolang geleden aanvoerder van de Jonge Socialisten in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>/Leiden, zou wel raadslid<br />
van de PvdA willen worden. > Foto: PR<br />
iemand om D66-wethouder Marjolein<br />
de Jong heen? Ze zorgde drie jaar geleden<br />
voor een fraaie winst (van 2 naar 6<br />
raadszetels). Weliswaar via de bagagedrager<br />
van landelijk leider Alexander<br />
Pechtold, maar ze loodste de Democraten<br />
vervolgens de coalitie in. Om daarna<br />
zelf wethouder te worden. De Jong<br />
heeft zich stevig laten gelden, met een<br />
steeds scherper oog naar de huidige<br />
fractievoorzitter Rachid Guernaoui.<br />
Want die maakt momenteel zijn kansberekeningen<br />
voor het lijsttrekkerschap.<br />
Zal hij het straks gaan wagen?<br />
Of zal er nog een andere kandidaatlijsttrekker<br />
opduiken, in de persoon<br />
van wethouder Ingrid van Engelshoven?<br />
De onduidelijkheid die momenteel in<br />
D66 heerst, raakt soms ook de vrede in<br />
de coalitie, want steeds vaker wordt er<br />
gezucht over de onhandige bestuursstijl<br />
van de partij. Onhandigheid die<br />
soms zelfs gevaarlijke aspecten krijgt,<br />
zoals onlangs nog tijdens het debat<br />
over het bestemmingsplan Oostduin-<br />
Arendsdorp. D66 kwam toen op het<br />
nippertje en zonder enig vooroverleg<br />
met de coalitiegenoten met een wijzigingsvoorstel<br />
de nieuwbouw daar wat<br />
minder fors te maken. Om zodoende<br />
den hier nu drie extra trams vanwege<br />
omleidingen gedurende minimaal een<br />
jaar.<br />
Omdat HTM zich stoïcijns verschanst<br />
in weet ik waar, leek het me goed jullie<br />
te informeren. Ik ben benieuwd of<br />
de HTM reageert. Wij komen er niet<br />
doorheen.<br />
Anna Ofman<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> verwelkomt<br />
ingezonden brieven van maximaal 200<br />
woorden. De redactie behoudt zich het<br />
recht voor deze te redigeren. Vermeld<br />
altijd uw adres (en liefst ook uw telefoonnummer),<br />
ook wanneer u e-mailt.<br />
het groene gezicht wat op te poetsen.<br />
Het neveneffect was fikse irritatie bij<br />
de andere coalitiepartijen.<br />
De VVD kent een ander probleem,<br />
waar de partij het komende jaar aan<br />
moet werken. De partij verloor oogappel<br />
Sander Dekker aan het kabinet, hij<br />
werd er staatssecretaris. De opvolging<br />
van Dekker werd intern gladjes geregeld,<br />
fractievoorzitter Boudewijn Revis<br />
werd probleemloos wethouder van<br />
financiën en eerste man van de partij.<br />
Hij zal later worden gekozen tot lijsttrekker.<br />
Revis moet dan zelf in de<br />
praktijk gaan bewijzen wat hij in een<br />
eerder stadium bedacht toen hij campagnemanager<br />
was van de landelijke<br />
VVD-campagnes. Hij moet al doende<br />
uit de schaduw van zijn voorganger<br />
Dekker zien te komen.<br />
Kalm<br />
Zo kalm als het kabbelt in de VVD, zo onvoorspelbaar<br />
ziet het komende jaar er<br />
voor de PvdA uit. Centrale vraag is wie er<br />
lijsttrekker wordt. Wordt het opnieuw<br />
Jeltje van Nieuwenhoven? Die werd<br />
drie jaar geleden onverwacht ingezet als<br />
stemmentrekker. Het lukte, de PvdA<br />
werd de grootste partij van <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>.<br />
Van Nieuwenhoven kreeg vervolgens<br />
<strong>Haag</strong>se Harry<br />
© Marnix Rueb<br />
de bijna onmogelijke taak de fractie bij<br />
elkaar te houden. Uitgezonderd de<br />
stemming over het Spuiforum, toen het<br />
PvdA-raadslid Verspuij als enige van zijn<br />
fractie tegenstemde, is Van Nieuwenhoven<br />
erin geslaagd de verschillende stammen,<br />
waaruit de fractie bestaat, bij elkaar<br />
te houden. Opvallend is bijvoorbeeld<br />
dat tot op heden geen enkel lid de<br />
fractie de rug toekeerde.<br />
Maar zeker met de raadsverkiezingen<br />
in aantocht, roeren fractieleden zich<br />
steviger. Ieder zoekt zijn of haar achterban<br />
op. Rajesh Ramnewash bijvoorbeeld.<br />
In stilte neemt deze PvdA’er het<br />
op tegen wethouder Baldewsingh, die<br />
drie jaar geleden bijna 7.000 voorkeurstemmen<br />
kreeg, hoofdzakelijk vanuit<br />
de Hindoestaanse gemeenschap. Ramnewash<br />
wil Baldewsingh graag van de<br />
Hindoestaanse troon stoten en werpt<br />
daarbij alles in de strijd, zoals onlangs<br />
de overlast in de Schilderswijk door<br />
hondenpoep.<br />
Mist<br />
Bepalend is dus wie straks de PvdA<br />
gaat leiden. Over deze essentiële vraag<br />
hangt tot op heden vooral dichte mist,<br />
posities worden vooralsnog alleen stilletjes<br />
ingenomen. De kans dat Van<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> > Vrijdag 8 maart 2013<br />
Nieuwenhoven weer lijsttrekker<br />
wordt, lijkt klein. Wordt het dan opnieuw<br />
een strijd tussen de twee wethouders<br />
Henk Kool en Marnix Norder?<br />
Of vindt de laatste elders een veilig<br />
heenkomen, zodat hij de strijd met<br />
Kool niet opnieuw hoeft aan te gaan?<br />
Zodat Kool lijsttrekker kan worden?<br />
In dat geval moet hij goed naar zijn<br />
fractie kijken, want daar gieren de ambities<br />
door de aderen. Marieke Bolle<br />
proefde eerder van het wethouderschap<br />
en weet vanaf dat moment: dit<br />
smaakt naar meer. Maar ook haar collega<br />
Bas Sepers heeft bestuurlijke ambities.<br />
Hij was al eens fractievoorzitter<br />
en maakt zich op voor het wethouderschap.<br />
En wat te denken van de ambities<br />
van Jos de Jong, het raadslid dat de<br />
intern omstreden plannen voor het<br />
Spuiforum verdedigde?<br />
Het gevaar voor al deze socialistische<br />
ambities komt echter, net als drie jaar<br />
geleden, opnieuw van buiten. Van<br />
links (de SP beukt op de linkervleugel<br />
en zal dat met Ingrid Gyömörei als<br />
nummer één opnieuw gaan doen) en<br />
van rechts (de PVV). Drie jaar geleden<br />
was het de PVV die met Wilders aan<br />
het hoofd acht raadszetels vergaarde,<br />
de partij werd daarmee net niet de<br />
grootste in de gemeenteraad. Hoe het<br />
de PVV verder verging, is bekend: ondanks<br />
de soms meedogenloze aanpak<br />
van, in PVV-jargon, de bestuurlijke elite,<br />
is deze partij zelf in verval geraakt.<br />
De bedoelde mokerslagen komen<br />
steeds minder hard aan.<br />
Nieuwe ontwikkelingen bieden kansen<br />
voor ontevreden kiezers, die er zeker<br />
in een stad als <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> altijd zullen<br />
zijn. De Groep de Mos, vernoemd<br />
naar ex-PVV’er Richard de Mos, bijvoorbeeld.<br />
De Mos is druk doende zich<br />
van zijn PVV-imago te ontdoen en timmert<br />
vriendelijk lachend stevig aan de<br />
weg. Met een beetje goede wil is De<br />
Mos goed voor een paar zetels. Een andere<br />
nieuwe ontwikkeling die zich<br />
mogelijk gaat aandienen, is de oprichting<br />
van een ouderenpartij. Voormalig<br />
PvdA-kopstuk Constant Martini, die<br />
zich eerder liet uitschrijven als lid van<br />
de PvdA, denkt al geruime tijd na over<br />
de oprichting van een partij die zich op<br />
ouderen richt. Het idee leek aanvankelijk<br />
nog luchtfietserij, maar met de<br />
sterke opkomst van 50Plus in de landelijke<br />
peilingen, lijkt een afgebakende<br />
doelgroep ineens binnen handbereik:<br />
de ontevreden oudere Hagenaar.<br />
Jan van der Ven is politiek redacteur van deze<br />
krant
Vrijdag 8 maart 2013 > <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong><br />
ABN AMRO CPC Loop uitgebreid bij West<br />
Natuurlijk volgt Omroep West ook dit jaar LIVE de ABN AMRO CPC Loop <strong>Den</strong><br />
<strong>Haag</strong> op 89.3 Radio West. ’s Avonds is op TV West een uitgebreid programma te<br />
zien met een verslag van het evenement.<br />
Tussen 12.00 uur en 17.00 uur doet Onno Hansum op Radio West LIVE verslag vanaf het Malieveld. Ook<br />
lopers wordt aangeraden een oortje te dragen en af te stemmen op 89.3 FM, omdat de organisatie ook<br />
de lopers zelf op de hoogte houdt van het laatste nieuws via Radio West.<br />
Op TV West is zondagavond 10 maart een uitgebreide samenvatting te zien van zowel de wedstrijd,<br />
maar vooral ook van de recreanten, de kinderlopen en natuurlijk de sfeer in de stad. Bijzonder zullen de<br />
bijdragen zijn van Sjaak Bral die vanaf het parcours, op een motor, bijzondere interviews met lopers heeft.<br />
Volg de CPC Loop via Omroep West op zondag 10 maart<br />
12.00-17.00 uur via Radio West, vanaf 20.00 uur op TV West (herhaling in de uren daarna)<br />
eConomie Foto: Pan Chen<br />
grenzen heen te gaan”. In Nederland lijden<br />
320.000 mensen aan COPD, een<br />
chronische longziekte. “Dat kost veel<br />
geld, ook omdat het een systeemziekte is<br />
waarbij alles achteruit gaat”.<br />
Een doorbraak was de aanschaf van de activiteitenmonitor<br />
van McRoberts door<br />
het longrevalidatiecentrum Revant in<br />
Breda en het Sint Franciscus Gasthuis in<br />
Rotterdam. Alle COPD-patiënten worden<br />
een week in het dagelijks leven gemeten<br />
om een juiste diagnose te stellen en een<br />
plan van aanpak te maken.<br />
Parkinson<br />
Ook is McRoberts partner in een netwek<br />
van vijf universiteiten en vier bedrijven.<br />
Zij mogen met Europees geld een promovendus<br />
aanstellen en onderzoek doen<br />
naar de ziekte van Parkinson. Het aandeel<br />
van McRoberts in het onderzoek is om samen<br />
met de faculteit bewegingswetenschappen<br />
van de Vrije Universiteit Amsterdam<br />
nieuwe methoden te ontwikkelen<br />
waarmee vroegtijdig Parkinson<br />
opgespoord kan worden. Bij de ziekte Parkinson<br />
is het bewegen verstoord. Boven-<br />
dien wordt gemeten hoeveel er in het dagelijks<br />
leven wordt bewogen en welke<br />
problemen zich daarbij voordoen. Door<br />
dit project worden jonge onderzoekers gestimuleerd<br />
te werken onder leiding van<br />
topwetenschappers en met innovatieve<br />
bedrijven.<br />
Van Lummel: “Nu ouderen steeds ouder<br />
worden, kunnen ze hun kwaliteit van leven<br />
verbeteren door vaker en meer te bewegen.<br />
Ons apparaatje geeft dat precies<br />
aan”. Ouderen die denken dat ze ‘nu eindelijk<br />
eens mogen zitten’ worden met de<br />
resultaten van de activiteitenmonitor gestimuleerd<br />
om extra te bewegen.<br />
De activiteitenmonitor van McRoberts<br />
verwerkt 181 miljoen getallen per week,<br />
die dankzij de bijpassende hardware binnen<br />
een half uur in een staatje kunnen<br />
worden ondergebracht. Van Lummel:<br />
“Dankzij onze vijfde generatie hardware<br />
kunnen die gegevens razendsnel worden<br />
verwerkt. We hebben continue geïnnoveerd”.<br />
De behandelend arts weet direct<br />
of en hoe lang de patiënt heeft gestaan, gezeten<br />
of gelopen en kan op basis van de gegevens<br />
een behandelplan vaststellen.<br />
“Daarmee kan verlies van mobiliteit worden<br />
voorkomen. Onderzoek wijst uit dat<br />
mensen dat verlies erger vinden dan het<br />
hebben van kwalen”, zegt Van Lummel.<br />
Samenhang<br />
Eén van de nieuwe onderzoeken waarbij<br />
McRoberts betrokken is, gaat over de<br />
kwaliteit van leven. “We onderzoeken of<br />
we samenhang ontdekken tussen de sociale,<br />
mentale en fysieke gezondheid”. Ook<br />
daartoe werkt McRoberts samen met de<br />
Vrije Universiteit in Amsterdam. “Dat<br />
doen we het liefst, omdat we dan kunnen<br />
innoveren”. Een ander onderzoek betreft<br />
de relatie tussen de kwaliteit van slapen<br />
en bewegen.<br />
Meurs: “Er zijn natuurlijk meer indicatoren<br />
zoals temperatuur, bloeddruk,<br />
hartslag, maar ook bewegen wordt nu<br />
als een belangrijk signaal voor gezondheid<br />
gezien. Dat bijvoorbeeld loopsnelheid<br />
één van de vroege indicatoren is<br />
van achteruitgang is onlangs bewezen.<br />
Onze activiteitenmonitor is een puzzelstukje<br />
in het hele aanbod van de zorg.<br />
Het is niet een panacee voor alles, maar<br />
we zijn een onderdeel van het geheel”.<br />
Vijfentwintig Jaar geleden, toen het bedrijf<br />
begon, was er nog veel onwetendheid,<br />
zegt Van Lummel. “Toen toonde onderzoek<br />
in Britse dubbeldeksbussen aan<br />
dat de kaartjesverkopers gezonder en langer<br />
leefden dan de buschauffeurs die de<br />
hele dag zaten. De kaartjesknippers moesten<br />
immers trap-op-trap-af van voornaar-achter<br />
de passagiers bedienen. Dit<br />
leidde er uiteindelijk toe dat er nu wereldwijd<br />
consensus bestaat over het belang<br />
van bewegen en dat er wereldwijd richtlijnen<br />
zijn vastgesteld.<br />
Bewegingspatroon<br />
Van Lummel weet nog dat toen de Nederlandse<br />
norm voor gezond bewegen in<br />
2000 werd vastgesteld, mensen schriftelijk<br />
of telefonisch werd gevraagd naar hun<br />
bewegingspatroon. “Maar dat werkte<br />
niet. Mensen vergeten zaken te melden,<br />
of doen zich beweeglijker voor dan ze zijn.<br />
Maar wij met z’n allen, afhankelijk van je<br />
beroep natuurlijk, zitten acht tot elf uur<br />
per dag”. Wat Van Lummel betreft wordt<br />
de Nederlandse norm voor gezond bewegen<br />
herzien, juist omdat veranderingen in<br />
het bewegingspatroon indicaties kunnen<br />
zijn van een verslechterende gezondheid.<br />
De activiteitenmonitor van McRoberts<br />
meet heel precies wanneer een persoon<br />
zit, loopt of ligt, maar geeft dankzij een<br />
sensor die is ontwikkeld in samenwerking<br />
met de TU Twente en een revalidatiegeneeskunde<br />
van de Erasmus in Rotterdam<br />
ook aan of de bewegingen in snelheid<br />
afnemen. Langzamer lopen kán aangeven<br />
dat de gezondheidssituatie verslechtert.<br />
“Daarin zijn wij geavanceerder dan de<br />
Amerikaanse activiteitenmonitor, die<br />
aanvankelijk wel over een veel langere periode<br />
bewegingen van personen kon meten<br />
maar veel minder precies. Het per seconde<br />
meten is belangrijk, want in vijftien<br />
seconden kan al veel gebeuren”.<br />
In elk geval blijven de 41 jaar getrouwde<br />
Van Lummel en Meurs zelf nog lang bewegen.<br />
Ondanks dat Van Lummel de pensioengerechtigde<br />
leeftijd binnen afzienbare<br />
termijn bereikt, wil hij van geen stoppen<br />
met werken weten. Meurs evenmin.<br />
Zeker nu de monitor van McRoberts binnen<br />
een competitie in Europees verband<br />
als beste is geselecteerd en voor onderzoek<br />
wordt ingezet door zeven universiteiten<br />
en acht farmaceutische industrieen.<br />
Ziggo<br />
digitaal<br />
30
10>interview<br />
Vilan<br />
Wisselwoning<br />
xxxxx<br />
Elke ochtend begrijp ik niet waar<br />
ik Vilan ben. van Dan de daagt Loo het besef: o, de<br />
wisselwoning. Vervolgens leg ik<br />
het uit aan mijn kleine rode kater<br />
Tim, die het ’s morgens evenmin<br />
weet. Zo hebben we steun aan elkaar,<br />
en dat is hard nodig.<br />
Laat ik eerst zeggen dat ik opgelucht<br />
ben uit de renovatie-herrie<br />
te zijn. Vooral toen de mannen<br />
vanuit de onderwoning een gat<br />
in de muur boorden naar mijn<br />
bovenwoning, was ik een instorting<br />
nabij. Ongelukkig genoeg<br />
stond ik toen net op de trap en ik<br />
bleef staan waar ik stond, eerst uit<br />
nieuwsgierigheid (wat gebeurt<br />
daar toch?), daarna uit ontzetting<br />
(ze gaan door de muur!) en<br />
vervolgens omdat ik moest huilen<br />
(dit komt nooit meer goed). Een<br />
gebrekkig Nederlands sprekende<br />
Turkse klusman aaide me met<br />
mededogen over mijn arm en<br />
ik snikte iets tegen hem over de<br />
kwetsbaarheid van mijn Indische<br />
damesromans. Hij knikte eens.<br />
Dus het is voor iedereen beter dat<br />
ik in een wisselwoning zit.<br />
En ik moet ook zeggen, ik leef hier<br />
in principe in luxe. Het is gemeubileerd<br />
en gedecoreerd. Ik heb een<br />
halve meter flatscreentelevisie.<br />
Er staat een leren bank met twee<br />
bijpassende fauteuils. En er is een<br />
moderne keuken met magnetron,<br />
heel wat anders dan mijn oude<br />
gasfornuis waar inmiddels slechts<br />
één pit nog werkt. In de badkamer<br />
vond ik een droger en een<br />
wasmachine. De gebruiksaanwijzing<br />
van beide apparaten is voor<br />
mij vooralsnog hogere wiskunde.<br />
Het mooiste is: dit huis heeft vier<br />
kamers, en in mijn eigen huis heb<br />
ik er twee. Dus het is een enorme<br />
vooruitgang, op zich.<br />
Maar ik ben ongelukkig. Dat komt<br />
door Tim. Hij is bang in dit grote<br />
huis. Het trapgat vindt hij te diep<br />
en het laminaat is hem te glad.<br />
Ook al liggen er inmiddels overal<br />
tapijtjes en kussens, hij is het liefste<br />
op de slaapkamer. Die is veilig.<br />
Daar kom ik dus een paar keer per<br />
dag, om te aaien en samen te spelen<br />
met zijn lievelingslintje. Twee<br />
keer is hij naast me door de gang<br />
gelopen, met een lage rug en een<br />
zwiepend staartje. Inmiddels nemen<br />
we alletwee druppeltjes, hij<br />
tegen de angst en ik om sterk te<br />
blijven, voor hem. Want we moeten<br />
dóór.<br />
Nog twee maanden mag ik wonen<br />
in dit rustige huis. ’s Avonds zit ik<br />
in de huiskamer te tikken, terwijl<br />
Tim zich in de slaapkamer verschuilt.<br />
Wat heeft een mens toch<br />
aan luxe, als een klein dier zich<br />
niet thuis voelt?<br />
Vilan van de Loo<br />
Miranda van Kralingen, ‘een beetje per ongeluk’ artistiek leider<br />
‘Tussen film en<br />
opera mag geen groot<br />
verschil bestaan’<br />
Wars van glamour of diva-opsmuk beweegt operadirecteur, annex coach,<br />
performer en sopraan Miranda van Kralingen (53) zich door een druk<br />
muzikaal leven. Samen met man tjitte, hun twee golden retrievers en twee<br />
katten verplaatst zij zich in een onverbiddelijk ritme van en naar hun Friese<br />
boerderij, het bovenhuis in de <strong>Haag</strong>se Archipelbuurt en een kleine kamer in<br />
Maastricht, de stad waar zij als artistiek leider over Opera Zuid waakt. ‘Drie<br />
diensten per dag’ draait ze nu zij met Pagliacci bij Opera Zuid ook nog haar regiedebuut<br />
maakt. Donderdag 14 maart staat Pagliacci in het Lucent Danstheater in<br />
eigen stad <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>.<br />
Door Vera de Jonckheere<br />
Miranda van Kralingen studeerde in<br />
1987 cum laude af aan het Sweelinck<br />
Conservatorium; vijf jaar tevoren had<br />
zij haar man, steun en toeverlaat, altviolist<br />
Tjitte de Vries, leren kennen.<br />
Een succesvolle internationale opera-<br />
en concertcarrière volgde, waarin zij<br />
ook theaterprogramma’s en master<br />
classes verzorgde. Haar stem beweegt<br />
zich soepel tussen jazz, klassiek zestiende<br />
eeuws (Monteverdi) en twintigste<br />
eeuws (Messiaen) repertoire.<br />
Muziek is haar bron van vreugde en<br />
troost vanaf het moment dat zij haar<br />
stem ontdekte bij het studentencabaret<br />
in Groningen, waar zij enige tijd<br />
Frans studeerde. Na zeventien jaar<br />
kuste zij in 2004 het operabestaan<br />
als solist voorlopig vaarwel om Opera<br />
Zuid naar een ander plan te tillen.<br />
De rol van coach is haar op het lijf<br />
geschreven. Jonge getalenteerde zangers,<br />
regisseurs, ontwerpers, dirigenten<br />
en theatermakers begeleiden om<br />
het beste in zichzelf te ontdekken.<br />
“Voor veel ensembleleden is Opera<br />
Zuid de eerste stap op weg naar internationale<br />
podia”.<br />
Regiedebuut<br />
Tijdens het coachen en ontwikkelen<br />
van talenten boort zij ook in zichzelf<br />
steeds nieuwe laagjes aan. Vorig jaar<br />
nam Van Kralingen, artistiek leider<br />
van Opera Zuid, ‘een beetje per on-<br />
geluk’ de regie van de opera Pagliacci<br />
uit 1892 van Ruggero Leoncavallo op<br />
haar schouders. Alsof haar agenda nog<br />
niet voldoende gevuld was.<br />
“Eigenlijk verliep dit regiedebuut<br />
op dezelfde manier als mijn start bij<br />
Opera Zuid in 2004. Bestuursvoorzitter<br />
Henk Kivits nodigde mij uit om<br />
in Maastricht ideeën uit te wisselen<br />
over Opera Zuid. Het bedrijf maakte<br />
lastige tijden door. Aan het eind van<br />
het gesprek was ik ineens de leider<br />
van het gezelschap”. Zij is nu gelukkiger<br />
dan als de betrekkelijk eenzame<br />
solo-artiest die van het ene internationale<br />
podium naar het andere reisde.<br />
Haar leiderschap is in die negen jaar<br />
steeds meer gaan bestrijken. Naast<br />
bedrijfsvoering, repertoirekeuze en<br />
productie- en podiumteams samenstellen,<br />
omvat het ook het inspreken<br />
van spotjes, de eindredactie van programmaboekjes,<br />
flyers, het samenstellen<br />
van boventiteling tot uitgebreid<br />
politiek lobbyen aan toe. Ze<br />
‘Zó moest het<br />
overal, en<br />
vervolgens waren<br />
we vier ton lichter’<br />
doet het er bij: alles wat werkt voor<br />
het bedrijf bij het huidig economisch<br />
laagtij. “We waren eerst bijna weg<br />
en nu zijn we er ondanks ingrijpende<br />
bezuinigingen nog. Aan het zogeheten<br />
opschudden was dit gezelschap<br />
helemaal niet toe: we deden al<br />
waanzinnig veel voor weinig. Zozeer<br />
zelfs dat de toenmalig staatssecretaris<br />
ons een voorbeeld voor anderen<br />
noemde. Zó moest het overal, en<br />
vervolgens waren we vier ton lichter.<br />
We zijn beschaafd gebleven, hebben<br />
niet gevloekt en getierd, maar zijn in<br />
plaats daarvan op deuren gaan kloppen.<br />
Het kost een paar wallen, en ik<br />
heb er kleine oogjes van gekregen,<br />
maar we zijn er nog en gaan dóór. Met<br />
steun van de provincies Limburg en<br />
Brabant hopen we de huidige drie<br />
producties per jaar te kunnen behouden”.<br />
Opera Zuid is talentontwikkeling,<br />
is het motto van Miranda van<br />
Kralingen. “We willen jonge mensen<br />
een kans bieden door middel van<br />
praktijkervaring; de ontwikkeling<br />
van oudere zangers naar een zwaarder<br />
stemvak slaan we ook beslist niet<br />
over”. Daarnaast voelt zij zich verantwoordelijk<br />
voor de banen van mensen<br />
op kantoor bij Opera Zuid.<br />
Pagliacci<br />
Dingen komen op haar weg. Niets<br />
wat zij heeft gedaan, is gestoeld op<br />
ambitie. Ook het regisseren vloeit logischerwijs<br />
voort uit alles wat zij ge-<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> > Vrijdag 8 maart 2013<br />
>Foto: Piet Gispen<br />
speeld, gezien en meegemaakt heeft.<br />
De Duitse operaregisseur Harry Kupfer<br />
– haar grote voorbeeld – suggereerde<br />
haar al eerder om zelf te gaan regisseren.<br />
Als geen ander nam hij waar<br />
hoe Van Kralingen – secuur op muziek<br />
en regie – rollen in zich opzoog<br />
en ze vervolgens zonder operapathos,<br />
‘normaal’ geloofwaardig neerzette.<br />
‘Mach’s wenn’s brennt’, zei hij, maar<br />
de vlam laaide destijds nog niet hoog<br />
genoeg op. Nu brennt het als een tierelier,<br />
maar ze moest over de streep<br />
getrokken worden. “Tjitte heeft me<br />
altijd gestimuleerd om het kleinschalige<br />
regiewerk dat ik al verrichtte verder<br />
uit te breiden. Alles komt in regie<br />
samen. Spelen en kijken. Mijn liefde<br />
voor muziek, filmverslaving, bühneervaring<br />
en de behoefte om mensen<br />
op de juiste plek tot hun recht te laten<br />
komen. Tussen film en opera mag<br />
wat mij betreft geen groot verschil<br />
bestaan. Ik houd niet van de grote<br />
galmende gebaren, maar gelukkig<br />
zijn die bij de tegenwoordige opera<br />
al minder dan vroeger”. Collega Richard<br />
gaf de doorslag. “Ik wilde graag<br />
‘Pagliacci’ op het programma hebben.<br />
Het verhaal vol liefde, overspel en<br />
jaloezie, met een crime passionel als<br />
ontknoping, leent zich uitstekend<br />
voor een podiumspektakel. ’s Nachts<br />
lag ik wakker om een vorm te vinden<br />
voor alle beelden die op mijn netvlies
Vrijdag 8 maart 2013 > <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong><br />
verschenen”. Verzot als zij is op films,<br />
verplaatste zij Pagliacci in haar gedachten<br />
al naar een Italiaans filmisch<br />
decor van een vissersdorpje in 1945,<br />
pal na de bevrijding. Op een ochtend<br />
deelde zij haar ideeën over een<br />
‘nieuwe’ filmische Pagliacci met haar<br />
collega, zakelijk leider Richard Loomans.<br />
Hij vond dat zij zelf de regie ter<br />
hand moest nemen nu alles haar zo<br />
scherp voor ogen stond. Nadat iedereen<br />
in haar nabije omgeving dit toejuichte,<br />
besloot ze de stap daadwerkelijk<br />
te zetten. Omdat het een baan<br />
erbij betekende vroeg Van Kralingen<br />
dramaturge Nynke van den Bergh als<br />
co-regisseur. “Nynke en ik brachten<br />
samen een brainstormweekend door<br />
in Friesland. We bleken op één lijn te<br />
zitten, twintig jaar leeftijdsverschil<br />
vielen in één klap weg. Zo gaat dat bij<br />
een gemeenschappelijke liefde. Vanaf<br />
dat moment hebben we alles samen<br />
gedaan; uiteindelijk heb ik slechts<br />
vier uur niet bij de repetities kunnen<br />
zijn”. Tjitte bevindt zich als assistentdirigent<br />
bij Opera Zuid steeds aan<br />
haar zijde: hij is een scherp observator<br />
en analyticus.<br />
Het boetseren aan een opera met<br />
het karakter van een Italiaanse film<br />
begon. “Een film met een muzikale<br />
toneelaanloop die langzaam vervloeit<br />
in de opera”. Bij wijze van intro voegde<br />
zij er het intermezzo uit Cavalle-<br />
ria Rusticana van Pietro Mascagni en<br />
Partizanenliederen aan toe, het stuk<br />
daarmee verlengend van vijf kwartier<br />
naar anderhalf uur.<br />
Circus<br />
Ze leefde zich uit op de heftige verhaallijn<br />
en maakte er uitbundig<br />
toneel- en muziektheater van. Een<br />
circusgezelschap arriveert na de oorlog<br />
per boot in een klein Italiaans<br />
vissersdorp. Circus failliet door de<br />
oorlog, geen dieren meer. Van Kralingen<br />
vond jonge zang-, acteer- en circustalenten<br />
– jongleurs, acrobaten en<br />
messentrekkers – ze voegde een buikspreker<br />
scène toe à la Jeff Dunham en<br />
rolde het ene na het andere idee uit.<br />
“In het toneelstuk komen realiteit<br />
en fictie samen: dagelijkse beslommeringen<br />
dringen in het stuk door.<br />
Ik wilde dat onze mensen acteerden<br />
alsof het publiek de camera is. ‘Niet<br />
in de camera kijken’, riep ik steeds.<br />
De zangers/acteurs instrueerden we<br />
met termen als ‘yopera’ en ‘nopera’.<br />
Yes opera, no opera. IJslands Tenor Johann<br />
Valdimarsson, die Canio speelt,<br />
kreeg aanvankelijk veel ‘nopera’ te<br />
horen om zijn neiging tot het woest<br />
theatrale vuistenwerk in te tomen.<br />
Gewoon doen luidde het devies, houd<br />
het klein en indringend, op een enkel<br />
groot gebaar na”.<br />
Ze heeft het als een feest ervaren om<br />
gezamenlijk aan Pagliacci te werken,<br />
en het stuk steeds verder te vervolmaken<br />
door naar elkaar te kijken en<br />
te luisteren. Vol overgave speelde<br />
zij alles voor en legde iedere stap<br />
uit. “We hebben elkaar geïnspireerd<br />
doordat een ieder vanuit zijn eigen<br />
invalshoek en specifieke kwaliteiten<br />
meedacht met de ander. Henk van der<br />
Geest (licht), Douwe Hibma (decor)<br />
en Leo van den Born (kostuum) verzorgden<br />
een consequente 1945-aankleding.<br />
Laag voor laag bouwden we<br />
de productie op tot één grote goed<br />
gelukte spekkoek”. Gniffelend: “Ik<br />
gaf alle koorleden een voor- en achternaam<br />
uit The Sopranos en voorzag<br />
hen van familierelaties en een beroep”.<br />
Het is een lust voor oog en oor<br />
geworden, een spektakel van jewelste<br />
vol vocale en fysieke acrobatiek. Uit<br />
recensies na de première 22 februari:<br />
‘Een volwaardige operavoorstelling,<br />
gedetailleerd en onderhoudend verhaald.<br />
Van Kralingen zet er nog een<br />
pre-proloog met een raamvertelling<br />
voor, die begint met het onheilspellende<br />
tussenspel uit Cavalleria Rusticana<br />
– aardig bedacht.’<br />
Mediation<br />
Tussen alle bedrijven door heeft ze<br />
tijd gevonden om bij zichzelf weer<br />
een volgend laagje aan te snijden.<br />
“Eigenlijk was mijn allereerste oplei-<br />
dingswens gericht op hulpverlening;<br />
mijn stem dirigeerde mij evenwel in<br />
een andere richting. Onderhuids was<br />
het blijven gisten en ik wilde graag<br />
weer wat mijn hersenhelften doen in<br />
een andere dan creatieve richting”.<br />
Ook Tjitte wilde ‘zijn kern weer eens<br />
aanscherpen’ en zo belandde het<br />
paar in een mediation opleidingsklas.<br />
“Heerlijk anoniem en onbevangen<br />
zat ik daar zonder make-up, mijn oudste<br />
brilletje op de neus. Leuk om je<br />
weer over boeken te moeten buigen<br />
en te ontdekken dat alle informatie<br />
beklijfde”. Het in vele jaren van podiumervaring<br />
opgebouwde palet stond<br />
haar bij in rollenspelen. “Geforceerde,<br />
onnatuurlijk aandoende assessment-situaties<br />
prikte ik door. Bovenal<br />
vond ik het ongelooflijk leerzaam om<br />
met niet-artiesten aan een grote tafel<br />
te zitten en me geaccepteerd te weten<br />
om wie ik ben, niet om het kunstje<br />
dat ik toevallig beheers”. Ze zijn alweer<br />
aan de vervolgopleiding family<br />
mediation begonnen; na afronding<br />
daarvan vestigen zij zich officieel als<br />
mediators voor familiezaken, zodat<br />
ook rechtbanken hun diensten kunnen<br />
inroepen.<br />
Discipline<br />
Zonder ijzeren discipline en een<br />
sterke geest is het niet te doen. Hard<br />
werken, weinig slapen, onregelmatig<br />
interview
12>CPC-LOOP<br />
Zondag is <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> weer in de<br />
ban van de City-Pier-City-loop.<br />
Het programma begint om<br />
10.00 met de Ernst & Bobbykinderloop<br />
en om 14.30 uur<br />
gaat op de Koningskade de ABN<br />
AMRO CPC Loop <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> van<br />
start. Zie voor het gehele programma<br />
en de verkeersmaatregelen<br />
www.cpcloopdenhaag.nl<br />
Door Casper Postmaa<br />
De Marathon aan de De Savornin Lohmanlaan 380.<br />
1. De Marathon<br />
De meeste CPC-deelnemers lopen de halve marathon,<br />
maar onderweg passeren ze een locatie waar ooit dé<br />
Marathon heeft gestaan. Aan de De Savornin Lohmanlaan<br />
was deze rolschaatsbaan van 1966 tot 1968 de bakermat<br />
van de <strong>Haag</strong>se popcultuur. Bekende groepen als The<br />
Golden Earrings, Q65, The Sandy Coast en The Motions<br />
waren er kind aan huis, maar ook internationale toppers<br />
als The Marmelade en The Who. The Kinks speelden er<br />
You really got me goin’. Een mooi motto, zo halverwege.<br />
Johan Hendrik Ram, vriend van Couperus.<br />
2. Oud Eik en Duinen<br />
Aan het einde van de Valkenboskade het hoekje om, en daar doemt de dood<br />
opnieuw op. <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>s oudste nog in gebruik zijnde begraafplaats Oud Eik en<br />
Duinen. Moordenaars, schilders, schrijvers, staatslieden, generaals, admiraals<br />
en gewone Hagenaars liggen zij en zij. De as van Couperus staat eenzaam op een<br />
zuil, maar alleen is hij niet. Ook Johan Hendrik Ram, van wie men zei dat hij<br />
een relatie met de <strong>Haag</strong>se schrijver had is er begraven, net als Gerrit Jäger,<br />
journalist en toneelschrijver. Aan hem droeg Couperus zijn ‘Eline Vere’ op. Op<br />
Nieuw Eik en Duinen zijn ze verenigd en bevrijd van de vooroordelen die de<br />
Hofstad tijdens het fin-de-siècle leken te regeren. Niet voor niets zei Jan<br />
Blokker, nadat hij het scenario voor Eline Vere had geschreven, ‘Zij stierf niet<br />
aan morfine, zij stierf aan <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>’.<br />
Dotterbloemlaan<br />
Halve marathon (21,1km)<br />
start 14:30 uur<br />
10 kilometer<br />
start 12:30 uur<br />
Balsemienlaan<br />
Lupineweg<br />
Godetiaweg<br />
Groen van Prinstererlaan<br />
Oude <strong>Haag</strong>weg<br />
De Savornin<br />
Lohmanlaan<br />
verzorging<br />
10km<br />
Daa l en Bergsela a n<br />
Laan van Meerdervoort<br />
verzorging<br />
Ranonkelstraat<br />
Loosduinseweg<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> > Vrijdag 8 maart 2013<br />
Een andere kijk op de <strong>Haag</strong>se historie<br />
Rennen lang<br />
5 kilometer<br />
start 11:30 uur<br />
Jacob Catslaan<br />
Tolweg<br />
Bankastraat<br />
Riouwstraat<br />
Burg. Patijnlaan<br />
Javastraat<br />
Start<br />
1<br />
Koninginnegracht<br />
Koningskade<br />
Raamweg<br />
Boorlaan<br />
Finish<br />
Ernst & Bobby kinderloop<br />
(1km) (1 start 10:30 uur<br />
Prinsessegracht<br />
3. Het Valkenbosplein<br />
Koningskade<br />
Boorlaan<br />
Start Finish<br />
Nog niet zo lang geleden was <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> een andere stad. In<br />
de arme jaren na de oorlog keerden Indische Nederlanders<br />
massaal terug naar het koloniale vaderland. Nederland had<br />
Indonesië, want ‘Indië verloren, rampspoed geboren’. Het<br />
tegendeel bleek waar, in Nederland brak een lange periode<br />
van welvaart aan. Maar voor al die mensen die uit het<br />
paradijs waren verdreven moet het een ramp zijn geweest,<br />
de uittocht naar het kale <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> van de jaren veertig en<br />
vijftig. Helemaal dood is die Indische stad van toen niet, zij<br />
sluimert nog. Zeker als je dat ene weemoedige couplet<br />
hoort, gezongen door Conny Stuart.<br />
‘Zou het pension er nog zijn, op het Valkenbosplein, met die<br />
mensen uit negentien twee? Is het leven nog altijd zo traag?<br />
Wat voor weer zou het zijn in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>?’<br />
Tekst Annie M.G. Schmidt<br />
2<br />
Jeugdloop<br />
(2,5km) start 11:00 uur<br />
Schelpkade<br />
Pr. P<br />
Mariestraat<br />
M<br />
Segbroeklaan<br />
5km<br />
Valkenboslaan<br />
Nassauplein<br />
Dr. Kuyperstraat<br />
6<br />
Javastraat<br />
Frederikstr.<br />
Koningskade<br />
Boorlaan<br />
Start Finish<br />
Van Boe<br />
Pension Laanzicht aan het Valkenbosple<br />
Foto: <strong>Haag</strong>s Gemeentearchief<br />
3
Vrijdag 8 maart 2013 > <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong><br />
s de geschiedenis<br />
tzelaerlaan<br />
15km<br />
Westduinweg<br />
verzorging<br />
Tobias<br />
Asserlaan<br />
Groot Hertoginnelaan<br />
4<br />
Strandweg<br />
Vissershavenweg<br />
Zeesluisweg<br />
Jacob Catslaan<br />
Badhuisstraat<br />
Duinweg<br />
Ver Huellweg<br />
Gevers<br />
Deynootweg<br />
Kapelweg<br />
Prof. B.M. Teldersweg<br />
Kerkhoaan<br />
verzorging<br />
Javastraat<br />
Start<br />
5km<br />
Bosbrug afgesloten<br />
Dr. Aletta<br />
Jacobsweg<br />
20km<br />
7<br />
Koningskade<br />
Badhuisweg<br />
Duinweg<br />
Nieuwe Parklaan Plesmanweg<br />
Raamweg<br />
Boorlaan<br />
Finish<br />
4. De zelfmoord op Schallenberg<br />
Bij de waterpartij aan de Groot Hertoginnelaan vertrok Friedrich<br />
Schallenberg op 14 december 1949 heimelijk uit het leven. De politie<br />
twijfelde geen moment, zelfmoord. In de jaren die volgden tikte de<br />
nationale pers de vingers blauw om het tegendeel te bewijzen. ‘De<br />
zelfmoord op Schallenberg’ kopte een krant cynisch. Schallenberg, een<br />
Duitser die in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> tennislessen gaf, leurde met een geheimzinnige<br />
oorlogsschat en die was hem fataal geworden. Zelfmoord plegen in een<br />
vijver van 35 centimeter diep was sowieso ondoenlijk, oordeelde het<br />
journaille. Waarschijnlijk had de politie toch gelijk. Eerder waren<br />
zelfmoorden in even ondiep water in het <strong>Haag</strong>se Bos gepleegd, bovendien<br />
had Schallenberg motieven te over om er een einde aan te maken. Zijn<br />
knieën waren versleten, waardoor hij niet meer kon tennissen, de vriend<br />
waarmee hij samenwoonde ging er met zijn vrouw vandoor en financieel<br />
was hij uitgeteld. Kortom, het water lokte.<br />
5<br />
5. Boulevard<br />
Hoogtepunt van de CPC-loop is de<br />
nieuwe boulevard. Ontworpen door<br />
de Spaanse architect De Solà-Morales<br />
die de badplaats met de nieuwe<br />
zeewering zijn oude status van ‘Parel<br />
van de Noordzee’ wilde teruggeven.<br />
Als jongen logeerde hij met zijn<br />
ouders in 1950 in het Palace Hotel, de<br />
herinnering aan de koele met<br />
meeuwen beschilderde kamers en<br />
het majestueuze zicht op de branding<br />
heeft hij zijn leven lang met zich<br />
meegedragen. Het resultaat van zijn<br />
werk zal hij nooit voltooid zien,<br />
Manual de Solà-Morales overleed op<br />
29 februari 2012.<br />
6. De duinen<br />
Zelden was de <strong>Haag</strong>se bevolking meer geraakt dan na de<br />
ontijdige dood van Marius Bogaardt op 23 september 1880.<br />
De 13-jarige jongen werd met steken in de hartstreek<br />
gevonden in de Dekkersduinen, waarschijnlijk ter hoogte<br />
van het Nachtegaalplein, waar de CPC-loop vlak langs<br />
scheert. Marius woonde aan het Plein 1813 en ging school<br />
op de Koninginnegracht 22 bij het instituut van meester<br />
Bouscholte (later Instituut Wolters). De moordenaar had de<br />
jongen met een smoes van school afgehaald en meegenomen<br />
naar de duinen waar hij Marius ombracht toen hij<br />
begon te schreeuwen. Voorbijgangers hoorden een kreet en<br />
zacht gekerm. De dader was de uit het leger ontslagen<br />
Willem Marinus de Jongh uit de Nieuwe Schoolstraat. Toen<br />
hij werd gearresteerd moest de politie hem via de achteringang<br />
het gerechtsgebouw binnensmokkelen, want aan de<br />
voorzijde stond een woedende menigte ‘die tot alles in<br />
staat was’. De brief waarin De Jongh om 75.000 gulden<br />
losgeld had gevraagd, was hem fataal geworden. Hij werd in<br />
facsimile in de kranten afgedrukt waarna iemand het<br />
handschrift herkende en de politie waarschuwde. Dat deed<br />
merkwaardig genoeg ook de beroemde schrijver Eduard<br />
Douwes Dekker alias Multatuli. Hij meende zeker te weten<br />
in. Eline Vere, standbeeld van<br />
Theo van der Nahmer. Foto: Wikimedia<br />
7. Eline Vere<br />
CPC-LOOP
14>cultuur<br />
Krap twee maanden nu prijken de<br />
foto’s van de Hagenaars Henri Brekveld<br />
(49) en Peter van Beek (47) in de<br />
etalage van het door stichting Anna<br />
beheerde Boekhorststraat 139. Tijdens<br />
Hoogtij#32, de rondgang langs<br />
kunstenaarsinitiatieven en culturele<br />
instellingen op vrijdag 8 maart, is de<br />
officiële opening van hun expositieruimte<br />
annex studio B139. Allereerst<br />
dus met deze foto’s van Roma, later<br />
krijgen ook studenten fotografie van<br />
de Koninklijke Academie hier een<br />
podium.<br />
Door Saskia Herberghs<br />
Knapperig houtvuur, gitaarmuziek en<br />
dans hebben de fotografen vaak aangetroffen<br />
bij de Roma in Roemenië. Van<br />
Beek: “Maar als je ziet hoe Roma worden<br />
gehaat, is van romantiek geen sprake”. Er<br />
wordt op hen neergekeken, zegt Brekveld.<br />
“Roma worden gezien als dieven”.<br />
Dat de fotografen inderdaad zijn bestolen,<br />
komt volgens hen ook omdat ze wijken<br />
hebben bezocht waar de gemiddelde<br />
Roemeen geen stap zou zetten. Het pakje<br />
koffie dat meeliftende Roma wegnamen<br />
werd gemist, maar de fotocamera<br />
die achterover werd gedrukt, veel meer.<br />
Dat de Roma moeten strijden om hun bestaan,<br />
laten de foto’s goed zien. Er valt<br />
niet veel te lachen. Zelfs op de bruiloft<br />
waarvoor de fotografen werden uitgenodigd,<br />
was jolijt ver te zoeken. De bruid<br />
hebben ze niet eenmaal zien lachen. En al<br />
waren ze er op uitnodiging, om hun honger<br />
en dorst te stillen moesten de Hagenaars<br />
om een drankje en eten vragen. Van<br />
Beek staat nog levendig voor ogen hoe<br />
een man zijn mondharmonica bespeelde,<br />
die in zijn zak stak en vertrok. Nooit meer<br />
terug gezien. Stelen van Gadje (niet-Roma)<br />
wordt getolereerd, en met de verkoop<br />
van ijzer, petflessen of plastic kratten<br />
is niet veel te verdienen. De wereld<br />
spuugt toch wel op de Roma. Brekveld:<br />
“Het is een vicieuze cirkel”.<br />
Brekveld en Van Beek reizen sinds 2004<br />
geregeld samen af naar de Roma in Roemenië.<br />
Op zoek naar ‘het kleurrijke, het<br />
bizarre, het fantastische en het schrijnende’<br />
van de grootste minderheidsgroepering<br />
in Europa. Volgens Amnesty Interna-<br />
tional wonen hier tien miljoen Roma,<br />
meest in het Oosten. Van Beek, die ook<br />
Roma in de voorsteden van Parijs heeft<br />
gefotografeerd, zag dat ze daar in precies<br />
dezelfde krotjes wonen als elders. “Met<br />
tapijten aan de wanden, daarnaast posters<br />
met ‘lekkere wijven’ en ergens een<br />
groot kruisbeeld”.<br />
Ratten<br />
De foto’s die tot begin april zijn te zien, tonen<br />
een hele eigen wereld die ver afstaat<br />
van dat van de gemiddelde Nederlander.<br />
Toch is Van Beek niet tevreden. “We maken<br />
prachtige foto’s maar om echt dichtbij<br />
te komen, moet je het leven daar ruiken,<br />
proeven, de ratten zien lopen en vooral de<br />
haat in de ogen van de anderen zien”. Hij<br />
vindt het jammer dat ze nooit met een<br />
journalist en tolk zijn afgereisd om een<br />
completer beeld neer te zetten.<br />
De mannen redden het tot nu toe met<br />
hun kennis van het Roemeens. Ze beginnen<br />
bijna elke fotosessie met een bezoek<br />
aan het plaatselijke zigeunercafé of bij de<br />
ijzeropkoper. Dat leidt al gauw tot een ge-<br />
sprek, maar ook in de auto raken de mannen<br />
geïnspireerd. “Soms zien we van ver<br />
een prachtig tafereel maar wanneer we<br />
eraan komen rijden, raakt alles verstoord.<br />
Dan moeten alle kinderen op de foto en<br />
worden baby’s voor de lens gehouden,’’<br />
zegt Van Beek. “Pas als het nieuwe eraf is,<br />
gaan ze weer hun eigen gang. Dan begint<br />
het pas voor ons”. Brekveld: “Ze zijn niet<br />
gewend aandacht te krijgen, zeker niet<br />
van Westerlingen”. Een uitgestoken<br />
hand wordt met verbazing geschud. “Ook<br />
dat zijn ze niet gewend”.<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> > Vrijdag 8 maart 2013<br />
Roemeense Roma scherp in beeld<br />
De Stichting voor Kamermuziek <strong>Den</strong><br />
<strong>Haag</strong> houdt niet alleen de kunst van<br />
de grote meesters uit het verleden in<br />
ere. Er wordt naar gestreefd daaraan<br />
telkens iets nieuws en bijzonders toe<br />
te voegen. Bij het Rubens Kwartet<br />
bijvoorbeeld, dat twee stukken van<br />
Joey Roukens introduceert. Eén<br />
daarvan is de weergave van een<br />
denkbeeldige zeereis.<br />
Door Aad van der Ven<br />
De ‘composer in residence’ valt niet<br />
meer weg te denken. Het is meestal<br />
een symfonieorkest, dat met een componist<br />
overeenkomt dat hij gedurende<br />
een bepaalde periode in overleg muziek<br />
schrijft voor dat ensemble en bij<br />
de voorbereiding en uitvoering betrokken<br />
is. De meeste componisten<br />
juichen een dergelijke samenwerking<br />
van harte toe. Je isoleren als scheppend<br />
kunstenaar is ook niet alles.<br />
In ons land heeft ook een strijkkwartet<br />
de ‘composer in residence’ geïntroduceerd.<br />
Dankzij financiële steun van het<br />
Fonds voor de Podiumkunsten kon het<br />
Rubens Kwartet in 2009 een afspraak<br />
maken met Joey Roukens (1982), één<br />
Fotografen Brekveld en Van Beek reizen sinds 2004 samen om Roma in Roemenië te portretteren.<br />
Rubens Kwartet toont veelzijdigheid<br />
Het zeegat uit met Joey Roukens<br />
van de meest opvallende Nederlandse<br />
componisten van zijn generatie. Roukens<br />
schreef voor het viertal enkele<br />
stukken die niet alleen bij de musici in<br />
goede aarde vielen. Twee daarvan<br />
brengt het Rubens Kwartet mee wanneer<br />
het voor de Stichting voor Kamermuziek<br />
in Diligentia optreedt.<br />
Roukens, geboren in Schiedam, trekt<br />
al geruime tijd de aandacht door het<br />
energieke temperament en de veelzijdigheid<br />
van zijn muziek. Van zijn leraar<br />
Klaas de Vries heeft hij de openheid<br />
overgenomen die hem in staat<br />
stelde de strengheid en beperktheid<br />
van de meeste na-oorlogse moderne<br />
muziek – Roukens spreekt van ‘intolerante<br />
esthetiek’ – van zich af te schudden.<br />
Waarbij hij overigens veel verder<br />
is gegaan dan zijn gerespecteerde docent<br />
aan het Rotterdams Conservatorium<br />
ooit heeft kunnen dromen. Want<br />
Joey Roukens ziet er geen probleem in<br />
tonale akkoorden en populaire deuntjes<br />
tot zijn muziek toe te laten.<br />
Hij zegt zelf dat hij respect heeft voor<br />
de grote voorbeelden van het modernisme<br />
als Stockhausen en Boulez,<br />
maar dat het tijdperk dat zij vertegenwoordigen<br />
voorgoed is afgesloten. Hij<br />
heeft zich afgekeerd van een ‘modernistische<br />
wijze van denken’ en richt<br />
zich op een meer eclectische en directe<br />
aanpak, waarbij hij overigens uit de<br />
buurt van ‘naïeve neo-stijlen’ wil blijven.<br />
Net als veel van zijn Nederlandse<br />
generatiegenoten bevindt hij zich<br />
dichter bij de Amerikaanse muziek<br />
(John Adams in het bijzonder) dan bij<br />
de <strong>Centraal</strong>-Europese.<br />
Joey Roukens is een productief componist.<br />
Binnenkort horen we meer<br />
van hem. Hij schreef de muziek voor<br />
de vrolijke familie-opera ‘Mr Finney’,<br />
die eind april in de Koninklijke<br />
Schouwburg in première gaat. Het<br />
werk is gebaseerd op het boek ‘Mr Finney<br />
en de wereld op zijn kop’, geschreven<br />
door Laurentien van Oranje, met<br />
illustraties van Sieb Posthuma.<br />
Nadruk<br />
In het algemeen ligt bij Joey Roukens<br />
de nadruk op instrumentale muziek,<br />
zowel voor orkest als in kamermuziekverband.<br />
Daarbij neemt ‘Visions<br />
at Sea’, geschreven voor het Rubens<br />
Kwartet, een belangrijke plaats in. De<br />
titel is begrijpelijk als we weten dat<br />
het stuk ontstond naar aanleiding van<br />
Joey Roukens. >Foto: PR<br />
de heropening van het Scheepvaartmuseum<br />
in Amsterdam in oktober<br />
2011.<br />
De muziek wekt de indruk de luisteraar<br />
mee te voeren over het water naar<br />
onbestemde verten. Begin en einde<br />
zijn sereen en contemplatief, daartussen<br />
ontstaat onrust en treden woelige<br />
episodes op. Luchtige accenten zijn er<br />
in de vorm van aan zeemansliederen<br />
ontleende, dansachtige melodietjes,<br />
die vanuit het niets tevoorschijn komen.<br />
Als totaal is de muziek uitgesproken<br />
evocatief en sfeervol, waarbij van<br />
de violistes Sarah Kapustin en Tali<br />
Goldberg, de altviolist Roeland Jagers<br />
en de cellist Joachim Eijlander vooral<br />
Binnen de Roma bestaat ook een hiërarchie.<br />
Naast de Roma die met krakkemikkig<br />
paard en wagen rondrijden zijn er de<br />
Roma die in dure auto’s rijden en behangen<br />
zijn met goud. Hun ruim bemeten<br />
villa’s zijn geïnspireerd op bouwstijlen<br />
in India, waar ze oorspronkelijk vandaan<br />
komen. Deze rijke Roma kijken neer op<br />
de nomaden die in dezelfde huifkar slapen<br />
als hun kalkoenen. “Maar ook zij<br />
verblijven ’s winters in een huis,’’ zegt<br />
Van Beek, die in 2015 een boek wil uitbrengen<br />
over Roma. Dan is het tien jaar<br />
geleden dat binnen de EU werd afgesproken<br />
dat Roma binnen Europa zouden<br />
worden geaccepteerd en geïntegreerd.<br />
“Maar ik denk dat er sindsdien weinig<br />
vooruitgang is geboekt. Er is nog steeds<br />
veel agressie tegen Roma”.<br />
Meer informatie: www.B139.nl<br />
www.petervanbeek.com<br />
www.henribrekveld.com<br />
in de langzame, verstilde delen een<br />
grote mate van concentratie wordt<br />
verlangd.<br />
De andere, kortere compositie die tot<br />
de resultaten behoort van Joey Roukens’<br />
samenwerking met het Rubens<br />
Kwartet heeft een totaal ander karakter<br />
en een eveneens totaal andere herkomst.<br />
Want bij ‘And David Sang’ gaat<br />
het om een door Roukens gemaakte<br />
bewerking van een religieus motet,<br />
een oorspronkelijk vocale compositie<br />
dus, van rond 1500, geschreven door<br />
de grote Zuid-Nederlandse componist<br />
Josquin des Prez. Het is in de drie jaar<br />
geleden ontstane versie geen brave<br />
transcriptie geworden, maar een duidelijk<br />
op de mogelijkheden van het<br />
strijkkwartet afgestemde partituur,<br />
compleet met effecten als flageoletten<br />
en tremoli. Op vertrouwde bodem<br />
komen de kamermuziekliefhebbers<br />
dankzij de eveneens geprogrammeerde<br />
kwartetten van Mozart (in C, KV<br />
465) en Dvorak (in F, opus 96).<br />
rubens Kwartet speelt muziek van Joey roukens,<br />
Mozart en Dvorak. Dinsdag 12 maart,<br />
20.15 uur, Diligentia. Meer informatie: www.<br />
stichtingkamermuziekdenhaag.nl
Vrijdag 8 maart 2013 > <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong><br />
Muziek, theater, mode en<br />
Met live muziek, theater en een<br />
modeshow opent kunstenaar Crail<br />
Moansburg zaterdag zijn tweede<br />
solo-expositie in het winkelgebied de<br />
<strong>Haag</strong>sche Bluf. Zijn naam zal niet<br />
direct een belletje doen rinkelen. ‘Hij’<br />
is namelijk een fictief personage<br />
waarachter een <strong>Haag</strong>s collectief<br />
schuilgaat.<br />
Door Natasja Admiraal<br />
Het collectief bestaat uit Suzanne van<br />
Soest, in 2007 afgestudeerd als modeontwerper<br />
aan de KABK, en haar vriend<br />
en zeefdrukker Ronald van den Bos.<br />
Soest werd zijn assistente en samen opereren<br />
zij nu onder de naam Crail Moansburg.<br />
Het bleef niet bij een artiestennaam,<br />
ze voerden het concept ver door<br />
en schreven zelfs een biografie over hun<br />
fictieve personage. Zo zou Moansburg<br />
steevast gekleed gaan in een dikke laag<br />
verfspetters en zijn doeken zouden zijn<br />
geïnspireerd op zijn heftige verleden als<br />
manager in een voormalige stripclub van<br />
het Arnhemse spijkerkwartier.<br />
Verrassend is dat het kunstenaarsduo<br />
zelf te kennen geeft dat hun werkwijze<br />
vrij commercieel is. “We zien onszelf<br />
eerder als een productiebedrijf dan als<br />
kunstenaars en werken volgens bewezen<br />
psychologische principes over de<br />
perceptie van kleur en compositie. Er is<br />
veel studie gedaan naar de vraag waarom<br />
mensen bepaalde dingen kopen. Daaruit<br />
blijkt bijvoorbeeld dat blauw en rood het<br />
beste verkopen en groen beduidend<br />
minder. Ook herhaling werkt goed. Zo<br />
hebben we drie doeken van een rokend<br />
meisje naast elkaar opgehangen: de compositie<br />
is hetzelfde maar de kleur in de<br />
achtergrond is op elk schilderij verschillend.<br />
In dat opzicht zijn we dus commercieel<br />
ingesteld – alhoewel dat woord een<br />
negatieve connotatie heeft gekregen.<br />
Feitelijk betekent het dat je nadenkt<br />
waar behoefte aan is”.<br />
Zeefdrukkerij<br />
Crail Moansburg beschikt over een ei-<br />
Wie had dat ooit kunnen denken? 52<br />
vrouwen in het leven van Piet<br />
Mondriaan. Een kwartetspel laat ze<br />
allemaal zien. Het leven van<br />
Mondriaan is daarvoor met grote<br />
inventiviteit uitgeplozen. Er zitten<br />
zelfs vrouwen bij die ontbreken in de<br />
biografie die de hoofdredacteur van<br />
deze weekkrant ooit aan Mondriaan<br />
wijdde. De nieuwe biograaf wordt<br />
met dit kwartet heel wat werk uit<br />
handen genomen.<br />
Door Sjoerd van Faassen<br />
Als je het kleine boekje dat aan het<br />
kwartet is toegevoegd mag geloven,<br />
zijn er zelfs meer dan tweeënvijftig<br />
vrouwen in Mondriaans leven geweest.<br />
Dat is opmerkelijk voor een<br />
schilder die de naam heeft zich het<br />
liefst buiten het dagelijks gewoel te<br />
houden. Ja, er zijn verhalen bekend,<br />
zoals dat van de schrijver Jan Greshoff,<br />
die hem tijdens de Eerste Wereldoorlog<br />
in Laren zag dansen, maar dat deed<br />
hij geheel in zichzelf gekeerd in geometrische<br />
vormen die een danspartner<br />
niet eens had kunnen volgen zelfs<br />
al zou ze dat willen. Meer in lijn met<br />
het beeld dat van Mondriaan bestaat,<br />
is het feit dat hij, toen de Belgische<br />
gen zeefdrukkerij in <strong>Den</strong><br />
<strong>Haag</strong>. Kenmerkend voor het<br />
collectief is het gebruik van<br />
uiteenlopende technieken,<br />
met name sjabloneren en zeefdrukken.<br />
Door een systematische<br />
gelaagdheid van die technieken<br />
ontstaat een kleurrijk geheel.<br />
Die werkwijze is beslist niet<br />
nieuw, Andy Warhol ging hen<br />
voor. Het werk van Crail Moansburg<br />
refereert weliswaar aan popart,<br />
maar is het niet. Om nostalgische gevoelens<br />
op te roepen worden vintage beelden<br />
in de achtergrond verwerkt: oude<br />
sepiafoto’s van knappe verpleegsters,<br />
bijsluiters van medicijnen, de kaft van<br />
een boeketroman.<br />
<strong>Centraal</strong> thema van de tentoonstelling<br />
‘I am Crail Moansburg’ in de <strong>Haag</strong>sche<br />
Bluf is identiteit. “Perceptie is een prachtig<br />
gegeven. Hoewel iedereen kijkt naar<br />
hetzelfde,<br />
zien we toch allemaal<br />
iets anders. De context waarin mensen<br />
je werk bekijken, hoor je echter nooit.<br />
Misschien koopt iemand een schilderij<br />
wel puur en alleen omdat het kleurt bij<br />
de gordijnen. Die dialoog tussen toeschouwer<br />
en kunstwerk vinden we interessant”.<br />
Speciaal voor deze expositie<br />
schilderden ze ‘achter het behang geplakte<br />
gestigmatiseerde dievegges’ en<br />
‘terug naar school gestuurde gangsters in<br />
hun natuurlijke habitat’. Op internet opgeduikelde<br />
politiefoto’s van vrouwelijke<br />
criminelen – zogenaamde ‘mugshots’<br />
geschoten van voor en opzij –<br />
vormen daarvoor de basis. “Mensen<br />
koketteren immers vaak met<br />
criminaliteit”. Bijpassend maakten<br />
ze een modecollectie. Modellen<br />
showen op de catwalk onder<br />
meer bekladde bontjassen en twaalf vrolijke<br />
jurken gemaakt van vilt en Franse<br />
tafelkleedjes. De overgang van schilderkunst<br />
naar mode was gezien de achtergrond<br />
van Van Soest een logische stap.<br />
“Bovendien zat er vanaf het begin al een<br />
soort ‘modegevoel’ in de schilderijen”,<br />
legt ze uit.<br />
De meeste werken die geëxposeerd worden,<br />
zijn te koop. Een schilderij kost rond<br />
de € 1.500,– een jurk pakweg<br />
€ 300,– en een leren tas met zeefdruk<br />
van Ghandi € 195,–. Hoewel het collectief<br />
is ontstaan als eenmalig project,<br />
cultuurFoto: PR<br />
laat’, ‘aanbidsters’, ‘nachtelijke wandelingen’,<br />
‘danseuses’en ‘geliefden’,<br />
die bevolkt worden door vrouwen die<br />
dicht bij Mondriaan stonden, zelfs gerede<br />
huwelijkskandidaten waren. Tot<br />
de ‘geliefdes’ behoort onder anderen<br />
Lily Bles, de dochter van de modernistische<br />
dichter Dop Bles, die in<br />
1923 de bundel ‘Parijsche<br />
verzen’ publiceerde.<br />
Dop<br />
Bles, die later bekendheid<br />
verwierf<br />
als boekverkoper bij<br />
boekhandel Dijkhoffz<br />
op de Plaats,<br />
blokkeerde echter<br />
een huwelijk tussen<br />
zijn dochter en Mondriaan.<br />
Tot de categorie<br />
‘nachtelijke wandeling’<br />
behoort de<br />
<strong>Haag</strong>se schrijfster Til<br />
Brugman.<br />
Elke kaart bevat zo mogelijk<br />
een foto en een<br />
korte beschrijving van<br />
de relatie die Mondriaan<br />
met de betreffende<br />
vrouw had. Al bladerend<br />
steek je heel wat op, al blijft je oog af<br />
en toe haken aan een klein foutje.<br />
worden er steeds meer spelers bij betrokken.<br />
Een productdesigner buigt zich momenteel<br />
over Moansburg-servies. Het<br />
duo hoopt vooral dat het publiek hun<br />
kunst ‘ervaart’ en er zo zelf onderdeel<br />
van wordt. Voor de opening hebben ze<br />
een gedeelte van de galerie ingericht als<br />
de artistieke Parijse wijk ‘Quartier Latin’,<br />
waar bohemiens, intellectuelen, artiesten,<br />
schrijvers en studenten elkaar ontmoeten.<br />
Bezoekers kunnen zich hier op<br />
de gevoelige plaat laten vastleggen met<br />
de leeuwentemmer, de gewichtheffer of<br />
het trapezemeisje.<br />
‘I am crail Moansburg’, opening 9 maart vanaf<br />
14.00 in Standupgallery, <strong>Haag</strong>sche Bluf 14. De<br />
modeshows zijn tussen 15.00 en 16.00 uur.<br />
De expositie is daarna nog te zien tot en met<br />
30 maart.<br />
Meer informatie: www.crailmoansburg.com<br />
Kwartetspel met vrouwen in het leven van Piet Mondriaan<br />
De foto op de kaart met danseres Kamares<br />
laat zien dat voguen niet door<br />
Madonna is uitgevonden. Ze wordt geintroduceerd<br />
als grote liefde van de<br />
dichter J. Slauerhoff. Dat was echter<br />
Darja Collin, die in de jaren dertig enige<br />
tijd een dansschool in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
heeft gehad. Gekker is dat Kamares<br />
wordt afgebeeld voor een schilderij<br />
van Theo van Doesburg met de schuine<br />
lijnen die botsten met Mondriaans<br />
principes en die zorgden voor verwijdering<br />
tussen beide heren.<br />
Een kwartet als dit mag triviaal lijken,<br />
maar op een aangename manier kom<br />
je toch veel over Mondriaan te weten.<br />
Het begrip cultureel ondernemerschap<br />
wordt tegenwoordig in de<br />
kunstwereld te pas en te onpas gebruikt.<br />
Maar als de op modieuze en<br />
wat loze term ergens invulling krijgt,<br />
dan is het in dit soort alleraardigste initiatieven.<br />
‘liefde en inspiratie. De vrouwen van Piet<br />
Mondriaan’. Gemeentemuseum, <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>,<br />
€12,95. ter gelegenheid van de verschijning<br />
van het kwartet is nog tot 5 mei in het<br />
Gemeentemuseum een selectie uit Mondriaans<br />
archief te zien, met onder meer zijn<br />
adresboek en foto’s van de personen die erin<br />
voorkomen.
16>cultuur<br />
Eigenzinnig gebruik van<br />
papier bij Guthschmidt<br />
Bij Galerie Guthschmidt zijn geheimzinnige<br />
herinneringsdozen van Imre<br />
van Buuren te zien. Die dozen<br />
bevatten ontroerende, eigenhandig<br />
vervaardigde boeken die, door het<br />
eigenzinnige gebruik van papier en<br />
andere materialen, zacht-roepend<br />
vragen om aandachtig door te<br />
bladeren.<br />
Door Sjoerd van Faassen<br />
Sieraden voeren bij Galerie Guthschmidt<br />
de boventoon, maar andersoortige<br />
objecten vormen vaak een<br />
verrassende afwisseling van de ringen,<br />
oorbellen, colliers die er permanent<br />
te zien zijn. Ik herinner me tentoonstellingen<br />
van prachtige lichtobjecten<br />
van Jürgen Reichert, schatkistjes<br />
van Hans van der Weyden en –<br />
recent – glasobjecten van Anna Carlgren.<br />
Bij een ontwerpster als Marleen<br />
Guthschmidt, die ooit zelf een prachtige<br />
serie architectonische ringen<br />
ontwierp met namen als tempel,<br />
moskee en dergelijke, ligt een dergelijke<br />
belangstelling in lijn. Ook de sieraden<br />
die zij van andere ontwerpers<br />
in haar galerie verkoopt, zoals de ringen<br />
van Nicolette van Hattum en Annette<br />
Clay hebben een vaak driedimensionaal<br />
karakter.<br />
Momenteel toont Guthschmidt herinneringsdozen<br />
van de <strong>Haag</strong>se grafische<br />
ontwerpster Imre van Buuren.<br />
Het is haar tweede solotentoonstelling<br />
bij Guthschmidt; eerder waren<br />
daar van haar al even boeiende tassen<br />
te zien.<br />
De tentoonstelling omvat ruim twintig<br />
vierkante dozen van verschillend,<br />
maar altijd handzaam formaat. De<br />
spannende dozen zijn op zichzelf al<br />
begeerlijke objecten. Beplakt met stevig<br />
wit papier met een ruwe structuur,<br />
kun je ze aan de bovenzijde openklappen.<br />
Niet meteen doen, maar<br />
eerst die buitenzijde goed in ogenschouw<br />
nemen. De kleppen zijn versierd<br />
met kleine objecten – in het geval<br />
van het afgebeelde ‘Le souffle de la<br />
mer’ zelfs een aantal kleine boekjes –<br />
en de suggestie van een slot.<br />
Als je, nieuwsgierig geworden, vervolgens<br />
de doos opent, zie je een boekachtig<br />
voorwerp liggen dat je meteen in de<br />
hand wilt nemen. Het uitnemen<br />
wordt vergemakkelijkt doordat Van<br />
Buuren in veel gevallen zo attent is geweest<br />
een lintje in de doos aan te brengen,<br />
waarmee het boek kan worden<br />
opgelicht.<br />
Eenmaal in de hand, zie je dat het boek<br />
door de duidelijk zichtbare bindwijze<br />
jazz<br />
Verrassingen in<br />
Het Paard en<br />
Murphy’s law<br />
Scott Hamilton was een sensatie toen<br />
hij eind jaren zeventig op de grote<br />
podia verscheen. Een saxofonist die<br />
klonk als de groten van weleer. Ben<br />
Webster, Coleman Hawkins. Een<br />
anachronisme, vond men. Hamilton<br />
maakte deze weken een tournee door<br />
Nederland, maar helaas, géén <strong>Den</strong><br />
<strong>Haag</strong>. Mijn enige troost is dat Hamilton<br />
op 7 maart in Jazz- en bluessocieteit<br />
Engels te vinden is. Niet om te<br />
spelen, maar om te praten. Want Nic<br />
Japanse invloeden toont. Die zijn ook<br />
te zien in de verfijnde structuur van<br />
het boek zelf.<br />
Papierstructuren<br />
Sinds 2001 experimenteert Van Buuren<br />
met papierstructuren. De structuur<br />
van het door haar gebruikte papier<br />
blijft altijd goed zichtbaar. Ze gebruikt<br />
voor haar boeken onder meer<br />
oud behangpapier, maar prepareert<br />
haar papier ook zelf. Het door haar<br />
vaak eigenhandig gemarmerde of anderszins<br />
van kleuraccenten voorziene<br />
papier wordt in veel gevallen gecombineerd<br />
met zijde, wol of garens. Ook bevatten<br />
haar boeken soms uiterst dunne<br />
bladen, waartussen een gekleurd<br />
stukje zijde geplakt is. Dunne draadjes<br />
of vogelveertjes op het blad of tussen<br />
twee bladen dragen eveneens bij aan<br />
de aaibaarheidsfactor (als ik die voor<br />
de poezenvacht gebruikte term van<br />
Rudy Kousbroek mag lenen). Aan het<br />
vervaardigen van de dozen en de inliggende<br />
boeken moet overigens een onvoorstelbare<br />
hoeveelheid tijd gespendeerd<br />
zijn.<br />
Sommige bladen van haar boeken zijn<br />
voorzien van envelopjes, zakjes of<br />
strookjes als in een postzegelalbum.<br />
Dat suggereert praktisch nut. On-<br />
Le souffle de la mer. >Foto: PR<br />
Wendorf maakt een documentaire<br />
over hem, waarvoor zij trompettist<br />
Michael Varekamp heeft aangezocht<br />
om daar de vragen te stellen. Ik luister<br />
mee. In Studio 3 op de vrijdagavond<br />
laat twee grote jazzsaxofonisten: eerst<br />
‘onze’ Ferdinand Povel, op 8 maart,<br />
een musicus wiens invloed je in generaties<br />
jongere saxofonisten hier te lande<br />
terug kunt horen. Een week later<br />
(15 maart) de Amerikaan John Ruocco,<br />
al jarenlang een inspirerende docent<br />
danks het dromerige, etherische karakter<br />
van de boeken is dat ook de bedoeling<br />
van de ontwerpster. Je mag de<br />
bladen van de boeken beschrijven, beplakken<br />
en hoeft er wat Van Buuren<br />
betreft niet overdreven voorzichtig<br />
mee om te gaan. Integendeel. Je mag<br />
wat haar betreft de bladen beschrijven.<br />
Je kunt de boeken gebruiken als<br />
album voor je kinderen, als kraamboek,<br />
trouwboek, receptiealbum of<br />
condoleanceregister. Je kunt het boek<br />
ook buiten de doos bewaren en die vervolgens<br />
gebruiken als bewaarplaats<br />
voor sieraden, vakantiefoto’s en dergelijke.<br />
Dat profane gebruik van iets<br />
dat je geneigd bent met de uiterste<br />
zorg te behandelen, neemt erg in voor<br />
de kunstenares. Het lijkt of de tijden<br />
van de eind negentiende-eeuwse Artsand-Craftsbeweging<br />
herleven: op de<br />
Middeleeuwen gebaseerde ambachtelijkheid<br />
die voorwerpen genereert die<br />
zowel mooi als nuttig zijn. Ondanks<br />
dat nut, zijn het toch ook objecten met<br />
een museale kwaliteit, die niet zouden<br />
misstaan in collecties als die van<br />
Museum Meermanno of Koninklijke<br />
Bibliotheek.<br />
Imre van Buuren, ‘Herinneringsboeken’, tot en<br />
met 23 maart in Galerie Guthschmidt, Prinsestraat<br />
39/41, www.galerieguthschmidt.nl<br />
aan het conservatorium hier. Povel<br />
wordt begeleid door pianist Rob van<br />
Bavel, bij Ruocco speelt Karel Boehlee.<br />
Zij geven al aan welke richting het uit<br />
gaat: de eerste mooi ‘mainstream’, de<br />
tweede meer van het klankavontuur.<br />
Op 8 maart speelt in Muzee Scheveningen<br />
de Italiaanse pianiste en zangeres<br />
Francesca Tandoi met een combo<br />
onder leiding van drummer Hans Braber.<br />
Een fijne muzikante die hier aan<br />
het conservatorium studeerde en van<br />
wie jazzdocent Wouter Turkenburg<br />
en ikzelve (juryleden bij de finale)<br />
verbaasd waren dat ze de voorrondes<br />
van het recente Leidse jazzconcours<br />
niet overleefde. In Grand café Grote<br />
Markt op 7 maart saxofonist Sjoerd<br />
Dijkhuis bij het trio van BobWijnen<br />
(hammond) en Danni Nicholas (bas);<br />
op zondag 10 maart daar Simon Rigter<br />
met drummer Joost van Schaik. En<br />
Door Bert Jansma<br />
Robertinho Silva heeft niet alleen de<br />
breedste glimlach die je ooit bij een<br />
muzikant zag, je kan rustig stellen dat<br />
hij ook de breedst toegeruste slagwerker/percussionist<br />
is in de moderne<br />
Braziliaanse muziek. Zet hem achter<br />
de klassieke jazzdrum, geef hem tan<br />
tan, surdo, repinique, ganza, caixa,<br />
pandeira of hoe al dat Braziliaans instrumentarium<br />
ook moge heten in<br />
handen en hij haalt er bijna achteloos<br />
het ene na het andere ritme uit.<br />
Pianist en componist Edgar van Asselt<br />
haalt de meester-percussionist dezer<br />
dagen voor de tweede maal naar Nederland.<br />
Voor concerten en workshops,<br />
in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>, Rotterdam, Delft<br />
en Leiden. Tot en met 24 maart. Met<br />
een slotconcert in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> op 23<br />
maart in de Anton Philipszaal.<br />
Van Asselt: “Ik ben naast de hardbop,<br />
zoals met mijn eigen cd’s, mijn tournees<br />
met saxofonist Dave Schlitter, en<br />
naast mijn inmiddels beëindigde werk<br />
achter de piano bij The Young Sinatra’s,<br />
ook al lang met latin music bezig.<br />
Ik heb vroeger in salsa-bandjes gespeeld,<br />
heb een tournee met Tango Extremo<br />
gedaan, ben een bewonderaar<br />
van Elis Regina en ik zocht meer. Iets<br />
educatiefs”.<br />
“Een bevriende producent maakte me<br />
er een paar jaar geleden opmerkzaam<br />
op dat Robertinho Silva misschien beschikbaar<br />
was voor optredens en<br />
workshops. Een naam van jewelste,<br />
natuurlijk.Niet alleen van zijn band<br />
Som Imagionario uit de jaren zestig, of<br />
met het Wagner Trio, met Gilberto Gil<br />
en met Milton Nascimiento bij wie hij<br />
jarenlang vaste drummer was. Bovendien<br />
woonde hij vier jaar in New York<br />
waar hij cd’s maakte waarin hij jazz en<br />
dan een paar internationale verrassingen<br />
in het Paard. Op 8 maart verschijnt<br />
er de Franse trompettist Erik<br />
Truffaz met zijn kwartet. Prima blazer,<br />
die na een Miles Davis-achtige start<br />
op het podium, vooral de kant van<br />
de ‘cross over’, jazz-rock en hip-hop<br />
uitging. Minder. Zijn laatste cd heet<br />
‘El tiempo de la revolución’. Tekenend<br />
voor hem. Op 13 maart in dat Paard het<br />
Kyteman orkest van Colin Benders.<br />
Niet met Eric Vloeimans ditmaal, dus<br />
hoe groot het jazzgehalte wordt weet<br />
ik niet. Maar het orkest durft muzikaal<br />
aardig wat aan. Van hiphop-werk<br />
dat van mij niet zo hoeft, tot klankverkenningen<br />
in modern-klassiek. In de<br />
Regentenkamer presenteren bassist<br />
Paul Berner en gitarist Ed Verhoeff<br />
hun nieuwe cd ‘Duo’op 8 maart. “Een<br />
lach, een traan en de verstilde klank”,<br />
omschrijft Berner zelf. De dag erna<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> > Vrijdag 8 maart 2013<br />
Robertinho Silva is misschien wel de breedst toegeruste slagwerker/<br />
percussionist in de moderne Braziliaanse muziek. > Foto: PR<br />
Lessen in ritme van<br />
meesterpercussionist<br />
Robertinho Silva<br />
Braziliaanse muziek combineerde.<br />
Met groten van de Amerikaanse<br />
jazzscene als Wayne Shorter en Sarah<br />
Vaughan”.<br />
Contact<br />
“In 2011 kreeg ik contact en is Silva<br />
hierheen gekomen. Hoofdzakelijk<br />
voor workshops met amateurs. Dat was<br />
een succes, het contact bleef, en ik ben<br />
gaan werken aan een groter programma<br />
rond hem. Dat is er nu. Celebraçao!<br />
heet het, Portugees voor ‘viering’ ”.<br />
‘Celebraçao’is een productie van Van<br />
Asselts WorldTown Music, dat concerten<br />
en educatieve muziekprojecten<br />
organiseert voor een breed publiek.<br />
Onderdeel van ‘Celebraçao’ is de uitvoering<br />
van ‘Batucada Reeds, Rhythms<br />
& Beats’, gebaseerd op vier Braziliaanse<br />
ritmes: maracatu, tambor de Minas,<br />
tambor de Creoula en de Maculele.<br />
Dat gebeurt met een aantal muziekgroepen<br />
uit <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>: de Swing Time<br />
Big Band, blazersensemble Windkracht<br />
10, brassband The Legendairs<br />
en Nueva Tradicion, gespecialiseerd in<br />
Antilliaanse Tipiko-muziek. Op 8<br />
maart BinkVijfhoog. Edgar van Asselt:<br />
“Robertinho Silva speelt op een paar<br />
van die concerten met Nederlandse<br />
topmuzikanten als Jan van Duikeren,<br />
Marco Kegel, Bart van Lier en Ack van<br />
Rooyen. Voor het slotconcert in de Dr<br />
Anton Philipszaal heb ik zangeres Lilian<br />
Vieira gevraagd, toch het boegbeeld<br />
van de Braziliaanse muziek in Nederland.<br />
Ze schreef ook de Portugese teksten<br />
bij mijn composities”.<br />
celebraçao! in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>: 10 maart ritmos<br />
Afro-brasileiros in Bibliotheek Spui; 15<br />
maart celebraçao! rio meets Jazz in Muzee,<br />
Scheveningen; 23 maart celebraçao! Xl,<br />
A.Philipszaal.<br />
vormen pianist Rob van Kreeveld en<br />
gitarist Vincent Koning er een intrigerende<br />
combinatie. En dan zie ik<br />
in de agenda van het aloude jazzcafé<br />
Murphy’s Law – van de maandagsessies<br />
voor conservatoriumstudenten<br />
– als verrassend tussenspel op 9 maart<br />
de Amerikaanse zangeres Judy Niemack<br />
aangekondigd. Met als begeleider<br />
de Belgische gitarist Jean François<br />
Prins. Zomaar in de kroeg. Topmuzikanten.<br />
Zij voor de ‘standards’ en de<br />
blues, hij poëtisch en gepassionneerd<br />
op de snaren (laatste cd ‘El gaucho’,<br />
met bassist Joris Teepe). Een aanrader,<br />
al zal ik er zelf niet kunnen zijn<br />
omdat mijn ‘vreemde tussenspel’ die<br />
avond in de Koninklijke Schouwburg<br />
plaatsvindt.<br />
Bert Jansma
Vrijdag 8 maart 2013 > <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong><br />
Koninklijke <strong>Haag</strong>sche Golf & Country Club blijft de mooiste<br />
‘De <strong>Haag</strong>sche behoort<br />
tot de wereldtop’<br />
Als de lente komt, dan rennen op<br />
Duindigt de paarden hun spieren<br />
warm voor een nieuw seizoen,<br />
starten de honkballers van ADO<br />
Lakers met hun ‘spring training’ en<br />
halen <strong>Haag</strong>se golfers hun clubs uit<br />
de garage. Er zijn plenty plekken om<br />
in en rond de stad een balletje te<br />
slaan. Al blijft veruit de mooiste<br />
speellocatie de Koninklijke <strong>Haag</strong>sche<br />
Golf & Country Club. En wie beweert<br />
dat dit niet zo is, die liegt.<br />
Door Martin van Zaanen<br />
Het is een oprijlaan die je normaal alleen<br />
in films ziet. Met een lengte die je<br />
eerder bij een koninklijk paleis verwacht.<br />
Op zich niet zo vreemd, want<br />
we hebben het bij dit schilderachtige<br />
terrein aan de Groot Haesebroekseweg<br />
in Wassenaar wel over de Koninklijke<br />
<strong>Haag</strong>sche Golf & Country Club.<br />
Nog voor de slagboom lachen drie graveltennisbanen<br />
je aan de rechterkant<br />
verleidelijk toe en door de slagboom<br />
heen, wordt naast het clubhuis jeu de<br />
boules gespeeld. Deze diversiteit<br />
maakt De <strong>Haag</strong>sche tot een heuse<br />
Country Club.<br />
De oprichters van de Koninklijke<br />
<strong>Haag</strong>sche Golf & Country Club vormden<br />
een zuiver adellijk gezelschap.<br />
Het waren de baronnen Van Brienen<br />
van de Groote Lindt, Van Wassenaer<br />
van Rosande, Groeninx van Zoelen en<br />
Van Pallandt, de graven Van Limburg<br />
Stirum en Dumonceau én Sir Horace<br />
Rumbold. Voordat De <strong>Haag</strong>sche werd<br />
opgericht, had Baron van Brienen al<br />
vijf holes laten aanleggen op zijn<br />
Schaepenweide op Landgoed Clingendael,<br />
waar hij regelmatig vrienden uitnodigde<br />
om te komen spelen. De baan<br />
werd rap verplaatst naar Duinzigt,<br />
waar hij ook eigenaar van was. Het was<br />
hier dat de club in 1893 het levenslicht<br />
zag, wat haar tot de oudste van Nederland<br />
maakt.<br />
Klassiek<br />
In 1947 verhuisde De <strong>Haag</strong>sche naar<br />
de huidige locatie aan de Groot Haesebroekseweg,<br />
waar binnenin het clubhuis<br />
– overweldigend wit en met rieten<br />
dak – de klassieke sfeer van een sociëteit<br />
hangt. En je vanaf het ruime<br />
terras prachtig kunt uitkijken over de<br />
baan waar in de loop der jaren niet alleen<br />
tienduizenden vrijetijdsgolfers<br />
achter hun bal aanliepen, maar ook<br />
een grootheid als Gerard de Wit de<br />
zinnen begoochelde. De in 1918 in<br />
Wassenaar geboren en in 1988 in <strong>Den</strong><br />
<strong>Haag</strong> overleden De Wit wordt vaak in<br />
één adem genoemd met zijn eeuwige<br />
rivaal Piet Witte, die jarenlang bij hem<br />
in de buurt bleef, maar niet aan hem<br />
kon tippen. Geen schande, want dat<br />
kon en kan geen Nederlandse golfer.<br />
Speelde hij strokeplay, was De Wit<br />
een berekenende speler. Nam geen<br />
overbodige risico’s, als een ware rekenmeester<br />
haalde hij op bijna klinische<br />
wijze de zeges binnen. Speelde<br />
hij matchplay, leefde De Wit helemaal<br />
op, was hij bereid alle risico’s te nemen<br />
en waren de ooh’s en de aah’s bij<br />
de toeschouwers niet van de lucht. De<br />
Wit won 14 maal het Nationaal Open,<br />
was vijf keer tweede bij het Internationaal<br />
Open (voorloper Dutch Open)<br />
en vijfmaal runner-up bij het Dutch<br />
Open. Gedurende het einde van de jaren<br />
veertig en vijftig, was hij, samen<br />
met Belg Flory van Donck, de beste<br />
Golfers slaan een balletje bij de Koninklijke <strong>Haag</strong>sche Golf & Country Club. >Foto: Creative Images<br />
‘Men ziet nu in<br />
dat een golfbaan<br />
ook gewoon<br />
natuur kan zijn’<br />
speler van het continent. Ook was De<br />
Wit een vaste klant bij de World Cup,<br />
in de jaren vijftig en zestig van de vorige<br />
eeuw een zeer prestigieus toernooi.<br />
Tevens was ‘Gerry’ de eerste Nederlandse<br />
deelnemer aan de US Masters,<br />
viel vijfmaal een uitnodiging<br />
voor het Brits Open op zijn deurmat<br />
en in totaal drie keer voor de US Masters.<br />
Ooit speelde hij op zijn homecourse<br />
een prestigewedstrijd tegen de<br />
Amerikaanse absolute wereldtopper<br />
Byron Nelson. De Wit won. Rijk van<br />
golf is hij nooit geworden, daarvoor<br />
was hij te vroeg geboren. In deze tijd<br />
zou hij multimiljonair zijn geweest.<br />
Leraar<br />
Na zijn loopbaan werd De Wit een inspirerende<br />
leraar, die zijn leerlingen<br />
met veel geduld en natuurlijk overwicht<br />
met sprongen vooruit liet gaan.<br />
Nog steeds lopen er op De <strong>Haag</strong>sche<br />
mensen rond die les hebben gekregen<br />
van Gerard de Wit. Hier, op de mooi-<br />
ste baan van ons land. Nu is ‘mooi’ een<br />
subjectief begrip, maar in dit geval is er<br />
weinig chauvinistisch aan. Wie beweert<br />
dat dit niet de mooiste baan van<br />
Nederland is, die liegt. In de ziel van<br />
het ware golf ligt een diep gevoel voor<br />
de natuur verankerd en De <strong>Haag</strong>sche is<br />
de meest natuurlijke baan van allemaal.<br />
Een typische linkscourse, midden<br />
in de duinen, op een paar kilometer<br />
van zee, waardoor het er qua wind<br />
aardig kan spoken. Het natuurlijke<br />
landschap waar de baan uit verrees,<br />
vormt een lust voor het oog. Veel en<br />
aanzienlijke hoogteverschillen, adembenemende<br />
vergezichten, dichtbegroeid<br />
groen tussen de holes; dauwbramen<br />
en duindoornen.<br />
Harmonie<br />
Vermaard baanarchitect Gerard Jol zei<br />
een aantal jaren terug: “Milieubewegingen<br />
waren aanvankelijk tegen de<br />
sterke groei van het aantal golfbanen,<br />
maar sinds het streven naar ‘commited<br />
to green’, is die beeldvorming omgeslagen.<br />
Men ziet nu in dat een golfbaan<br />
ook gewoon natuur kan zijn. De <strong>Haag</strong>sche<br />
was, meer dan welke baan ook, altijd<br />
al met het landschap in harmonie”.<br />
Zijn jongere collega Frank Pont: “Buitenlandse<br />
architecten die ik deze baan<br />
laat zien, zijn altijd onder de indruk.<br />
De <strong>Haag</strong>sche behoort tot de wereldtop”.<br />
Door de groei van het aantal openbare<br />
banen, waar een ieder met een GVB<br />
(Golfvaardigheidsbewijs) terecht kan,<br />
is golf niet meer voor de happy few. Gelukkig<br />
zijn er nog wel tradities overgebleven.<br />
Zo is er het begrip De Oude Negen.<br />
Dan hebben we het over de banen<br />
uit de oertijd van de sport: de Utrechtse<br />
Golfclub De Pan in Bosch en Duin<br />
(1894), de Rosendaelsche Golfclub in<br />
Arnhem (1895), de Kennemer Golf &<br />
Country Club in Zandvoort (1910), de<br />
Hilversumsche Golfclub (1910), de<br />
Noordwijkse Golfclub (1915), de<br />
Noord-Brabantse Golf Club Toxandria<br />
(1928), de Eindhovensche Golf in Valkenswaard<br />
(1930), Golf Club Broekpolder<br />
in Vlaardingen (1981; voortzetting<br />
van de Rotterdamsche Golfclub in Kralingen<br />
van 1931) en De <strong>Haag</strong>sche. Het<br />
zijn eliteclubs waarvan het lidmaatschap<br />
een exclusieve verworvenheid<br />
is. Hun voorzitters hebben regelmatig<br />
overleg, hun leden mogen met korting<br />
op elkaars banen spelen.<br />
Voorhangen<br />
Lid worden van de Koninklijke <strong>Haag</strong>sche<br />
Golf & Country Club is niet voor<br />
iedereen weggelegd. Vrienden en familie<br />
krijgen voorrang en snobs en<br />
vooral nieuwe rijken houdt men er het<br />
liefst buiten de deur. Iedere aanvraag<br />
dient te worden vergezeld van vijf ondertekende<br />
aanbevelingsbrieven van<br />
leden. Dan volgt een voorselectie en<br />
een verschijning voor de ballotagecommissie.<br />
Bevalt de kennismaking<br />
van beide kanten, wordt het aspirant<br />
SPort
18>sport<br />
Hans<br />
Abdicatie<br />
Soms zie je een troonswisseling aankomen.<br />
Dan wordt er al flink gespeculeerd<br />
over het te kiezen moment.<br />
Dat was zo met onze koningin en<br />
haar zoon. Er zijn ook donderslagen<br />
bij heldere hemel, zoals bij de paus<br />
het geval was. Andere abdicaties lijken<br />
in stilte te gebeuren.<br />
Ik ben een nostalgicus met een bijna<br />
ziekelijke hang naar het verleden.<br />
Dat ben ik me bewust en ik voel<br />
me daar prima bij. Romanticus is<br />
een stempel dat ik met graagte krijg<br />
opgedrukt. Omdat ik u als lezer meeneem<br />
in mijn gedachtewereld, lijkt<br />
het me fair om u te waarschuwen<br />
alvorens verder te gaan. Wie niets<br />
heeft met de tijd dat voetbal nog een<br />
familie-uitje was, kan nu beter stoppen.<br />
Wie niet terugverlangt naar<br />
sportiviteit in en rond het veld, leest<br />
nog hooguit twee zinnen. Wie er<br />
totaal niet voor voelt om opnieuw<br />
in aanraking te komen met de pure<br />
schoonheid van deze sport, doet er<br />
goed aan het nu voor gezien te houden.<br />
In ieder geval tot zover bedankt.<br />
Het voetbal is op alle niveaus flink<br />
ziek. Drie voorbeelden van afgelopen<br />
week: Een rechter zei dat het hedendaagse<br />
voetbal dreigt te verloederen.<br />
Dit naar aanleiding van een<br />
amateurvoetballer die terecht stond<br />
omdat hij een tegenspeler met een<br />
keiharde trap een gescheurde milt,<br />
klaplong en longkneuzing bezorgde.<br />
Een meerdaags zaalvoetbaltoernooi<br />
in Amsterdam werd gestopt vanwege<br />
herhaaldelijk geweld tussen de<br />
teams. In Goirle zijn fans van Ajax en<br />
Feyenoord slaags geraakt. Er komt<br />
geen einde aan. Ook niet bij de direct<br />
betrokkenen op het hoogste niveau.<br />
Profs doen of er zojuist een been is<br />
geamputeerd, terwijl ze niet eens<br />
zijn geraakt. Trainers die iedereen de<br />
schuld geven van puntverlies, maar<br />
niet groot genoeg zijn om zelf het<br />
boetekleed aan te trekken. Slecht<br />
voorbeeld doet slecht volgen.<br />
Maar het kan anders, zo wordt wekelijks<br />
bewezen. Voetbal op het<br />
hoogste niveau, vergelijkbaar met<br />
midden jaren 50, toen het allemaal<br />
begon. Ik had het genoegen om met<br />
de ADO Vrouwen naar Barcelona te<br />
gaan. Een trainingskamp en mooie<br />
wedstrijd. Geen gezeur van rivaliserende<br />
supporters, geen matennaaien<br />
in het veld, gewoon lekker ballen.<br />
Vrouwen, die niets liever willen dan<br />
voetballen op hun hoogste niveau en<br />
daar ook een leuk schouwspel van<br />
maken. Sportief, boeiend en van een<br />
technisch en tactisch zeer behoorlijk<br />
niveau. Sinds Spanje heb ik alweer<br />
enkele vrouwenwedstrijden bijgewoond.<br />
Het was telkens een oase<br />
van fatsoen, met wederzijds respect<br />
en sportiviteit ten top. Voor de ware<br />
liefhebber een aanrader. Voor de romantische<br />
nostalgicus de reddingsboei.<br />
Maakt Koning Voetbal langzaam<br />
plaats voor Koningin Voetbal?<br />
Hans Willink<br />
Voorzitter Kees Ekelmans wordt geflankeerd door bestuurslid communicatie Martijn de Graaf (l) en vice-voorzitter Kees Herweijer.<br />
>Foto: Creative Images<br />
Quick opent ultramodern en multifunctioneel clubgebouw<br />
De <strong>Haag</strong>sche voetbal- en cricketvereniging<br />
Quick staat op het punt een<br />
nieuw hoofdstuk aan de al roemrijke<br />
historie toe te voegen. Vrijdagavond 8<br />
maart start een week met festiviteiten,<br />
om de opening van het gloednieuwe<br />
clubgebouw te vieren. Een<br />
project met zowel een prima betonnen<br />
als een uitstekende financiële<br />
fundering, wordt daarmee op gepaste<br />
wijze afgerond.<br />
Door Hans Willink<br />
Iets minder dan een jaar is er gebouwd op<br />
sportpark Nieuw Hanenburg om het<br />
clubgebouw van de toekomst te realiseren.<br />
Daaraan is veel werk voorafgegaan.<br />
Wat Quick daarvoor terugkrijgt, is fenomenaal.<br />
De nieuwbouw bestaat uit twee<br />
etages. Op de begane grond, of eigenlijk<br />
iets daaronder, bevinden zich de twaalf<br />
kleedkamers, aparte kleedruimtes voor<br />
de scheidsrechters, de vergaderruimte<br />
van de jeugdcommissie en het archief.<br />
Allemaal ruim van opzet en eenvoudig<br />
te reinigen dankzij gecoate muren en gegoten<br />
vloeren. Twee ruimtes zijn ingericht<br />
voor huiswerkbegeleiding, waarover<br />
later meer.<br />
Het aardige van deze half verzonken etage,<br />
is dat de spelers via een brede trap het<br />
veld betreden, als waren ze in een heus<br />
stadion. Op de eerste etage bevinden<br />
zich twee ruimtes, gescheiden door een<br />
uitstekend uitgeruste keuken en de<br />
daarachter liggende bestuurskamer. Het<br />
dichtst bij de ingang van het complex bevindt<br />
zich de zogenaamde Ledenbar. Aan<br />
de andere zijde is de gigantische algemene<br />
ruimte, die door een schuifwand te<br />
splitsen is. Doordeweeks biedt het afgescheiden<br />
gedeelte ruimte aan buitenschoolse<br />
opvang. Beide horecaruimtes<br />
kenmerken zich door grote raampartijen<br />
en terrassen rondom. Voor de terrassen<br />
is weer een verlaagd plateau voor de<br />
liefhebbers die graag staand een wedstrijd<br />
volgen. Door dit niveauverschil<br />
kunnen ook de terrasbezoekers ongehinderd<br />
van de sport genieten. Op de<br />
kwaliteit van de gebruikte materialen is<br />
absoluut niet bezuinigd. Alles ademt<br />
grandeur uit.<br />
Kippenvel<br />
Voorzitter Kees Ekelmans, met in zijn<br />
kielzog vicevoorzitter en bestuurslid<br />
sponsorzaken Kees Herweijer en bestuurslid<br />
communicatie Martijn de<br />
Graaf, lopen opgetogen door het gebouw<br />
als jongens in een snoepwinkel. Amper<br />
een week voor de opening krijgt de inrichting<br />
steeds meer vorm. Het meest<br />
opvallend zijn de lampenkappen aan het<br />
plafond. Tegen een Quick-blauwe achtergrond<br />
zijn per kap telkens onderwerpen<br />
uit de clubhistorie gekozen om letterlijk<br />
te worden uitgelicht. De voetbalkampioenen<br />
hebben een eigen lamp,<br />
net als de cricketkampioenen. Daarnaast<br />
zijn er onder meer lampen met de internationals<br />
die in 1908 Quick vertegenwoordigden<br />
op de Olympische Spelen en<br />
een lamp met alle clubgebouwen.<br />
Een mooi contrast met bijvoorbeeld de<br />
bar waarvan de verlichting telkens van<br />
kleur wijzigt. “We wilden een ultramodern<br />
clubgebouw, dat ook de cultuur van<br />
onze vereniging uitstraalt”, verklaart<br />
Ekelmans. “ Wat je nog niet kunt zien is<br />
een kunstwerk dat straks in de Ledenbar<br />
komt te hangen. Wij hebben de kunstenaar<br />
Diederick Kraaijeveld, ook bekend<br />
onder de naam ‘Oud Hout’, gevraagd<br />
voor ons het clubembleem te maken uit<br />
het hout van het oude clubhuis. Meer<br />
dan een meter doorsnee. Ongelooflijk<br />
mooi. Daarnaast is het hele clubgebouw<br />
volgehangen met lampenkappen, waarop<br />
de historie zichtbaar is. Waarheen je<br />
ook kijkt”.<br />
Er worden nog laatste handen gelegd en<br />
de schoonmakers zijn volop bezig met de<br />
opfrissing van ramen en vloeren. Op de<br />
grote banken is nu nog voldoende plek<br />
om met de voorzitter te praten over dit<br />
mooie nieuwe hart voor de 117 jaar oude<br />
vereniging: “Er zijn meer dan 350 leden,<br />
die zelf uit privégeld hieraan meebetalen.<br />
Maar liefst anderhalf miljoen euro<br />
komt van onze eigen leden. Daarnaast<br />
zijn we ondersteund door fondsen, sponsoren<br />
en de BTW-teruggave. De gemeente<br />
heeft ook een belangrijke rol gespeeld<br />
in de totstandkoming en niet alleen met<br />
geld. Ze hebben vanaf dag één met ons<br />
meegedacht. Voor óns staat hier een<br />
clubgebouw dat we gezamenlijk hebben<br />
gemaakt. Een grote groep uit de club en<br />
met het netwerk daar omheen. Ik krijg<br />
kippenvel van trots dat we dit tijdens een<br />
crisis van de grond hebben gekregen”.<br />
Sportaanbod<br />
Een deel van de exploitatiekosten wordt<br />
teruggedrongen door onderverhuur.<br />
Ekelmans: “De ruimte voorbij de uitschuifbare<br />
wand hebben we verhuurd<br />
aan Triodus, die daar buitenschoolse opvang<br />
verzorgt. Beneden zijn er twee<br />
ruimtes speciaal ingericht voor de huiswerkbegeleiding<br />
van het <strong>Haag</strong>s Studiepunt.<br />
Beide A-merken en daardoor goed<br />
passend bij Quick.<br />
Met de realisatie van dit clubgebouw hebben<br />
we niet de finish bereikt, maar staan<br />
we aan de start van de toekomst van<br />
Quick. Die gaat over sport, opleiding en<br />
gezonde recreatie; je leven lang. Voetbal<br />
en cricket doe je misschien tot je veertigste.<br />
Wat doen we dan met mensen die op<br />
hun zestigste willen sporten? Met die<br />
vraag hebben we rekening gehouden toen<br />
we dit clubgebouw gingen neerzetten.<br />
We zijn met een programma bezig om<br />
ons sportaanbod uit te breiden. Helmien<br />
Rambaldo, de recordinternational van<br />
het Nederlands dames cricketelftal, is<br />
een nieuw bestuurslid met als taak om de<br />
sportverbreding, -innovatie en de buurtfunctie<br />
gestalte te geven. Concreet houdt<br />
dat in dat we het komende jaar drie dingen<br />
doen: wij starten meisjesvoetbal op,<br />
want het is raar dat jongetjes hier wel terecht<br />
kunnen en meisjes niet. Daarnaast<br />
starten we voetbal op voor de ouders van<br />
onze leden. Zeven tegen zeven. Mensen<br />
blijven alleen sporten als het leuk is en<br />
wij denken dat ze het naar hun zin zullen<br />
hebben bij ons. Het derde en meest ambitieuze<br />
is Sport op Maat. Wij zijn een paar<br />
jaar geleden gestart met voetbal voor on-<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> > Vrijdag 8 maart 2013<br />
De Haantjes zijn opnieuw de voorsten<br />
handige kinderen, meestal kinderen met<br />
een motorische achterstand. Die kiezen<br />
zelf voor voetbal, maar worden vaak niet<br />
uitgekozen. Samen met Sophia revalidatie,<br />
de gemeente, de <strong>Haag</strong>se Hogeschool<br />
en het Mondriaan College, bieden wij<br />
een speciaal programma aan.<br />
Daarnaast willen we nu Sport op Maat<br />
aanbieden aan oudere mensen die graag<br />
willen sporten. Daar is ons nieuwe clubgebouw<br />
ook op ingericht, we zijn ondermeer<br />
rolstoeltoegankelijk. De uitdaging<br />
is niet het pand, maar om deze drie activiteiten<br />
neer te zetten. Dat gaan we de<br />
komende jaren doen. Daarmee willen<br />
we, nog sterker dan voorheen, aanbieden<br />
wat wij als banner hebben: ‘sport,<br />
opleiding en gezonde recreatie, je leven<br />
lang!’; een groot iets. Wij willen dat het<br />
ongelooflijk leuk is en blijft om te sporten<br />
op deze vereniging. Iedereen die<br />
straks het nieuwe clubgebouw binnenloopt,<br />
moet niet kijken naar wat we hebben<br />
gedaan, maar naar wat we nog gaan<br />
doen. Dit pand is het clubgebouw van en<br />
voor de toekomst. Het is veel mooier dan<br />
ik ooit had durven hopen. Als ik alleen al<br />
kijk naar de twee bars, de kwaliteit van<br />
de afwerking en de lampen die er hangen”.<br />
Ekelmans staart even naar een foto<br />
op één van de kappen en vervolgt: “Aan<br />
de lampenkap met de clubgebouwen<br />
kleeft nog een verhaaltje. In 1902 kocht<br />
de vereniging het eerste clubgebouw uit<br />
het faillissement van de vereniging<br />
Swift. Quick had geen geld, maar wilde<br />
het gebouw wel aanschaffen. Dus ging<br />
men bij de leden met de pet rond. Iedereen<br />
betaalde mee. Nu 111 jaar later doen<br />
we precies hetzelfde. We zijn veel groter<br />
geworden in die tijd, altijd het middelpunt<br />
van de wijk geweest, maar ook hetzelfde<br />
gebleven als destijds. Als je kind<br />
hier door de poort loopt, weet je dat het<br />
in een goed nest opgroeit en dat het<br />
maximale uit hem wordt gehaald als<br />
teamsporter. Heb je talent, dan speel je<br />
bij ons hoog. Ben je minder getalenteerd,<br />
dan wordt je uitstekend begeleid en maken<br />
we een teamspeler van je. Dat is je<br />
hele leven lang goud waard”.
Vrijdag 8 maart 2013 > <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong><br />
De oorsprong van de tulp ligt in Kazachstan<br />
Als het lente wordt, dan stuur ik jou ...<br />
Het mag dan wel lijken alsof al onze<br />
sneeuwklokjes, krokussen, tulpen en<br />
narcissen ‘echt’ Hollands zijn, maar<br />
niets is minder waar. Er is zelfs<br />
helemaal niets Nederlands aan, aan<br />
deze bloembollen.<br />
Door Wendy Hendriksen<br />
De meeste soorten zijn hier in de zestiende<br />
eeuw terechtgekomen. De hyacinten<br />
en narcissen vonden we in eerste instantie<br />
maar niks. Maar de tulp, die stal ons<br />
hart. De oorsprong van de tulp ligt in Kazachstan.<br />
Op de onherbergzame vlakten<br />
groeien nog steeds wilde, rode tulpjes, die<br />
overigens een stuk kleiner zijn dan de tulpen<br />
die wij kennen. De bloem kwam via<br />
de diverse gebieden in het enorme rijk van<br />
sultan Süleyman de Grote (1494-1566)<br />
dat liep van Klein-Azië, de Balkan, de landen<br />
rondom de Middellandse Zee en het<br />
gebied tot aan de Perzische Golf, in de<br />
hoofdstad Constantinopel terecht. De ‘tulipan’<br />
werd een populaire voorjaarsbloeier<br />
en een symbool van leven en vruchtbaarheid.<br />
Hoe het tulpje vervolgens onze<br />
lage landen heeft kunnen bereiken, leest<br />
als een spannend boek. De Zuid-Nederlandse<br />
Carolus Clusius, of eigenlijk Charles<br />
de l’Ecluse (1526-1609) die wel de<br />
meest wijze man van zijn tijd wordt genoemd,<br />
studeerde rechten en klassieke<br />
talen in Leuven en geneeskunde in Montpellier.<br />
Hij werd beroemd door zijn werk<br />
als beschrijvend arts en plantkundige, in<br />
die tijd bestonden ‘medicijnen’ immers<br />
voornamelijk uit planten en kruiden. Hij<br />
verzamelde, onderzocht en vermeerderde<br />
duizenden geneeskrachtige en giftige<br />
planten. Als polyglot vertaalde hij tal van<br />
buitenlandse botanische geschriften, ook<br />
correspondeerde hij met vakgenoten en<br />
apothekers uit diverse landen. Dankzij<br />
zijn werk zijn er zeer veel uitheemse planten<br />
in onze ‘Nederlanden’ terecht gekomen.<br />
Dankzij Clusius maakten wij kennis<br />
met gewassen als de paardenkastanje, de<br />
sering, de aardappel en de tulp.<br />
Clusius werkte als hofbotanicus regelmatig<br />
in het buitenland en bouwde zo verder<br />
aan zijn kring van internationale relaties,<br />
waaronder veel keizerlijke gezanten en<br />
diplomaten. Via de Vlaamse ambassadeur<br />
De Keukenhof opent op 21 maart 2013 om<br />
08.00 uur, de tulpenshow vindt plaats<br />
van 21 tot en met 26 maart 2013<br />
in de museumtuin ‘Hortus Bulborum’ in<br />
Limmen en de Botanische tuinen van<br />
Leiden kun je de oude ‘Duc van tol’ uit 1595,<br />
de ‘Zomerschoon’ uit 1620 en de grillige<br />
parkiettulp ‘perfecta’ uit 1750 bewonderen.<br />
medisch<br />
1 maart<br />
Op 1 maart was ik 25 jaar huisarts in<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>. Zes maanden was mijn<br />
oudste zoon, toen ik als huisarts ging<br />
werken. Het was een tijd waarin er<br />
weinig werk was voor een startende<br />
huisarts. Een bevriende collega uit de<br />
tijd nog van mijn vader, die ook huisarts<br />
was, had mij gelukkig een baan<br />
aangeboden voor 20 uur per week.<br />
Vanaf de eerste dag voelde ik me als<br />
een vis in het water. Het duurde niet<br />
lang of ik had een hele eigen patiëntenkring<br />
opgebouwd. Vele mensen<br />
zijn me nog steeds erg trouw.<br />
In de loop van de jaren is het werk<br />
>Foto: PR<br />
in Wenen ontving hij van sultan Süleyman<br />
een paar tulpenbollen, zowel wilde<br />
als gekweekte soorten. Hij plantte en zaaide<br />
de tulpjes in zijn Clusiushof in Leiden<br />
en in de zomer van 1575 schrijft hij dat hij<br />
erin erin is geslaagd om drie (!) tulpen tot<br />
bloei te laten komen. Twee jaar later lezen<br />
we dat zijn hoftuin er mooi bij staat; vol<br />
tulpen, keizerskronen, narcissen en hyacinthen.<br />
Hij deed intensief onderzoek<br />
naar de typische vurige vlammen en strepen<br />
in de bloemblaadjes van sommige tulpen,<br />
variaties waarvan we nu weten dat ze<br />
het gevolg zijn van het zogeheten mozaiekvirus.<br />
Dat hij het bestaan van virussen<br />
niet kende, pathogenen die pas in de 19 de<br />
eeuw zijn benoemd, is hem al lang vergeven.<br />
Want Clusius legde door zijn onderzoek<br />
de basis voor de Nederlandse bollenteelt<br />
en tulpenveredeling. En daar zijn we<br />
hem eeuwig dankbaar voor.<br />
Tulpenrage<br />
De tulp viel namelijk in de smaak, bij de<br />
Hollanders. De bollen werden op landgoederen,<br />
buitenplaatsen en in de tuinen van<br />
grachtenpanden aangeplant, en al gauw<br />
wel veranderd. Er zijn steeds meer taken<br />
bij gekomen. Meer nog dan vroeger<br />
zijn we de spin in het web. Zeker<br />
nu de automatisering is doorgedrongen<br />
en we geacht worden ons bestand<br />
op orde te houden, worden we steeds<br />
belangrijker. Vroeger hadden we<br />
met onze waarneemgroep twee keer<br />
per jaar vergadering over de verdeling<br />
van de diensten en de vakantie.<br />
Meer deelden we niet met elkaar. Nu<br />
proberen we protocollen met elkaar<br />
af te stemmen, vergelijken we ons<br />
voorschrijfgedrag met het landelijk<br />
gemiddelde en proberen we zo veel<br />
probeerde iedereen met een flinke portemonnee<br />
een tulp te bemachtigen. Men<br />
kon kiezen uit ‘ducken’, rode tulpen met<br />
een gele rand, ‘bizarren’, rood op een gele<br />
ondergrond en ‘violetten’, purper op wit.<br />
De gevlamde grillige soorten waren het<br />
meest geliefd en het duurde niet lang of de<br />
tulp werd ‘een rage’. In korte tijd schoten<br />
de prijzen omhoog, waarbij zelfs tulpen<br />
die nog als bolletje in de grond zaten, ‘op<br />
papier’ werden verkocht. De prijzen liepen<br />
almaar verder op, en sommige van die<br />
kostbare waardepapieren gingen zelfs<br />
over bollen die niet eens bestonden. De<br />
geliefde tulpen werden ondertussen veelvuldig<br />
nageschilderd op tegeltjes, koekplanken,<br />
merklappen en beddegordijnen.<br />
Er werden delftsblauwe vazen met tuiten<br />
gemaakt, in de openingen konden één of<br />
meer tulpenstelen gestoken worden. Er<br />
verschenen kleurrijke catalogi met de<br />
meest prachtige prenten van de bol en de<br />
bloemen, in het Frans Halsmuseum in<br />
Haarlem kun je zo’n 17 de eeuws Tulpenboek<br />
bewonderen. De anders zo zuinige<br />
Hollander liet zich in drie jaar tijd volledig<br />
gek maken en de tulpenrage liep gigantisch<br />
uit de hand. De regering greep in en<br />
binnen 24 uur stortte de windhandel in.<br />
De tulp bleef evengoed populair. De handel<br />
herpakte zich en dankzij het gunstige<br />
Hollandse klimaat – een tulpenbol heeft<br />
een koudeperiode nodig om te kunnen<br />
gaan bloeien – en het zand rondom Haarlem,<br />
ontwikkelde de bloembollenteelt<br />
zich steeds verder. Er kwam vraag naar<br />
nieuwe kleuren en nieuwe vormen, waarbij<br />
de verwoede pogingen van Nederlandse<br />
telers om de ‘zwarte tulp’ te kweken tot<br />
de verbeelding spreekt. Inmiddels hebben<br />
zij met de bijna zwarte ‘Queen of<br />
night’ en ‘Black Parrot’ hun doel dicht benaderd.<br />
Belangrijke factoren voor het succesvol<br />
telen van bloembollen zijn – al<br />
sinds Clusius’ onderzoek – vakmanschap<br />
en kennisuitwisseling geweest. Dat dit<br />
zijn vruchten heeft afgeworpen, mag duidelijk<br />
zijn. Het huidige aanbod tulpenbollen<br />
bestaat uit bloemen in vrijwel alle<br />
denkbare kleuren en vormen. Bloembollen<br />
en bloemen, het handelsmerk van Nederland,<br />
vinden ieder jaar hun weg naar<br />
ontelbare bestemmingen over de gehele<br />
wereld. En als het lente wordt, dan ....<br />
100 soorten tulpen weekend: op 8 en 9 maart 2013 zullen in de kiosk van snijder Bloemen<br />
honderd soorten tulpen te zien zijn, waaronder vele unieke soorten. De medewerkers vertellen<br />
over de geschiedenis en de kweekwijze van de tulp. van Hogenhoucklaan 79, <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
Ga mee op tulpenreis door Kazachstan:<br />
http://kazachstanreizen.nl/reizen/de_wilde_tulpen_van_kazachstan<br />
Het turks Museum Nederland in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> heeft veel informatie over de oorsprong van de tulp<br />
mogelijk hetzelfde te werken.<br />
Lief en Leed heb ik de afgelopen 25<br />
jaar met menigeen gedeeld. Menig<br />
traantje is gelaten. Hoewel ik alle<br />
ellende meestal goed over me heen<br />
kan laten gaan, zijn er momenten geweest,<br />
dat ik mijn emoties niet meer<br />
de baas was. Het zien van een ernstig<br />
ziek kind, het overlijden van een jong<br />
iemand, het zijn maar een paar voorbeelden<br />
waarbij ik het niet droog kan<br />
houden. Met man en macht moet ik<br />
mezelf bij elkaar houden om professioneel<br />
te kunnen blijven handelen.<br />
Niet altijd even gemakkelijk.<br />
1 maart was ook de dag dat mevr.H.<br />
65 jaar zou worden. 18 jaar heb ik<br />
haar als patiënt gehad, maar helaas<br />
is ze vlak voor haar 65 ste verjaardag<br />
overleden. Het was het laatste jaar<br />
geen makkelijke situatie. Ze had veel<br />
problemen, suikerziekte, nierproblemen,<br />
ernstige slijtage in haar rug en<br />
nog veel meer. Twee weken geleden<br />
stadsgroen<br />
Terrasstoelen<br />
O, wat zijn we eraan toe, aan een<br />
beetje zon en wat warmte. Op 1 maart<br />
begon de meteorologische lente. De<br />
dag begon evenwel grijs. Ook op 2<br />
maart bleef het kleurloos. En zelfs op<br />
3 maart gebeurde er helemaal niets.<br />
Het was deze week, op één aardige<br />
dag na, gewoon ‘wat frisjes’ in <strong>Den</strong><br />
<strong>Haag</strong>. Hoe zit dat dan, met zo’n meteorologische<br />
lente? Welnu, die is in<br />
1780 gewoon bedacht door de ‘sehr<br />
praktische’ Duitse keurvorst Karl<br />
Theodor. Hij deelde de vier seizoenen<br />
in en liet ze ieder drie maanden duren.<br />
Tegen beter weten in keek ‘tout’<br />
Het gaat de goeie kant<br />
op als je meer dan<br />
zeven bloemetjesjurken<br />
ziet<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> op 1 maart naar het zenit:<br />
Waar is de zon? Natuurlijk scheen er<br />
niets, de zon houdt zich niet aan een<br />
kalender. De lente begint gewoon<br />
als de dag even lang als de nacht is.<br />
Vergeet 1 maart, het gebeurt op de<br />
twintigste. Om 2.02 uur, om precies<br />
te zijn.<br />
Gaat dat wel goed dan, met al die ijkpunten?<br />
Wie weet nog waar hij aan<br />
toe is? We vragen het een fenoloog.<br />
Deze man, die de jaarlijks terugkerende<br />
natuurverschijnselen bijhoudt,<br />
was ik nog bij haar omdat ze het zo<br />
benauwd had. Een probleem dat al<br />
langer speelde. Ik kwam binnen en<br />
ze stak meteen van wal, dat ze het zo<br />
niet langer ging trekken. Ik controleerde<br />
haar zuurstofgehalte. Het was<br />
enorm laag tot mijn stomme verbazing,<br />
ze had het wel vaker, maar niet<br />
zo extreem. Ze wilde niet naar het<br />
ziekenhuis, maar toen ik had aangegeven<br />
dat ze dan misschien dood<br />
Hoewel ik alle ellende<br />
meestal goed over me<br />
heen kan laten gaan,<br />
zijn er momenten<br />
geweest, dat ik mijn<br />
emoties niet meer de<br />
baas was<br />
varia Meer columns en een boek op<br />
www.wendyhendriksen.nl<br />
zou gaan, wilde ze wel. Vlak voor de<br />
ambulance kwam, wilde ze nog per se<br />
een sigaretje roken. Ik probeerde het<br />
haar nog te verbieden, maar realiseerde<br />
me ook dat het wel eens de laatste<br />
zou kunnen zijn. Na een paar dagen<br />
was ze weer thuis uit het ziekenhuis.<br />
Helaas is ze kort daarna toch nog<br />
plotseling overleden. Ik zal haar missen.<br />
Als je iemand zo lang en zo intensief<br />
heb meegemaakt dan is er vanzelf<br />
een band. Morgen ga ik bij haar man<br />
op bezoek. De kamer zal leeg zijn!!<br />
Emilie Bolsius<br />
Huisarts
20>society<br />
Bomansianen in de biep<br />
Godfried Bomans, wie kent hem niet?<br />
Velen, u hoeft maar even op straat te<br />
gaan vragen, maar daar waren we niet.<br />
Het was die middag een eeuw geleden<br />
dat Bomans geboren werd en dat moest<br />
natuurlijk gevierd worden. Daartoe zou<br />
er door burgemeester Jozias van Aartsen<br />
een tegeltje onthuld worden aan de<br />
Bierkade nummer 2a, het geboortehuis<br />
van de schrijver. Hieraan voorafgaand<br />
vond in de bibliotheek een literaire<br />
middag plaats. Het genootschap Godfried<br />
Bomans heette iedereen van harte<br />
welkom.<br />
Het was een bijzondere bijeenkomst.<br />
Bomvol natuurlijk, en velen van de aanwezigen<br />
leken op Bomans. Daar stond<br />
een jongeman met precies zo’n bril,<br />
elders zagen wij een vergelijkbare houding<br />
en achter ons leek de auteur zelve<br />
druk in gesprek te zijn, maar het moest<br />
een verre achterneef geweest zijn.<br />
Familie was overigens ook aanwezig,<br />
die zat met de burgemeester en bobo’s<br />
vooraan op een bankje.<br />
De Bomansianen vormen een gemoedelijk<br />
volk, dat de humor van de grote<br />
voorganger als richtlijn voor het leven<br />
beschouwt. In de gezellige gesprekjes<br />
die we afluisterden, citeerde de één tegenover<br />
de ander uit ‘Erik of het klein<br />
insectenboek’, en dat iedereen wist wie<br />
Pa Pinkelman en Tante Pollewop waren,<br />
nou, dat sprak vanzelf. Maar zult<br />
u het Genootschap niet onderschatten?<br />
Ze hebben ruim 250 leden, die de<br />
eigen periodiek Godfried volschrijven,<br />
lezen en daarna becommentariëren en<br />
bediscussiëren. Ook is er een eigen You-<br />
Tube-kanaal met Godfried Bomans TV.<br />
De ene Bomansiaan bezit min of meer<br />
dezelfde kennis als de ander, en die wisselen<br />
ze dan steeds uit, dat is een vorm<br />
van gezelligheid.<br />
De literaire middag bestond uit twee<br />
lezingen. Geen hapjes, geen drankjes,<br />
geen Powerpoint, alleen twee staande<br />
mannen achter een lessenaar. Een<br />
cameraman van Godfried Bomans TV<br />
nam alles op. Eerst sprak tot ons biograaf<br />
Gé Vaartjes. Een nette man, die<br />
met een ietwat zuidelijk accent ons<br />
nader inlichtte over de psyche van Bomans<br />
(alsof de Bomansianen die niet<br />
al dóór en dóór kenden) en olijke bon<br />
mots citeerde. Die werden met instemmend<br />
gegrinnik ontvangen. Men knikte<br />
elkaar tevreden toe: ja, zo was het<br />
precies, dat had Bomans zo gezegd, leuk<br />
was dat toch, elke keer vónd je er wat<br />
in. Naarmate de lezing voortduurde,<br />
werd het knikken heviger, en dat waren<br />
in deze eigen wereld bepaald emotionele<br />
hoogtepunten.<br />
Na de biograaf trad Fred Berendse, de<br />
voorzitter van het Genootschap, voor<br />
Een bijna vergeten schrijver?<br />
' Vragen? Geen vragen!'<br />
Ook de burgmeester houdt van Bomans. > Foto's: Otto Snoek Het bleef nog lang onrustig in de stad.<br />
de lessenaar. Hij bleek een geestige<br />
spreker, en waarschijnlijk had hij daarom<br />
deze positie bereikt. Fred wees er<br />
fijntjes op dat alle activiteiten van het<br />
Genootschap zich in Haarlem concentreerden,<br />
aangezien Bomans weliswaar<br />
in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> geboren was, maar als baby<br />
de stad verliet. In de toespraak had hij<br />
als running gag: hoe oud was Bomans<br />
toen? Eerst: vijf maanden. Of twee. Of<br />
zes. Of drie. Natuurlijk citeerde hij de<br />
wisselende feiten uit het werk van de<br />
schrijver. Daarmee oogstte ook hij het<br />
hoogst haalbare: een zaal vol knikkende<br />
en grinnikende mensen. Hoe de burgemeester<br />
zich daarbij hield, weten we<br />
niet. Hij zat ingeklemd tussen bestuur<br />
en familie, uit het zicht van anderen.<br />
De voorzitter vertelde ook, dat het<br />
geboortehuis van Bomans gesloopt<br />
was. We vonden dat verwarrend. Zo’n<br />
herdenkingstegeltje moet toch ergens<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> > Vrijdag 8 maart 2013<br />
vilan, renate & de residentie<br />
op aangebracht zijn? Waarschijnlijk<br />
was dit Genootschapshumor, wat we<br />
vrijwel zeker wisten toen de voorzitter<br />
nadere instructies gaf hoe aan de Bierkade<br />
te geraken. Hij beschreef de route<br />
dermate nauwkeurig, dat geen van de<br />
aanwezigen bij het niet bestaande huis<br />
zou geraken, de inzet van verkeersregelaars<br />
ten spijt. En inderdaad. Eenmaal<br />
buiten de bibliotheek viel de hele groep<br />
snel uit elkaar. Een deel zwabberde de<br />
ene kant op, een ander deel verdween<br />
acuut in het winkelcentrum en slechts<br />
de burgemeester professioneel optimistisch<br />
leek op route te zijn. Uit de golf<br />
van foto’s die we later in de media aantroffen,<br />
bleek dat er inderdaad een tegeltje<br />
aan een huis werd onthuld. Welk<br />
huis, dat vinden we een mooi raadsel.<br />
Vilan van de Loo
Change language