}<(l(tp$=adbcbb<

More documents

Recommendations

Info

12>boekenweek Door Casper Postmaa Geen hitlijst, maar een eigenzinnige keuze De Haagse roman die de ziel van de stad beschrijft en waarin het leven wegkwijnt achter voorname gevels en Indië nooit ver weg is, bestaat niet meer. Maar er is nog wel literatuur waarin Den Haag een hoofdrol speelt, denk aan het recente Suezkade van Jan Siebelink of aan Sonny Boy van Annejet van der Zijl. Omdat deze boekenweek dankzij Kees van Kooten Haags getint is, vroegen we ons af welke romans en verhalen over onze stad in het oog springen. Let wel, het is nadrukkelijk niet een lijst met de beste Haagse boeken. Dan had, om maar wat te noemen, ‘Bleekers zomer’ van Mensje van Keulen erop moeten staan, alsook ‘Een nagelaten bekentenis’ van Marcellus Emants, het veelzijdige œuvre van Yvonne Keuls (met het zeer Haagse ‘Indische tantes’) en natuurlijk wordt Couperus niet recht gedaan met slechts één boek. En wat te denken van de bijna in het geheim uitgegeven ‘Haagse Deeltjes’(Valerius Pers) waarin Haagse schrijvers en kunstenaars samenwerken, elk deeltje heeft een wijk in Den Haag als onderwerp. Collector’s items zijn het nu. Kees Ruys en tekenaar Marcel van Eeden, nu wereldberoemd, werkten samen in ‘Het Minangkabause huis’ en Bert van den Assem schreef over de dood van zijn broertje het ontroerende verhaal ‘Een engel boven het Benoordenhout’ met illustraties van Diederik Gerlach. Die Haagse kunstenaar werkte ook mee aan een ander, ten onrechte, onbekend Haags kunststukje ‘Ontijdelijk Den Haag’. Een prachtige uitgave met mooie minimalistische verhalen van Cor Gout en geheimzinnige illustraties van Gerlach. Al deze boeken, en nog veel meer, verdienen een plaats op deze pagina, maar nogmaals, we presenteren geen hitlijst, het is een eigenzinnige keuze van drie redacteuren. De ene keer gewoon omdat het een mooi boek is, of er een verhaal aan vastzit, de andere keer omdat het een belangrijke plek in de geschiedenis van de stad heeft verworven. Is het zo dat u uw eigen kijk op de Haagse literatuur heeft, scherpzinnig en goed geformuleerd, dan zou dat een sieraad voor onze opiniepagina kunnen zijn. Dus lezen en schrijven! We wachten in spanning af. Illustratie van Diederik Gerlach bij het verhaal ‘De balletschool van Sonia Szewcjyk’ uit ‘Ontijdelijk Den Haag’. ‘Hartstocht. Oorspronkelijk Haagsche roman’ Jeanne Reyneke van Stuwe De in Soerakarta (Java) geboren Jeanne Reyneke van Stuwe (1874-1951) verhuisde een jaar na haar geboorte naar Nederland. Ze had als meisje literaire aspiraties en stuurde haar gedichten op naar het toen al niet meer zo roemruchte literaire tijdschrift De Nieuwe Gids, waar de Haagse dichter Willem Kloos de scepter zwaaide. Het leidde niet alleen tot een literaire verbintenis: ze trouwden in 1900. Sindsdien leefde het echtpaar, in gezelschap van Jeanne’s ook schrijvende zuster Jacqueline aan de Regentesselaan 176. Kloos had enkele homo-erotisch getinte relaties met collega-dich- De verrekijker Kees van Kooten Wat is dat toch met zonen dat ze de verhalen van hun vaders nooit willen horen? Bang dat het schurken zijn? Ik denk het niet. Bang dat het helden blijken te zijn. Dat is veel slechter te verdragen van je bloedeigen vader. Kees van Kooten moest de zeventig passeren voordat hij zich ging verdiepen in het verhaal van zijn vader. En dat terwijl die het hem jarenlang op een presenteerblaadje voorhield. Zijn dag-, annex fotoboek over de Tweede Wereldoorlog lag altijd klaar op het dressoir bij de Van Kootens. Alleen als Kees zich stierlijk verveelde, sloeg hij de eerste bladzijde wel eens open. Nu is de belangstelling er dus wel. Van Kooten schreef dit jaar het Boekenweekgeschenk. Thema van deze hele Boekenweek is: Gouden tijden, zwarte bladzijden. ‘Een oorlogsdagboek’, moet Kees van Kooten gedacht hebben, daarvan zal toch wel één bladzijde zwart zijn? Of grijs. Want zo ver zijn we al doorgenuanceerd, dat we ervan uitgaan dat iedereen zijn steentje heeft bijgedragen aan de verschrikkingen van de oorlog. Door die bril is Van Kooten het dagboek van zijn vader gaan lezen en stuitte al snel op een onregelma- Suezkade Jan Siebelink Niet alleen ‘Suezkade’ van Jan Siebelink (1938) maar ook zijn romans ‘Vera’, ‘Engelen van het duister’ en ‘Het lichaam van Clara’ spelen in Den Haag. Dat is opmerkelijk voor een schrijver afkomstig uit Velp en is alleen te verklaren doordat Siebelinks echtgenote Gerda Haagse wortels heeft en geparenteerd was aan de eigenaren van de in 1880 opgerichte boekhandel Van Hoogstraten aan het Noordeinde. ‘Suezkade’ (2008) gaat over de teloorgang van het onderwijs. Het verhaal is ingebed in het fataal aflopende liefdesverhaal van de jonge, idealistische, De Roemlozen Justine le Clercq ‘Even voor de goede orde, zijn dokters slagers?’ ‘Natuurlijk’, zei ze. ‘Wie anders beweert, heeft van het slagersvak niets begrepen’. Verander in deze passage ‘dokters’ door ‘kunstenaars’, ‘slagers’ door ‘mislukkelingen’ en ‘het slagersvak’ door ‘kunst’ en je hebt een idee waar de roman De roemlozen van Justine le Clercq over gaat (‘Even voor de goede orde, zijn kunstenaars mislukkelingen?’). Werkelijk iedereen in dit boek is een mislukkeling. Heldin Titine zelf, bijna veertig en nog nooit iets gepresteerd en juist opgekrabbeld na een ters als Jacques Perk en Albert Verwey achter de rug die hem in een diepe depressie hadden gestort. Na een spetterend begin was hij daardoor als dichter in een neerwaartse spiraal terechtgekomen. Jeanne verdedigde haar vijftien jaar oudere echtgenoot als een leeuwin. De kost verdiende het gezelschap aan de Regentesselaan met de eindeloze reeks populaire romans die Jeanne en haar zuster afscheidden. ‘Hartstocht’ is het prozadebuut van de dan 25-jarige Jeanne. Het grotendeels >Foto: PR tigheid. Als militair in de meidagen vlak voor de capitulatie in 1940, heeft sergeant Van Kooten een verrekijker van een burger in beslag genomen. Een verrekijker, die nooit is teruggegeven aan de rechtmatige eigenaar en deel is blijven uitmaken van het huisraad van maar enigszins buiten de werkelijkheid staande leraar Frans (Siebelinks oorspronkelijke beroep) Marc Cordesius voor het Marokkaanse meisje Najoua Azahaf. Cordesius geeft les aan het gymnasium Descartes, waarin gemakkelijk het bestaande Haganum is te herkennen. Ook veel andere plaatsen in Den Haag spelen een rol in de roman, zoals het gebied rond de Wagenstraat. Siebelink zelf zei daar ooit over: “In veel van mijn boeken komt het gym- bestaan als verslaafde dakloze. Haar vrienden die net als zij allemaal kunstenaar willen worden. Maar ook haar vader, die een belangrijk kunstenaar ís, schiet op alle andere vlakken tekort. Om van haar moeder maar niet te spreken. Haar ouders hebben ervoor gezorgd dat Titine een verschrikkelijke jeugd heeft gehad, die ze grotendeels spelend onder een tafel in Pulchri Studio heeft doorge- Den Haag Centraal > Vrijdag 22 maart 2013 uit dialogen bestaande boek deed destijds veel stof opwaaien vanwege de decadente toon en inhoud. De hoofdpersoon is de jonge Haagse advocaat Felix van Weert van Oldehagen die uiteindelijk ten onder gaat aan zijn hartstocht. Hij en zijn vrienden stichten een kunstclub, spelen toneel, dansen, souperen en flirten. Aan Felix’ lectuur van ‘La femme et le Pantin’ van Pierre Louys over een femme fatale en aan de platen van Ferdinand Knopf die de wanden van zijn kamer het gezin Van Kooten! Dat lijkt foute boel! Van Kooten beschrijft in dit boek de zoektocht naar de rechtmatige eigenaar van deze kijker. Om het schrijnender te maken; Van Kooten bewaart warme herinneringen aan de keren dat hij samen met zijn vader deze kijker ge- nasium Haganum voor. Ik kende die school, omdat ik daar vaak langsreed wanneer ik op weg was naar Gerda’s tante Magda. Dan zag ik dat prachtige gebouw met die torentjes en mooie luikjes. Ik ging er wel eens naar binnen, onder de poort door en dan de hal in. Als ze vroegen wat ik kwam doen, deed ik alsof ik een oud-leerling was. Ik dacht: ik ga even kijken hoe het er van binnen uit ziet en zo langzamerhand is dat een beetje bracht. Haar ouders zaten daar altijd te zuipen met andere kunstenaars, om vervolgens met elkaars vrouwen naar huis te gaan. Titine zit met haar vrienden vooral te zeuren en grote plannen te maken in koffiebar La Mano Maestra aan het Noordeinde. Zoek de verschillen tussen haar wereld en die van de ouders, daar gaat dit boek over. Een debuutroman die mijns inziens onder-
Vrijdag 22 maart 2013 > Den Haag Centraal sieren, kun je de invloeden die Jeanne onderging goed aflezen. Een recensent vroeg zich bij de verschijning van ‘Hartstocht’ af of de auteur bij het schrijven gedacht had aan de uitspraak van Busken Huet in de voorrede op diens roman ‘Lidewijde’: ‘Passie het eerste, passie het tweede, passie het derde vereischte voor den roman!’ Hij zag het feit dat ‘Hartstocht’ (een roman ‘dont la jeune fille ne per- bruikte. Het lijkt erop dat vader Van Kooten deze kijker van een goede Nederlander heeft gestolen en daarmee zelf een beetje een slechte Nederlander is geworden. Of is er iets anders aan de hand geweest? Hoe dan ook, Kees zet zich aan de taak om de herkomst van deze kijker te achterhalen. Hij wil de veronderstelde misstap van zijn vader goedmaken. Dat verhaal wordt Sjoerd van Faassen mettra pas la lecture à sa mère’ zoals het toen heette) geschreven was door een vrouw als een teken van de toenemende emancipatie. onderbroken door talloze anekdotes, beschouwingen, en Kees de Jongen-achtige fantasieën. Het had ook zonder gekund, maar Van Kooten wil nu eenmaal veel vertellen. Het gaat veel over vroeger. Toen lazen de mensen nog echte boeken in de trein. Men schreef elkaar papieren brieven, in karaktervolle handschriften. Het is soms wat nostalgisch, maar Van Kooten schrijft het met zoveel humor en brille, dat je het hem graag vergeeft. Lees dit boek. Koop snel een ander. eigen geworden. Maar het grappige is, ik gebruik het uiterlijk van het gymnasium van Haganum, dus hoe het er van buiten uit ziet. En ook enkele dingen van binnen. Zoals de trap en de beeldengalerij. Daar zet ik de dingen allemaal om en manipuleer ik ze dan. Maar het hele interieur van de school komt van het Edese gymnasium, waar ik zelf les heb gegeven. Dus ik loop gewoon door de gangen van Sjoerd van Faassen gewaardeerd is. Dat komt voornamelijk doordat bijna niemand het boek kent. Zonde, want het is goed geschreven, schuurt en knelt op zijn tijd, maar is ondoorgrondelijk en menselijk tegelijkertijd. Volgens de website van Le Clercq komt er een nieuw boek. Goed zo! En ze werkt aan een kunstproject in… Pulchri Studio. De moeder van Titine had dus wel Thijs Kramer Ede hier, maar het is toch Den Haag. Zo heb ik dus gebruik of misbruik van dit mooie gymnasium gemaakt”. Thijs Kramer een punt, toen ze weer eens herinneringen ophaalde aan het kunstenaarsbestaan in haar tijd en er vervolgens aan toevoegde: ‘En over een paar jaar ga jij het ook doen’. Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan Louis Couperus De spannendste roman van Couperus is een monument binnen de Nederlandse literatuur. Het verhaal is intrigerend, de schrijfstijl ragfijn en na al die jaren nog steeds niet verouderd. Maar voor Den Haag is ‘Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan’ nog veelzeggender. Als je het boek uit hebt, begrijp je Den Haag veel beter, weet je hoe de koele stilte is ontstaan in straten als de Riouwstraat en de Nassaulaan. Opeens is duidelijk waar de benepenheid vandaan komt van mensen die elkaar beloeren en krampachtig de stand ophouden. Mensen die niet veel doen, maar wachten. Wachten op de dood van anderen, zodat er een erfenis vrijkomt en het schijnbaar nutteloze leven weer enkele jaren kan doorgaan. In een interview vroeg ik de biograaf van Couperus, Frédéric Bastet vlak voor zijn dood, hoe hoog het Couperus-gehalte in Den Haag nog was. ‘De ‘De ongelofelijke avonturen van Bram Vingerling’ Leonard Roggeveen Is ‘De ongelofelijke avonturen van Bram Vingerling’ van Leonard Roggeveen uit 1921 een onvergetelijk Haags boek? Ja, en niet alleen omdat het een buitengewoon leuk en spannend jongensverhaal is over een Haagse jongen die zich met een geheim recept onzichtbaar kan maken, maar ook omdat het een unieke plek in de Nederlandse literatuur inneemt. Die van scharnier tussen Louis Couperus en Harry Mulisch. Toegegeven, het is een conclusie even raadselachtig als Bram Vingerling zelf. Maar toch, in ‘Voer voor psychologen’ legt Mulisch uit dat ‘Bram Vingerling’, en dus Roggeveen, hem de weg heeft gewezen naar het schrijverschap. ‘Ik identificeerde me met Bram Vingerling, met de grote geleerde die ik wilde worden’. Later noemt Mulisch in de NRC ‘Bram Vingerling’, zijn Rico Bulthuis (1911-2009) werd in Den Haag geboren in een redelijk welvarend bourgeoismilieu, maar toen hij ging studeren was inmiddels de economische crisis in volle omvang losgebarsten. Dat heeft zijn leven blijvend beïnvloed. Over die vooroorlogse periode heeft hij één van zijn beste boeken geschreven, de autobiografische roman ‘De dagen na donderdag. Aantekeningen uit de crisisjaren’ (1979). In het voorwoord schreef hij: ‘De hier volgende autobiografische notities vormen geen roman of een zorgvuldig gecomponeerd verhaal. Het zijn herinneringen uit mijn privé-crisis waarin de meeste namen van personen authentiek zijn’. Dat is al te bescheiden, het is wel degelijk een roman, een Haagse roman, waarin Bulthuis met veel gevoel voor de betekenisvolle anekdote, het bohémienachtige bestaan beschrijft dat hij en zijn vrienden toen leidden. In politiek en economisch opzicht waren de jaren dertig een enerverende pe- boeken der kleine zielen’, die Haagse coteries, die niets met elkaar te maken willen hebben, dát bestaat nog’. Zijn ogen begonnen te glinsteren en hij stak zijn wijsvinger omhoog. “De Place des Invalides!, Het Willem Rooyaardsplein, zo’n wijk met mensen met wat geld, die allemaal niets doen. Dat bestaat nergens in Nederland. Alleen in Den Haag’. ‘De kamer om hen, echtgenoten, stond als zij reeds jaren gestaan had, onpersoonlijk en ongezellig; onder de klok tikte de pendule altijd, altijd door. Een wachtkamer scheen die salon; een wachtkamer, waar, na vele dingen, die waren voorbij gegaan, twee mensen zaten te wachten … zaten te wachten ….Waarop? Op het langzame einde, op de eindelijke dood …’. Uit ‘Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan’. beslissende boek. ‘Ik wilde ook scheikundeproeven gaan doen, maar dan moest ik eerst zo’n oud boekje met recepten hebben. Dus ging ik naar de markt om er één te zoeken. Natuurlijk vond ik niets. Ik heb ze later zelf allemaal moeten schrijven, de boekjes die ik toen zocht.’ Dat is dus duidelijk, Mulisch eert in ‘Voer voor psychologen’ Roggeveen. Maar hoe zit het met de band tussen Couperus en Roggeveen? Bram Vingerling woont op de Mau- ritskade in Den Haag, en als je de plat- tegrond erbij neemt kom je uit bij het geboortehuis van Couperus. Voor wie nog twijfelt: Bram Vingerling heeft een hond, Brinio, Couperus had net zo’n hond, met dezelfde naam. Zo is Bram Vingerling de verbindende factor in anderhalve eeuw literatuurgeschiedenis. ‘De dagen na donderdag. Aantekeningen uit de crisisjaren’ Rico Bulthuis riode, maar wel één die veel vrijheid bood aan jongens met kunstzinnige aspiraties als Bulthuis er één was. Door de schilderachtige figuren waarmee Bulthuis tijdens zijn jeugd en studietijd aan de Haagse Academie voor Beeldende Kunsten omringd was, leest het boek als een schelmenroman. Het stijgt echter ook uit boven deze petite histoire, doordat ook de politiek in de jaren dertig, met de opkomst van het fascisme, de komst van veel vanwege geloof of politieke overtuiging ge- vluchte Duitsers, de struisvogelpoli- Casper Postmaa Casper Postmaa Sjoerd van Faassen tiek van Nederland ten opzichte van ‘bevriende’ naties en dergelijke. Dat maakt ‘De dagen na donderdag’ tot een waardevol tijdsdocument, waarin Bulthuis genadeloos eerlijk maar niettemin liefdevol, uiterst laconiek en ironisch een belangrijk deel van de Haagse cultuurgeschiedenis rond de Tweede Wereldoorlog heeft beschreven. Euforie Christiaan Weijts Zelfhelend beton. Het zal wel, dacht ik toen ik erover las in Euforie van Christiaan Weijts. Ik geloofde niet dat het bestond. Beschadigde bouwwerken zichzelf laten repareren, ja, ja. Maar achter in het boek schrijft Weijts dat de universiteit van Delft er mee bezig is. Of het bestaat, is eigenlijk helemaal niet zo belangrijk. Waar het om gaat is dat er aan gewerkt wordt; dat er mensen zijn die hun hoop hebben gevestigd op dit wonderbaarlijke materiaal. Dat zegt namelijk vooral iets over die mensen zelf. Euforie gaat over een generatie, de veertigers anno nu, waarvoor de grenzen van het mogelijke in de jaren negentig sneller opschoven dan zij zelf volwassen werd. Wie niet slapend rijk werd, was een dief van zijn eigen portemonnee. Internet werd ontdekt en in vliegende vaart gekoloniseerd. De techniek kende geen grenzen. Tegelijkertijd woekerden de ambities, verwachtingen en verlangens van de mensen als nooit tevoren. Dat moest wel Alles kantelt Tomas Lieske Wat blijft me bij van een boek? Vooral of ik het goed vind of niet. En ik vind het goed als het iets bij me geraakt heeft. In de herinnering aan plot, verhaallijn, personages vallen al snel enorme gaten. Wat over blijft zijn beelden, flarden, stemmingen. De roman ‘Alles Kantelt’ van Tomas Lieske las ik om er voor deze krant een stuk over te schrijven. Toen Lieske er de De Witte literatuurprijs mee won, schreef ik er weer een stukje over. Maar ik heb het niet in de kast staan. Ik kreeg het als drukproef en heb dat pak papier later weggegooid. Wat ik me van dit boek herinner, is vooral wat ik erover geschreven heb. Ik ga dat nu niet herlezen, ik gebruik alleen mijn herinnering. ‘Alles Kantelt’ gaat namelijk over de werking van de herinnering. Uit mijn hoofd: het verhaal gaat als volgt. Een volwassen man, (de naam ben ik natuurlijk vergeten) is theaterwetenschapper. Hij is bezig met een onderzoek naar Shakespeare. Hij Laagland Joseph O’Neill De wereld hoorde van de roman ‘Laagland’ en de Ierse schrijver Joseph O’Neill toen de Amerikaanse president Obama, het was zijn eerste termijn, de vraag werd gesteld wat zijn favoriete boek was. De volgende dag was ‘Netherland’ in de VS de ‘talk of the town’. Het verhaal van O’Neill draait om een Nederlandse bankier in New York en diens moeizame huwelijk, tegelijkertijd maakt hij uitstapjes naar de zelfkant van de metropool, waar in de mengelmoes van Pakistani, Bengalezen en Jamaicanen cricket een belangrijke rol blijkt te spelen. Het is een schitterend geschreven overlevingsverhaal. En Haagse lezers wacht een bijzondere verrassing, opeens duikt in Netherland de Vogelwijk op en voetbal- en cricketclub HBS. Hoofdpersoon Hans van den boekenweek
Page 1 and 2: Actueel HTM op dubbele kracht naar
Page 3 and 4: Vrijdag 22 maart 2013 > Den Haag Ce
Page 11: Vrijdag 22 maart 2013 > Den Haag Ce

}<(l(tp$=adbcbb<

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?