een vak apart - Gevangenispredikant.nl

knokken om respect te krijgen,
je eerst bewijzen voordat je
vertrouwen krijgt van je
parochianen. Binnen heb je al
vertrouwen, voordat ze je
hebben gezien. En als ze je
zien, willen veertig van de
vijftig gedetineerden je een
hand geven. Soms meerdere
keren achter elkaar. Ze willen
aangeraakt worden dat het
Goede! In sommige culturen is
dat heel erg belangrijk”.
Diakonie
Overmars: “Diakonie kom je
op beide plekken tegen. In de
parochie loop je wel eens
tegen vreemde situaties aan.
Zo lag laatst een man te slapen
in de kapel. Ik trof hem toen ik
de kapel op slot wilde doen.
Het bleek een Roemeense
jongeman te zijn, die Amsterdam
had opgezocht om zijn
fortuin te vinden, maar niets
van dit alles. Hij was meegenomen
door een man die hem
onderdak bood, was verkracht
en was gaan lopen van
Amsterdam naar Weesp. Daar
was hij in de kapel gaan liggen
op de bank voor de verwarming.
Vanuit de parochie
hebben we hem onderdak
kunnen bezorgen bij centrum
“de Vluchtheuvel” en later
terug naar huis kunnen laten
reizen om bij zijn ouders een
nieuwe start te maken. Ik
schrik niet zo snel van zo’n
man in de heilige ruimte van
een kerk. Het bleek ook de
enige plek voor hem waar het
warm en veilig was. Mensen
zoeken dat toch op”.
“Ik zie mijn werk niet zozeer
als werk, maar als een way of
life. Ik mag 24 uur per dag
aanspreekbaar zijn. Ik draag
altijd dit houten kruis op mijn
borst, ook op vakantie of op
een vrije dag. Men mag mij
daarop aanspreken. Het is
voor mij niet een professioneel
onderscheidingsteken, maar
het geeft aan waar ik voor sta
in het leven. Persoonlijk en
professioneel is in deze niet te
pagina 12 - Zandschrift Magazine - Voorjaar 2005
scheiden. Natuurlijk kom ik
wel eens mensen tegen die ik
persoonlijk niet zou hebben
opgezocht en die ik dus
professioneel moet benaderen
-daar ligt het onderscheid-
maar voor de rest IS dit mijn
leven.
Dit werk is ook één van de
belangrijke werken van
barmhartigheid, een opdracht
van Jezus: gevangenen
In de parochie kom je niet toe
aan een individueel pastoraat
“Sommige langgestraften spreek ik iedere week een uur”
bezoeken, naakten kleden en
mensen te eten geven. Dat is
ook een levensopdracht. Het is
datgene dat ik kan waarmaken
binnen mijn roeping. Mijn
religieus leven, het is een
middel, geen doel op zich. Net
zo min als gemeenschapsleven
van een orde een middel is, en
geen doel. Het doel van het
leven van religieuzen ligt
buiten die kloostermuren in
de samenleving. Daar ligt de
pastorale opdracht om er voor
mensen te zijn en je religieus
zijn waar te maken.
Het is de bedoeling om vanuit
contemplatie te komen tot de
actie, en vanuit de actie weer
terug te keren in de contemplatie.
Om in het gebed
gevoed te worden en in de
hand van God te kunnen
leggen wat mijn aandacht en
zorg heeft”.
Buddy
Overmars is het pastoraat ooit
gestart als buddy voor aan
harddrugs verslaafde aidspatiënten.
Vandaaruit ging hij
het bajesleven in en begon wat
hij noemt “zijn liefde voor de
bajes”. Hij is altijd gefascineerd
geweest door mensen
die tot ‘uitschot’ worden
bestempeld. Die uitzending
van Nova was niet voor niets
een keerpunt voor de “inrichtingswerker”.
“Het was zo’n
spiegel. Die uitzending liet
zien dat die kinderen wél alles
hadden: een huis, een toekomst,
een school. In één klap
was dat weg en belandden ze
in het riool, lijm en benzine
snuivend. Zo’n omkering van
hun beloftevolle levens. En
dan stond ik in mijn werk
woningen in te richten van
mensen die net 5 jaar terug
hun hele landhuis van allerlei
nieuws hadden voorzien en
die gooiden die meubels,
gordijnen en vloerbedekking
gewoon weg !! Het was de
wereld op z’n kop; ik begon
me toen dus steeds meer af te
vragen: waar zijn jullie in
Godsnaam mee bezig?? Het is
allemaal buitenkant. Kijk toch
eens waar het in het leven
werkelijk om draait ! ! Niet om
dat decorum. En, waar ben ik
in Godsnaam mee bezig? Is dit
wel wat ik wil met mijn leven?
Wat is de zin van mijn leven?”.
Balans
Anton Overmars oriënteerde
zich bij de Norbertijnen en liet
zich priester wijden. Na eerst
half-time parochiepastor en
half-time justitiepastor koos
hij na verloop van tijd toch
justitie als zijn hoofdtaak. De
parochie in Weesp ‘doet’ hij in
een dag. Dat houdt ook zijn de
realiteit in balans; het leven
bestaat niet alleen uit criminelen.
De pater: “Mijn abt
begreep er niets van dat ik
voor het justitiepastoraat had
gekozen. Hij zei: ga toch
gewoon in de parochie aan de
slag. Ik zei tegen hem: kom
eens langs in de bajes en ga
mee naar ‘de jongens’. Dat
heeft hij gedaan en hij was
diep geroerd over het feit dat
iedereen de pater kende, en
dat ze zo gastvrij waren voor
hem. Tot in zijn ziel geraakt,
was hij. Bij het afscheid zei hij:
nu ik heb gezien wát je bent,
weet ik dat dit jouw plek is. Ik
zal je nooit meer vragen om
parochiepastor te worden”. ■
Een geestelijk verzorger als koorleider
De krenten in de pap
door Kees Vermeiden - In dit artikeltje wil ik pleiten voor het
investeren van energie in het opzetten en onderhouden van
een bajes-kerkkoor. Het maakt het vak van geestelijk
verzorger extra apart, het kan één van de leukste onderdelen
van het werk zijn. Omdat bij dit onderwerp er voortdurend een
aantal toonaangevende herinneringen en anekdotes door mijn
gedachten spelen, wil ik die eerst maar even kwijt, anders
komen ze ergens te onpas toch weer er doorheen zingen.
Het zal in 1989 geweest zijn dat in
het dagblad De Limburger een
artikeltje verscheen over het
éénjarig jubileum van het bajeskerkkoor
van de P.I. Overmaze te Maastricht. Ik was
er toen nog zo zeer van overtuigd dat het
een hele prestatie was om dat koor
gedurende een jaar overeind te houden,
dat we dat gevierd hebben, daarvoor de
pers uitgenodigd hebben, -er verscheen
een foto van het koor in de krant, van
achteraf genomen, maar een enkel koorlid
was zo trots dat hij zich uitdrukkelijk
omdraaide om toch vooral en face in de
krant te verschijnen-, en speciaal voor die
gelegenheid zongen we met het koor het
prachtige tafelgebed van Huub Oosterhuis,
Gij die weet. In 1998 had het koor
zijn 10-jarig jubileum kunnen vieren en in
2003 het 15-jarig. Maar eigenlijk is het
vanzelfzingend: bij tij en tegentij blijft het
zingen.
Ik weet van een inrichting in het zuiden
des lands waar al verscheidene keren
geprobeerd is een koor van de grond te
krijgen. Het lukte niet. Een muzikale
medewerking kon niet gegarandeerd
worden. Toen kwam er een personeelswisseling.
Een pastor zag er priori(tijd)
voor en had er de kundigheid voor. En
binnen enkele weken was er een koor met
maximale bezetting.
Er was eens een pastor die in het programma
van de inrichting geen kans zag
gespreksgroepen te realiseren. Wel –met
moeite- een koorgroep. Komt er een
diensthoofd voor een functioneringsgesprek
en die vraagt: zou je niet in plaats
van die koorgroep een gespreksgroep
kunnen houden? Nee, natuurlijk niet, er is
niets wat de waarde van een koorgroep
overtreft!
Een absoluut hoogtepunt was natuurlijk,
toen, -in een periode dat we als protestan-
ten gezamenlijke diensten hadden van
mannen en vrouwen-, er eens iets
vierstemmig gezongen kon worden. Als
protestanten vormden we een minderheid.
Maar de Spaanssprekende vrouwen
waren allemaal protestant, omdat ik
vloeiend Spaans sprak. Toen was er een
koor van mannen in het HvB. Om het die
vrouwen toch een beetje naar de zin te
maken studeerden zij een Spaans lied in,
de doxologie: “Tuyo es el Reino...”. We
hadden het tweestemmig ingestudeerd,
de bas en de tenor. Maar met de Spaanssprekende
vrouwen hadden we hetzelfde
lied ingestudeerd met de alten en
sopranen. Wat een feest was het, toen tot
ieders verrassing er in de kerkdienst
plotsklaps een vierstemmig koor stond!
Gaandeweg had ik een traditie ontwikkeld:
elk weekend was er een “boekje”,
daarin stonden een aantal liederen en
teksten en voor het koor was dat het
houvast, het was hun vaandel. Op een
geven moment meldden zich bij mij thuis
een paar ex-gedetineerden/ex-koorleden.
Ze brachten “een boekje” mee als bewijs:
er was een junk overleden, ze hadden
hem uitgeleide gedaan en daarbij een
boekje gemaakt, naar het model van de
kerkdiensten: dit waren de liederen die zij
gezongen hadden en dat waren de
teksten die ze gelezen hadden...
Een leidinggevend maatschappelijk
werker in onze inrichting werd getroffen
door een beroerte. Hij kwam in het
verpleeghuis terecht. De communicatiemogelijkheden
waren uiterst beperkt.
Toen ik bij hem op bezoek ging kon hij
mijn naam niet noemen maar toen ik
zocht naar herkenning, begon hij met zijn
arm de maat te slaan verwijzend naar het
koor. Blijkbaar kende hij mij daaraan nog
het meest.
Een gedetineerde man, lid van het koor,
stond te telefoneren op de afdeling. Hij
zag me langskomen en riep me naar hem
toe: “dominee, kom eens even, ik heb
mijn moeder aan de lijn en ze gelooft niet
dat ik lid ben van het kerkkoor...”
Elke keer weer
opnieuw beginnen
Vanaf het prille begin van mijn werkzaam
zijn in het justitiepastoraat heb ik het
bajeskerkkoor grote prioriteit gegeven.
Daar had ik meerdere redenen voor.
• Het overtuigde mij niet liederen in de
kerk bijna alleen te moeten zingen. Als
protestant was ik toch wel erg gewend
aan de gemeente-samenzang en mijn
persoonlijke handicap was, dat ik in
mijn lagere schoolperiode voor heel
mijn leven getraumatiseerd ben door
een onderwijzer die mij verbood mee te
zingen met de klas, omdat ik het
allemaal bedierf en onverbeterlijk vals
zong.
• Het ten gehore brengen van liederen via
cd of cassette was mij te passief en
bovendien was het altijd weer een klus,
als je een leuke opname had gevonden,
dan ook de juiste tekst af te kunnen
drukken.
• Het uitnodigen van koren van buiten
was in het zuiden niet zo eenvoudig. In
de protestantse en evangelische hoek
waren ze niet zo dik gezaaid en in
katholieke kring waren ze meest nogal
traditioneel op de mis georiënteerd en
bovendien was in die tijd de samenwerking
protestant-katholiek niet optimaal.
Dus eigenlijk lag het erg voor de hand: we
moeten gewoon zelf zingen.
Gelukkig vond ik gemakkelijk enige
handlangers. Eén van de pianisten bij
uitstek, en alle pianisten op hun beurt, en
mijn echtgenote als trouwe vrijwilliger
continu: met enthousiasme werd het
Zandschrift Magazine - Voorjaar 2005 - pagina 13