G ro ning er Ke r ke n G ro ning er Ke r ke n - Stichting Oude ...
G ro ning er Ke r ke n G ro ning er Ke r ke n - Stichting Oude ...
G ro ning er Ke r ke n G ro ning er Ke r ke n - Stichting Oude ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
28<br />
Gov<strong>er</strong>t G<strong>ro</strong>sfeld<br />
Op Hoogte Gedacht<br />
Bij het kunstw<strong>er</strong>k van Stanley<br />
B<strong>ro</strong>uwn in Zuurdijk<br />
Een hedendaagse pelgrimage langs oude G<strong>ro</strong><strong>ning</strong>se k<strong>er</strong><strong>ke</strong>n<br />
vo<strong>er</strong>t ons naar het oude k<strong>er</strong>khof in Zuurdijk. Aan de k<strong>er</strong>kmuur<br />
is <strong>er</strong> een klein onopvallend tekstbordje aangebracht. Het<br />
bordje mar<strong>ke</strong><strong>er</strong>t de plek: een eeuwenoude k<strong>er</strong>k met een k<strong>er</strong>khof,<br />
op een kleine v<strong>er</strong>hoging midden in het dorp, vlak naast<br />
de doorgaande weg op een oude dijk. Het oude k<strong>er</strong>khof is<br />
v<strong>er</strong>vallen en niet me<strong>er</strong> in gebruik, maar acht<strong>er</strong> de k<strong>er</strong>k ligt<br />
een nieuwe begraafplaats. Het bordje vestigt de aandacht op<br />
de plek, maar v<strong>er</strong>raadt nog niet wat daar in het bijzond<strong>er</strong> de<br />
reden voor is geweest. Daar krijgt men pas een v<strong>er</strong>moeden<br />
van als men de tekst leest. De plek, het bordje, de tekst en<br />
het bezoek van de pelgrim, dit geheel van vormen en handelingen<br />
vormt samen een monument, een te<strong>ke</strong>n dat een idee in<br />
h<strong>er</strong>inn<strong>er</strong>ing brengt.<br />
Voordat we de tekst lezen, <strong>er</strong>varen we al de ruimte: een afgeba<strong>ke</strong>nd<br />
<strong>er</strong>f aan de doorgaande weg midden in het dorp,<br />
schuin tegenov<strong>er</strong> de dorpsk<strong>ro</strong>eg en een besloten dorp te midden<br />
van een open landschap. We zien de vormen van de omhei<strong>ning</strong><br />
van het k<strong>er</strong>khof, de oude z<strong>er</strong><strong>ke</strong>n, de bomen, het simpele<br />
k<strong>er</strong>kje dat maar weinig uitsteekt boven de lage huizen,<br />
de vlak<strong>ke</strong> land<strong>er</strong>ijen. We krijgen ook een idee van g<strong>ro</strong>otte:<br />
Foto John Stoel<br />
een klein dorp te midden van een onafzienbaar weids en vlak<br />
landschap. Intuïtief voelen we aan dat deze plek vanouds beschutting<br />
biedt voor de gemeenschap die <strong>er</strong> woont en waar<br />
hij het middelpunt van vormt.<br />
De tekst op het bordje vo<strong>er</strong>t onze gedachten naar de doden<br />
die ooit begraven zijn op dit k<strong>er</strong>khof, naar de levenden die <strong>er</strong><br />
vlak langs aan voorbij gaan en naar alle mensen van alle tijden.<br />
Hij doet dat door concrete feiten te memor<strong>er</strong>en, namelijk<br />
de totale afstand van het onbe<strong>ke</strong>nde maar voorgoed beëindigde<br />
aantal stappen die deze doden door de tijd en de ruimte<br />
gezet hebben en in v<strong>er</strong>gelijking daarmee het totaal van het<br />
ontelbare en nog altijd g<strong>ro</strong>eiende aantal stappen van alle<br />
mensen.<br />
Met de v<strong>er</strong>wijzing naar deze concrete, hoewel on<strong>ke</strong>nbare,<br />
gegevens wordt tevens een abstract idee ond<strong>er</strong> de aandacht<br />
gebracht: het idee dat wij door tijd en ruimte ond<strong>er</strong>scheiden<br />
en tevens v<strong>er</strong>bonden zijn met de and<strong>er</strong>en en met onszelf op<br />
and<strong>er</strong>e momenten en plaatsen. In tijd en ruimte ordenen wij<br />
onze <strong>er</strong>varingen en gedachten om ons <strong>er</strong> een voorstelling van<br />
te kunnen ma<strong>ke</strong>n en ze in onze h<strong>er</strong>inn<strong>er</strong>ing te kunnen bewaren.<br />
Zoals de besloten ruimte van het dorp ond<strong>er</strong>scheiden en<br />
tevens v<strong>er</strong>bonden is met het oneindige open land, zo is het<br />
eindige individuele leven ond<strong>er</strong>scheiden en tevens v<strong>er</strong>bonden<br />
met de eeuwigheid van alle gen<strong>er</strong>aties. Het idee van tijd<br />
schept de mogelijkheid om aan and<strong>er</strong>en te den<strong>ke</strong>n die vóór<br />
ons geleefd hebben, om <strong>er</strong>aan te den<strong>ke</strong>n hoelang ze geleefd<br />
hebben en hoe lang geleden. Het idee van ruimte maakt het<br />
mogelijk om aan and<strong>er</strong>en te den<strong>ke</strong>n die eld<strong>er</strong>s in de ruimte<br />
zijn, en om te beden<strong>ke</strong>n op wel<strong>ke</strong> afstand van ons en van<br />
elkaar ze zich bevinden. Tijd en ruimte samen ma<strong>ke</strong>n het<br />
mogelijk om ook onszelf op een and<strong>er</strong> moment en op een and<strong>er</strong>e<br />
plaats te den<strong>ke</strong>n, v<strong>er</strong> weg of dichtbij, t<strong>er</strong>wijl wij in feite<br />
nu hi<strong>er</strong> zijn, tussen de oude grafstenen op het k<strong>er</strong>khof van<br />
Zuurdijk.<br />
Stanley B<strong>ro</strong>uwn, conceptueel kunstenaar, Paramaribo<br />
1935, woont in Amst<strong>er</strong>dam
Change language