Mensenhandel - Nrc

Mensenhandel – zevende rapportage van de nationale rapporteur
nomie) en de mate van zakelijkheid in de relatie tussen verdachte en slachtoffer van invloed
op het oordeel van de rechter waar de grens ligt tussen slecht werkgeverschap en uitbuiting.
Mogelijk ook is overtuigend bewijs voor uitbuiting eenvoudiger te leveren als de lichamelijke
integriteit van het slachtoffer door fysiek geweld is geschonden dan door, bijvoorbeeld, lichamelijk
schadelijk werk of een uitputtend arbeidsregime.
Bij uitbuiting zijn fundamentele rechten in het geding. In enkele vonnissen 138 werd hier als
volgt mee omgegaan: door na de beantwoording of sprake was van uitbuiting expliciet in te
gaan op de vraag of ook sprake was van schending van mensenrechten. Echter, uitbuiting ís
schending van mensenrechten; deze vraag zou dus niet meer hoeven te worden beantwoord
wanneer de uitbuiting in de context van art. 273f Sr naar het oordeel van de rechtbank bewezen
is.
In twee vonnissen werd ten aanzien van de invulling van het delictsbestanddeel ‘oogmerk
van uitbuiting’ geoordeeld dat dit oogmerk niet aanwezig was daar de handelingen niet uitsluitend,
c.q. primair gericht waren op uitbuiting. 139 De wet eist echter niet dat het oogmerk
uitsluitend op uitbuiting gericht dient te zijn. Met de handelingen in combinatie met (dwang)
middelen kan verdachte naast uitbuiting ook andere doelen beogen, zonder dat dit aan een
veroordeling voor art. 273f lid 1 sub 1 Sr in de weg hoeft te staan.
In NRM5 werd aangegeven dat een situatie uitbuiting oplevert als sprake is van dwang, van
slechte arbeidsvoorwaarden of –omstandigheden of van meervoudige afhankelijkheid, én
het slachtoffer niet de vrijheid heeft of redelijkerwijs meent te hebben om uit de arbeidssituatie
te ontsnappen. Hierbij is opgemerkt dat hieraan ook is voldaan indien onttrekking
praktisch gezien wel mogelijk is, maar de subjectieve beoordeling van het slachtoffer daartoe
een beletsel vormt. Vooral deze subjectieve beleving van onvrijheid leverde moeilijkheden
op in een aantal vonnissen. “De lat werd hoog gelegd.” In een aantal vonnissen werd door
de rechtbank geoordeeld dat niet kon worden vastgesteld dat de werknemers redelijkerwijs
geen andere keuze hadden dan voor verdachte(n) te werken, of dat ze vrij waren te vertrekken.
140 De vraag is dan echter wel welk reëel alternatief de werknemers hadden. Daarentegen
werd in een aantal andere zaken juist wel aangenomen dat de werknemers geen vrijheid
hadden om aan de situatie te ontsnappen, ondanks het feit dat ze niet fysiek in hun vrijheid
werden beperkt. 141 In de zaak Dwergarend acht de rechtbank het aannemelijk dat de werkneemsters
moeilijk konden stoppen met het werk, omdat zij dan geen inkomsten en onderkomen
zouden hebben. Toch ging een aantal van hen zelfstandig terug naar Polen of begon
in Nederland voor zichzelf als werkster. Ondanks het feit dat er kennelijk voor een aantal van
138 Zie bijvoorbeeld Rb. Utrecht, 17 juni 2008, LJN: BD7426 en Rb. Zwolle, 29 april 2008, LJN: BD0860.
139 Zie de zaken Geïmporteerde bruid (Rb. Rotterdam, 3 december 2008, niet gepubliceerd) en Misbruik door
hulpverlener (Rb. Leeuwarden, 10 februari 2009, LJN: BH2373).
140 Dergelijke argumenten werden door de rechtbank aangevoerd in de zaken Chinese horeca, Van stekkie tot
stickie, Moonfish, Misbruik door hulpverlener, Garagehouder en Chinese massagesalons.
141 Dit was het geval in de zaken Fleurtop (Rb. Den Haag, 21 november 2006, LJN: AZ2707), Mehak (Rb.
Den Haag, 14 december 2007, LJN: BC1761), en Verstandelijk beperkte (Rb. Utrecht, 17 juni 2008, LJN:
BD7426).
564